Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यशप्तिप्रकाशिका टीका सू० ६१ दशमप्राभृतस्य द्वाविंशतितमं प्राभृतप्राभृतम् १७९ कृतस्य अहोरात्रगम्यस्य क्षेत्रस्य सत्का एकविंशतिर्भागाश्चान्द्रयोगयोग्याः भवन्ति-एकविंशतिभागं यावत्-अर्थात् सम्पूर्णस्याहोरात्रव्याप्तस्य क्षेत्रस्य सप्तषष्टिखण्डीकृतानां भागानां मध्यादेकविंशतिर्भागगम्यं क्षेत्रं यावत् अभिजितानक्षत्रेण सह चन्द्रो योगमुपयाति-तेन नक्षत्रेण सह निवसतीत्यर्थः। तत्र च एकैकस्मिन् भागे त्रिंशदभागपरिकल्पनायामेकविशते गुणकाकारास्त्रिंशद् भवन्ति । तेनात्र एकविंशतिः त्रिंशता गुण्यते-२१४३०-६३० जातानि त्रिंशदधिकानि षट् शतानि ६३० इत्थमत्र अभिजिनक्षत्रस्य विष्कम्भपरिमाणमुत्पद्यते । तथा च तत्र तेषां पटू पश्चाशतो नक्षत्राणां मध्ये यानि तानि नक्षत्राणि येषां प्रत्येकस्य सीमाविष्कम्भः खलु पश्चोत्तरं सहस्रमित्यादि तुल्यो भवति तान्याह-'तत्थ जे ते णक्खत्ता जेसिणं सहस्सं पंचुत्तरं सत्तढिभागतीसइभागाणं सीमाविक्खंभो ते णं बारस, तं जहा-दो सयभिसया जाय दो जेट्टा' तत्र यानि तानि नक्षत्राणि येषां खलु सहस्रं पश्चोएक अभिजित नक्षत्र का अहोरात्रगम्य क्षेत्र का सडसठिया इक्कीस भाग चंद्र के साथ योग गम्य होते कहे हैं, अर्थात् संपूर्ण अहोरात्र व्याप्त क्षेत्र का खण्डरूप किये हवे सडसठ भागों में से इक्कीस भाग गम्य क्षेत्र में अभिजित् नक्षत्र के साथ चंद्र निवास करता है। उस एक एक भाग में तीस भाग की कल्पना से इक्कीसका आकार तीस होते हैं, अतः यहां पर इक्कीस को तीस से गुणा जाता है २१४३०-६३० इक्कीस को तीस से गुणने से छह सौ तीस होते हैं, इस प्रकार यहां अभिजित् नक्षत्र का विष्कम्भ परिमाण निकल आता है । तथा उन छप्पन नक्षत्रों में जिन जिन नक्षत्र का प्रत्येक का सीमाविष्कंभ एक हजार एवं पांच परिमित होता है उन नक्षत्रों के विषय में कहते हैं-(तत्थ जे ते णक्खत्ता जेसि णं सहस्सं पंचुत्तरं सत्तविभाग तीसइ भागाणां सीमाविक्खभो ते णं बारस, तं जहा-दो सयभिसया जाव दो जेट्टा) जिन नक्षत्रों का एक हजार पांच तथा सडसठिया तीस भाग का કર્મથી બતાવતાં કહે છે, અહીંયાં પૂર્વસૂત્રમાં એક એક અભિજીતુનું અહોરાત્ર ગમ્ય ક્ષેત્રના સડસઠિયા એકવીસ ભાગ ચંદ્રની સાથે વેગ ગમ્ય હોવાનું કહેલ છે, અર્થાત સંપૂર્ણ અહોરાત્ર વ્યાપ્ત ક્ષેત્રના ખંડરૂપ કરેલ સડસઠ ભાગમાંથી એકવીસ ભાગ ગમ્ય ક્ષેત્રમાં અભિજીત નક્ષત્રની સાથે ચંદ્ર નિવાસ કરે છે, તે એક એક ભાગમાં ત્રીસ ભાગની કપનાથી એકવીસને આકાર ત્રીસ થાય છે, તેથી અહીં એકવીસને ત્રીસથી ગણવામાં આવે છે, ૨૧૪૩૦=૬૩૦ એકવીસને ત્રીસથી ગુણવાથી છો ત્રીસ થાય છે. આ રીતે અભિજીત નક્ષત્રનું વિષ્ક પરિમાણ નીકળી આવે છે, તથા એ છપન નક્ષત્રોમાં જે નક્ષત્રોને દરેકને સીમાવિષ્ઠભ એક હજાર અને પાંચ જેટલે થાય છે એ નક્ષત્રોના વિષયમાં કહે छ-(तत्थ जे ते णक्खत्ता जेसि णं सहस्सं पंचुत्तरं सत्तट्ठिभागतीसइभागाणं सीमाविखंभो ते णं बारस तं जहा-दो सयभिसया जाव दो जेद्वा) २ नक्षत्रोनु थे २ पाय तथा ससडिया
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર:
