Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
६९४
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे जोऽर्द्धमासः ॥ तावदिति प्राग्वत् यावान् नाक्षत्रोऽर्द्धमासो भवति, तावानेव चान्द्रोऽर्द्धमासो न भवति । एवं च युगे यावान् चान्द्रोऽर्द्धमासस्तवानेव नाक्षत्रोऽर्द्धमासश्चापि न भवति तयोमध्ये अन्तरं पततीति भावनीयम् । अत्रैतदुक्तं भवति यथैकस्मिन्नयने नाक्षत्रार्द्धमासरूपे सामान्यतश्चन्द्रस्य त्रयोदश मण्डलानि चतुर्दशस्य च मण्डलस्य त्रयोदश सप्तषष्टिभागाः भवन्ति, चान्द्ररूपेऽद्धमासे तु पाश्चात्ययुगपरिसमाप्ति दिवसे उत्तरस्यां दिशि सर्वाभ्यन्तरे मण्डले चारं चरितवान् चन्द्रस्ततश्च तस्य अभिनवयुगप्रवृत्तौ प्रथमे अयने यावन्ति दक्षिणभागात् अभ्यन्तरप्रवेशेऽर्द्धमण्डलानि यावन्ति भवन्ति उत्तरभागादपि अभ्यन्तरप्रवेशे तावन्त्येवार्द्ध मण्डलानि भवन्तीत्युक्तं भावितं च प्राक् एतदनुसारेण द्वितीयस्यापि चन्द्रस्य तस्मिन्नेव प्रथमे चान्द्रायणे अर्द्धमण्डलानि प्राग भावितरीत्या भवन्ति, अर्थात् पाश्चात्य युगपरिसमाप्तिदिवसे दक्षिणदिविभागे सर्वबाह्ये मण्डले चारं चरित्वा अभिनवस्य युगस्य प्रथमे अयने प्रथमे अहोरात्रे उत्तरस्यां दिशि द्वितीयमर्द्धमण्डलं प्रविश्य चारं चरति, द्वितीएक युग में जितना चांद्र अर्द्धमास होता है, उतना ही नाक्षत्र अर्द्धमास भी नहीं होता है। उन दोनों में अंतर रहता है ऐसा समझ लेवें। यहां पर यह कथनीय रहता है-जो एक अयन में अर्थात् नाक्षत्र अर्धमास में सामान्यतया चंद्र का तेरह मंडल एवं चौदहवें मंडल का सडसठिया तेरह भाग होते हैं । चांद्र अधमास में तो पाश्चात्य युग परिसमासि दिवस उत्तरदिशा के सर्वाभ्यन्तरमंडल में गमन करता हुवा चंद्र तत्पश्चात् नूतन युग में प्रवृत्ति में प्रथम अयन में जितने अर्द्धमंडल दक्षिणभाग से अभ्यन्तर मंडल में प्रवेश होते हैं उत्तर भाग से अभ्यन्तर प्रवेश में भी उतने ही अर्द्धमंडल होते हैं, ऐसा पहले कह कर भावित किया है। उस कथन के अनुसार दूसरे चंद्र का भी उसी प्रथम चंद्र के अयन में अर्द्ध मंडल पहले भावित की गई रीति से होते हैं, अर्थात् पीछले युग की परिसमाप्ति के दिन में दक्षिण दिशा में सर्वबाह्य તથા એક યુગમાં જેટલા ચાંદ્ર અર્ધમાસ હોય છે, એટલાજ નાક્ષત્ર અર્ધમાસ હોતા નથી એ બન્નેમાં અંતર રહે છે. તેમ સમજવું. અહીંયાં આ પ્રમાણે કહેવામાં આવે છે. જે એક અયનમાં અર્થાત્ નાક્ષત્ર અર્ધમાસમાં સામાન્ય રીતે ચંદ્રના તેરમંડળ અને ચૌદમાં મંડળને સડસઠિયા તેરમભાગ થાય છે. ચાંદ્ર અર્ધમાસમાંતે પાશ્ચાત્ય યુગપરિસમાપ્તિ દિવસ ઉત્તરદિશામાં સવયંતરમંડળમાં ગમન કરીને તે પછી ચંદ્ર નવા યુગમાં પ્રવૃત્તિ કરીને પહેલા અયનમાં જેટલા અર્ધમંડળના દક્ષિણભાગથી આત્યંતર મંડળમાં પ્રવેશ કરે છે. ઉત્તરભાગેથી આત્યંતર પ્રવેશમાં પણ એટલાજ અર્ધમંડળે હોય છે. તેમ કહીને ભાવિત કરેલ છે. તે કથન પ્રમાણે બીજે ચંદ્ર પણ એજ પહેલા ચંદ્રના અયનમાં અર્ધ મંઢળે પહેલા બતાવેલ રીત પ્રમાણે થાય છે. અર્થાત્ પાછલા યુગની સમાપ્તિ દિવસમાં દક્ષિણ દિશામાં સર્વબાહ્ય મંડળમાં ગમન કરીને નવાયુગના પહેલા અયનના પહેલા અહે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
