Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
मर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७९ त्रयोदशप्राभृतम्
६५७ मग्रे वक्ष्यते । प्रथमं तावत् पूर्वोक्त वृद्धयपवृद्धयोरुपपत्तिः प्रकाश्यते-एकस्य चान्द्रमासस्य मध्ये द्वौ पक्षौ भवत स्तत्र चैकस्मिन् पक्षे चन्द्रमसो वृद्धिर्भवति, अन्यस्मिन् पक्षे चापवृद्धि भवति । चान्द्रमासस्य च परिमाणमेकोनत्रिंशद् रात्रिन्दिवानि (२९) एकस्य च रात्रिन्दिवस्य द्वात्रिंशद द्वापष्टिभागा इत्युक्तं प्राकग्रन्थोशानुसारमिति । रात्रिन्दिवं च त्रिंशन्महःकरणार्थ मेकोनत्रिंशता गुण्यते २९४३०-८७० जातान्यष्टौ शतानि सप्तत्यधिकानि मुहानाम् । ये च द्वात्रिंशद द्वापष्टिभागा रात्रिदिवस्य तेऽपि मुहर्तसत्कभागकरणार्थ त्रिंशता गुण्यन्ते-(३)x३० जातानि नवशतानि षष्टयधिकानीति एतेषां द्वाषष्टयाभागो हियते, लब्धाः पञ्चदशमुहर्ताः। शेषा स्तिष्ठन्ति त्रिंशद् द्वापष्टिभागाः-१५+
लब्धमुहर्ताः पूर्वोक्तेषु सप्तत्यधिकाष्टशतेषु मुहूर्तस्थानेषु प्रक्षिप्यन्ते-८७०+१५८८५ मुहूर्ताः, शेषाश्च त्रिंशद् द्वाषष्टिभागाः (८८५१३) जातान्यष्टौ शतानि पञ्चाशीत्यधिकानि प्रकार आगे कहा जायगा। यहां प्रथम वृद्धिक्षय का कथन किया जाता हैएक चांद्रमास में दो पक्ष होता है, उनमें एक पक्ष में, चंद्रमा की वृद्धि होती है । दूसरे पक्ष में अपवृद्धि होती है। चांद्रमास का परिमाण उन्तीस अहोरात्र का होता है (२९) एक अहोरात्र का बासठिया बत्तीस भाग होते हैं यह पहले ग्रन्थोक्तानुसार प्रतिपादित किया ही है। अहोरात्र का तीस मुहर्त करने के लिये उन्तीस को तीस से गुणा करे २९४३०८७० । गुणा करने से आठ सो सित्तेर मुहूर्त होते हैं। तथा जो अहोरात्र का बासठिया बत्तीस भाग है, उसका भी मुहूर्तात्मक भाग करने के लिये तीस से गुणा करें (s) x ३० गुणा करने से नव सो साठ होते हैं । इनका बासठ से भाग करे तो पंद्रह मुहर्त लब्ध होते हैं । तथा बासठिया तीस भाग शेष रहता है। १५+* जो पंद्रह मुहूर्त लब्ध हुवे हैं उनको पूर्व कथित आठ सो सित्तेर के साथ जोडे -८७० + १५-८८५ जोडने से आठ सो पचासी मुहूर्त होते हैं। तथा बासછે? તે પ્રકાર આગળ કહેવામાં આવશે. અહીંયાં પહેલાં વૃદ્ધિ અને ક્ષય સંબંધી કથન કરવામાં આવે છે. એક ચાંદ્રમાસમાં બે પક્ષે હોય છે. તેમાં એક પક્ષમાં ચાંદ્રમાસની વૃદ્ધિ થાય છે. અને બીજા પક્ષમાં અપવૃદ્ધિ–ક્ષય થાય છે. ચાંદ્રમાસનું પરિમાણ ઓગણત્રીસ અહેરાત્ર સુધીનું હોય છે. (૨૯) એક અહોરાત્રના બાસડિયા બત્રીસભાગ થાય છે. આ પહેલાં ગ્રન્થકતાનુસાર પ્રતિપાદિત કરેલ જ છે. અહેરાત્રના ત્રીસ મુહૂર્ત કરવા માટે ઓગણત્રીસનો ત્રણથી ગુણાકાર કરે ૨૯*૩=૮૭૦ ગુણાકાર કરવાથી આઠસેસીતેર મુહૂર્ત થાય છે. તથા જે અહરાત્રના બાસંઠિયા બત્રીસ ભાગ છે. તેને પણ મુહૂર્તાત્મક ભાગ કરવા માટે ત્રીસથી ગુણાકાર કરે ३३=3०१३° +गुणा॥२ ४२वाथी नक्सास58सावे छे. तेन मास४थी मा२ ४२१ाथी ५४२ મુહૂર્ત થાય છે. તથા બાસડિયા ત્રિીસ ભાગ શેષ રહે છે. =૧૫+ જે પંદર મુહૂર્ત થાય છે તેને પહેલાં કહેલ આડસિત્તેરની સાથે મેળવવા ૮૭૦ +૧ =૮૮૫ મેળવવાથી આઠસો પંચાસી મુહૂર્ત થાય છે. તથા બાસડિયા ત્રીસભાગ શેષ વધે છે. (૮૮૫૬) આ રીતે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
