Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
५१६
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
शतानि पञ्चदशोत्तराणि - २४४९१५ अथात्र सकलनक्षत्र पर्यायपरिमाणं किल ३६६० षष्यधिकानि षट् त्रिंशच्छतानि भवन्ति । कथमेतदवसीयते - सकलनक्षत्रपर्यायप्रमाणएतावानिति चेदुच्यते - अष्टाविंशतिनक्षत्राणां चत्वारो भेदाः सन्ति तेषु युगादिबोधकमभि
नक्षत्रं स्वातन्त्र्येणैव तिष्ठतीति, अभिजितो भोगपरिमाणं किल द्वाचत्वारिंशत् - ४२ । तथा च पण्णक्षत्राणि अर्द्धक्षेत्राणि सन्ति तेषु च षट्सु अर्द्धक्षेत्रेषु नक्षत्रेषु प्रत्येकं सप्तषष्टिरंशाः भोगपरिमाणं परिकल्पितं प्रवर्तते - ६७ ।। एवं च पट् नक्षत्राणि द्वयर्द्धक्षेत्राणि सन्ति, षट्सु यर्द्धक्षेत्रेषु नक्षत्रेषु प्रत्येकं द्वे शते एकोत्तरे अंशानामिति २०१ भोगपरिमाणं प्रकल्पितं प्रवर्त्तते एवमेव पञ्चदश नक्षत्राणि समक्षेत्राणि तेषु पञ्चदशसु समक्षेत्रेषु नक्षत्रेषु प्रत्येकं चतुस्त्रिंशशतमिति चतुस्त्रिंशदधिकशतपरिमाणं प्रकल्पितमिति क्रमेणैकत्र षट् सप्तषष्टथा गुणनीयस्तथान्यत्र पट् एकोत्तरशतद्वयेन गुणनीयः एवं च पञ्चदशचतुर्खिशेन शतेन
हजार नवसो पंद्रह होते हैं । अब यहां सकल नक्षत्र पर्याय का परिमाण ३६६० छत्रीससो साठ होता है। यह सकल नक्षत्रपर्याय परिमाण इतना किस प्रकार से होता है ? इसके लिये कहते हैं-अठाइस नक्षत्रों का चार भेद कहा गया है- उनमें युगका आदि बोधक अभिजित् नक्षत्र स्वतंत्ररूप से ही रहता है, अतः अभिजित् नक्षत्र का भोगपरिमाण बयालीस ४२ मुहूर्त होता है । तथा छे नक्षत्र अर्द्धक्षेत्रवाले होते हैं उन अर्धक्षेत्रवाले नक्षत्रों प्रत्येक का भोग परिमाण सरसठ अंश परिकल्पित किया है ६७। तथा छ नक्षत्र इयर्द्ध क्षेत्र वाले कहे हैं । इयर्द्ध क्षेत्रवाले नक्षत्रों में प्रत्येकका दोसो एक २०१ अंश भोग परिमाण कल्पित किया गया है इसी प्रकार पंद्रह नक्षत्र समक्षेत्र वाले कहे है । उन पंद्रह समक्षेत्र वाले नक्षत्रों में एकसो चौतीस अंश परिमाण कल्पित किया है इनको यथाक्रम एकसाथ छह को सरसठ से गुणाकरे दूसरे छह को दोसो
ગુણાકાર કરવાથી બે લાખ ચુંમાલીસ હજાર નવસે પ ંદર થાય છે. હવે અહીં સકળ નક્ષત્ર પરિમાણ ૩૬૬૦૫ છત્રીસા સાઇડ થાય છે. આ સકલ નક્ષત્ર પર્યાય પરિમાણુ આટલું શી રીતે થાય છે? તે માટે કહેવામાં આવે છે. અઠયાવીસ નક્ષત્રાના ચાર ભેદ કહેવામાં આવેલ છે. તેમાંથી યુગના આદિ બેધક અભિજીત નક્ષત્ર સ્વતંત્ર રીતેજ રહે છે. તેથી અભિજીત નક્ષત્રનુ ભોગ પરિમાણ ૪૨ બેતાલીસ મુહૂત થાય છે તથા છ નક્ષત્રા અધ ક્ષેત્રવાળા હૈાય છે. એ અ ક્ષેત્રવાળા નક્ષત્રા દરેક ભાગ પરમાણુ સડસઠ અશ ૬છા કલ્પિત કરેલ છે. તથા છ નક્ષત્રા હ્રય ક્ષેત્ર પરિમાણવાળા કહેલ છે. છ દ્વે ક્ષેત્રવાળા નક્ષત્રમાં દરેકના ૨૦૧ ખસે એક અંશ ભાગ પિરમાણુ કલ્પિત કરેલ છે. એજ પ્રમાણે પંદર નક્ષત્રા સમક્ષેત્રવાળા કહેલ છે. એ પ ંદર સમક્ષેત્રવાળા નક્ષત્રામાં એકસા ચાત્રીસ અ ંશ જેટલું પરિમાણુ કલ્પિત કરેલ છે. આને ક્રમાનુસાર એક સાથે છએના સડસઠથી ગુણાકાર કરવા બીજા છના ખસેાએકથી ગુણાકાર કરવા તથા પંદર નક્ષત્રાના
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
