Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 439

४२८
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे भिवद्धिताख्ये सम्वत्सरे इति भगवतोक्तमुत्तरं संवर्द्धयामि गणितेन यथा-एकस्मिन्नभिवद्धिताख्ये मासे मुहूर्तपरिमाणम् ९५९ + एकोनषष्टयधिकानि नवशतानि मुहूर्ताना मेकस्य च मुहूर्तस्य सप्तदश द्वापष्टिभागा इति पूर्वमत्रैव प्रतिपादितं भावितं चेति ॥ तत एकस्मिन् मासे एतावन्तः सावयवा मुहर्ता लभ्यन्ते तदा द्वादशमासात्मकस्याभिवर्द्धितसंवत्सरस्य द्वादभिर्मासैः कियन्तः सावयवा मुहर्ताः स्युरिति त्रैराशिकानुपातेन यथोक्ता मुहर्ता द्वादशभिर्गुणनीयाः-(९५९+s)+१२=११५०८ + 2 = ११५०८ + ३ = ११५११+ एकोनपष्टयधिकानि नवशतानि द्वादशभिर्गुणितानि जातानि एकादश सहस्राणि अष्टोत्तराणि पञ्चशतानि मुहूर्तानाम् । सप्तदश द्वाषष्टिभागाश्च द्वादशभिर्गुणिताः सन्तश्चतुरुत्तरे द्वे शते जाते, ते च द्वाषष्टया भागे हृते लब्धास्त्रयो मुहूर्तास्ते च मुहूर्तस्थाने योज्यास्तदा जातानि एकादश सहस्राणि एकादशोत्तराणि पञ्चशतानि मुहूर्तानाम् , अवशिष्टाः शेपाश्च तिष्ठन्ति अष्टादश द्वापष्टिभागास्तेनोपपद्यते-११५१११६ अभिवतिसंवभगवान के इस उत्तरवाक्य कथन को गणित प्रक्रिया से समर्थित करते हैं, जैसे की एक अभिवधित मास का मुहूर्तपरिमाण ९५९+ नव सो उनसठ मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया सत्रह भाग होते हैं-यह पहले इसी सूत्र में प्रतिपादित किया है--तो एक मास में इतने सावयव मुहूर्त होते हैं तो बारह मास वाले अभिवद्धित संवत्सर के बारह मास का कितना सावयव मुहर्तपरिमाण होता है ? इसको जानने के लिये त्रैराशिक पद्धति से उक्त मुहर्त संख्या को बारह से गुणा करे (९५९+:+१२=११५०८+२०४-११५०८+ ३६११५११+ नव सो उनसठ को बारह से गुणा करने से ग्यारह हजार पांच सो आठ मुहते होता है तथा बासठिया सत्रह भाग को बारह से गुणा करने से दो सो चार होते हैं, उसका बासठ से भाग करने से तीन मुहूर्त लब्ध होता है, उसको मुहूर्त संख्या के साथ योजित करने से ग्यारह हजार ના ઉત્તરવાયથનને ગણિતપ્રક્રિયાથી સમર્થિત કરે છે જેમ કે એક અભિવર્ધિતા માસનું મુહૂર્ત પરિમાણ ૯૫૯+ નવસો ઓગણસાઠ મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસઠિયા સત્તરભાગ થાય છે. એ પહેલાં આજ સૂત્રમાં પ્રતિપાદિત કરેલ છે. તે જે એક માસમાં આટલા સાવયવ મુહૂર્ત થાય તે બારમાસ વાળા અભિવર્ધિત સંવત્સરના બાર માસના કેટલા સાવયવ મુહૂર્ત પરિમાણ થાય છે, તે જાણવા માટે ત્રરાશિક પદ્ધતિથી કહેલ भुत सध्यान! माथी गुणु।४।२ ४२वो म.. (८५८+१५)+१२=११५०८+२१५=११५०८ +3==११५११.१६ नवसे मेसाई ने माथी गुणपाथी मक्या२१२ પાંચસે આઠ મુહૂર્ત થઈ જાય છે. તથા બાસઠિયા સત્તર ભાગને બારથી ગુણાકાર કરવાથી બાચાર થાય છે. તેને બાસઠથી ભાગ કરવાથી ત્રણ મુહૂર્ત આવે છે. તેને મહતું સંખ્યાની સાથે મેળવવાથી અગ્યાર હજાર પાંચસે અગ્યાર મુહૂર્ત થાય છે. તથા
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2