Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ६१ दशमप्राभृतस्य द्वाविंशतितमं प्राभृतप्राभृतम् १७५ शन्नक्षत्राणां मध्ये 'अत्थि' अस्तीत्यत्र निपातत्वात प्राकृतत्वात आपत्वाद्वा अस्ति-सन्ति, वा अस्ति स्तः, ते नक्षत्रे ययोः प्रत्येकं षट्शतानि त्रिंशानि-त्रिंशदधिकानि-६३० सप्तषष्टि त्रिंशद्भागानां ६३०७ एतत् तुल्यः सीमाविष्कम्भः-सीमाव्यासः सीमापरिमाणं भवति, तथा च येषां नक्षत्राणां विष्कम्भपरिमाणं प्रत्येकं पश्चोत्तरं सहसं सप्तषष्टित्रिंशदभागानां १००५+ एतत् तुल्यः सीमाविष्कम्भो भवति । एवमेव दशोत्तरे द्वे सहस्रे सप्तषष्टिस्त्रिंशागानां-२०१० + एतत् तुल्यः सीमाविष्कम्भः । एवमेव पञ्चदशोत्तराणि त्रीणिसहस्राणि सष्टषष्टि त्रिंशद्भागानां ३०१५+ एतत् तुल्यो विष्कम्म इति चत्वारो विष्कम्भाः प्रतिपादिताः सन्ति अर्थादेतत्तुल्यविष्कम्भकानि नक्षत्राणि भगवता प्रतिपादितानि । (१) व्यास-६३०६७ (२) विष्कम्भः-१००५+ (३) विष्कम्मः २०१० (४) में 'अत्थि' ऐसे नक्षत्र होते हैं यहां 'अत्थि' पद आर्ष होने से या निपातनसे एकवचन कहा है, अतः 'सन्ति' इस प्रकार बहुवचन समझें. की प्रत्येकनक्षत्र का सीमाविष्कंभ सीमा परिमाण, छह सो तीस ६३० तथा सडसठिया तीस भाग ६३०३७ इतना प्रमाण वाला होता है। तथा जिन नक्षत्रों का प्रत्येक का विष्कंभ परिमाण एक हजार पांच तथा सडसठिया तीस भाग १००५+३७ इतना सीमाव्यास होता है ऐसे नक्षत्र होते हैं इसी प्रकार दो हजार दस तथा सडसठिया तीस भाग २०१० + इतना सीमा विष्कम्भ होता है ऐसे भी नक्षत्र होते हैं इसी प्रकार तीन हजार पंद्रह तथा सडसठिया तीस भाग प्रमाण ३०१५३७ सीमाविष्कंभ होता है । इस प्रकार चार सीमाविष्कंभ प्रतिपादित किये हैं, अर्थात् इतने परिमाण के विष्कम्भवाले नक्षत्र भगवानने મંડળના ભાગની કલ્પના કરીને શ્રીભગવાને ઉત્તરમાં કહ્યું છે કે-આ છપ્પન નક્ષત્રોમાં (अत्थि) सेवा नक्षत्र पाय छ (ही अत्थि) मा५४ मा वाथी अथवा निपातનાથી એકવચનમાં પ્રયુક્ત થયેલ છે, તેથી “સ”િ આ રીતે બહુવચન સમજવું કે જેઓ દરેકને સમાવિષ્ઠભ એટલે કે સીમા પરિમાણ છસ્સો ત્રીસ ૬૩૦ તથા સડસડિયા ત્રીસ ભાગ ૬૩૦૪ આટલા પ્રમાણુનું હોય છે. તથા જે નક્ષત્રોને દરેકને વિધ્વંભ પરિમાણુ એક હજાર પાંચ તથા સડસઠિયા ત્રીસભાગ ૧૦૦૫+૬ જેટલો સીમા વ્યાસ હોય છે એવા નક્ષત્રો હોય છે એ જ પ્રમાણે બે હજાર દસ તથે સડસડિયા તાસ ભાગ ૨૦૧૪ આટલે સીમાવિષ્ક હેય છે, એવા પણ નક્ષત્રો છે. એ જ પ્રમાણે ત્રણ હજાર પંદર તથા સડસઠિયા ત્રીસ ભાગ પ્રમાણ ૩૦૧૫ સીમાવિષ્ક હોય છે એવા પણ નક્ષત્રો હોય છે. આ રીતે ચાર પ્રકારને સીમાવિષ્ઠભ પ્રતિપાદિત કરેલ છે. અર્થાત આટલા પરિમાણના વિધ્વંભવાળા નક્ષત્રો શ્રીભગવાને પ્રતિપાદિત કરેલ છે (૧) વ્યાસ १३०३० (२) (१०४ १००५+३९ (3) qिse २०१७ (४) xिn परिभाए!
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
