Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 479

४६८
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्र प्रज्ञप्ताः सन्ति । परमत्र ऋतुक्रमविन्यासे काचिद् व्यत्ययता दृश्यते-यतो हि लोके अन्यथाभिधाना ऋतवः प्रसिद्धाः सन्ति, तद्यथा-प्रावृटू शरद् हेमन्तः शिशिरो वसन्तो ग्रीष्मचेति । उक्तं चान्यत्र-(मृगादिराशिद्वयभोगकालः षडत्तवः स्युः शिशिरो वसन्तः ? ग्रीष्मश्च वर्षा च शरच्च तद्वद् हेमन्तनाम्नः कथिता मुनीन्द्रः) सूर्यस्य मकरादि राशिद्वयभोग कमेण आदित्या एव पटू ऋतवः कथिताः सन्ति, तत्र क्रमोऽप्ययं यथा-शिशिरः (१) वसन्तः (२) ग्रीष्मः (३) वर्षाः (४) शरत् (५) हेमन्तश्चेति (६) क्रमेण प्रतिपादिताः वर्तन्ते । भवतु नाम माया तु जैनसिद्धान्तमेवावलम्ब्य व्याख्येयमिति दिशा यथोक्ताभिधाना एव ऋतवो भवन्ति, यथाचोक्त मन्यत्रापि-'पाउसवासारत्तो सरओ हेमंत वसंत गिम्हो य । एए खलु छप्पि उऊ जिणवरदिट्ठा मए सिट्टा' ॥१॥ छाया-प्रावृइ वर्षारात्र शदद्धेमन्तवसन्तग्रीष्मश्च । एते खलु षडपि ऋतवो जिनवरदिष्टा मते सृष्टाः ॥-एते प्रावृट्-वर्षा-शरद्धेमन्त वसन्त ग्रीष्माभिधाः षडपि ऋतवः खलु जिनवरदिष्टाः-जिनवरैःकी गई है। परंतु यहां पर ऋतु क्रमन्यास में कुछ फिर फार दिखता है। कारण की लोक में अन्य नाम से ऋतुएं प्रसिद्ध है । जो इस प्रकार से हैंप्रावृट् शरद् हेमन्त शिशिर वसन्त एवं ग्रीष्म । अन्यत्र कहा भी है
मृगादिराशिद्वयभोगकालः, षडर्तवः स्य शिशिरो वसन्तः । ग्रीष्मश्च वर्षा च शरच्च तद्वत् हेमन्तनाम्नः कथिता मुनिन्द्रैः ॥१॥
सूर्य का मकारादि दो राशि के भोगक्रम से आदित्यादि छ ऋतुएं कही गई है। उसका क्रम इस प्रकार से हैं-शिशिर (१) वसन्त (२) ग्रीष्म (३) वर्षा (४) शरत् (५) हेमन्त (६) इस प्रकार क्रम से कही है । जैसे भी हो हमको तो जैन सिद्धान्तानुसार ही कहना है इस दिशा में यथोक्त नामवाली ही ऋतुएं कही गई है। अन्यत्र भी कहा है। (पाउस वासारत्तो सरओ हेमंतवसंतगिम्हो य । एए खलु छप्पिउऊ जिणवरदिवा मए सिट्टा ॥१॥ ये છઋતઓ કહેવામાં આવેલ છે. પરંતુ અહીં તુક્રમભ્યાસમાં ફેરફાર જણાય છે. કારણ કે લાકમાં બીજા નામથી ઋતુઓ પ્રસિદ્ધ છે. જે આ પ્રમાણે છે-પ્રાવ, શરદ, હેમન્ત, શિશિર વસંત અને ગ્રીષ્મ અન્યત્ર કહ્યું પણ છે.
मृगादि राशिद्वयभोगकालः षडतवः स्यु शिशिरो वसन्तः ।
ग्रीष्मश्च, वर्षा च, शरच्च तद्वत् हेमन्तनाम्नः कथिता मुनिन्द्रैः ॥३॥ સૂર્યને મકારાદિ બેરાશિના ભોગ કેમથી આદિત્યાદિ છતુએ કહેલ છે. તેને કમ આ प्रमाणे छ-AA२ (१) १सत (२) श्रीभ (3) वर्षा (४) २२६ (५) उमन्त (६) म। પ્રકારના ક્રમથી કહેલ છે. ગમે તેમ હોય અમારે તે જનસિદ્ધાંતાનુસારે જ કહેવાનું છે એથી આ સિદ્ધાન્ત પ્રમાણે યક્ત નામ પ્રમાણેજ જતુઓના નામ કહ્યા છે. કહ્યું પણ છે– (पा उस वासारत्तो सरओ हेमत वसंतगिम्हो य, एट खलु छधि उऊ जिणवरदिट्टा मए सिद्रा) ॥१॥ मायावृट् वर्षा; २२६ मत, पसत भने श्रीभ नामवाणी ७ ऋतुम।
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2