Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
६३४
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
णं पंचहं संवच्छरणं पंचमं हेमंत आउट्ठि चंदे केणं णक्खत्ते णं जोएइ ?' तावदेतेषां पञ्चानां संवत्सराणां पञ्चमी मावृत्तिं चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति ? ॥ - तावदिति पूर्ववत् एतेषां प्रथमोदितानां पञ्चानां युगपुरकाणां चान्द्र - चान्द्रा- भिवर्द्धित - चान्द्रा- भिवर्द्धिताख्यानां पञ्चसंवत्सराणां मध्ये पञ्चमीं हैमन्तीं माघमासभाविनी मावृत्तिं चन्द्रः केन नक्षत्रेण सह वर्त्तमानः सन् प्रवर्त्तयतीति गौतमस्य प्रश्नं श्रुत्वा भगवानाह - 'ता कत्तियाहिं' तावत् कृत्तिकाभिः ॥ - तावदिति पूर्ववत्, कृतिका नक्षत्रस्य त्रितारकत्वाद् बहुवचनं, तेन कृत्तिकाभिःकृत्तिकानक्षत्रेण सह युक्तो भवति चन्द्र इति सामान्यमुत्तरं दत्वाऽपि विवृत्तिविवरणतया तस्यैव कृत्तिका नक्षत्रस्य मुहूर्त्तविभागं प्रतिपादयति- 'कत्तियाणं अट्ठारसमुहुत्ता छत्तीसं च बावट्ठि - भागा मुहुस्स बावद्विभागं च सत्तट्ठिहा छेत्ता छ चुण्णियाभागा सेसा ' कृत्तिकाना मष्टादश मुहूर्त्ताः षट्त्रिंशच्च द्वापष्टिभागा मुहूर्त्तस्य, द्वाषष्टिभागं च सप्तषष्टिधा छित्वा षट् चूर्णिकाभागाः शेषाः ॥ द्वित्तीयावृत्तिप्रवर्त्तनकाले कृत्तिकानक्षत्रस्य अष्टादशमुहूर्त्ताः, एकस्य च मुहूर्त्तस्य षट् त्रिंशद् द्वाषष्टिभागाः, एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य षट्सप्तषष्टिभागा चूर्णिकापूछते हैं (ता एएसिणं पंचन्हं : संबच्छराणं पंचमं हेमंति आउट्ठि चंदे केणं
क्खन्ते जोएइ) पूर्वकथित युग पूरक चांद्रादि पांच संवत्सरों में माघमासभाविनी हेमन्त काल की पांचवीं आवृत्ति को चंद्र कौन नक्षत्र के साथ योग करके प्रवर्तित करता है ? इस प्रकार श्रीगौतमस्वामी के प्रश्न को सुनकर उत्तर में श्रीभगवान् कहते हैं - ( ता कत्तियाहि) कृत्तिका नक्षत्र तीन तारावाला होने से यहां पर सूत्र में बहुवचन से कहा है । कृत्तिका नक्षत्र के साथ चंद्र योग करता है, इस प्रकार सामान्य रूप से उत्तर देकर विस्तारपूर्वक कहने के हेतु से उस कृतिका नक्षत्रका मुहूर्तविभाग का प्रतिपादन करते है ( कत्तियाणं अट्ठा रसमुहुत्ता छत्तीसं च बासट्टिभागा मुहुत्तस्स बासट्टिभागं च सत्तट्ठिहा छेत्ता छ चुण्णिया भागासेसा) पांचवीं आवृति के प्रवर्तनकाल में कृतिका नक्षत्रका अठारहमुहूर्त तथा एकमुहूर्तका वासठिया छत्तीसभाग तथा बासठिया एक भाग
- ( वा एएसिण पंचहं संवच्छराणं पंचमं हेमति आउट्ठि चंदे के णक्खत्तणं जोइ ) પહેલાં કહેલ યુગપૂરક ચાંદ્રાદિ પાંચ સોંવત્સરે।માં માઘમાસભાવિની હેમતકાળની પાંચમી આવૃત્તિમાં ચંદ્ર કયા નક્ષત્રની સાથે ચેગ કરીને પ્રવર્તિત કરે છે. આ પ્રમાણેના श्री गौतमस्वाभीना प्रश्नने सांभणीने उत्तरमा श्रीभगवान् उडे छे - ( ता कत्तिया हि ) ति નક્ષત્ર ત્રણ તારાવાળું હોવાથી અહી સૂત્રમાં બહુવચનથી કહેલ છે. કૃત્તિકનક્ષત્રની સાથે ચંદ્રયાગ કરે છે. આ પ્રમાણે સામાન્ય રીતે કહીને તેને વિસ્તારપૂર્ણાંક કહેવાના ઉદેશથી थे वृत्तिभ नक्षत्रना मुहूर्त विभाग प्रतिपादन १२ छे . - ( कत्तियाणं अट्ठारसमुहुत्ता छत्तीसं च बावट्टिभागा मुहुत्तस्स वावट्टिभागं च सत्तट्ठिहा छेत्ता छ चुण्णियाभागा सेसा) पांयमी આવૃત્તિના પ્રવર્તી નકાળમાં કૃત્તિકાનક્ષેત્રના અઢાર મુહૂત તથા એક મુહૂર્તીના ખાસયિા
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
