Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 611

सूर्यप्रज्ञप्तिसत्रे पष्टया भक्ते सति लब्ध एको मुहर्तः स च पूर्वमुहर्तेषु युक्तो जातं षडुत्तरं मुहत्तशतम् = १४ । १०५+१=१०६ । पश्चात् स्थिताः शेषाः सप्तद्वापष्टिमागाः । अतो यथाक्रमेण न्यासः (१०६।।) पुनरेतेभ्यः पञ्चसप्तत्या मुहहस्तादीनि स्वाति पय॑न्तानि त्रीणि नक्षत्राणि शुद्धानि भवन्तीति शोधयन्ते-१०६-७५=३१ पश्चात् स्थिताः शेषा एकत्रिंशन्मुहूर्ताः । अतो विशाखानक्षत्रस्य (३१ । ।३.) एतनुल्यं मुहूर्तादिकं गतमिति सिद्धयति । ततो विशाखा नक्षत्रस्य द्वयर्द्धक्षेत्रत्वात् तन्मानं पञ्चचत्वारिंशन्मुहूर्तास्तेन तेभ्य एतच्छोधनेन शेषमुहूर्ताः स्युः ४५-(३१ । । )=१३ । । । ०५७) पूर्वप्रदर्शितयथास्थानक्रमेण शोधनान्मूलोक्तमुपपद्यते यद् विशाखानक्षत्रस्य त्रयोदशसु मुहर्तेषु एकस्य में बासठिया उनसत्तर भाग है, उसको बासठ से भाग करे तो एक मुहूर्त लब्ध होता है, उसको पूर्व के मुहूर्त के साथ जोडे तो एक मो छ मुहर्त होते हैं। १६ । १०५+१=१०६ । तथा पश्चात् बासठिया सात भाग शेष रहता है। इसका यथा क्रम अंकन्यास इस प्रकार से हैं-(१०६ । ।२७) इनमें से पचहत्तर मुहूर्त से हस्त से लेकर स्वाती पर्यन्त के तीन नक्षत्र शोधित करे जो इस प्रकार से हैं-१०६-७५८३१ शोधित करने से पश्चात् इकतीस मुहूर्त रहता है। अतः विशाखा नक्षत्र का (३१ ।।s) इतने प्रमाण मुहूर्तादिक गत हुवा ऐसा सिद्ध होता है । तदनन्तर विशाखा नक्षत्र बन्धक्षेत्र व्यापी होने से उसका प्रमाण पैंतालीस मुहर्त का है अतः उनमें से इतना शोधित करने से शेष मुहूर्त रहते हैं जो इस प्रकार है ४५-(३१ । । । =(१३ ।
..) इस प्रकार शोधित करने से पूर्वप्रदर्शित यथास्थान क्रम से मूल में कथित शोधन आ जाता है, जो की विशाखा नक्षत्र का तेरह मुहूर्त तथा એક ભાગના સડસરિયા સત્યાવીસ ભાગ શેષ રહે છે, હવે બીજા વિભાગમાં જે બાસઠિયા ઓગણસીત્તેર ભાગ છે તેને બાસડથી ભગ કરે ભાગ કરવાથી એક મુહૂર્ત લબ્ધ થાય છે. તેને મુહૂર્ત સંખ્યાની સાથે ઉમેરવાથી એક છ મુહૂર્ત થાય છે, ૬=૧૬ ૧૦૫+૧=૧૦૬ તથા પાછળ બાસઠિયા સાત ભાગ શેષ રહે છે. આનો ક્રમ પ્રમાણે અંક ન્યાસ આ પ્રમાણે છે. (૧૦૬૩ ૬૩) આમાંથી ૫ ચોતેર મુહૂર્તથી હસ્ત નક્ષત્રથી લઈને સ્વાતી પર્યન્તના ત્રણ નક્ષત્રોને શેધિત કરવા જે આ પ્રમાણે છે-૧૦૬ ૭૫=૩૧ શોધિત કરવાથી પાછળથી એકત્રીસ મુહૂર્ત વધે છે, તેથી વિશાખા નક્ષત્રના (૩૧ રૂક ૬ આટલા પ્રમાણ મુહુર્નાદિ ગત થયા તેમ સિદ્ધ થાય છે, તે પછી વિશાખા નક્ષત્ર દ્વધ ક્ષેત્રવ્યાપી હોવાથી તેનું પ્રમાણ પિસ્તાલીસ મુહૂર્તનું છે, તેથી તેમાંથી આ સંખ્યાને शापित ४२वी से शेष २७ छ ते २ा प्रमाणे छ,-४५--(3१।६।१३,६७)=131१।४३,) આ પ્રમાણે રોધિત કરવાથી પહેલાં બતાવેલ યથાસ્થાનના કમથી મૂળમાં કહ્યા પ્રમાણે શોધન ફળ આવી જાય છે. જે આ પ્રમાણે છે. વિશાખા નક્ષત્રના તેર મુહૂર્ત તથા એક
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨