Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 530

सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७५ द्वादश प्राभृतम्
५१९ चतुस्त्रिंशदधिकं शतं, समक्षेत्रत्वात् अतः आगतं यत् द्युत्तरचतुःशततमचन्द्र परिसमाप्त्यवसरे-पूर्वाषाढानक्षत्रस्य त्रिंशतं चतुस्त्रिंशदधिकशतभागानवगाह्य चन्द्रो द्युत्तरचतुःशततम स्वकीयमृतुं परिसमापयतीति ॥
तदेवमुक्तं सूर्यत्तपरिमाणं चन्द्र परिमाणं सूर्याचन्द्रमसोः ऋतु परिसमाप्तिकाले सूर्यचन्द्रनक्षत्रयोगपरिमाणं च सविस्तरं सोदाहरणं च । सम्प्रति लोकरूढया यावदेकैकस्य चन्द्रौः परिमाणं भवति तावदाह-'ता सव्वेवि णं' इत्यादिना यथा-'ता सव्वेवि णं एए चंद उऊ दुवे दुवे मासा तिचउपण्णणं तिचउपण्णणं आदाणेणं गणिज्जमाणा सातिरेगाई एगूणसट्ठी एगणसट्ठी राईदियाई राइंदियग्गेणं आहिएत्ति वए जा' तावत् सर्वेऽपि खलु एते चन्द्रर्तवः द्वौ द्वौ मासाविति त्रिचतुः पञ्चाशता त्रिचतुःपञ्चाशता आदानेन गण्यमानौ सातिरेकाणि एकोनषष्टिरेकोनषष्टी रात्रिन्दिवानि रात्रिन्दिवाग्रेण आख्याताविति वदेत् ।।-तावदिति पूर्ववत सर्वेऽप्येते पटसंख्यका ऋतवः प्रावृडादयः प्रत्येकं यदि चन्द्रर्तवो भवेयु स्तदा तथा सन्त स्तेषु सर्वत्र द्वौ द्वौ मासौ वेदितव्यौ । यद्यपि सूर्यविपि सर्वत्र १३४) होता है । कारण की वह समक्षेत्र वाला कहा है । इससे यह फलित होता है कि चारसो दो परिमाणवाली चंद्र ऋतु की समाप्ति के अवसर में पूर्वाषाढा नक्षत्र का एकसो चोतीस भागवाला तीस भाग को भोग करके चंद्र चारसो दो ४०२ वालो स्वकीय ऋतु को परिसमाप्त करता है।
इसप्रकार सूर्य ऋतु का परिमाण एवं चंद्र ऋतु का परिमाण तथा सूर्य चंद्र का ऋतु समाप्ति काल का सूर्य चंद्र का नक्षत्र योग का परिमाण सविस्तर उदाहरण पूर्वक कहा है । अब लोकरूढि से एक एक चंद्र ऋतु का जितना परिमाण होता है उसको कहते हैं-(ता सव्वे विणं एए चंद उऊ दुवे दुवे मासातिचउपण्णेणं तिच उपपणेणं आदाणेणं गणिजमाणा सातिरेगा एगूणसट्टी एगूणसट्ठी राइंदियाई राइंदियाग्गेणं आहिएत्ति वएजा) ये सभी प्रावृड् आदि ऋतुएं प्रत्येक यदि चंद्र ऋतुएं हो तो उन सभी ऋतु में दोदो मास કારણ કે આ પૂર્વાષાઢા નક્ષત્ર સમક્ષેત્રવાળું છે. તેથી એ સિદ્ધ થાય છે કે–ચાર બેના પરિમાણવાળી ચંદ્ર તુના સમામિકાળમાં પૂર્વાષાઢા નક્ષત્રા એકસે ત્રીસ ભાગવાળા તીસ ભાગને ભેળવીને ચંદ્ર ચાર બે ૪૦૨ વાળી પિતાની છતુને સમાપ્ત કરે છે.
આ પ્રમાણે સૂર્ય રૂતુનું પરિમાણ અને ચંદ્ર રૂતુનું પરિમાણ તથા સૂર્ય ચંદ્રની રૂતુની સમાપ્તિકાળનું અને સૂર્ય ચંદ્રના નક્ષત્રના પરિમાણનું સવિસ્તર ઉરાહરણ સાથે કથન કરેલ છે. હવે લેકરૂઢીથી એક એક ચંદ્ર રૂતુનું જેટલું પરિમાણ થાય છે. તેનું ४थन ४२ छ. (ता सव्वे वि of एए चंद उऊ दुवे दुवे मासा तिच उपण्णेणं तिचउपण्णेणं आदाणेणं गणिज्जमाणा सातिरेगाइं गूणसद्वि एगूणसदि राईदियाई राइंदियग्गेणं आहिएत्ति बएज्जा) - श्राद्ध विशेरे ५धी ३तुम्मा ४२६ . 'द्र ३१ यती डाय तो 2 मधी
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: