Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 280

सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ६७ दशमताभृतस्य द्वाविंशतितम प्राभृतप्राभृतम् २६९ प्रायः । ततो भगवानाह-'ता पुणव्वसुणा पुणव्वसुस्स सोलस मुहुत्ता अट्ट य बावद्विभागा मुहुत्तस्स बावद्विभागं च सत्तट्टिहा छेत्ता वीसं चुणिया भागा सेसा' तावत् , पुनर्वसुना पुनर्वसोः षोडशमुहूर्ताः, अष्टौ च द्वाषष्टिभागाः, मुहूर्तस्य द्वापष्टिभागं च सप्तपष्टिधा छित्वा विंशतिश्चूर्णिका भागाः शेषाः । यस्मिन् समये उत्तराषाढानक्षत्रेण सह वर्तमानश्चन्द्रो द्वादशी पौर्णमासी परिसमापयति तस्मिन् समये पुनर्वसु नक्षत्रेण युक्तः सूर्यों भवतीति भगवान् सामान्यमुत्तरं दत्वा पुनस्तस्यैवार्थस्य विशदां व्याख्यां करोति-'पुणव्वमुस्स' पुनर्वसो:-पुनवसुनक्षत्रस्य पोडशमुहर्ताः, एकस्य च मुहर्तस्य अष्टौ द्वाषष्टिभागाः, एकं च द्वापष्टिं सप्तषष्टिविभागै विभज्य तस्य सत्काः विंशतिश्चूर्णिकाभागाः शेषाः यदा भवति तत्रैव स्थितः सन् सूर्यों द्वादशी पौर्णमासी परिसमापयतीति ज्ञेयः । अत्रापि गणितप्रक्रिया दर्शनार्थ सएव पूर्वोक्तो नक्षत्र धुवराशिाह्यः । गृहीत्वा च पूर्ववदेव गुणनशोधनादिका क्रियापि विधेया नक्षत्र के साथ रहकर बारहवीं पूर्णिमा को समाप्त करता है, उस समय सूर्य कौन नक्षत्र के साथ योग करता है ? इसप्रकार श्रीगौतमस्वामी का प्रश्न को सुनकर उत्तर में भगवान् कहते हैं-(ता पुणव्वसुणा पुणवसुस्स मोलसमुहत्ता अट्ठय बावट्ठिभागा मुहत्तस्स बावट्ठिभागं च सत्तहिहा छेत्ता वीसं बुणिया भागा सेसा) जिस समय उत्तराषढा नक्षत्र के साथ वर्तमान चंद्र बारहवीं पूर्णिमा को समाप्त करता:है उस समय स्नूयें पुनर्वसु नक्षत्र के साथ युक्त होता है, इसप्रकार सामान्य रीति से उत्तर देकर पुनः उसी को विशेष स्पष्ट करते हुवे श्रीभगवन् कहते हैं-(पुणव्वसुस्स) पुनर्वसु नक्षत्र का सोलह मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया आठ भाग तथा वासठिया एक भाग को सडसठ भाग में विभक्त करके उसका वीस चूर्णिका भाग जब शेष रहे, वहीं पर रहकर सूर्य बारहवीं पूणिमा को समाप्त करता है। यहां पर भी गणित प्रक्रिया दिखाने के लिये वही पूर्वोक्त ध्रुवराशी लेना चाहिये, उसको लेकर पूर्व कथनानुसार गुणन शोधनक वगैरह क्रिया करलेनी जो इसप्रकार से होती પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે, તે સમયે સૂર્ય કયા નક્ષત્રની સાથે ભેગ કરે છે? આ પ્રમાણે श्रीगीतमयामीना प्रश्नने समणीने उत्तरमा प्रभु श्री 3 छ -(ता पुणवसुणा पुणव्वसुस्स सोलसमुहुत्ता अट्ट य बावद्विभागा सेसा) न्यारे उत्तराषाढा नक्षत्रनी साथे २७स याद्र भाभी પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે, તે સમયે સૂર્ય પુનર્વસુ નક્ષત્રની સાથે યુક્ત હોય છે. આ રીતે સામાન્ય રીતે ઉત્તર આપીને ફરીથી તેને વિશેષ રીતે સ્પષ્ટ કરતાં શ્રીભગવાન કહે छे-(पुणव्वसुस्स) पुनर्वसु नक्षत्रन सो भुत तथा से भुत ना मासाठिया मा ભાગ તથા બાસડિયા એક ભાગને સડસઠ ભાગથી વહેંચીને તેના વીસ ચૂણિકા ભાગ જ્યારે શેષ રહે, ત્યાં જ રહીને સૂર્ય બારમી પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે. અહીં પણ ગણિત પ્રક્રિયા બતાવવા માટે એજ પૂર્વોક્ત ધ્રુવરાશી લેવી જોઈએ તેને લઈને પૂર્વ કથના
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2