Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यशप्तिप्रकाशिकाटोका सू० ६७ दशमप्राभृतस्य द्वाविंशतितमं प्राभृतप्राभृतम् २७५ नक्षत्रेण युनक्ति ! । यस्मिन् समये उत्तराषाढानक्षत्रेण युक्तश्चन्द्रश्चरमां द्वाषष्टितमां पौर्णमासी परिसमापयति तस्मिन् समये-द्वाषष्टितमपौर्णमासीपरिसमाप्तिवेलायां खल्विति वाक्यालङ्कारे सूर्यः केन नक्षत्रेण युक्तो भवति-केन नक्षत्रेण सह वर्तमानः सन् तां द्वाषष्टितमां पौर्णमासी सूर्यः परिसमापयतीति गौतमस्य जिज्ञासा निवृत्यर्थ भगवानाह-'ता पुस्सेणं पुस्सस्स एकूणवीसं मुहत्ता तेतालीसं च बावट्ठिभागा मुहत्तस्स बावद्विभागं च सत्तढिहा छेत्ता तेत्तीसं चुण्णियाभागा सेसा' तावत् पुष्येन पुष्यस्य एकोनविंशतिर्मुहूर्ताः त्रिचत्वारिंशच्च द्वापष्टिभागाः मुहर्तस्य द्वाषष्टिभागं च सप्तपष्टिधा छित्वा त्रयस्त्रिंशच्चूर्णिकाः भागाः शेषाः । तावत्-तत्र चरमद्वाषष्टितमपौर्णमासीपरिसमाप्त्यवसरे सूर्यनक्षत्रयोगविचारे 'पुस्सेणं' पुष्यनक्षत्रेण सह वर्तमानः सूर्यों द्वाषष्टितमां पौर्णमासी परिसमापयतीत्येवं सामान्यमुत्तरं दत्त्वा तस्यैव पुष्यनक्षत्रस्य सूक्ष्मविभागं दर्शयति-पुष्यनक्षत्रस्यैकोनविंशतिर्मुहर्ताः एकस्य च मुहू तस्य त्रिचत्वारिंशत् द्वापष्टिभागाः, एकं च द्वापष्टिभागं सप्तपष्टिधा छित्वा-सप्तपष्टि. विभागै विभज्य तस्य सत्कास्त्रयस्त्रिंशत् चूर्णिकाभागा यत्रावशिष्टा भवन्ति तत्रैव सूर्यनक्षत्रनक्षत्र के साथ युक्त होकर चंद्र बासठवों पूर्णिमा समाप्त करता है, उस समय अर्थात् बासठी पूर्णिमा के समाप्ति काल में सूर्य कौनसे नक्षत्र के साथ युक्त रहता है ? अर्थात् कौनसे नक्षत्र के साथ रहकर सूर्य बासठवीं पूर्णिमा को समाप्त करता है ? इसप्रकार श्रीगौतमस्वामो के प्रश्न को सुनकर श्रीभगवान् कहते हैं-(ता पुस्लेणं पुस्सस्स एकूणवीसं मुहुत्ता तेतालीसं च बावट्ठिभागा मुहत्तस्स बावद्विभागं च सत्तढिहा छेत्ता तेत्तीसं चुणिया भागासेसा) अन्तिम बासठवीं पूर्णिमा के समाप्ति काल में सूर्य नक्षत्र योग विचारणा में (पुस्सेणं) पुष्यनक्षत्र के साथ रहा हवा सूर्य बासठवीं पूर्णिमा को समाप्त करता है, इसप्रकार सामान्य रूपसे उत्तर कहकर उसी पुष्यनक्षत्र का संबंध विशेष स्पष्टता से दिखलाते हैं-पुष्यनक्षत्र का उन्नीस मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया तयालीस भाग तथा बासठिया एक भाग का सडसठ भाग करके ચંદ્ર બાસઠમી પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે ત્યારે એટલે કે બાસઠમી પૂર્ણિમાના સમાપ્તિ સમયમાં સૂર્ય કયા નક્ષત્રની સાથે યોગ કરે છે? અર્થાત્ કયા નક્ષત્રની સાથે રહીને સૂર્ય બાસઠમી પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે? આ પ્રમાણે શ્રી ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને श्री भगवान ४ छ-(ता पुस्सेणं पुस्सस्स एकूणवीसं मुहुत्ता तेतालीसं च बावट्टिभागा मुहुत्तस्स बावविभागं च सत्तद्विहा छेत्ता तेतीसं चुणियाभागा सेसा) मतिम मास भी यूनिभाना समातिमा सूर्य नक्षत्र विया२९मा (पुस्सेणं) पुष्य नक्षत्रनी साथे २डीने सूर्य બાસઠમી પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે, આ રીતે સામાન્ય રીતે ઉત્તર આપીને એજ પુષ્ય નક્ષત્ર સંબંધી વિશેષ સ્પષ્ટતાથી કહે છે. પુષ્ય નક્ષત્રના ઓગણીસ મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસઠિયા તેંતાલીસ ભાગ તથા બાસઠિયા એક ભાગના સડસઠ ભાગ કરીને તેમાંથી તેત્રીસ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર:
