Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७४ द्वादशप्राभृतम्
४५७ रेते चान्द्रसंवत्सराः, सप्तपष्टिरेते नाक्षत्रसंवत्सराः, तदा खलु एते आदित्य-ऋतु-चान्द्रनाक्षवाः संवत्सराः समादयः समपर्यवसिता आख्याता इति वदेत् ॥-तावदिति प्राग्वत् एकस्मिन् पञ्चवर्षात्मके युगे पष्टिरादित्यमासा भवन्ति, एकषष्टिः-ऋतुमासाः, द्वापष्टिश्चान्द्रमासाः, सप्तपष्टिश्च नाक्षत्रमासा भवन्तीत्युक्तं भावित च प्राक्, अतएव एपा प्रतिपादिता अद्धा-तत्तन्मापिका कालगतिः द्वादशकृता-द्वादशभिगुणिता, ततश्च द्वादशभक्ता-द्वादशभिविभाज्या, तदा गुणहरयोस्तुल्यत्वात् तयानाशे कृते सति जाता एते एव पष्टिरादित्याः संवत्सराः, एकपष्टिरेते ऋतुसंवत्सराः, द्वापष्टिरेते चान्द्रसंवत्सराः, सप्तपष्टिरेते नाक्षत्रसंवत्सराश्च अवशिष्यन्ते, सर्वे एते एकयुगान्तत्र्तिन एवोक्ताः, संवत्सरानयनार्थमेव द्वादशभिभक्ताः, एवमुक्ताः सर्व संवत्सराः द्वादशयुगातिक्रमे समुत्पद्यन्त इत्यर्थः । अतस्तत्रैव-द्वादशयुगान्तकाले एव एते प्रथमोदिताः आदित्य ऋतु-चान्द्र-नाक्षत्राः संवत्सराः समादिका:समादयः-समप्रारम्भाः -युगपत् प्रवृत्ता भवन्ति, तथा च समपर्यवसिता:-समपर्यवसानाः युगपनिवृत्ताश्च भवन्तीत्याख्याताः-प्रतिपादिता इति वदेत्-स्वशिष्येभ्यः प्रतिपादयेत् ॥ होते हैं, एकसठ ऋतुमास होते हैं, बासठ चांद्रमास होते हैं, सडसठ नाक्षत्र मास होते हैं, इसप्रकार पहले कहा है एवं भावित किया है । अत एव यह प्रतिपादित अद्धा-उस उस नापक काल गति का बारह से गुणा करे तत्पश्चात् बारह से भाग करे, तब गुणक एवं हर राशि की समानता से उसका नाश करे तो ये साठ आदित्य संवत्सर होते हैं । तथा इकसठ ऋतु संवत्सर, बासठ ये चांद्रसंवत्सर, तथा सडसठ ये नाक्षत्रसंवत्सर अवशिष्ट रहते हैं । ये सब एक युगान्तर्वति ही कहे हैं। संवत्सर करने के लिये बारह से भाग किया है. इसप्रकार सभी संवत्सर बारह युग के समाप्त होने पर होते हैं, अतः बारह युगान्त काल में ही ये पूर्वोक्त आदित्य-ऋतु-चांद्र-नाक्षत्र संवत्सर साथ ही प्रारम्भवाले साथ ही प्रवृत्त होते हैं, तथा साथ ही समाप्त होते हैं । इसप्रकार स्व शिष्यों को प्रतिपादित करके कहें। यहां पर इसप्रकार कहा जाता हैઋતુમાસ હોય છે. બાસઠ ચાંદ્ર માસ હોય છે. સડસઠ નાક્ષત્રમાસ હોય છે. આ પ્રમાણે પહેલાં કહ્યું છે. અને ભાવિત કરેલ છે. તેથી જ આ પ્રતિપાદિત કરેલ અદ્ધા તે તે માપવાળી કાળગતિન બારથી ગુણાકાર કરે તે પછી તેનો બારથી ભાગ કરે ત્યારે ગુણક અને ભાગ રાશીના સરખાપણાથી તેને નાશ કરે તે સાઠ આદિત્યસંવત્સર થાય છે. તથા એકસઠ હતુસંવત્સર બાસઠ ચાંદ્રસંવત્સર તથા સડસઠ નાક્ષત્રસંવત્સર બાકી રહે છે. આ બધા એકજ યુગમાં રહેવાવાળા કહ્યા છે. સંવત્સર કરવા માટે બારથી ભાગ કર્યો છે. એ પ્રમાણે બધાજ સંવત્સર બાર યુગ સમાપ્ત થયા પછી થાય છે. તેથી બાર યુગાન્તકાળમાં જ આ પૂર્વોક્ત આદિત્ય-તુ–ચાંદ્રનાક્ષત્ર સંવત્સર સાથે જ પ્રારંભ થનારા તથા સાથે જ સમાપ્ત થાય છે. આ પ્રમાણે સ્વશિષ્યને પ્રતિપાદિત કરીને કહેવું,
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર:
