Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
५५०
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे स्यायनं भवति तदा त्रिंशदधिकैरष्टादशभि दिवसशतैः कतिचन्द्रायनानि स्युरिति राशित्रयस्य स्थापना यथा-2 7 (तलस्थहारेण हरं निहन्या) दित्यादि भिन्नगणित परिपाटया सरलत्वं विहितम् । आधराशे रेकजातित्वं विहितम् , अर्थात् त्रयोदश सप्तपष्टया गुण्यन्ते १३४६७८८७१ जातानि एकसप्तत्यधिकानि अष्टौ शतानि । अत्रोपरितनाश्चतुश्चत्वारिंशत् सप्तषष्टिभागाः प्रक्षिप्यन्ते ८७१+४४=९१५ जातानि पञ्चदशोत्तराणि नवशतानि, यानि चोपरितनानि अष्टादशशतानि त्रिंशदधिकानि तान्यपि ऐकेन गुणितान्यपि तथैव तथाभूतानि तिष्ठन्ति, पुनश्च तानि सप्तषष्टया गुण्यन्ते-१८३०+६७=१२२६१० जातान्येकं लक्षं द्वाविंशतिः सहस्राणि दशोत्तराणि षट्शतानि च । एवं भूतेनान्त्येन राशिना मध्यस्य राशेरेकरूपस्य गुणनं कृतम् , एकस्य च गुणने तथैव तिष्ठति, अतएतावान् राशि रायेन राशिना विभाज्यः, सचाद्यो राशिः स एव पञ्चदशोत्तरनवशतरूपस्तेन भागहरणार्थ तेरह दिन एवं एक दिन का सडसठिया चुवालीस भाग से एक चंद्र का अयन होता है तो अठारहसो तीस दिनों से कितने चंद्रायन होसकता है ? इसके लिये तीन राशि की स्थापना की जाती है-+ -+973 = (तलस्थ हारेण
हरं निहन्या) इत्यादि भिन्न गणित परिपाटि से सरलत्व कहा है । आद्य राशिका अर्थात् तेरह का सरसठ से गुणा करे १३+६७-८७१। गुणा करने से आठसो इकहत्तर होता है। इस में ऊपर का चुमालीस का प्रक्षेप करे ८७१+४४९१५ तो नवसो पंद्रह होते हैं, तथा ऊपर के अठारहसो तीस है उनको एक से गुणित करने पर भी उसी प्रकार रहते हैं। फिर उसको सडसठ से गुणा करे १८३०+६७=१२२६१० तो एक लाख बाईस हजार छहसो दस होते हैं । इस प्रकार अन्त्य राशि से मध्य राशि जो एक रूप है उसका गुणा લીસ ભાગ-૧૩ફેં થાય છે. અહીંયા પણ ઐરાશિક ગણિત પ્રવૃત્તિ કરવામાં આવે છે જે આ પ્રમાણે છે. જો તેર દિવસ અને એક દિવસના સડસઠિયા ચુંમાલીસ ભાગથી એક ચંદ્રનું અયન થાય તે અઢારસોત્રીસ દિવસથી ચંદ્રના કેટલા અયન થાય છે? આ જાણવા भाटे ३ राशिनी स्थापना ४२वामां आवे छे. १+१3०=१+१८३° १७ (तलस्थ हारेणं हर निहन्या) त्याहि मिन्न मत परियास्थिी सरसता डेस छ. या शिनी मेरो કે તેરને સડસઠથી ગુણાકાર કરે ૧૩૬૭૩૮૭૧ ગુણાકાર કરવાથી આઠસે ઈકોતેર થાય છે. તેમાં ઉપરના ચુંમાલીસને ઉમેરવા ૮૭૧૪૪=૯૧૫ તે નવસે પંદર આવે છે. તથા ઉપર અઢારસે ત્રીસ છે. તેને એકથી ગુણાકાર કરવો ગુણાકાર કરે તે પણ એકથી ગુણેલ હોવાથી એજ પ્રમાણે રહે છે. તે પછી તેને સડસઠથી ગુણાકાર કર ૧૮૩૦૬૭=૧૨૨ ૬૧૦૧ ગુણાકાર કરવાથી એક લાખ બાવીસ હજાર છસે દસ થાય છે. આ પ્રમાણે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: