Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 418

सूर्य ज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७२ द्वादशप्राभृतम्
४०७ दस महत्तसहस्साई छच्च पणुवीसे मुहुत्तसए पण्णासं च बावद्विभागे मुहुत्तस्स मुहुनग्गेणं आहिएत्ति वएजा ? तावद दशमुहत्तसहस्राणि पद च पञ्चविंशतिः मुहर्तशतानि पञ्चाशच द्वापष्टिभागा मुहत्तस्य मुहर्ताग्रेण आख्यात इति वदेत् ॥-तावदिति पूर्ववत् चान्द्रसम्बत्सरस्य मुहूर्तपरिमाणं खलु दशसहस्राणि पञ्चविंशत्यधिकानि षट्शतानि च--१०६२५ मुहूर्तानामेकस्य च मुहत्तस्य पञ्चाशद द्वापष्टिभागाः । अर्थात १०६२५३३ एवं प्रमाणेन मुहर्ताग्रेण मुहूर्तपरिमाणेन एकश्चान्द्रसम्बत्सरः परिपूर्णों भवति ॥ अत्रापि अङ्कोपादनोपपत्तिः पूर्ववदेव करणीया, यतो हि पूर्वमत्रैव एकस्मिन् चान्द्रमासे मुहूर्तपरिमाणाम् ८८५३३ खलु पश्चाशीत्यधिकानि अष्टौ शतानि मुहूर्तानाम् , एकस्य च मुहूर्तस्य त्रिंशद् द्वापष्टिभागा इत्येवमुक्तम् । ततो यथेकेन चान्द्रमासेन एतावन्तो मुहूर्त्ता लभ्यन्ते तदा द्वादशभिर्मासैः क इत्यनुपातेनेदं द्वादशभिर्गुणनीयम् । (८८५.३) x १२-१०६२०-१०६२०+५= १०६२५.२ पञ्चाशीत्यधिकानि अष्टौ शतानि द्वादशभिर्गुणितानि जातानि दशसहस्राणि श्रीगौतमस्वामी के प्रश्न करने से उसका उत्तर देते हुवे कहते हैं-(ता दस मुहुत्तसहस्साई उच्चपणवीसे मुहुत्तसए पण्णासं च बासहिभागे मुहुत्तस्स मुहुत्तग्गेणं आहिएत्ति वएजा) चांद्रसंवत्सरका मुहूर्तपरिमाण दस हजार छसो पच्चीस १०६२५ मुहर्त तथा एक मुहर्त का बासठिया पचास भाग अर्थात् १०६२५.७ इतने प्रमाणवाले मुहूर्तपरिमाण से एक चांद्रसंवत्सर पूर्ण होता है। यहां पर भी अंकोत्पादन प्रक्रिया पूर्वके अनुसार करलेवें जैसे कि पहले एक चांद्र मास का मुहूर्त परिमाण ८८५ आठसो पचासी मुहर्त तथा एक मुहर्तका बासठिया तीस भाग इतना कहा है तो जो एक चांद्र मास का इतना मुहर्त होते हैं, तो बारह मास से कितने होते हैं। इस प्रकार के अनुपात से आठ सो पचासी को बारह से गुणा करे जैसे कि-८८५.३)+१२=१०६२० १-१०६२०+५=१०६२५६ आठसो पचासी को बारह से गुणा करने से स्वाभानपूछपाथी तना उत्त२ २५तi ४९ छ-(ता दस मुहुत्तसहस्पाइं छच्च पणवीसे मुहुत्तसर पण्णासं च बासट्ठिभागे मुहुत्तस्स मुहुत्तागेणं आहिएत्ति वएउजा) यांद्रसवत्स२नु મુહૂર્ત પરિમાણ દસહજાર બસો પચીસ ૧૦૬૨૫, મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસડિયા પચાસ ભાગ ૩ અર્થાત્ ૧૬૨૫ ૨૩ આટલા પ્રમાણવાળા મુહૂર્ત પરિમાણથી એક ચાંદ્ર સંવત્સર પૂર્ણ થાય છે. અહીં પણ અંકેત્પાદન પ્રક્રિયા પહેલાની જેમજ કરી લેવી. જેમકે-- પહેલાં એક ચાંદ્રમાસનું મુહૂર્ત પરિમાણ ૮૮૫ણ આઠ પંચાશી મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસઠિયા ત્રીસ ભાગ જેટલું કહેલ છે. તે જે એક ચાંદ્ર માસના આટલા મુહૂર્ત થાય છે, તો બાર માસના કેટલા મુહૂર્ત થાય? આ પ્રમાણેના અનુપ તથી मासे। यासीने। माथी गुणा२ ४२३। भ3-(८८५३३)+१२-१०६२८३६१ =१०१२० ૪૫૭=૧૦૬ર પર આઠસે પંચાસીને બારથી ગુણાકાર કરવાથી દસહજાર છસેવાસ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: