Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ६२ दशमप्राभृतस्य द्वाविंशतितम प्राभृतप्राभृतम्
चन्द्रमसा सह योगमुपगम्य परिसमापयत इत्यर्थः अहो ! युगे युगे यथा चतुश्चत्वारिंशत्तमाममावास्यां प्रातरेवाभिजिनक्षत्रं चन्द्रमसा सह योगमुपगम्य परिसमापयति, तथैव चतुवारिंशत्तम पौर्णमासीं कथं न समापयतीति शंका निवृत्यर्थमुच्यते- पूर्वाचार्योपदर्शितकरणवशात्, तथाहि तिथ्यानयनार्थमियं करणगाथा यथा
'तिहि रासियमेव बावहिं भाइया सेसमेगसद्वि गुण्णं च । बाट्ठिएं विभत्तं सेसा अंसा तिही समत्ती ॥ १ ॥ छाया - तिथि राशिमेव द्वापष्टधा भक्त्वा शेषमेकपष्ट्या गुण्यं च । द्वाषष्ट्या विभक्तं शेषा अंशास्तिथि समाप्तिः ॥ १ ॥
अत्रायं भावो यथा-युगमध्ये ये चान्द्रमासा अतिक्रान्तास्ते पृथक स्थापनीयाः ततश्च तिथिराश्यानयनार्थं त्रिंशता गुणनीयाः, गुणयित्वा च तस्य राशे द्वषिष्ट्या भागो ह्रियते
१८९
शंका- प्रत्येक युग में प्रातःकाल में जो अभिजित् नक्षत्र चंद्र के साथ योग कर के मालीसवी अमावास्या को समाप्त करता हो तो चुमालीसवीं पूर्णिमा को क्यों समाप्त नहीं करता है ? इस शंका को दूर करने लिये कहते है कि पूर्वाचार्य प्रदर्शित करणगाथावशात् चुमालीसवीं पूर्णिमा को समाप्त नहीं करता है, तिथि लाने के लिये वह करण गाथा इस प्रकार कही है
(तिहि रासियमेव बावहिं भाइया सेसमेगसहिगुण्णं च । बावट्ठिए विभत्तं सेसा असा तिही समत्ती ॥ १ ॥
तिथि एवं राशि को बासठ से भाग कर के जो शेष रहे उनको इकसठ के गुणा करे फिर बासठ से भाग करे जो अंश शेष रहे वह तिथि समाप्ति समझें । कहने का भाव यह है की युग में जो चांद्रमास व्यतीत हुवा हो उनको पृथक् रक्खे तत्पश्चात् तिथि लाने के लिये तीस से गुणा करे, गुणा कर શકા-દરેક યુગમાં પ્રાતઃકાળમાં જે અભિજીતૂ નક્ષત્ર ચંદ્રની સાથે ચેાગ કરીને ચુંમાળીસમી અમાવાસ્યાને સમાપ્ત કરતા હોય તેા ચુંમાલીસમી પૂર્ણિમાને કેમ સમાપ્ત કરતા નથી ? આ શંકાના સમાધાન માટે કહે છે કે-પૂર્વાચાર્યએ ખતાવેલ કરણ ગાથા વશાત્ ચુંમાલીસમી પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરતા નથી, તિથિ લાવવા માટે તે કરણુ ગાથા આ પ્રમાણે કહેલ છે—
तिहि रासियमेव बावट्ठि भाइया सेसमेगसट्ठिगुण्णं च । बाट्ठिए विभत्तं सेसा अंसा तिही समत्ती ॥ १ ॥
તિથી અને રાશિને ખાસઢથી ભાગીને જે શેષ રહે તેને એકસઠથી ગુણુાકાર કરવેશ. તે પછી ખાસઢથી ભાગવા જે શ શેષ વધે તેને તિથિ સમાપ્તિ સમજવી, કહેવાના ભાવ એ છે કે-યુગમાં જેટલા ચાંદ્રમાસ વીતિ ગયા હૈાય તેને જુદા રાખવા. તે પછી તિથિ લાવવા માટે તેના ત્રીસથી ગુણાકાર કરવા ત્રીસથી ગુણાકાર કરીને તે સંખ્યાને ખાસઠથી
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
