Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७२ द्वादश प्राभृतम् नुस्येन मुहूर्ताग्रेण-मुहूर्तपरिमाणेन अभिवद्धिताख्यो मासः प्रपूर्णों भवतीति आख्यातःप्रतिपादित इति वदेत-स्वशिष्येभ्य उपदिशेत् ।। कथमेतावता मुहर्ताग्रेण भवतीति चेदुच्यते --एकत्रिंशदहोरात्रा एकोनविंशन्मुहर्ता एकस्य च मुहूर्तस्य सप्तदश द्वाषष्टिभागाः ३११२९। १५ एतावता साग्रेण रात्रिन्दिवाग्रेणैकोऽभिवद्धिताख्यो मासः प्रपूर्यत इत्युक्तं भावितं चात्रैव सूत्रे प्राक् । अत्रैकत्रिंशदहोरात्राः मुहतकरणाथै त्रिशता गुण्यन्ते-३१४३०९३० जातानि त्रिंशदधिकानि नवशतानि मुहूर्तानाम् , अत्रोपरितना एकोनत्रिंशन्मुहूर्ताः प्रक्षिप्यन्ते ९३०+२९=९५९ जातानि मुहूर्तानामेकोनषष्टयधिकानि नवशतानि । तृतीयस्थानस्थितास्तु सप्तदश द्वाषष्टिभागास्तथैव तिष्ठन्ति । तनोपपद्यते मूलोक्तम् अभिवदितमासस्य मुहूर्तपरिमाणम् ९५९१३ एकोनषष्टयधिकानि नवशतानि शुहूर्तानामेकस्य च मुहूर्तस्य सप्तदश द्वाषष्टिभागा एतत्तुल्येन मुहूर्ताग्रेण-मुहूर्तपरिमाणेनैकोऽभिवद्धिताख्यो मास आख्यात इति । वाला कहा है अर्थात् यह अभिवद्धित मास नव सो उनसठ मुहूर्त (९५९) तथा एक मुहूर्त का बासठिया सत्रह भाग इतना परिमाण वाला अभिवर्द्धित मास पूर्ण होता प्रतिपादित किया है । ऐसा स्वशिष्यों को कहें । इस प्रकार का मुहूर्त परिमाण कैसे होते हैं ? इसके लिये कहते हैं-इकतीस अहो. रात्र उन्तीस मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया सत्रह भाग ३१ । २९ । १४ इतना संपूर्ण रात्रि दिवस परिमाण वाला अभिवद्धित मास होता है ऐसा इसी सूत्र में पहले प्रतिपादित किया है। इकतीस अहोरात्र का मुहूर्त करने के लिये तीस से गुणा करें ३१-+३०-९३० तो नव सो तीस मुहूर्त होते हैं। इसमें ऊपर के उन्तीस मुहर्त को जोडे ९३०+२९-९५९ तो इस प्रकार नव सो उनसठ मुहूर्त होते हैं। तीसरे स्थान में रहा हुवा बासठिया सत्रह उसी प्रकार रहता है। अतः अभिवद्धित मास का मूल में कथित मुहते परिमाण ९५९५ नव सो उनसठ मुहत तथा एक मुहत का बासठिया सत्रह भाग इतने તથા એક મુહુર્તના બાસથિા સત્તર ભાગ ૨ આટલા પરિમાણ વાળ આભિવર્ધિતમાસ પૂર્ણ થતો પ્રતિપાદિત કરેલ છે. આ પ્રમાણે સ્વશિષ્યને કહેવું.
આ પ્રમાણેનું મુહૂર્ત પરિમાણ કેવીરીતે થાય છે. તે માટે કહે છે–એકત્રીસ અહોરાત્ર ઓગણત્રીસમુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસાિ સત્તર ભાગ ૩રાફ આટલા સંપૂર્ણ રાત્રિ દિવસના પરિમાણુ વાળે અભિવતિ માસ હોય છે. એ રીતે આજ સૂત્રમાં પહેલાં પ્રતિપાદન કરેલ છે. એકત્રીસ અહોરાત્રના મુહૂર્ત કરવા માટે તીસથી ગુણાકાર કર ૩૧+૩૦=૯૩૦ તે નવસો તીસ મુહૂર્ત થાય છે. તેમાં ઉપરના ઓગણત્રીસ મુહૂર્ત ને મેળવવામાં આવે ૯૩૦+૨=૯૫૯ તો આરીતે નવસો ઓગણસાઠ મુહૂર્ત થઈ જાય છે. ત્રીજા સ્થાનમાં રહેલ બાસઠિયા સત્તર ભાગ એ જ પ્રમાણે રહે છે. તેથી અભિવર્ધિતમાસનું મૂળમાં કહેલ પરિમાણ ૫લા નવસે ઓગણસાઠ મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસડિયા
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
