Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यप्रशप्तिसूत्रे स्पृष्टं स्पर्शरेखान्तर्गतं अ‘दल्पं भवतीति नियमात्) इहाईकपित्थाकारं चन्द्रविमानं सामस्त्येन न प्रतिपत्तव्यं, किन्तु तस्य चन्द्रविमानस्य पीठमात्रमेव प्रतिपत्तव्यं, पूर्वोक्तयुक्त्यैव । तस्य पीठस्योपरि चन्द्रदेवस्य ज्योतिश्चक्रराजस्य प्रासादो भवति, स च प्रासादस्तथा कथं च नापि व्यवस्थितो भवति यथा पीठेन सहभूयान् वर्तुलाकारो भवति । स च वर्तुलप्रदेशो दूराभावात् एकान्ततः समवृत्ततया जनानां दृष्टिप्रदेशे प्रतिभासन्ते, तेनात्र न कश्चित् दोषो दृश्येत नचैतत् स्वकीय कल्पनामात्रमेव उक्तं चैतत् जिन भद्रगणिक्षमाश्रमणेन विशेषणवत्यामाक्षेपपुरस्सरं यथा-'अद्ध कविद्वागारा उदयत्थमणमि कहं न दीसंति । ससि सूराण विमाणा तिरियक्खेतद्वियाणं च ॥१॥' उत्ताणद्ध कविट्ठागारं पीठं तदुवरिं च पासाओ । वट्टालेखेण तओ समवढे दूरभावाओ ॥२॥ (इत्यनयोः भावार्थबोधकोऽर्थः प्रथमतएव प्रदर्शित इति ॥) प्रदेश को स्पर्श माने स्पर्श रेखा के अन्तर्गत अर्ध से अल्प होता है इस नियम से यहां पर कपित्थाकार चंद्रविमान समस्त रूप से विश्वसनीय नहीं होता है, परंतु उस चंद्र मंडल की पीठ मात्र से विश्वसनीय होता है वह पूर्वोक्त युक्ति से सिद्ध होता है, उस चंद्र विमान के ऊपर ज्योतिश्चक्रराज चंद्रदेव का प्रासाद होता है, वह प्रासाद उस प्रकार कथंचित् प्रकार से व्यवस्थित होता है, की जैसे पीठ के साथ अत्यंत वर्तुलाकार हो वह वर्तुल प्रदेश अधिक दूर न होने से एकान्ततः समवृत्त होने से मनुष्यों के दृष्टिपथ में प्रतिभासित होता है, अतः यहाँ पर कुछ दोष नहीं दिखता है, यह स्वकीय कल्पना मात्र से नहीं कहा है अपि तु इस प्रकार जिन भद्रगणि क्षमाश्रमणने विशेषणवति में आक्षेप पुरस्सर कहा है, जैसे कि
अद्धकविठ्ठागारा उदयस्थमणमि कहं न दोसंति ।
ससि सूराण विमाणा तिरियक्खेत्तट्टियाणं च ॥१॥ પ્રદેશને સ્પર્શ એટલે સ્પર્શ રેખાની અંદર રહેલ અધાંથી અલ્પ હોય છે. આ નિયમથી અહીંયાં અધકપિત્થાકાર ચંદ્ર વિમાન સમસ્તરૂપે વિશ્વસનીય થતા નથી. પરંતુ એ ચંદ્ર મંડળના પાછળના ભાગ માત્રથી વિશ્વસનીય થાય છે. તે પૂર્વોક્ત યુક્તિથી સિદ્ધ થાય છે. એ ચંદ્ર વિમાનની ઉપર જ્યોતિશ્ચકરાજ ચંદ્રદેવને પ્રાસાદ હોય છે. તે પ્રાસાદ એ રીતે કંથચિત પ્રકારથી વ્યવસ્થિત હોય છે. કે જેમ પછવાડા ભાગની સાથે આવંત વતું. લાકાર હોય તે વર્તુળ પ્રદેશ વધારે દૂર નહેવાથી એકાતતઃ સમવૃત્ત હેવાથી મનુષ્યના દૃષ્ટિમાર્ગમાં પ્રતિભાસિત થાય છે. તેથી અહીં કંઈ પણ દેષ દેખાતો નથી. આ કેવળ પિતાની કલ્પના માત્રથી કહેલ નથી પરંતુ આ પ્રમાણે જીનભદ્રગણિ ક્ષમાશ્રમણે વિશેષણ વતિમાં આક્ષેપ પુરસ્સર કહેલ છે. તે આ પ્રમાણે છે.
अड्ढकविदागारा उदयत्थमणमि कह न दीसंति । ससि सूराण विमाणा तिरिय खेत्तद्रियाण च ॥१॥
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
