Book Title: Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
________________
सूर्यक्षप्तिप्रकाशिका टीका सू० ५८ दशमप्राभृतस्य विंशतितमं प्राभृतप्राभृतम् १२७ दुत्तराषाढा नक्षत्रं समापतेत् तावत्कालपर्यन्तं प्रतिनक्षत्रैः साकं शनैश्चरसम्वत्सरो भावनीयः यथा-धनिष्ठानक्षत्रेण सह यस्मिन् सम्वत्सरे शनैश्चरो योगमुपादत्ते स श्रीविष्ठाशनैश्चरसम्बत्सरः, एवं प्रतिनक्षत्रैः सह शनैश्चरसम्वत्सरं संयोज्य भावनीयाः, यावत् उत्तराषाढानक्षत्रेण सह शनैश्चरो योगमुपादत्ते स उत्तराषाढा शनैश्चरसम्वत्सरो ज्ञेयः । एवमष्टाविंशति भेदानुक्त्वा सम्प्रति शनैश्वरस्य भगणभोगकालं प्रतिपादयति-'जं वा सणिच्छरे महग्गहे तीसाए संवच्छरेहिं सव्वं णक्खत्तमंडलं समाणेइ' यद्वा शनैश्चरो महाग्रहस्त्रिंशता सम्बत्सरैः सर्व नक्षत्रमण्डलं समानयात : अत्र वा शब्दः प्रकारान्तरद्योतकोऽवगम्यते शनैश्चरो-मन्दगतिमहाग्रहोऽतिप्रकाशवान् ग्रहोऽस्ति किन्त्वतिदूरत्वादल्प इव भाति, स च स्वकक्षायां भ्रमन् षाढा नक्षत्र समाप्त हो इतने काल पर्यन्त प्रतिनक्षत्र के साथ शनैश्चर नक्षत्र को भावित कर समझ लेवें । जैसे कि-जिस संवत्सर में धनिष्ठा नक्षत्र के साथ शनैश्चर का योग रहे वह श्राविष्ठा वह आविष्ठा शनैश्चरसंवत्सर के नाम से कहा जाता है । इस प्रकार प्रत्येक नक्षत्र के साथ शनैश्चरसंवत्सर का योग कर के भावित कर लेवें एवं इस प्रकार उत्तराषाढा के साथ शनैश्चर का योग हो वह उत्तराषाढा शनैश्चरसंवत्सर जान लेवें इस कथन पर्यन्त बीच के सभी नक्षत्रों के विषय में कथन कह कर भावित कर लेवें ।
इस प्रकार शनैश्चरसंवत्सर का अठाईस भेदों का कथन करके अब शनैश्रर के भगण भोग काल का प्रतिपादन करते हैं-(जं वा सणिच्छरे महग्गहे तीसाए संवच्छरेहिं सव्वं णक्खत्तमंडलं समाणेइ) अथवा शनैश्चर महाग्रह तीस संवत्सर से सभी नक्षत्र मंडलों में गमन करता है। यहां मूल में 'वा' शब्द प्रकारान्तर अर्थ का बोधक है। शनैश्चर मंद गतिवाला तथा अतीव प्रकाशवाला तेजस्वी महाग्रह है, परंतु अत्यंत दूर होने से लघु दिखता है, ભેદ છે. (૨) એજ પ્રમાણે યાવત્ ઉત્તરાષાઢા નક્ષત્રની સમાપ્તિ થાય એટલા કાળ પર્યન્ત પ્રત્યેક નક્ષત્રની સાથે શનિશ્ચર સંવત્સરને ભાવિત કરી સમજી લેવું. જેમકે-જે સંવત્સરમાં ધનિષ્ઠા નક્ષત્રની સાથે શનૈશ્ચરનો વેગ રહે તે શ્રાવિષ્ઠા શનૈશ્ચરસંવત્સર નામથી કહે વાય છે. આ પ્રમાણે દરેક નક્ષત્રની સાથે શનિશ્ચર સંવત્સરને એગ કરીને સમજી લેવું. અને તે ઉત્તરાષાઢા નક્ષત્રની સાથે શનૈશ્ચરને ચોગ થાય તે ઉત્તરાષાઢા શનૈશ્ચર સંવત્સર જાણવું. ત્યાં સુધી મધ્યના તમામ નક્ષત્ર સંબંધી સમજવું.
આ પ્રમાણે શનૈશ્ચર સંવત્સરના અઠયાવીસ ભેદનું કથન કરીને હવે શનૈશ્ચરના म५५५ लानु प्रतिपादन ४२ छे--(जंवा सणिच्छरे महग्गहे तीसाए संवच्छरेहिं सव्वं
खत्तमंडलं समाणेइ) 24240 शनैश्च२ भडायड तासस वत्स२ ५९ ५४ा नक्षत्र भउमा ગમન કરે છે. અહીં મૂળમાં “વા” શબ્દ પ્રકારાન્તર અર્થને બંધ કરાવનાર છે. શનૈશ્ચર મન્દગતિવાળા અને અત્યંત પ્રકાશમાન તેજસ્વી મહગ્રહ છે. પરંતુ અત્યંત દૂર હોવાથી
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
