Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यशप्तिप्रकाशिका टीका सू० ५८ दशमप्राभृतस्य विंशततम प्राभृतप्राभृतम् १२१ सम्वत्सरं चान्द्रम् ॥२॥ यस्मिन् सम्वत्सरे शशिः-चन्द्रः समकं समकालम् एक कालावच्छे. देनैव पूर्णमासिं-तत्तत् मासपरिसमाप्तिबोधिकां तिथि युक्त्वा-तया तया पौर्णमास्या योगं विधाय विषमचारि नक्षत्राणि-मासविसदृशनक्षत्राणि कृत्वा-तैस्तैर्विसदृशनक्षत्रैर्योगं विधाय बहूदकानि च कृत्वा-तानि तानि नक्षत्राणि उदकपतृत्वेन प्रख्यातिमुपगतानि विधाय संवत्सरं पूरयति तं संवत्सरं चान्द्रसंवत्सरमाहु-कथयन्ति तं चान्द्रसंवत्सरमाचााः कथयन्तीन्यर्थः । अथवा 'कडुओ' कटुकः-शीतातपदोषबहुलतया रोगसंचारादिना च परिणामदारुणो बहूदकश्च यः संवत्सरो भवति तं संवत्सरं दारुणविशेषणविशिष्टं-दारुणचान्द्रनामकं सम्वत्सरमाचार्या आहुः । अर्थात् यस्मिन् संवत्सरे नक्षत्राणि-श्रविष्ठा प्रौष्ठपदादीनि नक्षत्राणि विषमचारीणि-मासप्रतिपादितेभ्यो विसदृशनामानि नक्षत्राणि शशिना समकशशिनासमकालमेव योगमुपगतानि तान्येव विसदृशनक्षत्राणि तां तां पौर्णमासिं-श्राविष्ठी भाद्रपदी प्रभृतिरूपां पौर्णमासी युञ्जन्ति-परिसमापयन्ति, तानि तानि च नक्षत्राणि बहूद
जिस संवत्सर में चन्द्र एक काल में ही पूर्णमासी को माने उस उस मासपरिसमाप्ति बोधक तिथि का योग कर के माने उस उस पूर्णिमा का योग कर के तथा मास के उस उस विसदृश नक्षत्रों का योग कर के तवा उदक रूप से प्रख्याति प्राप्त कराकर के संवत्सर पूरित करते हैं उस संवत्सर को आचार्यगण चांद्रसंवत्सर कहते हैं। अथवा (कडुओ) कटुक माने शीत आतपादि दोष बहुलता से रोग के संचरण आदि से परिणाम में दारूण एवं बहुउदकवाला जो संवत्सर होता है दारुण विशेषण वाला उस संवत्सर को चादसंवत्सर आचार्यगण कहते हैं। अर्थात् जिस संवत्सर में श्राविष्ठा प्रोष्ठपदा आदि नक्षत्र विषमचारी अर्थात् मास के नाम से भिन्न नाम वाले नक्षत्र होते हैं तथा चंद्र के समकाल में ही योग को प्राप्त करते हैं वही विसदृश नक्षत्र श्राविष्टी भाद्रपदी रूप उस उस पूर्णिमा को परिसमाप्त करते हैं तथा उन उन नक्षत्रों को बहूदक वाले करते हुवे चांद्रसंवत्सर को पूर्ण करते એક કાળમાં જ પૂર્ણિમાને એટલે કે તે તે માસ પરિસમાપ્તિ બેધક તિથિને વેગ કરીને અર્થાત્ તે તે પૂર્ણિમાનો યોગ કરીને તથા માસના તે તે વિસદશા નક્ષત્રને ગ કરીને તથા ઉદકપણાથી પ્રખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરાવીને સંવત્સર પૂર્ણ કરે છે. એ સંવતસરને આચાર્ય गर यांद्रसवत्स२ ४ छ मया (कटुओ) टु४ मेट शीत मातोपना અધિક પણાથી રેગન સંચરણ વિગેરેથી પરિણામમાં દારૂણ અને બહુ ડરવાળું જે સંવત્સર હોય દારૂણ વિશેષણવાળાએ સંવત્સરને આચાર્યગણ ચાંદ્રસંવત્સર કહે છે. અર્થાત્ જે સંવત્સરમાં શ્રાવિષ્ઠા પ્રૌષ્ઠપદા વિગેરે નક્ષત્રો વિષમચારી એટલે કે માસના નામથી જુદા નામવાળા નક્ષત્ર હોય છે, તથા ચંદ્રના સમકાળમાંજ યુગ પ્રાપ્ત કરે છે, એજ વિસદશ નક્ષત્ર શ્રાવિષ્ઠી, ભાદ્રપદી રૂપ તે તે પૂર્ણિમાને સમાપ્ત કરે છે, તથા તે તે
श्री सुर्यप्रति सूत्र : २
