Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
२६२
सूर्य प्रज्ञप्तिसूत्रे
त्रिंशन्मुहूर्त्ताः, एकस्य च मुहूर्त्तस्य द्विपञ्चाशत् द्वापष्टिभागाः, एकस्य च द्वापष्टिभागस्य चत्वारः सप्तषष्टिभागाः । शोधनक्रिया प्रागुक्तवदेव भिन्नाङ्कनियमेन ज्ञेयाः । ततश्च त्रिंशतामुहूर्तैः रेवती नक्षत्रं शुद्धं - ३८ - ३० = ८ तिष्ठन्त्यष्टौ मुहूर्त्तास्तत आगतं चन्द्रयुक्तमश्विनीनक्ष
एकविंशतौ मुहूर्तेषु एकस्य च मुहूर्त्तस्य नवसु द्वापष्टिभागेषु एकस्य च द्वाषष्टिभागस्य त्रिषष्टौ सप्तषष्टिभागेषु शेषेषु सत्सु तृतीया पौर्णमासी परिसमाप्तिमुपयातीति ।
सम्प्रत्यस्यामेव तृतीयस्यां पौर्णमास्यां सूर्यनक्षत्रयोगं गौतमः पिपृच्छुराह - 'तं समयं चणं सूरे केणं णक्खत्तेणं जोएइ ! । तस्मिन् समये च खलु सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति ! 'तं तमयं ' इत्यत्र ( कालाध्वनो व्र्व्याप्ता) वित्यधिकरणत्वेऽपि द्वितीया । अतोऽयमर्थो भवति 'तं समयं ' तस्मिन् समये यस्मिन् समये अश्विनीनक्षत्रं चन्द्रेण युक्तं यथोक्तशेषं च तृतीय पौर्णमासीं परिसमाप्तिमुपयाति तस्मिन् क्षणे सूर्यः केन नक्षत्रेण युक्तः सन् तां तृतीयां से अंको के भिन्नता के नियमानुसार जानलेवें । तदनन्तर तीस मुहूर्त से रेवती नक्षत्र शुद्ध होता है, ३८-३०-८ पश्चात् आठमुहूर्त बचता है, तदनन्तर चंद्र युक्त अश्विनी नक्षत्र आता है, वह इक्कीस मुहूर्त तथा एक मुहूर्त बासठिया नव भाग तथा बासठिया एक भाग का सडसठिया तिरसठ भाग शेष रहने पर तीसरी पूर्णिमा समाप्त होती है
।
अब इसी तीसरि पूर्णिमा में सूर्य नक्षत्र योग विषय में श्रीगौतमस्वामी श्रीभगवान् से प्रश्न करते हैं- (तं समयं च णं सूरे केणं णक्खत्ते णं जो एइ) (तं समयं यहां पर ( कालाध्वनो र्व्याप्ता' इसप्रकार अधिकरण होने पर भी द्वितीया विभक्ति हुइ है, अतः इसप्रकार अर्थ होता है - ( तं समयं ) जिस समय अश्विनी नक्षत्र चंद्र के साथ युक्त होकर यथोक्त शेष रहने पर तीसरी पूर्णिमा समाप्त होती है, उस समय सूर्य कौनसे नक्षत्र के साथ युक्त होकर तीसरी पूर्णिमा को समाप्त करता है ? इसप्रकार श्रीगौतमस्वामी के प्रश्न को सुनकर श्रीभगवन् યિા એક ભાગના સડસઠયા ચાર ભાગ શેષ રહે છે, શેાધન ક્રિયા પૂર્વ કથિત પ્રકારથી અંકાની ભિન્નતાના નિયમ પ્રમાણે સમજી લેવી. તે પછી ત્રીસ મુહૂતથી રેવતી નક્ષત્ર શુદ્ધ થાય છે, ૩૮-૩૦=૮ એટલે પાછળ આઠ મુહૂ બચે છે, તે પછી ચંદ્ર યુક્ત અશ્વિની નક્ષત્ર આવે છે. તે એકવીસ મુહૂત તથા એક મુહૂર્તના ખાસઠિયા નવ ભાગ તથા ખાસઠિયા એક ભાગના સડસઠયા પ્રેસડ ભાગ શેષ રહે ત્યારે ત્રીજી પૂર્ણિમા સમાપ્ત થાય છે. હવે આ ત્રીજી પૂર્ણિમામાં સૂય નક્ષત્ર યોગ વિષયમાં શ્રી ભગવાનને પ્રશ્ન કરે છે (तं समयं चणं सूरेकेण णक्खत्ते णं जोपइ) ( तं समर्थ) या ठेले (कालाध्वनोर्व्याप्ता) આનાથી અધિકરણમાં દ્વીતિયા વિભક્તિ થયેલ છે, તેથી આ રીતે અર્થ થાય છે. ( तं समयं ) ने समये अश्विनी नक्षत्र यंद्रनी साथै युक्त थहने यथोक्त शेष रहे ત્યારે ત્રીજી પૂર્ણિમા સમાપ્ત થાય છે, એ સમયે સૂર્ય ક્યા નક્ષત્રની સાથે યુક્ત થઇને ત્રીજી પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે? આ રીતે શ્રી ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભીને
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
