Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७२ द्वादश प्राभृतम्
___ ४१३ मुहूर्तानां नवशतानि भवन्तीत्युक्तं प्राक, ततो यद्येकस्मिन् मासे एतावन्तो मुहूर्तास्तदा द्वादशसु मासेषु कियन्त इति त्रैराशिकप्रवृत्त्या नवशतानि द्वादशभिर्गुण्यन्ते-९००x१२ =१०८०० जातानि दशसहस्राणि अष्टौ शतानि च मुहर्तानाम्-अष्टशत्तोत्तरदशसहस्राणि मुहूर्तानामित्यर्थः ॥ ततो यथोक्तमुपपद्यते ऋतुसंवत्सरे मुहूर्तपरिमाणमिति ।-तथैवं साग्रम् ऋतुसंवत्सरं श्रुत्वा सम्प्रति चतुर्थमादित्य सम्वत्सरविषयं प्रश्नसूत्रमाह-'ता एएसि णं पंचण्हं संवत्सराणं चउत्थस्स आइच्चसंवच्छरस्स आइच्चे मासे तीसइ मुहुत्तेणं अहोरत्तेणं गणिज्ज. माणे केवइए राइंदियग्गेणं आहिए त्ति वएज्जा' ताव देतेषां पञ्चानां संवत्सराणां चतुर्थस्य आदित्यसंवत्सरस्य आदित्यो मासस्त्रिंशन्मुहूत्तेन अहोरात्रेण गण्यमानः कियता रात्रिन्दिवाग्रेण आख्यात इति वदेत् ॥-तावदिति पूर्ववत् , एतेषां प्रथमोदितानां नाक्षत्रादि पञ्चसंवत्सराणां मध्ये 'चउत्थस्स'-चतुर्थस्य-चतुर्थसंख्याकस्य आदित्यसंवत्सरस्य-सौरसंवत्सरस्य आदित्यो मासः-सौरो मासस्त्रिंशन्मुहर्तेन-त्रिंशन्मुहर्तपरिमाणेन अहोरात्रेण-रात्रिन्दिवेन गण्यमानः-मीयमानः सन् कियता रात्रिन्दिवाओण-अहोरात्रपरिमाणेन आख्यातः-प्रतिपादित इति वदेत्-कथय भगवनिति गौतमस्य प्रश्नः, ततो भगवानाह-'ता तीसं राईमास में कितने मुहूर्त हो सकते हैं ? इसके लिये त्रैराशिक प्रक्रिया से नवसो को बारह से गुणाकरे जैसे कि ९००+१२=१०८०० इस प्रकार दस हजार आठसौ मुहूर्तप्रमाण यथार्थ ऋतुसंवत्सर का मुहूर्त परिमाण मिल जाता है।
इस प्रकार समग्र ऋतुसंवत्सर संबंधी कथन को सुनकर अब चौथा आदित्य संवत्सर के विषय में श्रीगौतमस्वामी प्रभु से प्रश्न करते हैं-(ता एएसि णं पंचण्हं संवच्छराणं चउत्थस्स आइच्चसंवच्छरस्स आइच्चे मासे तीसइ मुहत्तेणं अहोरत्तणं गणिज्जमाणे केवइए राइंदियग्गेणं आहिएति वएज्जा) ये पूर्वोक्त नाक्षत्रादि पांच संवत्सरों में चौथा आदित्यसंवत्सर का आदित्य मास तीस मुहत परिमाणवाले अहोरात्र से गिनने से कितने अहोरात्र परिमाण से प्रतिपादित किया है । सो हे भगवन् आप कहिये । इस प्रकार श्री માસના કેટલા મુહૂર્ત થાય ? આ જાણવા માટે રાશિક પ્રક્રિયાથી નવસાન બારથી ગુણાકાર કરે જેમ કે-૯૦૦૪૧૨ ૧૦૮૦૦ આ પ્રમાણે દસ હજાર અને આઠ મુહૂર્તનું પ્રમાણુ યથાર્થ રીતે તુ સંવત્સરનું મળી જાય છે.
આ રીતે સંપૂર્ણ હતુસંવત્સર સંબંધી કથનને સાંભળીને હવે ચોથા આદિત્ય સંવત્સ२॥ समयमा श्रीगौतमस्वामी प्रभुश्रीने प्रश्न पूछे छे--(ता एएसि णं पंचण्हं संवच्छराणं चउत्थस्स आइच्चसंवच्छरस्स आइच्चे मासे तीसइ मुहुत्तेणं अहोरत्तेणं गणिज्जमाणे केवइए राइंदियगोणं आहिएत्ति वएज्जा) मा पूर्व प्रथित नक्षत्रात पाय सवत्सरीमा याथुरे આદિત્ય સંવત્સર છે તેને આદિત્ય માસ ત્રીસ મુહુર્ત પરિમાણવાળે પ્રતિપાદિત કરેલ છે ? તે હે ભગવાન્ આપ કહે. આ પ્રમાણે શ્રી ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને તેના ઉત્તરમાં
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2