Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
३४९
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७१ एकादशप्राभृतम् कालः प्रथमस्य चान्द्रसम्वत्सरस्य पर्यवसानं-पर्यवसान काल:-प्रथमसम्वत्सरस्य समाप्तिसमय इति ॥ ततो भूयोऽन्य प्रश्नयति-'तं समयं च णं चंदे केणं णक्खत्ते णं जोएई' तस्मिन् समये च खलु चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति ? ॥-तस्मिन् समये-प्रथम चान्द्र सम्बत्सरपर्यवसानभूते समये खलु चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति-केन नक्षत्रेण सह योगमधिगच्छतीति कृपया कथय भगवन्निति ।। ततो भगवानाह-'ता उत्तराहिं आसाढाहिं तावदुत्तराभिराषाढाभिः, अत्रोत्तरापाढा नक्षत्रस्य त्रितारकत्वाद् बहुवचनम्, तेन प्रथमचान्द्रसंवत्सरस्य पर्यवसानकाले चन्द्रः उत्तरापाढानक्षत्रेण सह युक्तो भवतीति भगवतः समीचीनोत्तरे युक्तिरुच्यते-यतो हि द्वादशभिः पौर्णमासीभि चान्द्रः संवत्सरो भवति, मासश्च कृष्णादि गण्यते, युगादिश्च श्रावणकृष्णप्रतिपदादितो भवति, तेन यदेव प्राक् द्वादश्यां पौर्णमास्यां चन्द्रनक्षत्रयोगपरिमाणं सूर्यनक्षत्रयोगपरिमाणं च स्यात् तदेव अन्यूनातिरिक्तक्रमेण अत्रापि समाप्ति काल होता है । फिर से श्री गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-(तं समय च णं चंदे के णं णखत्ते णं जोएइ) उस पहला चांद्र संवत्सर के समाप्ति समय में चंद्र कौन से नक्षत्र के साथ योगवाला होता है ? यह हे भगवन् कृपा करके कहिये । इस प्रकार श्री गौतमस्वामी के प्रश्न को सुनकर उत्तर में श्री भगवान कहते हैं-(ता उत्तराहिं आसाढाहिं) यहां पर उत्तराषाढा नक्षत्र तीन तारा वाला होने से बहुवचन कहा है। अतः पहला चांद्र संवत्सर के अंत काल में चंद्र उत्तराषाढा नक्षत्र के साथ योग युक्त होता है, इस प्रकार श्री भगवान् का सम्यक प्रकार के उत्तर में युक्ति कहते हैं-कारण की बारह पूर्णिमा से चांद्र संवत्सर होता है अतः जो पहले तथा मास कृष्ण पक्ष से प्रथम गिना जाता है। युग का आरम्भ श्रावण कृष्ण प्रतिपदा से होता है, अतः जो पहले बारहवीं पूर्णिमास्या में चंद्र नक्षत्र का योग परिमाण तथा सूर्य नक्षत्र योग का परिमाण होता हो, वही अन्यूनाधिक के क्रम से यहां पर भी જે સમય એજ કાળ પહેલા ચાંદ્ર સંવત્સરને અર્થાત્ પ્રથમ સંવત્સરને સમાપ્તિકાળ डाय छे. ३शीथी श्रीगोतमस्वामी प्रश्न पूछे छे.-(तं समयं च णं चंदे केणं णक्खत्तेणं जोएइ) એ પહેલા ચાંદ્ર સંવત્સરના સમાપ્તિ સમયમાં ચંદ્ર કયા નક્ષત્રની સાથે વેગ યુક્ત રહે છે? તે હે ભગવન આપ કૃપા કરીને કહે, આ પ્રમાણે શ્રીગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને सामजान तना उत्तरमा श्रीमावान् ४ छे. (ता उत्तराहिं आसाढाहि) माडी उत्तराषाढा નક્ષત્ર ત્રણ તારાવાળું હોવાથી બહુવચનને પ્રગ કરેલ છે, તેથી પહેલાં ચાંદ્ર સંવત્સરના અંત સમયમાં ચંદ્ર ઉત્તરાષાઢા નક્ષત્રની સાથે યોગ કરે છે. આ પ્રમાણે શ્રીભગવાન સમ્યક્ પ્રકારથી ઉત્તરમાં યુક્તિ કહે છે-કારણકે બાર પૂર્ણિમાથી ચાંદ્ર સંવત્સર થાય છે. તેથીજ માસ પહેલાં કૃષ્ણ પક્ષથી ગણવામાં આવે છે. યુગને આરંભ શ્રાવણ વદ એકમથી થાય છે. તેથી જે પહેલાં બારમી પૂર્ણિમામાં ચંદ્ર નક્ષત્રગનું પરિમાણ તથા સૂર્ય
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર:
