Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
४४२
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे सप्तपष्टिभागाः-३८ । १० । । १२, इत्येतावता सावयवेन राबिन्दिवपरिमाणेन प्रक्षिप्तेन युगप्राप्तमाख्यातमितिवदेत-स्व शिष्येभ्यः प्रतिपादयेत् ॥ कथमेतावत्प्रक्षेप्यमितिचेत् उच्यते-सौरदिनपरिमाणेन मापितं तन्नोयुगं खलु त्रिंशदधिकान्यष्टादशशतानि १८३० भवन्ति । यतोहि एकस्य सौरवर्षस्य रात्रिन्दिवपरिमाणमत्रोक्तं भावितं च पट्पष्टयधिकानि त्रीणि शतानि-३६६ । परिपूर्ण युगं च एतादृशैः पञ्चभिर्वर्षेः अपूर्यते, तेनैतानि रात्रिन्दिवानि पञ्चभि गुण्यन्ते-३६६४५=१८३० जातानि अष्टादशशतानि त्रिंशदधिकानि रात्रिन्दिवानाम् ।। पूर्व चात्रैव नाक्षत्रादि पञ्चसंवत्सराणां योगस्तु-१७९१ । १९ । १६।एकनवत्यधिकानि सप्तदशशतानि रात्रिन्दिवानाम् , एकोनविंशतिर्मुहर्ताः एकस्य च मुहर्तस्य सप्तपश्चाशद् द्वापष्टिभागाः, एकस्य च द्वापष्टिभागस्य पञ्चपञ्चाशत्सप्तपष्टिभागाश्वेत्येतत्तुल्येन सावयवेन रात्रिन्दिवाग्रेण तनोयुगं परिपूर्ण सम्पद्यते ॥अत एतावता सिद्धयति भाग का सडसठिया बारह भाग-३८।१०।। इतना सावयव अहोरात्र परिमाण प्रक्षित करने से युगप्राप्त परिमाण आ जाता है ऐसा स्व शिष्यों को कहे । इसप्रकार इतना प्रक्षेप किस प्रकार से होता है ? इसके लिये कहते हैं-सौर दिनके परिमाण से नापा हुवा वह नो युग अठारहसो तीस अहोरात्र वाला होता है १८३०। कारण की एक सौरसंवत्सर का अहोरात्र परिमाण इसी प्राभृत में कहा है वह तीनसौ छियासठ ३६६। अहोरात्र वाला सौर वर्ष प्रतिपादित किया है। संपूर्ण युग इसप्रकार के पांच वर्षों से पूर्ण होता है। अतः इन अहोरात्र को पांच से गुणा करे-३६६+५=१८३० तो अठारहसो तीस अहोरात्र होते हैं। पहले इसी सूत्र की व्याख्या में नाक्षत्रादि पांच संवत्सरों का योग-१७९१।१९। सत्रहसो इक्काणवें अहोरात्र, उन्नीस मुहर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया सतावन भाग तथा बासठिया एक भाग का सडसठिया पचपन भाग इतने परिमाण वाले सावथव रात्रिदिवान से દારૂઝ આટલા સાવયવ અહોરાત્ર પરિમાણ મળવવાથી યુગ પ્રાપ્ત પરિમાણ મળી જાય છે. તેમ સ્વશિષ્યોને કહેવું, આટલો પ્રક્ષેપ કેવી રીતે થાય છે? તે માટે કહે છે– સૌર દિવસના પરિમાણથી માપેલ તે નો યુગ અઢારસે ત્રીસ અહોરાત્ર થાય છે. ૧૮૩૦ કારણકે એક સૌરસંવત્સરનું અહેરાત્ર પરિમાણ આજ પ્રાકૃતમાં કહેલ છે. તે ત્રણ છાસઠ ૩૬દા અહોરાત્રવાળું સૌર વર્ષ પ્રતિપાદિત કરેલ છે. સંપૂર્ણ યુગ આ રીતના પાંચ વર્ષોથી પૂર્ણ થાય છે. તેથી આ અહોરાત્ર પાંચથી ગુણાકાર કરે ૩૬૬+૫=૧૮૩૦ તો આ રીતે અઢારસો ત્રીસ અહોરાત્ર થાય છે. પહેલાં આજ સૂત્રની વ્યાખ્યામાં નાક્ષત્રાદિ પાંચ સંવત્સરાને ગ ૧૦૯૧૧લાફાદરપુરા સત્તરસ એકાણ અહોરાત્ર ઓગણીસ મુહુર્ત તથા એક મુહૂર્તન બાસઠિયા સત્તાવન ભાગ તથા બાસડિયા એક ભાગના સડસક્યિ પંચાવન ભાગ આટલા પરિમાણવાળા સાવયવ રાત્રિદિવાથી તે નો યુગ પૂર્ણ થાય
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
