Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 650

सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७७ द्वादशं प्राभृतम् ततश्च या उत्तराभिमुखा आवृत्तयः, एकस्मिन् युगे चन्द्रस्य दृष्टास्ताः सर्वा अपि नियतमेकरूपेण अभिजिता नक्षत्रेण सह योगे द्रष्टव्याः ॥ यास्तु दक्षिणाभिमुखा आवृत्तयः स्युस्ताः सर्वा अपि आवृत्तयः पुष्यनत्रेण सह योगे द्रष्टव्या भवन्ति इति ग्रन्थान्तरे प्रतिपादितं वर्त्तते-'चंदस्स वि नायव्वा आउट्ठिओ जुगम्मि जा दिट्ठा, अभिए णं पुस्सेण य नियमं णक्खत्तसेसेणं' ॥ चन्द्रस्यापि ज्ञातव्या आवृत्तयो युगे यादृशाः ॥ अभिजिता खलु पुष्येण च नियमं नक्षत्रशेषेण ॥ इति, अस्या व्याख्यातु अवतरणिकयैव जाता 'णक्खत्त सेसे गं' नक्षत्रार्द्धमासेन इत्यवधेयं, तत्र चाभिजिनक्षत्रे उत्तराभिमुखा आवृत्तयो भाव्यन्त इति तथैवात्रापि भावनीया इति । एकस्मिन् महायुगे सप्तपष्टिवर्षाणि भवन्ति, एकस्मिन् वर्षे चायनद्वयं भवति, तेनैकस्मिन् महायुगे चतुस्त्रिंशदधिकं शतमयनानामित्यत्र त्रैराशिकप्रवृत्तिर्यथा -यदि चतुस्त्रिंशदधिकेनायनशतेन चन्द्रस्य सप्तपष्टि नक्षत्रपर्याया कर चंद्र भी दक्षिणायन या उत्तरायण रूप आवृत्ति को प्रवर्तित करता है। उनमें जो उत्तराभिमुख आवृत्तियां एक युग में चंद्र की होती है वे सभी नियत एक रूप से अभिजित् नक्षत्र के साथ योगवाली होती है । एवं जो दक्षिणाभिमुखवाली होती है वे सभी आवृत्तियां पुष्य नक्षत्र के साथ योगयुक्त देखी जाती है । इस प्रकार ग्रन्थान्तर में प्रतिपादित है-(चंदस्स वि नायव्वा आउट्टिओ जुगम्मि जा दिट्ठा, अभिएणं पुस्सेण य नियमं णक्खत्तसेसेणं) इसकी व्याख्या अवतरणिका से ही हो गई है (णवत्तसेसेणं) नक्षत्रार्ध मास से इस प्रकार समझ लें । उनमें अभिजित नक्षत्र में उत्तराभिमुख की आवृत्तियां भावित की है उसी प्रकार यहां पर भी भावित कर लेवें । एक महायुग में सडसठ वर्ष होते हैं, एक वर्ष में दो अयन होता है । अतः एक महायुग में एक सो चोतीस अयन होते हैं, अतः यहां त्रैराशिक प्रवृत्ति की जाती है આવૃત્તિને પ્રવર્તિત કરે છે. એ જ નક્ષત્રમાં રહીને ચંદ્ર પણ દક્ષિણાયન અગર ઉત્તરાયણરૂપ આવૃત્તિને પ્રવર્તિત કરે છે. તેમાં જે ઉત્તરાભિમુખની આવૃત્તિ એક યુગમાં ચંદ્રની થાય છે. તે બધી નિયત એકરૂપથી અભિજીતુ નક્ષત્રની સાથે ગ યુક્ત હોય છે. અને જે દક્ષિણાભિમુખવાળી આવૃત્તિ હોય છે તે બધી આવૃત્તિ પુષ્ય નક્ષત્રની સાથે લગવાળી જણાય છે. આ પ્રમાણે પ્રસ્થાન્તરમાં પ્રતિપાદિત કરેલ છે. જે આ પ્રમાણે છે – चंदम्स वि नायव्वा आउदिओ जुगम्मि जा दिवा अभिएणं पुस्सेण य नियम णक्खत्तसेसेणं) मानी व्याभ्य! अवताथी०४ २५०८ 25 लय छे. (णक्खत्तसेसेणं) नक्षत्रन अर्धा માસથી આ પ્રમાણે સમજી લેવું. તેમાં અભિજીત નક્ષત્રમાં ઉત્તરાભિમુખની આવૃત્તિ ભાવિત કરેલ છે. એ જ પ્રમાણે અહીંયાં પણ ભાવિત કરી સમજી લેવું. એક મહાયુગમાં સડસઠ વર્ષ થાય છે. એક વર્ષમાં બે અયને હોય છે તેથી એક મહાયુગમાં એકસો ત્રીસ અયને હોય છે. તેથી અહીંયાં બૈરાશિક પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે છે. જે આ પ્રમાણે છે,
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: