Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 189

१७८
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे तुल्यः सीमाविष्कम्भः-स्वभोगक्षेत्रस्य व्यासो भवतीति कृपया प्रणतं मां बोधय भगवन्निति जिज्ञासावतो गौतमस्य जिज्ञासां ज्ञात्वा प्रत्येकप्रश्नस्योत्तरं भगवानाह-'त एएसि पं छप्पण्णाए णक्खनाणं तत्थ जे ते णक्खत्ता जेसिं णं छसया तीसा सत्तद्विभाग तीसइ भागाणं सीमाविक्खंभो, ते ण दो अभीई' तावत् एतेषां पट पञ्चाशनक्षत्राणां तत्र यानि तानि नक्षत्राणि येषां खलु षट् शतानि त्रिंशानि सप्तपष्टिभागत्रिंशद्भागानां सीमाविष्कम्भस्तौ द्वौ अभिजितौ। तावत्-तत्र सीमाविष्कम्भविचारचिन्तायाम् एतेषां-पूर्वप्रतिपादितानां षटू पश्चाशत् संख्यकनक्षत्राणां मध्ये यादृशानि तादृशानि नक्षत्राणि सन्ति येषां नक्षत्राणां खल्विति वाक्यालङ्कारे सीमाविष्कम्भपरिमाणं-स्वभोगक्षेत्रव्यासमानं पट्शतानि त्रिंशानि-त्रिंशदधिकानि षट्शतानि-६३० तथा च सप्तषष्टिभागत्रिंशद्भागानां सप्तपष्टिभागानां त्रिंशद् गुणितानां सप्तपष्टिभागानां- मित्यर्थः । अर्थात् येषां नक्षत्राणां सीमाविष्कम्भपरिमाणे ६३० एतत् तुल्यं भवति । तौ द्वावभिजितौ स्तः-एवं भूते द्वे अभिजिनक्षत्रे स्तः । अथ कथमेतावान् विष्कम्भ अभिजिन्नक्षत्रस्य भवतीति शंका परिहरन् धूलीकर्मणा प्रतीतिमुत्पादयन्नुच्यते-इहैव पूर्वसूत्रेषु एकैकस्य अभिजितो नक्षत्रस्य सप्तपष्टि खण्डी सठिया तीस भाग ३०१५. इतना होता है ? अर्थात् कितने नक्षत्र का स्वभोग क्षेत्र का व्यास परिमाण इतना होता है ? सो आप कहिये इस प्रकार श्री गौतमस्वामी के प्रश्न को सुनकर प्रत्येक प्रश्न का उत्तर देते हुवे श्री भगवान् कहते हैं-(ता एएसि णं छप्पण्णाए णक्खत्ताणं तत्थ जे ते णक्खत्ता जेसि छ सया तीसा सत्तहिभाग तीसइभागाणं सीमाविक्खंभो ते णं दो अभीई) सीमाविष्कंभ परिमाणविचारणा में पूर्वप्रतिपादित छप्पन नक्षत्रों में जो नक्षत्र ऐसे हैं कि जिन नक्षत्रों का सीमाविष्कंभ परिमाण अर्थात् स्वभोगक्षेत्रव्यासमान छह सो तीस तथा सडसठिया तीस भाग ६३०० इतने प्रमाण का होता है ऐसे नक्षत्र दो अभिजित कहे हैं । इतना विष्कंभ अभिजित् नक्षत्र का किस प्रकार से होता है ? इस शंका का परिहार के लिये धूलिकर्म से प्रतीति कराते हुवे कहते हैं-यहां पर ही पूर्वसूत्र में एक હોય છે? અર્થાત્ કેટલા નક્ષનું સ્વગ ક્ષેત્રનું વ્યાસ પરિમાણ આ ઉપર કહ્યા મુજબનું હોય છે તે આપ કહે ? આ પ્રમાણે શ્રી ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને દરેક પ્રશ્નને उत्तर भापतi श्री लगवान् ४ छ-(ता एएसि णं छप्पण्णाए णक्खत्ता णं तत्थ जे ते णक्खत्ता जेसिणं छसया तीसा सत्तभागतीसइभागाणं सीमाविक्खंभो ते णं दो अभीई) સીમાવિષ્ઠભપરિમાણુની વિચારણુમાં પૂર્વ પ્રતિપાદિત છપ્પન નક્ષત્રમાં જે નક્ષત્ર એવા છે કે જે નક્ષત્રને સીમાવિષ્ઠભપરિમાણ અર્થાત્ સ્વભેગક્ષેત્રવ્યાસમાન છે તીસ તથા સઠડિયા ત્રીસ ભાગ ૬૩૬ પ્રમાણનું હોય છે. એવા નક્ષત્રો બે અભિજીત છે, આટલે વિષ્ક અભિજીત નક્ષત્રને કેવી રીતે થાય છે? આ શંકાની નિવૃત્તિ માટે ધૂલિ.
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2