Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
૨૦૧
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
૪ २१
नीयाः | अवशिष्टा एकविंशति द्वषष्टिभागाः । शोध्यराशौ राशित्रयं (खण्डत्रयं) वर्त्तते, शोधकराशौ च खण्डद्वयमेव तेन तृतीयखण्डे शोधकाभावात् तथैव तिष्ठति । अतः क्रमेण न्यासः = (४३ | | है ) ततश्च पुष्यनक्षत्रस्य भोग्यमुहूर्त्ता त्रिंशत् अतस्ते शोधनीयाः = ४३ - ३० - १३ तेनावशिष्टम् = ( १३ | है | है ) स्थितात्रयोदशमुहूर्त्ताः एकस्य च मुहूर्त्तस्य एकविंशति द्वापष्टिभागाः, एकस्य च द्वाषष्टिभागस्यैकं सप्तषष्टिभागं चेति गणितक्रशोधनक्रम इत्थमेव सर्वत्र प्रयोक्तव्यः । अथा श्लेषा नक्षत्रमर्द्धक्षेत्रं तेन तस्य मानं पञ्चदशमुहूर्त्तप्रमाणं स्यात् अतः पञ्चदशमुहूर्तेभ्यः समागतो राशिविंशोधनीयः = १५- (१३ ।
। = १ । । हैं । इदमागतम् - अश्लेषा नक्षत्रस्यैकस्मिन मुहूर्त्ते चत्वारिंशति मुहूर्त्तस्य द्वाषष्टिभागेषु एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य सप्तपष्टिधा छिन्नस्य द्वाषष्टिभागेषु शेषेषु होते हैं, इनमें से बासठिया छियालीस भाग को शोधित करे--- तो बासठिया इक्कीस भाग अवशिष्ट रहता है, शोध्यराशि में तीन राशियां (तीन खंडरूप से) होती है तथा शोधनक राशि में दोही खंड है अतः तीसरे खंड में शोधन न होने से उसी रूपसे रहती है, क्रमसे उनका न्यास इसप्रका से है (४३३ । पुष्यनक्षत्र का भोग्य मुहूर्त तीस है, उनको शोधित करे - ४३-३० =१३ इसप्रकार अवशिष्ट (१३३) तेरह मुहूर्त तथा एकमुहूर्त का बासठिया इक्कीस भाग तथा बासठिया एक भाग का सडसठिया एक भाग रहता है । गणित क्रममें शोधन प्रकार इसी रूप से सर्वत्र प्रयुक्त होता है । अश्लेषा नक्षत्र अर्ध क्षेत्रप्रमाण का है अतः उसका मान पंद्रह मुहूर्त प्रमाण का है, अतः पंद्रह मुहूर्त से आयी राशि का विशोधन करे १५ - (१३)= १६ इससे यह फलित होता है कि अश्लेषा नक्षत्र का एक मुहूर्त में बासठिया चालीस मुहूर्त तथा बासठिया एक भाग का सड़सठ भाग शेष रहने पर સડસઠ ભાગ થાય છે. ૐ માંથી ખાસયિા છેતાલીસ ભાગને શેષિત કરવા અર્થાત્ ખાદ કરવા. -Ý=} જેથી ખાસિયા એકવીસ ભાગ બાકી રહે છે, શેાધ્ય રાશિમાં ત્રણ રાશિ (ત્રણુ ખ'ડરૂપથી) થાય છે, તથા શેાધનક રાશિમાં એજ ખંડ છે, તેથી ત્રીજા ખંડમાં શેાધનક ન હેાવાથી એજ પ્રમાણે રહે છે. ક્રમથી તેના અંક ન્યાસ આ પ્રમાણે થાય છે—(૪૩ારું।૩) પુષ્ય નક્ષત્રના ભાગ્ય મુહૂત ત્રીસ થાય છે, તેથી તેને આમાંથી શોધિત કરવા૪૩-૩૦=૧૩ આ રીતે શેષિત કરવાથી શેષ (૧૩ ૨ ) તેર મુહૂત તથા એક મુહૂર્તના ખાડિયા એકવીસ ભાગ તથા ખાડિયા એક ભાગના સડસડયા એક ભાગ રહે છે, ગણિત ક્રમમાં શેાધન પ્રકાર આ રીતે બધે જ પ્રયુક્ત થાય છે. અશ્લેષા નક્ષત્ર અક્ષેત્ર પ્રમાણનું છે, તેથી તેનું માન પદરમુદ્ભૂત પ્રમાણનુ છે. તેથી પદર મુહૂર્ત થી પહેલી રાશિનુ વિશેાધન કરવુ ૧૫--(૧૩૨ )=૧।।વું આનાથી એ ફલિત થાય છે કે-અશ્લેષા નક્ષત્રના એક મુહૂત'માં ખાડિયા ચાલીસ મુહૂત તથા બાસિયા એક
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
