Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यप्रज्ञप्तिस
३४६
विवृणोति - 'ता कहं ते संवच्छराणादी' इत्यादिना
'ता कहं ते संच्छराणादी आहिएत्ति वएज्जा' । तावत् कथं ते संवत्सरादिराख्यात इति वदेत् ॥ - तावत् - चन्द्रसूर्याणां नक्षत्रयोगविषयको विचारः श्रुतो मया सम्प्रति - सम्वत्सराणामादि विषयकः प्रश्नः श्रोतव्यस्तावत् कथं - केन प्रकारेण केन नियमेन - केनोपायेन कया वा उपपत्या भगवन् ! ते त्वया संवत्सराणां - चान्द्रसौरादि वर्षाणामादिः - प्रारम्भ समयः, आख्यातः - प्रतिपादितः - कथित इति वदेत् कथयेत् ? भगवानाह - ' तत्थ खलु इमे पंचसवच्छरे पण्णत्ते' तत्र खलु इमे पञ्चसम्वत्सराः प्रज्ञप्ताः । तत्र - सम्वत्सरविचारे, खलु इति वाक्यालङ्कारे इमे - वक्ष्यमाणस्वरूपाः पञ्च पञ्चप्रकाराः - नामधेयाः संवत्सराः - चान्द्र संवत्सराः प्रज्ञप्ताः - प्रतिपादिता सन्ति । 'तं जहा - चंदे चंदे अभिवढिए चंदे अभिवढिए' चन्द्र चन्द्रोऽभिवर्द्धितञ्चन्द्रोऽभिवर्द्धितः ॥ पञ्चसम्वत्सरात्मके युगे पञ्चसंवत्सराणां नामानि चान्द्रः चान्द्रः अभिवर्द्धितः चान्द्रः अभिवर्द्धितश्रेति । एतेषां स्वरूपाणि लक्षणानि च प्रागेव विषय का यह ग्यारहवें प्राभृत का विवेचन करते हैं ।
(ता कहं ते संवच्छराणादी आहिएति वएज्जा) श्रीगौतमस्वामी कहते हैं- चंद्र सूर्य के नक्षत्र योग विषयक विचार सम्यक् प्रकार से मैंने सुना है । अब संवत्सरके आदि के विषय में जिज्ञासा है कि कौन से नियम के आधार से किस उपाय से अथवा किस उपपत्तिसे हे भगवन् आपने चांद्र, सौर आदि संवत्सरों का प्रारम्भसमय प्रतिपादित किया है ? सो आप कहिए । इस प्रकार श्रीगौतमस्वामी की जिज्ञासा जानकर इस प्रश्न के उत्तर में श्रीभगवान् कहते हैं - (तत्थ खलु इमे पंच संवच्छरे पण्णत्ते) संवत्सर के विचार में ये वक्ष्यमाण प्रकारके पांच नामवाले चांद्रादि संवत्सर प्रतिपादित किये गये हैं । (तं जहा चंदे चंदे अभिर्वाढिए नंदे अभिवढिए) पांच संवत्सरवाले युग में पांच संवत्सरों के नाम इस प्रकार से हैं-चांद्र, चांद्र आभिवर्द्धित, चांद्र एवं सारी रीते विचारणा उरीने हवे (किं ते संवच्छराणादी) संवत्सरोना आरम्भ संबंधी आ અગીયારમા પ્રાભૂતનું વિવેચન કરવામાં આવે છે.
(ता कह ते संवच्छराणादी आहिएत्ति वएज्जा) श्रीगौतमस्वामी हे छेडे चंद्र सूर्यना નક્ષત્ર ચેાગના સંબંધના વિચાર સારી રીતે મારા જાણવામાં આવ્યા, હવે સંવત્સરના આરંભના સમધમાં જાણવાની ઇચ્છા છે કે કેવા પ્રકારના નિયમથી અને આધારથી કયા ઉપાયથી અથવા કઈ ઉપપત્તિથી હે ભગવન્ આપે ચાંદ્ર અને સૌર વિગેરે સંવત્સરાને પ્રારંભ સમય પ્રતિપાદિત કરેલ છે? તે કહેા આ પ્રમાણે શ્રીગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભजीने तेना उत्तरभां श्रीभगवान् हे छे - (तत्थ खलु इमे पंच संवच्छरे पण्णत्ते) संवत्सरना વિચાર સંબધમાં આ કથ્યમાન પ્રકારથી પાંચ નામવાળા ચંદ્ર સંવત્સર પ્રતિપાદિત १२वामां आवेल छे. (त जहा - चंदे, चंदे अभिवढिए, चंदे आभवडढिए) पांच संवत्सरवागा
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
