Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi

Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti

Page 179

१६८
सूर्यप्रशप्तिसूत्रे ___ 'ता कहं ते सीमाविक्खंभे आहिएति वएजा' तावत् कथं ते सीमाविष्कम्भ आख्यात इति वदेत् । तावत्-तत्र नक्षत्राणां योगपरिमाणविचारे कथं-केन प्रकारेण केन नियमेन कया वा उपपत्या-कियत्या विभागसंख्यया, ते-त्वया भगवन् ! तवमते सीमाविष्कम्भ:नक्षत्राणां भोगक्षेत्रव्यासः, आख्यातः उपदिष्टः प्रतिपादित इति वदेत् कथयेत् । इत्येवं गौतमस्य जिज्ञासावृत्तिं विज्ञाय भगवानाह-'ता एएसि णं छप्पण्णाए णक्खत्ताणं अस्थि णक्खत्ता जेसि गं छसया तीसा सत्तट्ठिभागतीसइभागाणं सीमाविक्खंभो' तावत् एतेषां षट्पश्चाशनक्षत्राणां सन्ति नक्षत्राणि येषां खलु षट्शतानि त्रिंशतानि सप्तषष्ठिभागा त्रिंशद्भागानां सीमाविष्कम्भः । तावत-भवदभिलषितमुत्तरं श्रूयतामेकाग्रेण चेतसा तावत् हे गौतमः ! एतेषां-पूर्वप्रतिपादितानां षट्पञ्चाशत् संख्यकनक्षत्राणां मध्ये कतिपयाणि नक्षत्राणि सन्ति खल्वितिनिश्चितरूपेण वर्तन्त एव येषां नक्षत्राणां विष्कम्भः खलु-क्षेत्रविस्तारमानं किल षट्शतानि त्रिंशानि-त्रिंशदधिकानि षट्शतानि ६३० तथा सप्तपष्टिभागत्रिंशद्भागानां-त्रिंशद् गुणित सप्तपष्टिभागानां- अर्थात् येषां नक्षत्राणां भोगनक्षेत्रविष्कम्भमानं ६३० एतत् तुल्यं भवति तादृशान्यपि नक्षत्राणि कहते हैं-(ता कहं ते) इत्यादि।
श्री गौतमस्वामी प्रश्न करते हैं-(ता कहं ते सीमाविक्खंभे आहिएत्ति वएजा) हे भगवन् नक्षत्रों के योगपरिमाणविचारणा में किस नियम से या किस प्रकार की विभाग संख्या से सीमाविष्कंभ अर्थात् नक्षत्रों के भोग क्षेत्र का व्यास आपने कहे हैं । यानि नक्षत्रों के भोग क्षेत्र का व्यास आपने प्रतिपादित किये है ? सो आप कहिये, इस प्रकार से गौतमस्वामी के प्रश्न को सुन कर उत्तर में भगवान् कहते हैं-(ता एएसि णं छप्पण्णाए णक्खत्ताणं अस्थि णवत्ता जेसि णं छ सया तीसा सत्तद्विभागाणं सीमाविक्खंभो)
गौतम ! तुम्हारे प्रश्न का उत्तर इस प्रकार से हैं-ये पूर्व प्रतिपादित छप्पन नक्षत्रों में कितनेक नक्षत्रो ऐसे हैं कि जिनका विष्कम्भ माने क्षेत्रविस्तारमान छह सो तीस ६३० भाग तथा सडसठिया तीस भाग का है । अर्थात्
श्रीगोतमस्वामी प्रश्न पूछे छ-(ता कहं ते सीमाविक्खंभ आहिएत्ति वएजा) 3 ભગવન નક્ષત્રોના પેગ પરિમાણની વિચારણામાં કયા નિયમથી અથવા કેવા પ્રકારની વિભાગ સંખ્યાથી સીમાવિષ્ઠભ અર્થાત નક્ષત્રોના ભંગ ક્ષેત્રનો વ્યાસ આપે કહેલ છે ? અર્થાત આપે નક્ષત્રોના ભંગ ક્ષેત્રનો વ્યાસ કેટલે પ્રતિપાદિત કરેલ છે? તે આપ કહે આ પ્રમાણે શ્રી ગૌતમસ્વામીના પ્રશ્નને સાંભળીને ઉત્તરમાં શ્રી ભગવાન કહે છે-(તા एएसिणं छप्पण्णार णक्खत्ताणं अत्थि णक्खत्ता जेसि ण छसिया तीसा सत्तविभागाणं सीमा विक्खंभो) गौतम ! तमा। प्रश्न उत्तर २प्रभारी छ- पूर्व प्रतिपाहित छन નક્ષત્રમાં કેટલાક નક્ષત્રો એવા છે કે જેને વિધ્વંભ એટલે કે ક્ષેત્ર વિસ્તારમાન છે ત્રીસ ૬૩૦, ભાગ અને સડસઠિયા áસ ભાગ ૨ જેટલે છે, અર્થાત્ જે નક્ષત્રોનું ભગ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: