Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
२७२
सूर्यप्रशप्तिसूत्रे एएसि णं पंचण्डं संवच्छराणं चरिमं वावहिं पुणिमासिणिं चंदे केणं णक्खत्तेणं जोएइ !' तावत् एतेषां पञ्चानां सम्वत्सराणां चरमां द्वाषष्टिं पौर्णमासी चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति । तावत्-तत्र पौर्णमासीचन्द्रनक्षत्रयोगविचारे एतेषामनन्तरोदितानां युगबोधकानां चान्द्रादि पश्चानां सम्वत्सराणां मध्ये खलु चरमां-सर्वान्तिमा युगान्तमासोद्भवां द्वापष्टिं-द्वापष्टितमां पौर्णमासी केन नक्षत्रेण सह युक्तः चन्द्रः-केन नक्षत्रेण सह वर्तमानश्चन्द्रस्तां द्वाषष्टितमां चरमां पौर्णमासी परिसमापयतीति गौतमस्य प्रश्नजिज्ञासां विज्ञाय भगवानुत्तरयति-'ता उत्तराहिं आसाहाहिं, उत्तराणं आसाढाणं चरिमसमए' तावत् उत्तराभिः आषाढाभिः, उत्तराणाम् आषाढाणां चरमसमये । 'ता' तावत-तत्र पौर्णमासीचन्द्रनक्षत्रयोगविचारे-चरमद्वापष्टितमपौर्णमासी परिसमाप्तिवेलायां चन्द्र उत्तरापाढा नक्षत्रेण सह वर्तमानः सन् तां चरमां द्वाषष्टितमा पौर्णमासी परिणमयति । तदानींतने समये चोत्तराषाढा नक्षत्रस्य चरमः समयश्च-उत्तराषाढा नक्षत्रस्यापि समाप्त्यवसरएव भवति । तदन्तिमसमयज्ञानार्थ गणितकरते हैं-(ता एएसि गं पंचण्हं संवच्छरा णं चरिमं बाहि पुषिणमासिणिं चंदे केणं णक्खत्ते णं जोएइ) पूर्णिमा के चंद्र नक्षत्र योगविचारणा में ये पूर्वोक्त युगबोधक चांद्रादि पांच संवत्सरों में युग के अन्तिम मास की बासठवीं पूर्णिमा को चंद्र कौनसे नक्षत्र से युक्त होकर उस बासठवीं पूर्णिमा को समाप्त करता है ? इसप्रकार श्रीगौतमस्वामी के प्रश्न को सुनकर उत्तर में भगवान् कहते हैं-(ता उत्तराहिं आसाढाहिं उत्तराणं आसाहाणं चरिमसमए) (ता) पूर्णिमा के चंद्र नक्षत्र योग विचारणा में अंतिम बासठवीं पूर्णिमा के समाप्ति अवसर में चंद्र उत्तराषाढा नक्षत्र के साथ रहकर उस अन्तिम बासठवीं पूर्णिमासो को समाप्त करता है । उस समय उत्तराषाढा नक्षत्र का भी समाप्ति काल ही होता है, उनका अन्तिम समय जानने के लिये गणित प्रक्रिया करनी चाहिये । उस प्रक्रियाकर ते समय वह पूर्वोक्त ही नक्षत्र की ध्रुवराशी ग्रहण (ता एएसिणं पंचण्ह संवच्छराणं चरिमं बावटि पुणिमासिणि चंदे केणं णक्खत्तेणं जोएइ) પૂર્ણિમાના ચંદ્રના નક્ષત્ર રોગની વિચારણામાં આ પુક્ત યુગબોધક ચાંદ્રાદિ પાંચ સંવત્સરેમાં યુગના છેલ્લા માસની બાસઠમી પૂર્ણિમાને ચંદ્ર કયા નક્ષત્રની સાથે રોગ કરીને એ બાસઠમી પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે? આ રીતે શ્રીગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને समगीन तना उत्तम श्रीमावान् डे 3-(ता उत्तराहि आसाढाहिं उत्तराणं आसाढाणं चरिमसमण) (ता) पूणिमाना नक्षत्र यानी विया२ मा छेखि ५।सभी पूणि. માના સમાપ્તિકાળમાં ચંદ્ર ઉત્તરાષાઢા નક્ષત્રની સાથે રહીને તે અંતિમ બાસઠમી પણિ માને સમાપ્ત કરે છે, તે સમયે ઉત્તરાષાઢા નક્ષત્રને પણ સમાપ્તિ કાળજ હોય છે. તેને અંતિમ સમય જાણવા માટે ગણિત પ્રક્રિયા કરતી વખતે એ પૂર્વોક્તજ નક્ષત્રની ધ્રુવરાશિ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
