Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
६१२
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे सप्तपष्टिभागेषु चूर्णिकाभागेषु शेषेषु सत्सु तत्रैव वर्तमानश्चन्द्रः पञ्चमी वर्षाकालोद्भवां श्रावणमास भाविनीमावृत्तिं प्रवर्तयतीति गणितदृशा सिध्यति ।
अथ सम्प्रति सूर्यनक्षत्रविषयकं प्रश्नसूत्रं निर्दिशति-तं समयं च णं सूरे केणं णक्खत्ते णं जोएइ ?' तस्मिन् समये खलु सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति ? ॥ तस्मिन् समये-पञ्चमावृत्तिप्रवर्तनकाले सूर्यः केन नक्षत्रेण सह युक्तः सन् तामावृत्तिं प्रवर्त्तयतीति गौतमस्य प्रश्न विज्ञाय भगवानाह-'ता पूसेणं पूसस्स तं चेव' तावत् पुष्येण पुष्यस्य तथैव ॥-तावदिति प्राग्वत्, पुष्येण-पुष्यनक्षत्रेण सह वर्तमानो भवति सूर्यः । तथा च पुष्यनक्षत्रस्य समय विभागोऽपि तथैव यथा प्रथमावृत्तौ प्रतिपादित स्तथैवात्रापि ज्ञेयः। अर्थात् पुष्यनक्षत्रस्यैकोनविंशतिर्मुहूर्ताः, एकस्य च मुहूर्तस्य त्रिचत्वारिंशद् द्वापष्टिभागाः, एकस्य च द्वापष्टिभागस्य होता है कि पूर्वाफाल्गुनी नक्षत्र का बारह मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया सुडतालीस भाग तथा बासठिया एक भाग का सडसठिया तेरह चूर्णिका भाग इतना प्रमाण शेष रहने पर वहां पर वर्तमान चंद्र श्रावणमासभाविनी, वर्षाकाल में होने वाली पांचवीं आवृत्ति को प्रवर्तित करता है, इस प्रकार गणित प्रक्रिया से सिद्ध होता है। ___अब सूर्य नक्षत्र विषयक प्रश्न सूत्र कहते हैं-(तं समयं च णं सूरे केणं णक्खत्तेणं जोएइ) पांचवीं आवृत्ति के प्रवर्तनकाल में सूर्य कौन नक्षत्र के साथ युक्त होकर उस आवृत्ति को प्रवर्तित करता है, इस प्रकार श्रीगौतमस्वामी के प्रश्न को सुनकर उत्तर में श्रीभगवान् कहते हैं-(पूसे णं पूसस्स तं चेव) सूर्य पुष्य नक्षत्र के साथ वर्तमान रहता है। तथा पुष्य नक्षत्र का समयविभाग भी जिस प्रकार प्रथमआवृत्ति में प्रतिपादित किया है, उसी प्रकार यहां पर भी ज्ञात कर लेवें । अर्थात् पुष्य नक्षत्र का उन्नीस मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का પૂર્વાફાગુની નક્ષત્રના બાર મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસઠિયા સુડતાલીસ ભાગ તથા બાસઠિયા એક ભાગના સડસઠિયા તેર ચૂર્ણિકા ભાગ આટલું પ્રમાણુ શેષ રહે ત્યારે ત્યાં રહેલ ચંદ્ર શ્રાવણ માસ ભાવિની વર્ષાકાલમાં થનારી પાંચમી આવૃત્તિને પ્રવર્તિત કરે છે, આ પ્રમાણે ગણિત પ્રક્રિયાથી સિદ્ધ થાય છે.
वे सूर्य नक्षत्र समधी प्रश्न सूत्र वामां आवे छे-(तं समय च णं सूरे के णं णखत्ते गं जोएइ) पांयमी मात्तिना प्रपतनमा सूर्य या नक्षत्रनी साथै यो शन એ આવૃત્તિને પ્રવર્તિત કરે છે? આ પ્રમાણે શ્રી ગૌતમસ્વામીના પૂછવાથી ઉત્તરમાં શ્રી भगवान ४ छ-(पूसे णं पूसस्स त चेव) सूर्य पुष्य नक्षत्रनी साथे पतभान २ छ, તથા પુષ્ય નક્ષત્રને સમય વિભાગ પણ જે પ્રમાણે પહેલી આવૃત્તિમાં પ્રતિપાદિત કરેલ છે એજ પ્રમાણે અહીંયાં પણ સમજી લે, અર્થાત્ પુષ્ય નક્ષત્રના ઓગણીસ મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તન બાસઠિયા તેતાલીસ ભાગ તથા બાસઠિયા એક ભાગના સડસઠિયા તેત્રીસ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર:
