Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 591

५८०
mintment
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे समये-प्रथमावृत्तिप्रवर्तनसमये सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति-केन नक्षत्रेण सह योगमुपागतः सन् तां वार्षिकी प्रथमामावृत्तिं प्रवर्तयतीति गौतमस्य प्रश्नः, अत्र णमिति वाक्यालङ्कारे ज्ञेयम् । ततो भगवानुत्तरयति-'ता पूसे णं' तावत् पुष्येण । तावदिति प्राग्वत् पुष्येणपुष्यनक्षत्रेण सह योगमुपागतः सन तां प्रथमामावृत्तिं युनक्ति-तामावृत्तिं प्रवर्तयतीत्येवं सामान्यमुत्तरं दत्वा पुनस्तस्य क्षेत्रविभागं दर्शयति-'पूसस्स एगणवीसं मुहुत्ता तेत्तालीसं च बावद्विभागा मुहत्तस्स बावद्विभागं च सत्तढिहा छेत्ता तेत्तीसं चुणियाभागा सेसा' पुष्यस्य एकोनविंशतिर्मुहूर्ता स्त्रिचत्वारिंशच्च द्वापष्टिभागा मुहूर्तस्य द्वापष्टिभागं च सप्तषष्टिधा छित्वा त्रयस्त्रिंशच्चूर्णिकाभागाः शेषाः पुनरस्यैव विशेषणमाचष्टते-पुष्यनक्षत्रस्यैकोनविंशति मुहर्ताः, एकस्य च मुहूर्त्तस्य त्रयस्त्रिंशद्' द्वापष्टिभागाः, एकं च द्वापष्टिभाग सप्तपष्टिधा छित्वा-सप्तषष्टया विभज्य तस्य सत्कास्त्रयस्त्रिंशच्चूर्णिका भागाः शेषाः-१९ । । । xes इत्येतावति शेषे सति सूर्यः प्रथमां वार्षिकीमावृत्तिं पूरयतीति भावः । कथमेतदवसीयत चणं सूरे के णं णक्खत्ते णं जोएइ) प्रथम आवृत्ति प्रवर्तित होते समय सूर्य कोन नक्षत्र के साथ योग युक्त होकर उस वर्षाकाल भाविनी प्रथम आवृत्ति को प्रवर्तित करता है ? इस प्रकार श्री गौतमस्वामी के प्रश्न को सुनकर उत्तर में श्री भगवान् कहते हैं-(ता पूसे णं) उस समय सूर्य पुष्यनक्षत्र के साथ योग करके उस पहली आवृत्ति को प्रवर्तित करता है। इस प्रकार सामान्य रूप से उत्तर देकर फिर इसके क्षेत्र विभाग के कथन पूर्वक कहते हैं-(पूसस्स एगूणवीसं मुहत्ता तेतालीसं च बावट्टिभागा मुहत्तस्स बावहिभागं च सत्तहिहा छेत्ता तेत्तीसं चुणिया भागा सेसा) पुष्यनक्षत्र का उन्नीस मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया तेंतालीस भाग, तथा बासठिया एक भाग का सडसठ भाग करके उसका तेतीस चूर्णिकाभाग-१९ ।। इतना प्रमाण शेष रहने पर सूर्य पहली वर्षाकाल भाविनी आवृत्ति को पूर्ण करता है। यह किस प्रकार होता है ? :सो दिखलाते हैं-यहां पर त्रैराशिक गणित किया जाता है जो इस प्रकार से हैं-पंच वर्षात्मक एक युग में दस अयन होते हैं, સૂર્ય કયા નક્ષત્રની સાથે મેંગ યુક્ત થઈને એ વર્ષાકાલ ભાવિના પહેલી આવૃત્તિને પ્રવૃર્તિત કરે છે? આ પ્રમાણે શ્રીગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને તેના ઉત્તરમાં શ્રીભગવાન્ કહે (ता पूसेणं) से सभये सूर्य पुष्य नक्षत्रनी साथै यो पुरीने से पडली मात्तिने પ્રવતિત કરે છે. આ પ્રમાણે સામાન્ય પણુથી ઉત્તર આપીને ફરીથી તેના ક્ષેત્રવિભાગના Yथन पू४ ४ छ.- (पूसरस एगूणवीस मुहुत्ता तेतालीस च वावद्विभागा मुहुत्तस्स बावद्धि भागं च सत्तद्रिहा छेत्ता तेत्तीस चुण्णिया भागा सेसा) पुष्य नक्षत्रना मात्रीस मुत તથા એક મુહૂર્તના બાસઠિયા તેતાલીસ ભાગ તથા બાસડિયા એક ભાગના સડસઠ ભાગ કરીને તેના તેત્રીસ ચૂર્ણિકા ભાગ ૧૫હેંદરે આટલું પ્રમાણુ શેષ રહે ત્યારે સૂર્ય પહેલી વર્ષાકાલભાવિની આવૃત્તિને પૂર્ણ કરે છે. આ કેવી રીતે થાય છે? તે બતાવે છે.
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2