Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 671

सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे प्रकाशितो भवतीति भावः॥ अथान्धकारपक्षस्य वक्तव्यतोपसंहारमाह-'इयण्णं अमावासा, पत्थ णं पढमे पव्वे अमावासे, ता अंधारपक्खो' इयं खलु अमावास्या, इत्थं खलु प्रथम पर्व अमावास्या, तावद् अन्धकार पक्षः' ।-इयं पञ्चदशी तिथिरन्धकारपक्षे-कृष्णपक्षे, अमावास्या-अमावास्यानाम्नीतिथिः प्रोच्यते । णमिति वाक्यालङ्कारे, इत्थं खलु अत्र युगे प्रथम पर्व अमावास्या भवति । (कृष्णादि मासप्रवृत्तत्वात् ।) इह खलु मुख्यवृत्या पर्वशब्दस्याभिधेयममावास्या पौर्णमासी च व्यवहारेऽपि दृश्येते, शास्त्रेऽपि तथैव, तर्हि कथमत्र प्रथमं पर्व अमावास्या इत्युक्तं भवेत् ?, अत्रोच्यते-एकस्मिन् चान्द्रमासे शुक्लकृष्णाभिधौ द्वौ पक्षौ भवतः, पक्षान्तस्य नाम पर्व इति व्यवहियते (तत्रैव चन्द्रस्य क्षयवृद्धयोः परमत्वादिति) अत एवोक्तं भवेत्, “एत्थ णं पढमे पव्वे अमावासे' इत्थं खलु प्रथमं पर्व अमावास्येति । अयममावास्यान्तः पक्षः अन्धकारपक्षो भवति-कृष्णपक्षपदेन लोके व्यवहियते ॥-अथ कथं चत्वारि मुहूर्तशराहु से आवृत्त होकर अप्रकाशित होता है । अर्थात् कितनेक अंश अनावृत्त होने से तथा दृश्यभाग गत होने से प्रकाशित होता है।
अब अंधकार पक्ष की वक्तव्यता का उपसंहार कहते हैं-(इयण्णं अमावासा, एत्थणं पढमे पव्वे अमावासे, ता अंधकारपक्खो) यह पंद्रहवीं तिथि कृष्णपक्ष में अमावास्या नाम की तिथि होती है । इस प्रकार इस युग में प्रथम पर्व अमास होती है, कृष्णादि मास प्रवृत्त होने से। यहां पर मुख्यवृत्ति से पर्व शब्द का अभिघेय अमावास्या एवं पूर्णिमा व्यवहार में भी दिखी जाती है। शास्त्र में भी उसी प्रकार है, तो यहां पर प्रथम पर्व अमावास्या को कहा है, इसके लिये कहते हैं-इस चांद्रमास में शुक्ल पक्ष एवं कृष्णपक्ष इस प्रकार दो पक्ष होते हैं । पक्षान्त का नाम पर्वरूप से व्यवहार होता है । (उसमें ही चंद्र का क्षय एवं वृद्धि होने से) अतएव कहा भी है-(एत्थ णं पढमे पव्वे अमावासे) यह अमान्तपक्ष कृष्णपक्ष होता है। છે. અર્થાત્ કેટલેક અંશ અનાવૃત હેવાથી તથા દૃશ્યમાન હોવાથી પ્રકાશિત થાય છે.
हवे २ पक्षनी १४तव्यतानी सहा२ ४२di छ.-(इयण्णं अमावासा एत्य ण पढमे पव्वे अमावासे, ता अंधकारपक्खे) मा ५४२भी तिथि पक्षमा अमावास्या નામની તિથિ હોય છે. આ પ્રમાણે આ યુગમાં પહેલું પર્વ અમાસ હોય છે. કૃષ્ણાદિમાસ આવૃત્ત હોવાથી અહીંયાં મુખ્ય વૃત્તિથી પર્વ શબ્દનું નામ અમાવાસ્યા અને પૂર્ણિમા વ્યવહારમાં પણ દેખવામાં આવે છે. શાસ્ત્રમાં પણ એજ પ્રમાણે છે. અહીંયાં પહેલું પર્વ અમાસને કહેલ છે. તે માટે કહેવામાં આવે છે. આ ચાંદ્રમાસમાં શુકલપક્ષ અને કૃષ્ણ પક્ષ એ રીતે બે પક્ષે હોય છે. પક્ષની અંતિમ તિથિના નામને પર્વરૂપે વ્યવહાર થાય છે. तेमाल ना क्षय न्मने वृद्धि थाय छे.) तेथीछ.-(पत्य णं पढमे पब्वे अमावासे) આ અમાસ સુધી પક્ષ કૃષ્ણપક્ષ કહેવાય છે.
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2