Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
६०७
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७६ द्वादश प्राभृतम् पाठो ज्ञेयः ॥ सम्प्रति-सूर्यनक्षत्रविषयकं प्रश्नसूत्रमाह-'तं समयं च णं सूरे केणं णक्खत्ते णं जोएइ ?' तस्मिन् समये च खलु सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति ? । तस्मिन् समये-चन्द्रस्य चतुर्थ्यावृत्तिप्रवर्तनकाले, सूर्यः केन नक्षत्रेण सह युक्तो भवतीति गौतमस्य प्रश्नं श्रुत्वा भगवानाह-'ता पूसेणं पूसस्स तं चेव' तावत् पुष्येण पुष्यस्य तथैव ।-तावदिति प्राग्वत्, पुष्येण-पुष्य नक्षत्रेण सह युक्तो भवति सूर्यः, पुष्य नक्षत्रस्य समयविभागोऽपि तथैव-यथा प्रथमद्वितीयतृतीयपर्यायेषु प्रतिपादित स्तथैवात्रापि ज्ञेयः, अर्थात पुष्यनक्षत्रस्यैकोनविंशतो मुहूर्तेषु, एकस्य च मुहूर्तस्य त्रिचत्वारिंशतौ द्वापष्टिभागेषु, एकस्य च द्वापष्टिभागस्य त्रयत्रिंशतौ सप्तपष्टिभागेषु शेषेषु सत्सु (१९।।8) एतत्तुल्येषु शेषेषु तिष्ठत्सु सत्सु तत्रैव वर्तमानः सूर्य श्चतुर्थी मावृत्तिं प्रवर्त्तततीति ज्ञेयः, अत्रापि गणितप्रक्रिया प्रथमावृत्तिवदेव भावनीया, अथ सम्प्रति पञ्चमं श्रावणमासभाव्यावृत्तिविषयकं प्रश्नसूत्रमाह'--'ता एएसि णं पंचण्हं संवच्छराणं पंचमं वासिक्किं आउटिं चंदे केणं णक्खत्ते णं जोएइ ?' तावद् __ अब सूर्य नक्षत्र विषयक प्रश्न सूत्र कहते हैं-(तं समयं च णं सरे केणं णक्खत्ते णं जोएइ) चंद्र की चतुर्थी आवृत्ति के प्रवर्तन काल में सूर्य किन नक्षत्र के साथ युक्त रहता है ? इस प्रकार श्रीगौतमस्वामी के प्रश्न को सुन कर उत्तर में श्री भगवान् कहते हैं-(ता पूसे णं पूसस्स तं चेव) पुष्य नक्षत्र के साथ योग युक्त होकर सूर्य रहता है। पुष्य नक्षत्र का समयविभाग भी जिस प्रकार प्रथम, दूसरा एवं तीसरा पर्याय में प्रतिपादित किया है, उसी प्रकार यहां पर समझ लेवें । अर्थात् पुष्य नक्षत्र का उन्नीस मुहूर्त तथा एक मुहर्त का बासठिया तयालीस भाग तथा वासठिया एक भाग का सडसठिया तेतीस भाग (१९ ।
इतने प्रमाण शेष रहने पर वहां रहकर मूर्य चौथी आवृत्ति को प्रवर्तित करता है। यहां पर भी गणित प्रक्रिया प्रथम आवृत्ति के समान ही भावित कर लेवें ।
वे सूर्य नक्षत्र सधी प्रश्न सूत्र उवामा माछ. (तं समयं च णं सूरे के गं णक्ख तेणं जोएइ) यंद्रनी याथी भावृत्तिना प्रपतनमा सूर्य ४॥ नक्षत्रनी साथे
ગ યુક્ત રહે છે? આ પ્રમાણે શ્રીગૌતમ સ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને ઉત્તરમાં શ્રીભગવાન ४ छ-(ता पूसेणं पूसस्स तं चेव) पुष्य नक्षत्रनी साथै यो युक्त धन सूर्य ते सभये રહે છે. પુષ્ય નક્ષત્રને સમયવિભાગ પણ જે રીતે પહેલાં બીજા અને ત્રીજા પર્યાયમાં પ્રતિપાદિત કરેલ છે. એ જ પ્રમાણે અહીંયાં સમજી લે. અર્થાત્ પુષ્ય નક્ષત્રના ઓગણીસ મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તન બાસડિયા તેંતાલીસ ભાગ તથા બાસડિયા એક ભાગના સડસઠિયા તેત્રીસ ભાગ (૧૯ારૃરૂ ૬૪) આટલું પ્રમાણુ શેષ રહે ત્યારે ત્યાં સ્થિત રહીને સૂર્ય થી આવૃત્તિને પ્રવર્તિત કરે છે. અહીંયાં પણ ગણિત પ્રક્રિયા પહેલી આવૃત્તિમાં કહ્યા પ્રમાણેજ ભાવિત કરી લેવી.
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર:
