Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सूर्यज्ञतिप्रकाशिका टीका सू० ८१ त्रयोदशं प्राभृतम्
६७९
३२
१२४
तावदिति पूर्ववत् चतुर्दश मण्डलानि व्रजति किं भूतानि तानीति जिज्ञासाया मुच्यते - चतुर्भागमण्डलानि - सचतुर्भाग चतुर्दश मण्डलानि चतुर्भागेन सहितानि परिपूर्णानि चतुर्दश मण्डलानि अर्थात् पञ्चदशस्य मण्डलस्य चतुर्भागसहितानि मण्डलानि चरति, किं भूतं च तच्चतुर्भाग मित्युच्यते एकं च चतुर्विंशं शतभाग - चतुर्विंशत्यधिकमेकं शतभागं मण्डलस्य एकस्मिन् मासे द्वात्रिंशन्मण्डलानि भवन्तीत्युक्तरीत्या एतदुक्तं भवति - परिपूर्णानि चतुईश मण्डलानि पञ्चदशस्य च मण्डलस्य चतुर्भागं-चतुर्विंशत्यधिकशतसत्कै कत्रिंशद्भाग प्रमाणमेकं च चतुर्विंशशत भागं मण्डलस्येति सर्वसंख्यया द्वात्रिंशतं पञ्चदशस्य मण्डलस्य चतुविंशत्यधिकशतभागान चरतीत्यर्थः ॥ - कथमेतदवसीयत - इति चेदुच्यते त्रैराशिकगणितप्रवृत्या यथा-एकस्मिन् पञ्चवर्षात्मके युगे चतुर्विंशत्यधिकं पर्वतं भवति, मासाश्च द्वाषष्टिरित्युक्तं भावितं च प्राक् तथा चैकस्मिन् युगे अष्टषष्ट्यधिकानि सप्तदशशतानि मण्डलानां च हैं- स चतुर्भाग चतुर्दश मंडल अर्थात् चौदह मंडल पूर्ण तथा पंद्रहवें मंडल का चौथा भाग माने सवा चौद मंडल में भ्रमण करता है । वह चतुर्भाग किस प्रकार से होता है ? सो कहते हैं - एक मंडल का एक सो चोवीस भाग अर्थात् एक मास में बत्तीस मंडल होते हैं, इस प्रकार से उक्त रीति से यह कहा जाता है - परिपूर्ण चौदह मंडल तथा पंद्रहवें मंडल का चतुर्थ भाग अर्थात् एक सो चोवीस भाग का चतुर्थ माने इकतीस भाग प्रमाण एक एकसो चोवीस का चौथा भाग मंडल का सर्व जोड से पंद्रहवें मंडल के बत्तीसवें भाग में चंद्र गमन करता है । यह किस प्रकार से होता है ? सो कहते है- त्रैराशिक गणित प्रक्रिया से जिस प्रकार पांच वर्षवाले एक युग में एक सो चोवीस पर्व होते हैं । तथा मास बासठ होते हैं यह पहले कहे हैं एवं भावित किये हैं । तथा एक युग में सत्रह सो अडसठ मंडल होते हैं । अतः इसका अनुपात इस ચંદ્ર ગમન કરે છે, તે મડળ કેવા હોય છે? તે કહે છે. સચતુર્થાંગ ચતુર્દશ મંડળ એટલે કે ચૌદ મ`ડળાપુરા અને પંદરમા મંડળના ચોથા ભાગ અર્થાત્ સવા ચૌદ મડળમાં ભ્રમણ કરે છે. આ ચતુર્થાંગ કેવી રીતે થાય છે? તે ખતાવે છે. એક મ`ડળના એકસે ચાવીસ ભાગ અર્થાત્ એક માસમાં ૩૨ બત્રીસ મડળે હૈાય છે. એ પ્રમાણે કહેવામાં આવેલ છે. પરિપૂર્ણ ચૌદ મંડળ અને પદમા મડળના ચાથે ભાગ એટલે કે એકસા ચાવીસ ભાગના ચેાથેા ભાગ એટલે કે એકત્રીસ ભાગ પ્રમાણુ એસા ચાવીસના ચેાથે ભાગ મંડળના થાય છે. આ બધાને મેળવવાથી પંદરમા મ`ડળના ખત્રીસમા ભાગમાં ચંદ્ર ગમન કરે છે. આ કેવી રીતે થાય છે? તે કહે છે. બૈરાશિક ગણિતપ્રક્રિયાથી જે પ્રમાણે પાંચ વર્ષોંના એક યુગમાં એકસા ચાવીસ પર્વો થાય છે. તથા માસ ખાસડ થાય છે. આ પ્રમાણે પહેલાં કહેલ છે અને સમજાવેલ છે. તથા એક યુગમાં સત્તરસા અડસઠ મંડળેા હાય છે, તેથી આના અનુપાત આ પ્રમાણે થાય છે–જો એકસા ચાવીસ પર્વથી સત્તરસે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
