Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यशतिप्रकाशिका टीका सू० ६७ दशमप्राभृतस्य द्वाविंशतितमं प्राभृतप्राभृतम् २४९ सूर्यः प्रथमां पौर्णमासीं परिसमापयतीत्यर्थः । तथाहि - अत्रापि गणितक्रमः प्रदर्शनीयो यथा - स एव षट्षष्टिर्मुहूर्त्ताः एकस्य च मुहूर्त्तस्य पञ्चद्वाषष्टिभागाः एकस्य च द्वापष्टिभागस्य एकः सप्तषष्टिभागः ६६ । है । इत्येवं प्रमाणो ध्रुवराशिर्धियते, धृत्वा च एकेन गुणकेन गुण्य एकेन गुणितमपि तदेव भवति (सर्वेषामङ्कानामेक गुणितत्वात् ) अतस्तावानेव जातः -६६ । । अत अस्मात् पुष्यस्य शोधनकं १९ । । एकोनविंशतिर्मुहूर्त्ताः एकस्य च मुहूर्त्तस्य त्रिचत्वारिंशद् द्वाषष्टिभागाः, एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य त्रयस्त्रिंशद् सप्तषष्टिभागा इत्येवं प्रमाणं शोध्यते-- (६६) - (१९। । =४६ ।। अत्रापि शोधनप्रकारोsपूर्णाङ्कगणितक्रमेण ज्ञातव्यो यथा षट्षष्टे मुहर्तेभ्यः एकोनविंशतिर्मुहर्त्ताः शुद्धाः पश्चात् स्थिताः सप्त चत्वारिंशद् अग्रेतनक्रियाप्रचारार्थ सप्तचत्वारिंशद्भ्य एको मुहूर्त्तो गृह्यते तदा तत्र स्थिताः षट् चत्वारिंशद्, गृहीतस्य चैकस्य मुहूर्त्तस्य द्वापष्टिभागाः कृत्वा भाग जब शेष रहे उसी प्रदेश में रहकर सूर्य प्रथम पूर्णिमा को समाप्त करता है। यहां पर भी गणित प्रक्रिया इसप्रकार से हैं वही पूर्वोक्त छियासठ मुहूर्त एवं एक मुहूर्त का बासठिया पांच भाग तथा बासठिया एक भाग का सडसठिया एक भाग ६६ । । इसप्रकार की ध्रुवराशी रखकर एकरूप गुणक से गुणन क्रिया करें एक से गुणित उसी प्रकार रहता है, अतः उसी प्रकार ६६|| रहता है । इसमें से पुष्य नक्षत्र का १९ उन्नीस मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया तयालीस भाग एवं बासठिया एक भाग का सडसठिया तेतीस भाग इस प्रमाण से शोधित करें (६६) - (१९) = ४६।। यहां शोधन का प्रकार अपूर्णाङ्क गणित क्रम से जाना जाता है-जैसे कि - छियासठ मुहूर्त में से उन्नीस मुहूर्त शुद्ध होता है, पश्चात् संतालीस रहता है । आगे की क्रिया के लिये सेंतालीसमें से एक मुहूर्त लेवें तो वहां पर छियालीस बचता है । एक मुहूर्त जो लिया है उसका बासठ भाग करके बासठिया भाग में पांच રહીને સૂર્ય પહેલી પુનમને સમાપ્ત કરે છે.
અહીં પણ ગણિત પ્રક્રિયા આ રીતે થાય છે. અહીંયાં એજ પૂર્વોક્ત ધ્રુવશશી છાસઠ મુહૂર્ત તથા એક મુહૂ ના ખાસિયા પાંચ ભાગ તથા ખાસિયા એક ભાગના સડ સડિયા એક ભાગ ૬૬૫ ૬ આ પ્રમાણે રાખીને એકથી ગુણાકાર કરવા એકથી ગુણેલ એજ પ્રમાણે રહે છે, તેથી એજ પ્રમાણે દારા રહે છે આમાંથી પુષ્ય નક્ષત્રના ૧૯૪ રેંક ઓગણીસ મુહૂત તથા એક મુહૂતના ખાસક્રિય. તેંતાલીસભાગ અને માસિયા ये भागना सडसहिया तेत्रीसभागश्री शोधित रखा. (६६/६७) - (१७३७) = ४६।३३
આ રીતેછાસઠ મુહૂર્તીમાંથી એ!ગણીસ બાદ કરતાં પાછળ સુડતાલીસ બચે છે. આગળની ક્રિયા માટેસુડત!લીસમાંથી એક મુર્હુત લેવામાં આવે તે! ત્યાં છેતાલીસ વધે છે. એક મુહૂતે જે લેવાયું છે તેના ખાસઠ ભાગ કરીને ખાડિયા ભાગમાં પાંચ ઉમેરા તેા બાસિયા સડસઠ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
