Book Title: Shatkhandagama Pustak 03
Author(s): Pushpadant, Bhutbali, Hiralal Jain, Fulchandra Jain Shastri, Devkinandan, A N Upadhye
Publisher: Jain Sahityoddharak Fund Karyalay Amravati
Catalog link: https://jainqq.org/explore/001397/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhavalA-TIkA-samanvitaH SaTkhaMDAgamaH jIvasthAna- dravyapramANAnugama pustaka sampAdaka hIrAlAla jaina Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI bhagavat-puSpadanta-bhUtabali-praNItaH SaTkhaMDAgamaH zrIvIrasenAcArya-viracita-dhavalA-TIkA-samanvitaH / tasya prathama-khaMDe jIvasthAne hindIbhASAnuvAda-tulanAtmakaTippaNa--gaNitodAharaNa prastAvanAnekapariziSTaiH sampAditaH dravyapramANAnugamaH kezaravijayajI lAyabrerI pa. kalyANa jAgraha jAlAra (rAja.) sampAdakaH amarAvatIstha-kiMga-eDavarDa-kAleja-saMskRtAdhyApakaH, ema. e., el. el. bI., ityupAdhidhArI hIrAlAlo jainaH sahasampAdakI paM. phUlacandraH siddhAntazAstrI * paM. hIrAlAlaH siddhAntazAstrI, nyAyatIrthaH saMzodhane sahAyako vyA. vA., sA. sU., paM. devakInandanaH * DA. neminAtha-tanaya-AdinAthaH siddhAntazAstrI upAdhyAyaH, em. e., DI. liT prakAzaka: zrImanta seTha zitAbarAya lakSmIcandra jaina-sAhityoddhAraka-phaMDa-kAryAlayaH amarAvatI ( barAra) vi. saM. 1998 ] bIra-nirvANa-saMvat 2467 mUlyaM rUpyaka-dazakam Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzakaH zrImante seTha zitAbarAya lakSmIcandra, jaina - sAhityoddhAraka - phaMDa-kAryAlaya, amarAvatI [ barAra ] mudra TI. em. pATIla, maeNnejara sarasvatI priMTiMga presa, amarAvatI [ barAra ] Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ THE SATKHANDAGAMA OF PUSPADANTA AND BHUTABALI WITH THE COMMENTARY DHAVALA OF VIRASENA VOL. III DRAVYA-PRAMANANUGAMA Edited toit! introduction, translation, notes and indexes BY HIRALAL JAIN, M.A., LL. B., C. P. Educational Service, King Edward College, Amraoti. Pandit Phoolchandra Siddhanta Shastri ASSISTED BY Pandit Hiralal Siddhanta Shastri, Nyayatirtha. Il'ith the co-operation of Pandit Devakinandana, Siddhanata Shastri Dr. A. N. Upadhye, M. A., D. Litt. Published by Shrimanta Seth Shitabrai Laxmichandra, Jaina Sahitya Uddharaka Fund Karyalaya, AMRAOTI (Berar ). 1941 Price rupees ten only. Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Published by Shrimant Seth Shitabrai Laxmichandra, Jaina Sahitya Uddharaka Fund Karyalaya, AMRAOTI ( Berar ). Printed by T. M. Patil, Manager, Saraswati Printing Press, AMRAOTI (Berar ) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ MON AGRICA SATIRSARNAMASTE HEAL MAHARA SRIESEARN FREELCOME Homsam a lKading THErryhikaraneci LYRIBE ANCIEI RECHAR NATANTRA BHARASESASUnuscre-10 TOURISOTE 1. mUDabidrI siddhAnta graMthoMke kucha khule hue sacitra va likhita tAr3apatra. Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2. mUDabidrI siddhAnta graMthoMkI pratiyAM baMdhI huI 3. mUDabidrIkA siddhAnta maMdira (gurubasadi) na 5 ... 4. mUDabidrIkA sahasrastaMbha maMdira (bar3A maMdira) Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI atizaya kSetra mUDabidrIkI jisa sammAnya bhaTTAraka- paramparAne ina anupama siddhAnta graMthoM kI cirakAlase bar3I sAvadhAnI aura satarkatApUrvaka rakSA kI, tathA aba suavasara prApta hone para vidvatsaMsArako unakA lAbha diyA, usIke bhUtapUrva aura vartamAna guruoM ke satprayatnoM kI smRtimeM yaha graMtha vizeSa rUpa se samarpita hai / Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tvadIyaM vastu, bho svAmin, tubhyameva samarpyate / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - TENDERATE NUMANO 5. mUDabidrIke svargIya bhaTTAraka cArukIrti svAmI 6. mUDabidrIke vartamAna bhaTTAraka cArukIrti svAmI Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. mUDabidrIya siddhAnta basadike TrasTI nagaraseTha zrI. devarAjajI 2.mUDabidrIya siddhAnta basadike TrasTI zrIyukta dharmapAlajI , siddhAnta graMthoMkI pratilipi va milAna karanevAle _Jain EsarasvatI-bhUSaNa paM. lokanAthajI zAstrI For Private & Personal use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya sUcI 44 66 68 viSaya . viSaya pRSTha prAkkathana 1-3, 5 matAntara aura unakA khaMDana 6 gaNitakI vizeSatA prastAvanA 1-67 8 mUDabidrIkI tAr3apatrIya pratiyoMke graMthakI prastAvanA (aMgrejImeM) - izivl / milAnakA niSkarSa 1 citra aura citra-paricaya 1] 9 dravyapramANAnugama-viSayasUcI 2 mUDabidrIkA itihAsa 410 arthasaMbaMdhI vizeSa-sUcanA 3 mahAbaMdhakI khoja 6-14|11 pAThasaMbaMdhI vizeSa-sUcanA 1 khojakA itihAsa zuddhi patra 2 satkarmapaMcikA paricaya maMgalAcaraNa 3 mahAbaMdha paricaya 4 uttarapratipatti aura dakSiNaprati dravyapramANAnugama 1-487 pattipara kucha aura prakAza 15 ( mUla, anuvAda aura TippaNa) 5 NamokAra maMtrake sAditva anAditvakA nirNaya 16 pariziSTa 1-42 6 zaMkA-samAdhAna 18 7 dravyapramANAnugama 31-51 1 davvaparUvaNAsuttANi 1 utpatti 31 2 avataraNagAthAsUcI 2 pramANakA svarUpa 32 3 nyAyoktiyAM 3 jIvarAzikA guNasthAnoMkI 4 graMthollekha apekSA pramANa-prarUpaNa 37, 5 pAribhASika zabdasUcI 4 jIvarAzikA mArgaNAsthAnoMkI 6 mUDabidrIkI tAr3apatrIya pratiyoMke apekSA pramANa-prarUpaNa milAna 20 - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAkU kathana hameM yaha prakaTa karate hue atyanta harSa hotA hai ki gata dvitIya bhAgake prAk kathanameM hamane mUDabidrI siddhAntabhavanake adhikAriyoMke sahayogasaMbaMdhI jo sUcanA prakaTa kI thI, vaha kriyAtmaka rUpameM pariNata huii| isake pramANa pAThaka isI bhAgake sAtha prakAzita sAhityasAmagrImeM dekheNge| hamane mahAdhavalake antargata graMtha-racanAke saMbaMdhameM eka svataMtra lekhakedvArA jo cintA aura jijJAsA prakaTa kI thI, usane ukta siddhAnta bhavanakI kriyAtmaka zaktiko jAgRta kara diyA / zIghra hI hameM svayaM bhaTTAraka svAmI cArukIrtijI dvArA mahAdhavalake saMbaMdhI aneka sUcanAeM aura usakA paricaya bhI prApta huA aura usI silasilemeM siddhAntagraMthoMke tAr3apatroM, maMdiroM va adhikAriyoM va kAryakartAoMke citra bhI unhoMne bhijavAnekI kRpA kI, va tADapatrIya pratiyoMse pATa-milAnakI suvidhA bhI karA dii| isa puNya kAryameM hamAre sadA sahAyaka paM. lokanAthajI zAstrI ne ukta mahAdhavala-paricaya aura mUDabidrIkA kucha itihAsa bhI likha bhejanekI kRpA kI. tathA ve apane do sahayogI paM. nAgarAjajI zAstrI aura paM. devakumArajI zAstrI ke sAtha milAna kAryameM dattacitta bhI ho gaye / isa samasta sahayogake phalasvarUpa isa bhAgake sAtha hama mRDabidrI, vahAMkI siddhAntapratiyoM, mandiroM aura adhikAriyoMke citra va paricaya aura itihAsa pAThakoMke sanmukha prastuta kara rahe haiM / yahI nahIM, aba taka prakAzita tInoM bhAgoMke pAThakA tADapatrIya pratiyoMse milAna va tatsaMbaMdhI niSkarSa atyanta parizramapUrvaka suvyavasthita karake pAThakoMke vicArArtha prastuta kara rahe haiN| eka dhyAna dene yogya harSakI bAta yaha hai ki mUDabidrImeM dhavalasiddhAntakI eka saMpUrNa tAr3apatrIya pratike atirikta do aura tADapatrIya pratiyAM haiM / yadyapi ye bahuta adhika truTita haiM- inake bIcake saikaDoM patra aprApya ho gaye haiM- tathApi jitane haiM utane pAThasaMzodhanakI dRSTise mahatvapUrNa haiM, kyoMki, inameM paraspara pAThabheda bhI pAye jAte haiM jahAMse hamAre milAnameM diye hue 'ba' khaMDake pAThabhedoMkI utpatti saMbhava hai / vizeSataH milAnake 'ba' khaMDameM diye hue bhAga ekake pRSTha 228 se antatakake pAThabheda to yahIM se utpanna hue vidita hote haiM / yathAzakti ina truTita pratiyoMke milAna lenekA bhI hamane prayatna kiyA hai, kintu vartamAna paristhitimeM inakA utanA aura usaprakAra upayoga nahIM ho pAyA jitanA sUkSmatAkI dRSTise abhISTa hai| yathAvasara ina pratiyoMkA vizeSa paricaya dene aura upayoga lenekA bhI prayatna kiyA jAyagA / isa mahAn sAhityika nidhiko sarvopAdeya banAne meM sahAyatAke liye mUDabidrIke ukta mahAnubhAvoMkA hama jitanA upakAra mAne, thor3A hai| 1 yaha lekha jaina gajaTa, jaina mitra, jaina saMdeza, jaina bodhaka Adi patroM meM navambara 1940 meM prakaTa huA thaa| usakA pUrNarUpa antima sUcanAoM takake samAcAra lekara disambara 1940 ke jaina siddhAnta bhAskarameM prakAzita ho cukA hai| Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAk kathana prastuta bhAgake pATha-saMzodhana va anuvAdameM sampAdakoMko vizeSa kaThinAIkA sAmhanA karanA par3A hai / eka to yahAMkA viSaya hI bar3A sUkSma hai, aura dUsare usapara dhavalAkArane apane samayake gaNita zAstrakI gaharI puTa jamAI hai / isane hameM bar3hA hairAna kiyA, tathApi kisI ajJAta zaktikI preraNA, janatAkI sadbhAvanA aura vidvAnoMke sahayogase vaha kaThinAI bhI antataH hala ho hI gaI, aura aba hama yaha bhAga bhI pUrva bhAgoMke samAna kucha AtmavizvAsake sAtha pAThakoMke hAthameM sauMpate haiN| mUla bhAgameM sAmAnya viSaya-prarUpaNake atirikta koI 280 zaMkAeM uThAkara unakA samAdhAna kiyA gayA hai / isake gahana, aparicita aura durUha bhAgako anuvAdameM bIjagaNita aura aMkagaNitake koI 280 udAharaNoM tathA 50 vizeSArthoM va 333 pAdaTippaNodvArA sugama aura subodha banAnekA prayatna kiyA gayA hai| isakA gaNita baiThAnemeM hameM hamAre kAlejake sahayogI, gaNitake adhyApaka prophesara kAzIdattajI pAMDe, ema. e., se vizeSa sahAyatA milI hai / unhone kaI dinoMtaka lagAtAra ghaMToM hamAre sAtha baiTha baiThakara karaNa-gAthAoMko samajhane samajhAne va anya gaNita vyavasthita karanemeM bar3I ruci aura laganase khUba parizrama kiyA hai| gAthA naM. 28 (pR. 47) kA gaNita nAgapurake vayovRddha gaNitAcArya, hislapa kAlejake bhUtapUrva gaNitAdhyApaka prophesara jI. ke. gardene baiThA dene kI kRpA kI hai, tathA usIkA dUsarA prakAra, evaM pR. 50-51 para diye hue pazcima-vikalpakA jo gaNita saMbaMdhI sAmaMjasya prastAvanAke pR. 66 para ' arthasaMbaMdhI vizeSa sUcanA' zIrSakase diyA gayA hai vaha lakhanaU vizvavidyAlayake gaNitAcArya va * hindU gaNitazAstrakA itihAsa' ke lekhaka DAkTara avadheza nArAyaNasiMhajIne lagAkara bhejanekI kRpA kI hai| isa atyanta parizrama pUrvaka diye hue sahayogake liye uparyukta sabhI sajjanoMke hama bahuta hI kRtajJa haiM / isa bhAgameM yadi kucha sundara aura mahattvapUrNa sampAdana kArya huA hai to vaha isI sahayogakA pariNAma hai / hAM, jo kucha truTiyAM aura skhalana rahe hoM unakA uttaradAyitva hamAre hI Upara hai, kyoMki, antataH samasta sAmagrIko vartamAna rUpa denekI jimmedArI hamArI hI rahI hai| ina siddhAnta graMthoMkI ora vidvAn pAThaka kitane AkarSita hue haiM, yaha una abhiprAyoMse spaSTa hai jo yA to samAlocanAdike rUpameM vividha patroMmeM prakAzita ho cuke haiM, yA jo vizeSa patroM dvArA hameM prApta hue haiM / una sabhI sadabhiprAyoMke liye hama lekhakoMke vizeSa AbhArI haiM / ina abhiprAyoMmeM aisI aneka saiddhAntika va anya zaMkAeM bhI uThAI gaI haiM jo graMthake sUkSma adhyayanase pAThakoMke hRdayameM utpanna huii| kitane hI aMzameM una zaMkAoMke uttara bhI hama yathAzakti una una pAThakoMko vyaktigata rUpase bhejate gaye haiM / aba hama unameMse kucha mahattvapUrNa zaMkAeM aura unake samAdhAna, isa bhAgakI bhUmikAmeM pRSThakramase vyavasthita karake prakAzita kara rahe haiM, jisase graMtharAjake sabhI pAThakoMko lAbha ho aura isa siddhAntake samajhane samajhAne meM sahAyatA pahuMce / gahana siddhAntoMke arthapara prakAza DAlanevAle abhimatoM kA hama sadaiva Adara kareMge / Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prAk kathana sampAdana-saMbaMdhI hamArI zeSa sAdhana-sAmagrI aura sahayogapraNAlI pUrvavat hI isa bhAgake lie bhI upalabdha rhii| hameM amarAvatI jaina mandirakI hastalikhita pratike atirikta ArAke siddhAntabhavana aura kAraMjAke mahAvIra brahmacaryAzramakI pratiyoMkA milAnake liye lAbha milatA rahA, tathA sahAranapurakI pratike noTa kiye hue pAThabheda bhI samupalabdha rahe / ataeva hama unake adhikAriyoMke bahuta AbhArI haiM / mUDabidrIya pratiyoMke milAna prApta ho jAnese hamane ina pratiyoMke paraspara pAThabheda va chUTe hue pATha Adi denA Avazyaka nahIM samajhA / hamAre sampAdanakAryameM vizeSarUpase sahAyaka paM devakInandanajI siddhAntazAstrI gata tIna cAra mAsa bahuta hI vyAdhigrasita rahe, jisakI hameM atyanta cintA aura AkulatA rhii| yadyapi abhI bhI ve bahutahI durbala haiM, tathApi vyAdhi dUra ho gaI hai aura ve uttarottara svAsthya lAbha kara rahe haiM jisakA hameM parama harSa hai| hameM AzA aura vizvAsa hai ki ve zIghra hI pUrNa svAsthya lAbha karake apanI vidvattAkA lAbha hameM dete rahanemeM samartha hoNge| hamAre sahayogI paM. phUlacandrajI siddhAntazAstrIkA navajAta putra gata pharavarI mAsameM atyanta rugNa ho gayA, jisase pharavarIke antameM paMDitajIko akasmAt deza jAnA pdd'aa| yathAzakti khUba upacAra karane para bhI durdaivase paMDitajIko putra-viyogakA apAra dukha sahana karanA par3A, jisakA hameM . bhI atyanta zoka hai, aura zeSa kuTumbakI sahAnubhUtise hRdaya dravita hotA hai / tabase phira paMDitajI vApisa nahIM A ske| cUMki isa samaya paMDita phUlacandrajI hamAre sanmukha nahI haiM, isase hameM yaha nissaMkoca prakaTa karate hue harSa hotA hai ki prastuta kaThina granthako vartamAna svarUpa denemeM paMDitajIkA bhArI prayAsa rahA hai, jisake liye zeSa sampAdakavarga unakA bahuta AbhArI hai| prathama bhAgake prakAzita honese ThIka ATha mAha pazcAt hI dUsarA bhAga julAI 1940 meM prakAzita huA thaa| mArca 1941 meM ATha mAhake pazcAt hI yaha tIsarA bhAga prakAzameM A rahA hai| jo kucha sahayoga aura sahAnubhUti isa mahattvapUrNa sAhityake prakAzanameM mila rahI hai usase AzA aura vizvAsa hotA hai ki yaha puNya kArya sucAru rUpase pragatizIla hotA jAyagA / ) kiMga eDavarDa kaoNleja, amarAvatI 1-4-41 hIrAlAla jaina Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ INTRODUCTION. 1. Cooperation of the Moodbidri Authorities and Collation of the Palmleaf Manuscripts. ho had so far out this mil ts and misoi It will be noticed with the greatest pleasure by every one interested in the publication of this series that the present Volume is appearing with the full cooperation of the authorities at the pontifical seat at Moodbidri where the old palm leaf Mss. of this unique work are deposited and worshipped. The publication of the first two volumes and our ceaseless afforts, as well as of those who realised the value and importance of this venture, brought about this miraculous and most welcome change in the outlook of those who had so far stood apart and looked upon the undertaking with doubts and misgivings. The immediate occasion for the change wis provided by the publication of my article in which anxiety was exprassed concerning the rea, contents of the palmleaf Ms. which goes by the name of Mahalhavala. It aroused a sensation amongst those who had any idea of the possible contents of thoso Mes. I and stirred the hearts of all concerned. An examination of the palmleaf Mss. was, therefore, immediately arranged and I was soon informed by telegrams and letters about the results of that examination. The contact thus established proved lasting and the collation of the Dhavala Mss. With the published part of the work was carried out. The collation of the rest of the work is also proceeding, thanks to the sympathetic attitude of the authorities yud the cooperation of a band of learned people there. As a result of the search, two more old but incomplete palmleaf Mss. Of Dbavala have been discoverel. These would prove of immense value in settling the text more accurately. At present, the collation of all these palmleaf Mss. in a thorough and accurate manner was not possible, but it might be hoped that this will also be accomplished in the near future. The result of the Moodbidri collations, go far, has been that of the 483 variants noticed in the text of the three volumes yet published, including the present volume, 149 contribute towards the improvement of the text in the matter of sense or expression or both, 62 appear to be optionally acceptable, 157 are phonetic options of the Prakrit language, while 120 are unacceptable, being scribal or other errors. These have been properly classified by us in an appendix and the general results are embodied in the Hindi Introduction (page 49). It was necessry to emend the translation very slightly only at 78 places in all. Our principles of text constitution and translation, as laid down by us in the Introduction to Volume I, are thus mostly borne out by this collation. The position of the euphonic ya may have to be reconsidered, but we must wait for more material. of the 19 expressions which were not found in the available Mss. but were thought to be necessary by us and were, therefore, added and placed within brackets in the Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ present Volume 13 have been found almost verbatim in the palmleaf Mss. We re-examinel the remaining 6 additions and found that even if we omit them from their allotted positions we have to infer the sepse from the context. 2. Contents of the Mahadhavala manuscript. The examination of the Mahadhavala palmleaves corroborated our doubts as well as fulAlled our hopes. The My has been found to contain, on the first twenty-seven leaves, a work which has been called Sattakamma-Panchika. A careful exami. nation of the extracts received by us from that work reveals the fact that it is a gloss on the first four out of the eighteon Adhikaras or chapters contained in the supplementary part of Dhavala which is entirely the composition of Virasena without any strata of old Sutras. The author and the date of this gloss ramain yet obscure. The rest of the Mahadhavala Ms. contains the Mahabandha, presumably the composition of Acharya Bhutabali himself. This is indicated by the nature of the contents examined in the light of what has been said about the Mahabandha of Bhutabali in the Dhavala and Jayadhavala 3. Subject matter of this volume. The subject matter of this volume is the enumeration of souls in ench of the fourteen stages of spiritual alvancement (Gonistha:29), and in the different varieties of life and existence called the soul-quests (Marganasthanas ). These have been calculated in terms of infinite ( Ananta ), innumerablo (Asamkhyata ) and numerable (Samkhyata ), and the standards have been first explained an l defined. Living beings are infinite in number. Of these, the major bulk, which also is infinite in num. ber, consists of beings that are on the lowest rung of the spiritual ladder, the first stage of mental evolution (Mithyatvins ). Of the rest, again, the major part are the absolved beings (Mukta or Siddha ) who are also ininite. The beings in the stagog froin the 2nd to the 5th are innumerable, while those in the last nine stages (6th to 14th ) are in all just three less than nine crores. The author of Dhavala has illustrated these quantities arithmetically by taking the entire living creation to be 16, out of which 13 would fall under the first category, while the remaining 3 would include the Siddhas and all the souls of the other thirteen stages. We have tried to carry this illustration further by splitting up the 3 as well so as to allot 2 to the Siddhas and distribute the remaining 1 among the thirteen stagos according to their quantitative order. (See Intro. page 37). The soul quantities, according to the subdivisions falling under the Marganasthanas, have been defined and illustrated in his own way by the author. But we have tried to work the sime out in figures that are consistent with the Gunasthana distribution, keeping the entire Jivarashi as 16, the Mithyadrishtis as 13, the Siddhas 2, and the rest comprised within 1. The categories falling under the fourteen Margauasthanas are 63, of which 23 are infinite, 32 innumerable, and & numberable. It would be interesting to note that the entire human race is said to be innumerable, but those that are found in the stages from the 2nd to the 14th are just three less than eight hundred and seventy-eight crores. These are spread over all Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iii the two and half Dvipas or mainlands over which the human population is spread. ( Page 38-43 ) 4. Scientific Importance of the Work. The distribution of souls in the various stages of spiritual advancement and the varieties of life and existence is tased upon certain Jaina dogmas which are in their nature inscrutable. An attempt has been made by the authors of the Sutras and the Commentary to put the distribution in a precise mathematical from. The authors have made full use of the mathematical knowledge of their times, which reveals a considerably high state of development during the earliest centuries of the Christian era when the Sutras were composed, as well as during the latter part of the 8th and the earlier part of the 9th century when the commentary was written. The author of the Sutras shows a clear conception of infinity and orders of infinity within infinity in their application to matter, time and space. Within the sphere of finite numbers he mentions figures from one to hundred, thousand, tens and hundreds of thousands, and crores, also their multiples, squares and square roots, as well as the fundamental operations of arithmetic, namely, addition, subtraction, multiplication and division. The commentator has amplified this knowledge considerably in the light of what was known at his time. Several practical methods of division have been explained. There is a free use of the place value notation. The use of fruction has been frequently made in order to arrive at quotients with particular divisors, or to determine divisors when a particular quotient is given. This indicates the kuowledge of fractions at that stage. The processes of evolution and involution are identical with those current in modern mathematics. Thus, we notice the use of powers ( Vargita-samvargita ) and roots ( Varga-mula ). This indicates that the author of Dhavala had a clear knowledge of the law of indices and possibly of the theory of logarithms, as may be inferred from the relations shown between the Varga-shalakas and Ardhacchedas I The role of three was an operation well known to the author for the purposes of showing variations. We also find the use of the summation of an arithmetic series. The author is also found to have employed the mensuration formula for a circle. The ratio of the circumference to the diameter is taken as & little less than 10, and it is just possible that approximations to this value in a fractional form to a fair degree of accuracy were known to the author. It may be hoped that the work will considerably widen our knowledge about the state of mathematics and its application to the problems of life in ancient India. As I have already acknowledged in my foreword, my colleague Professor K. D. Panday, M. A, bas interpreted for me many of the author's formulas and has also assisted in framing the illustrations, while Dr. Avadhesh Narain Singh, D. sc., Professor The number of times that a particular figure is multiplied by itself is its Vargashalakas, while the number of times that a particular figure is successively halved is its ardbacchedas. Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ of Mathematics in the Lucknow University and the author of the History of Hindu Mathematics has contributed the interpretations of formulas which are set forth by us on page 66 of the Hindi Introduction. Both these scholars are at present studying the work from the point of view of its mathematical importance, and some of my remarks above are based upon information already supplied by them. The emendation of the text of the verse 28 as well as its explanation and illustration as given in our translation are the contributions of Professor G. R. Garde, M. A., the well known Sanskritist and Mathematician of Nagpur. 5. Other Topics. Other topics discussed in the Hindi Introduction are as follows:-- 1 An account of the palmleaf manuscripts as well as of the institutions and personalities of Moodbidri, together with a short history of the place, has been given with illustrations. It appears that the Jaina institutions of Moodbidri date from about the 11th century, with a back ground that may be about four centuries older. The foundation of the pontifical seat was laid during the 12th century and the zenith of prosperity was reached during the following two or three centuries.(Page 1.6) 2. A little more light is shed on what have been called by the author of Dhavala the Northern and Southern Schools of thought (Uttara Pratipatti and Dakshina pratipatti ), to which we had drawn attention in the Introduction to Vol. I, page iii & 57, and which are cited more than once in the text now presented. ( Page 92, 94, 98 of the text. ) One mention of these Schools noticed by us in the Jayadhavala associates one school with Arya Mankhu and the other with Nagahasti. An attempt is being made by us to get more light on this important subject (page 15). 3. Our conclusions about the authorship of Namokara Mantra expressed in the Introduction to Vol. II, created a considerable stir amongst people who have come to regard the sacred formula as eternal. A reconsideration of the pertinent text in the light of the readings obtained from the palm leaf Mss. of Moodbidri, corroborates our previous conclusions so far as the linguistic expression of the sacred formula in its present form is concerned. But there is no contradiction in regarding the sense of the formula as even older than Pushpadanta. ( Page 16 ) 4. After the publication of the first Vol., a great interest in the subject matter of the work was aroused and a number of questions were received by us from time to time for more light about the text and its interpretation. We tried to satisfy the curiousity of our inquirers then and there, and now we reproduce here in a properly arranged form a set of twenty-- four questions with answers, because we considered them important from one point of view or another. It will be seen from these that our principles of text constitution and interpretation are fully justified. ( Page 18-31) Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 citra paricaya. Uparase nIcekI ora prathama sacitra tAr3apatra zrIdhavala graMthakA hai| isake madhyameM eka tIrthakarakA citra hai, jisake donoM ora anumAnataH yakSa-yakSiNI khar3e kiye gaye haiN| isake donoM ora do do tIrthaMkaroMke aura citra haiM, tathA unake eka ora yakSa aura dUsarI ora yakSiNI citrita haiM / phira donoM choroMpara pravacana karate hue AcArya va zrotA zrAvakoMke citra haiN| dUsarA sacitra tAr3apatra bhI zrIdhavala graMtharAjakA hai| bIcameM tIrthaMkara virAjamAna haiM, aura AjU bAjU sAta sAta bhakta vandanA karate hue dikhAye gaye haiN| tIsarA tAr3apatra zrIdhavalakA kanAr3I lipimeM hasta-likhita hai| cauthA tAr3apatra kanAr3I lipimeM hasta-likhita zrImahAdhavala graMthakA hai| pAMcavAM tAr3apatra zrIjayadhavala graMthakA hai / bIcameM kanAr3IkA hastalekha tathA AjU bAjU citra haiN| chaThavAM tAr3apatra zrImahAdhavalakA 27 vA patra hai, jahAM ' sattakammapaMcikA' pUrI huI kahI jAtI hai / isake bhI bIcameM hastalekha aura AjU bAjU cakrAkAra citra haiN| sAtavA tAr3apatra trilokasAra graMthake bhItarakA hai| nIcese UparakI ora prathama graMtha zrIdhavala siddhAnta (SaTkhaMDAgama) hai / isake tAr3apatroMkI - lambAI 2 phuTa, cauDAI 2 // iMca, tathA patra saMkhyA 592 hai / pratyeka pRSTha para prAyaH 11 paMktiya haiM, aura pratyeka paMktimeM lagabhaga 138 akSara haiM / isaprakAra pratyeka tAr3apatrapara zloka-saMkhyA lagabhaga 120 // AtI hai, jisase kula graMthakA pramANa 71984 zloMkoMke lagabhaga AtA hai| abhItaka yahI samajhA jAtA thA ki dhavalAkI prAcIna tADapatrIya prati ekamAtra yahI hai| kintu aba khojase jJAta huA hai ki vahAM dhavalAkI do aura bhI tADapatrIya prAcIna pratiyAM haiM, jinakI tADapatroMkI saMkhyA kramazaH 800 aura 605 hai| inameM pAThabhedabhI kahIM kahIM bahuta kucha pAyA jAtA hai| kintu ina donoM pratiyoM ke bIcabIca ke aneka tAr3apatra aprApya haiM, aura isa prakAra ye donohI pratiyAM bahuta kucha truTita haiN| inakA prazastiyoM Adi sahita vizeSa paricaya Ageke bhAgameM denekA prayatna kiyA jAyagA / ____ dUsarA graMtha zrImahAdhavala kahalAtA hai / isake tAr3apatroMkI lambAI 2 phuTa . iMca, caur3AI 2 // iMca tathA patrasaMkhyA 200 hai / pratyeka pRSThapara prAyaH 13 paMktiyA, aura pratyeka paMkimeM Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA lagabhaga 170 akSara haiM / isa prakAra pratyeka tAr3apatrapara zloka saMkhyA 138 AtI hai, jisase kulaprathakA pramANa 27600 zlokoMke lagabhaga AtA hai| kintu bar3e bar3e pAribhASika zabdoMke sUkSmarUpa banAkara likhe gaye haiM, isase zloka pramANa adhika bhI ho sakatA hai / tIsarA graMtha zrIjayadhavala siddhAnta hai / isake tAr3apatroMkI lambAI 2 / phuTa, caur3AI 2 // iMca, tathA patrasaMkhyA 518 hai / pratyeka pRSThapara prAyaH 13 paMktiyAM, aura pratyeka paMkti meM lagabhaga 138 akSara haiN| isa prakAra pratyeka tAr3apatrapara zloka saMkhyA lagabhaga 120 AtI hai, jisase kula graMthakA pramANa 61124 zlokoMke lagabhaga AtA hai / 3 yaha mUDabidrIkA vahI suprasiddha maMdira hai, jahAM siddhAnta graMthoMkI tADapatrIya pratiyAM zatAbdiyoM se birAjamAna haiM / inhIM ke kAraNa yaha mandira ' siddhAnta mandira' yA ' siddhAnta basadi ' -kahalAtA hai / aneka ratnamayI pratimAyeM bhI yahAM virAjamAna haiM, jinake darzana ke liye prativarSa dUra dUrase yAtrI Ate haiM / yahAM ke mUlanAyaka zrIpArzvanAtha tIrthaMkara haiM / yahIM mahAraka gaddI hai, jisase ise ' guru basadi ' bhI kahate haiM / isakA saba kAryabhAra eka paMcAyata ke AdhIna hai, jisase yaha 'paMcAyatI mandira' bhI kahalAtA hai / 1 4 1 1 yaha mUDabidrIkA 'baDA mandira' hai| yahAM ke mUlanAyaka zrI candraprabha tIrthaMkara haiM, jinakI mUrti suvarNa Adi paMca dhAtuoMkI banI mAnI jAtI hai| isakI imArata tIna maMjilakI hai / dUsare maMjilapara ' sahasrakUTa caityAlaya ' bahuta hI manojJa hai / tIsare maMjilameM choTI baDI 40 pratimAeM virAjamAna haiM jo sphaTikamayI haiM / isIliye isa maMjilako ' siddhakUTa ' bhI kahate haiM / mandirake sanmukha eka 'mAnastaMbha' aura eka 'dhvajastaMbha' khar3A hai / tInoM maMjiloMmeM staMbhoMkI saMkhyA koI eka hajAra hai, jisase isa mandirakA nAma ' sahasrastaMbha ' yA hajAra staMbhavAlA mandira prasiddha huA hai / apanI anupama sundaratA ke kAraNa yaha mandira 'tribhuvana- tilaka- cUDAmaNi' bhI kahalAtA hai / T 5 1 ye mUDabidrI svargIya bhaTTAraka zrIcArukIrti svAmI haiM / Apa saMskRtake acche vidvAn the, tathA anya aneka bhASAoMke bhI jAnakAra the / Apake samaya meM mUDI meM acchI dharmaprabhAvanA huI | Apane kaI jagaha kitane hI jainamaMdiroMkA jIrNoddhAra karAyA va paMcakalyANAdi karAye / ApakehI susamaya meM zrIdhavala aura zrIjayadhavala, ina dono siddhAMta graMthoM kI pratilipiyAM huIM thIM, aura tIsare siddhAnta graMtha mahAdhavalakI pratilipikA kArya bhI prArambha ho gayA thA / ajaina janatAmeM bhI ApakA acchA gaurava aura sanmAna rahA / Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ citra paricaya 6 ye mUDabidrIke vartamAna bhaTTAraka zrIcArukIrti svAmI haiM, jo siddhAnta basadike mukhya adhikArI haiM / Apa apanI mAtRbhASA kanAr3I ke atirikta saMskRta, aMgrejI, hindI Adi aneka bhASAoMke jJAtA haiN| uttara bhAratameM bhI Apa dIrghakAla taka raha cuke haiN| Apake hI samayameM zrImahAdhavalakI pratilipi pUrNa huI / Apake hI sarala svabhAva aura udAra vicAroMkA yaha suphala hai ki vahAMkI paMcAyatadvArA zrImahAdhavalakI pratilipi jijJAsu samAja ko prApya banAnekA prastAva svIkRta ho gayA hai / Apa jIrNoddhArAdi dhArmika kAryoMmeM khUba dattacitta rahate haiM / graMthoMkA jIrNoddhAra kArya bhI ApakI dRSTike ojhala nahIM raha skaa| hamAre siddhAnta-graMthake saMzodhana va prakAzana kAryameM aba hameM ApakI pUrNa sahAnubhUti aura sahAyatA mila rahI hai, jisake suphala pAThaka isa graMthabhAgameM tathA Age bhI dekheNge| Apa mUDabidrI ke nagaraseTha zrIdevarAjajI seThI haiM / siddhAntamandirake Apa paMca haiM, aura bhaTTArakajIke satkAryoMmeM ApakI sammati aura sahayoga rahatA hai / Apa bhI siddhAntagraMthoMke supracAra ke pakSapAtI haiN| Apa mUDabidrI siddhAntamandirake paMca zrIyukta dharmapAlajI haiM / Apa eka baDe utsAhI yuvaka haiM, aura siddhAntagraMthoMke supracAra karAnemeM ApakI vizeSa ruci hai| sarasvatI bhUSaNa paM. lokanAthajI zAstrIkA paitRka nivAsasthAna mUDabidrI hI hai| ApakA vidyAbhyAsa svanAmadhanya svargIya paM. gopAladAsajI baraiyAkI adhyakSatAmeM morenA vidyAlayameM huA thA / tatpazcAt Apane mUDabidrIkI jaina saMskRta pAThazAlAmeM bIsa varSa taka adhyApana kArya kiyA, aura aneka aise yogya vidvAn utpanna kiye jo aba usa prAntameM dharma aura samAjakI bhArI sevA kara rahe haiM / Apane apane niraMtara kaThina parizramase vIravANIvilAsa siddhAntabhavanakI sthApanA kI hai jisameM mudrita va hastalikhita tADapatrAdi cAra hajAra graMthoMse UparakA saMgraha hai| yahAMse Apa eka vIravANI graMthamAlAkA bhI saMpAdana karate haiM, jisameM solaha graMtha prakAzita ho cuke haiN| Apa mUDabidrIke bhaMDArase alabhya graMthoMkI pratilipi karAkara muMbaI, ArA, iMdaura, sahAranapura, kalakattA Adi zAstrabhaMDAroMko bheja cuke haiM, jisakI zloka saM. 85000 se bhI Upara ho gaI hai| ApakA sabase mahattvapUrNa kArya siddhAntagraMthoMkI pratilipiyoMse saMbaMdha rakhatA hai| jaisA hama prathama bhAgakI bhUmikAmeM kaha Aye haiM, mahAdhavalakI nAgarI pratilipi pahale pahala Apake dvArA hI san 1918 se 1922 taka kI gaI thii| san 1924 meM Apane sahAranapura pahuMcakara vahAMkI dhavalA aura jayadhavalAkI kanAr3I aura nAgarI pratiyoM kA milAna karavAyA thaa| vartamAnameM hamArI Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SakhaMDAgamakI prastAvanA mahAdhavalakI pratisaMbaMdhI zaMkAoMpara Apane hI apane do tIna sahayogI vidvAnoMsahita ukta pratikI jAMca par3atAla kI, aura bahumUlya paricaya bhejanekI kRpA kii| hamAre prakAzita va prakAzanIya graMthAMzoMkA tAr3apatrIya pratiyoMse milAna bhI Apake hI dvArA kiyA jA rahA hai| ApakI Ayu isa samaya pacAsa varSakI hai / lagabhaga dasa varSase zvAsakI vyAdhise pIr3ita hote hue bhI Apa sAhityasevAke kAryase vizrAnti nahIM lete, aura prastuta siddhAntaprakAzana kAryameM to Apa atyanta tanmayatAke sAtha jI tor3akara sahayoga de rahe haiM, jisake suphala pAThaka isa bhAgameM tathA Age prakAzanIya bhAgoMmeM dekheMge / 2 mUDabidrIkA itihAsa . (dakSiNa bhAratakA karnATaka deza jaina dharmake itihAsameM apanA eka vizeSa sthAna rakhatA hai / digambara jaina sampradAyake adhikAMza suvikhyAta aura prAcInatama jJAta AcArya aura graMthakAra isI prAntameM hue haiM / AcArya puSpadanta, samantabhadra, pUjyapAda, vIrasena, jinasena, guNabhadra, nemicandra, cAmuNDarAya Adi mahAn graMthakAroMne isI bhUbhAgako alaMkRta kiyA thA / ) isI dakSiNa karnATaka prAntameM hI mUDabidrI nAmakA eka choTAsA nagara hai jo zatAbdiyoMse jainiyoMkA tIrthakSetra banA huA hai / kahA jAtA hai ki yahAM jainadharmakA vizeSa prabhAva san 1100 IsvIke lagamaga hoysala-nareza ballAladeva prathamake samayase baDhA / terahavIM zatAbdimeM yahAMkI pArzvanAtha basadiko tuluvake AlUpa narezoMse rAjyasanmAna milA / pandrahavIM zatAbdimeM vijayanagarake hiMndU narezoMke samaya isa sthAnakI kIrti vizeSa bddh'ii| zaka 1351 ( san 1529) ke devarAya dvitIyake eka zilAlekhameM ullekha hai ki veNupura (mUDabidrI) usake bhavyajanoMke liye suprasiddha hai) ve zuddha cAritra pAlate haiM, zubha kArya karate haiM, aura jainadharmakI kathAoMkA zravaNa karate haiN| yahAMke sthAnIya rAjA bhairarasane apane guru vIrasena munikI preraNAse yahAMke candranAtha mandira ko dAna diyA thA / san 1951-52 meM yahAMkI hosa basadi ( tribhuvanatilaka-cUDAmaNi va bar3A mandira ) kA * bhairAdevI maNDapa ' nAmase prasiddha mukhamaNDapa vijayanagara nareza mallikArjuna immaDidevarAyake rAjyameM banAyA gayA thA / virUpAkSa nareza ke rAjya unake sAmanta vidvarasa oDeyarane san 1472-73 meM isI basadiko bhUmidAna diyA thaa| yahAM saba milAkara aThAraha basadi (jinamandira ) haiM, jinameM sabase prasiddha 'guru basadi ' hai jahAM siddhAnta graMthoMkI pratiyAM surakSita haiM aura jinake kAraNa vaha * siddhAnta basadi ' bhI kahalAtI hai| yaha nagara * jaina kAzI' nAmase bhI prasiddha hai| yahAM aba jainiyoMkI janasaMkhyA bahuta kama rahagaI hai, kintu jaina saMsArameM isakA pAvitrya kama nahIM huaa| yahAMkI guruparaMparA aura siddhAnta rakSAke liye yaha sthAna jaina dhArmika itihAsameM sadaiva amara rhegaa| . dekho Salatore's Mediaeval Jainism, P. 351 ff., and, Ancient Karnataka P.410-11, Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkA itihAsa mUDabidrI paMDita lokanAthajI zAstrIne mUDabidrIkA nimna itihAsa likhakara bhejanekI kRpA kI hai| kanAr3I bhASAmeM bAMsako 'bidira' kahate haiN| bAMsoMke samUha ko chedakara yahAMke siddhAnta maMdirakA patA lagAyA gayA thA, jisase isa grAmakA 'bidure' nAma prasiddha huaa| kanAr3ImeM 'mUDa' kA artha pUrva dizA hotA hai, aura pazcima dizAkA vAcaka zabda 'paDu' hai / yahA~ mUlkI nAmaka prAcIna grAma paDubidure kahalAtA hai, aura usase pUrva meM hone ke kAraNa yaha grAma mUDabidure yA mUDabidire kahalAyA / vaMza aura veNu zabda bAMsa ke paryAyavAcI honese isakA veNupura athavA vaMzapura nAmase bhI ullekha kiyA gayA hai / aneka vratI sAdhuoM kA nivAsasthAna honese isakA nAma vratipura yA vratapura bhI pAyA jAtA hai / 5 yahAM kI gurubasadi aparanAma siddhAnta basadi ke sambadharme yaha daMtakathA pracalita hai| ki lagabhaga eka hajAra varSa pUrva yahAMpara bAMsoM kA saghana vana thA / usa samaya zravaNabelagula ( jaina bidrI) se eka nirbaMtha muni yahAM Akara paDubastI nAmaka maMdirameM Thahare / paDubastI nAmaka prAcIna jinamaMdira aba bhI vahAM vidyamAna hai, aura usa maMdirase saikar3oM prAcIna graMtha svargIya bhaTTArakajIne maThameM virAjamAna kiye haiM / eka dina ukta nirbaMtha muni jaba bAhara zaucako gaye the taba unhoMne eka sthAnapara eka gAya aura vyAghrako paraspara krIDA karate dekhA, jisase ve atyanta vismita hokara usa sthAnakI vizeSa jAMca par3atAla karane lage / usI khojabIna ke phalasvarUpa unhe eka bAMsake bhiremeM chupI huI va pattharoM Adise ghirI huI pArzvanAtha svAmIkI kAle pASANakI nau hAtha pramANa khaDgAsana mUrtike darzana hue| tatpazcAt jainiyoMkedvArA usakA jIrNoddhAra karAyA gayA, aura usI sthAnapara 'gurubasadi kA nirmANa huA / ukta mUrti pAdapITha para usake zaka 636 (san 714 ) meM pratiSThita kiye jAnekA ullekha pAyA jAtA usake AgekA gaddImaMDapa ( lakSmI maMDapa ) san 1535 meM colaseThIdvArA nirmApita kiyA gayA thA / isa basadike nirmANa kA vyaya chaha karoDa rupayA kahA jAtA hai jisameM saMbhavata: vahAM kI ratnamayI pratimAoM kA mUlya bhI sammilita hogA / isa mandirake guptagRhameM suvarNakalazoM meM 1 siddha rasa ' sthApita hai, aisA bhI kahate haiM / eka kiMvadantI hai ki hoyzala- nareza viSNuvardhanane san 1917 meM vaiSNava dharma svIkAra karake lebIDu arthAt dorasamudra meM aneka jina mandiroMkA dhvaMsa kara DAlA, va jainadharmapara aneka abhya atyAcAra kiye| usI samaya eka bhayaMkara bhUkaMpa huA aura bhUmi phaTakara eka vizAla garta vahAM utpanna hogayA, jisakA saMbaMdha narezake ukta atyAcAroMse batalAyA jAtA hai / unake uttarAdhikArI nArasiMha aura unake pazcAt vIra ballAladevane jainiyoMke kSobhako zAnta karaneke liye naye mandiroMkA nirmANa, jIrNoddhAra, bhUmidAna Adi aneka upAya kiye / vIra ballAladevane to apane rAjyameM zAntisthApanA ke liye zravaNavelagulase bhaTTAraka cArukIrtijI paMDitAcAryako AmaMtrita kiyA / ve dorasamudra Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTakhaMDAgamakI prastAvanA pahuMce aura unhoMne apanI vidyA va buddhi ke prabhAvase vahAMkA saba upadrava zAnta kiyA, jisase jainadharmakI acchI prabhAknA huii| isakA kucha ullekha viLagIke zAsana lekhameM bhI pAyA jAtA hai, jo isa prakAra hai-- "karNATaka-siddhasiMhAsanAdhIzvara-ballAlarAyaM prArthise zrI cArukIrtipaMDitAcAryar iMtu kIrtiyaM paDedara" tiveM rAyananeMdu nelaMbArivaDe tana mNtrnpvidhiyindN|| kuMbalakAyiM sULadu ya zaM baDe desakakke paMDitAryane noMtaM // dorasamudrase cArukIrtijI mahArAja apane ziSyoMsahita mUDabidrI Aye aura unhone vahAM gurupITha ( bhaTTAraka gaddI ) sthApita kI, yahAM Ate samaya unhoMne pAsahI nallUra prAmameM bhI bhaTTAraka gadI sthApita kI thI, kintu vartamAnameM vahAM koI aga bhAraka nahIM haiM, vahAMke maThakA saba prabandha mUDabidrI maThase. hI hotA hai / yaha mUDabidrImeM bhaTTAraka gaddI sthApita honekA itihAsa hai, jisakA samaya san 1172 IsvI batalAyA jAtA hai| tabase bhaTTArakoMkA nAma cArukIrti hI rakhA jAtA hai, yadyapi usake sAtha sAtha kucha svataMtra nAmoM, jaise vardhamAnasAgara, anantasAgara, nemisAgara AdikA bhI ullekha pAyA jAtA hai / dhavalAdi siddhAnta graMthoMkI pratiyAM yahAM dhAravADa jileke baMkApurase lAI gaIM, aisI bhI eka janazruti hai| isa maThase dakSiNa karnATakameM jainadharmakA khUba pracAra va unnati huI / vartamAnameM maThakI saMpattise vArSika Aya lagabhaga dasa hajArakI hai|' 3 mahAbaMdhakI khoja 1 khojakA itihAsa SaTkhaMDAgamakA sAmAnya paricaya usake prathama do bhAgoMmeM prakAzita bhUmikAoMmeM diyA jA cukA hai| vahAM hama batalA Aye haiM ki dharasenAcAryase AgamakA upadeza pAkara puSpadanta aura bhUtabali AcAryone usakI chaha khaMDoMmeM grantharacanA kI, jinameMse prathama pAMca khaMDa upalabdha zrIdhavalakI pratiyoMke antargata pAye jAte haiM aura chaThe khaMDa mahAbandhake sambandhameM dhavala tathA jayadhavala meM yaha sUcanA pAI jAtI hai ki mahAbaMdha svayaM bhUtabali AcAryakA racA huA grantha hai, usameM baMdhavidhAnake cAra prakAroM prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza kA khUba vistArase varNana kiyA gayA hai, tathA yaha varNana itanA vizada aura sarvamAnya huA ki yativRSabha aura vIrasena jaise AcAryoMne apanI apanI grantharacanAmeM usakI sUcanAmAtra de denA paryApta samajhA; usa viSayapara aura kucha vizeSa kahanekI unheM guMjAyaza nahIM dikhii| 1 dekho lokanAthazAstrIkRta mUDabidreya carita (kanAr3I). dekho prathama bhAga, bhUmikA pU. 63 Adi, va dvi. bhAga bhUmikA pR. 15 Adi. Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satkarmapaMcikA paricaya . isa mahAbaMdhakI abhItaka koI prati prakAzameM nahIM aaii| kintu hama saba yaha AzA karate rahe haiM ki mUDabidrIke siddhAntabhavana meM jo mahAdhavala nAmakI kanADI prati tADapatroMpara tRtIya siddhAntagrantha rUpase surakSita hai, vahI bhUtabalikRta mahAbaMdha grantha hai / isa AzAkA AdhAra abhItaka kevala hamArA anumAna hI thA, kyoMki na to koI parIkSaka vidvAna usa pratikA acchI taraha avalokana kara pAyA thA aura na kisIne usake koI vistRta avataraNa Adi dekara usakA suparicaya hI karAyA thaa| usa pratikA jo kucha thoDAsA paricaya upalabdha huA thA, vaha mUr3abidake paM. lokanAthajI zAstrIkI kRpAse unake vIravANIvilAsa jaina siddhAnta bhavanakI prathama vArSika riporTa (1935) ke bhItara pAyA jAtA thaa| usa paricayameM diye gaye mahAdhavala pratike prAraMbhika bhAgake sUkSma avalokanase mujhe jJAta huA ki yaha grantharacanA mahAbaMdha khaMDakI nahIM hai, kintu saMtakammake antargata zeSa aThAraha anuyogadvAroMkI eka 'paMcikA ' hai, jise usake kartAne 'paMciyarUveNa vivaraNaM sumahatthaM ' kahA hai| una avataraNoMse mahAbaMdhakA kahIM koI patA nahIM calA / maiMne apanI isa AzaMkAko eka lekhake dvArA prakaTa kiyA aura isa bAtakI preraNA kI ki mahAdhavalakI pratikA zIghrahI paryAlocana kiyA jAnA cAhie aura mahAbaMdhakA patA lagAnekA prayatna karanA cAhiye / isa lekhake phalasvarUpa mUDabidrImaThake bhaTTArakasvAmI va paMcoMne usa pratikI jAMcakI vyavasthA kI, aura zIghra hI mujhe tAradvArA sUcita kiyA ki mahAdhavala pratike bhItara satkarmapaMcikA bhI hai, aura mahAbaMdha bhI hai| tatpazcAt vahAMse paM. lokanAthajI zAstrIdvArA saMgraha kiye hue ukta prati ke aneka avataraNa bhI mujhe prApta hue, jinaparase mahAdhavala pratike antargata grantharacanAkA yahAM kucha paricaya karAyA jAtA hai| 2 satkarmapaMcikA paricaya mahAdhavala pratike antargata grantharacanAke AdimeM 'saMtakammapaMcikA ' hai, jisakI utthAnikA kA avataraNa aneka dRSTiyoMse mahatvapUrNa hai| yadyapi yaha avataraNa pUrva prakAzita dhavalAke donoM bhAgoMkI bhUmikAoMmeM yathAsthAna uddhRta kiyA jA cukA hai, tathApi vaha ukta riporTaparase liyA gayA thA, aura kucha truTita thA / aba yaha avataraNa hameM isa prakAra prApta huA hai| vocchAmi sattakamme paMciyarUveNa vivaraNaM sumahatthaM / " mahAkammapayaDipAhuDassa kadivedaNAo (di-) cauvvIsamaNiyogaddAresu tattha kadivedaNA tti jANi aNiyogaddAsaNi vedaNAkhaMDamhi, puNo pAsa.kamma-payaDi-baMdhaNa cattAri ANiyogahAresu tattha baMdha-baMdha. NijjaNAmaNiyogehi saha vaggaNAkhaMDamhi, puNo baMdhavidhANaNAmaNiyogo mahAbaMdhammi, puNo baMdhagANiyogo khuddA pavaMceNa parUvidANi / puNo tehiMto sesaTTArasANiyogaddArANi sattakamme savvANi paravidANi / to vi taslAigaMbhIrattAdo asthavisampadANamatthe thoruddhayeNa paMciyasarUveNa bhnnissaamo|" isa utthAnikAse siddhAntagranthoMke sambandhameM hameM nimna likhita atyanta upayogI aura mahatvapUrNa sUcanAeM bahuta spaSTatAse mila jAtI haiM Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTakhaMDAgamakI prastAvanA 1 mahAkarmaprakRtipAhuDake caubIsa anuyogadvAroM se prathama do arthAt kRti aura vedanA, vedanAkhaMDake antargata race gaye haiN| phira agale sparza, karma, prakRti aura baMdhanake cAra bhedoMmeMse baMdha aura baMdhanIya vargaNAkhaMDake antargata haiM / baMdhavidhAna mahAbaMdhakA viSaya hai, tathA baMdhaka khudAbaMdha khaMDameM sannihita hai / isa spaSTa ullekhase hamArI pUrva batalAI huI khaMDa-vyavasthAkI pUrNataH puSTi ho jAtI hai, aura vedanAkhaMDake bhItara caubIsoM anuyogadvAroM ko mAnane tathA vargaNAkhaMDako upalabdha dhavalAkI pratiyoMke bhItara nahIM mAnanevAle matakA acchI taraha nirasana ho jAtA hai| 2 ukta chaha anuyogadvAroMse zeSa aThAraha anuyogadvAroMkI grantharacanAkA nAma sattakamma (satkarma) hai, aura isI satkarmake gaMbhIra viSayako spaSTa karaneke lie usake thor3e thor3e avataraNa lekara unake viSamapadoMkA artha prastuta graMthameM paMcikArUpase samajhAyA gayA hai| aba prazna yaha upasthita hotA hai ki zeSa aThAraha anuyogadvAroMse varNana karanevAlA yaha satkarma grantha kaunasA hai ? isake lie satkarmapaMcikAkA AgekA avataraNa dekhie, jo isa prakAra hai ___ taM jahA / tatra tAva jIvadadhassa poggaladavyamavalaMbiya pajAyesu pariNamaNavihANaM uccade-jIvadavvaM duvihaM, saMsArijIvo mukkajIvo cedi / tattha micchattAsaMjamakasAyajogehi pariNadasaMsArijIvo jIva-bhavanetta-poggala-vivAisarUvakammapoggale baMdhiyaNa pacchA tehiMto pupatta-chavihaphalasarUvapajjAyamaNeya saMsarado jIvo pariNamadi tti / edesiM pajAyANaM pariNamaNaM poggalaNibaMdhaNaM hodi / puNo mukkanIvassa evaMvidha-NibaMdhaNaM Natthi, kiMtu satthANeNa pajjAyaMtaraM gacchadi / puNo jassa vA vyasta sahAvo davvaMtarapaDibaddho idi / edassastho-ettha jIvadadhvassa sahAvA NANadasaNANi | puNo duvihajIvANaM NANasahAvavivakkhidajIvahiMto vadiritta-jIvapoggalAdi-savvadavvANaM paricchedaNasahAveNa pajjAyaMtaragamaNaNibaMdhaNaM hodi / evaM dasaNaM pivattavvaM / yahAM paMjikAkAra kahate haiM ki vahA~para arthAt unake AdhArabhUta granthake aThAraha adhikAroM se prathamAnuyogadvAra nibaMdhanakI prarUpaNA sugama hai| vizeSa kevala itanA hai ki usa nibaMdhanakA nikSepa chaha prakArase batalAyA gayA hai| unameM tRtIya arthAt dravyanikSepake svarUpakI prarUpaNAmeM AcArya isa prakAra kahate haiN| jisakA khulAsA yaha hai ki yahAM para pudgaladravyake avalaM. banase jIvadravyake paryAyoMmeM-pariNamana vidhAnakA kathana kiyA jAtA hai| jIvadravya do prakArakA hai, saMsArI va mukta / inameM mithyAtva, asaMyama, kaSAya aura yogase pariNata jIva saMsArI hai / vaha jIvavipAkI, bhavavipAkI, kSetravipAkI aura pudgalavipAkI karmapudgaloMko bAMdhakara anantara unake nimittase pUrvokta chaha prakArake phalarUpa aneka prakArakI paryAyoMmeM saMsaraNa karatA hai, arthAt phiratA hai / ina paryAyoMkA pariNamana pudgaLake nimittase hotA hai / punaH muktajIvake isa prakArakA pariNamana nahIM pAyA jAtA hai| kintu vaha apane svabhAvase hI paryAyAntarako prApta hotA hai| aisI sthitimeM 'jassa vA davvassa sahAvo davvatarapaDibaddho idi ' arthAt -- jisa dravyakA svabhAva dravyAntarase pratibaddha hai ' iti / Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satkarmapaMcikA paricaya isa prakaraNa ke milAna ke lie hamane vIrasena svAmIke dhavalAntargata nibandhana adhikArako nikAlA / vahAM Adi meM hI nibaMdhana ke chaha nikSepoMkA kathana vidyamAna hai aura unameM tRtIya dravyanikSepakA kathana zabdazaH ThIka vahI hai jo paMjikAkArane apane artha denese UparakI paMkti meM uddhRta kiyA hai aura usIkA unhoMne artha kahA hai / yathA-- nibaMdhaNeti aNiyogaddAre nibaMdhaNaM tAva apayadaNibaMdhaNaNirAkaraNaTuM NikkhiviyabvaM / taM jahANAmaNibaMdhaNaM, ThavaNaNibaMdhaNaM, dabvaNibaMdhaNaM, khettaNibaMdhaNaM, kAlaNibaMdhaNaM, bhAvaNibaMdhaNaM cedi chavihaM NibaMdhaNaM hodi / isake pazcAt nAma aura sthApanA nibaMdhanakA svarUpa batalAyA gayA hai aura usake pazcAt dravyanibaMdhana kA varNana isa prakAra hai 1 jaM dabvaM jANidavvANi assidUNa pariNamadi, jassa yA sahassa ( davvassa) sahAvo davvaMtarapaDibaddho taM davvaNibaMdhaNaM / ( dhavalA ka. prati, patra 1260 ) pratimeM ' sadassa ' pada azuddha hai, vahAM 'davvassa' pATha hI honA caahie| yahAM vAkya ke ye zabda ' jassa vA davbassa sahAvo davvaMtarapaDibaddho ' ThIka ve hI haiM, jo paMjikAmeM bhI pAye jAte haiM, aura inhIM zabdoM kA paMjikAkArane 'ettha jIvadavvassa sahAvo NANadaMsaNANi' Adi vAkyoM meM artha kiyA hai / yathArthataH jitanA vAkyAMza paMjikAmeM uddhRta hai, utane parase usakA artha vyavasthita karanA kaThina hai / kintu dhavalA ke ukta pUre vAkyako dekhanemAtra se usakA rahasya ekadama khula jAtA hai / isapara se paMjikAkArakI zailI yaha jAna par3atI hai ki AdhAragranthake sugama prakaraNako to usake astitvakI sUcanAmAtra dekara chor3a denA, aura kevala kaThina sthaloMkA abhiprAya apane zabdoM meM samajhAkara aura usI silasile meM mUlake vivakSitapadoM ko lekara unakA artha kara denA / isa parase paMjikAkArakI usa pratijJAkA bhI spaSTIkaraNa ho jAtA hai, jahAM unhoMne kahA hai ki tassAigaMbhIrattAdo atthavisamapadANamadhye thorudvayeNa paMciyasarUveNa bhaNissAmo ' arthAt una aThAraha anuyogadvAroMkA viSaya bahuta gahana honese hama unake arthakI dRSTise viSamapadoMkA vyAkhyAna karate haiM, aura aisA karane meM mUlake kevala thor3ese uddharaNa leMge / yahI paMcikAkA svarUpa hai / mUlapranthake vAkyoMko apanI vAkyaracanAmeM lekara artha karate jAnA anya TIkAgranthoM meM bhI pAyA jAtA hai / udAharaNArtha, vidhAnandikRta aSTasahasrI meM akalaMkadevakRta aSTazatI isIprakAra guMthI huI hai| paMjikAkI yaha vizeSatA hai ki usameM pUre granthakA samAveza nahIM kiyA jAtA, kevala viSamapadako prahaNa kara samajhAyA jAtA hai / $ satkarmapaMcikA ukta avataraNake pazcAt zAstrIjIne likhA hai " isa prakAra chaha dravyoMke paryAyAntarakA pariNamana vidhAna- vivaraNa honeke bAda nimna prakAra pratijJA vAkya hai saMpahi pakkamAhiyArassa ukkassapakamadabvassa uttappA bahugavivaraNaM kassAmo / taM jahA- appa cakkhANamANassa ukkassapakkama davvaM thovaM / kudo 1" ityAdi / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA Age calakara kahA gayA hai cacAri AugANaM NIcuccAgodANaM puNo ekkArasa-payaDINaM sgseschppnnnnbNdhpyddisuucynnmidi| causaTripayaDINamappAbahugaM gaMthayArehi paravidaM / amhehi puNo sUcidapayaDINamappAbahagaM gaMtha uttappAbahugabaleNa parUvidaM / ............evaM pakkamANiogo gdo| Age calakara punaH AyA hai ettha payaDIsu jahaNNapakkamadavvANaM appAbahugaM uccde| taM jahA-samvatthovamapaJcakkhANamANe pakkamadagvaM / kudo ? ityAdi / yahAM uparyukta nibaMdhana adhikArake pazcAt prakrama adhikArakA prArambha batalAyA hai aura kramazaH usake utkRSTa aura jaghanya prakrama dravyake alpabahutvakA kathana kiyA hai, tathA isa bAtakI sUcanA kI hai ki cauMsaTha prakRtiyoMkA alpabahutva pranthakArane svayaM kara diyA hai, ataH hama yahA~ kevala unake dvArA sUcita prakRtiyoMkA alpabahutva ukta graMthokta alpabahutvake balase karate haiN| dhavalAmeM bhI nibaMdhana anuyogadvArake pazcAt AThaveM anuyoga prakramakA varNana hai, aura vahAM uttaraprakRtiprakramake utkRSTauttaraprakRtiprakrama aura jaghanyauttaraprakRtiprakrama aise do bheda karake varNana prArambha kiyA gayA hai / tathA vahAM vaha saba alpabahutva pAyA jAtA hai jo paMcikAkArane svIkAra kiyA hai aura jisake sambandhameM zaMkAdi uThAkara ucita samAdhAna kiyA hai| uttarapaya Dipakkamo duviho, ukkassauttarapayaDipakkramo jahaNNauttarapayaDipakkamo cedi / tattha ukkassae payadaM / savvatthovaM apcckkhaannksaaymaannpdesggN| apaccakkhANakodhe visesaahiyaa|......... jahaNNae payadaM / samvatthovamapaccakkhANamANe pakkamadavvaM / kodhe visesaahiyaa| ......... evaM pakame tti samattamaNiogaddAraM / (dhavalA ka. prati, patra 1266-67) prakrama adhikArake pazcAt paMcikAmeM upakramakA varNana isa prakAra prAraMbha hotA hai-- uvakkamo caubviho-baMdhaNovakkamo udIraNovakamo uvasAmaNovakkamo vipariNAmovakkamo cedi / tattha baMdhaNovakkamo cauviho payaDi-dvidi-aNubhAga-padesabaMdhaNovakkamaNabhedeNa / puNo edesiM cauNaM pi baMdhaNovakramANaM astho jahA sattakammapAhuDammi utto tahA vttvyo| sattakammapAhuDammi NAma kadama ! mahAkammapayaDipAhuDassa cauvvIsamaNiyogaddAresu vidiyAhiyAro vedaNA NAma / tassa solasANiyogaddAresu cauttha-chaTTama-sattamaNiyogaddArANi dadha-kAla-bhAvavihANaNAmadheyANi / puNo tahA mahAkammapayaDipAhuDassa paMcamo pyddinnaamaahiyaaro| tattha cattAri aNiyogaddArANi aTTakammANaM payaDi-Tridi-aNubhAga-padesasattANi parUviya sUciduttarapayaDi-Tidi-aNubhAga-padesasattattAdo / edANi sattakammapAhuDaM NAma | mohaNIyaM paDucca kasAyapAhuDaM pi hodi / (satkarmapaMcikA) yahAM upakramake cAra bhedoMkA ullekha karake prathama baMdhana upakramake, punaH prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezarUpa cAra prabhedoMke viSayameM yaha batalAyA gayA hai ki inakA artha jisaprakAra saMtakammapAhuDameM kiyA gayA hai usaprakAra karanA caahie| usa saMtakammapAhuDase bhI prakRtameM vedanAnuyogadvArake tIna aura prakRti anuyogadvArake cAra adhikAroMse abhiprAya hai| yahAM bhI paMcikAkAra spaSTataH dhavalAke nimna ullikhita prakaraNakA vivaraNa kara rahe haiM Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ satkarmapaMcikA paricaya jo so kammovakkamo so caumviho, baMdhaNauvakkamo udIraNauvakkamo uvasAmaNauvakkamo vipariNAmauvakkamo cedi / ...... jo so baMdhaNauvakkamo so caubviho, payaDibaMdhaNauvakkamo ThidibaMdhaNauvakamo aNubhAgabaMdhaNauvakamo padesabaMdhaNauvakkamo cedi / ...... ettha edosa cauNhamuvakamANaM jahA saMtakammapayaDipAhuDe paravidaM tahA parUveyavvaM / jahA mahAbaMdhe parUvidaM, tahA parUvaNA ettha kiNNa kIrade? Na, tassa paDhamasamayabaMdhammi ceva vAvArAdo / Na ca tamettha vottuM jutaM, puNarattadosappasaMgAdo / (dhavalA ka. patra 1267) yahAM jo baMdhanake cAroM upakramoMkA prarUpaNa mahAbaMdhake anusAra na karake saMtakammapAhuDake anusAra karanekA nirdeza kiyA gayA hai, usIkA paMcikAkArane spaSTIkaraNa kiyA hai ki mahAkammapayaDipAhuDake kina kina vizeSa adhikAroMse yahAM saMtakammapAhuDa padadvArA abhiprAya hai| paMcikAmeM upakrama adhikArake pazcAt udayaanuyogadvArakA kathana hai jaisA usake antima bhAgake avataraNase sUcita hotA hai / yathA-- udayANiyogaddAraM gdN| yahAMke koI vizeSa avataraNa hameM upalabdha nahIM hue| ataH dhavalAse milAna nahIM kiyA jA sakA / tathApi upakramake pazcAt udaya anuyogadvArakA prarUpaNa to hai hii| ukta paMcikA yahIM samApta ho jAtI hai| isase jAna par3atA hai ki isa paMcikAmeM kevala nibaMdhana, prakrama, upakrama aura udaya, inhIM cAra adhikAroMkA vivaraNa hai / zeSa mokSa Adi caudaha anuyogoMkA usameM koI vivaraNa yahAM nahIM hai| isase jAna par3atA hai ki yaha paMcikA bhI adhUrI hI hai, kyoMki pAMcakAkI utthAnikAmeM dI gaI sUcanAse jJAta hotA hai ki paMcikAkAra zeSa aThArahoM adhikAroMkI paMcikA karanevAle the| zeSa granthabhAga ukta pratimeM chUTA huA hai, yA paMcikAkAradvArA hI kisI kAraNase racA nahIM gayA, isakA nirNaya vartamAnameM upalabdha sAmagrI parase nahIM ho sktaa| yaha paMcikA kisakI racI huI hai, kaba racI gaI, ityAdi khojakI sAmagrIkA bhI abhI abhAva hai / paMcikA pratikI antima prazasti nimna prakAra hai-- zrI jinapadakamalamadhuvratananupama satpAtradAnanirataM samyakvanidhAnaM kitte vadhU manasijanene zAMtinAtha nesedaM dharaiyola // ghareyol.........purajidanupamaM cArucAritranAdunnatadhairya sAdiparyaMta radiya nenisi paMpiMguNAnIkadi .........sadbhaktiyAdezadi satkarmadA paMciyaM vistaradiM zrImAdhaNaMdivatige baresidaM rAgadiM zAMtinAthaM // udavidamudadi sarakamaMda paMjiyananupamAnanirvANasukhapradama barethisi zAntaM madarahitaM mASaNaMdiyatipatigittaM // zrI mAghanaMdisiddhAntadevagai satkarmapaMjiyaM zrImadadayAdityaM pratisamAnaM baredaM // maMgalaM mhaa|| paM. lokanAthajI zAstrIkI sUcanAnusAra isa " antima prazastimeM do tIna kAnaDImeM Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA kaMdavRtta padha haiM jo ki zAntinAtha rAjAke prazaMsAtmaka padya haiM / ukta rAjAne ' satkarmapaMcikA ' ko bistArase likhavAkara bhakti ke sAtha zrI mAghanaMdyAcAryajIko de diyaa| prati likhanevAlA zrI udayAditya hai|" isake tADapatroMkI saMkhyA 27 aura grantha-pramANa lagabhaga 3726 zlokake hai| __ 3 mahAbaMdha-paricaya mUDabidrIkI mahAdhavala nAmase prasiddha tADapatrIya pratike patra 27 para pUrvokta satkarmapaMjikA samApta huI hai / 28 vAM tAr3apatra prApta nahIM hai / Age jo adhikAra-samAptikI va navIna adhi. kAra-prAraMbhakI prathama sUcanA pAI jAtI hai vaha isaprakAra hai evaM pagadisamukkittaNA samattaM (ttaa)| jo so savabaMdho No sabvabaMdho...ityAdi / tathA ' evaM kAlaM samattaM ' ' evaM aMtaraM samattaM ' ityAdi / paM. lokanAthajI zAstrIke zabdoMmeM 'isa rItise bhaMgavicaya, bhAgAbhAga, parimANa, kSetra, sparzana, kAla, aMtara, bhAva aura alpabahutvakA varNana hai'| alpabahutvakI samApti-puSpikA isaprakAra hai evaM paratthANaaddhAappAbahugaM samattaM / evaM pagadibaMdho samatto / isa thor3ese vivaraNase hI anumAna ho jAtA hai ki prastuta graMtharacanA mahAbaMdhake viSayase saMbandha rakhatI hai / hama prathama bhAgakI bhUmikAke pRSTha 67 para dhavalA aura jayadhavalAke do uddharaNa de cuke haiM, jinameM kahA gayA hai ki mahAbaMdhakA viSaya baMdhavidhAnake prakRti, sthiti, anubhAga aura pradeza, ina cAroM prakAroMkA vistArase varNana karanA hai| ina prakAroMkA kucha aura viSaya-vibhAga dhavalA prathama bhAgake pRSTha 127 Adi para pAyA jAtA hai jahAM jIvaDANakI prarUpaNAoMkA udgamasthAna batalAte hue kahA gayA hai , baMdhAvahANaM caunvihaM / taM jahA-payaDibaMdho TidibaMdho aNubhAgabaMdho padesabaMdhI cedi / tattha jo so payaDibaMdho so duviho, mUlapayaDibaMdho uttarapayaDibaMdho cedi / tattha jo so mUlapayaDibaMdho so thppo| jo so uttarapayADibaMdho so duviho, egeguttarapayaDibaMdho avogADhauttarapayaDibaMdho cedi / tattha jo so egeguttarapayaDibaMdho tassa cauvIsa ANiyogaddArANi NAdavvANi bhavaMti | taM jahA-samuzkittaNA sabyabaMdho NosavvabaMdho akkassabaMdho aNukkassabaMdho jahaNNabaMdho ajahaNNabaMdho sAdiyabaMdho aNAdiyabaMdho dhuvabaMdhI addhavabaMdho baMdha. sAmittavicayo baMdhakAlo baMdhaMtara baMdhasaNiyAso NANAjIvehi bhaMgavicayo bhAgAbhAgANugamo parimANANugamo khettANugamo posaNANugamo kAlANugamo aMtarANugamo bhAvANugamo appAbahugANugamo cedi / yahAM prakRtibaMdha vidhAnake ekaikottaraprakRtibaMdhake antargata jo anuyogadvAra ginAye gaye haiM, unameMse Adike samutkIrtanA sarvabaMdha aura nosarvabaMdha, ina tIna, tathA antake bhaMgavicayAdi nau anuyogadvAroMkA ullekha mahAdhavalAkI ukta graMtharacanAke paricayameM bhI pAyA jAtA hai / ataH yaha bhAga mahAbaMdhake prakRtibaMdhavidhAna adhikArakI racanAkA anumAna kiyA jA sakatA hai| yaha prakRtibaMdha tAr3apatra 50 para arthAt 23 patroMmeM samApta huA hai / prakRtibaMdha adhikArakI samAptike pazcAt mahAdhavalameM graMtharacanA isaprakAra hai Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mahAbaMdha - paricaya ' Namo arihaMtANaM ' ityAdi etho ThidibaMdho duvidho, mUlapagadiThidibaMdho ceva uttarapagaDiThidibaMdho ceva / ettho mUlapagIDaThidibaMdho pugvagamaNijjo | tattha imANi cattAri aNiyogaddArANi NAdavvANi bhavaMti / taM jahA - ThidibaMdhaThANaparUvaNA, NiseyaparUvaNA addhAkaMDayaparUvaNA appAbahugeti / evaM bhUyo ThidiappAbahugaM samattaM / evaM mUlapagadiThidibaMdha (dhe) caugvIsamaNiyogaddAraM samataM / 13 bhujagAra baMdhetti / ............ 6 isa prakAra bhujagArabaMdha prAraMbha hokara kAla, antara ityAdi alpabahutva taka calA gayA hai / ' evaM jIvasamudAhareti samattamaNiyogaddArANi / evaM ThidibaMdhaM samataM / baMdhavidhAnake isa sthitibaMdhanAmaka dvitIya prakArakA bhI kucha paricaya dhavalA prathama bhAgase milatA hai / pR. 130 para kahA gayA hai- hidibaMdho duviho, mUlapayaDiTThidibaMdho uttarapayaDiTThidibaMdho vedi / tattha jo so mUlapayaDiTTidibaMdho so thappo / jo so uttarapayaDidvidibaMdho tassa cauvIsa aNiyogaddArANi / taMjahA- addhAchedo, sabvabaMdhI...... ityAdi / yahAM sthitibaMdhake mUlaprakRti aura uttaraprakRti, isaprakAra do bheda karake unameM se prathamako aprakRta hone ke kAraNa chor3akara prastutopayogI dvitIya bhedake cauvIsa anuyogadvAra batalAye gaye haiM / inase pUrvokta mahAdhalakI racanA mahAbaMdha se saMbaMdhakI sUcanA milatI hai / yaha sthitibaMdha tAr3apatra 51 se 113 arthAt 63 patroM meM samApta huA hai / inase Age mahAghavalameM kramazaH anubhAgabaMdha aura phira pradezabaMdhakA vivaraNa pAyA jAtA hai / yathA---- evaM jIvasamudAharetti samattamaNiyogadvArANi / evaM uttarapagadiaNubhAgabaMdho samatto / evaM aNubhAgabaMdho samatto / x x x x jo so padesabaMdha so duvidho, mUlapagadipadesabaMdhI ceva uttarapagadipadesabaMdhI caiva / etto mUlapayadipadesabaMdhI puNvaM gamaNIyo bhAgAbhAgasamudAhAro aTTavidhabaMdhagassa AugabhAvo x x x x evaM adhyAbahugaM samataM / evaM jIvasamudAhAretti samattamaNiyogaddAraM / evaM padesabaMdhaM samattaM / evaM baMdhavidhANetti samattamaNiyogaddAraM / evaM cadubaMdho samatto bhavadi / anubhAgabaMdha tAr3apatra 114 se 169 arthAt 56 patroMmeM, va pradezabaMdha 170 se 219 arthAt 50 patroM meM samApta huA hai / yahIM mahAghavala pratikI graMtharacanA samApta hotI hai| isa saMkSipta paricayase spaSTa hai ki mAdhava pratike uttara bhAgameM baMdhavidhAnake cAroM prakAroM-prakRti, sthiti, anubhAga aura pradezakA vistArase varNana hai, tathA unake bheda-prabhedoM va anuyogadvAroM kA vivaraNa dhavalAdi graMthoMmeM saMketita viSaya-vibhAga ke anusAra hI pAyA jAtA hai / ataeva yahI bhUtabali AcAryakRta mahAbaMdha ho sakatA hai| durbhAgyataH isake prAraMbhakA tAr3apatra aprApya honese tathA yatheSTa avataraNa na milanese jitanI jaisI cAhiye utanI chAnabIna graMthakI phira bhI nahIM ho sakI / tathApi anubhAgabaMdha-vidhAnakI samApti ke Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA pazcAt pratimeM jo pAMca chaha kanADIke kaMda-vRtta padya pAye jAte haiM, unameM se eka zAstrIjIne pUrA uddhRta karake bhejanekI kRpA kI hai, jo isa prakAra hai sakaladharitrIvinutaprakaTitayadhIze mallikabbe baresi satpuNyAkara-mahAbaMdhada pu stakaM zrImAghanaMdimunigaLi gittazh isa padyameM kahA gayA hai ki zrImatI mallikAmbA devIne isa satpuNyAkara mahAbaMdhakI pustakako likhAkara zrImAghanandi muniko dAna kii| yahAM hameM isa pranthake mahAbaMdha honekA eka mahattvapUrNa prAcIna ullekha mila gayA / zAstrIjIkI sUcanAnusAra zeSa kanAr3I padyoMmeMse do tInameM mAdhananyAcAryake guNoMkI prazaMsA kI gaI hai, tathA do padyoMmeM zAntisena rAjA va unakI patnI mallikAmbA devIkA guNagAna hai, jisase mahAbaMdha pratikA dAna karanevAlI mallikAmbA devI kisI zAMtisena nAmaka rAjAkI rAnI siddha hotI haiN| ye zAntisena va mAghanandi niHsaMdeha ve hI haiM jinakA satkarmapaMjikAkI prazastimeM bhI ullekha AyA hai| pratike antameM punaH 5 kanAr3Ake padya haiM jinameMse prathama cArameM mAghanandi munIndrakI prazaMsA kI gaI hai va unheM ' yatipati' 'vratanAtha' va 'vratipati' tathA ' saiddhAntikAgresara' jaise vizeSaNa lagAye gaye haiN| pAMcaveM padyameM kahA gayA hai ki rUpavatI senavadhUne zrIpaMcamIvratake udyApanake samaya (yaha zAstra ) zrImAghanandi vratipatiko pradAna kiyA / yathA zrIpaMcamiyaM noMtudhyApaneyaM mADi baresi rAdhyAMtamanA / rUpavatI senavadhU jitakopa zrImAghanandi vratipati gittala // yahAM senavadhUse zAntisena rAjAkI patnIkA hI abhiprAya hai / nAmake eka bhAgase pUrNanAmako sUcita karanA supracalita hai | yaha antakI prazasti vIravANIvilAsa jainasiddhAnta bhavanakI prathama vArSika riporTa (1935) meM pUrNa prakAzita hai| ukta paricayameM pratike likhAne va dAna kiye jAnekA koI samaya nahIM pAyA jaataa| zAntisena rAjAkA bhI itihAsameM jaldI patA nahIM lagatA / mAghanandi nAmake muni aneka hue haiM jinakA ullekha zravaNabelagolA Adike zilAlekhoMmeM pAyA jAtA hai| jaba zAntisena rAjAke ullekhAdi saMbandhI pUrNa padya prApta hoMge, taba dhIre dhIre unake samayAdike nirNayakA prayatna kiyA jA skegaa| hama Upara kaha Aye haiM ki isa pratimeM mahAbaMdha racanAke prAraMbhakA patra 28 vAM nahIM hai| zAstrIjIkI sUcanAnusAra pratimeM patra naM.109,114, 173,174, 176, 177, 183, 184, 185, 186, 188, 197, 208, 209 aura 212 bhI nahIM haiM / isaprakAra kula 16 patra nahIM mila rahe haiN| kintu zAstrIjIkI sUcanA hai ki kucha likhita tADapatra vinA patrasaMkhyAke bhI prApta haiN| saMbhava hai yadi prayatna kiyA jAya to inameMse ukta truTikI kucha pUrti ho ske| Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ uttarapratipatti aura dakSiNapratipatti 4 uttarapratipatti aura dakSiNapratipatti para kucha aura prakAza prathama bhAgakI prastAvanA meM' hama vartamAna graMthabhAga arthAt dravyapramANaprarUpaNA meM ke tathA anyatra se tIna cAra aise avataraNoM kA paricaya karA cuke haiM jinameM ' uttarapratipatti' aura 'dakSiNapratipatti' isaprakAra kI do bhinna bhinna mAnyatAoMkA ullekha pAyA jAtA hai / vahAM hama kaha Aye haiM ki 'hamane ina ullekhoMkA dUsare ullekhoM kI apekSA kucha vistArase paricaya isa kAraNase diyA hai kyoMki yaha uttara aura dakSiNa pratipattikA matabheda atyanta mahatvapUrNa aura vicAraNIya hai / saMbhava hai inase dhavalAkArakA tAtparya jainasamAjake bhItarakI kinhIM vizeSa sAMpradAyika mAnyatAoMse hI ho yahAM hamArA saMketa yaha thA ki saMbhavataH yaha zvetAmbara aura digambara mAnyatA bheda ho aura yaha bAta ukta prastAvanA ke antargata aMgrejI vaktavyameM maiMne vyakta bhI kara dI thI ki -- > "At present I am examining these views a bit more closely. They may ultimately turn out to be the Svetambara and Digambara Schools ". ukta avataraNoM meM dakSiNapratipattiko ' pavAijjamANa ' aura ' AyariyaparaMparAgaya' bhI kahA / aba zrIjayadhavalameM eka ullekha hameM aisA bhI dRSTigocara huA hai jahAM 'pavAijjaMta ' tathA AiriyaparaMparAgaya' kA spaSTArtha kholakara samajhAyA gayA hai aura ajjamaMkhuke upadezako vahAM apavAijnamANa ' tathA nAgahasti kSamAzramaNake upadezako ' patrAijaMta ' batalAyA hai / yathA- " , ' 15 ko puNa pavAijatotra eso NAma vuttamedaM ? savvAiriyasammado cirakAlamantrocchiSNasaMpadAyakameNAgacchamANo jo sislaparaMparAe pavAijjade paNNavijjade so pavAijjatovaeso ti bhaNNade | athavA ajjamaMkhubhayatANamuvaesa esthApavAijjamANo NAma / nAgahatthikhavaNANamuvaeso pavAijjaMto tti ghettavvo / ( jayadhavalA a. patra 908 ) arthAt yahAM jo ' pavAijjata' upadeza kahA gayA hai usakA artha kyA hai ? jo sarva AcAryoMko sammata ho, cirakAlase avyucchinnasaMpradAya - kramase A rahA ho aura ziSyaparaMparA se pracalita aura prajJApita kiyA jA rahA ho vaha ' pavAijjaMta ' upadeza kahA jAtA hai / athavA, bhagavAn ajjamaMkhukA upadeza yahAM ( prakRta viSayapara ) apavAijjamANa' hai, tathA nAgahastikSapaNakA upadeza ' pavAijjaMta' hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / ajjamaMkhu aura nAgahastike bhinna matopadezoMke aneka ullekha ina siddhAnta granthoMmeM pAye jAte haiM, jinakI kucha sUcanA hama ukta prastAvanA meM de cuke haiM / jAna par3atA hai ki ina donoM AcAryoMkA jainasiddhAntakI aneka sUkSma bAtoMpara matabheda thA / jahAM vIrasenasvAmI ke saMmukha aise matabheda upasthita hue, vahAM jo mata unheM prAcIna paraMparAgata jJAta huA, use 'pavAijjamANa' kahA / 1 SaTkhaMDAgama bhAga, 1 bhUmikA pRSTha 57. 2 dekho pR. 92, 94, 98 Adi, mUla va anuvAda. Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA tathA jisa matakI unheM prAmANika prAcIna paraMparA nahIM milI, use 'apavAijamANa' kahA hai / prastuta ullekhase anumAna hotA hai ki ukta pratipattiyoMse unakA AbhiprAya kinhI vizeSa gar3hI huI matadhArAoMse nahIM thaa| arthAt aisA nahIM thA ki kisI eka AcAryakA mata sarvathA 'apavAijjamANa' aura dUsarekA sarvathA 'pavAijjamANa' ho| kiMtu inheM dakSiNapratipatti aura uttarapratipatti kyoM kahA hai yaha phira bhI vicAraNIya raha jAtA hai| 5 NamokAramaMtrake sAditva-anAditvakA nirNaya / ___ dvitIya bhAgakI prastAvanA (pR. 33 Adi ) meM hama pragaTa kara cuke haiM ki dhavalAkArane jIvaTThANakhaMDa va vedanAkhaMDake AdimeM jo zAstrake nibaddhamaMgala va anibaddhamaMgala honekA vicAra kiyA hai usakA yaha niSkarSa nikalatA hai ki jIvaTThANake AdimeM NamokAramaMtrarUpa maMgala bhagavAn puSpadaMtakRta honese yaha zAstra nibaddhamaMgala hai, kintu vedanAkhaMDake AdimeM Namo jiNANaM' Adi namaskArAtmaka maMgalavAkya honepara bhI vaha zAstra anibaddhamaMgala hai, kyoMki ve maMgalasUtra svayaM bhUtabalikI racanA na hokara gautamagaNadharakRta haiN| vedanAkhaMDameM bhI nibaddhamaMgalava tabhI mAnA jA sakatA hai, jaba vedanAkhaMDako mahAkarmaprakRtipAhuDa mAna liyA jAya aura bhUtabali AcAryako gautama gaNadhara , anya kisI prakArase nibaddhamaMgalava siddha nahIM ho sktaa| isa vivecanase dhavalAkArakA yaha mata spaSTa samajhameM AtA hai ki upalabdha NamokAramaMtrake Adi racayitA AcArya puSpadaMta hI haiN| prathama bhAgameM ukta vivecanasaMbandhI mUlapAThakA saMpAdana va anuvAda karate samaya hastalikhita pratiyoMkA jo pATha hamAre sanmukha upasthita thA usakA sAmaJjasya baiThAnA hamAre liye kucha kaThina pratIta huA, aura isIse hameM vaha pATha kucha parivartita karake mUlameM rakhanA par3A / tathApi pratiyoMkA upalabdha pATha yathAvat rUpase vahIM pAdaTippaNameM de diyA thaa| (dekho prathama bhAga pR. 41) / kiMtu aba mUDabidrIkI tADapatrIya pratise jo pATha prApta huA hai vaha bhI hamAre pAdaTippaNameM diye hue pratiyoMke pAThake samAna hI hai| arthAt--- "jo suttassAdIe sukattAreNa kayadevatANamokAro taM NibaddhamaMgalaM | jo suttassAdIe susakattAreNa NibaddhadevatANamokkAro tamaNibaddhamaMgalaM" aba vedanAkhaMDake AdimeM diye hue dhavalAkArake isI viSayasaMbandhI vivecanake prakAzameM yaha pATha samucita jAna par3atA hai / isakA artha isaprakAra hogA "jo sUtragraMthake AdimeM sUtrakAradvArA devatAnamaskAra kiyA jAtA hai, arthAt namaskAravAkya vayaM racakara nibaddha kiyA jAtA hai use nibaddhamaMgala kahate haiM / aura jo sUtragraMthake AdimeM sUtrakAradvArA devatAnamaskAra nibaddha kara diyA jAtA hai, arthAt namaskAravAkya svayaM na racakara kisI anya AcAryadvArA pUrvaracita namaskAravAkya nibaddha kara diyA jAtA hai, use anibaddhamaMgala kahate haiN|" Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ NamokAramaMtrake sAditva-anAditvakA nirNaya isaprakAra mUDabidrIkI prati va pracalita pratiyoMke pAThakI pUrNatayA rakSA ho jAtI hai, usakA vedanAkhaMDake AdimeM kiye gaye vivecanase ThIka sAmaMjasya baiTha jAtA hai, tathA usase dhavalAkArake NamokAramaMtrake kartRtvasaMbandhI usa matakI pUrNatayA puSTi ho jAtI hai jisakA paricaya hama vistArase gata dvitIya bhAgakI prastAvanAmeM karA Aye haiM / NamokAramaMtrake kartRtvasaMbandhI isa niSkarSadvArA kucha logoMke matase pracalita eka mAnyatAko bar3I bhArI Thesa lagatI hai| vaha mAnyatA yaha hai ki NamokAramaMtra anAdinidhana hai, ataeva yaha nahIM mAnA jA sakatA ki usa maMtrake AdikartA puSpadantAcArya haiM / tathApi dhavalAkArake pUrvokta matake parihAra karanekA koI sAdhana va pramANa bhI abataka prastuta nahIM kiyA jA skaa| gaMbhIra vicAra karanese jJAta hotA hai ki NamokAramaMtrasaMbandhI ukta anAdinidhanatvakI mAnyatA va usake puSpadantAcAryadvArA kartRtvakI mAnyatAmeM koI virodha nahIM hai / bhAvakI ( arthakI ) dRSTise jabase arihaMtAdi paMca parameSThIkI mAnyatA hai tabhIse unako namaskAra karane kI bhAvanA bhI mAnI jA sakatI hai| kiMtu Namo arihaMtANaM' Adi zabdaracanAke kartA puSpadantAcArya mAne jA sakate haiN| isa bAtakI puSTike liye maiM pAThakoMkA dhyAna zrutAvatArasaMbandhI kathAnakakI ora AkarSita karatA huuN| dhavalA, prathama bhAga, pR.55 para kahA gayA hai ki 'suttamoipaNaM asthado titthayarAdo, gaMthado gaNaharadevAdo ti' arthAt sUtra arthaprarUpaNAkI apekSA tIrthakarase, aura graMtharacanAkI apekSA gaNadharadevase avatIrNa huA hai| yahAM phira prazna utpanna hotA haidravyabhAvAbhyAmakRtrimasvataH sadA sthitasya zrutasya kathamavatAra iti ? arthAt dravya-bhAvase akRtrima honeke kAraNa sarvadA avasthita zrutakA avatAra kaise ho sakatA hai ! isakA samAdhAna kiyA jAtA hai-- etatsarvamabhaviSyadyadi dravyArthikanayo ' vivakSiSyat / paryAyArthikanayApekSAyAmavatArastu punarghaTata eva / arthAt yaha zaMkA to taba banatI jaba yahAM dravyArthika nayakI vivakSA hotI / paraMtu yahA~para paryAyArthika nayakI apekSA honese zrutakA avatAra to bana hI jAtA hai| Age calakara pRSTha 60 para kartA do prakArakA batalAyA gayA hai, eka arthakartA va dUsarA graMthakartA / aura phira vistArake sAtha tIrthaMkara bhagavAn mahAvIrako zrutakA arthakartA, gautama gaNadharako dravyazrutakA graMthakartA tathA bhUtabali-puSpadantako bhI khaMDasiddhAntakI apekSA kartA yA upataMtrakartA kahA hai / yathA-- tattha kattA duviho, atthakattA gaMthakattA cedi| mhaaviiro'rthkrtaa|... evaMvidho mhaaviiro'rthkrtaa| ... tado bhAvasudassa asthapadANaM ca tisthayaro kattA / tisthayarAdo sudapajAeNa godamo pariNado ti daba Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA sudassa godamo kattA / tato gaMtharayaNA jAdeti |...tdo eyaM khaMDasiddhataM paDucha bhUdabali-pupphayaMtAiriyA vi kattAro uccati / tado mUlataMtakattA vaDDamANabhaDArao, aNutaMtakattA godamasAmI, uvataMtakattArA bhUdabali-puppha. yaMtAdayo vIyarAyadosamohA munnivraa| kimartha kartA prarUpyate ? zAstrasya prAmANyapradarzanArtham , 'vakta. prAmANyAd vacanaprAmANyam ' iti nyAyAt / (SaTUkhaMDAgama bhAga 1, pRSTha 60-72) usI prakAra, svayaM dhavala graMtha Agama hai, tathApi arthakI dRSTise atyanta prAcIna honepara bhI upalabhya zabdaracanAkI dRSTise usake kartA vIrasenAcArya hI mAne jAte haiM / isase spaSTa hai ki NamokAramaMtrako dravyArthika nayase puSpadantAcAryase bhI prAcIna mAnane va paryAyArthika nayase upalabdha bhASA va zabdaracanAke rUpameM puSpadantAcAryakRta mAnanameM koI virodha utpanna nahIM hotA / vartamAna prAkRta bhASAtmaka rUpameM to use sAdi hI mAnanA pdd'egaa| Aja hama hindI bhASAmeM usI maMtrako 'arihaMtoMko namaskAra' yA aMgrejImeM 'Bow to the Worshipful' Adi rUpameM bhI uccAraNa karate haiM, kiMtu maMtrakA yaha rUpa anAdi kyA, bahuta purAnA bhI nahIM kahA jA sakatA hai, kyoMki, hama jAnate haiM ki svayaM pracalita hindI yA aMgrejI bhASA hI koI hajAra AThasau varSase purAnI nahIM hai / hA~, isa bAtakI khoja avazya karanA cAhiye ki kyA yaha maMtra ukta rUpameM hI puSpadantAcAryake samayase pUrvakI kisI racanAmeM pAyA jAtA hai ! yadi hAM, to phira vicAraNIya yaha hogA ki dhavalAkArake tatsaMbaMdhI kathanoMkA kyA abhiprAya hai| kintu jabataka aise koI pramANa upalabdha na hoM tabataka aba hameM isa parama pAvana maMtrake racayitA puSpadantAcAryako hI mAnanA cAhiye / 6. zaMkA-samAdhAna SaTkhaMDAgama prathama bhAgake prakAzita honepara aneka vidvAnoMne apane vizeSa patradvArA athavA patroMmeM prakAzita samAlocanAoMdvArA kucha pAThasambaMdhI va saiddhAntika zaMkAeM upasthita kI haiN| yahAM unhIM zaMkAoMkA saMkSepameM samAdhAna karanekA prayatna kiyA jAtA hai| ye zaMkA-samAdhAna yahAM prathama bhAgake pRSThakrama se vyavasthita kiye jAte haiN| pRSTha 6 1zaMkA--' viyaliyamalamUDhadasaNuttilayA' meM 'malamUDha' kI jagaha 'malamUla ' pATha adhika ThIka pratIta hotA hai, kyoMki samyagdarzanake paccIsa mala doSAmeM tIna mUr3hatA doSa bhI sammilita haiN| (vivekAbhyudaya, tA. 20-10-40) samAdhAna--'malamUDha' pATha sahAranapurakI pratike anusAra rakhA gayA hai aura mUDabidrIse jo pratimilAna hokara saMzodhana-pATha AyA hai, usameM bhI ' malamUDha' ke sthAnapara koI pATha-parivartana nahIM prApta huA / tathA usakA artha sarva prakArake mala aura tIna mUDhatAeM karanA asaMgata bhI nahIM hai| Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna " ' pATha hai, jisakA anuvAda meM 'mahu 2 zaMkA - - gAthA 4 'mujhapara ' kiyA gayA hai / samajhameM nahIM AtA ki yaha anuvAda kaise ThIka ho sakatA hai, jaba ki 'mahu' kA saMskRta rUpAntara 'madhu' hotA hai ! ( vivekAbhyudaya, tA0 20 - 10-40 ) samAdhAna - prakRta meM ' mahu' kA saMskRta rUpAntara ' mahyam ' karanA cAhie | dekho haima vyAkaraNa 'mahu majjhu Gasi GabhyAm 8, 4, 379. isIke anusAra mujhapara aisA artha 6 kiyA gayA hai / I 3 zaMkA - gAthA 4 meM ' dANavarasIho ' pATha hai / para usameM nAza karanekA sUcaka 'hara ' zabda nahIM hai / ' vara ' kI jagaha ' hara ' rakhanA cAhie thA / (vivekAbhyudaya, tA020-10-40) samAdhAna - hamAre sanmukha upasthita samasta pratiyoMmeM ' dANavarasIho ' hI pATha thA aura mUDabidrI se usameM koI pATha - parivartana nahIM milaa| taba usameM 'vara' ke sthAnapara jabaradastI 'hara ' kyoM kara diyA jAya, jaba ki usakA artha ' hara ' ke binA bhI sugama hai ? ' vAdIbhasiMha ' Adi nAmoMmeM vinAzabodhaka koI zabda na hote hue bhI arthameM koI kaThinAI nahIM AtI / , pRSTha 7 4 zaMkA - gAthA 5 meM ' dukayaMtaM ' pATha hai jisakA artha kiyA gayA hai ' duSkRta arthAt pApoM kA anta karanevAle ' yaha artha kisaprakAra nikAlA gayA, ukta zabdakA saMskRta rUpAntara kyA hai, yaha spaSTa karanA cAhie / (vivekAmyudaya, 20-10-40 ) kA saMskRta rUpAntara hai ' duSkRtAnta ' jisakA artha duSkRta suspaSTa hai / samAdhAna -- ' dukayaMtaM arthAt pApoMkA anta karanevAle 5 zaMkA - gAthA 5 meM ' - vaI sayA detaM ' pATha hai, jisakA rUpAntara hogA ' - pati sadA dantaM ' / isameM hameM samajha nahIM par3atA ki ' danta' zabdase iMdriyadamanakA artha kisaprakAra lAyA jA sakatA hai ? ( vivekAbhyudaya, 20- 10-40 ) samAdhAna - prAkRta meM ' daMtaM ' zabda ' dAnta' ke liye bhI AtA hai / yathA, daMtena citeNa caraMti dhIrA ' ( prAkRtasUktaratnamAlA ) pAiasaddamahaNNao koSameM ' daMta' kA artha ' jitendriya ' diyA gayA hai / isIke anusAra ' nirantara paMcendriyoM kA damana karanevAle ' aisA anuvAda kiyA gayA hai / 1 6 zaMkA- gAthA 6 meM ' viNihayavammahapasaraM ' kA artha honA cAhiye ' jinhoMne brahmAdvaitakI vyApakatAko naSTa kara diyA hai aura nirmalajJAna ke rUpameM brahmakI vyApakatAko bar3hAyA hai ' / ( vivekAbhyudaya, 20-10-40 > " samAdhAna - jaba kAvya meM ekahI zabda do vAra prayukta kiyA jAtA hai taba prAyaH donoM jagaha usakA artha bhinna bhinna hotA hai / kintu ukta arthameM ' vammaha' kA artha donoM jagaha 'brahma' le liyA gayA hai, aura unameM bheda karaneke lie ekameM 'advaita' zabda apanI orase DAlA gayA Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA hai, jisake lie mUlameM sarvathA koI AdhAra nahIM hai / prAkRta meM ' vammaha ' zabda ' manmatha ' ke lie AtA hai / haima prAkRtavyAkaraNa meM isake lie eka svataMtra sUtra bhI hai- ' manmathe vaH 8, 1, 242. isakI vRtti hai -- mammathe masya vo bhavati, vammaho ' / isIke anusAra hamane anuvAda kiyA hai, jisameM koI doSa nahIM / pRSTha 15 7 zaMkA - Agame mUle ' sammaisutte ' iti likhitamasya bhavadbhirarthaH kRtaH ' sammatitarphe ' / sammatitarkAkhyaM zvetAmbarIyagranthamasti, tasya nirdeza AcAryaiH kRtaH vA sammahasutaM nAma kimapi digambarIyaM granthaM vartate ? ( paM. jhammanalAlajI tarkatIrtha, patra tA. 4-1-41 ) arthAt mUlake ' sammaitte ' se sammatitarkakA artha liyA hai jo zvetAmbarIya graMtha hai / AcAryane usIkA ullekha kiyA hai yA isa nAmakA koI digambarIya graMtha bhI hai ! samAdhAna - NAmaM ThavaNA daviyaM ' ityAdi gAthA uddhRta karake jo sanmati sUtrakA ullekha kiyA hai vaha sanmatitarka nAmakA prApta grantha hI pratIta hotA hai, kyoMki yaha gAthA tathA usase pUrva udghRta cAra gAthAeM vahAM pAI jAtI haiM | sanmatitarka ke kartA siddhasenakA smaraNa mahApurANa Adi aneka ' digambara pranthoMmeM bhI pAyA jAtA hai, jisase anumAna hotA hai ki ye AcArya donoM sampradAyoMmeM mAmya rahe haiM / isase anya koI grantha isa nAmakA jaina sAhitya meM upalabdha bhI nahIM hai / pRSTha 19 . 8 zaMkA - vaccasthaNiravekkho maMgalasaddo NAmamaMgalaM ' ityatra tasya maMgalasyAdhAraviSayeSvaSTavidheSvajIvAdhArakathane bhASAyAM jinapratimAyA udAharaNaM pradattaM tatkathaM saMgacchate ? ajIvodAharaNe jinabhavanamudAhriyatAmiti / ( paM. jhammanalAla jI tarkatIrtha, patra tA. 4-1-41 ) arthAt nAmamaMgalake ATha prakAra ke AdhAra - kathana meM bhASAnuvAdameM ajIva AdhArakA udAharaNa jinapratimAkA diyA gayA hai, so kaise saMgata hai ? jinabhavanakA udAharaNa adhika ThIka thA ? samAdhAna - dhavalAkArane nAmamaMgalakA jo lakSaNa diyA hai aura usake jo AdhAra batalAye haiM, unase to yahI jJAta hotA hai ki eka yA aneka cetana yA acetana maMgala dravya nAmamaMgalake AdhAra hote haiN| udAharaNArtha, yadi hama pArzvanAtha tIrthaMkarakA nAmoccAraNa kareM to yaha eka jIvAzrita nAmamaMgala hogA / yadi hama cauvIsa tIrthakaroM kA nAmoccAraNa kareM to yaha aneka jIvAzrita nAmamaMgala hogA / yadi hama antarIkSa pArzvanAtha, yA kezariyAnAtha Adi pratimAoMkA nAmoccAraNa kareM to yaha ajIvAzrita nAmamaMgala hogA, ityAdi / isa prakAra jinapratimA mAmamaMgalakA AdhAra bana jAtI hai, jisakA ki usI pRSThapara dI huI TippaNiyoM se yathocita samarthana ho jAtA hai / isI prakAra paMDitajI dvArA sujhAyA gayA jinamandira bhI ajIva nAmamaMgalakA AdhAra mAnA jA sakatA hai / Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna pRSTha 29 9 zaMkA - pR0 29 para kSetramaMgalake kathanameM likhA hai ' ardhASTAratnyAdi paMcaviMzatyuttarapaMcadhanuHzatapramANazarIra ' jisakA artha Apane 'sAr3he tIna hAthase lekara 525 dhanuSa takake zarIra' kiyA hai, aura nIce phuTanoTameM ' ardhASTa ityatra ardha caturtha iti pAThena bhAgyam' aisA likhA hai / so Apane yaha kahAMse likhA hai aura kyoM likhA hai ? ( nAnakacaMdajI, patra 1 - 4-40 ) samAdhAna -- kevalajJAnako utpanna karanevAle jIvoMkI sabase jaghanya avagAhanA sAr3he tIna hAtha ( aratni) aura utkRSTa avagAhanA pAMcasau paccIsa dhanuSa pramANa hotI hai / siddhajIvoM kI jaghanya aura utkRSTa avagAhanA isIlie pUrvoka batalAI hai / isake lie trilokasArakI gAthA 141 - 142 dekhiye | saMskRtameM sAr3he tInako 'ardhacaturya' kahate haiM / isI bAta ko dhyAna meM rakhakara ' arghASTa ' ke sthAnameM ' ardhacaturtha ' kA saMzodhana sujhAyA gayA hai, vaha AgamAnukUla bhI hai / ' adhISTa' kA artha ' sAr3he sAta ' hotA hai jo pracalita mAnyatA ke anukUla nahIM hai / isI bhAgake pRSTha 28 kI TippaNIkI dUsarI paMkti meM trilokaprajJaptikA jo uddharaNa ( ADhaTThahatyapahudI ) diyA hai usase bhI sujhAe gaye pAThakI puSTi hotI hai / 21 pRSTha 39 10 zaMkA - dhavalarAjameM kSayopazamasamyaktvakI sthiti 66 sAgarase nyUna batalAI hai, jaba ki sarvArthasiddhimeM pUre 66 sAgara aura rAjavArtika meM 66 sAgara se adhika batalAI hai ? isakA kyA kAraNa hai ! ( nAnakacaMdajI, patra 1-4-41 ) samAdhAna - sarvArthasiddhimeM kSAyopazamikasamyaktvakI utkRSTa sthiti pUre 66 sAgara vA rAjavArtika meM samyagdarzanasAmAnyakI utkRSTa sthiti sAdhika 66 sAgara aura dhavalA TIkA pR. 39 para samyagdarzana kI apekSA maMgalakI utkRSTa sthiti dezona chayAsaTha sAgara kahI hai / isa matabhedakA kAraNa jAnane ke pUrva 66 sAgara kisa prakAra pUre hote haiM, yaha jAna lenA Avazyaka hai / kArane jIvANa khaMDako antaraprarUpaNA meM 66 sAgarakI sthitike pUrA karane kA krama isaprakAra diyA hai: eko tirikkho maNuso vA laMtava-kAviTThavAsiyadeveSu coisasAgarovamA uDidiesu uppaNNo / eka sAgarovamaM gamiya vidiyasAgarovamAdisamae sammataM paDivaSNo / terasa sAgarovamANi tastha acchiya sammattena saha khudo maNuso jAdo / tattha saMjamaM saMjamAsaMjamaM vA aNuvAliya maNusAueNUga-bAvIsa sAgarovamamAuTThidiesa AraNacdadevesu uvavaSNo / tatto cudo maNuso jAdo / tattha saMjamamaNusAriya uvarimagevajje devesu maNusAugeNUNaekatIsa sAgarovamAuTThidIesa ubavaNNo / aMto muhuttUNachAvadvisAgarovamacarimasamae pariNAma paccaeNa sammAmicchattaM gado | x x x eso upacikramo auppaNNa upAyaNa utto / paramatthado puNa jeNa keNa vi payAreNa chAvaTTI pUredamvA / arthAt -- koI eka tithaMca athavA manuSya caudaha sAgaropamakI AyusthitivAle lAnsava Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA kApiSTha kalpavAsI devoMmeM utpanna huA / vahA~para eka sAgaropama kAla bitAkara dUsare sAgaropamake Adi samaya meM samyaktvako prApta huA aura teraha sAgaropama taka vahAM rahakara samyaktva ke sAtha hI cyuta hokara manuSya ho gayA / usa manuSyabhavameM saMyamako athavA saMyamAsaMyamako paripAlanakara isa manuSyabhavasambandhI Ayuse kama bAIsa sAgaropama AyukI sthitivAle AraNa - acyuta kalpake devoMmeM utpanna huA | vahAMse cyuta hokara punaH manuSya huA / isa manuSya bhavameM saMyamako dhAraNa kara uparima graiveyaka meM manuSya Ayuse kama ikatIsa sAgaropama AyukI sthitivAle ahamindra devoM meM utpanna huA / vahAM para antarmuhUrta kama chayAsaTha sAgaropamake antima samayameM pariNAmoM ke nimittase samyagmithyAtvako prApta huA / x x x yaha utpattikrama avyutpannajanoMke vyutpAdanArtha kahA hai / paramArthase to jisa kisI bhI prakArase chayAsaTha sAgaropamakAlako pUrA karanA cAhie / sarvArthasiddhikAra jo kSAyopazamikasamyaktvakI sthiti pUre 66 sAgara batA rahe haiM, vaha SaTkhaMDAgama ke dUsare khaMDa khudda baMdhake Age batAye jAnevAle sUtroM ke anusAra hI hai, usameM dhavalA se koI matabheda nahIM hai / bheda kevala dhavalAke prathama bhAga pR. 39 para batAI gaI dezona 66 sAgarakI sthiti se hai / so yahAM para dhyAna denekI bAta yaha hai ki dhavalAkAra vedakasamyaktva yA samyaktvasAmAnyakI sthiti nahIM batA rahe haiM, kintu maMgalakI utkRSTa sthiti batA rahe haiM, aura vaha bhI samyagdarzanakI apekSAse, jisakA abhiprAya yaha samajha meM AtA hai ki samyaktva hone para jo asaMkhyAtaguNazreNI karma - nirjarA samyaktvI jIvake huA karatI hai, usIkI apekSA maM+gala arthAt pApako galAnevAlA honese vaha samyaktva maMgalarUpa hai, aisA kahA gayA hai / kintu jo jIva 66 sAgara pUrNa honeke antima muhUrtameM samyaktvako chor3akara nIce ke guNasthAnoM meM jA rahA hai, usake samyaktvakAlameM honevAlI nirjarA baMda ho jAtI hai, kyoMki pariNAmoM meM saMklezakI vRddhi honese vaha samyaktvase patanonmukha ho rahA hai / ataeva isa antima antarmuhUrtase kama 66 sAgara maMgalakI utkRSTa sthiti batAI gaI pratIta hotI hai / aba rahI rAjavArttikameM batAye gaye sAdhika 66 sAgaropamakAlakI bAta so usa viSaya meM eka bAta khAsa dhyAna denekI hai ki rAjavArttikakAra jo sAdhika chyAsaTha sAgarakI sthiti batA rahe haiM vaha kSAyopazamikasamyaktvakI nahIM batA rahe haiM kintu samyagdarzanasAmAnyako hI batA rahe haiM, aura samyagdarzanasAmAnyakI apekSA vaha adhikatA bana bhI jAtI hai / usakA kAraNa yaha hai ki ekabAra anuttarAdikameM jAkara Aye hue jIvake manuSyabhavameM kSAyikasamyakatvakI utpattikI bhI saMbhAvanA hai / punaH kSAyikasamyaktvako prAptakara saMyamI ho anuttarAdikameM utkRSTa sthitiko prApta huaa| aise jIvake sAdhika chayAsaTha sAgara kAla bana jAtA hai, aura kSAyopazamikase kSAyika samyaktvako utpanna kara lenepara bhI samyagdarzanasAmAnya barAbara banA hI rahatA hai / isakI puSTi jIvasthAna khaMDakI antara prarUpaNA ke nimna avataraNase bhI hotI hai : 3 Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna 'ukasseNa chAvaTTi sAgarovamANi sAdirayANi // taM jahA-eko aTThAvIsasaMtakammioM puzvakoDAuamaNusesu uvavaNNo avassio vedagasammattamappamattaguNaM ca jugavaM paDivaNNo 1 tado pamattApamasaparAvattasahassaM kAdUNa 2 uvasamaseDhIpAoggavisohIe visaddho 3 apubbo 4 aNiyaTTI 5 suhumo 6 uvasatI 7 puNo vi suhamo 8 aNiyaTTI 9 apugyo 10 hodUNa heTrA paDiya aMtarido desUNapuvakoDiM saMjamamaNupAledUNa mado tettIsasAgarovamAuTThidIesu devesu uvavaNNo / tatto cudo puvakoDAuesu maNusesu uvavaNNo / khaiyaM piTThaviya saMjamaM kAdUNa kAlaM gado / tettIsasAgarovamAuTridIesu devasu uvavaNNo / tato cudo punvakoDAuesu maNusesu uvavaNNo - saMjamaM paDivaNNo / aMtomuhuttAvasese saMsAre apuvo jAdo laddhamaMtaraM 11 aNiyahI 12 suhamo 13 uvasaMto 14 bhUo suhamo 15 aNiyahI 16 apubbo 17 appamatto 18 pamattI jAdo 19 appamatto 20 uvari cha aMtomuhuttA aTThahi vassehi chantrIsaMtomuhuttehi ya UNA pubvakoDIhi sAdireyANi chAvaTrisAgarovamANi ukkassaMtaraM hodi' ___ yaha vivaraNa upazAmaka jIvoMkA eka jIvakI apekSA utkRSTa antarakAla batAte hue antaraprarUpaNAmeM AyA hai / arthAt koI eka jIva upazamazreNIse utarakara sAdhika chayAsaTha sAgarake bAda bhI punaH upazamazreNIpara car3ha sakatA hai / ukta gadyakA bhAva yaha hai:-- 'mohakarmakI aTThAIsa prakRtiyoMkI sattA rakhanevAlA koI eka jIva pUrvakoTikI AyuvAle manuSyoMmeM utpanna huA aura ATha varSakA hokara vedakasamyaktva aura apramatta guNasthAnako yugapat prApta huaa| pazcAt pramatta apramatta guNasthAnoMmeM kaIvAra A jA kara upazamazreNIpara car3hA aura utarakara ATha varSa aura daza antarmuhUrta kama pUrvakoTI varSataka saMyamako pAlake maraNakara tetIsa sAgarakI AyuvAlA deva huaa| vahAMse cyuta hokara pUrvakoTIkI AyuvAle manuSyoM meM utpanna huaa| yahAMpara kSAyikasamyaktvako bhI dhAraNa kara tathA saMyamI hokara marA aura punaH tetIsa sAgaropama kI sthiti vAle devoMmeM utpanna huA / vahAMse cyuta ho punaH pUrvakoTIkI AyuvAle manuSyoMmeM utpanna huA aura yathAsamaya saMyamako dhAraNa kiyA / jaba usake saMsArameM rahanekA kALa antarmuhUrta pramANa raha gayA, taba pahale upazamazreNIpara caDhA, pIche kSapakazreNIpara car3hakara nirvANako prApta huaa| isaprakArase upazamazraNIvAle jIvakA utkRSTa antara ATha varSa aura chavvIsa antarmuhAse kama tIna pUrvakoTiyoMse adhika chayAsaTha sAgaropamakAla pramANa hotA hai| ___ isa antarakAla meM rahate hue bhI vaha barAbara samyagdarzanase yukta banA huA ha, bhale hI prAraMbhameM 33 sAgara taka kSAyopazamikasamyaktvI aura bAda meM kSAyikasamyaktvA rahA ho| isa prakAra samyagdarzanasAmAnyakI dRSTise sAdhika dhyAsaTha sAgarakI sthitikA kathana yuktisaMgata hI hai aura usameM ukta donoM matoMse koI virodha bhI nahIM AtA hai| khuddAbaMdhake kAlAnuyogadvArameM bhI samyaktvamArgaNAke antargata samyaktvasAmAnyakI utkRSTa sthiti 66 sAgarase kucha adhika dI hai / yathA-- sammattANuvAdeNa sammAdiTThI kevaciraM kAlAdo hodi ? jahaNNeNa aMtomuhuttaM / ukkasseNa chAvaTThisAgarovamANi sAdisyANi / (dhavalA. apa, 507) Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 SaTkhaMDAgamako prastAvanA isa sUtrakI vyAkhyAmeM kahA gayA hai ki koI mithyAdRSTi jIva tInoM karaNoMko karake prathamopazamasamyaktvako prahaNa kara antarmuhUrtakAlake bAda vedakasamyaktyako prApta hokara usameM tIna pUrvakoTiyoMse adhika vyAlIsa sAgaropama bitAkara bAdameM kSAyikasamyaktvako dhAraNakara aura cauvIsa sAgaropamavAle devoMmeM utpanna hokara punaH pUrvakoTIkI AyuvAle manuSyoM meM utpanna honevAle jIvake sAdhika 66 sAgarakAla siddha ho jAtA hai| kiMtu bedakasamyaktvakI utkRSTa sthiti batalAte hue pUre 66 sAgara hI diye haiM, yathA-- vedagasammAiTThI kevaciraM kAlAdo hoti ? jahaNNeNa aMtomuhuttaM / ukasseNa chAvahisAgarovamANi / (dhavalA. a. pa, 507) isa sUtrakI vyAkhyA karate hue kahA gayA hai ki manuSyabhavakI Ayuse kama devAyuvAle jIvomeM utpanna karAnA cAhie aura isI prakArase pUre 66 sAgara kAla vedakasamyaktvakI sthiti pUrI karanA caahie| ukta sAre kathanakA bhAva yaha huA ki samyagdarzanasAmAnyakI apekSA sAdhika 66 sAgara, vedakasamyaktvakI apekSA pUre 66 sAgara, aura maMgalaparyAyakI apekSA dezona 66 sAgarakI sthiti kahI hai, isalie unameM paraspara koI mata-bheda nahIM hai| pRSTha 42 11. zaMkA--Namo arihaMtANamityatra arimohastasya hananAt arihaMtA zeSaghAtinAmavinAbhAvisvAt arihaMtA iti pratipAditam / tadabhISTamAcAryaiH / punaH asvarasAt uccate vA 'rano jJAnahagAvaraNAdayaH moho'pi rajaH, teSAM hananAt arihaMtA, iti likhitam tadatra arahaMtA iti padaM pratIyate / bhavadbhirapi zrImUlAcArAdigraMthAnAM gAthATippaNNau ninne likhitaM tatra gAthAyAmapi arahaMtA likhitam / AcAryANAmubhayamabhISTaM pratIyate Namo arihaMtANaM, Namo arahaMtANaM' parantu ubhayatra kathane Namo arihaMtANaM ' likhitam / ityatra lekhakavismRtistu nAsti vAnyat prayojanam ? (paM0 jhammanalAlajI, patra 4.1.41) __ arthAt dhavalAkArane NamokAramaMtrake prathama caraNake jo vividha artha kiye haiM unase anumAna hotA hai ki AcAryako arihaMta aura arahaMta dono pATha abhISTa haiM / kintu Apane kevala ' arihaMtA' pATha hI kyoM likhA ? samAdhAna- NamokAramaMtrake pAThameM to ekahI prakArakA pATha rakhA jA sakatA hai / to bhI ' Namo arihaMtANaM pATha rakhanemeM yaha vizeSatA hai ki usase arihaMtA aura arhat dono prakArake artha liye jA sakate haiN| prAkRta vyAkaraNAnusAra arhat zabdake arahaMta, aruhaMta va arihaMta tInoM prakArake pATha ho sakate hai| ataeva arihaMta pATha rakhanese ukta donoM prakArake arthoM kI guMjAiza rahatI hai / yaha bAta arahaMta pATha rakhanese nahIM rahatI ( dekho pariziSTa pR. 38) 12 zaMkA-'aparivADIe puNa sayalasudapAragA sNkhjjshssaa| aura yadi paripATI kramakI apekSA na kI jAya to usa samaya saMkhyAta hajAra sakala zrutake dhArI hue| bhagavAn mahAvIrake Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna samayamaiM to gine cune hI zrutakevalI hue haiM / saMkhyAta hajAra sakala zrutake dhAriyoMkA patA to zAstroMse nahIM lagatA / ataH yaha aMza vicAraNIya pratIta hotA hai / ( pRSTha 65) (jainasaMdeza, 15 pharavarI 1940.) samAdhAna- trilokaprajJapti, harivaMzapurANa AdimeM bhagavAna mahAvIrake tIrthakAlameM pUrvadhArI 300, kevalajJAnI 700, vipulamatI mana:paryayajJAnI 500, zikSaka 9900, avadhijJAnI 1300, vaikriyikaRddhidhArI 900 aura vAdI 400 batalAye haiN| inameM yadyapi pUrvadhArI kevala tInasau hI batalAye haiM, para kevalajJAnI kevalajJAnotpattike pUrva zreNI-ArohaNakAlameM pUrvavid ho cuke haiM aura vipulamatI manaHparyayajJAnI jIva tadbhava-mokSagAmI honeke kAraNa pUrvavid hoNge| avadhijJAnI Adi sAdhuoMmeM bhI kucha pUrvavid hoM to Azcarya nahIM / para avadhijJAna AdikI vizeSatAke kAraNa unakI gaNanA pUrvavidoMmeM na karake avadhijJAnI AdimeM kI gaI ho| isa prakAra pari. pATI kramake vinA bhagavAn mahAvIrake tIrthakAlameM hajAroM dvAdazAMgadhArI mAnanemeM koI Apatti nahIM dikhAI detI hai| pRSTha 68 13 zaMkA--'dhadagAravapaDibaddho' kA artha 'rasagAravake AdhIna hokara' ucita nahIM jaMcatA / gArala ( gArava ? ) doSakA artha maiMne kisI sthAnapara dekhA hai, kintu smaraNa nahIM aataa| 'dhada ' kA artha rasa bhI samajhameM nahIM AtA / spaSTa karanekI AvazyakatA hai| (jainasaMdeza, 15 pharavarI 1940) samAdhAna- 'gArava' padakA artha gaurava yA abhimAna hotA hai, jo tIna prakArakA haiRddhigArava, rasagArava aura sAtagArava / yathA tao gAravA pnnttaa| taM jahA-iDigArave rasagArave sAtAgArave / sthA. 3, 4. RddhiyoM ke abhimAnako RddhigArava, dadhi dugdha Adi rasoMkI prAptise jo abhimAna ho use rasagArava, tathA ziSyoM va bhaktoM Adi dvArA prApta paricaryAke sukhako sAtagArava yA sukhagArava kahate haiN| ukta vAkyase hamArA abhiprAya : rasAdi gAravake AdhIna hokara' se hai| mUlapAThakA saMskRta rUpAntara hamArI dRSTimeM 'dhRtagAravapratibaddhaH' rahA hai| pratiyoMmeM 'dhada' ke sthAnapara 'dadha' pATha bhI pAyA jAtA hai jisase yadi dadhikA abhiprAya liyA jAya to upalakSaNAse rasagAravakA artha AjAtA hai| pRSTha 148 __ zaMkA 14.-pratibhAsaH pramANaJcApramANaJca' ityAdi bAkyameM pratibhAsakA anadhyavasAyarUpa artha ThIka pratIta nahIM hotA / merI samajhameM usakA artha vahAM jJAna-sAmAnya hI honA cAhie, * kyoMki jJAnakA prAmANya aura aprAmANya bAyArtha para avalambita hai, ataH vaha visaMvAdI bhI ho Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA sakatA hai aura avisaMvAdI bhii| anadhyavasAya visaMvAdI jJAnakA bheda hai| usameM jisa tarahase visaMvAditva aura avisaMvAditvakI carcA dI gaI hai vaha syAdvAdakI dRSTike anukUla hote hue bhI cittako nahIM lgtii| (jainasaMdeza, 15 pharavarI 1940) samAdhAna- yadyapi pratibhAsakA jo artha kiyA gayA hai, vaha svayaM zaMkAkArake matase bhI sadoSa nahIM hai, tathApi yadi pratibhAsakA artha jJAnasAmAnya bhI le liyA jAya, to bhI koI Apatti nahIM AtI hai| aisI avasthAmeM anuvAda paMkti 12 meM 'aura anadhyavasAyarUpa jo pratibhAsa hai' ke sthAnameM ' aura jo jJAna-sAmAnya hai' artha karanA caahie| pRSTha 196 15 zaMkA-- 'asarvajJAnAM vyAkhyAtRtvAbhAve ASasamtatevicchedasyArthazUnyAyA vacanapaddhaterArSatvAbhAvAt ' / yahA~ vicchedasya ' ke sthAnameM 'vicchedaH ' pATha acchA jaMcatA hai| usase vAkyaracanA bhI ThIka ho jAtI hai| (jainasaMdeza, 15 pharavarI 1940 ) samAdhAna--prApta pratiyoMse jo pATha samupalabdha huA usakI yathAzakti saMgati anuvAdameM baiThA lI gaI hai / mUDabidrIse bhI usa pAThake sthAnapara hameM koI pAThAntara prApta nahIM huaa| tathApi vicchedasya' ke sthAnapara 'vicchedaH syAt ' pATha svIkAra kara lenese artha aura adhika sIdhA aura sugama ho jAtA hai / tadanusAra ukta zaMkAkA anuvAda isa prakAra hogA zaMkA--asarvajJako vyAkhyAtA nahIM mAnane para ArSa-paramparAkA viccheda ho jAyagA, kyoMki, arthazUnya vacana-racanAko ArSapanA prApta nahIM ho sakatA hai| pRSTha 213 16 zaMkA-saMskRta (mUla) meM jo 'Navaka' zabda AyA hai usakA artha Apane kucha na karake navaka ' hI likhA hai / so isakA kyA artha hai ? (nAnakacaMdajI, patra 1.4.40 ) samAdhAna- navaka' kA artha navIna hai, isalie sarvatra navIna baMdhanevAle samayaprabaddha ko navaka samayaprabaddha kaha sakate haiN| para prakRtameM vivakSita prakRtike upazamana aura kSapaNake dvicaramAvalI aura caramAvalI arthAt antakI do AvaliyoMke kAlameM baMdhanevAle samayaprabaddhako hI navakasamayaprabaddha kahA hai| isa navakasamayaprabaddhakA usa vivakSita prakRtike upazamana yA kSapaNakAlake bhItara upazama yA kSaya na hokara upazamana yA kSapaNakAlake anantara eka samaya kama do AvalIkAlameM upazama yA kSaya hotA hai / eka samaya kama do AvalIkAlameM upazama yA kSaya kaise hotA hai, isake lie prathamabhAga pRSTha 214 kA vizeSArtha dekhiye / vizeSake lie dekhiye labdhisAra, kSapaNAsAra / pRSTha 250 17 zaMkA-zaMkAkA prAraMbha prathama paMktimeM Aye hue ' tathApi ' zabdase jAna par3atA hai, na Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna ki usase pUrvake zarIrasya sthaulyanirvartaka ' ityAdise, kyoMki usI zAstrIya paribhASAke karanepara, jo usase pahale nahIM kI gaI hai, zaMkAkArane ' tathApi ' se zaMkAkA utthAna kiyA hai| (jainasaMdeza, 15 pharavarI 1940) samAdhAna-yahAMpara 'tathApi ' se zaMkA mAna lenepara 'zarIrasya sthaulyanirvartakaM karma bAdaramucyate' ise Agamika paribhASA mAnanA pdd'egii| parantu yaha Agamika paribhASA nahIM hai| dhavalAkArane svayaM isake pahale 'na bAdarazabdo'yaM sthUlaparyAyaH' ityAdi rUpase isakA niSedha kara diyA hai / ataH zaMkAkArake mukhase hI sthUla aura sUkSmakI paribhASAoMkA kahalAnA ThIka hai, aisA samajhakara hI unheM zaMkAke sAtha jor3A gayA hai| pRSTha 297 18 zaMkA-'RddharuparyabhAvAt ' pATha azuddha pratIta hotA hai, usake sthAnameM * RDherutpasyabhAvAt ' pATha ThIka pratIta hotA hai| (jainasaMdeza, 15 pharavarI 1940) samAdhAna-ukta pAThake grahaNa karanepara bhI 'Rddharupari ' itane padakA artha Uparase hI jor3anA par3atA hai, aura usa pAThake lie pratiyoMkA AdhAra bhI nahIM hai| isalie hamane upalabdha pAThako jyoMkA tyoM rakha diyA thaa| hAlahImeM dhavalA a. patra 285 para eka anya prakaraNa sambaMdhI eka vAkya milA hai, jo ukta pAThake saMzodhanameM adhika sahAyaka hai / vaha isa prakAra hai---' pamatte tejAhAraM Nasthi, laddhIe uvari laddhINamabhAvA / ' isake anusAra ukta pAThako isa prakAra sudhAranA cAhie 'Rddhepari RddharabhAvAt ' athavA 'RddheH RDheruparyabhAvAt ' tadanusAra artha bhI isa prakAra hogA'kyoMki, eka Rddhike Upara dUsarI RddhikA abhAva hai'| pRSTha 300 19 zaMkA-60 vI gAthA (sUtra) kA artha karate hue likhA hai ki 'tatra kArmaNakAyayogaH syAditi ' / jisakA artha Apane ' iSugatiko chor3akara zeSa tInoM vigrahagatiyoMmeM kArmaNakAyayoga hotA hai, aisA kiyA hai| so yahAM prazna hotA hai ki iSugatimeM kaunasA kAyayoga hotA hai ? ( nAnakacaMdajI, patra 1.4.40) samAdhAna-iSugatimeM audArikamizrakAya aura vaikriyikamizrakAya, ye do yoga hote haiM, kyoMki upapAtakSetrake prati honevAlI RjugatimeM jIva AhAraka hI hotA hai / anAhAraka kevala viprahavAlI gatiyoM meM hI rahatA hai / isase yaha bhI spaSTa ho jAtA hai ki pANimuktA, lAMgalikA aura gomUtrikA, ina tIna gatiyoMke antima samayameM bhI jIva AhAraka ho jAtA hai, kyoMki, antima samayameM upapAtakSetrake prati honevAlI gati Rju hI rahatI hai| isa vyavasthAko dhyAnameM rakhakara hI sarvArthasiddhimeM ' ekaM dvau bInvAnAhArakaH' isa sUtrakI vyAkhyA karate hue yaha kahA hai ki 'upapAdakSetra prati RjvyAM gato AhArakaH / itareSu triSu samayeSu anAhArakaH / ' Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA pRSTha 332 / 20 zaMkA-sUtra naM. 93 meM 'sammAmicchAiTi-asaMjadasammAiTThi-saMjadAsaMjadaTThANe NiyamA pajattiyAo' para Apane phuTanoTa lagAkara "atra 'saMjada ' iti pAThazeSaH pratibhAti" aisA likhA hai| so likhanA ki yaha Apane kahAMse likhA hai, aura kyA manuSyanIke chaThA guNasthAna hotA hai ? Age pR0 333 para zaMkA-samAdhAnameM likhA hai ki striyoMke saMyatAsaMyata guNasthAna hotA hai, so pahalese virodha AtA hai ! __ (nAnakacaMdajI, patra 1-4-40) ____ana 'saMnada' iti pATha zeSaH pratibhAti " yaha sampAdaka mahodayoMkA saMzodhana hai / aise saMzodhanako mUlasUtrakA artha karate samaya nahIM jor3anA ucita pratIta hotA hai / (jainagajaTa, 3 julAI 1940) samAdhAna-ukta pAda-TippaNa deneke nimna kAraNa hai:-- (1) AlApAdhikArameM manuSyastriyoMke AlApa batalAte samaya sabhI (caudaha ) guNasthAnoMmeM unake AlApa batalAye haiN| (2) dravyapramANAnugamameM manuSyastriyoMkA pramANa kahate samaya caudahoM guNasthAnoMkI apekSA unakA pramANa kahA hai / yathA maNasiNIsu micchAiTTI davapamANeNa kevaDiyA, koDAkoDAkoDIe uvari koDAkozakoDAkoDIe heTTado, chaha vaggANamuvari sattaNhaM vaggANaM heDhado // 48 // pR. 260. maNusiNIsu sAsaNasammAiTippahuDi jAva ajogikevali ci davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 49 // pR. 261. (3) AgamameM manuSyake sAmAnya, paryApta, yonimatI aura aparyApta, ye cAra bheda kiye haiN| vahAM yonimatI manuSyase bhAvase strIvedI manuSyoMkA hI prahaNa kiyA hai / SaTkhaMDAgamameM usI bhedake liye maNusiNI zabda AyA hai, aura unhIM bhedoMke kramase varNana bhI hai| (4) isase Uparake sUtrameM manuSyaniyoMko mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnameM jo paryApta aura aparyApta batalAkara isI sUtrameM jo zeSa guNasthAnoMmeM kevala paryApta hI batalAyA hai, isase bhI bhAvavedakI hI mukhyatA pratIta hotI hai, kyoMki guNasthAnoMmeM paryAptatva aura aparyAptatvakI vyavasthA bhAvavedakI apekSAse hI kI gaI hai| (5) yadi yahA~ ukta pAdaTippaNako grahaNa na kiyA jAye to dhavalAkArane isI sUtrakI vyAkhyAmeM jo yaha zaMkA uThAI hai ki 'asmAdevArSAd dravyastrINAM nivRttiH siyet ' arthAt , to isI bhAgamase dravyastriyoMkA mukti jAnA bhI siddha ho jAyagA, aisI zaMkAke utpanna honekA koI kAraNa nahIM raha jAtA hai| ___ ina uparyukta hetuoMse yahI pratIta hotA hai ki yahAM manuSyaniyoMkA bhAvavedakI apekSAhI pratipAdana kiyA gayA hai, dravyavedakI apekSAse nhiiN| aura isIliye ukta 93 sUtrapara 'atra * saMjada ' iti pAThazeSaH pratibhAti' yaha pAdaTippaNa joDA gayA hai|) 21 zaMkA-93 sUtrake nIce jo zaMkA dI hai ki huNDAvasarpiNI kAlasambandhI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaMkA-samAdhAna striyoMmeM samyagdRSTi jIva kyoM nahIM utpanna hote haiM ? usakA samAdhAna karate hue likhA hai ki nahIM; kyoMki, unameM samyagdRSTi jIva utpanna hote haiM / so isakA khulAsA kyA hai ! kyA samyagdRSTi jIva striyoMmeM utpanna ho sakatA hai ! (nAnakacaMdajI, 1-4-40) striyoMko aparyAptadazAmeM samyaktva nahIM hotA hai, aisA gommaTasAra Adi graMthoMkA kathana hai| tadanusAra dhavalAke dvitIya khaMDameM pR. 430 para bhI likhA hai ' isthivedeNa viNA ........ ' aparyAptadazAmeM strIvedIko samyaktva nhiiN| kintu dhavalAke prathama khaMDameM pR. 332 para isake viruddha likhA haihuNDAvasarpiNyA strISu samyagdRSTayaH kinnotpadyanta iti cenna, utpadyante / tatkuto'vasIyate ? asmA devArSAt / aisA virodhI kathana kyoM hai ? (paM. ajitakumArajI zAstrI, patra 22.10.40) samAdhAna-anya gatise Akara samyagdRSTi jIva striyoMmeM utpanna nahIM hotA hai, yaha to sunizcita hai / isalie ukta zaMkA-samAdhAnakA artha isa prakAra lenA cAhie zaMkA--huMDAvasarpiNIkAlameM striyoMmeM samyagdRSTi kyoM nahIM hote haiM ! samAdhAna--nahIM; kyoMki, unameM samyagdRSTi jIva hote haiN| yahAM ' utpadhante' kriyAkA artha ' honA' lenA cAhie / isase spaSTa ho jAtA hai ki huMDAvasarpiNIkAlake doSase striyAM samyagdRSTi na hoveM, aisA zaMkAkArake pUchanekA abhiprAya hai|| __ athavA, isa zaMkA-samAdhAnakA nimna prakArase dUsarA bhI abhiprAya kadAcit saMbhava ho sakatA hai zaMkA-huMDAvasarpiNIkAlameM jaise anya anekoM asaMbhava bAteM saMbhava ho jAtI haiM, usI prakArase anya gatise Akara samyagdRSTi jIva striyoMmeM kyoM nahIM utpanna hote haiM ? / samAdhAna- sUtra naM. 93 meM kahA hai ki ' asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnameM striyAM niyamase paryApta hotI haiM ' isase jAnA jAtA hai ki kisI bhI kAlameM samyagdRSTi jIva striyoMmeM utpanna nahIM hote haiN| isa abhiprAyake liye mUlapAThameM 'cenna' ke pazcAtkA virAma haTA lenA cAhiye / tathApi Ageke saMdarbhase isa abhiprAyakA sAmaMjasya yathocita nahIM baiThatA / pRSTha 342 22 zaMkA-dhavalasiddhAntAnusAra jo dravyase puruSa hove aura bhAvoM meM strIrUpa ho use yonimatI kahate haiM / kintu gommaTasAra jIvakAMDa gAthA 150, 156, 380 se jJAta hotA hai ki dravyameM strI ho, aura pariNatimeM strIbhAva ho usako yonimatI kahate haiN| isa prakArakI yonimAke 14 guNasthAna mAne haiM / isakA samAdhAna kiijie| (0 lakSmIcaMdrajI) samAdhAna-yonimatI tiryaMca striyoMke udaya prakRtiyAM batalAte hue karmakAMDa gAthA maM. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30 SaTakhaMDAgamakI prastAvanA (296 meM kahA hai-puMsaMdUNisthijudA joNiNIye' arthAt yonimatIke pUrvokta 97 prakRtiyoMmeMse puruSaveda aura napuMsaka vedako ghaTAkara strI vedake milA denepara 96 prakRtiyoMkA udaya hotA hai| manuSyaniyoMke viSayameM kahA hai-'maNusiNie sthIsahidA' // 301 // arthAt pUrvokta 100 prakRtiyoMmeM strIvedake milA denepara aura tIrthakara Adi 5 prakRtiyAM nikAla denepara manuSyaniyoMke 96 prakRtiyoMkA udaya hotA hai| isase yaha spaSTa ho jAtA hai ki yahAM yonimatI use kahA hai jisake strIvedakA udaya ho / aise jIvake dravya veda koI bhI rahegA to bhI vaha yonimatI kahA jaaygaa| aba rahI yonimatIke 14 guNasthAna kI bAta, so karmabhUmija striyoM ke antake tIna saMhananoMkA hI udaya hotA hai, aisA go0 karmakAMDa kI gAthA 32 se pragaTa hai| parantu zukladhyAna, kSapaka zreNyArohaNAdi kArya prathama saMhananavAlake hI hote haiM / isase yaha to spaSTa hai ki dravyastriyoMke 14 guNasthAna nahIM hote haiN| para gommaTasArameM strIvedIke 14 guNasthAna batalAye avazya haiM, isalie vahAM dravyase puruSa aura bhAvaple strIvedIkA hI yonimatI padase grahaNa karanA caahie| isa viSayameM gommaTasAra aura dhavalasiddhAntameM koI matabheda nahIM hai / dravyastroke Adike pAMca guNasthAna hI hote haiM / gommaTasArakI gAthA naM. 150 meM bhAvavedakI mukhyatAse hI yonimatIkA grahaNa hai| gAthA naM. 156 aura 159 meM TIkAkArane yonimatIse dravyastrIkA grahaNa kiyA hai, kintu vahAM bhI pariNatimeM strIbhAva ho, aisA nahIM kahA gayA hai| TippaNiyoMke viSayameM 23 zaMkA-~-dhavalAke phuTanoToMmeM diye gaye bhagavatI ArAdhanAkI gAthAoMko mUlArAdhanAke nAmase ullekhita kiyA gayA hai, yaha ThIka nhiiN| jabaki granthakAra zivArya svayaM use bhagavatI ArAdhanA likhate haiM, taba mUlArAdhanA nAma ucita pratIta nahIM hotA / mUlArAdhanAdarpaNa to paM. AzAdharajIkI TIkA kA nAma hai, jise unhoMne anya TIkAoMse vyAvRtti karaneke lie diyA thaa| yadi Apane kisI prAcIna pratimeM granthakA nAma mUlArAdhanA dekhA ho to kRpayA likhanekA anugraha kIjie / (paM0 paramAnandajI zAstrI, patra 29-10-39) samAdhAna-TippaNiyoMke sAtha jo graMtha-nAma diye gaye haiM ve una TippaNiyoMke AdhArabhUta prakAzita graMthoMke nAma haiN| zolApurase jo grantha chapA hai, usapara granthakA nAma ' mUlArAdhanA.' diyA gayA hai / vahI prati hamArI TippaNiyoMkA AdhAra rahI hai / ataeva usIkA nAmollekha kara diyA gayA hai / granthake nAmAdi sambandhI itihAsameM jAneke lie vaha upayukta sthala nahIM thA / 24 zaMkA-TippaNiyoMmeM adhikAMza tulanA zvetAmbara granthoMparase kI gaI hai| acchA hotA yadi isa kAryameM digambara granthoMkA aura bhI adhikatA ke sAtha upayoga kiyA jaataa| isase tulanA-kArya aura bhI adhika prazastarUpase sampanna hotA / (anekAnta, 1, 2 pR. 201) (jainasaMdeza, 15 pharavarI 1940) (jainagajaTa, 3 julAI 1940) Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyapramANAnugamakI utpatti samAdhAna-prathama bhAgameM kula TippaNiyoMkI saMkhyA 855 hai| unameMse digambara granthoMse 622 aura zvetAmbara granthoMse 228 tathA anya granthoMse 5 TippaNiyAM lI gaI haiM / yadi granthasaMkhyAkI dRSTise bhI dekhA jAya to TippaNImeM upayoga kiye gaye granthoMkI saMkhyA 77 hai, jinameM digambara grantha 40, zvatAmbara grantha 30, ajaina grantha 1, va koSa, vyAkaraNa, alaMkArAdi viSayaka granthoMkI saMkhyA 6 hai| isase spaSTa hai ki adhikAMza tulanA kina granthoMparase kI gaI hai| jahAM jisa granthakI jo TippaNI upayukta pratIta huI vaha lI gaI hai| isameM dhyeya yahI rakhA gayA hai ki isa siddhAnta viSayase sambandha rakhanevAle sabhI sAhityakI ora pAThakoMkI dRSTi jA ske| 7 dravyapramANAnugama 1 dravyapramANAnugamakI utpatti SaTakhaMDAgamake prastuta bhAgameM jIvadravyake pramANakA jJAna karAyA gayA hai, arthAt yahAM yaha batalAyA gayA hai ki samasta jIvarAzi kitanI hai, tathA usameM bhinna bhinna guNasthAnoM va mArgaNAsthAnoMmeM jIvoMkA pramANa kyA hai / svabhAvataH prazna utpanna hotA hai ki isa atyanta agAdha viSayakA varNana AcAryone kisa AdhArapara kiyA hai ? yaha to pUrvabhAgoMmeM batA hI Aye haiM ki SaTkhaMDAgamakA bahubhAga viSaya-jJAna mahAvIra bhagavAnkI dvAdazAMgavANIke agabhUta caudaha pUrvI se dvitIya AgrAyaNIya pUrvake karmaprakRti nAmaka eka adhikAra-vizeSameMse liyA gayA hai| usameMse bhI dravyapramANAnugamakI utpatti isa prakAra batalAI gaI hai __ karmaprakRtipAhuDa, aparanAma vedanAkRtsnapAhuDa (veyaNakasiNapAhuDa) ke kRti, vedanA Adi cauvIsa adhikAroMmeM chaThavAM adhikAra 'baMdhana' hai, jisameM baMdhakA varNana kiyA gayA hai / isa baMdhana ke cAra arthAdhikAra haiM, baMdha, baMdhaka, baMdhanIya aura baMdhavidhAna / inameMse baMdhaka nAmaka dvitIya adhikArake ekajIvakI apekSA svAmittva, ekajIvakI apekSA kAla, Adi gyAraha anuyogadvAra haiN| ina gyAraha anayogadvAroMmeM se pAMcavAM anuyogadvAra dravyapramANa nAmakA hai aura vahIMse prakRta dravyapramANAnugama liyA gayA hai / ( dekhA SaTakhaMDAgama, prathama bhAga, pR. 125-126) .. yahAM prazna yaha utpanna hotA hai ki jaba jIvaTThANakI sata, kSetra, sparzana, kAla, antara aura alpabahuttva, ye ha prarUpaNAyeM baMdhavidhAnake prakRtisthAnabaMdha nAmaka avAntara adhikArake ATha anuyogadvAroMmeMse lI gaI haiM, taba yaha dravyapramANAnugama bhI vahIMse kyoM nahIM liyA, kyoMki, vahAM bhI to yaha anuyogadvAra yathAsthAna pAyA jAtA thA? isakA uttara yaha diyA gayA hai ki prakRtisthAnabaMdhake dravyAnuyogadvArameM ' isa baMdhasthAnake baMdhaka jIva itane haiN| aisA kevala sAmAnya rUpase kathana kiyA gayA hai, kintu mithyAdRSTi Adi guNasthAnoMkI apekSA kathana nahIM kiyA gyaa| baMdhaka adhikArameM Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA guNasthAnoMkI apekSA kathana kiyA gayA hai, vahAM batalAyA gayA hai ki mithyAdRSTi jIva itane hote haiM, sAsAdanasamyagdRSTi jIva itane haiM; ityAdi / ataeva jIvaTThANameM dravyapramANAnugamake liye baMdhaka adhikArakA yahI dravyapramANAnugama upayogI siddha huA / (dekho SaTa. prathama bhAga, pR. 129) 2 pramANakA svarUpa dravyapramANAnugamakI utpatti batalAnemeM jo kucha kahA gayA hai usIse spaSTa hai ki yaha bhinna bhinna guNasthAnoM aura mArgaNAsthAnoMmeM jIvoMkA pramANa batalAyA gayA hai| yaha pramANa cAra apekSAoMse batalAyA gayA hai, dravya, kAla, kSetra aura bhAva / 1. dravyapramANa-dravyapramANake tIna bheda haiM, saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta / jo saMkhyAna paMcendriyoMkA viSaya hai vaha saMkhyAta hai| usase Upara jo avadhijJAnakA viSaya hai yaha asaMkhyAta hai aura usase Upara jo kevalajJAnakA viSaya hai vaha ananta hai / saMkhyAtake tIna bheda haiM, jaghanya, madhyama aura utkRSTa / gaNanAkA Adi ekase mAnA jAtA hai| kintu eka kevala vastukI sattAko sthApita karatA hai, bhedako sUcita nahIM karatA / bhedakI sUcanA dose prAraMbha hotI hai, aura isIliye doko saMkhyAtakA Adi mAnA hai| isaprakAra jaghanya saMkhyAta do hai / utkRSTa saMkhyAta Age batalAye jAnevAle jaghanya parItAsaMkhyAtase eka kama hotA hai| tathA ina donoM choroMke bIca jitanI bhI saMkhyAyeM pAI jAtI haiM ve saba madhyama saMkhyAtake bheda haiN| ___ asaMkhyAtake tIna bheda haiM, parIta, yukta aura asaMkhyAta, aura ina tInoM se pratyeka punaH jaghanya, madhyama aura utkRSTake bhedase tIna prakArakA hotA hai| jaghanya parItAsaMkhyAtakA pramANa anavasthA, zalAkA, pratizalAkA aura mahAzalAkA, aise cAra kuMDoMko dvIpasamudroMkI gaNanAnusAra sarasoMse bhara bharakara nikAlanekA prakAra batalAyA gayA hai, jisake liye trilokasAra gAthA 18-35 dekhiye / Age batalAye jAnevAle jaghanya yuktAsaMkhyAtase eka kama karane para utkRSTa parItAsaMkhyAtakA pramANa milatA hai, tathA jaghanya aura utkRSTa parItake bIcakI saba gaNanA madhyama parItAsaMkhyAtake bheda rUpa hai| jaghanya parItAsaMkhyAtake vargita-saMvargita karanese arthAt usa rAziko utane hI vAra guNita praguNita karanese jaghanya yuktAsaMkhyAtakA pramANa prApta hotA hai / Age batalAye jAnevAle jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtase eka kama utkRSTa yuktAsaMkhyAtakA pramANa hai aura ina donoMke bIcakI saba gaNanA madhyama yuktAsaMkhyAtake bheda haiM / 1 saMkhANaM paMciMdiyavisao taM saMkheja NAma / tado uvari jaM ohiNANavisao tamasaMkhemjaM NAma / tado uvari je kevalaNANasseva visao tamaNaMtaM NAma / (pR. 267-268) 2. eyAdIyA gaNaNA, vIyAdIyA havejja sNkhejjaa'| (tri. sA, 16 ) jaghanyasaMkhyAtaM dvisaMkhyaM tasya bhedamAikatvena ekasya tadabhAvAt / (go. jI. jI. pra. TIkA 118 gA.) Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANakA svarUpa 33 jaghanya yuktAsaMkhyAtakA varga ( ya ya ) jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta kahalAtA hai, tathA Age batalAye jAnevAle jaghanya parItAnantase eka kama utkRSTa asaMkhyAtA saMkhyAta hotA hai, aura ina donoM ke bIca kI saba gaNanA madhyama asaMkhyAtA saMkhyAtake bhedarUpa hai / jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtako tIna vAra vargita saMvargita karanese jo rAzi utpanna hotI hai usameM dharmadravya, adharmadravya, eka jIva aura lokAkAza, inake pradeza tathA apratiSThita aura pratiSThita vanaspatike pramANako milA kara utpanna huI rAziko punaH tIna vAra vargita saMvargita karanA cAhiye / isaprakAra prApta huI rAzimeM kalpakAlake samaya, sthiti aura anubhAgabaMdhAdhyavasAyasthAnoMkA pramANa tathA yogake utkRSTa avibhAgapraticcheda milAkara use punaH tIna vAra vargita saMvargita karanese jo rAzi utpanna hogI vaha jaghanya parItAnanta kahI jAtI hai / Age batalAye jAnevAle jaghanyayuktAnantase eka kama utkRSTa parItAnanta kA pramANa hai, tathA bIcake saba bheda madhyama parItAnanta haiM / jaghanya parItAnantako vargita saMvargita karanese jaghanya yuktAnanta hotA hai / Age batAye jAnevAle jaghanya anantAnantase eka kama utkRSTa yuktAnantakA pramANa hai, tathA bIcake saba bheda madhyama yuktAnanta hote haiM / jaghanya yuktAnantakA varga jaghanya anantAnanta hotA hai / isa jaghanya anantAnantako tIna vAra vargita saMvargita karake usameM siddha jIva, nigodarAzi, pratyekavanaspati, pudgalarAzi, kAlake samaya aura alokAkAza, ye chaha rAziyAM milAkara utpanna huI rAziko punaH tIna vAra vargita saMvargita karake usameM dharmadravya aura adharmadravya saMbaMdhI agurulaghuguNake avibhAgapraticcheda milA denA cAhiye / isa prakAra utpanna huI rAziko punaH tIna vAra vargita saMvargita karake use kevalajJAnameMse ghaTAve aura phira zeSa kevalajJAnameM use milA deve / isa prakAra prApta huI rAzi arthAt kevalajJAnapramANa utkRSTa anantAnanta hotA hai / jaghanya aura utkRSTa anantAnantakI madhyavartI saba gaNanA madhyama anantAnanta kahalAtI hai / ( dekho pR. 19.26 tathA trilokasAra gAthA 18-51 ) 2. kAlapramANa - jIvoMkA parimANa jAnaneke liye dUsarA mApa kAlakA lagAyA gayA hai, jisake bheda prabheda isaprakAra haiM- eka paramANuko maMdagatise eka AkAzapradezase dUsare AkAzapradezameM jAneke liye jo kAla lagatA hai vaha samaya kahalAtA hai / yaha kAlakA sabase choTA, avibhAgI parimANa hai| asaMkhyAta (arthAt jaghanya yuktAsaMkhyAta pramANa) samayoMkI eka Avali hotI hai / saMkhyAta AvaliyoMkA eka ucchvAsa yA prANa hotA hai / sAta ucchvAsoMkA eka stoka, sAta stokoMkA eka lava, aura sAr3he ar3atIsa lavoMkI eka nAlI hotI hai / do nAlIkA muhUrta aura tIsa muhUrtakA eka ahorAtra yA divasa hotA hai| vartamAna kAlagaNanA meM ahorAtra cauvIsa ghaMToMkA mAnA jAtA hai / isake anusAra eka muhUrta ar3atAlIsa miniTakA, eka nAlI cauvIsa miniTakI, eka lava 3779 sekeMDakA, eka stoka 5639 sekeMDakA tathA eka ucchrAsa II sekeMDakA par3atA hai| Avali aura samaya eka sekeMDase bahuta sUkSma kAla pramANa hotA hai / ( dekho pR. 65, tathA ti. pa. 4, 284-288 ) Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA yaha kAlapramANa tAlikArUpameM isa prakAra rakhA jA sakatA hai ahorAtra yA divasa = 30 muhUrta = 24 muhUrta = 2 nAlI = 48 miniTa nAlI = 38 // lava = 24 miniTa lava = 7 stoka = 3731 sekeMDa stoka 7 ucchvAsa = 5565 sekeMDa ucchvAsa yA prANa = saMkhyAta AvalI = 3443 sekeMDa Avali asaMkhyAta (ja. yu. asaM.) samaya samaya eka paramANuke eka AkAzapradezase dUsare AkAzapradezameM mandagatise jAnekA kAla eka sAmAnya svastha prANIke ( manuSyake ) eka vAra zvAsa lene aura nikAlanemeM jitanA samaya lagatA hai use ucchvAsa kahate haiN| eka muhUrtameM ina ucchvAsoMkI saMkhyA 3773 kahI gaI hai, jo uparyukta pramANAnusAra isa prakAra AtI hai-243834747=3773 / eka ahorAtra (24 ghaMTe) meM 3773430=1,13,190 ucchvAsa hote haiN| isakA pramANa eka minaTameM 3443= 78.6 AtA hai, jo Adhunika mAnyatAke anusAra hI hai| eka muhUrtameMse eka samaya kama karane para bhinnamuhUrta hotA hai, tathA bhinnamuhUrtase eka samaya kama kAlase lagAkara eka Avali va Avalise kama kAlako bhI antarmuhUrta kahA hai| (pR. 67) isa prakAra eka antarmuhUrta sAmAnyataH saMkhyAta Avali pramANa hI hotA hai, kintu kahIM kahIM bhantar zabdako sAmIpyArthaka mAnakara asaMkhyAta Avali pramANa bhI mAna liyA gayA hai| (pR. 69) ___ paMdraha dinakA eka pakSa, do pakSakA mAsa, do mAsakI Rtu, tIna RtuoMkA ayana, do ayanakA varSa, pAMca varSakA yuga, caurAsI lAkha varSakA pUrvAMga, caurAsI lAkha pUrvAMga kA pUrva, caurAsI pUrvakA nayutAMga, caurAsI lAkha nayutAMga kA nayuta, tathA isIprakAra caurAsI aura caurAsI lAkha guNita kramase kumudAMga aura kumuda, padmAMga aura padma, nalinAMga aura nalina, kamalAMga aura kamala, truTitAMga aura truTita, aTaTAMga aura aTaTa, amamAMga aura amama, hAhAMga aura hAhA~, hUhAMga aura hUhU, latAMga aura latA, tathA mahAlatAMga aura mahAlatA kramazaH hote haiM / phira caurAsI lAkha guNita kramase zrIkalpa ( yA zira:kaMpa), hastaprahelita (hastaprahelikA) aura acalapa (carcikA) hote haiM / caurAsIko ikatIsa vAra paraspara guNA karanese acalaprakI varSAkA pramANa AtA hai, jo navve zUnyAMkoMkA hotA hai| yadyapi ina nayutAMgAdi kAla-gaNanAoMkA ullekha prastuta graMthabhAgameM nahIM AyA, tathApi saMkhyAta gaNanAkI mAnyatAkA kucha bodha karAneke liye yaha 1 hAhAMga aura hAhA nAmaka saMkhyAoMke nAma rAjavArtika va harivaMzapurANa ke kAlavivaraNameM nahIM pAye jAte / 2 yaha tiloyapaNNattike anusAra hai| kintu caurAsI ko ikatIsa vAra paraspara guNita karanese (84)31 Logarithm ke anusAra kevala sATha (60) aMkapramANa hI saMkhyA AtI hai| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pramANakA svarUpa saba yahAM dI gaI hai| yaha saba saMkhyAta (madhyama) kA hI pramANa hai| isase kaI guNe Upara jAkara utkRSTa saMkhyAtakA pramANa hotA hai jo Upara gaNanA-mApameM batA hI Aye haiN| Age kSetrapramANameM batalAye jAnevAle eka pramANa yojana (arthAt do hajAra koza) lambA caur3A aura gaharA kuDa banAkara use uttama bhogabhUmike sAta dinake bhItara utpanna hue meDheke romAnoM ( jinake aura khaMDa kaiMcIse na ho sakeM) se bhara de, aura unameMse eka eka romakhaMDako sau sau varSameM nikAle / isaprakAra una samasta romoMko nikAlane meM jitanA kAla vyatIta hogA, use vyavahArapalya kahate haiN| ukta romoMkI kula saMkhyA gaNitase 45 aMka pramANa AtI hai, aura tadanusAra vyavahArapalyakA pramANa 45 aMka pramANa zatAbdiyAM athavA 47 aMka pramANa varSa huaa| isa vyavahArapalyako asaM.khyAta koTi varSoMke samayoMse guNita karanepara uddhArapalyakA pramANa AtA hai, jisase dvIpa-samudroMkI gaNanA kI jAtI hai / isa uddhArapalyako asaMkhyAta koTi varSoMke samayose guNita karane para addhApalyakA pramANa AtA hai / karma, bhava, Ayu aura kAya, inakI sthitike pramANameM isI addhApatyakA upayoga hotA hai / jIvadravyakI pramANa-prarUpaNAmeM bhI yathAvazyaka isI palyopamakA upayoga kiyA gayA hai / eka karoDako eka karoDase guNA karane para jo labdha AtA hai use kor3Akor3I kahate haiM / dasa kor3Akor3I addhApalyopamoMkA eka addhAsAgaropama aura dasa koDAkor3I addhAsAgaropamoMkI eka utsarpiNI aura itane hI kAlakI eka avasarpiNI hotI hai / ina donoMko milAkara eka kalpakAla hotA hai / 3. kSetrapramANa--pudgala dravyake usa sUkSmAtisUkSma bhAgako paramANu kahate haiM jisakA punaH vibhAga na ho sake, jo indriyoM dvArA grAhya nahIM aura jo apradezI tathA aMta, Adi va madhya rahita hai| eka avibhAgI paramANu jitane AkAzako rokatA hai utane AkAzako eka kSetrapradeza kahate haiN| anantAnanta paramANuoMkA eka avasannAsanna skaMdha, ATha avasannAsanna skaMdhoMkA eka sanAsanna skaMdha, ATha sannAra.na skaMdhoMkA eka truTareNu (truTireNu, tRTareNu), ATha truTareNuoMkA eka trasareNu, ATha trasareNuoMkA eka rathareNu, ATha rathareNuoMkA uttama bhogabhUmisaMbaMdhI bAlAgra, ATha uttama bhogabhUmisaMbaMdhI bAlAnoMkA eka madhyama bhogabhUmisaMbaMdhI bAlAgra, ATha madhyama bhogabhUmisaMbaMdhI bAlAnoMkA eka jaghanya bhogabhUmisaMbaMdhI bAlAya, ATha jaghanya bhogabhUmisaMbaMdhI bAlAnoMkA eka karmabhUmisaMbaMdhI bAlAgra, ATha karmabhUmisaMbaMdhI bAlAnoMkI eka likSA (lIkha), ATha likSAoMkA eka jUM, ATha jUvoMkA eka yava ( yava-madhya ), aura ATha yavoMkA eka aMgula hotA hai / aMgula tIna prakArakA hai, utsedhAMgula, pramANAMgula aura AtmAMgula / Upara jisa aMgulakA pramANa batalAyA hai baha utsedhAMgula ( sUci ) hai| pAMcasau utsedhAMguloMkA eka pramANAMgula hotA hai, jo apasarpiNIkAlake prathama cakravartIke pAyA jAtA hai| bharata aura airAvata kSetrameM jisa kAlameM sAmAnya manuSyakA jo aMgula pramANa hotA hai vaha usa usa kAlameM usa usa kSetrakA AtmAMgula kahalAtA hai / manuSya, tithaMca, deva aura nArakiyoMke zarIrakI avagAhanA tathA caturnikAya devoMke nivAsa aura nagarake pramANake liye utsedhAMgula hI grahaNa kiyA jAtA hai| dvIpa, samudra, Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA parvata, vedI, nadI, kuMDa, jagatI (koTa), varSa (kSetra ) kA pramANa pramANAMgulase kiyA jAtA hai, tathA bhuMgAra, kalaza, darpaNa, veNu, paTaha, yuga, zayana, zakaTa, hala, mUsala, zakti, tomara, siMhAsana, bANa, nAlI, akSa, cAmara, duMdubhi, pITha, chatra tathA manuSyoMke nivAsa va nagara, udyAnAdikA pramANa AtmAMgulase kiyA jAtA hai / chaha aguloMkA pAda, do pAdoMkI vihasti ( balista ), do vihastiyoMkA hAtha, do hAthoMkA kiSku, do kiSkuoMkA daMDa, yuga, dhanu, musala va nAlI, do hajAra daMDoMkA eka koza tathA cAra kozoMkA eka yojana hotA hai / (ti. pa. 1, 98-116) dravyakA avibhAgI aMza = paramANu 8 jU = yava anantAnanta paramANu = avasannAsanna skaMdha | 8 yava = utsedhAMgula 8 avasannAsanaskaMdha = sannAsanaskaMdha | (500 utsedhAMgula = pramANAMgula) 8 sannAsannaskaMdha = truTareNu 6 aMgula = pAda 8 truTareNu = trasareNu 2 pAda = rathareNu 8 trasareNu = vihasti 2 vihasti 8 rathareNu = uttama bho. bhU.bAlAna == hAtha 8 u. bho. bha. bA. = madhyama , , , 2 hAtha = kiSku 8 ma. bho. bhU. bA. = jaghanya ,,, 2 kiku. = daMDa, yuga, dhanu, 8 ja. bho. bhU. bA. = karmabhUmi bAlAna musala yA nAlI 8 ka. bhU. bAlAna - likSA 2000 daMDa = kosa 8 likSA = jUM / 4 koza = yojana aMgulase Ageke pramANa bhI Atma, utsedha va pramANa aMgula ke anusAra tIna tIna prakArake hote haiN| eka pramANa yojana arthAt do hajAra koza lambe, caur3e aura gahare kuMDake Azrayase addhApalya nAmaka pramANa nikAlanekA prakAra Upara kAlapramANameM batA Aye haiN| usI addhApalyake ardhaccheda' pramANa addhApalyoMkA paraspara guNA karanepara sUcyaMgulakA pramANa AtA hai / sUcyaMgulake varga ko pratarAMgula aura ghanako ghanAMgula kahate haiN| addhApalyake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa, athavA matAntarase addhApalyake jitane ardhaccheda hoM usake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa, ghanAMguloMke paraspara guNA karanepara jagazreNIkA pramANa AtA hai / jagazreNIke sAtameM bhAga pramANa rajju hotA hai, jo tiryak lokake madhya vistAra pramANa hai / jagazreNIke vargako jagapratara tathA jagazreNIke ghanako loka kahate haiM / ye saba arthAt palya, sAgara, sUcyaMgula pratarAMgula, ghanAMgula, jagazreNI, jagapratara aura loka upamA mAna haiM, jinakA upayoga yathAvasara dravya, kSetra aura kAla, ina tInoM apekSAoMse batalAye gaye pramANoMmeM kiyA gayA hai| unakA tAtparya dravyapramANameM utanI saMkhyAse, kAlapramANameM utane samayoMse tathA kSetrapramANameM utane hI AkAzapradezoMse samajhanA cAhiye / 1eka rAzi jitanI bAra uttarotara AdhI AdhI kI jA sake, utane usa rAzike ardhaccheda kahe jAte haiN| Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvarAzikA guNasthAnoMkI apekSA pramANa-prarUpaNa 4. bhAvapramANa-pUrvokta tInA prakArake pramANoMke jJAnako hI bhAvapramANa kahA hai| (dekho sUtra 5) / isakA abhiprAya yaha hai ki jahAM jisa guNasthAna va mArgaNAsthAnakA dravya, kAla va kSetrakI apekSAse pramANa batalAyA gayA hai vahAM usa pramANake jJAnako hI bhAvapramANa samajha lenA caahiye| 3 jIvarAzikA guNasthAnoMkI apekSA pramANa-prarUpaNa . sarva jIvarAzi anantAnanta hai| usakA bahubhAga mithyAdRSTiguNasthAnavI hai, tathA zeSa eka bhAga anya taraha guNasthAnoM aura siddhoMmeM vibhAjita hai| inameM bhI mithyAdRSTi aura siddha kramahAnirUpase anantAnanta haiM / sAsAdanAdi cAra guNasthAnoMke jIva pratyeka rAzimeM asaMkhyAta haiM, tathA zeSa pramattAdi nau guNasthAnoMke jIva saMkhyAta haiM jinakI kula saMkhyA tIna kama nau karor3a nizcita hai / yadyapi anantako saMkhyAmeM utAranA bhrAmaka ho sakatA hai, tathApi dhavalAkArane ukta rAziyoMke kramika pramANakA bodha karAne ke liye sarva jIvarAziko 16 aura inamese mithyASTirAziko 13, tathA sAsAdanAdi teraha guNasthAnoMke jIvoM aura siddhoMkA saMyukta pramANa 3 aMkoMke dvArA sUcita kiyA hai / aba hama yadi isI akasaMdRSTike AdhArase sabhI guNa thAnoM va siddhoMkA alaga alaga pramANa kalpita karanA cAheM, to sthUlataH isaprakAra kiyA jA sakatA hai caudaha guNasthAnoMmeM jIvarAziyoMke pramANakI saMdRSTi guNasthAna pramANa aMkasaMdRSTi 1. mithyAdRSTi ananta *2. sAsAdana asaMkhya 3. mizra 4. aviratasamyagdRSTi 5. saMyatAsaMyata 6. pramattavirata 59398206 7. apramattavirata 29699103 8. apUrvakaraNa 897 9. anivRttikaraNa 897 10. sUkSmasAmparAya 897 11. upazAntamoha 299 12. kSINamoha 598 13. sayogikevalI 14. ayogikavalI siddha ananta sarvajIvarAzi ananta 89999997 898502. 598 ) 16 1 sAsAdanase saMyatAsaMyata taka cAroM guNasthAnoMke jIva samuccaya va pRthak pRthak rUpase bhI patyopamake Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTakhaMDAgamakI prastAvanA caudahoM guNasthAnoMkI jIvarAziyoMke pramANa-prarUpaNake pazcAt unakA bhAgAbhAga aura phira unakA alpabahutva batalAyA gayA hai| bhAgAbhAgameM sAmAnya rAziko lekara vibhAga karate hue sabase alpa rAzi taka Aye haiM / alpabahutvameM sabase choTI rAzise prAraMbha karake guNA aura yoga (sAtireka) karate hue sabase bar3I rAzi taka pahuMce haiN| isa alpabahutvakA tIna prakArase prarUpaNa kiyA gayA hai, svasthAna, parasthAna aura sarvaparasthAna / svasthAnameM kevala avahArakAla aura vivakSita rAzikA alpabahutva batalAyA gayA hai| parasthAnameM avahArakAla, bhAjya tathA anya jo rAziyAM unake pramANake bIca meM A par3atI haiM unakA aura vivakSita rAzikA alpabahutva dikhAyA gayA hai| tathA sarvaparasthAnameM ukta rAziyoMke atirikta anya rAziyoMse bhI alpabahutva dikhAyA gayA hai| (pR. 101-121) 4 jIvarAzikA mArgaNAsthAnoMkI apekSA pramANa-prarUpaNa guNasthAnoMmeM jIvapramANa-prarUpaNake pazcAt gati Adi caudaha mArgaNAoM va unake bheda-prabhedoMmeM jIvarAzikA pramANa dikhalAyA gayA hai aura yahAM pratyeka rAzikA pramANa, bhAgAbhAga aura alpabahutva yathAkramase samajhAyA gayA hai / jisaprakAra guNasthAnomeM prathama mithyAdRSTike pramANa samajhAnemeM AcAryane gaNitakI aneka prakriyAoMkA upayoga karake dikhAyA hai, usI prakAra mArgaNAsthAnoMmeM prathama narakagatike pramANaprarUpaNameM bhI gaNitavistAra pAyA jAtA hai| (dekho pR. 121-205) ukta pramANa-vivecana bar3I sUkSmatA aura gaharAIke sAtha kiyA gayA hai, kintu AcAryane aMkasaMdRSTi kAyama nahIM rakhI, jisase sAmAnya pAThakoMko viSayakA bodha honA sugama nahIM hai / ataeva hama yahAMpara una saba mArgaNAoMkI pRthak pRthak pramANa-prarUpaka aMkasaMdRSTiyAM AcAryadvArA kalpita aMkoMke AdhArase banAnekA prayatna karate haiM, jisakA mukhya uddezya ananta, asaMkhyAta va saMkhyAtake bhItara rAziyoMke alpabahutvakA kucha sthUla bodha karAnA mAtra hai / pratyeka mArgaNAke bhItara saMpUrNa jIvarAzikA samuccaya pramANa 16 hI rakhA gayA hai| kintu sUkSma dRSTise parIkSaNa karanepara eka dUsarI mArgaNAoMkI aMkasaMdRSTiyoMmeM paraspara vaiSamya dRSTigocara ho sakatA hai| yaha sarvajIvarAzike liye kevala 16 jaisI alpa saMkhyA lekara samasta mArgaNAoMke prabhedoMko udAhRta karanemeM prAyaH anivArya hI hai| eka rAzi dUsarI rAzise jitanI vizeSa va jitanI guNita adhika hai usakA anumAna ina aMkoMse kadApi nahIM karanA caahiye| yahAM to sirpha eka mArgaNAke bhItara rAziyoMkI paraspara adhikatA yA alpatAkA hI krama jAnA jA sakatA hai / yadyapi gaNitake sUkSma vicArase yaha vaiSamya bhI saMbhavataH dUra kiyA jA sakatA thA, kintu usase phira saMdRSTiyAM sugama hone kI apekSA durgama sI ho jAtI, jisase hamArA abhiprAya pUrNa nahIM hotaa| cUMki yahAM pratyeka mArgaNAke bhItara jIvarAziyoMkA pramANakrama nirdiSTa karanA abhISTa hai, ataeva rAziyAM bahutvase alpatvakI aura kramase rakhI gaI haiM, unake rUDhakramase nhiiN| hAM, siddha sarvatra anta asaMkhyAtaveM bhAga haiN| imameM bhI asaMyaptasamyagdRSTi sabase Adhika, inake asaMkhyAta mAga mizraguNasthAnIya, inake prakhyAta mAga sAsAdana guNasthAnAya tathA inake asaMkhyAtaveM mAga saMyatAsaMyata jIva haiN| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvarAzikA mArgaNAsthAnoMkI apekSA pramANa-prarUpaNa kI ora hI rakhe haiN| kahIM kahIM rAzike jo aMka diye gaye haiM unase kucha adhika pramANa vivakSita hai, kyoMki, usameM koI anya alpa rAzi bhI praviSTa hotI hai| aise sthAnoMpara aMkake Age dhanakA cinha + banA diyA gayA hai, aura aMka dekara TippaNImeM usa vivakSita rAzikA ullekha kara diyA gayA hai / isa dizAmeM yaha prayatna, jahAM taka hameM jJAta hai, prathama hI hai, ata: sAvadhAnI rakhane para bhI kucha truTiyAM ho sakatI haiM / yadi pAThakoMke dhyAnameM AveM, to hameM avazya sUcita kareM / caudaha mArgaNAsthAnoMmeM jIvarAziyoMke pramANakI saMdRSTiyAM ( mArgaNA zIrSakake Age dI gaI pRSThasaMkhyA usa mArgaNAke bhAgAbhAgakI sUcaka hai|) 1 gati mArgaNA (pR. 207) tiryaMca deva nAraka manuSya / siddha / sarva jIva ananta asaMkhya asaMkhya asaMkhya ananta ananta 16 20. 12 32 16 16 2 indriya mArgaNA ( pR. 319) 1 iMdriya | 2 iMdriya | 3 iMdriya | 4 iMdriya / 5 iMdriya / atIMdriya | sarva jIva ananta asaMkhya - asaMkhya asaMkhya asaMkhya ananta ananta 182 12 16 14 14 vanaspati / vAyu ananta asaMkhya 16 3 kAya mArgaNA (pR. 341) jala prathivI teja / trasa asaMkhya asaMkhya asaMkhya asaMkhya akAya | sarva jIva ananta ananta 32 16 . 16 kAya. ananta 4 yoga mArgaNA (pR. 412) vacana. mana. ayogI asaMkhya asaMkhya ananta 32 ra sarva jIva ananta 184 1 yahA~ yaha siddhokA pramANa ayogikevaliyoMse sAtireka samajhanA cAhiye / Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA napuMsaka ananta 5 veda mArgaNA (pR. 421) puruSa aveda asaMkhya asaMkhya ananta strI sarva jIva. ananta 200 20 32 16 lobha. ananta 8 2 mAyA. ananta 6 kaSAya mArgaNA (pR. 431) krodha. mAna. akaSAyI. ananta ananta ananta 48 44 12.3 sarva jIva ananta 16 vibhaMga. / kevala. sarva jIva kumati. kuzruta. ananta 832 7 jJAna mArgaNA (pR. 442 ) mati. / avadhi. | manaHparyaya, | zruta. asakhya asaMkhya saMkhyAta 20 asaMkhya ananta ananta 16 64 84 8 saMyama mArgaNA (pR. 451) asaMyamI | dezasaM. | sAmAH / yathAkhyA. | pari. vi. | sU. sAM. | siddha / sarva jIva chedo. ananta / asaMkhya saMkhyAta saMkhyAta saMkhyAta saMkhyAta ananta ananta 832 +" 128 16 9 darzana mArgaNA (pR. 457) avadhi. kevala. asaMkhya asaMkhya ananta acakSu. ananta 832 64 cakSu. sarva jIva ananta 128 64 64 2 yahAM middhoMkA pramANa 9veM guNasthAnake aveda bhAgase Uparake samasta guNasthAnoMkI rAziyoMse sAtireka hai| 3 yahAM siddhoMkA pramANa 11 veM aura Uparake samasta guNasthAnoMkI rAziyoMse sAtireka hai| 4 yahAM siddhokA pramANa 13 veM aura 14 veM guNasthAnoMkI rAziyoMse sAtireka hai| 5 yahA~ mithyAdRSTiyokA pramANa 2 sare, 3 sare aura 4 the guNasthAna kI rAziyoMse sAdhika hai / 6 yahAM siddhoMkA pramANa 13 veM aura 14 veM guNasthAnoMkI rAziyoMse sAtireka hai| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvarAzikA mArgaNAsthAnoMkI apekSA pramANa-prarUpaNa 10 lezyA mArgaNA ( pR. 466 ) nIla. / kApota. | pIta. / pana. | zukla. / alezya | sarva jIva kRSNa. / ananta ananta ananta asaMkhya / asaMkhya asaMkhya | ananta ananta + 16 16 11 bhavya mArgaNA (pR. 173) bhavya ananta 196 abhavya anr 28 siddha ThAnanta 32 sarva jIva ananta 12 samyaktva mArgaNA (pR. 478 ) mithyA. kSAyopa. | kSAyika. / aupaza.. mizra. | sAsA. siddha / sarva jIva ananta asakhya asaMkhya asaMkhya asaMkhya ananta ananta 208 17 16 13 saMjJA mArgaNA (pR. 483) asaMhI ananta 199 saMkSI asaMkhya anubhaya ananta sarva jIva ananta 25 14 AhAra mArgaNA (pR. 485) anAhAraka AhAraka ananta baMdhaka ananta abaMdhaka ananta sarva jIva ananta 7 yahAM siddhoMkA pramANa 14 veM guNasthAna rAzise sAtireka hai / 8 yahAM siddhoMkA pramANa 13 veM aura 14 veM guNasthAnoMkI rAziyoMse sAtireka samajhanA cAhiye / Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastavanA mArgaNAsthAnoMke bhItara batalAI gaI rAziyoMkA bahutyase alpatvakI ora krama jahAMtaka hamAre vicArameM AyA hai, nimna prakAra hai ananta 1 asaMyamI 2 acakSudarzanI 3 kumati / 4 kuzruta / 5 mithyAdRSTi 6 napuMsakavedI 7tiyaMca 8 asaMhI 9 kAyayogI 10 ekendriya 11 vanaspatikAyika 12 bhavya 13 AhAraka 14 anAhAraka 15 kRSNa lezyA 16 nIla , 17 kApota,, 18 lobha kaSAyI 19 mAyA , 20 krodha , 21 mAna , 22 siddha 23 abhavya asaMkhyAta saMkhyAta 24 vAyukAyika 56 sAmAyikasaMyata / 25 jala 57 chadopasthApanA ," 26 pRthivI, 58 yathAkhyAta 27 teja " 59 kevalajJAnI 28 trasa , 60 kevaladarzanI 29 vacanayogI 61 parihArasaMyata 30 dvIndriya 62 manaHparyayajJAnI 31 trAIndraya 63 sUkSmasAMparAyasaMyata 32 caturindriya 33 cakSudarzanI 34 paMcendriya 35 saMzI 36 manoyogI 37 vibhaMgazAnI 38 devagati 39 strIvedI 40 nAraka 41 puruSavedI 42 manuSya 43 pItalezyA 44 padma ,, 45 mtijnyaanii| 46 zruta ," 47 avadhi, / 48 avadhidarzanI 49 zuklalezyA 50kSAyopazamikasamyaktvI. 51 kSAyika 52 aupazamika , 53 mizra 54 sAsAdana 55 dezasaMyata ananta rAziyAM 23, asaMkhyAta rAziyAM 24-55332, saMkhyAta 56-638; kula 63. Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jIvarAzikA mArgaNAsthAnoMkI apekSA pramANa-prarUpaNa isa pramANa-prarUpaNameM svabhAvataH pATakoMko manuSyoMke pramANake sambadhameM vizeSa kautuka ho sakatA hai| isa AgamAnusAra sarva manuSyoMkI saMkhyA asaMkhyAta hai| unameM guNasthAnoMkI apekSA mithyAdRSTi dravyapramANase asaMkhyAta, kAlapramANase asaMkhyAtAsaMkhyAta kalpakAla (avasarpiNiyoMutsarpiNiyoM) ke samaya pramANa, tathA kSetrapramANase jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAga arthAt asaMkhyAta karor3a yojana kSetrapradeza pramANa haiM / dvitIyAdi guNasthAnavI jIva saMkhyAta haiM, jo isa prakAra haiM 2 sAsAdana guNasthAnavI manuSya 52 karor3a (va matAntarase 50 karor3a) 3 mizra , ,, 104 karor3a (pUrvoktase dugune) 4 asaMyatasamyagdRSTi ,, ,, 700 karor3a 5 saMyatAsaMyata ,, ,, 13 karor3a chaThavese caudahaveM guNasthAnatakake manuSyoM kI saMkhyA vahI hai jo Upara guNasthAna pramANa-prarUpaNameM dikhA Aye haiM, kyoMki, ye guNasthAna kevala manuSyoMke hI hote haiM, devAdikoMke nhiiN| ataH jinakA pramANa saMkhyAta hai, aise dvitIya guNasthAnase caudahaveM guNasthAna takake kula manuSyoMkA pramANa 52+104+ 700+13+tIna kama 9 karor3a, arthAt kula tIna kama AThasau aThahattara karor3a hotA hai / AjakI saMsArabharakI manuSyagaNanAse yahI pramANa caugunese bhI adhika ho jAtA hai| mithyAdRSTiyoMko milAkara to usakI adhikatA bahuta hI bar3ha jAtI hai| jaina siddhAntAnusAra yaha gaNanA DhAI dvIpavartI videha Adi samasta kSetroMkI hai jisameM paryAptakoMke atirikta nivRtyaparyAptaka aura labdhyaparyAptaka manuSya bhI sammilita haiN| nAnA kSetroMmeM manuSya gaNanAkA alpabahutva isa prakAra batalAyA gayA hai antadvIpoMke manuSya sabase thor3e haiM / unase saMkhyAtaguNe uttarakuru aura devakuruke manuSya haiM / isIprakAra hari aura ramyaka, haimavata aura hairapavata, bharata aura airAvata, tathA videha ina kSetroMkA manuSyapramANa pUrva pUrvase kramazaH saMkhyAtaguNA hai / (dekho pR. 99) eka bAta aura ullekhanIya hai ki vartamAna huMDAvasarpiNImeM padmaprabha tIrthaMkarakA hI ziSya-parivAra sabase adhika huA hai, jisakI saMkhyA tIna lAkha tIsa hajAra 3,30,000 thii| __uparyukta caudaha guNasthAnoM aura mArgaNA-sthAnoMmeM jIvadravyake pramANakA jJAna bhagavAn bhUtabali AcAryane 192 sUtroMmeM karAyA hai, jinakA viSayakrama isa prakAra hai , prathama sUtrameM dravyapramANAnugamake ogha aura Adeza dvArA nirdeza karane kI sUcanA dekara dUsare, tIsare, cauthe aura pAMcaveM sUtroM meM mithyAdRSTi guNasthAnake jIvoMkA pramANa kramazaH dravya, kAla,kSetra aura bhAvakI apekSA batalAyA hai| chaThaveM sUtrameM dvitIyase pAMcaveM guNasthAna takake jIvoMkA tathA Ageke sAtaveM aura AThaveM sUtrameM kramazaH chaThe aura sAtaveM guNasthAnoMkA dravya-pramANa batalAyA hai / usI prakAra 9 veM aura 10 veM sUtrameM upazAmaka tathA 11 veM va 12 veM meM kSapakoM aura ayogakevalI jIvoMkA tathA 13 3 va 14 veM sUtrameM sayogikevaliyoMkA praveza aura saMcaya-kAlakI Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4. SaTkhaMDAgamakI prastAvanA apekSAse pramANa kahA gayA hai / sUtra naM. 15 se mArgaNAsthAnoMmeM pramANakA nirdeza prAraMbha hotA hai, jisake prarUpaNakI sUtra-saMkhyA nimna prakAra hai-- sUtrase sUtrataka kula sUtra sUtrase sUtrataka kula sUtra narakagati 15 - 23 = 9 jJAna mArgaNA 141 - 147 = 7 tiyaMcagati 24 - 39 = 16 saMyama , 148 - 154 = 7 manuSyagati 40 - 52 = 13 darzana ,,155 - 161 = 7 devagati 53 - 73 = 21 / lejhyA ,, 162 - 171 = 10 iMdriya mArgaNA 74 - bhavya , 172 - 173 = 2 kAya , 87 - 102 = 16 samyaktva ,, 174 - 184 = 11 yoga , 103 - 123 = 21 saMjJI , 185 - 189 = 5 veda , 124 - 134 = 11 AhAra , 190 - 192 = 3 kaSAya ,, 135 - 140 = 6 5 matAntara aura unakA khaMDana dhavalAkArane apane samayakI upalabdha saiddhAntika sampattikA jitanA bharapUra upayoga kiyA hai vaha graMthake avalokanase hI pUrNataH jJAta ho sakatA hai / sUtroM, vyAkhyAnoM aura upadezoMkA jo sAhitya unake sanmukha upasthita thA, usakA siMhAvalokana prathama bhAgakI bhUmikAmeM karAyA jA cukA hai| prastuta graMthabhAgameM bhI jahAM prakRta viSayake vizeSa pratipAdanake liye dhavalAkArako sUtra, sUtrayukti va vyAkhyAnakA AdhAra nahIM milA, vahAM unhoMne 'AcArya paraMparAgata jinopadeza'' parama gurUpadeza, ''gurUpadeza, ' va 'AcArya-vacana ' ke Azrayase pramANaprarUpaNa kiyA hai| kintu vizeSa dhyAna dene yogya kucha aise sthala haiM, jahAM AcAryane bhinna bhinna matoMkA spaSTa ullekha karake ekakA khaMDana aura dUsarekA maMDana kiyA hai / yahAM hama isIprakArake mata-matAntaroMkA kucha paricaya karAte haiM (1) sUtrakArane pramANaprarUpaNAmeM prathama dravyapramANa, phira kAlapramANa, aura tatpazcAt kSetrapramANakA nirdeza kiyA hai| sAmAnya kramAnusAra kSetra pahale aura kAla pazcAt ullikhita kiyA jAtA hai, phira yahAM kAla kA kSetrase pUrva nirdeza kyoM kiyA gayA ? isakA samAdhAna dhavalAkAra karate haiM ki kAlakI apekSA kSetrapramANa sUkSma hotA hai, ataeva 'jo sthUla aura alpa varNanIya ho, usakA pahale vyAkhyAna karanA caahiye|' isa niyamake anusAra kAlapramANa pUrva aura kSetrapramANa usake anantara kahA gayA hai| isa sthala para unhoMne sUkSmatvake saMbaMdhameM kucha AcAryoMkI eka bhinna mAnyatAkA ullekha kiyA paramagurUvadesAdo jaannijjde|...idmettiyN hIdi ti kadhaM Nabade? aairiyprNpraagdjinnovdesaado|... appamattasaMjadANaM pamANaM gurUvadesAdo buccade / (pR. 89 ) aura bhI dekhiye pR. 111, 351,406, 471. Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ matAntara aura unakA khaMDana hai ki jo bahupradezoMse upacita ho vahI sUkSma hotA hai, aura isa matakI puSTimeM eka gAthA bhI uddhRta kI hai jisakA artha hai ki kAla sUkSma hai, kintu kSetra usase bhI sUkSmatara hai, kyoMki, agulake asaMkhyAtaveM bhAgameM asaMkhyAta kalpa hote haiM / dhavalAkArane isa matakA nirasana isaprakAra kiyA hai ki yadi sUkSmatvakI yahI paripA mAna lI jAya taba to dravyapramANakA bhI kSetrapramANake pazcAt prarUpaNa karanA cAhiye, kyoMki, eka gAthAnumAra, eka dravyAMgulameM ananta kSetrAMgula honese kSetra sakSama aura dravya unase sUkSmatara hotA hai / ( pRSTha 27-28) (2) tiryak lokake vistAra aura usI saMbadhase rajjUke pramANake saMbaMdhoM bhI do matoMkA ullekha aura vivecana kiyA gayA hai / ye do bhinna bhinna mata trilokaprajJapti aura parikarmake bhinna bhinna sUtroM ke AdhArase utpanna hue jJAta hote haiN| rajjUkA pramANa lAnekI prakriyAmeM jambUdvIpake ardhacchedoMko rUpAdhika karanekA vidhAna pArakarmasUtrameM kiyA gayA hai jisakA 'eka rUpa' artha karanese kucha vyAkhyAnakAroMne yaha artha nikAlA hai ki tiryaklokakA vistAra svayaMbhUramaNa samudra kI bAhirI vedikApara samApta ho jAtA hai| kintu trilokaprajJAptike AdhArase dhavalAkArakA yaha mata hai ki svayaMbhUramaNa samudrase bAhara asaMkhyAta dvIpasAgaroM ke vistAra parimANa yojana jAkara tiryakloka samApta hotA hai, ataH jambUdvIpake ardhacchedoMmeM eka nahIM, kintu saMkhyAtarUpa adhika bar3hAnA cAhiye / isa matakA parikarmasUtrase virodha bhI unhoMne isaprakAra dUra kara diyA hai ki usa sUtrameM 'rUpAdhika' kA artha 'ekarUpa adhika' nahIM, kintu 'aneka rUpa adhika' karanA caahiye| eka rUpavAle vyAkhyAnako unhoMne saccA vyAkhyAna nahIM, kintu vyAkhyAnAbhAsa kahA hai / apane matakI puSTimeM dhavalAkArane yahAM jo aneka yuktiyAM aura sUtrapramANa diye haiM unase unakI saMgrAhaka aura samAlocanAtmaka yogyatAkA anchA paricaya milatA hai| isa vivecanake antameM unhoMne kahA hai 'eso astho jaivi pubvAiriyasaMpadAyaviruddho, to vi taMtajuttibaleNa amhehi parUvido / tado idamitthaM vetti hAsaggahI kAyayo, aIdinatthavisae chaduvetthaviyappidajuttINaM NiNNayahe uttANuvavattIdo / tamhA uvaesaM lakSUga visesaNiNNayo estha kaayyo| arthAt hamArA kiyA huA artha yadyapi pUrvAcArya-saMpradAyake viruddha par3atA hai, to bhI taMtrayuktike balase hamane usakA prarUpaNa kiyA / ataH ' yaha isIprakAra hai ' aisA durAgraha nahIM karanA cAhiye, kyoMki, atIndriya padArthoM ke viSayameM alpajJoM dvArA vikalpita yuktiyoM ke eka nizcayarUpa nirNayake liye hetu nahIM pAyA jaataa| ataH upadezako prApta kara vizeSa nirNaya karanekA prayatna karanA cAhiye / yahAM graMthakArakI kaisI niSpakSa, nirmala, zodhaka buddhi aura jijJAsA prakaTa huI hai ? (pR. 34 se 38) (3) eka muhUrtameM kitane ucchrAsa hote haiM, yaha bhI eka matabhedakA viSaya huA hai / eka mata hai ki eka muhUrtameM kevala 720 prANa arthAt zvAsocchvAsa hote haiN| kintu dhavalAkAra kahate haiM ki yaha mata na to eka svastha puruSake zvAsocchvAsoMkI gaNanA karanese siddha hotA hai, Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTakhaMDAgamakI prastAvanA aura na kevalI dvArA bhASita pramANabhUta anya sUtrase isakA sAmaJjasya baiThatA hai| unhoMne eka prAcIna gAthA uddhRta karake batalAyA hai ki eka muhUrtake ucchvAsoMkA ThIka pramANa 3773 hai, aura isI pramANa dvArA sUtrokta eka divasameM 1,13,190 prANoMkA pramANa siddha hotA hai / pUrvokta matase to eka dinameM kevala 21,600 prANa hoMge, jo kisI prakAra bhI siddha nahIM / (pR. 66.67) (4) upazAmaka jIvoMkI saMkhyAka viSayameM uttarapratipatti aura dakSiNapratipatti, aisI do bhinna . mAnyatAeM dI haiN| prathama matAnusAra ukta jIvoMkI saMkhyA 304, tathA dvitIya matAnusAra unase 5 kama arthAt 299 hai| isa matabhedakI prarUpaka do gAthAeM bhI uddhRta kI gaI haiN| unameMse ekameM eka tIsarA mata aura sphuTita hotA hai, jisake anusAra upazAmakoMkI saMkhyA pUre 300 hai / ina matabhedoMpara dhavalAkArane koI UhApoha nahIM kiyA, unhoMne kevalamAna unakA ullekha hI kiyA hai| (5) inhIM uttara aura dakSiNa pratipattiyoMkA matabheda pramattasaMyata rAzike pramANa-prarUpaNameM bhI pAyA jAtA hai| uttarapratipattike anusAra pramattoMkA pramANa 4,66,66,664 hai, kintu dakSiNapratipattyanusAra yaha pramANa 5,93,98,206 AtA hai| ina matabhedoMke bIca nirNaya karanekA bhI dhavalAkArane yahAM koI prayatna nahIM kiyaa| kintu dakSiNapratipattike pramANameM jo kucha AcAryoMne yaha zaMkA uThAI hai ki saba tIrthaMkaroMmeM sabase bar3A ziSyaparivAra padmaprabhasvAmIkA hI thA, kintu vaha parivAra bhI mAtra 3,30,000 hI thA / taba phira jo sarva saMpatoMkI pUrI saMkhyA 89999997 eka prAcIna gAthAmeM batalAI hai, vaha kaise siddha ho sakatI hai ? isakA parihAra dhavalAkArane yaha kiyA hai ki isa huMDAvasarpiNI kAlavI tIrthaMkaroM ke sAtha bhale hI saMyatoMkA ukta pramANa pUrNa na hotA ho, kintu anya utsarpiNI-avasarpiNiyoMmeM to tIrthakaroMkA ziSya-parivAra bar3A pAyA jAtA hai / dUsare, bharata aura airAvata kSetroMkI apekSA manuSyoMkA pramANa videha kSetrameM saMkhyAtaguNA pAyA jAtA hai, ataH vahAM ukta pramANa pUrA ho sakatA hai / isaliye ukta pramANameM koI dUSaNa nahIM hai| (pR. 98-99) (6) paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla devoMke avahArakAlake Azrayase batalAyA gayA hai| kintu dhavalAkArakA mata hai ki kitane hI AcAryoMkA ukta vyAkhyAna ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, vAnavyantara devoMkA avahArakAla tInasau yojanoMke aMguloMkA vargamAtra batalAyA gayA hai| yahAM koI yaha zaMkA kara sakatA hai ki paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi saMbaMdhI avahArakAla hI galata hai aura vAnavyantara devoMkA avahArakAla ThIka hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? yahAM dhavalAkAra kahate haiM ki hamArA koI ekAnta Agraha nahIM hai, kintu jaba do bAtoMmeM virodha hai to unameMse koI eka to asatya honA hI cAhiye / kintu itanA samAdhAnapUrvaka kaha cukane para dhavalAkArako apanI nirNAyaka buddhikI preraNA huI aura ve kaha uThe-ahavA doNi vi vakkhANANi bhasaJcANi, esA amhANaM pijjaa|' arthAt ukta donoM hI vyAkhyAna asatya haiM, yaha hama pratijJApUrvaka kaha sakate haiM / isake Age dhavalAkArane khuddAbaMdha sUtrake AdhArase ukta donoM avahArakAloMko asiddha karake unameM yathocita pramANa-praveza karanekA upadeza diyA hai / (pR. 231-232) Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gaNita kI vizeSatA ( 7 ) sAsAdana samyagdRSTiyoM kA pramANa eka prAcIna gAthAmeM 52 karor3a aura dUsarI gAthAmeM 50 karor3a pAyA jAtA hai | dhavalAkArane prathama mata hI grahaNa karanekA Adeza kiyA hai, kyoMki, vaha pramANa AcArya paraMparAgata hai / (pR. 252 ) ( 8 ) sUtra 45 meM manuSya paryApta mithyAdRSTi rAzikA pramANa batalAyA hai 'kor3A kor3A kor3a se Upara aura kor3Akor3Akor3Akor3I se nIce' arthAt chaThaveM varga ke Upara aura sAtaveM vargake nIce / kintu eka dUsarA mata hai ki manuSya-paryApta rAzi vAdAla vargake ( 4294967296 ) arthAt dvirUpa vargadhArAke pAMcaveM vargasthAnake ghanapramANa hai / dhavalAkArane isa dUsare matakA parihAra kiyA hai aura usake do kAraNa diye haiM / eka to vAdAlakA ghana 29 aMka pramANa hokara bhI kor3Akor3Akor3Akor3I ke Upara nikala jAtA hai, jisase sUtrokta aMka- sImAoM kA sarvathA ullaMghana ho jAtA hai / dUsare yadi DhAI dvapike usa bhAgakA kSetraphala nikAlA jAya jahAM manuSya vizeSatAse pAye jAte haiM, to usakA kSetraphala kevala 25 aMka pramANa pratarAMguloM meM AtA hai, jisase usa 29 aMka pramANa manuSyarAzikA vahAM nivAsa asaMbhava siddha hotA hai / yahIM nahIM, sarvArthasiddhi ke devoMkA pramANa manuSya paryApta zise saMkhyAtaguNA kahA gayA hai jabaki sarvArthasiddhi vimAnakA pramANa kevala jambUdvIpa ke barAbara hai / ataeva ukta pramANase ina devoMkI avagAhanA bhI unakI nizcita nivAsa-bhUmimeM asaMbhava ho jAyagI / ataH ukta rAzikA pramANa sUtrokta arthAt kor3Akor3A kor3A - kor3Ise nIce hI mAnanA ucita hai / (pR. 253-258 ) ( 9 ) AhAramizrakAyayogiyoMkA pramANa AcArya - paramparAgata upadezase 27 mAnA gayA hai, kintu sUtra 120 meM unakA pramANa ' saMkhyAta' zabda ke dvArA sUcita kiyA gayA hai / isapara se dhavalAkArakA mata hai ki ukta rAzikA pramANa nizcita 27 nahIM mAnanA cAhiye, kintu madhyama saMkhyAtakI anya koI saMkhyA honA cAhiye, jise jinendra bhagavAn hI jAnate haiM / yadyapi 27 bhI madhyama saMkhyAtakA hI eka bheda hai aura isaliye usake bhI ukta pramANaprarUpaNa meM grahaNa karane kI saMbhAvanA ho sakatI hai, kintu isake viruddha dhavalAkArane do hetu diye haiM / eka to sUtra meM kevala 'saMkhyAta' zabda dvArA hI vaha pramANa prakaTa kiyA gayA hai, kisI nizcita saMkhyA dvArA nahIM | dUsare mizrakAyayogiyoMse AhArakAyayogI saMkhyAtaguNe kahe gaye hai / donoM vikalpoM meM yahAM sAmaMjasya bana nahIM sakatA, kyoMki, sarva aparyAptakAla se jadhanya paryAptakAla bhI saMkhyAta - guNA mAnA gayA hai / ( pR 402 ) 6 gaNitakI vizeSatA dhavalAkArane apane isa graMthabhAgake AdimeM hI maMgalAcaraNa gAthAmeM kahA hai ki-' NamiNa jiNaM bhaNimo davvaNiogaM gaNiyasAraM ' arthAt jinendradevako namaskAra karake hama dravyapramANAnuyogakA kathana karate haiM, jisakA sAra bhAga gaNitazAstra se sambaMdha rakhatA hai, yA jo gaNita-zAstra- pradhAna hai / yaha pratijJA isa graMtha meM pUrNarUpase nivAhI gaI hai | dhavalAkArane isa graMthabhAgameM gaNitajJAnakA khUba upa 47 Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA yoga kiyA hai, jisase tatkAlIna gaNitazAstrakI avasthAkA hameM bahuta acchA paricaya mila jAtA hai / dhavalAkArase zatAbdiyoM pUrva race gaye bhUtabali AcAryake sUtroMmeM jo gaNitazAstrasaMbaMdhI ullekha haiM, ve bhI bahuta mahatvapUrNa haiM / unameM ekase lagAkara zata, sahasra, zatasahasra ( lakSa ), koTi, koTAkoTAkoTI va koTA koTAkoTAkoTI taka kI gaNanA, va usase bhI Upara saMkhyAta, asaMkhyAta, ananta aura anantAnantakA kathana, gaNitakI mUla prakriyAoM jaise sAtirake, hIna, guNa aura avahAra yA pratibhAga arthAt jor3a bAkI, guNA, bhAga, varga aura vargamUla, tathA prathama, dvitIya Adi sAtaveM taka varga va vargamUla, ghana, anyonyAbhyAsa AdikA khUba upayoga kiyA gayA hai / kSetra aura kAlasaMbaMdhI vizeSa gaNanA - mAnoM jaise aMgula, yojana, zreNI, jagapratara va loka tathA AvalI, antarmuhUrta, avasarpiNI- utsarpiNI, palyopama, tathA viSkaMbha viSkaMbhasUcI ( paMktirUpa kSetraAyAma ), ina sabakA bhI sUtroM meM khUba upayoga pAyA jAtA hai, jinake svarUpapara dhyAna denese Ajase lagabhaga do hajAra varSapUrvake etaddezIya gaNitajJAnakA acchA digdarzana mila jAtA hai / dhavalAkArakI racanAmeM asaMkhyAta, asaMkhyAtAsaMkhyAta tathA ananta aura anantAnantake Antarika prabhedoM aura tAratamyoMkA aura bhI sUkSma nidarzana kiyA gayA hai, jisakA svarUpa hama Upara dikhA Aye haiM / isa viSaya meM dhavalAkAradvArA ardhaccheda aura vargazalAkAoMke paraspara saMbaMdhakA tathA vargita - saMvargita rAzikA jo paricaya diyA gayA hai vaha gaNitakI vizeSa upayogI vastu hai / (dekho pR. 18-26) / sarva jIvarAzikA usake antargata rAziyoM meM bhAga-pravibhAga dikhAneke liye dhavalAkAra dhruvarAzi (bhAgahAra vizeSa ) sthApita karanekI kriyA aura usase bhAga denekI prakriyAeM jaise khaMDita, bhAjita, viralita aura apahRta vistArase dI haiM, jo gaNitajJoMko rucikara siddha hoNgii| (dekho pR. 41 ) / dhruvarAzise bhAga denepara vivakSita mithyAdRSTirAzi kyoM AtI hai, isakA kAraNa samajhAne meM bhAjya aura bhAjaka hAni-vRddhikramakA jo tAratamya aura saMbaMdha batalAyA gayA hai aura kSetra - gaNitase samajhAyA gayA hai, vaha gaNitazAstrakA eka bahumUlya bhAga hai / (dekho pR. 42 Adi) / avataraNa gAthA 24 se 32 takakI nau gAthAoM meM isI saMbaMdha ke bar3e suMdara niyama gururUpameM uddhRta kiye gaye haiM aura unakA upayoga vivakSita rAziyAM lAneke liye yathAsaMbhava aura yathAsthAna bhAgake aneka vikalpoMmeM karake batalAyA gayA hai / adhastana vikalpameM nizcita bhAjya aura bhAz2akase nIcekI saMkhyA lekara vahI bhajanaphala utpanna karake batalAyA gayA hai, aura vaha bhI dvirUpa arthAt vargadhArAmeM, aSTarUpa arthAt ghanadhArAmeM aura ghanAghanadhArA / arthAt nizcita saMkhyAkA prathama, dvitIya va tRtIya vargamUla lekara bhAjakako kama kara vahI bhajanaphala utpanna kara dikhAyA hai / uparima vikalpameM nizcita bhAjya va bhAjakase UparakI arthAt varga, ghana va ghanAghanarUpa rAziyAM grahaNa karake vahI bhajanaphala utpanna kiyA gayA hai / isa prakriyAmeM dhavalA - kArane tIna aura vikalpa kara dikhAye haiM, gRhIta, gRhItagRhIta, aura gRhItaguNakAra / gRhIta to sIdhA hai, arthAt usameM Uparake bhAjya aura bhAjakake dvArA nizcita bhajanaphala utpanna kiyA gayA hai / kintu gRhItagRhIta meM nizcita bhajanaphala bhI eka bar3I rAzikA bhAjaka bana jAtA hai aura usake Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAnakA niSkarSa labdhakA. usI bhAjakameM bhAga denese nizcita bhajanaphala prApta hotA hai| gRhItaguNakArameM nizcita. bhajanaphala kA vivakSita rAzimeM bhAga denese jo labdha AyA usakA usI bhAjaka rAzise guNA karake utpanna hue bhajanaphalakA vivakSita rAzike vargameM bhAga dekara nizcita bhajanaphala prApta kiyA gayA hai / ye saba vikalpa vargAtmaka rAziyoMmeM hI ghaTita hote haiN| inakA pUrNa svarUpa pRSTha 52 se 87 taka dekhiye / pramANarAzi, phalarAzi aura icchArAzi, inakI trairAzika kriyAkA upayoga jagaha jagaha dRSTigocara hotA hai| (pR. 95, 100 ) manuSyagati-pramANake prarUpaNameM rAzi do prakArakI batalAI hai oja aura yugma / inameMse pratyekake puna: do vibhAga kiye gaye haiN| kisI rAzimeM cArakA bhAga denese yadi tIna zeSa raheM to vaha tejoja rAzi, yadi eka zeSa rahe to kalioja rAzi, yadi cAra zeSa raheM ( arthAt kucha zeSa na rahe) to kRtayugma rAzi tathA yadi do zeSa rahe to bAdarayugma rAzi kahalAtI hai / inamese manuSyarAzi tejoja kahI gaI hai / (pR. 249) 8 mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAnakA niSkarSa yaha to pAThakoMko vidita hI hai ki ina siddhAntagraMthoMkI prAcIna pratiyAM kevala ekamAtra mUr3abidrIkSetrake siddhAntamandirameM pratiSThita haiM / pUrva prakAzita do bhAgoMke liye hameM ina prAcIna pratiyoMke pATha-milAnakA suavasara prApta nahIM ho sakA thaa| kintu harSakI bAta hai ki aba hameM vahAM ke bhaTTArakasvAmI aura paMcoMkA sahayoga prApta ho gayA hai, jisake phalasvarUpa tADapatrIya pratiyoMke milAnakI. vyavasthA ho gaI hai| pUrva prakAzita donoM bhAgoM aura isa tRtIya bhAgakA mUla pATha vahAMkI tAr3apatrIya pratiyoMse milAyA jA cukA hai aura usase jo pAThabheda hameM prApta hue haiM unapara khUba vicAra kara hamane unheM cAra zreNiyoMmeM vibhAjita kiyA hai (a) ve pAThabheda jo artha va pAThakI dRSTise adhika zuddha pratIta hue| (dekho pariziSTa pR. 20 Adi) (ba) ve pAThabheda jo zabda aura artha donoM dRSTiyoMse donoM hI zuddha haiM, ataeva jo saMbhavataH prAcIna pratiyoMke pAThabhedoMse hI Aye haiM / (dekho pariziSTa pR. 29 Adi) . (sa) ve pAThabheda jo prAkRtameM uccAraNabhedase utpanna hote haiM aura vikalparUpase pAye jAte haiN| ( dekho pariziSTha pR. 32 Adi) (Da) ve pAThabheda jo artha yA zabdakI dRSTise azuddha haiM aura isa kAraNa grahaNa nahIM kiye jA sakate / (dekho pariziSTa pR. 38 Adi) isa zreNI-vibhAgake anusAra mUDabidrIkI pratiyoMkA pATha-milAna isa bhAgake sAtha prakAzita ho rahA hai / saMkSepameM yaha pAThabheda-paristhiti isa prakAra AtI hai Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SaTkhaMDAgamakI prastAvanA (a) zreNI ke pAThabheda bhAga 1 meM 62, bhAga 2 meM 25 aura bhAga 3 meM 62, isa prakAra kula 149 pAye gaye haiM / bheda prAyaH bahuta thor3A hai, aura arthakI dRSTise to atyanta alpa / yaha isa bAta se aura bhI spaSTa ho jAtA hai ki ina pAThabhedoM ke kAraNa anuvAdameM kiMcit bhI parivartana karane kI AvazyakatA kevala bhAga 1 me 19, bhAga 2 meM 10 aura bhAga 3 meM 32, isa prakAra kula 61 sthaloMpara par3I hai| zetra 88 sthaloM kA pAThaparivartana vAMchanIya honepara bhI usase hamAre kiye hue bhASAnuvAda meM koI parivartana Avazyaka pratIta nahIM huA / 50 (ba) zreNI ke pAThabheda bhAga 1 meM 30, bhAga 2 meM koI nahIM, aura bhAga 3 meM 32, isaprakAra kula 62 pAye gaye, aura isameM bhI kiMcit anuvAda-parivartana kevala prathama bhAgameM 17 sthaloM para Avazyaka samajhA gayA hai / (sa) zreNI ke pAThabheda bhAga 1 meM 60, bhAga 2 meM 30 aura bhAga 3 67, isaprakAra kula 157 pAye gaye hai / inase artha meM koI bhedakI to saMbhAvanA hI nahIM hai| inameM adhikAMza pATha to aise haiM jo upalabdha pratiyoMmeM bhI pAye jAte the, kintu hamane prAkRta vyAkaraNa ke niyamoMko dhyAna meM rakhakara parivartita kiye haiM / ( dekhiye ' pATha saMzodhana ke niyama, ' SaTkhaM. bhAga 1, prastAvanA pR. 10-13) (Da) zreNI ke pAThabheda bhAga 1 meM 38, bhAga 2 meM 15, bhAga 3 meM 67, isa prakAra kula 120 pAye gaye / inameM adhikAMza to spaSTataH azuddha haiM, aura jahAM unake zuddha honekI saMbhAvanA ho sakatI hai, vahAM TippaNI dekara spaSTa kara diyA gayA hai ki ve pATha prakRtameM kyoM nahIM grAhya ho sakate / isa prakAra kula pAThabheda 142+62+157+ 120 =488 Aye haiM / saMkSepameM yaha paristhiti isa prakAra hai bhAga 1 2 3 kula mUla pATha meM bheda ba sa Da 62 30 60 38 25 X 30 15 62 32 67 67 149 / 62 / 157 120 a kula 190 70 228 488 anuvAda parivartana ba 17 kula 36 10 10 32 X 32 61 / 17 / 78 mUlapAThake saMzodhanameM artha aura zailI kI pATha skhalita pratIta hue the / pratiyoMkA AdhAra na honese hamane ve pATha jisase pAThaka sulabhatA hamAre jor3e hue pAThako alaga pahicAna sakeM / gata dvitIya bhAga meM bhI isIprakAra pATha kahIM kahIM jor3anA par3e the / kintu vaha AlApa prakaraNa honese skhalana zIghra dRSTimeM AjAte haiM / para isa a 19 dRSTise kucha sthAnoMpara hameM koSThakoMke bhItara rakhe haiM, Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAnakA niSkarSa bhAgakA viSaya bahuta kucha sUkSma hai, ataeva yahAMke skhalana bar3e hI gaMbhIra vicArake pazcAt dhyAnameM Asake aura unakA pATha dhavalAkArakI zailImeM hI bar3e vicArake sAtha rakhanA pdd'aa| aise pATha prastuta bhAga meM 19 haiM / hameM yaha prakaTa karate hue harSa hotA hai ki mUDabidrIke milAnase ina pAThoMmeM ke 12 pATha jaise hamane rakhe haiM vaise hI zabdaza: tADapatrIya pratiyoMmeM pAye gaye / eka pAThameM hamAre rakhe hue 'khavagA' ke sthAnapara ' baMdhagA' pATha AyA hai, kintu vicAra karanepara yaha azuddha pratIta hotA hai, vahAM 'khavagA' hI caahiye| zeSa 6 pATha mUDabidrIkI pratimeM nahIM pAye gaye / kintu ve pATha azuddha phira bhI nahIM haiN| yathArthataH vahAM arthakI dRSTise vahI abhiprAya pUrvApara prasaMgase lenA par3atA hai| dhavalAkArakI anyatra zailIparase hI ve pATha nihita kiye gaye haiN| 1 dekho pRSTha 264, 354, 383, 384, 392, 412, 424, 435, 444, 451. 2 dekho pRSTha 486. 3 dekho pRSTha 61,248, 348, 353, 440. Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. 18 dravyapramANAnugama-viSayasUcI krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya kAnanta, ekAnanta, ubhayAnanta, viSayakI utthAnikA 1-10 vistArAnanta,sarvAnanta aurabhAvA nantake bheda aura svarUpa 1 dravyapramANAnugamakI apekSA nirdeza | 19 prakRtameM gaNanAnantase prayojanakI bheda-kathana siddhi aura zeSa daza anantoMke 2 dravyazabdakI nirukti aura bheTa kathana karanekA hetu 16-17 3 jIvadravyakA sAdhAraNa aura asA- 20 gaNanAnantake tIna bheda-parIta, yukta dhAraNa lakSaNa aura anantAnanta 4 ajIvadravyake rUpI aura arUpI 21 mithyAdRSTiyoMke pramANameM vivakSita bheda vA unake lakSaNa anantAnantakA pratipAdana / 5 dravyapramANAnugamameM prakRta dravyakA 22 anantAnantake jaghanyAdi tIna bheda, nirdeza tathA mithyASTiyoMke pramANameM 6 pramANa zabdakI nirukti tathA dravya madhyama anantAnantake grahaNakA pramANa zabdakA samAsa-viccheda 4 parikarmake pramANapUrvaka pratipAdana 7 dravyakA lakSaNa 23 athavA, mithyAdRSTirAzi tIna vAra 8 chahoM samAsoMke lakSaNa va udAharaNa 6-7 vargita-saMvargitarAzise anantaguNI 9 saMkhyAkI sarvathA ekarUpatAkA tathA chaha dravyaprakSiptarAzise anaparihAra ntaguNI hIna hai, isakA sopa10 dravyapramANAnugamakA artha pattika pratipAdana aura ina rAzi11 nirdezakA svarUpa aura usake bhedoM yoMke utpattikramakA prarUpaNa 19-26 kA spaSTIkaraNa 8-10 24 kAlakI apekSA mithyAdRSTi jIva rAzikA nirUpaNa, tathA kSetraoghase dravyapramANanirdeza 10-101 pramANake pUrva kAlapramANake prati12 mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa pAdanakI sArthakatA 1.25 kAlakI apekSA mithyAdRSTi jIva. prarUpaNa rAzikI gaNanA karanekA prakAra 13 anantake 11 bheda, nAmAnanta aura tathA isa gaNanAmeM kevala atItasthApanAnantakA svarUpa kAlake grahaNakA pratipAdana 28-29 14 dravyAnantake bheda 26 atItakAlase mithyASTrirAzi bar3I 15 Agama aura AptakA lakSaNa hai, isakA solaha-pratika alpa16 Agama dravyAnantakA svarUpa - bahutvase samarthana 30-31 17 noAgama drabyAnantake bheda, unakA kSetrakI apekSA mithyAdRSTirAzikA svarUpa aura tadviSayaka zaMkA pramANa-prarUpaNa, tathA kSetrapramANake samAdhAna 13-15 pUrva bhAvapramANake pratipAdana na kara18 zAzvatAnanta, gaNanAnanta apradezi nekA kAraNa 32 27 Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "pRSTha naM. dravyapramANAnugama-viSayasUcI krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya 28 kSetrakI apekSA mithyAdRSTirAzike gRhItagRhAta aura gRhItaguNakAra 54 mApanekA prakAra 3244 dvirUpadhArAmeM gRhIta uparima vikalpa29 loka, jagaccheNI aura rAjukA dvArA mithyAdRSTirAzikI utpatti svarUpa 33/45 ghanadhArAmeM gRhIta uparima vikalpa 30 madhyaloka-vistArake saMbaMdhameM mata- 46 ghanAghanadhArAmeM gRhIta uparima bheda tathA dhavalAkArakA tatsaMbaMdhI vikalpa sayuktika nirNaya 34-38/47 gRhItagRhIta-uparima vikalpameM 31 kSetrapramANake prarUpaNakI sArthakatA 38/ tInoM dhArAoMke dvArA mithyASTi32 bhAvapramANakA svarUpa va usake bheda 38-39 rAzikI utpatti 33 sUtrameM bhAvapramANake nahIM kahane meM 48 gRhItaguNakAra uparima vikalpameM tInoM dhArAoMke dvArA mithyAvRSTi 34 bhAvapramANakI apekSA khaMDita, rAzikI utpatti bhAjita, viralita aura apahRta 49 sAsAdanasamyagdRSTise lekara saMyanAmaka gaNitakI prakriyAoMke dvArA tAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNamithyAdRSTirAzike lAne kI vidhi 39 sthAnavI jIvoMkA pramANa 1 vargasthAnameM khaMDita, Adike dvArA 50 sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA pramANa mithyAdRSTirAzike pramANa-nirUpaNa- 51 kSetra aura kAlakI apekSA sAsAkI pratijJA danasamyagdRSTiyoMke pramANakI prarU36 mithyAdRSTirAzi lAne ke lie dhruva paNA nahIM karanekA kAraNa rAzikI sthApanA va usake dvArA 52 kAlapramANasaMbaMdhI AvalI,ucchAsa, khaMDita, bhAjita, viralita aura ____ stoka, lava, nAlI, muhUrta, bhinnaapahata vidhioMse mithyASTi muhUrta aura antarmuhUrtakA svarUpa rAzikA pramANa-prarUpaNa 41 53 eka muhUrta meM prANoMkI saMkhyAsiddhi *37 mithyAdRSTirAzikA pramANa tathA aura matAntarakA khaMDana tatsaMbaMdhI gaNitakA zAstrIya 54 asaMyatasamyagdRSTi, samyagmithyAkAraNa 42-46 dRSTi,sAsAdanasamyagdRSTi aura saMya38 gaNitasaMbaMdhI nau karaNa-gAthAeM 46-49 tAsaMyata avahArakAlokA kathana / 39 sarpajIvarAzimeMse mithyAdRSTi aura 55 oghasamyagmithyAdRSTi, sAsAdanasiddha-terasa guNasthAnoMke pramANa samyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoMkA pRthaka karanekI nirukti avahArakAla AvalIke asaMkhyA40 vikalpake adhastana aura uparima taveM bhAga na hokara 'asaMkhyAta . bheda, tathA vargadhArAmeM mithyAdRSTi AvalI pramANa hai| isa bAtakA rAzi lAneke lie adhastana samarthana va virodha-parihAra vikalpakI asaMbhavatA | 52/56 sAsAdanasamyagdRSTi Adi rAzi41 ghanadhArAmeM adhastana vikalpa yoMke anabasthita rahane para bhI unake 42 ghanAghanadhArAmeM adhastana vikalpa 53| nizcita pramANa lAneke lie 43 uparima vikalpake tIna bheda-gRhIta. nizcita bhAgahArakA samarthana . .. .. 190 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 77 SaTkhaMDAgamakI prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. | krama naM. viSaya 57 khaMDita,bhAjita viralita, apahRta, pAttike anusAra upazAmakoM aura pramANa kAraNa aura niruktike dvArA kSapakoMkI saMkhyAkA matabheda dhargadhArAmeM sAsAdanasamyagdRSTiyoMke 71 eka eka guNasthAnameM upazAmaka pramANakA prarUpaNa 71 aura kSapakoMkA saMyukta pramANa 58 adhastanavikalpameM dvirUpavargadhArA 72 sayogikevaliyoMkA praveza va AdikA Azraya lekara sAsAdana kAlakI apekSA pramANa / samyagdRSTiyoMke pramANakA prarUpaNa 73 sayogikevalI jinoMkI lakSapRtha59 uparimavikalpake tInoM bhedoM meM kva saMkhyAke nikAlanekA vidhAna dvirUpavargadhArA AdikA Azraya 74 yathAkhyAtasaMyatoMkA, sarvasaMyatalekara sAsAdanasamyagdRSTiyoMke rAzikA tathA upazAmaka aura kSapapramANakA prarUpaNa koMkA pramANa 60 samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamya- 75 pramatta aura apramattasaMyatoMkI gdRSTi aura saMyatAsaMyata kI prarU rAzike nikAlanekA eka nayA paNA khaDita Adi vidhise sAsA prakAra danasamyagdRSTi kI prarUpaNAke samAna 76 dakSiNapratipattivAlI sarva saMyaunake pRthak pRthak avahArakAlake tokI saMkhyApara AkSepa aura samAdvArA karanekA nirdeza dhAna 61 sAsAdanasamyagdRSTi Adike ava. 77 uttarapratipattikI apekSA pramatta. hArakAla, pramANa aura palyopamakI saMyata AdikA pramANa aMkasaMdRSTi ogha bhAgAbhAga prarUpaNa 62 pramattasaMyatoMkA pramANa alpabahatvake kathanakI pratijJA 63 apramattasaMyatoMkA pramANa aura svataMtra alpabahutva anuyoga dvArake hote hue bhI yahAM usake 64 apramattasaMyatoMke pramANase pramatta kahanekA kAraNa 114 saMyatoMke dUne pramANakA kAraNa 80 alpabahutvake do bheda svasthAna aura 65 cAroM upazAmakoMkA pravezakI sarvaparasthAna 114 apekSA pramANa mithyAdRSTirAzimeM svasthAna alpa66 cAroM upazAmakoMkA kAlakI apekSA bahutvakA abhAva 114 pramANa va unakI saMkhyAke jor3anekA 82 sAsAdanAdi rAziyoMmeM svasthAna prakAra alpabahutva 114 67 cAroM kSapaka aura ayogikevalIkA 83 ogha sarvaparasthAna alpabahuskha pravezakI apekSA pramANa 68 cAroM kSapaka aura ayogikevalIkA Adezase dravyapramANanirdeza 121-487 kAlakI apekSA pramANa va unakI saMkhyAke jor3anekA prakAra 1 gatimArgaNA 121-305 69 upazAmakoM aura kSapakoMkI saMkhyAke (narakagati) lAnekA karaNasUtra 94 84 sAmAnya nAraka mithyAdRSTi7. uttarapratipatti aura dakSiNa prati- yoMkA pramANa Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama naM. dravyapramANAnugama-viSayasUcI viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya 85 asaMkhyAtake nAmAdi gyAraha bheda vikalpake dvArA ukta rAzikI aura unakA svarUpa 123-125 prarUpaNA prakRtagaNanAsaMkhyAtase prayojana 99 sAsAdanase lekara asaMyatasamyatathA zeSa asaMkhyAtoMke varNanakI gdaSTi guNasthAna taka pratyeka guNasArthakatA 125 sthAnameM sAmAnya nArakiyoMkA 87 gaNanAsaMkhyAtake jaghanyaparItA pramANa saMkhyAta Adi nau bheda, tathA gaNasthAna-pratipanna sAmAnya prakRtameM madhyama asaMkhyAtAsaM nArakiyoMko guNasthAna-pratipanna khyAtakA grahaNa oghapramANa ke samAna mAna lene88 tIna vAra vargita saMvargitarAzise para AnevAle doSakA parihAra 1 asaMkhyAtaguNI tathA chaha dravya 101 ogha asaMyatasamyagdRSTi-avahAraprakSiptarAzise asaMkhyAtaguNI hIna kAlake Azrayase guNasthAna rAzise prayojana aura ukta rAzi pratipanna deva, tiryaMca aura nArayoMkA svarUpa-nidarzana kiyoMke pramANa lAne ke lie ava89 sAmAnya nAraka mithyAdRSTiyoMkA hArakAla utpanna karanekI vidhi kAlakI apekSA pramANa va hetu| aura unakA pramANa .90 kSetrapramANase pahale kAla pramA prathama pRthivImeM nArakiyoMkA __Nake varNanakI sArthakatA pramANa 91 nAraka mithyAdRSTiyoMkI kAlakI sAmAnya nArakoMke pramANa samAna apekSA gaNanA karanekA prakAra prathama prathivIke nArakAkA pramANa 92 nArakasAmAnya mithyASTiyoMkA mAnanepara utpanna honevAlI / kSetrakI apekSA pramANa ApattikA parihAra aura vize93 nArakasAmAnya mithyASTiyoM kI SatAkA pratipAdana viSkambhasUcIkA pramANa |104 prathama narakake mithyAdRSTi nAra94 sUtrapaThita 'aMgula' zabdase koMkI viSkaMbhasUcI aura avahArasUcyaMgulake grahaNakA sapramANa kAla samarthana 105 ukta nArakoMkA prakArAntarase 95 vargasthAnameM khaMDita Adike dvArA avahArakAla 164 viSkaMbhasUcIkA prarUpaNa 135 106 pratyeka pRthivIke prati avahAra96 nArakasAmAnya mithyAdRSTiyoMke kAla, prakSepa zalAkAeM aura pramANa lAnekelie viSkaMbhasUcIke viSbhasUcImeM apanayanarUpabalase bhAgahArakI utpatti 141 saMkhyAke pramANakA pratipAdana 97 vargasthAnameM pramANa Adike dvArA 107 sAmAnya avahArakAlamAtra chaha avahArakAlakA nirUpaNa 142 pRthiviyoMke dravyakA Azraya lekara 98 nAraka sAmAnya mithyAdRSTi pratyeka pRthivImeM avahArakAla prakSeparAzikA pramANa avahArakAlase zalAkAeM nikAlanekA vidhAna kisa prakAra AtA hai, yaha batA 108 ukta sAtoM avahArakAloMke milAkara pramANa, kAraNa, nirukti aura nakI vidhi aura unase prathama . 162 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. SaTkhaMDAgamakI prastAvanA : krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya - pRthivIke avahArakAlake utpanna... batalAnevAlI aMkasaMdRSTi karanekA krama 175 121 dUsarIse sAtavIM pRthivI takake 109 prakArAntarase prathama . pRthivIke mithyAdRSTi nArakiyoMkA dravya, . avahArakAla lAnekI vidhiyAM kAla aura kSetrakI apekSA pramANa 198 110 chaThI aura sAtavIM pRthiviyoMkA 122 jagaccheNIke kitane kitane vargasaMyukta avahArakAla mUloMke paraspara guNA karanese 111 pAMcavIM, chaThI aura sAtavIM pRthi kisa kisa pRthivIke nAraka. viyoMkA saMyukta avahArakAla mithyAdRSTiyoMkA pramANa AtA 112 cauthI, pAMcavIM, chaThI aura sA hai, isakA spaSTIkaraNa aura usameM tavIM pRthiviyoMkA saMyukta ava pramANa 200 hArakAla. 182123 tRtIyAdi pRthiviyoMke dravyake 113 tIsarIse sAtavIM taka pAMca pRthi Azrayase dUsarI pRthivIke dravyaH viyoMkA saMyukta avahArakAla utpanna karanekI vidhi 201 114 dUsarIse sAtavIM taka chaha pRthi. 124 prathama pRthivIke Azrayase dUsarI viyoMkA saMyukta avahArakAla pRthivIke dravya utpanna karanekI 115 dUsarI Adi chaha pRthiviyoMke vidhi aura isI prakAra zeSa pRthisaMyukta ., avahArakAlase prathama viyoMke dravya utpanna karanekI . pRthivIke avahArakAlake lAnekI.. sUcanA 203 vidhi 186 125 dUsarIse sAtavIM pRthivItaka guNa. 116 hAnirUpa aura prakSeparUpa aMkoMkA sthAna pratipanna jIvoMkA pramANa 206 zAna karAneke liye aMkasaMdRSTi, 26 dUsarIse sAtavIM prathivI taka tathA prakSeparUpa rAzikI vidhi guNasthAna pratipanna jIvoMkA 117 rAzike hAnirUpa vidhAnakA aMka pramANa oghaprarUpaNAke samAna saMdRSTi dvArA spaSTIkaraNa kahanese utpanna honevAle doSakA 118 sAmAnya avahArakAlake pakavira parihAra aura sAtoM pRthiviyoMke lanake prati prApta sAmAnya dravyake guNasthAna pratipanna jIvoMke avasAtabI pRthivIke mithyAdRSTi hArakAloMkA pratipAdana 206 dravyapramANa khaMDa karake unakA |127 narakagati-sabandhI bhAgAbhAga sAtoM pRthiviyoMmeM vibhAjana aura 128 narakagati-sambandhI alpabahutva 208 inaparase prathama pRthivIke avahAra (tiryaMcagati) kAlakI utpatti 193 129 mithyAdRSTise lekara saMyatAsaMyata 119 khaMDa zalAkAoMkA Azraya karake guNasthAnataka sAmAnya tiryaMcoMkA prakArAntarase prathama pRthivIke pramANa, tathA sAmAnya tiryaMcoMkA mithyAdRSTi avahAra kAlakI pramANa oghapramANake samAna utpattiH mAnanepara AnevAle doSakA 120 narakagatike sAmAnya aura vizeSa parihAra rupase acahArakAla, viSkA- |130 sAmAnya tiryaMca mithyAdRSTiyoM kI sUcI aura prakSepa avahArakAla dhruvarAzi maura guNasthAna pratipanna 207 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 237 dravyapramANAnugama-viSayasUcI kama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya __ sAmAnya tiryaMcoMkA avahArakAla 216/ paryAptoMkA pramANa 131 jahAM rAzikA anantarUpa pramANa 142 paMcendriya tiryaMca mithyASTi batAyA hai vahAM bhI kAlaprarUpaNAse yonimatiyA~kA dravya, kAla aura dravyaprarUpaNAkI sUkSmatA siddha kSetrakI apekSA pramANa hotI hai, isakA spaSTIkaraNa 217/143 paMvendriyatiyaca mithyAdRSTi yoni132 paMcendriyatiryaMca mithyAdRSTiyoMkA matiyoMkA avahArakAla aura dravya aura kAlakI apekSA pramANa usake viSayameM matabheda 230 133 asaMkhyAtAsaMkhyAta apasarpiNI- 144 paMcendriyatiryaMca mithyAdRSTi yoniutsarpiNIkAloM ke bItane para matiyoMke avahArakAlakA khaMDita Adike dvArA kathana paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTirAzi 232 ke viccheda honekI zaMkAkA 145 paMcendriya tithaMca mithyAdRSTi samAdhAna yonimatiyoMkI viSkambha sUcI 134 paMcendriyatiryaMca mithyAdRSTirAzi aura dravyakA varNana kA kSetrakI apekSA pramANa va 146 sAsAdana guNasthAnase lekara unake avahArakAlakI siddhi saMyatAsaMyata taka pratyeka gaNasthA135 paMcendriyatiryaMca mithyAdRSTiyoMke nameM paMcendriya tiryaca yoni. matiyoM kA pramANa tathA use avahArakAlakA khaMDita Adike oghavat kahanese utpanna huI / dvArA prarUpaNa 22. ApattikA parihAra 237 136 paMcendriyatiryaMca mithyAdRSTiyoMkI |147 paMcendriyatithaMca yonimatI asaMviSkaMbhasUcI aura dravyakA sama yatasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi, 225 137 sAsAdana guNasthAnase lekara sAsAdana aura saMyatAsaMyatakA avahArakAla 238 saMyatAsaMyata taka pratyeka guNa |148 paMcendritiyeca paryAptoM meM asaMyata- ... sthAnameM paMcendriya tiryaMcoMkA samyagdRSTi puruSavediyoMse asaMpramANa 2261 yatasamyagdRSTi strIvediyoMke, aura 138 dravyapramANake AdimeM kathana strIvediyose, napuMsakavediyoMke karanekA prayojana, va dravyapramANa anya pramANoMse stoka hai, uttarottara kama honekA kAraNa . 149 paMcendriyatithaMca tInavedavAle isameM hetu 227, samyagmithyAdRSTiyoMse paMcendriya139 dravyapramANase kAlapramANake tiryaMca yonimatI asaMyatasamyasUkSmatvakI siddhi mhaSTi jIva kama haiM, yA adhika haiM, 140 paMcendriya tiryaMca paryApta mithyA isa viSayameM upadezakA abhAva 238 dRSTiyoMkA kSetrakI apekSA pramANa, |150 paMceMdriyatiryaMca aparyAptoMkA dravya, tathA unake avahArakAlakA kAla aura kSetrakI apekSA pramANa spaSTIkaraNa 228/ va avahArakAlakA nirUpaNa . 239 141 sAsAdana guNasthAnase lekara tithaMcagati sambandhI bhAgAbhAga saMyatAsaMyata taka paMcedriya tiryaMca aura alpabahutva rthana 228 240 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa naM. 254 25 255 260 260 58 SaTakhaMDAgamakI prastAvanA phrama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya (manuSyagati) | mithyAdRSTiyoMkA pramANa hotA hai, 152 sAmAnya manuSya mithyAdRSTiyoMkA isakA samarthana dravya, kAla aura kSetrakI apekSA 164 do vevAle manuSya paryAptoMkA pramANa 244 avahArakAla aura unakA pramANa 153 sAmAnya manuSya mithyAdRSTiyoMkA bAdAlake ghanapramANa manuSya abahArakAla va khaMDita Adike paryAptarAzi hai, isa matakA khaMDana ' dvArA usakA kathana 246] aura sUtrapratipAdita matakA 154 madhyama vikalpa aura uparima samarthana vikalpameM bheda 248/166 sAsAdanaguNasthAnase lekara 155 manuSya mithyAdRSTi avahAra saMyatAsaMyatataka pratyeka guNasthAnakAlakA jagazreNImeM bhAga dene para meM paryApta manuSyoMkA pramANa rUpa adhika mithyAdRSTirAzi pramattasaMyata guNasthAnase lekara AtI hai, isameM pramANa ayogikevalI guNasthAnataka 156 oja aura yugma rAziyoMke bheda pratyeka guNasthAnameM paryApta manuprabheda aura unake lakSaNa 249 yAkA pramANa 157 yahAM jIvasthAnameM manuSya mithyA. manuSyaniyoMmeM mithyASTiyoMkA dRSTi avahArakAlakA jagazreNI meM pramANa va avahArakAla nirUpaNa bhAga denepara rUpa adhika sAsAda sAsAdana guNasthAnase lekara nAdi teraha guNasthAnavI apana ayogikevalI taka pratyeka guNayanarAzi AtI hai, isakA sama sthAnameM manuSyaniyoMkA pramANa, rthana tathA guNasthAna-pratipanna manuSyanI 158 manuSya mithyAdRSTiyoMke avahAra guNasthAna-pratipanna sAmAnya kAlakA kathana manuSyoMke saMkhyAtaveM bhAga hotI 159 sAsAdana guNasthAnase lekara haiM, isameM hetu saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka 170 labdhyaparyApta manupyoMkA dravya, guNasthAnameM sAmAnya manuSyoMkA kAla aura kSetrako apekSA pramANa pramANa 251 171 manuSyagatisambandhI bhAgAbhAga 160 sAsAdanasamyagdRSTi aura samya aura alpabahutva gmithyAdRSTi manuSyoMke pramANameM (devagati) matabheda 252172 sAmAnyadevoM meM mithyAdRSTiyoMkA 161 pramattasaMyata guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAnataka manu- 173 saMkhyAta, asaMkhyAta aura anaSyoMkA pramANa 252 ntake lakSaNa va paraspara bheda 162 paryApta manupya mithyAdRSTiyoMkA 174 kAla aura kSetrakI apekSA pramANa aura khaMDita Adike dvArA sAmAnya deva mithyASTiyoMkA usakA kathana pramANa 163 paryApta manuSyarAzimeMle guNasthAna- 175 sAsAdana guNasthAnase lekara pratipannarAzike ghaTA denepara asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna taka 261 262 264 pramANa 266 267 268 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha naM. 269/ asaM 280 . dravyapramANAnugama-viSayasUcI krama naM. viSaya . pRSTha naM. krama naM. viSaya pratyeka guNasthAnameM sAmAnya sAsAdana, samyagmithyAdRSTi aura devoMkA pramANa asaMyatasamyagdRSTi devoMkA pramANa, 76 asaMyatasamyagdRSTi, samyagmithyA tathA sanatkumArase lekara zatAra dRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi sahasrAra kalpataka mithyAdRSTi devoMkA avahArakAla devoMkA pramANa aura bhAgahAra 177 bhavanavAsI mithyAdRSTiyoMkA dravya, Anata-prANata kalpase lekara nava kAla aura kSetrakI apekSA pramANa / graiveyaka taka mithyAdRSTayAdicAroM 178 sAsAdana, samyagmithyAdRSTi aura guNasthAnavartI devoMkA pramANa 281 asaMyatasamyagdRSTi bhavanavAsiyoM- 189 anudizose lekara aparAjita kA pramANa anuttaravimAnataka asaMyatasamya179 vAnavyantara mithyAdRSTi devoMkA gdRSTi devoMkA pramANa dravya, kAla aura kSetrakI apekSA 190 guNasthAna-pratipanna sarva devoMke pramANa avahArakAla 180 vAnavyantara aura yonimatiyoMke AnatAdi uparima guNasthAnaabahArakAlameM matabheda aura pratipanna devoMkA pramANa palyousakA nirNaya pamake asaMkhyAtaveM bhAga hai, yaha 181 sAsAdana, samyagmithyAdRSTi aura vacana 'isake dvArA antarmuhUrtase asaMyatasamyagdRSTi vAnavyantarIkA palyopama apahRta hotA hai| aisA pramANa vizeSita karake kyoM kahA?isakI 182 jyotiSI devAkA pramANa, va usa saphalatA pramANako sAmAnya devarAzike 192 sarvArthasiddhi vimAnavAsI devoMkA samAna kahanese AnevAle doSakA pramANa 286 parihAra 275 193 devagatisaMbaMdhI bhAgAbhAga 183 jyotiSI devoMkA avahArakAla 276/194 devagatisaMbaMdhI alpabahutva 288 185 saudharma aura aizAna kalpavAsI caturgatisaMbaMdhI bhAgAbhAga 295 mithyAdRSTi devoMkA dravya, kAla 196 caturgatisaMbaMdhI alpabahutva 297 aura kSetrakI apekSA pramANa 2 indriyamArgaNA 305-329 185 saudharma aura aizAna mithyAdRSTi | 197 sAmAnya ekendriya, bAdara eke. devoMkI viSkaMbhasUcI ndriya, sUkSma ekendriya aura ina 186 khuddAbaMdhameM sAmAnyase jIvoMkA tInoMke paryApta tathA aparyAptIkA pramANa kahate samaya jo viSkaMbha dravya, kAla aura kSetrakI apekSA sUciyAM batalAI haiM, ve hI yahAM pramANa 305 vizeSarUpase jIvoMkA pramANa 198 ukta nau rAziyoMkI dhruvarAziyAM 307 batAte samaya kahI gaI haiM, ataH 199 khaMDita Adike dvArA ukta nau yaha kathana paraspara viruddha hai. rAziyoMkA varNana 308 isa prakAra utpanna huI zaMkAkA 200 paryApta aura aparyApta vikalatraya samAdhAna 278 jIvoMkA dravyakI apekSA pramANa / 310 187 saudharma aura aizAna kalpavAsI 201 prakRtameM paryApta aura aparyApta 276 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60 pRSTha naM. SaTkhaMDAgamakI prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM.,krama naM. viSaya tathA dvIndriya, trIndriya aura catu- 213 aparyAptakAlameM guNasthAna-pratirindriya padase kinakA grahaNa kiyA panna jIva labdhyaparyAptaka nahIM gayA hai, isakA spaSTIkaraNa 311 hote, isakA samarthana 318 202 sayogikevalIke paMcedriyatvakA 214 indriyamArgaNAkI apekSA bhAgAsamarthana 311) bhAga 318 203 vikalatraya jIvoMkA kAlakI 215 indriyamArgaNAkI apekSA alpa__ apekSA pramANa 312 bahutva 322 204 dvIndriyAdi rAziyAM sarvathA 3 kAyamAgaNA 329-386 Ayasahita honese vicchinna nahIM hotI haiM, phirabhI ye asaMkhyAtA 216 pRthivIkAyika, apkAyika, tejasaMkhyAta apasarpiNiyoM aura skAyika, vAyukAyika, tathA utsarpiNiyoMke dvArA vicchinna bAdarapRthivIkAyika, bAdaraapakAhotI haiM, aise virodhakA parihAra 312 yika, bAdarataijaskAyika, bAdara205 vikalatrayajIvoMkAkSetrakI apekSA ghAyukAyika,bAdaravanaspatikAyika pramANa pratyekazarIra tathA ina pAMca bAda206 paMcendriyasAmAnya aura paMcendriya roMke aparyAptaH sukSmaprathivIkAparyAptoMkA dravya, kAla aura yika, sUkSmaapkAyika, sUkSmakSetrakI apekSA pramANa taijaskAyika, sUkSmavAyukAAyaka, 207 vikalatrayoMke pramANa-pratipAdaka tathA ina cAra sUkSmoM ke paryApta sUtrake sAtha paMcendriyoMke pramANa aura aparyAptoMkA pramANa 329 kA pratipAdaka sUtra kyoM nahIM 217 pRthivIkAyikakA artha, prasaMgase kahA, isakA spaSTIkaraNa 315 karmake bhedoMkA ullekha, tathA bAdara 208 vikalendriya aura sakalendriyoMkA kA svarUpa 330 avahArakAla tathA dravyapramANa 315/218 pRthivIkAyika Adike pratyeka 209 sAsAdanaguNasthAnase lekara hote hue unheM 'pratyekazarIra' ayogikevalI guNasthAna taka yaha vizeSaNa kyoM nahIM lagAyA paMcendriyasAmAnya aura paMcendriya jAtA hai, isakA spaSTIkaraNa 331 paryAptoMkA pramANa 317 219 sUkSma, paryApta aura aparyApta 210 jinakI indriyAM naSTa hogaI haiM, inake svarUpoMkA spaSTIkaraNa 331 aise sayogI ayogI jinako 220 vigrahagatimeM vidyamAna vanaspatipaMcendriya kaise kahA jA sakatA kAyika jIva pratyeka hai, yA hai, isa zaMkAkA samAdhAna 317 sAdhAraNa, isa zaMkAkA samA. 211 labdhyaparyApta paMcendriyoMkA dravya, dhAna 332 kAla aura kSetrakI apekSA pramANa 317/221 taijaskAyikarAzike utpanna kara212 labdhyaparyApta paMcendriyoM ke pramANa nekI vidhi 334 kA pratipAdaka sUtra paMcendriya 222 cauthIvAra kitanI guNakArazalAmithyASTiyoMke pramANa pratipAdaka kAoMke jAnepara taijaskAyikasUtrake sAtha nahIM kahanekA kAraNa 3.18 rAzi utpanna hotI hai, isase 314 Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha na. 351 356 342 dravyapramANAnugama-viSayasUcI phrama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya lekara isa viSayameM aneka matA- | khaMDita Adise rAzikA kathana ntaroMkA ullekha, aura kauna mata 235 bAdarataijaskAyika paryAptarAzikA pUrva paraMparAgata hai, isakA sakA pramANa samarthana 337/236 bAdaravAyukAyika paryAptarAzikA 223 prakArAntarase taijaskAyikarAzike utpanna karanekA vidhAna 339/ dravya, kAla aura kSetrakI apekSA pramANa 224 khaMDita Adike dvArA taijaskAyikarAzikA varNana 11.237 bAdaravAyukAyika paryAptarAzikA 225 tejaskAyikarAzise pRthivI, jala pramANa aura vAyukAyikarAzike utpanna 238 bheda-prabhedayukta vanaspatikAyika karane kI prakriyA, tathA inhIM tInoM jIvoMkA dravya-pramANa rAziyoMke avahArakAla 'jinakA zarIra vanaspatirUpa 226 prakRtopayogI karaNasUtra, tathA hotA hai unheM vanaspatikAyika ukta cAroM rAziyoMke sUkSma, kahate haiM, vanaspatikAyikakA sUkSmaparyApta, sUkSmaaparyApta aisA artha karanepara vigrahagatimeM aura bAdararAzisambandhI avahAra sthita jIvoMko vanaspatikAyikatva kAla kaise prApta hotA hai, isa zaMkAkA 227 bAdarataijaskAyika Adi rAzi samAdhAna yoMke ardhaccheda 344/240 bheda-prabhedayukta vanaspatikAyika 228 bAdarataijaskAyikarAzikI satta jIvoMkA kAla aura kSetrakI apekSA raha prakArakI prarUpaNA pramANa 229 bAdaravanaspati pratyeka zarIra- 241 pUrvokta jIvarAziyoMkI dhuvarAzikI sattaraha prakArakI prarU rAziyAM paNA, tathA dUsarI bAdararAzi- 242 basakAyikasAmAnya aura trasayoMkI pUrvokta rAziyoMke samAna kAyikaparyApta mithyAdRSTi jIvoMkA prarUpaNa karanekI sUcanA dravya, kAla aura kSetrakI apekSA 230 sapratiSTita aura apratiSThita pramANa . pratyekavanaspatimeM bheda / 347/243 sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase 231. sUtrameM bAdaravanaspatipratyekazarIra lekara ayogikevalI guNasthAnataka kA hI pramANa kahA, unake bhedoMkA trasakAyika sAmAnya aura trasanahIM, isakA kAraNa 348 __ kAyikaparyAptoMkA pramANa 232 bAdarapRthivIkAyika paryApta, bAdara labdhyaparyApta trasakAyikAkA apakAyika paryApta aura bAdaravana pramANa spatikAyika pratyekazarIra paryApta |245 labdhyaparyApta sakAyikoMkA rAziyoMkA dravya, kAla aura pramANa labdhyaparyApta paMcendriyoM ke kSetrakI apekSA pramANa rUTa pramANake samAna kahanese utpanna 233 ukta tInoM rAziyoM ke bhAgahAra 350 huI ApattikA parihAra 234 bAdarataijaskAyika paryApta- 246 kAyamArgaNAsambandhI bhAgAbhAga rAzikA pramANa, avahArakAlava 247kAyamArgaNAsambandhI alpabahatva 3444 358 359 360 362 244 362 363 363 365 Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 397 397 399 400 SaTkhaMDAgamako prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya 4 yogamArgaNA 386-413 danasamyagdRSTiyoMkA pramANa aura 248 pAMcoM manoyogI tathA satya, avahArakAla ubhaya aura asatya ina tIna 261 audArikamizrakAyayogI asaMyatavacanayogI jIvoMkA pramANa samyagdRSTi aura sayogikevalI 249 ukta ATha rAziyAM devoM ke jinakA pramANa saMkhyAtaveM bhAga kyoM haiM ? isakA 2 vaikriyikakAyayogI mithyASTisamarthana yoMkA pramANa va avahArakAla 250 sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase 3 vaikriyikakAyayogI sAsAdanalekara saMyatAsaMyatataka ukta ATho samyagdRSTi,aura asaMyatasamyagdRSTi rAziyoMkA pramANa tathA usakA jIvarAzikA pramANa va avahAra kAla oghaprarUpaNAke samAna kathana karane meM hetu ... 264 vaikriyikamizrakAyayogI mithyA dRSTiyoMkA pramANa 251 pramattasaMyatase lekarasayogikevalI taka ukta AThoMrAziyoMkApramANa 265 vaikriyikamizrakAyayogIsAsAdana samyagdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi 252 pramattasaMyatAdiguNasthAnoMmeM ATha rAziyoMkA pramANa oghasamAna jIvoMkA pramANa va avahArakAla na kahanekA kAraNa 266 AhArakakAyayogI pramattasaMyatoM kA pramANa 253 vacanayogI aura anubhayavacana 267 AhArakamizrakAyayogI pramattayogI mithyAdRSTijIvoMkA dravya, saMyatoMkA pramANa va matAntara kAla aura kSetrakI apekSA pramANa parihAra 402 254 sAsAdanAdi guNasthAnavartI ukta 10.268 kArmaNakAyayogI mithyAdRSTijIvoM . rAziyoM kA pramANa kA pramANa va dhruvarAzi 402 255 sva-bheda-yukta manoyogI, vacanayogI aura kAyayogI jIvoMke 269 kArmaNakAyayogI sAsAdanasamyaavahArakAla aura jIvarAziyAM / gdRSTi aura asaMyatasaMmyagdRSTi jIveMkA pramANa va avahArakAla 403 256 kAyayogI aura audArikakAya kArmaNakAyayogI sayogijinakA yogI mithyAdRSTiyoMkA pramANa pramANa 404 257 sAsAdanaguNasthAnase lekara 271 yogamArgaNA sambandhI bhAgAbhAga 404 sayogikevalI taka kAyayogI aura audArikakAyayogiyoMkA 272 yogamArgaNA sambandhI alpabahutva 408 pramANa, dhuvarAzi tathA avahAra 5 vedamArgaNA 413-424 kAla 395273 strIvedI mithyAdRSTiyoMkA pramANa, 258 audArikamizrakAyayogI mithyA deviyoMke pramANakI khudAbaMdhase dRSTiyoMkA pramANa aura dhruvarAzi siddhi aura strIvediyoMkA ava259 audArikakAyayogarAzike saMkhyA hArakAla 613 taveM bhAga audArikAmizrakAya- 274 sAsAdana samyagdRSTise lekara yogarAzake hone meM hetu saMyatAsaMyata guNasthAna taka 260 audArikamizrakAyayogI sAsA pratyeka guNasthAnameM strIvediyokA 3 bhamANa Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dravyapramANAnugama-viSayasUcI Rma naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya pRSTha naM. pramANa 414 6 kaSAyamArgaNA 424-436 275 strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoMke 288 krodha, mAna, mAyA aura lobhakama honekA kAraNa kaSAyI jIvoM meM mithyAdRSTi guNa sthAnase lekara saMyatAsaMyata guNa6 pramattasaMyata guNasthAnase lekara sthAna taka pratyeka guNasthAnameM anivRttikaraNa upazamaka va jIvoMkA pramANa va avahArakAla 424 kSapakake savedabhAga taka strIvediyoMkA pramANa 310289 pramattasaMyata guNasthAnase lekara anivRtti guNasthAnataka cAroM 277 puruSavedI mithyAdRSTiyoMkA pramANa kaSAyavAle jIvoMkA pramANa 428 va avahArakAla 290 lobhakaSAyI upazamaka, va kSapaka 278 sAsAdanasamyagdRSTiselekara ani sukSmasAmparAyikasaMyatoMkApramANa 429 vRttikaraNa upazamaka va kSapakake 291 akaSAyI jIvoMmeM upazAntakaSAyasaveda bhAga taka puruSa vediyoMkA vItarAgachadmasthAkA pramANa aura pramANa va avahArakAla dravyakarma cAra prakArakA honese 279 mithyAdRSTi guNasthAnase lekara cAra bhedoM meM vibhakta. mUla upasaMyatAsaMyata takake napuMsaka vedi zAntakaSAyarAzi pratyeka mUloghayoMkA pramANa va avahArakAla pramANako kaise prApta hotI hai, 280 pramattasaMyata guNasthAnase lekara isa zaMkAkA samAdhAna anivRttikaraNa upazamaka kSapakake 292 akaSAyI kSINakaSAyatirAgasaveda bhAga taka napuMsakavediyoMkA chadmastha aura ayogikevalI pramANa jinoMkA pramANa 281 strIvedI pramattAdigazise bhI 293 akaSAyI sayogikevalI jinoMkA napuMsakavedI pramattAdirAzike pramANa 431 saMkhyAta bhAga honekA kAraNa / 294 kaSAyamArgaNAsambandhI bhAgAbhAga 431 282 apagatavedI upazAmakoMkA praveza- 295 kaSAyamArgaNAsambandhI alpakI apekSA pramANa bahutva 433 283 upazAntakaSAyajIvake upazAmaka 7 jJAnamArgaNA 436-446 sakSA kaise hai, isa zaMkAkA 296 matyajJAnI aura zrutAzAnI mithyAsamAdhAna dRSTi va sAsAdanasamyagdRSTi 284 apagatavedI upazAmakokA saMcaya jIvoMkA pramANa, dhruvarAzi aura * kAlakI apekSA pramANa avahArakAla 285 apagatavedI tInoM kSapaka aura 297 vibhaMgavAnI mithyAdRSTi jIvoMkA ayogikevaliyoMkA pramANa pramANa va avahArakAla 286 apagatavedI sayogikevaliyoMkA 298 vibhaMgavAnI sAsAdanasamyagdRSTi pramANa 421) jIvoMkA pramANa 438 287 vedamArgaNAsambandhI bhAgAbhAga va 299 mati, zruta, aura avadhinAnI alpabahutva 421/ jIvoMmeM asaMyatasamyagdRSTi guNa 430 430 Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSThana. 453 454 SaTakhaMDAgamakI prastAvanA krama naM. viSaya pRSTha naM. krama naM. viSaya sthAnase lekara kSINakaSAya guNa- | isa viSayakA UhApohAtmaka sthAnataka pratyeka guNasthAnameM zaMkA-samAdhAna jIvoMkA pramANa va avahArakAla 439314 cakSudarzanI jIvoM meM sAsAdana300 avadhijJAniyoMmeM pramattasaMyata samyagdRSTi guNasthAnase lekara guNasthAnase lekara kSINakaSAya kSINakaSAya guNasthAnataka ke guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIvoMkA pramANa jIvoMkA pramANa 441 315 acakSudarzaniyoM meM mithyAdRSTi 301 manaHparyayajJAniyoM meM pramattasaMyata guNasthAnase lekara kSINakaSAya guNasthAnase lekara kSINakaSAya guNasthAnatakake jIvoMkA pramANa guNasthAnataka jIvoMkA pramANa 441 va dhruvarAzi 455 302 kevalajJAniyoMmeM sayogikevalI 316 avadhidarzanI jIvoMkA pramANa va aura ayogikevalIjinoMkA pramANa 442 avahArakAla 455 303 jJAnamArgaNA sambandhI bhAgAbhAga 442317 kevaladarzanI jIvoM kA pramANa . 304 jJAnamArgaNAsambandhI alpabahutva 444/318 zrutadarzana aura manaHparyayadarzana 8 saMyamamArgaNA 447-452| | kyoM nahIM hotA hai, isa zaMkA 305 saMyamI jIvoMmeM pramattasaMyata guNa kA samAdhAna 456 sthAnase lekara ayogikevalI |319 jJAnamArgaNAsambandhI bhAgAbhAga 457 guNasthAnatakakA pramANa 447,320 jJAnamArgaNAsambandhI alpabahutva 458 306 sAmAyika aura chedopasthApanA 10 lezyAmAgeNA 459--471 saMyatoMmeM pramattasaMyata guNasthAnase 321 kRSNa, nIla aura kApota lezyAlekara anivRttikaraNa guNasthAna vAloM meM mithyADaSTi guNasthAnase taka pratyeka guNasthAnakA pramANa lekara asaMyatasamyagdRSTi guNagha donoM saMyatoMke bhedAbheda viSa sthAnataka pratyeka guNasthAnavartI yaka zaMkAkA samAdhAna 447 jIvoMkA pramANa va dhruvarAzi 4.9 307 parihAra vizuddhisaMyamavAle pramatta 322 tejolezyAvAle jIvoM meM mithyAaura apramattasaMyatoMkA pramANa 449 dRSTi jIvoMkA pramANa va avahAra308 sUkSmasAmparAyasaMyamavAle upa 461 zamaka va kSayakoMkA pramANa 449 323 tejolezyAvAle jIvoM meM sAsA9 yathAkhyAtasaMyamI, saMyamAsaMyamI dana samyagdRSTi guNasthAnase aura asaMyamI jIvoMkA pRthaka lekara apramattasaMyata guNasthAnapRthak pramANa takake jIvoMkA pramANa 462 31. saMyamamArgaNAsambandhI bhAgAbhAga 451/324 padmalezyAvAle jIvoMmeM mithyA311 saMyamamArgaNAsambandhI alpabahutva 451/ dRSTi jIvoMkA pramANa va avahAra 9 darzanamArgaNA 453-459/ kAla 312 cakSudarzanI mithyAdRSTi jIvoMkA 325 panalezyAvAle jIvoM meM sAsAdana dravya, kAla aura kSetrakI apekSA pramANa 453/ guNasthAnatakake jIvoMkA pramANa 463 313 cakSudarzanI jIva kise kahate haiM, 326 zuklalezyAvAle jIvoMmeM mithyA 463 453/ sthAnase lekara apramatta cakSudarzanI jIva kisa Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama naM. viSaya dRSTi guNasthAnale lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIvoMkA pramANa va avadvArakAla dravyapramANAnugama-viSayasUcI pRSTha naM. krama naM. 327 zuklalezyAvAle jIvoMmeM pramattasaMyata guNasthAna se lekara sayogikevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAnavartI jIvoMkA pramANa 328 lezyAmArgaNAsaMbaMdhI bhAgAbhAga 329 lezyAmArgaNAsaMbaMdhI alpabahutva saMyatAsaMyata saMkhyAta hI kyoM hote haiM, isa zaMkAkA samAdhAna 336 kSAyika samyagdRSTi cAroM kSapaka va ayogikevalI jinoMkA pramANa 337 kSAyikasamyagdRSTi sayogikevalI jinoMkA pramANa 338 vedakasamyagdRSTiyeM / meM asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna se lekara apramattasaMyata guNasthAna taka ke jIvoMkA pramANa 463 465 341 samyaktvamArgaNAsambandhI bhAgA466 467 bahutva kSayakasamyagdRSTi 11 bhavyamArgaNA 472-473 343 pramattasaMyata vedakasamyagdRSTiyoMse 330 bhavyasiddhika jIvoMmeM midhyAdRSTi guNasthAna se lekara ayogikevalI guNasthAna taka pratyeka guNasthAna meM jIvoM kA pramANa 331 abhavyasiddhika jIvoMkA pramANa 332 bhavyamArgaNAsambandhI bhAgAbhAga aura alpabahutva saMjJI mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa va avahArakAla 473 guNasthAnavartI 12 samyaktvamArgaNA 474 - 481 345 saMjJI jIvoMmeM sAsAdana guNasthAnase lekara kSINakaSAyaguNasthAna 333 samyagdRSTi jIvoM meM asaMyatataka pratyeka samyagdRSTi guNasthAnase lekara jIvoMkA pramANa ayogikevalI guNasthAnataka 346 asaMzI jIvakA dravya, kAla pratyeka guNasthAna meM jIvoMkA pramANa aura kSetrakI apekSA pramANa 334 kSAyikasamyagdRSTiyoMmeM asaMyata347 saMzImArgaNAsaMbaMdhI bhAgAbhAga va samyagdRSTi guNasthAna se lekara upaalpabahutva zAntakaSAya guNasthAna taka ke jIvoMkA pramANa 335 kSAyikasamyagdRSTi viSaya | 339 upazamasamyagdRSTiyoMmeM asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna se lekara upazAntakaSAya guNasthAnataka ke jIvoMkA pramANa 340 sAsAdana samyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa va avahArakAla 474 472 472 344 474 | 342 samyaktvamArgaNAsambandhI alpa bhAga 476 475 saMyatAsaMyata jIva saMkhyAtaguNe kaise ho sakate haiM, isa zaMkAkA samAdhAna 13 saMjJImArgaNA 351 AhAramArgaNAsambandhI bhAgAbhAga 352 AhAramArgaNAsambandhI alpa bahutva 65 pRSTha naM. 42 483 14 AhAramArgaNA 483-487 348 AhAraka jIvoM meM mithyAdRSTi guNasthAna se lekara sayogikevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAna meM AhAraka jIvoMkA pramANa va dhruvarAzi 479 349 anAhAraka jIvoMkA pramANa, dhruvarAzi va avahArakAla 476 350 anAhAraka ayogikevalI jIvoM kA pramANa 476 477 479 479 480 482-483 482 482 483 484 485 485 485 Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 arthasaMbaMdhI vizeSa sUcanA 1. pRSTha 47 kI gAthA naM. 28 kA pratiyoMmeM upalabdha pAThako rakhate hue artha do hAroMke antarase eka hArameM bhAga dene para jo labdha AtA hai usase bhAjita pUrva labdhakA, tathA donoM hAroMse alaga alaga bhAjita bhAjyake bhajanaphaloMkA antara hAnivRddhirUpa hotA hai / ( arthAt uparyukta donoM prakriyAoMkA phala barAbara hI hotA hai aura samAnarUpase ghaTatA bar3hatA hai | ) udAharaNa (bIjagaNitase ) - (1) yadi sa se ba choTA hai to (2) yadi sa se ba bar3A hai to (aMkagaNitase ) - bhAjya = a; hAra ( bhAjaka ) = ba aura sa; pUrvalabdha bhAjya = pUrvalabdha 9 3 36; hAra ( bhAjaka ) = 3; 36 6 a ba 6 a sa - = 6; dUsarA labdha a sa a ba = 2; 6 - 4 = 2. = ka/ = 6 aura 9; 36 9 = ka : a ba sa sa - ba = 4; hArAntara 9 = ka sa ba - sa - 2. pRSTha 50-51 parake pazcima vikalpakA spaSTIkaraNa pR. 50-51 para mUlameM jo pazcimavikalpa batalAyA gayA hai, usake sambandhameM hamAre sanmukha do ApattiyAM upasthita huIM, ki eka to vaha dhavalAkAra dvArA svIkRta aMkasaMdRSTise ghaTita nahIM hotA, aura dUsare prakRtameM usakA koI phala nahIM dikhAI detA / inhI ApattiyoMko dUra karane ke liye mUla meM prApta pATha rakhakara bhI anuvAda meM hamane usa pAThakA saMzodhana sujhAyA hai / tathApi eka taraha se bIjagaNita dvArA mUlameM diyA huA gaNita siddha bhI ho sakatA hai / jaise - 6 = 3. mAnalo, jIvarAzi ka; mithyAdRSTirAzi = a; siddhaterasarAzi = ba; a = ka - ba. aba cUMki ka anantarAzi hai, ataeva - ka + 1 = ka; ka - 1 = ka. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aba mUla pAThAnusAra ka sa a ka + ba ka + pAThasaMbaMdhI vizeSa sUcanA ka - ba ba ka = ka - ka (ka - 1) + ka ba ka = ka ba + 1 ba kintu yaha udAharaNa banatA tabhI hai, jaba yaha mAna liyA jAya ki anantameM eka ghaTAne va eka bar3hAnese ananta hI rahatA hai / ataeva yaha udAharaNa aMkasaMdRSTise nahIM batalAyA jA sakatA / 11 pAThasaMbaMdhI vizeSa sUcanA ka + ka ba 67 pR. 288 kI paMkti 9 meM ' evaM joisiya Adise lagAkara pR. 290 paMkti 2 ke 'gapadattAdo' takakA pATha pratiyoMmeM va mUDabidrIkI pratimeM nimna prakAra hai, jo dhavalAkArakI anyatra pATha-vyavasthA se kucha bhinna hai / hamane use mudraNameM anyatrakI vyavasthAnusAra kucha herapherase rakha diyA hai aura usakA kAraNa bhI vahIM de diyA hai / kintu pAThakoM kI sUcanA ke liye vaha pUrA pATha pratiyoMke anusAra yahAM diyA jAtA hai parasthANe payadaM / santratthovo asaMjadasammAiTThiavahArakAlo / evaM yavvaM jAva palidovamoci / tado uvari micchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sagaavahArakAlassa asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? palidovamo / ahavA padaraMgulasta asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi sUciaMgulANi / kettiyamettANi 1 sUciaMgulassa asaMkhejjadibhAgamettANi / ko paDibhAgo ? paridotramassa saMkhejjadibhAgo / uvari satthAnabhaMgo / evaM joisiyavANavaMtarANaM piNeyavaM / bhavaNavAsiyANaM satthANe sanvatthovA micchAiTThivikkhaMbhasUI | avahArakAlo asaMkhejjaguge / ko guNagAro ? sagaavahArakAlassa asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? vikkhaMbhasUI | ahavA seDhIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seThipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? vikkhaMbhasUcivaggo | ahavA ghaNaMgulaM / seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUI / davvamasaMkhejjagugaM / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUI | padaramasaMkhejjaguNaM / ko gugagAro ? avahArakAlo / logo asaMkhejjagugo / ko guNagAro ? seDhI / sAsaNAdINaM mUloghabhaMgo / bhavaNavAsiyANaM samvatthovo asaMjadasammAiTThiavahArakAlo / evaM yaDavaM jAva pralidovamoti / tado uvari bhavaNavAsiya mi cchAiTThivikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUIe asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? palidovamo | ahavA padaraMgulassa asaMkhejjadibhAgo asaM jANi sUciaMgulANi / kettiyamettANi ? sUciaMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgamettANi / ko paDi bhAgo ? palidovamo | uvari sagasatthANabhaMgo / sohammAdi jAva uvarimauvarimagevajjo tti satthANappA bahugaM jANiya yavvaM / uvari parasthANaM Nasthi, tattha se saguNadvANANamabhAvAdo / sabvaTTe satthANaM pi Natthi ekapadacAdo / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatra (pustaka 1) zuddha pRSTha paMkti azuddha 67 16 nAnAprakArakI ujvala aura nirmala dhavala, nirmala aura nAnAprakArakI vinayase vinayase 188 4 upadezaSTavyam upadeSTavyam 205 25 zaMkA, 29 isaliye zaMkA- to phira 251 1 tatpratighAtaH tapratighAtaH 345 8 -santApAnyUnatayA -santApAnnyUnatayA 26 saMtApase nyUna nahIM hai, santAparUpa hai, (pustaka 2) 433 28 AhAra, bhaya aura maithuna bhaya, maithuna aura parigraha 537 4 dabveNa challessA, bhAveNa teu- davva-bhAvehiM challessAo, pamma-sukkalessAo; , 15 dravyase chahoM lezyAeM, bhAvase teja, dravya aura bhAvase chahoM lezyAeM, padma aura zuklalezyAeM; (pustaka 3) 9 2 avazeSaH avizeSaH , 12 avazeSa avizeSa 15 2 kaDaya-rujagadIva kaDaya-rujaga-dIva 14 kaTaka, rUcakavaradvIpa kaTaka (kaMkaNa), rucaka (tAbIja) va dvIpa 15 3-4 cettadvatirikta cettadvyatirikta , 12 noAgamadravyAnta noAgamadravyAnanta 16 14 apredazAnanta apradezAnanta 18 6 tassa tattha tassa 26 28 dukkhevA pakkhevA 27 30 asaMkhebhjA asaMkhejA 28 7 rAsamhi rAsimhi 8 avAhirajadi avahirijadi Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 99 30 32 10 kodaveNa paMkti azuddha 13 vyakhyAna 26 zataprathaktva "3 33 34 35 30 begada 38 2 hA saMgo 112 126 30 kodoke samAna " 39 5 sahiya 29 ghaNayamANo 3 chiNNAvisiddhaM 45 5 asaMkhejja 51 14 ka - ba ( mithyAdRSTi ) 88 6 viradANa Nu kameNa 89 3 pamatta saMjadA NaM 6 dasaguNadvArA siNA 16 bhI ho........cAhiye, 39 264 3 ja 135 7 asejadi 157 27 jinabimba 176 16 jaNazreNI 176 22 __1048576 123 savvaddaNarUvANi 190 207 6 tiavahArakAlA 217 6 paMcidiya 281 287 171 2 tAe 221 11 guNiyaM 257 22-24 yahAM dhavalA ke.... spaSTa hai 260 10 maNusaNINaM 262 4 asaMkhejasa 263 8 pAdesu 99 9 ke 1 sAsaNadINaM 5 asaMdasammAiTTiNo zuddhipatra zuddha vyAkhyAna zatapRthaktva koDave yA kuDava (kur3e) se ghaNapamANo chiNNAvasi vesada hAsaggaho hI hai, aisA asat Agraha nahIM karanA cAhiye, muhiya asaMkheja ka - a ( mithyAdRSTi ) viradANa kameNa pamatta saMjadANaM dasaguNadvANarAsiNA ca asaMkhejjadi jina aura jinabimba jaga zreNI 1048576 193 savvANirUvANa tti avahArakAlA paMcidiya tIe guNiya x masiNINaM asaMkhejasta pakkhitta pahi pAThesu ko sAsaNAdIrNa asaMjadasammAdaTTiNo 69 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhipatra padattAdo padatva sarvArthasiddhi samyagdRSTiyoMkA asaMkhejjadibhAga cAra bahma-bahmottara NADhavedavvamidi NADhavedavvaM prAraMbha pRSTha paMkti azuddha 290 2 padatthAdo " 10 padArtha " 24 sarvAsiddhi 291 14 samyagdRhiyoMkA 292 5 asaMkhejadibhANa 296 26 jAra 302 1 brahma-brahmottara 306 10 NAdarevvAmidi / NAdarevvaM " 26 grahaNa " 28 , 307 4 sarAga 6 teNa " 16 sarAgasvarUpase . " 19 usa atIta 312 8 -vattAdo 318 9 sakhaja330 4 -kammata359 11 puvutta 366 5 bAdaravaNphA 367 2 tesimpjjttaa| 369 6 vAuNaM 381 2 pajattA 440 10 AvalieAe 447 9 puvilla 480 10 samvasammattesuppAyaNa " sapagajaMteNa ekasvarUpase jAte hue vittIdo saMkheja -kammatapuzvutta bAdaravaNapphara tesimapajjattA ghAUNaM pajjattA AvaliyAe puSvilla sabvasammattesu pAeNa - - - Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davvapamANANugamo Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMgalAcaraNam paMca-paramehi-vaMdaNaM (dhavalAntargatam ) siddhA daTThamalA visuddha-buddhI ya laddha-savvatthA / tihuvaNa-sira-seharayA pasiyaMtu bhaDArayA savve // 1 // tihuvaNa-bhavaNappasariya-paccakkhavaboha-kiraNa-pariveDho / uio vi aNatthavaNo arahaMta-divAyaro jayaU // 2 // ti-rayaNa-khagga-NihAeNuttAriya-moha-seNNa-sira-Nivaho / Airiya-rAu pasiyau parivAliya-bhaviya-jiya-loo // 3 // aNNANayaMdhayAre aNorapAre bhamaMta-bhaviyANaM / ujjoo jehi kao pasiyaMtu sayA uvajjhAyA // 4 // saMdhAriya-sIlaharA uttAriya-cirapamAda-dussIlabharA / sAhU jayaMtu savve siva-suha-paha-saMThiyA hu Niggaliya-bhayA // 5 // jayau dharaseNa-NAho jeNa mhaakmm-pyddi-paahudd-selo| buddhisireNuddhario samappio pupphayaMtassa // 6 // ) Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( (siri-bhagavaMta-pupphadaMta-bhUdayali-paNIde chakkhaMDAgame jIvaTThANaM tassa siri-vIraseNAiriya-virahayA TIkA dhavalA kevalaNANujoiyachaddavvamaNijiyaM pavAIhi / / NamiUNa jiNaM bhaNimo davvaNiogaM gaNiyasAraM // 1 // ) ( saMpahi coddasaNhaM jIvasamAsANamatthittamavagadANaM sissANaM tesiM ceva parimANapaDibohaNadvaM bhUdabaliyAiriyo suttamAha davvapamANANugameNa duviho Nideso ogheNa AdeseNa ya // 1 // jinhoMne kevalajJAnake dvArA chaha dravyoMko prakAzita kiyA hai aura jo pravAdiyoM ke dvArA nahIM jIte jA sake aise jinendradevako maiM (vIrasena AcArya) namaskAra karake gaNitakI jisameM mukhyatA hai aise dravyAnuyogakA pratipAdana karatA hUM // 1 // vizeSArtha--dravyAnuyogakA dUsarA nAma dravyapramANAnugama yA saMkhyAprarUpaNA hai| yadyapi dravya chaha haiM phira bhI isa adhikArameM guNasthAnoM aura mArgaNAsthAnoMkA Azraya lekara kevala jIvadravyakI saMkhyAkA hI prarUpaNa kiyA gayA hai| jinhoMne caudahoM guNasthAnoMke astitvako jAna liyA hai aise ziSyoMko aba unhIM caudahoM guNasthAnoMke arthAt caudahoM guNasthAnavI jIvoMke parimANa (saMkhyA) ke jJAna karAneke liye bhUlabali AcArya AgekA sUtra kahate haiM dravyapramANAnugamakI apekSA nirdeza do prakArakA hai, oghanirdeza aura Adezanirdeza // 1 // Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaThThANaM [ 1, 2, 1. dravati droSyati adudravatparyAyAniti dravyam / athavA drUyate droSyate adrAvi paryAya iti dravyam / taM ca davvaM duvihaM, jIvadavyaM ajIvadavyaM cedi / tattha jIvadavdhassa lakkhaNaM vuccade / taM jahA, vavagadapaMcavaNNo vavagadapaMcaraso vavagadadugaMdho vavagadaaTThaphAso suhumo amuttI agurugalahuo asaMkhejapadesio aNidisaMThANo tti evaM jIvassa sAhAraNalakSaNaM / uDDagaI bhottA saparappagAsao tti jIvadavyassa asAhAraNalakkhaNaM / ' uttaM ca arasamarUvamagaMdhaM avvattaM cedaNAguNamasadaM / jANa aliMgaggahaNaM jIvamaNidisaMThANe // 1 // jaM taM ajIvadavyaM taM duvihaM, rUvi-ajIvadavyaM arUvi-ajIvadavyaM cedi / tattha je taM rUvi-ajIvadavyaM tassa lakkhaNaM vucade- rUparasagandhasparzavantaH pudgalAH rUpi ajIvadravyaM jo paryAyoMko prApta hotA hai, prApta hogA aura prApta huA hai use dravya kahate haiN| athavA, jisake dvArA paryAya prApta kI jAtI hai, prApta kI jAyagI aura prApta kI gaI thI use drabya kahate haiN| vaha dravya do prakArakA hai, jIvadravya aura ajIvadravya / unameMse jIvadravyakA lakSaNa kahate haiN| vaha isaprakAra hai, jo pAMca prakArake varNase rahita hai, pAMca prakArake rasase rahita hai, do prakArake gandhale rahita hai, ATha prakArake sparzase rahita hai, sUkSma hai, amUrti hai, agurUlaghu hai, asaMkhyAtapradezI hai aura jisakA koI saMsthAna arthAt AkAra nirdiSTa nahIM hai vaha jIva hai| yaha jIvakA sAdhAraNa lakSaNa hai| arthAt yaha lakSaNa jIvako chor3akara dUsare dharmAdi amUrta dravyoMmeM bhI pAyA jAtA hai, isaliye ise jIvakA sAdhAraNa lakSaNa kahA hai| paraMtu UrdhvagatisvabhAvatva, bhoktRtva aura svaparaprakAzakatva yaha jIvakA asAdhAraNa lakSaNa hai| arthAt yaha lakSaNa jIvadravyako chor3akara dUsare kisI bhI dravyameM nahIM pAyA jAtA hai, isaliye ise jIvadravyakA asAdhAraNa lakSaNa kahA hai| kahA bhI hai jo rasarahita hai, rUparahita hai, gandharahita hai, avyakta arthAt sparzaguNakI vyaktise cetanAguNayakta hai. zabdaparyAyase rahita hai, jisakA liMgake dvArA grahaNa nahIM hotA hai aura jisakA saMsthAna anirdiSTa hai arthAt saba saMsthAnoMse rahita jisakA svabhAva hai use jIvadravya jAno // 1 // ajIvadravya do prakArakA hai, rUpI ajIvadravya aura arUpI ajIvadravya / unameM jo rUpI ajIvadravya hai usakA lakSaNa kahate haiN| rUpa, rasa, gandha aura sparzase yukta pudgala rUpI 1 pravaca. 2, 80, pazcA. 134. 2 -- sparzarasagandhavarNavantaH pudgalAH ' tattvArthasU. 5, 23. Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 1. ] davyamANAgame NisaparUvaNaM zabdAdi / taM ca rUvi - ajIvadavvaM chanhiM, puDhavi-jala-chAyA cauridiyavisaya-kammakkhaMdha - paramANU cedi / vuttaM ca puDhavI jalaM ca chAyA cauridiyavisaya kamma-paramANU / chavi meyaM bhaNiyaM poggaladavvaM jiNavare hiM' // 2 // [ 3 jaM taM arUvi - ajIvadavyaM taM cautrihaM, dhammadavvaM adhammadavtraM AgAsadavvaM kAladavyaM cedi / tattha dhammadavvassa lakkhaNaM vuccadevavagadapaMcavaNaM vavagadapaMcarasaM vavagada - dugaMdhaM vavagadaaDapAsaM jIva- poggalANaM gamanAgamanakAraNaM asaMkhejapadesiyaM logapamANaM dhammadavvaM / evaM cetra adhammadavvaM pi, gavari jIva-poggalANaM edaM dvidihedU / evamAgAsa pi, Navari AgAsadavyamaNaMtapadesiyaM savvagayaM ogAhaNalakSaNaM / evaM ceva kAladavvaM pi, varisa - parapariNAmaheU apadesiyaM loga padesaparimANaM / edANi cha ajIvadravya hai, jaise zabdAdi / vaha rUpI ajIvadravya chaha prakArakA hai, pRthivI, jala, chAyA, netrako chor3akara zeSa cAra indriyoMke viSaya, karmaskandha aura paramANu / kahA bhI hai jinendradevane pRthivI, jala, chAyA, netra indriyake atirikta zeSa cAra indriyoM ke viSaya, karma aura paramANu, isaprakAra pudgaladravya chaha prakArakA kahA hai // 2 // vizeSArtha - - Upara jo pugalake chaha bheda batalAye haiM ve upalakSaNamAtra haiM, isaliye upalakSaNase usa usa jAti ke putaloMkA usa usa bhedameM grahaNa ho jAtA hai / granthAntaroMmeM jo pudgala ke sthUla-sthUla, sthUla, sthUla sUkSma, sUkSma-sthUla, sUkSma aura sUkSma-sUkSma, ye chaha bheda ginAye haiM aura unakA dRSTAntoMdvArA spaSTIkaraNa karaneke liye uparyukta pRthivI Adi chaha prakAra batalAye haiM, isase bhI yahI siddha hotA hai ki ye pRthivI Adi nAma upalakSaNarUpa se liye gaye haiM / arUpI ajIvadravya cAra prakArakA hai, dharmadravya, adharmadravya, AkAzadravya aura kAladravya | unameM se dharmadravyakA lakSaNa kahate haiM / jo pAMca prakArake varNase rahita hai, pAMca prakAra rasase rAhata hai, do prakArake gandhase rahita hai, ATha prakArake sparzase rahita hai, jIva aura pudgaloM ke gamana aura Agamana meM sAdhAraNa kAraNa hai, asaMkhyAta pradezI hai aura lokAkAzake barAbara hai vaha dharmadravya hai / isIprakAra adharmadravya bhI hai, paraMtu itanI vizeSatA hai ki yaha jIva aura pudgaloM kI sthiti meM sAdhAraNa kAraNa hai / isIprakAra AkAzadravya bhI hai, para itanI vizeSatA hai ki AkAzadravya anantapradezI, sarvagata aura avagAhanalakSagavAlA hai / isIprakAra 1 go. jI. 601. puDhavI jalaM ca chAyA cauridiyavisayakammapAoggA / kammAtIdA evaM chanbheyA pauggalA hoMti // paJcA. 83. 2 logAgAsa pade se ekke je DiyA hu ekkekA / rayaNANaM rAsI hava te kAlAgU asaMkhadavvANi // davva saM. 22. go. jI. 589. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ? ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 1. davvANi / edesu chasu dantresu keNa davtreNa pagadaM ? jassa saMtANiogaddAre codasamaggaNaThANehi codasajIva samAsANamatthittaM parUvidaM jIvadavvasta teNa pagadaM / taM kadhaM Navyadi ti bhaNide 'micchAdiTThI kevaDiyA ' idi sesadavtrANaM parimANamujjhidUNa jIvadavtraparimANa parUvayasuttAda jANijadi jIvadavtreNekkeNa ceva pagadaM Na aNNadehiM ti / pramIyante anena arthA iti pramANam / davvasta pamANaM davtrayamANaM / evaM tappurisasamAse' kIramANe davvAdo pamANassa bhedo dukkadi, jahA devadattassa kaMbalo tti / ettha devadattAdo kaMbalasseva bhedo Na, abhede vi uppalagaMdho iccevamAdisu tappurisasamAsadaMsaNAdo | adhavA dabvAdo pamANaM keNa vi sarUveNa bhiNNaM ceva, aNNahA visesiya visesaNa bhAvANuvava kAladravya bhI hai, para itanI vizeSatA hai ki kAladravya apane aura dUsare dravyoMke pariNamana meM sAdhAraNa kAraNa hai, apradezI arthAt ekapradezI hai aura lokAkAzake jitane pradeza haiM utane hI kAlANu haiM / isaprakAra ye chaha dravya haiM / zaMkA--ina chaha dravyoMmeMse yahAM prakRtameM kisa dravyase prayojana hai, arthAt kisa dravyake dvArA prakRta viSaya kahA jAyagA ? samAdhAna -- satprarUpaNAnuyogadvAra meM caudahoM mArgaNAsthAnoMke dvArA jisa jIvadravya ke caudoM jIvasamAsoMke astitvakA nirUpaNa kara Aye haiM, prakRtameM usI jIvadravya se prayojana hai / zaMkA -- yaha kaise jAnA ? samAdhAna - - ' mithyAdRSTi jIva kitane haiM' isaprakAra zeSa pAMca dravyoM ke parimANako chor3akara eka jIvadravyake parimANake nirUpaNa karanevAle sUtrase yaha jAnA jAtA hai ki prakRtameM eka jIvadravyase hI prayojana hai, anya dravyoMse nahIM / jisake dvArA padArtha mApe jAte haiM yA jAne jAte haiM use pramANa kahate haiM aura dravyake pramANako dravyapramANa kahate haiM / zaMkA- isaprakAra 'dravya pramANa ' ina donoM padoMmeM tatpuruSa samAsa karane para dravyase pramANakA bheda prApta hotA hai, jaise 'devadattakA kambala ' ? samAdhAna - devadatta se kambalakA jisaprakAra bheda hai, prakRtameM usaprakArakA bheda nahIM hai, kyoMki, abhedake rahane para bhI ' utpalagandha' ityAdi padoM meM tatpuruSa samAsa dekhA jAtA hai / isakA yaha tAtparya hai ki ' utpalagandha ' ityAdi padoMmeM ' utpalasya gandhaH utpalagandhaH ' ityAdi rUpale tatpuruSa samAsa ke rahane para bhI jisaprakAra utpalase gandhakA bheda nahIM hotA hai, usI prakAra yahAM para bhI dravyase pramANakA sarvathA bheda nahIM samajhanA cAhiye / athavA, dravyase pramANa kisI apekSAse bhinna hI hai / yadi dravyase pramANakA kathaMcit bheda na mAnA jAya to dravya aura pramANameM vizeSya-vizeSaNabhAva nahIM bana sakatA hai / athavA, Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 1.] davvapamANANugame NidesaparUvaNaM ttIdo / adhavA kammadhArayasamAso kAdayo davyameva pamANaM dvypmaannmidi| ettha vi Na dadhapamANANameyaMteNa egattaM, ekattha samAsAbhAvAdo / adhavA duMdasamAso kAdavyo / taM jadhA, davyaM ca pamANaM ca davvapamANamidi / dudasamAso avayavapahANo tti davyapamANANaM pudha pudha parUvaNaM pAvedi / Na ca sutte pudha pudha davya-pamANANaM parUvaNA kadA / jadi vi samudayapahANo duMdasamAso Asaijadi to vi avayavavadirittasamudAyAbhAvAdo avayavANaM ceva parUvaNA pAvedi / Na ca sutte avayavANaM samUhassa vA parUvaNA kadA / tado Na duMdasamAso kIradi ti ? Na esa doso, dabassa pamANe parUvide davyaM pi parUvidameva : kudo ? dyvdirittpmaannaabhaavaado| tikAlagoyarANaMtapajayANamaNNoNAjavuttI davyaM / vuttaM ca nayopanayaikAntAnAM trika lAnAM samuccayaH / avibhrADbhAvasambandhI dravyamekamanekadhA' // 3 // saMkhANaM dadhasseko pajAo, tado Na doNhamegatamidi / vutaM cadravya aura pramANa ina donoM padoMmeM 'davyameva pamANaM davapamANaM' arthAt dravya hI pramANa dravyapramANa hai, isaprakAra karmadhAraya samAsa karanA cAhie / yahAM para bhI dravya aura pramANa ina donoM meM ekAntase ekatva arthAt abheda nahIM hai, kyoMki, sarvathA ekArthameM arthAt abhedameM samAsa hI nahIM ho sakatA hai / athavA, dravya aura pramANa ina donoM padoM meM dvandvasamAsa karanA cAhiye / vaha isaprakAra hai, dravya aura pramANa dravyapramANa / zaMkA-dvandvasamAsa avayavapradhAna hotA hai, isaliye dravya aura pramANakA pRthak pRthak prarUpaNa prApta ho jAtA hai| paraMtu sUtrameM dravya aura pramANakA pRthaka pRthak kathana nahIM kiyA hai / yadyapi samudAyapradhAna bhI dvandhasamAsa ho sakatA hai, to bhI avayavoMko chor3akara samudAya pAyA nahIM jAtA hai, isaliye samudAyapradhAna dvandvasamAsake karane para bhI avayavoMkI hI prarU. paNA prApta hotI hai| paraMtu sUtra meM avayavoMkI athavA samUhakI prarUpaNA nahIM kI gaI hai| isa liye dravya aura pramANa ina donoM padoMmeM dvandvasamAsa nahIM kiyA jA sakatA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, dravyake pramANake prarUpaNa kara dene para dravyakA bhI prarUpaNa ho hI jAtA hai, kyoMki, dravyako chor3akara usakA pramANa nahIM pAyA jAtA hai| trikAlagocara ananta paryAyoMkI paraspara apRthagvRtti dravya hai| kahA bhI hai" jo naigamAdi naya aura unakI zAkhA upazAkhArUpa upanayoMke viSayabhUta nikAlavartI paryAyoMkA abhinna saMbandharUpa samudAya hai use dravya kahate haiN| vaha dravya kathaMcit ekarUpa aura kathaMcit anekarUpa hai // 3 // dravyakI eka paryAya saMkhyAna hai, isaliye dravya aura pramANameM ekatva arthAt sarvathA abheda nahIM hai / kahA bhI hai 1 A. mI. 107. Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 1. eyadaviyammi je asthapajjayA kyaNapajjayA cAvi / tIdANAgadabhUdA tAvadiyaM taM havadi davvaM // 4 // evaM tANaM bhedo bhavadu NAma, kiMtu davvaguNaparUvaNAdAreNeva davvassa parUvaNA bhavadi, aNNahA davvaparUvaNovAyAbhAvAdo / uttaM ca nAnAtmatAmaprajahattadekamekAtmatAmaprajahacca nAnA / aMgAMgibhAvAttava vastu yattat krameNa vAgvAcyamanantarUpam // 5 // tado davvaguNe pamANe parUvide davyaM parUvidaM ceva (evaM mutte davvapamANANaM parUvaNA atthi tti iMdasamAso vi Na virujjhade / sesasamAsANamettha saMbhayo Natthi / te sabbe pi samAsA kettiyA ? chacceva bhavaMti / uttaM ca bahuvrIhyavyayIbhAvo dvandvastatpuruSo dviguH / karmadhAraya ityete samAsAH SaT prakIrtitAH // 6 // kimidi idaresiM saMbhavo Natthi ? ettha tadatthAbhAvAdo / ko tesimattho ? eka dravyameM atIta, anAgata aura 'api' zabdase vartamAna paryAya rUpa jitane arthaparyAya aura vyaMjanaparyAya haiM tatpramANa vaha dravya hotA hai // 4 // __yadyapi isaprakAra dravya aura pramANameM bheda rahA Ave, phira bhI dravyake guNoMkI prarUpaNAke dvArA hI dravyakI prarUpaNA ho sakatI hai, kyoMki, dravyake guNoMkI prarUpagAke vinA dravyaprarUpaNAkA koI upAya nahIM hai| kahA bhI hai apane guNoM aura paryAyoMkI apekSA nAnAsvarUpatAko na chor3atA huA vaha dravya eka hai aura anvayarUpase ekapaneko nahIM chor3atA huA vaha apane guNoM aura paryAyoMkI apekSA nAnA ha / isaprakAra anantarUpa jo vastu hai vahI, he jina, Apake matameM kramazaH aMgAMgIbhAvase vacanoMdvArA kahI jAtI hai // 5 // __ ataH dravyake guNarUpa pramANake prarUpaNa kara dene para dravyakA kathana ho hI jAtA hai| isaprakAra sUtrameM dravya aura pramANakI prarUpaNA hai hI, ataeva dvandvasamAsa bhI virodhako prApta nahIM hotA hai / isaprakAra tatpuruSa, karmadhAraya aura dvandva samAsako chor3akara zeSa samAsoMkI yahAM saMbhAvanA nahIM hai| zaMkA-ve saMpUrNa samAsa kitane haiM ? samAdhAna-ve samAsa chaha hI haiN| kahA bhI hai bahuvrIhi, avyayIbhAva, dvandva, tatpuruSa, dvigu aura karmadhAraya, isaprakAra ye chaha samAsa kahe gaye haiM // 6 // zaMkA--yahAM dravyapramANa isa padameM uparyukta tIna samAsoMko chor3akara dUsare samAsoMkI saMbhAvanA kyoM nahIM hai ? 1 go. jI. 582. sa. ta.1.33. 2 yuktyanu. 50 Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 1.] davvapamANANugame NidesaparUvaNaM bahirartho bahuvrIhiH paraM tatpuruSasya ca / pUrvamavyayIbhAvasya dvandvasya tu pade pade // 7 // saMkhyApUrvakastatpuruSo dviguH samAsaH, yathA paJcanadamityAdi / ekAdhikaraNaH tatpuruSaH karmadhAraya iti / ettha codago bhaNadi- saMkhA ekkA ceva, egvdirittduvaadiinnmbhaavaado| sA ca ekasaMkhA sayapadatthANamatthi tti jANijadi, aNNahA tesimatthi. ttaannuvvttiido| tado kiM tIe saMkhAparUvaNAe idi / ettha parihAro vuccada- sayalapayatthANaM jadi ekkA ceva saMkhA NiyameNa bhavadi to savapadatthANaM ekkAdo avvadirittANaM egattaM pasajjejja / tahA ca egaTThadaMsaNe sayalaTThadaMsaNaM, egaDhaviNAse sayalaTThaviNAso, eyaTuppattIe sayalaTuppattI jAejja / Na ca evaM, tahA adasaNAdo / tamhA padatthabhedo icchidvyo| saMte tabbhede tattha TiyasaMkhAe bhedo bhavadi ceva, bhinnnnhtttthiysNkhaannaannmegttvirodhaado| hodu ekasaMkhA ceva bahuvA, Na tado aNNA saMkhA ce Na, samAdhAna-kyoMki yahAM para unakA artha ghaTita nahIM hotA hai, isaliye anya samAsoMkA grahaNa nahIM kiyaa| zaMkA-una chahoM samAsokA kyA artha hai ? samAdhAna-anya arthapradhAna bahuvrIhi samAsa hai| uttara padArthapradhAna tatpuruSa samAsa hai| avyayIbhAva samAsameM pUrva padArthapradhAna hai| dvandva samAsakI pratyeka padameM pradhAnatA rahatI hai // 7 // saMkhyApUrvaka tatpuruSako dvigu samAsa kahate haiM, jaise paMcanada ityAdi / jahAM para do padArthoMkA eka AdhAra dikhAyA jAtA hai aise tatpuruSako karmadhAraya samAsa kahate haiN|| zaMka. - yahAM para zaMkAkAra kahatA hai ki saMkhyA ekarUpa hI hai, kyoMki, ekako chor3akara do Adika saMkhyAeM nahIM pAI jAtI haiM / aura vaha ekarUpa saMkhyA saMpUrNa padArthoM meM rahatI hai aisA jAnA jAtA hai| yadi aisA na mAnA jAya to una saMpUrNa padArthokA astitva hI nahIM bana sakatA hai, isaliye yahAM para usa saMkhyAkI prarUpaNAse kyA prayojana hai ? samAdhAna-Age uparyukta zaMkAkA parihAra karate haiN| saMpUrNa padArthoke niyamase eka hI saMkhyA hotI hai, yadi aisA mAna liyA jAya to ve saMpUrNa padArtha ekarUpa saMkhyAse abhinna ho jAte haiM, isaliye una sabako ekatvakA prasaMga A jAtA hai| aura aisA mAna lene para eka padArthakA jJAna hone para saMpUrNa padArthoMkA zAna, eka padArthake vinAza hone para saMpUrNa padArthoMkA vinAza aura eka padArthakI utpatti hone para saMpUrNa padArthokI utpatti hone lgegii| paraMtu aisA hai nahIM, kyoMki, aisA dekhA nahIM jAtA hai, isaliye padArthoM meM bheda mAna lenA cAhiye / isaprakAra padArthoM meM bhedake siddha ho jAne para unameM rahanevAlI saMkhyAmeM bheda siddha ho hI jAtA hai, kyoMki, aneka padArthoM meM rahanevAlI saMkhyAoMmeM ekatva arthAt abheda mAnanemeM virodha AtA hai| zaMkA-eka yaha saMkhyA hI aneka rUpa ho jAo, paraMtu usase bhinna saMkhyA nahIM Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 1. e kisse bahuta virodhAdo / egattaM paDi samAnattaNeNa egattamAvaNNAe davva-kheta-kAlabhAvabhedeNa NANattamuvagadAe ekasaMkhAe Na bahuttaM virujjhade cejjadi evaM to egasaMkhAdo kathaMci bhedA duvAdisaMkhAe bhedo kimidi Na icchijade | kahaM bhedo ce, davtrAdibhedaM paDucca tado ceva dubbhAvo samANattadaMsaNAdo / dohamegattaM davvaTThiyaNayavivakhAdo / javaNaye vivakkhide ekasaMkhAdo se sekasaMkhA vadirittetti NANattaM / NegamaNae viva-kkhide duvAdibhAva / ettha puNa NegamaNayavivakkhAdo saMkhAmedo gahedavvo / yathAvastvavabodhaH anugamaH, kevali zrutakevalibhiranugatAnurUpeNAvagamo vA / dravyapramANasya dravya - pramANayorvA anugamaH dravyapramANAnugamaH, tena dravyapramANAnugameneti nimitte tRtIyA / duviho Niso, sodArANaM jahA Nicchayo hodi tahA deso Nideso / kutIrthapAkhaNDinaH pAI jAtI hai ? samAdhAna - aisA nahIM hai, kyoMki, eka saMkhyAko bahutarUpa mAnanemeM virodha AtA hai / zaMkA- - eka yaha saMkhyA ekatvake prati samAna honese ekarUpa hai, aura dravya, kSetra, kAla tathA bhAvake bhedase nAnArUpa hai, isaliye eka saMkhyA meM bahutva virodhako prApta nahIM hotA hai ? pratizaMkA - yadi aisA hai to eka saMkhyA se kathaMcit bhinna hone ke kAraNa do Adi saMkhyAoMkA usase bheda kyoM nahIM mAna lete ho ? zaMkA - eka saMkhyA se do Adi saMkhyAoMkA bheda kaise hai ? samAdhAna -- dravya, kSetra Adi bhedoM kI apekSAse do isIliye saMkhyAoM meM do Adi rUpatA bana jAtI hai, kyoMki, saMkhyArUpa bhedoMkI samAnatA dekhI jAtI hai / dravyArthikanakI vivakSAse eka aura nAnA ina donoMmeM ekatva hai / paryAyArthikanayakI vivakSA hone para vivakSita eka saMkhyA se zeSa eka saMkhyAeM bhinna haiM, isaliye unameM nAnAtva hai / tathA naigamanayakI vivakSA hone para dvitva Adi bhAva bana jAtA hai / isaprakAra ( saMkhyA ke kathaMcit ekarUpa aura kathaMcit nAnArUpa siddha ho jAne para unameM se ) yahAM prakRtameM to naigamanayakI vivakSAse saMkhyAbheda hI grahaNa karanA cAhiye / vastu ke anurUpa jJAnako anugama kahate hai / athavA, kevalI aura zrutakevaliyoMke dvArA paraMparA se Aye hue anurUpa jJAnako anugama kahate haiM / dravyagata pramANake athavA dravya aura pramANake anugamako dravyapramANAnugama kahate haiM / usase arthAt dravyapramANAnumamakI apekSA, isaprakAra dravyapramANAnugama padake sAtha sUtrameM jo tRtIyA vibhakti jor3I hai vaha nimittarUpa artha meM jAnanA cAhiye / nirdeza do prakArakA hai / jisa prakArake kathana karanese zrotAoM ko padArthake viSaya meM Adi saMkhyAoM kA bheda hai aura dravya Adi bhedoM ke sAtha do Adi Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 1.] davvapamANANugame NidesaparUvaNaM atizayya kathanaM vA nirdezaH / sa dvividhaH dviprakAraH zarIrasvabhAvarUpaprakRtizIladharmANAM nirdeza iva / ogheNa, oghaM vRndaM samUhaH saMpAtaH samudayaH piNDaH avazeSaH abhinnaH sAmAnyamiti pryaayshbdaaH| gatyAdimArgaNasthAnairavizeSitAnAM caturdazaguNasthAnAnAM prmaannprruupnnmoghnirdeshH| caturdazaguNasthAnaviziSTasakalajIvarAziprarUpaNAdAdezaH kinna syAditi cenna, sarvajIvarAzinirUpaNaM prati pratijJAbhAvAt / ka pratijJAsyAcAryasyeti cet, jIvasamAsapramANanirUpaNe pratijJA / sA kuto'vasIyata iti cet, 'etto imesi cohasaNhaM jIvasamAsANaM' ityAdisUtrAdavasIyate / sarvajIvarAzivyatiriktacaturdazaguNasthAnAnAma bhAvAttathApi sarvajIvarAzireva nirUpitassyAditi cenna, jIvasamudAyasyAnizcaya hotA hai usa prakArake kathana karaneko nirdeza kahate haiN| athavA, kutIrtha arthAt sarvathA ekAntavAdake prasthApaka pAkhaNDiyoMko ulaMghana karake atizayarUpa kathana karaneko nirdeza kahate haiN| vaha nirdeza zarIrake svabhAva, rUpa, prakRti, zIla aura dharmake nirdezake samAna do prakArakA hai| unameMse eka oghanirdeza hai| ogha, vRnda, samUha, saMpAta, samudaya, piNDa, avazeSa, aura sAmAnya ye saba paryAyavAcI zabda haiN| isa oghanirdezakA prakRtameM spaSTIkaraNa isaprakAra huA ki gatyAdi mArgaNAsthAnoMse vizeSatAko nahIM prApta hue kevala caudahoM guNasthAnoMke arthAt caudahoM guNasthAnavI jIvoMke pramANakA prarUpaNa karanA oghanirdeza hai| zaMkA-vaha oghanirdeza caudahoM guNasthAnaviziSTa saMpUrNa jIvarAzike pramANakA prarUpaNa karanevAlA honese Adezanirdeza kyoM nahIM kahalAtA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, oghanirdezameM saMpUrNa jIvarAzike nirUpaNakI pratikSA nahIM kI gaI hai| __zaMkA-to phira AcAryane oghanirdezakI kisa viSayameM pratijJA kI hai ? samAdhAna- AcAryane oghanirdezase jIvasamAloMke ( guNasthAnoMke ) pramANake nirUpaNameM pratijJA kI hai| zaMkA--AcAryane oghanirdezase jIvasamAsoMke pramANake nirUpaNameM pratijJA kI hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-' etto imesiM cohasaNhaM jIvasamAsANaM' ityAdi sUtrase jAnA jAtA hai ki oghanirdezase jIvasamAsoMke viSayameM AcAryakI pratikSA hai| - zaMkA--saMpUrNa jIvarAziko chor3akara caudaha guNasthAna pAye nahIM jAte haiM, isaliye caudaha guNasthAnoMke nirUpaNa karane para bhI to saMpUrNa jIvarAzikA hI nirUpaNa ho jAtA hai ? samAdhAna--nahIM, kyoMki, oghanirdezake nirUpaNameM samasta jIvasamudAya avivakSita hai| vizeSArtha-yadyapi guNasthAnoM meM saMpUrNa jIvarAzikA antarbhAva ho jAtA hai, phira bhI eka jIvake bhI eka paryAyameM saMpUrNa guNasthAna saMbhava haiM, isaliye yaha kahA gayA hai ki oghanirdezameM For Private & Personal use only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 ] DAgame jIvANaM [ 1, 2, 2. vivakSitatvAt / AdeseNa, AdezaH pRthagbhAvaH pRthakaraNaM vibhajanaM vibhaktIkaraNamityAdayaH paryAyazabdAH / gatyAdivibhinna caturdaza jIvasamAsaprarUpaNamAdezaH / Niso' idi kaTTu AdesaM thappaM kADhUNa oghaparUvaNamuttaramuttaM bhaNadi 6 jahA uddeso tahA ogheNa micchAhI vvapamANeNa kevaDiyA, anaMtA // 2 // oghasadduccAraNAbhAve oghAdesaparUvaNAsu kadamesA parUvaNetti sodArassa cittaM mA ghulisaditi taccittassa thiratuppAyaNa ogheNetti bhaNidaM / micchAdiTTiggahaNAbhAve kadamasta jIvasamAsassa imA parUvaNA idi sodArassa saMdeho hojja, tassa saMdehuppattinivAraNa micchAdiTTiggahaNaM kadaM / davtrayamANeNetti abhaNiya kevaDiyA idi sAmaNeNa pucchide imA pucchA kiM vyavitayA, kiM khettavisayA, kiM kAlavisayA, kiMvA bhAvavisayA, idi saMdeho hojja; taNivAraNaI danyapamANagahaNaM kaI / kevaDiyA idi pucchA / saMpUrNa jIvarAzike kathana karanekI vivakSA nahIM kI gaI hai / Adeza se kathana karaneko Adezanirdeza kahate haiN| Adeza, pRthagbhAva, pRthakkaraNa, vibhajana, vibhaktIkaraNa ityAdika paryAyavAcI zabda haiN| AdezanirdezakA prakRtameM spaSTIkaraNa isaprakAra hai ki gati Adi mArgaNAoMke bhedoMse bhedako prApta hue caudaha guNasthAnoM kA prarUpaNa karanA Adezanirdeza hai / ' udezake anusAra nirdeza karanA cAhiye ' aisA samajhakara Adezako sthagita karake pahale oghanirdezakA prarUpaNa karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM oghase midhyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM, ananta haiM // 2 // ogha zabdake uccAraNa nahIM karane para ogha aura Adeza prarUpaNAoMmeMse 'yaha kaunasI prarUpaNA hai ' isaprakAra zrotAkA citta mata ghule, isaliye usake cittakI sthiratA utpanna karaneke liye sUtrameM 'oghase' yaha pada kahA hai / sUtrameM mithyAdRSTi padake grahaNa nahIM karane para zrotAko saMdeha ho sakatA hai, isaliye mithyAdRSTi padakA grahaNa kiyA hai / sUtrameM dravyapramANase' isa padako na kahakara ' kitane haiM' isaprakAra sAmAnyase pUchane para yaha pRcchA kyA dravyaviSayaka hai, kyA kSetraviSayaka hai, kyA kAlaviSayaka hai, athavA kyA bhAvaviSayaka hai, prakArakA sandeha ho sakatA hai, ataH usa sandehake nivAraNArtha sUtra meM 'dravyapramANa ' padako grahaNa kiyA hai / 'kitane haiM' yaha pada praznarUpa hai / kaunase jIvasamAsa kI yaha prarUpaNA hai isaprakAra usakI sandehotpatti ke nivAraNa karaneke liye sUtrameM 1 sAmAnyena tAvat jIvA mithyAdRSTayo'nantAnantAH / sa. si. micchAiDI pAvANaMtANaMtA // gI. jI. 623. micchAtA / paJcasaM. 2, 9. Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 2.] davvapamANANugame micchAiTTipamANaparUvaNaM [11 pucchAmaMtareNa * ogheNa micchAiTThI davyapamANeNa aNaMtA' idi kiNNa vuzcade ? na, asya svakartRtvanirAkaraNadvAreNAptakartRtvapratipAdanaphalatvAt / tadapi kiM phalamiti cena, 'vaktRprAmANyAdvacanaprAmANyam' iti nyAyAt vacanasyAsya prAmANyapradarzanaphalam / bhUtabalyAdInAmAcAryANAM va vyApAra iti cenna, tepAM vyAkhyAtRtvAbhyupagamAt / aNaMtA idi pamANaM cutaM, evaM vutte saMkhejjAsaMkhejjANaM paDiNiyattI / taM ca aNaMtamaNeyavidhaM / taM jahA---- NAmaM ThavaNA daviyaM sassada gaNaNApadesiyamaNataM / ego upayAdeso vitthAro saba bhAvo ya // 8 // tattha NAmANaMtaM jIvAjIvamissadavyassa kAraNaNiravekkhA saNNA aNaMtA idi / jaMtaM havaNANataM NAma taM kaDhakammesu vA cittakamme vA pottakammesu vA leppakammesu vA leNa zaMkA--'kitane haiN| isaprakArake praznake vinA hI ' oghanirdeza mithyArahiM jIva dravyapramANakI apekSA ananta haiM' isaprakArakA sUtra kyoM nahIM kahA? samAdhAna--nahIM, kyoMki, apane kartRtvakA nirAkaraNa karake Aptake kartRtvakSA pratipAdana karanA kitane haiM ' isa padake sUtra meM denekA phala hai| zaMkA--apane kartRtvakA nirAkaraNa karake AptakartRtvake pratipAdana karanekA bhI kyA phala hai? samAdhAna-- nahIM, kyoMki, 'vaktAko pramANatAse vacanoMmeM pramANatA AtI hai| isa nyAyake anusAra 'ananta haiM' isa vavanakI pramANatA digvAnA isakA phala hai| zaMkA-- jaba ki 'ogheNa micchAiTTI' ityAdi vacanake kartA Apta siddha ho jAte hai to phira bhUtabali Adi AcAryoM kA vyApAra kahAM para hotA hai ? samAdhAna-- nahIM, kyoMki, unako Aptake vacanoMkA vyAkhyAtA svIkAra kiyA hai, isaliye Aptake vacanoMke vyAkhyAna karane meM unakA vyApAra hotA hai| sUtrameM diye gaye ' aNaMtA' isa padake dvArA mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa kahA gayA hai| mithyAdRSTi jIva ananta hai, isaprakAra kathana karane para saMkhyAta aura asaMkhyAtakI nivRtti ho jAtI hai / vaha ananta aneka prakArakA hai, jo isaprakAra hai nAmAnanta, sthApanAnanta, dravyAnanta, zAzvatAnanta, gaNanAnanta, apradezikAnanta, ekAnanta, ubhayAnanta, vistArAnanta, sarvAnanta aura bhAvAnanta, isaprakAra anantake gyAraha bheda haiM // 8 // unase kAraNake binA hI jIva, ajIva aura mizra dravyakI ananta aisI saMzA karanA nAma ananta hai| kASThakarma, citrakarma, pustakarma, lepyakarma, lenakarma, zailakarma, bhittikarma, gRhakarma, 1 sIvaNikhairasogakaTThAdisaxx jahAsarUpeNa ghaDiyaDavaNAxx cittArahito vaNNaviseMsehi NikapaNANi Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 2. kammesu vA selakammesu vA bhittikammesu vA gihakammesu vA meMDakammesu vA daMtakammesu vA akkho vA varADayo vA je ca aNNe duvaNAe vidA aNaMtamidi taM savvaM dRvaNANaMtaM NAma / jaM taM davANaMtaM taM duvihaM Agamado NoAgamado ya / Agamo gaMtho sudaNANaM siddhato pavayaNamidi egaho / atropayoginaH zlokAH-- pUrvAparaviruddhAdervyapeto doSasaMhateH / dyotakaH sarvabhAvAnAmAptavyAhRtirAgamaH // 9 // Agamo hyAptavacanamAptaM doSakSayaM viduH / tyaktadoSo'nRtaM vAkyaM na brUyAddhatvasaMbhavAt // 10 // rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA vAkyamucyate hyanRtam / yasya tu naite doSAstasyAnRtakAraNaM nAsti // 11 // tattha Agamado davvANaMtaM aNaMtapAhuDajANao annuvjutto| avagamya vismRtA bheMDakarma athavA dantakarmameM athavA akSa (pAsA) ho yA kaur3I ho, athavA dUsarI koI vastu ho usameM, yaha ananta hai, isaprakArakI sthApanA karanA yaha saba sthApanAnanta hai| dravyAnanta Agama aura noAgamake bhedase do prakArakA hai| Agama, grantha, zrutakSAna, siddhAnta aura pravacana ye ekArthavAcI zabda haiM / isa viSayameM upayogI zloka haiM pUrvApara viruddhAdi doSoMke samUhase rahita aura saMpUrNa padArthoMke dyotaka Aptavacanako Agama kahate haiM // 9 // ___ Aptake vacanako Agama jAnanA cAhiye aura jisane janma, jarA Adi aThAraha doSoMkA nAza kara diyA hai use Apta jAnanA cAhiye / isaprakAra jo tyaktadoSa hotA hai vaha asatyavacana nahIM bolatA hai, kyoMki, usake asatyavacana bolanekA koI kAraNa hI saMbhava nahIM hai // 10 // rAgase, dveSase athavA mohase asatya vacana bolA jAtA hai, paraMtu jisake ye rAgAdi doSa nahIM rahate haiM usake asatya vacana bolanekA koI kAraNa bhI nahIM pAyA jAtA hai // 11 // anantaviSayaka zAstrako jAnanevAle paraMtu vartamAnameM usake upayogase rahita jIvako ......... cittakammANi NAma / vatthemu pANasAliyakasadAdIhiM jANidUNa kiriyAe NippAicANi ruvANi chipaehi vA kadANi pottakammANi NAma / leppayArehi leviUNa jANi NippAidANi rUvANi tANi leppakammANi NAma | ettha raTTaedi jANi patradesu ghaDidANi rUvANi tANi leNakammANi NAma / vaDaipiMDeNa pAsAdesu ghaDidarUvANi gihakammANi NAma / teNa ceva kuDesu ghaDidarUvANi bhittikammANa NAma / daMtidaMtAdisu ghaDidarUvANi daMtakammANi NAma / bhiMDehi ghaDidarUvANi bhiMDakammANi NAma | dhavalA 1209. 1 anu. patra 164. TIkA. Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 2. ] davamANAgame micchAiTTi pamANaparUvaNaM [ 13 vagamAnAM avagamiSyatAM vA kimiti dravyAgamavyapadezo na syAditi cenna, zaktirUpopayogasya zrutAvaraNakSayopazamalakSaNasya sAmprataM tatrAsacvAt / AgamAdaNNo NoAgamo / jaM taM NoAgamada davvAtaM taM tivihaM, jANugasarIradavyANaMtaM bhavi yadavtrANaMtaM tavtradirittadavyA cedi / tattha jANugasarIradavvANaMtaM anaMtapAhuDajANugasarIraM tikAlajAdaM / kathaM aNatapAhuDAdo AdhAra taNeNa vadirittassa sarIrassa aNaMtavavaeso ! Na, asisadaM dhAvadi parasukhadaM dhAvadi icevamAdisu tado vadirittassa vi AdhArapurusassa aadheyvvdesdsdo| bhavadu vaTTamANamhi AdhArassa AdheyovayAro NAdIdANAgadakAlesu ttiNa esa doso, - bhavissarajjamhi vi purise rAyA Agacchaditti vavahAradaMsaNAdo / pajjayapajjaiNo AgamadravyAnanta kahate haiM / zaMkA -- jinako pahale jJAna thA kiMtu pazcAt vismRta ho gayA hai, arthAt chUTa gayA hai athavA jo bhaviSyakAla meM jAneMge unheM bhI dravyAgama yaha saMjJA kyoM na dI jAya ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki, zrutajJAnAvaraNa karmakA kSayopazama hai lakSaNa jisakA aisA zaktirUpa upayoga vartamAnameM una jIvoMke nahIM pAyA jAtA hai, isaliye unheM dravyAgama yaha saMjJA nahIM prApta sakatI hai| Agamase anyako noAgama kahate haiM / vaha noAgama dravyAnanta tIna prakArakA hai, zAyaka zarIra no AgamadravyAnanta, bhavya no AgamadravyAnanta aura tadvyatirikta noAgamadravyAnanta / unameM se, anantaviSayaka zAstrako jAnanevAleke tInoM kAloMmeM honevAle zarIrako jJAyakazarIra noAgamadravyAnanta kahate haiM / zaMkA- anantaviSayaka zAstra arthAt anantaviSayaka zAstrakA jJAtA Adheya hai aura usakA zarIra AdhAra hai, ataeva anantaviSayaka zAstra ke jJAtAse AdhAratayA zarIra bhinna hai, isaliye usa zarIrako ananta yaha saMjJA kaise prApta ho sakatI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, sau taravAreM ( sau taravAravAle ) daur3atI haiM, sau pharasA ( sau pharasAvAle ) daur3ate haiM ityAdi prayogoM meM taravAra aura pharasAse bhinna paraMtu unake AdhArabhUta puruSoM meM bhI jisaprakAra AdheyarUpa taravAra aura pharasA yaha saMjJA dekhI jAtI hai, sIprakAra prakRtameM bhI AdhArabhUta zarIra meM AdheyakA vyavahAra jAna lenA cAhiye / - zaMkA - vartamAna kAlameM AdhArabhUta zarIrameM AdheyakA upacAra bhale hI ho jAo, paraMtu atIta aura anAgatakAlIna zarIroMmeM yaha vyavahAra nahIM ho sakatA hai ? samAdhAna -- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jisakI rAjArUpa paryAya naSTa ho gaI hai, athavA jise bhaviSya meM rAjArUpa paryAya prApta hogI, aise puruSameM bhI jisaprakAra 'rAjA AtA hai' yaha vyavahAra dekhA jAtA hai, usIprakAra prakRtameM bhI samajha lenA cAhiye / zaMkA - paryAya aura paryAyImeM bheda na hone ke kAraNa vahAM para AdhAra-AdheyabhAva nahIM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14 ] chakvaMDAgame jIvaTThANa [ 1, 2, 2. bhedAbhAvAdo Na tattha AdhArAdheyabhAvo / aha jai ettha vi AdhArAdhe yabhAvo hojja, jANugasarIrabhaviyANaM puNaruttadA Dhukejjetti / jadi evaM, to edaM parihariya dhaNusade bhuMjadIdi edaM gaheyavyaM / na dhanurdhatAyAmevAyaM vyavahAraH, dhanuSyapasArya bhuMjAneSvapi dhanuHzataM bhuMkta iti vyavahAradarzanAt / na ghRtakumbhadRSTAnto ghaTate, ghaTasya ghRtavyapadezAnupalambhato dRSTAntadASTrAntikayoH sAdhAbhAvAt / jaMtaM bhaviyANaMtaM taM aNata pAyA jAtA hai| phira bhI yadi yahAM bhI AdhAra-AdheyabhAva mAnA jAye to zAyakazagara aura bhAvI ina donoMke kathanameM punaruktatA prApta ho jAyagI ? samAdhAna--- yadi aisA hai to isa dRSTAntako chor3akara 'sau dhanuSa (sau dhanuSavAle) bhojana karate haiN| prakRtameM isa dRSTAntako lenA caahiye| dhanupoMke dhAraNa karanerupa avasthA hI sau dhanuSa bhojana karate haiM yaha vyavahAra nahIM hotA hai kiMtu dhanuSoMko dura karake bhojana karanevAloMmeM bhI 'sau dhanuSa bhojana karate haiM' isaprakAra vyavahAra dekhA jAtA hai| kintu yahAM para ghRtakumbhakA dRSTAnta lAgU nahIM hotA hai, kyoMki, ghaTake ghRta isaprakArakA vyavahAra nahIM pAyA jAne ke kAraNa dRSTAnta aura dArTAntameM sAdharmya nahIM hai| vizepArtha-noAgamadravyanikSepake tIna bheda kiye haiM, zAyakazarIra, bhAvI aura tadvayatirikta / inameMse jJAyakazarIrameM jJAtAkA trikAlabhAvI zarIra liyA jAtA hai aura bhAvI meM jo vartamAnameM jJAtA nahIM hai kiMtu Age hogA usakA grahaNa kiyA jAtA hai| aba yadi jo paryAya pahale ho cukI hai yA Age hogI use hI zAyakazarIrakA atIta aura bhAvI mAna leM to zAyakazarIrabhAvI noAgamadravyameM aura bhAvI noAgamadravyameM koI antara nahIM raha jAyagA / isaliye jJAyakazarimeM saMbandhaprApta bhinna AdhArameM AdheyakA upacAra kiyA jAtA hai aura bhAvImeM vahI vastu Age honevAlI paryAyarUpase kahI jAtI hai aisA samajhanA cAhiye / yadyapi Upara AdhArameM AdheyakA upacAra dikhAneke liye ' asisadaM cAvadi ' ityAdi dRSTAnta de Aye haiM jisase yaha samajha meM A jAtA hai ki jisaprakAra taravAradhArI sau purupoMke daur3anepara sau taravAreM daur3atI hai ityAdi rUpase vyavahAra hotA hai usIprakAra ananta Adi viSayaka zAstrake jJAtAke zarIrako bhI noAgamadravyAnanta Adi kaha sakate haiN| paraMtu jo zarIra abhI prApta nahIM huA hai yA prApta hogA use kaise noAgamadravyAnanta Adi kaha sakate haiM, kyoMki, upacAra saMbaddha padArthameM hotA hai| isakA samAdhAna yaha hai ki jisaprakAra dhanuSoMko dUra rakhakara bhojana karane para bhI 'dhaNusadaM bhuMjadi' yaha vyavahAra bana jAtA hai, usIprakAra atIta aura anAgata zarIrakI apekSA bhI upacArase AdhAra-AdheyabhAva mAna kara noAgamadravyAnanta Adi saMjJA bana jAtI hai| prakRtameM ghRtakumbhakA dRSTAnta isaliye lAgU nahIM hotA hai ki ghara meM ghI isamakArakA vyavahAra nahIM honese vahAM AdhAra-AdheyabhApakI saMbhAvanA hI nahIM hai| Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 2.] dayapamANANugame micchAihipamANaparUvaNaM [15 ppAiDajANugabhAvI jiivo| jaMtaM taccadirittadavyANaMtaM taM duvihaM, kammANata NokammAgaMtamidi / jaM taM kammANaMtaM taM kammassa pdesaa| jaM taM NokammANaMtaM taM kaDaya-rujagadIvasamuddAdi eyapadesAdi poggaladavyaM vA / Agamamadhigamya vismRtaH kAntarbhavatIti cettadvatiriktadravyAnante / jaM taM sassadANaMtaM taM dhammAdidavyagayaM / kudo ? sAsayatteNa davyANaM vinnaasaabhaavaado| jaM taM gaNaNANaMtaM taM vahuvaNNaNIyaM sugamaM ca / jaM taM apadesiyANate taM paramANU / nokarmadravyAnante dravyatvaM pratyaviziSTayoH zAzvatApradezAnantayorantarbhAvaH kimiti na syAditi cet ? ucyate-na tAvacchAzvatAnantaM nokarmadravyAnante'ntabhavati, tayobhadAt / anto vinAzaH, na vidyate anto vinAzo yasya tadanantam / dravyaM zAzvatamanantaM zAzvatAnantam / nokarma ca dravyagatAnantyApekSayA kaTakAdInAM vAstavAntAbhAvApekSayA ca anantam , tato nAnayorekatvamiti / ekapradeze paramANau tadvayatiriktAparo dvitIyaH jo jIva bhaviSyakAlamai anantaviSayaka zAstrako jAnegA use bhAvI-noAgamadhyAnanta kahate haiN| sadvyatirikta noAgamadravyAnta do prakArakA hai, karmatavyatirikta noAgamadravyAnanta aura nokarmatadvayAtirikta noAgamadravyAnanta / jJAnAvaraNAdi ATha karmoM ke pradezAMko karmatadvayatirikta noAgamadravyAnanta kahate haiN| kaTaka, rucakavaradvIpa aura samudrAdi athavA eka pradezAdi pudgaladravya ye saba nokarmatadvayatirikta-noAgamadravyAnanta haiN| zaMkA--jo AgamakA adhyayana karake bhUla gayA hai usakA dravyanikSepake kisa bhedameM antarbhAva hotA hai ? samAdhAna-aise jIvakA tavyatirikta nokarmadravyAnantameM antarbhAva hotA hai| zAzvatAnanta dharmAdi dravyoMmeM rahatA hai, kyoMki, dharmAdi dravya zAzvatika honase unakA kabhI bhI vinAza nahIM hotA hai| jo gaNanAnanta hai vaha bahuvarNanIya aura sugama hai| eka paramANuko apradezikAnAta kahate haiN| zaMkA--dravyatvake prati aviziSTa aise zAzvatAnanta aura apradezAnantakA nokarmadravyAnantameM antarbhAva kyoM nahIM ho jAtA hai ? samAdhAna-zAzvatAnantakA nokarmadravyAnantameM to antarbhAva hotA nahIM hai, kyoMki, ina donoM meM paraspara bheda hai| Age usIkA spaSTIkaraNa karate haiN| anta vinAzako kahate haiM, jisakA anta arthAt vinAza nahIM hotA hai use ananta kahate haiN| jo dharmAdika dravya ananta hai use zAzvatAnanta kahate haiN| aura nokarma dravyagata anantatAkI apekSA aura kaTakAdike vastutaH antake abhAvakI apekSA ananta hai, isaliye ina donoM meM ekatva nahIM ho sakatA hai / ekapradezI paramANumeM usa eka pradezako chor3akara anta isa saMzAko prApta honevAlA dUsarA pradeza nahIM pAyA jAtA hai, isaliye paramANu apradezAnanta hai| aisI sthitimeM Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1,2, 2 . pradezeo'ntavyapadezabhAk nAstIti paramANurapradezAnantaH / tathA ca kathamayaM nokarmadravyAnante dravyagatAnantasaMkhyApekSayA anantavyapadezabhAjyantarbhavet / dravyaM pratyekatvaM tatrAsti iti cet ? astu tathaikatvaM na punaranyenAnyena prakAreNAyAtAnantyaM prati / jaM taM eyAtaM taM logamajjhAdo egaseTiM pekkhamANe aMtAbhAvAdo eyANaMtaM / Na davvANaMte davyabhedamasti - Ude damaNataM padadi, egadavyassAgAsassa pajjavasANadaMsaNAbhAvamassidUNa dvidattAdoM / jahA apAro sAgaro, athAhaM jalamidi / jaM taM ubhayANataM taM tathA caiva ubhayadisAe pekkhamANe aMtAbhAvAdo ubhayAdesANaMtaM / jaM taM vitthArANaMtaM taM padarAgAreNa AgAsaM pekkhamANe aMtAbhAvAdo bhavadi / jaM taM savvANaMtaM taM ghaNAgAreNa AgAsaM pekkhamANe aMtAbhAvAdo savvANaMtaM bhavadi / jaM taM bhAvANaMtaM taM duvihaM Agamado NoAgamado ya / Agamado bhAvAnaMtaM anaMtapAhuDajANago uvajutto / jaM taM NoAgamado bhAvAnaMtaM taM tikAlajAdaM anaMtapajjaya pariNadajIvAdidavvaM / I de ate ke anaMteNa payadaM ? gaNaNANateNa payadaM / taM kathaM jANijadi ? dravyagata ananta saMkhyAkI apekSA ananta saMzAko prApta honevAle nokarmadravyAnantameM vaha apredazAnanta kaise antarbhUta ho sakatA hai, arthAt nahIM ho sakatA hai, isaliye apradezAnanta bhI svatantra hai / zaMkA- dravya ke prati ekatva to unameM pAyA hI jAtA hai ? samAdhAna -- ina anantoMmeM yadi dravyake prati ekatva pAyA jAtA hai to rahA Ave, paraMtu itane mAtra se ina anantoMmeM anya anya prakArase Aye hue Anantya ke prati ekatva nahIM ho sakatA hai / lokake madhya se AkAza-pradezoM kI eka zreNIko dekhane para usakA anta nahIM pAyA jAtA hai, isaliye use ekAnanta kahate haiM / dravyabhedakA Azraya lekara sthita dravyAnantameM yaha ekAnanta antarbhUta nahIM hotA hai, kyoMki, yaha ekAnanta eka AkAzadravyakA anta nahIM dikhAI deneke kAraNa usakA Azraya lekara sthita hai, jaise apAra samudra, athAha jala ityAdi / lokake madhyase AkAza pradezapaMktiko do dizAoM meM dekhane para usakA anta nahIM pAyA jAtA hai, isaliye use ubhayAnanta kahate haiM / AkAzako pratararUpase dekhane para usakA anta nahIM pAyA jAtA hai, isaliye use vistArAnanta kahate haiM / AkAzako ghanarUpase dekhane para usakA anta nahIM pAyA jAtA hai, isaliye use sarvAnanta kahate haiM / Agama aura noAgamakI apekSA bhAvAnanta do prakArakA hai| anantaviSayaka zAstrako jAnanevAle aura vartamAna meM usake upayogale upayukta jIvako AgamabhAvAnanta kahate haiM / trikAlajAta ananta paryAyoMse pariNata jIvAdi dravya noAgamabhAvAnanta hai / zaMkA- - ina gyAraha prakArake amantoMmeMse prakRta meM kisa ananta se prayojana hai ? samAdhAna - prakRtameM gaNanAnanta se prayojana hai / 16] Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 2. ] davyapamANANugame micchAiDipamANaparUvaNaM [17 'micchAdiTThI kevaDiyA' idi sisseNa pucchide 'aNaMtA' idi pamANaparUvaNAdo jaanniadi| Na ca sesa-aNatANi pamANaparUvayANi tattha tadhAdasaNAdo / jadi gaNaNANateNa pagadaM sesa-dasavidha-aNaMtaparUvaNaM kimadvaM kIrade ? vuccade avagayaNivAraNaTuM payadassa parUvaNANimittaM ca / saMsayaviNAsaNaTuM taccatthavadhAraNadvaM ca // 12 // uttaM ca puyAiriehi jattha bahU jANejjo aparimidaM tattha Nikkhive sUrI / jattha bahU a Na jANai ca utyavo tattha Nikkhevo // 13 // adhavA NikkhevavisiTTamedaM vaNijjamANaM vattArassuppathotthANaM kujjA idi Nikkhevo kIrade / tathA coktam pramANa-nayanikSeparyo'rtho nAbhisamIkSyate / yuktaM cAyuktavad bhAti tasyAyuktaM ca yuktavat // 14 // zaMkA-- yaha kaise jAnA jAtA hai ki prakRtameM gaNanAnantase prayojana hai ? samAdhAna-'mithyAdRSTi jIva kitane haiM' isaprakAra ziSyake dvArA pUchane para 'ananta haiM ' ityAdi rUpase pramANakA prarUpaNa karanese jAnA jAtA hai ki prakRtameM gaNanAnantase prayojana hai| isa gaNanAnantako chor3akara zeSa ananta pramANake prarUpaNa karanevAle nahIM haiM, kyoMki, zeSa anantoMmeM gaNanArUpase kathana nahIM dekhA jAtA hai| zaMkA- yadi prakRtameM gaNanAnantase prayojana hai to gaNanAnantako chor3akara zeSa daza prakArake anantoMkA prarUpaNa yahAM para kisaliye kiyA hai ? samAdhAna-aprakRta viSayake nivAraNa karaneke liye, prakRta viSayake prarUpaNa karaneke liye, saMzayakA vinAza karaneke liye, aura tattvArthakA nizcaya karane ke liye yahAM para sabhI anantoMkA kathana kiyA hai // 12 // pUrvAcAryoMne bhI kahA hai jahAM jIvAdi padArthoM ke viSayameM bahuta jAnanA cAhe, vahAM para AcArya sabhIkA nikSepa karena tathA jahAM para bahuta na jAne, to vahAM para cAra nikSepa avazya karanA cAhiye // 13 // athavA nikSepake vinA varNana kiyA gayA yaha viSaya kadAcit vaktAko unmArgameM le jAve, isaliye yahAM para sabhI anantoMkA nikSepa kiyA hai| kahA bhI hai pramANa, naya aura nikSepoMke dvArA jisa padArthakI samIkSA nahIM kI jAtI hai usakA artha yukta hote hue bhI ayuktasA pratIta hotA hai aura kabhI ayukta hote hue bhI yuktasA 1 saM. pa. gA. 15, 2 saM. pa. gA. 14 ( dekho pATha bheda) Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] chakhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 2. jJAnaM pramANamityAhurupAyo nyAsa ucyate / nayo jJAturabhiprAyo yuktito'rthaparigrahaH // 15 // jaM taM gaNaNANaMtaM taM pi tivihaM, parittANataM juttANataM agaMtANatamidi / aNaMtA idi sAmaNNeNa vutte edamhi cevANaMte micchAiTi-jIvA hoMti idaresu aNaMtesu Na hoti tti Na jANijjade, aNaMtA idi bahuvayaNaNidesAdo / jattha tiNNi vi aNaMtANi asthi tassa ceva agaMtANatassa gahaNaM hodi idi ce Na, micchAiTThINaM bahuttamavekkhiya bahuvayaNuppattIdo / ahavA tiNi vi aNaMtANi sabhede assiUNa agaMtaviyappANi / tattha edassa bahuttavivakkhAe bahuvayaNaM aNNabhedassaNedi Na jANijjade ? ettha parihAro vuccade- 'aNaMtANatAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa' tti jJApakAdavasIyate yathA anantAnantA mithyAdRSTaya iti, vyAkhyAnato vizeSapratipattiriti pratIta hotA hai||14|| vidvAn puruSa samyagjJAnako pramANa kahate haiM, nAmAdikake dvArA vastumeM bheda karaneke upAyako nyAsa yA nikSepa kahate haiM aura jJAtAke abhiprAyako naya kahate haiM / isaprakAra yuktise arthAt pramANa, naya aura nikSepake dvArA padArthakA grahaNa athavA nirNaya karanA cAhiye // 15 // gaNanAnanta tIna prakArakA hai, parItAnanta, yuktAnanta aura anantAnanta / zaMkA-sUtrameM 'aNaMtA' isaprakAra mithyAdRSTiyoMkA parimANa sAmAnyarUpase kahA gayA hai, para itane kathana karanemAtrase anantake tIna bhedoMmeMse isI anantameM mithyAdRSTi jIva arthAt mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa pAyA jAtA hai dUsare anantoMmeM nahIM, yaha bAta nahIM jAnI jAtI hai, kyoMki, sUtrameM anantake kisI bhI bhedakA ullekha na karake kevala usakA bahuvacanarUpase nirdeza kiyA hai| jahAM para tInoM ananta pAye jAte haiM vahAM usI anantAnantakA grahaNa hotA hai, so bhI nahIM hai, kyoMki, mithyAhATa jIvoMke bahutvakI apekSA karake ananta zabdakA bahuvacana prayoga bana sakatA hai| athavA tInoM ananta apane apane bhedoMkA Azraya karake ananta vikalparUpa haiN| unake isI bhedakI vivakSAse bahuvacana diyA hai anya bhedakI apekSAse nahIM, yaha bhI nahIM jAnA jAtA hai ? samAdhAna- Age pUrvokta zaMkAkA parihAra karate haiM-'mithyAdRSTi jIva kAlakI apekSA anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta nahIM hote haiM' isa zApaka sUtrase jAnA jAtA hai ki mithyAdRSTi jIva anantAnanta hote haiN| athavA, vyAkhyAnase ___ pratiSu ' pramANa nayaM yuktavat / jJAnaM pramANaM parigrahaH / iti etenaiva pAThenoktakArikAdvayasya sUcanA prApyate / de. (saM. pa. gA. 10-11) 2 pratiSu * uppaNNabhedassa ' iti pAThaH / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2,2 ] davvaramANANugame micchAiDipamANaparUvaNaM [19 nyAyAdvA / jaMtaM aNaMtANaMtaM taM pi tivihaM, jahaNNamukkassaM mjjhimmidi| tattha imaM hodi tti Na jANijjadi jahaNNamaNaMtANaMtaM Na bhavadi ukkassamaNaMtANaMtaM ca bhavadi ? 'jamhi jamhi aNaMtANatayaM maggijjadi tamhi tamhi ajahaNNamaNukkassa-aNaMtANaMtasseva gahaNaM' idi pariyammavayaNAdo jANijjadi ajahaNNamaNukkassa-aNaMtANaMtasseva gahaNaM hodi tti / taM pi aNaMtANaMtaviyappamatthi tti imaM hodi tti Na jANijjadi ? jahaNNaaNatANaMtAdo aNaMtANi vaggaNaTThANANi uvari abbhussariUNa ukkassa-aNaMtANaMtAdo aNaMtANi vaggaNaTANANi heTTA osariUNa aMtare jiNadiTThabhAvo rAsI ghettavyo / ahavA tiNNivAravaggidasaMvaggidarAsIdo aNaMtaguNo chaddavvapakkhittarAsIdo aNaMtaguNahINo micchAihirAsI hodi / ko tiNNivAravaggidasaMvaggidarAsI ? uccade- jahaNNamaNaMtANaMtaM viraleUNa ekekassa rUvassa vizeSakI pratipatti hotI hai ' aisA pAya hai jisase bhI jAnA jAtA hai ki mithyAdRSTi jIva anantAnanta hote haiN| Upara jo anantAnanta kadda Aye haiM vaha bhI tIna prakArakA hai, jaghanya anantAnanta, utkRSTa anantAnanta aura madhyama anantAnanta / zaMkA-una tInoM anantAnantoMmeMse yahAM para jaghanya anantAnanta nahIM hotA hai aura utkRSTa anantAnanta hotA hai, aisA kucha bhI nahIM jAnA jAtA hai ? samAdhAna--'jahAM jahAM anantAnanta dekhA jAtA hai vahAM vahAM ajaghanyAnutkRSTa arthAt madhyama anantAnantakA hI grahaNa hotA hai' isa parikarmake vacanase jAnA jAtA hai ki prakRtameM ajaghanyAnutkRSTa arthAt madhyama anantAnantakA hI grahaNa hai| zaMkA-vaha madhyama anantAnanta bhI anantAnanta vikalparUpa hai, isaliye unameMse yahAM kaunasA vikalpa liyA hai, isa bAtakA kevala madhyama anantAnantake kathana karanese jJAna nahIM hotA hai ? samAdhAna--jaghanya anantAnantase ananta vargasthAna Upara jAkara aura utkRSTa anantAnantase ananta vargasthAna nIce Akara madhyameM jinendradevake dvArA yathAdRSTa rAzi yahAM para anantAnanta padase grahaNa karanI cAhiye / athavA, jaghanya anantAnantake tInavAra vargita. saMvarmita karane para jo rAzi utpanna hotI hai usase anantaguNI aura chaha dravyoMke prakSipta karane para jo rAzi utpanna hotI hai usase anantaguNI hIna madhyama anantAnantapramANa mithyAdRSTi jIvoMkI rAzi hai| zaMkA-tIna cAra vargitasaMvargita rAzi kaunasI hai ? 1ti.pa. patra 53. yatrAnantAnantaM mArgaNaM tatrAjaghanyotkRSTAnantAnantaM grAmam / ta. rA. vA. 3. 38, Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 2. jahaNNamarNatANataM dAUNa vaggida saMvaggidaM kAUNuppaNNa mahArAsiM duppADerAsiM kAUNa tatthekkarAsiM viraleUNa avaraM mahArAsipamANaM rUvaM paDi dAUNa vaggidasaMvaggidaM kAUNa puNo udimahArAsiMdupaDirAsiM kAUNa tatthekkarAsipamANaM viraleUga avaramahArAsiM viralaNarAsirUvaM paDi dAUNa aNNoSNa bhAse kade tiSNivAravaggidasaMvaggidarAsI' NAma / samAdhAna - jaghanya anantAnantakA viralana karake aura viralita rAzike pratyeka eka ke Upara jaghanya anantAnantako deyarUpase dekara unake paraspara vargitasaMvargita karane para jo maddArAzi utpanna ho usakI do paMkti karanI cAhiye, arthAt tatpramANa rAziko do sthAnoMpara sthApita karanA caahiye| unameM se eka rAzikA viralana karake aura usa viralita rAzi ke pratyeka ekake Upara dUsarI paMkti meM sthApita mahArAziko deyarUpase dekara aura unake paraspara vargita saMvargita karane para jo mahArAzi utpanna ho usakI phirase do paMkti karanI cAhiye / unameMse eka rAzikA viralana karake aura viralita rAzi ke pratyeka ekake Upara dUsarI paMkti meM sthApita mahArAziko deyarUpase dekara unake paraspara guNA karane para jo mahArAzi utpanna hotI hai use tInavAra vargitasaMvargita rAzi kahate haiM / udAharaNa (bIjagaNitase ) jaghanya anantAnanta=ka tri. sA. 48. ka ekavAra vargitasaMvargita rAzi = ka dovAra tInavAra = ka ka 99 33 " ka + 1 ka +1+ka ( aMkagaNitase ) -- 33 ka (G) = ka ka ka ka + 1 ka = ka ka ka x ka jaghanya anantAnanta = 2 ra kai 256 ekavAra 2 = 4; dovAra 4 = 2566 tInavAra 256 = ka ka ka + 1 ka + 1 ( ~*~ ) ( * + ***') ka 1 ka x ka ka - = ka ka 1 avarANaMtANaMtaM tippaDirAsiM karitu viralAdi / tisalAgaM ca samArNiya ladvede pavikhavedavvA // ka.+1 Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.2, 2.] davvapamANANugame micchAiDipamANaparUvaNaM [21 eso savyajIvarAsIdo kiMcUNamicchAdidvirAsIdo ya aNaMtaguNahINo tti kadhaM jANijadi? buccade- jahaNNaparittANaMtassa addhacchedaNANamuvari tasseva vaggasalAgAo rUvAhiyAo pakkhitta jahaNNa-aNaMtANaMtassa vaggasalAgA bhavaMti / jahaNNaparittANatassa addhacchedaNAhi duguNidAhi jahaNNaparittANate guNide jahaNNamaNaMtANaMtassa addhachedaNayasalAgA havaMti / edAo ca jahaNNaparittANaMtAdo asaMkhejjaguNAo tasseva uvarimavaggAdo asaMkhejjaguNahINAo / edANamuvari jahaNNa-aNaMtANaMtassa vaggasalAgAo jahaNNaparittANaMtassa addhacchedaNAhiMto visesAhiyAo pakkhitte paDhamavAravaggidasaMvaggidarAsissa vaggasalAgA bhavaMti / jahaNNa-aNaMtANaMtassa addhachedaNAo jahaNNa-aNaMtANateNa guNide paDhamavAravaggidasaMbaggidarAsissa addhacchedaNayasalAgA bhavaMti / edAo jahaNNa-aNaMtANaMtAdo (yadi hama 256 ko 256 se itane hI vAra guNA kareM to jo saMkhyA utpanna hogI vaha 617 aMkavAlI hogii| isaprakAra ikAIrupa choTIsI 2 saMkhyAko tInavAra vargitasaMvargita karane para 617 aMkavAlI mahAsaMkhyA utpanna hotI hai / isa parase kisI bhI mUlarAzise utpanna huI trivAra vargitasaMvargita rAzike vistArakA anumAna lagAyA jA sakatA hai|) zaMkA- tInavAra vargitasaMvargita karanese utpanna huI yaha mahArAzi saMpUrNa jIvarAzise aura saMpUrNajIvarAzise kucha kama (dvitIyAdi zeSa teraha guNasthAnasaMbandhI rAzi aura siddharAzi pramANa kama) mithyAdRSTi jIvarAzise anantaguNI hIna hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- jaghanya parItAnantake ardhacchedoMmeM usIkI arthAt jaghanya parItAnantakI eka adhika vargazalAkAeM milA dene para jaghanya anantAnantakI vargazalAkAeM utpanna hotI haiN| tathA jaghanya parItAnantake dviguNita ardhacchedoMse jaghanya parItAnantake guNita karane para jaghanya anantAnAtakI ardhacchedazalAkAeM hotI haiN| ye jaghanya anantAnantakI ardhacchedazalAkAeM jaghanya parItAnantase asaMkhyAtaguNI haiM aura usIke arthAt jaghanya parItAnantake uparima vargase asaMkhyAtaguNI hIna haiN| ina jaghanya anantAnantakI ardhaccheda zalAkAoMmeM, jo jaghanya parItAnantakI ardhacchedazalAkAoMse adhika haiM,aisI jaghanya anantAnantakI vargazalAkAeM milA dene para prathamavAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAeM hotI haiN| jaghanya anantAnantake ardhacchedoMko jaghanya anantAnantase guNita karane para prathamavAra vargitasaMvargita rAzikI ardhacchedazalAkAeM tabbagge puNa jAya tANataM lahu taM ca tikhkhutto / vaggasu taha na taM hoi Natakheve khivasu cha ime // ka. graM. 5, 84. 1 vaggidavArA vaggasalAgA rAsissa addhachedassa / addhidavArA vA khalu dalavArA hoMti addhachidI // tri. sA. 76. 2 viralijjamANarAsiM diNNassaddhanchidIhiM saMguNide / addhacchedA hoMti hu savvatthuppaNNarAsissa // vi. sA. 107. Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 2. anaMtaguNAo tasseva uvarimavaggAdo anaMtaguNahINAo / edANamuvari paDhamavAravaggidasaMvaggida sissa vaggasalAgAo pakkhitte vidiyavAravaggida saMvaggida sissa vaggasalAgA havaMti' / paDhamavAravaggida saMvaggidarAsissa addhacchedaNAhi paDhamavAravaggidasaMvaggidarAsi guNade vidiyavAravaggida saMvaggidAsissa addhachedaNaya salAgAo bhavaMti / edAo paDhamavAravaggida saMvaggidarAsIdo anaMtaguNAo tasseva uvarimavaggaNAdo arNataguNahINAo / dANamuvari vidiyavAravaggidasaMvaggidarAsissa vaggasalAgAo pakkhite tadiyavAravaggi hotI haiM / ye prathamavAra vargita saMvargita rAzikI ardhacchedazalAkAeM jaghanya anantAnanta se anantaguNI haiM aura usIke arthAt jaghanya anantAnantake uparima vargase anantaguNI hIna haiM / ina prathamavAra vargitasaMvargita rAzikI ardhacchedazalAkAoM meM prathamavAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkAeM milA dene para dUsarIvAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkAeM hotI haiM / tathA prathamavAra vargita saMvargita rAzikI ardhacchedazalAkAoMke dvArA prathamavAra vargitasaMvargita rAziko guNita karane para dUsarIvAra vargita saMvargita rAzi kI ardhacchedazalAkAeM hotI haiN| ye dUsarIvAra vargita saMvargita rAzikI ardhacchedazalAkAeM prathamavAra vargitasaMvargita rAzise anantaguNI haiM, aura usIke, arthAt prathamavAra vargita saMvargita rAzike uparima vargale anantaguNI hIna haiM / ina dUsarIvAra vargita saMvargita rAzikI ardhacchedazalAkAoM meM dUsarIvAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkAeM milA dene para tIsarIvAra vargita saMvargita rAzikI vargazalAkAeM hotI haiM 1 1 vizeSArtha - jo rAzi viralana-deyakrama se utpanna hotI hai usake ardhacched viralitarAziko rAzike ardhacchedoMse guNA karane para Ate haiM / tathA usakI vargazalAkAeM viralitarAzike ardhacchedoM meM deyarAzike ardhacchedoM ke ardhaccheda yA vargazalAkAeM milA dene para hotI haiM / gaNitake isa niyama ke anusAra jaghanya parItAnantake ardhacchedoMse jaghanya parItAnantako guNA kara dene para jaghanya yuktAnantake ardhaccheda aura jaghanya parItAnantake ardhacchedoM meM usIkI vargazalAkAeM milA dene para jaghanya yuktAnantakI vargazAlakAeM utpanna hoNgii| phira bhI prakRtameM jaghanya anantAnantakI vargazalAkAeM aura ardhaccheda lAnA hai / paraMtu jaghanya anantAnanta jaghanya yuktAnantake uparama vargarUpa hai, aura vargase uparima vargakI vargazalAkAoM aura ardhacchedoM ko lAne ke liye yaha niyama hai ki vivakSita vargake ardhacchedoM se uparima varga ke ardhaccheda dUne aura vivakSita vargakI vargazalAkAoM se uparima vargakI vargazalAkAeM eka adhika hotI haiM / isaliye jaghanya yuktAnantake ardhacchedoMko dUnA kara dene para jaghanya anantAnantake ardhaccheda aura jaghanya yuktAnantakI dharmazalAkAoMmeM eka aura milA dene para jaghanya anantAnantakI vargazalAkAeM 1 viralibarAsicchedA diNNaddhacchedacchedasammilidA / vaggasalAgapamANaM hoMti samuppaNNarAsissa // ti. sA. 108. Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 2. ] [ 23 hoNgii| isa saMpUrNa vyavasthAko dhyAna meM rakhakara yaha kahA gayA hai ki jaghanya parItAnantake ardhacchedoM meM usIkI eka adhika vargazalAkAeM milA dene para jaghanya anantAnantakI vargazalAkAeM aura jaghanya parItAnantakI dviguNita ardhacchedazalAkAoM se jaghanya parItAnantako guNita kara dene para jaghanya anantAnantakI ardhacchedazalAkAeM hotI hai / isIprakAra vargita saMvargita rAzikI vargazalAkAeM aura ardhaccheda lAne kI paddhatike anusAra prathama, dvitIya aura tRtIyavAra vargita saMvargita rAzi ke ardhaccheda aura vargazalAkAoMke saMbandha meM bhI samajha lenA cAhiye / udAharaNa ( bIjagaNita se ) - davamANAgame micchAiTThipamANaparUvaNaM jaghanya parItAnantako vargitasaMvargita karanese jaghanya yuktAnanta utpanna hotA hai / tathA jaghanya yuktAnantake vargapramANa jaghanya anantAnanta hai / 2 mAna lo jaghanya parItAnantakA mAna 2 parItAnanta kI vargitasaMvargita rAzi ke uparima varga pramANa jaghanya anantAnanta dvitIyavAra vargita saMvargita anantAnanta prathamavAra vargitasaMvargita kha 2 + kha 2 = 2 a ga 2 + ga 2 = 2 = 2 2 a 2 + a + 1 2 = 2 ka 2 + ka kha 2 = 2 ( mAna lo ) ga 2 = 2 ( mAna lo ) tRtIyavAra vargita saMvargita 2 saMkhyAse lekara jitanIvAra varga karanese vivakSita rAzi utpanna hotI hai utanI usa varga zikI vargazalAkAeM hotI hai / jaise 4 kI vargazalAkA 1 aura 16 kI 2 hotI haiM, kyoMki, 2 kA ekavAra varga karanese 4 aura 2 vAra varga karanese 16 utpanna hote haiN| tathA vivakSita rAziko jitanIvAra AdhA AdhA karate hue eka zeSa rahe utane usa rAzike ka 2 = 2 ( mAna lo ) 2 ardhaccheda hote haiM; jaise 16 ke ardhaccheda 4 hote haiM / bIjagaNita se 2 rAzike a ardhaccheda 2 hoMge aura vargazalAkA a hogI / a Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 2. dasaMvaggidarAsissa vaggasalAgA bhavaMti / eso vaggasalAgarAsI paDhamavAravaggidasaMvaggidarAsIdo uvari egamavi vaggaTThANaM Na ca vaDDido, teNedesiM doNhaM rAsINaM vaggasalAgAo srisaao| edANaM ca vaggasalAgAo jahaNNaparittANaMtAdo asNkhejgunnaao| jadi eso rAsI savvajIvavaggasalAgarAsiNA sariso havadi to tiNNivAravaggidasaMvaggidarAsiNA savvajIvarAsI vi sariso hojja; Na ca evaM / taM kadhaM ? ' jahaNNa-aNaMtANaMtaM vaggijamANe jahaNNa-aNaMtANaMtassa hehimavaggaNahANehiMto uvari aNaMtaguNavaggaTThANANi gaMtUNa savvajIvarAsivaggasalAgA uppajadi' tti pariyamme vuttaM / guNagAro pi jamhi jamhi aNatayaM maggijadi tamhi tamhi ajahaNNa-aNukkassANatANatayaM ghettavyaM / Na ca tadiyavAravaggida aba Age ina saba rAziyoMkI vargazalAkAeM aura ardhaccheda likhe jAte haiM-- ja. pa. a. ja. a. a. pra. va. saM. dvi. va. saM. tR. va. saM. a ka kha ga 2+ a + 1 2 + ka 2 + kha 2 + ga ka. 2 22 + a + 1 pramANa varga za. 2 + a + 1 2 + ka 2+kha 2 + ga a 2+ a +1 2 + ka 2 + kha va 2 + ga ardhaccheda 2 ___ yaha tIsarIvAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkArAzi prathamavAra bargitasaMvargita rAzise Upara eka bhI vargasthAnase vRddhiko prApta nahIM huI hai, arthAt prathamavAra vargitasaMvargita rAzike uparima vargake bhItara hI tIsarIvAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkArAzi AtI hai, isaliye ina donoM rAziyoMkI, arthAt prathamavAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkAeM aura tRtIyavAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkAoMkI vargazalAkAeM samAna haiM, jo vargazalAkAeM jaghanya parItAnantase asaMkhyAtaguNI hai| yadi yaha tRtIyavAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkArAzi saMpUrNa jIvoMkI vargazalAkArAzike samAna hotI hai, aisA mAna liyA jAve, to tInavAra vargitasaMvargitarAzike samAna saMpUrNa jIvarAzi bhI ho jAve / paraMtu aisA hai nahIM / zaMkA-yaha kaise ? samAdhAna -- jaghanya anantAnantake uttarottara varga karane para jaghanya anantAnantake adhastana vargasthAnoMse Upara anantaguNe vargasthAna jAkara saMpUrNa jIvarAzikI vargazalAkAeM utpanna hotI haiM, ' isaprakAra parikarmameM kahA hai| guNakAra bhI jahAM jahAM anantarUpa dekhane meM AtA hai vahAM vahAM ajaghanyAnutkRSTa prama anantAnantarUpa guNakArakA grahaNa karanA Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 2.] davvapamANANugame micchAihipamANaparUvaNaM [ 25 saMvaggidarAsivaggasalAgAo heTTimavaggaNaTThANehiMto uvari pariyamma-utta-aNaMtaguNavaggaNahANANi gaMtUNuppaNNAo, kiMtu hehimavaggaTTANAdo uvari sAdireyajahaNNa-parittANaMtaguNamaddhANaM gNtuunnuppnnnnaao| keNa kAraNeNa ? jahaNNaparittANatassa addhacchedaNAhito visesAhiyAhi jahaNNa-aNaMtAgaMtassa vaggasalAgAhi tadiyavAravaggidasaMvaggidarAsivaggasalAgANaM vaggasalAgAo heTThimaaddhANeNUNAo avahirijamANe sAdireyajahaNNaparittANaMtamAgacchadi tti / Na ca jahaNNa-aNaMtANaMtAdo heTThima-addhANaM paDucca sAdireyajahaNNaparitANataguNaM gaMtUNa savvajIvarAsivaggasalAgAo uppaNNAo, kiMtu aNaMtANaMtaguNaM gaMtUNa svyjiivraasivggmlaagaaoN| kudo ? 'aNatANatavisae ajahaNNamaNukkassa-aNaMtANateNeva guNagAreNa bhAgahAreNa vi hodavvaM ' idi priymmvynnaado| Na ca edassa jahaNNaparittANatAdo visesAhiyassa asaMkhejjattamasiddhaM, saMte vae NaTuMtassa annNtttvirohaado| Na cAhiye / paraMtu tRtIyavAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkAeM jaghanya anantAnantake adhastana vargasthAnase Upara parikarmasUtrameM kahe gaye anantaguNe vargasthAna jAkara nahIM utpanna hotI haiM, kiMtu jaghanya anantAnantake adhastana vargasthAnoMse Upara kucha adhika jaghanyaparItAnantaguNe vargasthAna jAkara utpanna hotI haiN| isase pratIta hotA hai ki saMpUrNa jIvarAzikI vargazalAkA oMse tInavAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkAeM anantaguNI nyUna haiN| zaMkA - aisA kisa kAraNase hai ? samAdhAna-jo ki jaghanya parItAnantake ardhacchedoMse adhika haiM aisI jaghanya anantAnantakI vargazalAkAoMke dvArA naghanya anantAnantake adhastana vargasthAnase nyUna tIsarIvAra vargitasaMvargita rAzikI vargazalAkAoMkI vargazalAkAeM apahRta karane para kucha adhika jaghanya parItAnanta AtA hai| paraMtu jaghanya anantAnantake adhastana vargasthAnoMkI apekSA jaghanya anantAnantase kucha adhika jaghanya parItAnantaguNe vargasthAna jAkara saMpUrNa jIvarAzikIvargazalAkAeM nahIM utpanna hotI haiM, kiMtu jaghanya anatAnantase anantAnantaguNe vargasthAna jAkara saMpUrNa jIvarAzikI vargazalAkAeM utpanna hotI haiN| kyoMki, 'anantAnantake viSayameM guNakAra aura bhAgahAra ajaghanyAnutkRSTa arthAt madhyama anantAnantarUpa hI honA cAhiye' isaprakAra parikarmasUtrakA vacana hai| Upara jo jaghanya parItAnantase vizeSAdhika kaha Aye hai vaha vizeSAdhika asaMkhyAtarUpa hai yaha bAta asiddha nahIM hai, kyoMki, vyaya hone para samApta honevAlI rAziko anantarUpa mAnane meM virodha AtA hai| isaprakAra kathana karanese ardhapudgala 1 tasminnekavAraM vargite dvikavArAnantasya jaghanyamutpadyate / tato'nantasthAnAni gatvA vrgshlaakaaH| tri. sA, gA.69 TIkA / tasminnekavAraM varNite jghnydvikvaaraanNtmutpdyte| tataH anaMtAnaMtavargasthAnAni gatvA jIvarAzervargazalAkA. rAziH / go. jI. jI. pra. TI. ( paryAptiprarUpaNA) / 2 pratiSu 'NiTuMtassa ' iti paatthH| Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26] chakhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 2. ca addhapoggalapariyaTTeNa viyahicAro, uvayAreNa tassa aanntiyaado| ko vA chaddavyapakkhittarAsI ? vuccade- tiNNivAravaggidasaMvaggidarAsimhi - siddhA NigodajIvA vaNa'phadI kAlo ya poggalA ceya / savvamalogAgAsaM chappede NatapakkhevA // 16 // ede chappakkhevapakkhitte chadavvapakkhittarAsI hodi / edassa ajahaNNamaNukkastaaNaMtANatayassa jattiyANi rUvANi tattiyametto micchAidvirAsI / edaM kadhaM Navyadi ti bhaNide aNaMtA idi vynnaado| edaM vayaNamasaccattaNaM kiM Na alliyadi ti bhaNide asaccakAraNummukajiNavayaNakamalaviNiggayattAdo / Na ca pamANapaDiggahio payattho pamANaMtareNa parikkhijadi, avaTThANAdo / parivartanake sAtha vyAbhicAra ho jAyagA so bhI bAta nahIM hai, kyoMki, ardhapudgalaparivartana kAlako upacArase anantarUpa mAnA hai| zaMkA-jisameM chaha dravya prakSipta kiye gaye haiM vaha rAzi kaunasI hai ? samAdhAna-tInavAra vargitasaMvArgata rAzimeM- siddha, nigodajIva, vanaspatikAyika, pudgala, kAlake samaya aura alokAkAza ye chahoM ananta rAziyAM milA denA cAhiye // 16 // prakSipta karane yogya ina chaha rAziyoMke milA dene para chaha dravya prakSipta rAzi hotI hai| isaprakAra tInavAra vargitasaMvargita rAzise anantaguNe aura chaha dravya prakSipta rAzise anantaguNe hIna isa madhyama anantAnantakI jitanI saMkhyA hotI hai tanmAtra mithyAdRSTijIvarAzi hai| zaMkA-mithyAdRSTirAzi itanI hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-sUtrameM 'aNaMtA' aisA bahuvacanAnta pada diyA hai, jisase jAnA jAtA hai ki mithyAdRSTirAzi madhyama anantAnantapramANa hotI hai| zaMkA-- yaha vacana asatyapaneko kyoM nahIM prApta ho jAtA hai ? samAdhAna-asatya bolaneke kAraNoMse rahita jinendradevake mukhakamalase nikale hue ye vacana haiM, isaliye inheM apramANa nahIM mAnA jA sktaa| jo padArtha pramANaprasiddha hai usakI dUsare pramANoM ke dvArA parIkSA nahIM kI jAtI hai, kyoMki, vaha padArtha pramANase avasthita hai| 1ti. pa. patra 53. siddhA Ni godasAhiyavaNapphadipoggalapamA aNaMtaguNA / kAla alogAgAsaM chaccedeNaMtaklevA // tri. sA. 49. siddhA nigoajIvA vaNassaI kAla puggalA ceva / savvamaloganahaM puNa tivangiuM kevala. pagaMmi // ka. graM. 4, 85. 2 pratiSu tattiyANimetto' iti pAThaH / Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 3. ] davyamANAnugame micchA iTThipamANaparUvaNaM [ 27 aNatANatAhi osappiNi ussappiNIhi Na avahiraMti kA - leNa // 3 // kimahaM khettapamANamaikamma kAlapamANaM vuccade ? ' jaM thUlaM appavaNNaNIyaM taM puvvameva bhANiyantraM ' idi NAyAdo / kathaM kAlapamANAdo khettapamANaM bahuvaNNaNijjaM ? vuccadekhettapamANe logo parUvedavvo / so vi seDhiparUvaNAe viNA Na jANijjadi tti seDhI vedavvA / sAvi rajjuparUvaNAe viNA Na jANijjadi tti rajjU parUvedavvA / rajjU vi sagacchedaNAhi viNA Na jANijjaditti rajjucchedaNA parUvedavvA / tAo vi dIvasAgaraparUvaNA viNA Na jANijjaMti tti dIvasAgarA parUvedavyA tti / Na ca kAlapamANe evaM mahaMtI parUvaNA asthi, tado kAlAdo khettaM suhumamidi jANijjade / ke vi AiriyA evaM bhaNati bahuve hi padesehi uvacidaM sahumamidi / uttaM ca ( sumo ya havadi kAlo tatto ya suTTamadaraM havadi khettaM / aMgula - asaMkhabhAge havaMti kappA asaMkhejjA' // 17 // kAlakI apekSA midhyAdRSTi jIva anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoM ke dvArA apahRta nahIM hote haiM // 3 // zaMkA- kSetrapramANako ullaMghana karake kAlapramANakA kathana kyoM kiyA jA rahA hai ? samAdhAna jo sthUla aura alpavarNanIya hotA hai usakA pahale hI kathana karanA cAhiye' isa nyAya ke anusAra pahale kAlapramANakA kathana kiyA jA rahA hai / " zaMkA - kAlapramANakI apekSA kSetrapramANa bahuvarNanIya kaise hai ? // idi // samAdhAna- - kSetrapramANa meM loka prarUpaNa karane yogya hai / usakA bhI jagaccheNIke prarUpaNake vinA jJAna nahIM ho sakatA hai, isaliye jagacchreNIkA prarUpaNa karanA cAhiye / jagacchreNIkA bhI rajjuke prarUpaNa kiye vinA jJAna nahIM ho sakatA hai, isaliye rajjukA prarUpaNa karanA cAhiye / rajjukA bhI usake ardhacchedoM kA kathana kiye vinA jJAna nahIM ho sakatA hai, isaliye rajjuke chedoMkA prarUpaNa karanA cAhiye / rajjuke chedoM kA bhI dvIpoM aura sAgaroMke prarUpaNake vinA jJAna nahIM ho sakatA hai, isaliye dvIpoM aura sAgaroMkA prarUpaNa karanA cAhiye / paraMtu kAlapramANa meM isaprakAra bar3I prarUpaNA nahIM hai, isaliye kAlapramANakI prarUpaNAkI apekSA kSetrapramANakI prarUpaNA atisUkSmarUpase varNita hai, yaha bAta jAnI jAtI hai / kitane hI AcArya aisA kathana karate haiM ki jo bahuta pradezoM se upacita hotA hai vaha sUkSma hotA hai / kahA bhI hai kAlapramANa sUkSma hai, aura kSetrapramANa usase bhI sUkSma hai, kyoMki, aMgulake asaMkhyA 1 sahumo ya hoi kAlo tatto sahumayaraM havai khetaM / aMgula peTImece osappiNIo asaMkhemjA // vi. mA. pR. 24, gA. 218. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 3. edaM vakkhANaM Na ghaDade / kudo ? khettAdo davtrassa parUvaNapasaMgAdo / taM kathaM ? ekahi davvaMgule aNataparamANupadesehi NiSphaNNe egaM khettaMgulamogAhe, gaNaNaM paTuca atANi khettaMgulANi hoMti tti / sumaM tu havadi khettaM tatto ya suhumadaraM havadi davvaM / khettaMgulA aNaMtA ege davbaMgule hoMti // 18 // idi // kathaM kAle miNijjaMte micchAiTThI jIvA ? anaMtANaMtANaM osappiNi-ussappisamae ThaveNa micchAiTThirAsiMca ThaveUNa kAlamhi ego samayo micchAiTThirAsahi ego jIvo avahirajjadi / evamavahirijamANe avahirijamANe sacce samayA avahirijjati, micchAiTThirAsI Na avahirijjadi / ettha codago bhaNadi - micchAiTThirAsI avahirijada, sacce samayA Na avahirijjati tti / keNa kAraNeNa ? kAlamAhapaparUvaya suttadaMsaNAdo / kiM taM sutaM ? uccade bhAga asaMkhyAta kalpa hote haiM // 17 // paraMtu unakA isaprakArakA vyakhyAna karanA ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, aisA mAna lene para kSetrarUpaNA ke anantara dravyaprarUpaNa kA prasaMga prApta ho jAyagA / zaMkA - yaha kaise ? samAdhAna - kyoMki, ananta paramANurUpa pradezoMse niSpanna eka dravyAMgulameM avagAhanAkI apekSA eka kSetrAMgula hI hai, kiMtu gaNanAkI apekSA ananta kSetrAMgula hote haiM, isaliye 'jo bahuta pradezoM se upacita hotA hai vaha sUkSma hotA hai' yaha kahanA ThIka nahIM hai / $ kSetra sUkSma hotA hai aura usase bhI sUkSmatara dravya hotA hai, kyoMki, eka dravyAMgula meM ananta kSetrAMgula hote haiM // 18 // zaMkA - kAlapramANakI apekSA mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa kaise nikAlA jAtA hai ? samAdhAna - eka aura anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke samayoMko sthApita karake aura dUsarI ora mithyAdRSTi jIvoMkI rAziko sthApita karake kAlake samaya meM se eka eka samaya aura usIke sAtha mithyAdRSTi jIvarAzike pramANameMse eka eka jIva kama karate jAnA cAhiye / isaprakAra uttarottara kAlake samaya aura jIvarAzike pramANako kama karate hue cale jAne para anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoM ke saba samaya samApta ho jAte haiM, paraMtu mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa samApta nahIM hotA hai / zaMkA- yahAM para zaMkAkArakA kahanA hai ki mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa bhale hI samApta ho jAo paraMtu kAlake saMpUrNa samaya samApta nahIM ho sakate hai, kyoMki, mithyAdRSTi jIvarAzike pramANakI apekSA kAlake samayoMkA pramANa bahuta adhika hai| isaprakAra se prarUpaNa karanevAlA sUtra bhI dekhane meM AtA hai / vaha sUtra kaunasA hai isaprakAra pUchane para zaMkAkAra kahatA hai Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 3. ] davyapamANANugame micchAihipamANaparUvaNaM [29 (dhammAdhammAgAsA tiNNi vi tullANi hoti thovANi / baDIdu jIvapoggalakAlAgAsA aNaMtaguNA // 19 // ) Na esa doso, adIdakAlagahaNAdo / jahA savye loe pattho tihA vihatto, aNAgado vaTTamANo adIdo cedi / tattha aNipphaNNo aNAgado NAma / ghaDijjamANo vaTTamANo / NiphaNNo vavahArajoggo adIdo NAma / tattha adIdeNa pattheNa miNijjate savyabIjANi / etthuvasaMhAragAhA __pattho tihA vihatto aNAgado vaTTamANatIdo ya / edesu adIdeNa du miNijjade savvabIjaM tu / / 20 // tadhA kAlo vi tiviho, aNAgado vaTTamANo adIdo cedi / tattha adIdeNa miNijjate savve jIvA / etthuvasaMhAragAhA kAlo tihA vihatto aNAgado vaTTamANatIdo ya / edesu adIdeNa du miNijjade jIvarAsI du // 21 // dharmadravya, adharmadravya aura lokAkAza, ye tInoM hI samAna hote hue stoka haiN| tathA jIvadravya, pudgaladravya, kAlake samaya aura AkAzake pradeza, ye uttarottara vRddhikI apekSA anantaguNe haiM // 19 // samAdhAna-- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa nikAlane meM atIta kAlakA hI grahaNa kiyA hai| jisaprakAra, saba lokameM prastha tIna prakArase vibhakta hai, anAgata, vartamAna aura atIta / unameMse jo niSpanna nahIM huA hai vaha anAgata prastha hai, jo banAyA jA rahA hai vaha vartamAna prastha hai, aura jo nippanna ho cukA hai tathA vyavahArake yogya hai vaha atIta prastha hai| unameMse atIta prasthake dvArA saMpUrNa bIja mApe jAte haiN| yahAM para isa viSayakI upasaMhArarUpa gAthA kahate haiM _ prastha tIna prakArakA hai, anAgata, vartamAna aura atIta / inameMse atIta prasthake dvArA saMpUrNa bIja mApe jAte haiM // 20 // usIprakAra, kAla bhI tIna prakArakA hai, anAgata, vartamAna aura atIta / unameM se atIta kAlake dvArA saMpUrNa jIvarAzikA pramANa jAnA jAtA hai| yahAM para upasaMhArarUpa gAthA kahate haiM ___ kAla tIna prakArakA hai, anAgatakAla, vartamAnakAla aura atItakAla / inameMse atItakAlake dvArA saMpUrNa jIvarAzikA pramANa jAnA jAtA hai // 21 // 1 pratiSu jahA loe tahA savve loe' iti paatthH| Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 30] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 3. teNa kAraNeNa micchAihirAsI Na avahirijjadi, savve samayA avahirijjati / adIdakAlo thovo micchAiTTirAsI bahugo tti kadhaM Navvade ? solasa-paDiya-appAbahugAdo / kadhaM solasapaDiya-appAbahugaM ? savvatthAvA vaTTamANaddhA, abhavasiddhiyA annNtgunnaa| ko guNagAro ? jahaNNajuttANataM / siddhakAlo aNaMtaguNo / ko guNagAro ? chammAsaTTamabhAgeNa rUvAhieNa chiNNa-adIdakAlassa aNaMtima bhaago| aNAisma adIda. kAlassa kadhaM pamANaM Thavijjadi ? Na, aNNahA tssaabhaavpsNgaado| Na ca aNAdi tti jANide sAdittaM pAvedi, virohA / siddhA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? rUvasadapudhattaM / asiddhakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sNkhejjaavliyaao| adIdakAlo visesaahio| kettiyametteNa ? siddhakAlamatteNa / bhavasiddhiyA micchAiTThI aNaMtaguNA / ko isaliye mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa samApta nahIM hotA hai, paraMtu atItakAlake saMpUrNa samaya samApta ho jAte haiN| zaMkA-atItakAla stoka hai aura mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa usase adhika hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- solaha rAzigata alpabahutvase yaha jAnA jAtA hai ki atItakAlase mithyASTi jIvarAzikA pramANa Adhika hai| zaMkA-solaha rAzigata alpabahutva ki.saprakAra hai ? samAdhAna-vartamAnakAla sabase stoka hai / abhavya jIvoMkA pramANa usase anantaguNA hai| yahAM para guNakAra kyA hai ? jaghanya yuktAnanta yahAM para guNakArarUpase abhISTa hai| abhavyarAzise siddhakAla anantaguNA hai| guNakAra kyA hai ? chaha mahInoke aSTama bhAgameM eka milA dene para jo samayasaMkhyA Ave usase bhakta atItakAlakA anantavAM bhAga guNakAra hai| zaMkA- atItakAla anAdi hai, isaliye usakA pramANa kaise sthApita kiyA jA sakatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, yadi usakA pramANa nahIM mAnA jAya to usake abhAvakA prasaMga A jaaygaa| paraMtu usake anAditvakA jJAna ho jAtA hai, isaliye use sAditvakI prApti ho jAyagI, so bAta bhI nahIM hai, kyoMki, aisA mAnane meM virodha AtA hai| siddhakAlase siddha saMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? yahAM para zataprathaktvarUpa guNakAra lenA caahiye| siddha jIvoMse asiddhakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? yahAM para saMkhyAta AvalikAeM guNakAra haiN| asiddhakAlase atItakAla vizeSa adhika hai| kitanA vizeSa adhika hai ? siddhakAlakA jitanA pramANa hai, utane vizeSase adhika hai / arthAt 1 ka. A. pratyoH dasa ' iti paatthH| Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2, 3.] davapamANANugame micchAihipamANaparUvaNaM [ 31 guNagAro ? bhavasiddhiyamicchAiTThINamapaMtimabhAgo / bhavasiddhiyA visesAhiyA / kettiyametteNa ? terasaguNaTThANamatteNa / micchAiTThI visesAhiyA / kettiyametteNa ? terasaguNahANametteNa pamANeNUNa-abhavasiddhiyametteNa / saMsAratthA visesaahiyaa| kettiyametteNa ? teramaguNahANametteNa / savve jIvA visesAhiyA / kettiyametteNa ? siddhajIvametteNa / poggaladavyamaNaMtaguNaM / ko guNagAro ? savvajIvehi aNaMtaguNo / esaddhA aNaMtaguNA / ko guNagAro ? savyapoggaladavvAdo aNaMtaguNo / sabaddhA visesaahiyaa| kettiyametteNa ? vaTTamANAtIdakAlamatteNa / alogAgAsamaNataguNaM / ko guNagAro ? sabakAlAdo aNaMtaguNo / savyAgAsaM visesAhiyaM / kettiyameteNa ? logAgAsapadesametteNa / jeNa adIdakAlAdo micchAiTThI aNaMtaguNA teNa savve samayA avahirijaMti micchAihirAsI Na avahirijjadi asiddhakAlameM siddhakAlakA pramANa milA dene para atItakAlakA pramANa ho jAtA hai / atItakAlase bhavya mithyAdRSTi jIva anantaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? bhavya mithyAdRSTiyoMkA anantavAM bhAga guNakAra hai| bhavya mithyAdRSTiyoMse bhavya jIva vizeSa adhika haiN| kitane adhika haiM ? sAsAdana guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAnataka jIvoMkA jitanA pramANa hai utane vizeSarUpa adhika haiN| arthAt bhavya mithyAdRSTiyoMke pramANa meM sAsAdana Adi teraha guNasthAnavI jIvoMke pramANake milA dene para samasta bhavya jIvoMkA pramANa hotA hai / bhavya jIvoMse sAmAnya mithyAdRSTi jIva vizeSa adhika haiN| kitane vizeSarUpa adhika hai ? abhavya rAzise sAsAdana Adi teraha guNasthAnavI jIvoMke pramANako kama kara dene para jo rAzi avaziSTa rahe utane vizeSase adhika hai| arthAt bhavyarAzimeMse sAsAdana Adi teraha guNasthAnavAloMkA pramANa kama karake abhavyarAziko milA dene para sAmAnya mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa hotA hai / sAmAnya mithyAdRSTiyoMse saMsArI jIva vizeSa adhika hai| kitane adhika haiM ? sAsAdana Adi teraha guNasthAnavI jIvoMkA jitanA pramANa hai utane vizeSase adhika haiM / saMsArI jIvoMse saMpUrNa jIva vizeSa adhika haiM ? kitane adhika haiM ? siddha jIvoMkA jitanA pramANa hai utane adhika hai| saMpUrNa jIvarAzise pudgaladravya anantaguNA hai| yahAM para guNakAra kyA hai ? yahAM para saMpUrNa jIvarAzise anantaguNA guNakAra hai| pudgaladravyase anAgatakAla anantaguNA hai| yahAM para guNakAra kyA hai ? yahAM para saMpUrNa pudgaladravyase anantaguNA guNakAra hai| anAgatakAlase saMpUrNa kAla vizeSa adhika hai| kitanA adhika hai ? vartamAna aura atItakAlamAtra vizeSase adhika hai| saMpUrNa kAlase alokAkAza anantagaNA hai| yahAM para guNakAra kyA hai ? saMpUrNa kAlase anantaguNA yahAM para guNakAra hai| alokAkAzase saMpUrNa AkAza vizeSa adhika hai| kitanA adhika hai ? lokAkAzake jitane pradeza haiM utanA vizeSarUpa adhika hai| isaprakAra isa alpabahutvase yaha pratIta ho jAtA hai ki atItakAlase mithyAdRSTi jIva anantaguNe haiM, ataH atItakAlake saMpUrNa samaya apahRta ho jAte haiM, paraMtu mithyAdRSTi jIvarAzi bhapahata nahIM hotI hai, yaha bAta siddha ho jAtI hai| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 4. tti siddhaM / kima kAlapamANaM vuccade ? micchAidvirAsissa mokkhaM gacchamANajIve paDucca saMte vi vae Na vocchedo hodi tti jANAvaNahU~ / khetteNa aNaMtANaMtA logA // 4 // khettapamANamullaMghiya appavaNNaNijaM bhAvapamANaM kimidi Na parUvijjadi ? khettaparUvaNAdo bhAvaparUvaNaM mahadaramidi Na parUvijjade / taM jahA, bhAvapamANaM NAma NANaM / taM pi paMcavihaM / tattha vi ekekamaNeyaviyappaM / tattha vi aNegAo vipaDivattIo tti / kheteNa kadhaM micchAihirAsI miNijjade ? vuccade-jadhA pattheNa java-godhUmAdirAsI miNijjadi tadhA loeNa micchAidvirAsI miNijjadi / evaM miNijjamANe micchAiTThirAsI aNaMta. logametto hodi tti / etthuvaujjatI gAhA pattheNa kodaveNa va jaha koi miNejja savvabIjAI / evaM miNijjamANe havaMti logA aNatA du // 22 // zaMkA- yahAM para kAlakI apekSA pramANa kisaliye kahA gayA hai ? samAdhAna-mokSako jAnevAle jIvoMkI apekSA saMsArI jIvarAzikA vyaya hone para bhI mithyAvRSTi jIvarAzikA sarvathA viccheda nahIM hotA hai, isa bAtakA jJAna karAneke liye yahAM para kAlakI apekSA pramANa kahA hai| kSetrapramANakI apekSA anantAnanta lokapramANa mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hai // 4 // zaMkA-yahAM para kSetrapramANakA ullaMghana karake alpavarNanIya bhAvapramANakA prarUpaNa kyoM nahIM kiyA gayA hai ? samAdhAna-kSetrapramANake prarUpaNa karanekI apekSA bhAvapramANakA prarUpaNa ativistRta hai, isaliye bhAvapramANakA prarUpaNa pahale nahIM kiyA gayA hai| bhAvapramANakA prarUpaNa ativistRta hai Age isIkA spaSTIkaraNa karate haiN| jJAnako bhAvapramANa kahate haiM / vaha bhI pAMca prakArakA hai / una pAMca bhedoMmeM bhI pratyeka aneka bhedarUpa hai| usameM bhI aneka vivAda haiM / isase siddha hotA hai ki bhAvapramANakA prarUpaNa kSetrapramANake prarUpaNakI apekSA ativistRta hai|| zaMkA-kSetrapramANake dvArA mithyAdRSTi jIvarAzi kaise mApI, arthAt jAnI, jAtI hai ? samAdhAna-jisaprakAra prasthase jau, gehUM Adiko rAzikA mApa kiyA jAtA hai, usIprakAra loka pramANake dvArA mithyAdRSTi jIvarAzi mApI arthAt jAnI jAtI hai| isaprakAra lokake dvArA mithyAdRSTi jIvarAzikA mApa karane para vaha ananta lokamAtra hai| yahAM para isa viSayakI upayogI gAthA dI jAtI hai jisaprakAra koI prasthase kodoMke samAna saMpUrNa bIjoMkA mApa karatA hai usIprakAra mithyAdRSTi jIvarAzikI lokase arthAt lokake pradezoMse tulanA karane para mithyAdRSTi jIva Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,2, 4. ] davamANAgame micchAiTThipamANaparUvaNaM [ 33 pattheNa tAva patthavAhirattho puriso patthabAhiratthANi bIyANi miNedi / kathaM loeNa loyastho puraso loyatthaM micchAihirAsiM miNedi ti ? jado logeNa paNNAe miNijjaM micchA DijIvA tado Na esa doso / kathaM paNNAe miNijjaMte micchAiTThijIvA ? bumbadeekvekkammi logAgAsapadese ekkekaM micchAiTTijIvaM NikkheviUga ekko logo idi maNeNa saMkapeyatra / evaM puNo puNo miNizramANe micchAidvirAsI anaMtalogametto hodi / etthuvasaMhAragAhA-- logAgAsapade se eka Nikkhivevi taha diTTha | evaM gaNimANe havaMti logA aNaMtA du // 23 // ko logo' NAma ? seDhighaNo / kA seThI 1 sattarajjumettAyAmo / kA rajjU rAzikA pramANa lAne ke liye ananta loka hote haiM, arthAt anantalokapramANa mithyAdRSTi jIvarAzi hai // 22 // zaMkA - prasthase bahirbhUta puruSa prasthase bahirbhUta bIjoMko prasthake dvArA mApatA hai, yaha to yukta hai, paraMtu lokake bhItara rahanevAlA puruSa lokake bhItara rahanevAlI mithyAdRSTi jIvarAziko lokake dvArA kaise mApa sakatA hai ? samAdhAna - jisaliye buddhise saMpUrNa mithyAdRSTi jIva lokake dvArA mApe jAte haiM, isaliye uparyukta doSa nahIM AtA hai / zaMkA - buddhise mithyAdRSTi jIva kaise mApe jAte haiM ? samAdhAna - lokAkAzake eka eka pradeza para eka eka mithyAdRSTi jIvako nikSipta karake eka loka ho gayA isaprakAra manase saMkalpa karanA cAhiye / isaprakAra punaH punaH mApa karane para mithyAdRSTi jIvarAzi anantalokapramANa hotI hai / isaprakAra buddhise mithyAdRSTi jIvarAzi mApI jAtI hai / isa viSayakI yahAM para upasaMhArarUpa gAthA kahate haiM lokAkAzake eka eka pradeza para eka eka midhyAdRSTi jIvako nikSipta karane para jaisA jinendradevane dekhA hai usIprakAra pUrvokta lokapramANake kramase gaNanA karate jAne para ananta loka ho jAte haiM // 23 // zaMkA - loka kise kahate haiM ? - samAdhAna - jagachegI ghanako loka kahate haiM / zaMkA - jagachreNI kise kahate haiM ? samAdhAna-- - sAta rajjupramANa AkAza pradezoM kI laMbAIko jagacheNI kahate haiM / 1 jagasedivaNayamANo loyAyAso / ti pa patra 4. payaraM seTIe guNiyaM logo / anu. sU. pR. 159. 2 seThI vipadA / hodi asaMkhejjadimappamANaviMdaMgulANa hadI // tri. sA. 7. asaMkhejjAo joyaNakoDAkoDIo sedI / anu. pR. 159. Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 4. NAma ? tiriyalogassa majjhimavitthAro / kadhaM tiriyalogassa ruMdattaNamANijjade ? jattiyANi dIvasAgararUvANi jaMbUdIvacchedaNAo ca rUvAhiyAo kesi ca AiriyANamuvaeseNa saMkhejjarUvAhiyAo viraliya vigaM kariya aNNoNNabbhattharAsiNA chiNNAvisiSTuM guNide rajjU Nippajjadi / eso eti seDhIe sattamabhAgo' (kammi tiriyalogassa pajjavasANaM ? zaMkA-rajju kise kahate haiM ? samAdhAna-tiryaglokake madhyama vistArako rajju kahate haiN| zaMkA-tiryaglokakI caur3AI kaise nikAlI jAtI hai ? samAdhAna-- jitanA dvIpoM aura sAgaroMkA pramANa hai unako tathA eka adhika jambUdvIpake chedoMko viralita karake tathA usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase, ardhaccheda karane ke pazcAt avaziSTa rAziko guNita kara dene para rajjukA pramANa utpanna hotA hai| athavA, kitane hI AcAryoMke upadezase jitanA dvIpoM aura sAgaroMkA pramANa hai usako aura saMkhyAta adhika jampadvIpake chedoMko viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase, cheda karaneke pazcAt avaziSTa rAziko guNA kara dene para rajjukA pramANa utpanna hotA hai / yaha jagacchreNIkA sAtavAM bhAga AtA hai| vizeSArtha- rajjuke viSaya meM do mata pAye jAte haiN| kitane hI AcAryokA aisA mata hai ki svayaMbhUramaNa sanadrakI bAhya vedikA para jAkara rajju samApta hotI hai| tathA kitane hI AcAryoMkA aisA mata hai ki asaMkhyAta dvIpoM aura samudroMkI caur3AIse ruke hue kSetrase saMkhyAta. guNe yojana jAkara rajjukI samApti hotI hai| svayaM vIrasena svAmIne isa dUsare matako adhika mahatva diyA hai| unakA kahanA hai ki jyotiSiyoM ke pramANako lAneke liye 256 aMgulake varga pramANa jo bhAgahAra batalAyA hai usase yahI patA calatA hai ki svayaMbhUramaNa samudrase saMkhyAtaguNe yojana jAkara hI madhyalokakI samApti hotI hai| ina donoM matoMke anusAra rajjukA pramANa nikAlaneke liye rajjuke jitane ardhaccheda hoM utane sthAnapara 2 rakha. kara paraspara guNA karake jo labdha Ave usakA ardhaccheda karaneke anantara jo bhAga avaziSTa rahe usase guNA kara denA cAhiye / isaprakAra karanese rajjukA pramANa A jAtA hai| jitane dvIpa aura samudra haiM unameM eka adhika yA saMkhyAta adhika jambUdvIpake ardhaccheda milA dene para rajjuke ardhaccheda ho jAte haiM / inake nikAlanekI prakriyA isaprakAra hai ___ madhyase rajjuke do bhAga karanA cAhiye, yaha prathama ardhaccheda hai| anantara AdhA AdhA 1 jagaseDhIe sattamabhAgo rajjU ya bhAsaMte / ti. pa. patra 6. jagaseDhisattabhAgo rajjU / tri. sA. 7. uddhArasAgarANaM aDAijjANa jattiyA samayA / duguNAduguNapavitthara-dIvodahi rajju evaiyA // bR. kSe. 1, 3. Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 4.] davvapamANANugame micchAiTThipamANaparUvarNa [ 35 tiNhaM vAdavalayANaM vAhirabhAge / taM kadhaM jANijjadi ? ' logo vAdapadidvido' tti viyAhapaNNattIvayaNAdo / sayaMbhuramaNasamuddabAhiravediyAe parado kettiyamaddhANaM gaMtUNa tiriyalogasamattI hodi ti bhaNide asaMkhejjadIvasamuddaruMdaruddhajoyaNehito saMkhejjaguNANi gaMtUNa hodi / edaM kudo Navyade ? joisiyANaM vechappaNaMgulasadavaragamettabhAgahAraparUvayasuttAdo', karanese (pahale matake anusAra) dusarA ardhaccheda svayaMbhUramaNa samudra meM, tIsarA ardhaccheda svayaMbhUramaNa dvIpameM, isaprakAra eka eka ardhaccheda uttarottara eka eka dvIpa aura eka eka samudra meM par3atA hai| kiMtu lavaNa samudra meM do ardhaccheda pdd'eNge| unameM se pahalA DeDhalAkha yojana bhItara jAkara aura dusarA pacAsa hajAra yojana bhItara jAkara par3atA hai| inameMse dUsarA ardhaccheda jastUpikA mAna lene para jitane dvIpa aura samudra hai utane ardhacchedoMkA pramANa A jAtA hai / antameM pacAsa hajAra yojana lavaNa samudrake aura itane hI yojana jambUdvIpake avaziSTa rahate haiM / inako milA dene para eka lAkha yojana hotA hai| isa eka lAkha yojanake 17 ardhaccheda karane para eka yojana avaziSTa rahatA hai, jisake 19 ardhaccheda karaneke bAda eka sUcyaMgula zeSa rahatA hai / palyake ardhacchedoMke varga pramANa eka sUcyaMgulake ardhaccheda hote haiN| isaprakAra pahale matake anusAra jitane dvIpa aura samudra hai unakI saMkhyAmeM 1+17+19-37 ardhaccheda adhika palyake ardhacchedoMke varga pramANa ardhaccheda milA dene para rajjuke kula ardhaccheda hote haiN| tathA dUsare matake anusAra isa saMkhyAmeM saMkhyAta aura milA dene para rajjuke saMpUrNa ardhaccheda hote haiM, kyoMki, isa matake anusAra saMkhyAta ardhacched ho jAneke bAda svayaMbhUramaNa samudra meM ardhaccheda prApta hotA hai| zaMkA-tiryaglokakA anta kahAM para hotA hai ? samAdhAna-tInoM vAtavalayoM ke bAhya bhAgameM tiryaglokakA anta hotA hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- 'loka vAtavalayoMse pratiSThita hai' isa vyAkhyAprajJaptike vacanase jAnA jAtA hai ki tInoM vAtavalayoM ke bAhya bhAgameM lokakA anta hotA hai| svayaMbhUramaNa samudrakI bAhya vedikAse usa ora kitanA sthAna jAkara tiryaglokakI samApti hotI hai aisA pUchane para AcArya uttara dete haiM ki asaMkhyAta dvIpoM aura samudroMke vyAsase jitane yojana ruke hue haiM unase saMkhyAt guNA jAkara tiryaglokakI samApti hotI hai| zaMkA-yaha kisase jAnA jAtA hai ? samAdhAna- jyotiSI devoMke dosau chappana aMguloMke vargamAtra bhAgahArake prarUpaka 1 bhajidammi sedivagge vesychppnnaNgulkdiie| jaM laddhaM so rAsI jodisiyasurANaM savvANa / ti. pa. patra 201. tiNNisayajoyaNANaM begadachappaNaaMgulANaM ca / kadihidapadaraM veMtarajoisiyANaM ca parimANaM // go. jI. 160. bechapagaMgulasayavaggapalibhAgo payarassa / anu. sU. 142. pR. 192. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 4. (duguNaduguNo duvaggo NiraMtaro tiriyaloge' tti tiloyapaNNattisuttAdo ya Nayade Na ca aidai vakkhANaM jattiyANi dIvasAgararUvANi jaMbUdIvachedaNANi ca rUvAhiyANi tti pariyammasutteNa saha virujjhai, rUvehi ahiyANi rUvAhiyANi ti ghnnaado| aNNAiriyavakkhANeNa saha virujjhadi tti Na, edassa vakkhANasa jaM bhaddattaM teNa vakkhANAbhAseNa viruddhadAe edassa samavaTThANAdo / taM vakkhANAbhAsamidi kudo Navvade ? joisiyabhAgahArasuttAdo caMdAicabiMbapamANaparUvayatiloyapaNNattisuttAdo' ca / Na ca suttaviruddhaM vakvANaM hoi, aippsNgaado| kiM ca Na taM vakkhANaM ghaDade, tamhi vakkhANe avalaMbijjamANe seDhIe sattamabhAgamhi ahsunnnndNsnnaado| Na ca seDhIe sattamabhAgamhi aTThasuNNao atthi, tadatthittavihAyayasuttANuvalaMbhAdo / tado tattha asuNaviNAsaNarTI kettieNa vi rAsiNA sUtrase aura 'tiryaglokameM doke vargase lekara uttarottara dunA dunA hai' isa trilokaprazaptike sUtrase jAnA jAtA hai ki asaMkhyAta dvIpoM aura samudroMke vyAsase ruke hue kSetrase saMkhyAtaguNA Akara tiryaglokakI samApti hotI hai| aura yaha vyAkhyAna 'jitane dvIpoM aura sAgaroMkI saMkhyA hai aura jambUdvIpake rUpAdhika jitane cheda haiM utane rajjuke ardhaccheda haiM / parikarma sUtrake isa vyAkhyAnake sAtha bhI virodhako prApta nahIM hotA hai, kyoMki, vahAM para rUpale adhika arthAt ekase adhika aisA grahaNa na karake rUpase Adhika arthAt bahuta pramANase adhika aisA grahaNa kiyA hai| zaMkA- yaha vyAkhyAna anya AcAryoM ke vyAkhyAnake sAtha to virodhako prApta hotA hai? samAdhAna - nahIM, kyoMki, yaha vyAkhyAna jisaliye saMgata hai isaliye dUsare dhyAkhyAnAbhAsoMse isake viruddha par3ane para bhI yaha vyAkhyAna pramANarUpase avasthita hI rahatA hai| zaMkA-anya AcAryoMkA vyAkhyAna vyAkhyAnAbhAsa hai yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- jyotiSiyoMke bhAgahArake prarUpaka sUtrase aura candra tathA sUryake bimboMke pramANake prarUpaka trilokaprakSaptike sUtrase jAnA jAtA hai ki pUrvokta vyAkhyAnake viruddha jo anya AcAryoMkA vyAkhyAna pAyA jAtA hai vaha vyAkhyAnAbhAsa hai| aura sUtraviruddha vyAkhyAna ThIka nahIM kahA jA sakatA hai, anyathA atiprasaMga doSa A jaaygaa| tathA vaha anya AcAryoMkA vyAkhyAna ghaTita bhI to nahIM hotA hai, kyoMki, usa vyAkhyAnake avalambana karane para jagaccheNIke saptama bhAgakA jo pramANa batalAyA hai usake antameM ATha zUnya dikhAI dete haiN| paraMtu jagaccheNIke saptama bhAgarUpa pramANameM antake ATha zUnya nahIM pAye jAte haiM, kyoMki, antameM ATha zUnyoMke astitvakA vidhAyaka koI sUtra nahIM pAyA jAtA hai| isaliye 1 aTThaca udutitisattAsata yahANesu Nava suNNANi / chattIsasattaduNavaaTThA ticaukA hoti aMkakamA edehi guNidasaMkhenjarUvapadaraMgulehiM bhjidaae| seThikadIe lahUM mANaM caMdANa joisiMdANaM // tettiyamettANi raviNo ivati // 12, 13, 14 // ti. pa. patra 201. Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [37 1, 2, 4.] davvapamANANugame micchAihipamANaparUvaNaM ahieNa hodavyaM / hoto vi asaMkhejjabhAgabhahio saMkhejjabhAgabhahio vA Na hodi, tdnnugghkaarisuttaannuvlNbhaado| tado dIvasamuddaruddhakhetAyAmAdo saMkhejjaguNeNa bAhirakhetteNa hodavyamaNNahA puvvuttasuttehi saha virohppsNgaado| 'jo maccho joyaNasahassio sayaMbhUramaNasamudassa bAhirillae taDe veyaNasamugghAeNa samuhado kAulessiyAe laggoM' si edeNa veyaNAsutteNa saha viroho kiNNa hodi tti bhaNide Na, sayaMbhUramaNasamuddassa bAhiravediyAdo parabhAgadvidapuDhavIe bAhirillataDattaNeNa ghnnaado| to vi kAulessiyAe mahAmaccho Na laggadi tti NAsaMkaNijja, puDhavihidapadesamhi ceva heTThA vAdavalayANama rajjuke pramANake antameM batalAye hue ATha zunyoMke naSTa karaneke liye jo kucha bhI rAzi ho vaha Adhika hI honA cAhiye / adhika hotI huI bhI vaha rAzi asaMkhyAtavAMbhAga adhika athavA saMkhyAtavAMbhAga adhika to ho nahIM sakatI hai, kyoMki, isaprakArake kathanakI puSTi karanevAlA koI sUtra nahIM pAyA jAtA hai| isaliye jitane kSetra vistArako dvIpoM aura samudroMne roka rakkhA hai usase saMkhyAtaguNA bAhirI arthAt antake samudrase usa orakA kSetra honA cAhiye, anyathA pahale kahe gaye sUtroMke sAtha virodhakA prasaMga A jaaygaa| 'jo eka hajAra yojanakA mahAmatsya hai vaha vedanAsamuddhAtasa pIDita huA svayaMbhUramaNa samudrake bAhya taTa para kApotalezyA arthAt tanuvAtavalayase lagatA hai, isa vedanAkhaMDake sUtrake sAtha pUrvokta vyAkhyAna virodhako kyoM nahIM prApta hotA hai aisA kisIke pUchane para AcArya kahate haiM ki phira bhI isa kathanakA pUrvokta kathanake sAtha virodha nahIM AtA hai, kyoMki, yahAM para 'bAhA taTa' isa padase svayaMbhUramaNa samudrakI bAhya vedikAke parabhAgameM sthita pRthivIkA grahaNa kiyA gayA hai| zaMkA-yadi aisA hai to mahAmatsya kApotalezyAse saMsakta nahIM ho sakatA hai ? samAdhAna-aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki, pRthivIsthita pradezoMmeM adha. stana vAtavalayakA avasthAna rahatA hI hai| vizeSArtha---yahAM aisA abhiprAya jAnanA cAhiye ki samudrakI vedikA aura 1rUvAhiyadIvasAgararUvANi viraliya viga kariya aNNoNNabbhatthaM kAdaNa tattha tiNi rUvANi avaNiya joyaNalakkheNa guNide diivsmuddruddhtiriylogkhettaayaamuppttiido| Na ca ettiyo ceva tiriyalogavikkhaMbho jagaseDhIe sattamabhAgammi pNcsunnnnaannuvlNbhaado| Na ca edamhAdo rajjuvikkhaMbho UNo hodi rajjuabbhaMtarabhUdassa cauvvIsajoyaNamettavAdaruddhakkhettarasa vjjhaamuvlNbhaado| Na ca tettiyamevaM pakkhitte paMcasuNNao phidRti thaannuvlNbhaado| tamhA sabaladIva. sAyaravivasvAdo bAhi kettieNa vi kheteNa hodavvaM / dhavalA. 881.ti. pa. pa. 225. 2 jo maccho joyaNasahassao sayaMbhuramaNasamudassa bAhirilae taDa acchido // 8 // veyaNasamugdhAdeNa smuhdo|| 8 // kAulessiyAe laggo, kAulessiyA NAma tadiyo vAdavalao // 9 // sU. dhavalA. patra 881-882 Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 5. ' / so attho jaivi puvvAiriyasaMpadAyaviruddho to vi taMtajuttile amhehiM parUvido / tado idamitthaM vetti hA saMgaho kAyactroM, aIdiyatthavisae chaduvetthaviyappidajuttINaM NiNNayahe uttANuvavattado / tamhA uvaesaM lar3Na visesaNiSNayo etya kAyantro tti / khettapamANaparUvaNaM kimahaM kIrade ? asaMkhejjapadese logAgAse anaMtaloga metto vi jIvarAsI sammAi tti jANAvaNaDuM / aTThasu mANesu logapamANeNa miNijjamANe ettiya logA hoMti tti jANAvaNaGkaM vA / to vi te kettiyA hoMti tti bhaNide egalogeNa micchAiTThiIrAsimhi bhAge hide laddharUvametA logA hoMti / tinhaM pi adhigamo bhAvapramANaM // 5 // vAtavalaya ke madhyabhAgameM jo pRthivI hai vahAM vAtavalayakI saMbhAvanA hai / aura isaliye mahAmatsya vedanAsamuddhAta ke samaya usase sparza kara sakatA hai / isaliye svayaMbhUramaNakI bAhya vedikA ke usa ora asaMkhyAta dvIpoM aura samudroMke vyAsa se saMkhyAtaguNI pRthivIke siddha ho jAne para bhI 'vedanAsamuddhAta se pIr3ita huA mahAmatsya vAtavalaya se saMsakta hotA hai ' vedanAkhaMDake isa vacanake sAtha ukta kathanakA koI virodha nahIM AtA hai / yadyapi yaha artha pUrvAcAryoMke saMpradAya ke viruddha hai, to bhI Agamake AdhArapara yukti ke balase hamane (vIrasena AcAryane ) isa arthakA pratipAdana kiyA hai / isaliye yaha artha isaprakAra bhI ho sakatA hai, isa vikalpakA saMgraha yahAM para chor3anA nahIM cAhiye, kyoMki, atIndriya padArthoM ke viSaya meM chadmastha jIvoMke dvArA kalpita yuktiyoM ke vikalpa rahita nirNaya ke liye hetutA nahIM pAI jAtI hai / isaliye upadezako prApta karake isa viSaya meM vizeSa nirNaya karanA cAhiye / zaMkA- yahAM para kSetrapramANakA prarUpaNa kisaliye kiyA hai ? samAdhAna - asaMkhyAta pradezI lokAkAzameM anantale kapramANa jIvarAzi samA jAtI isa bAtake jJAna karAneke liye yahAM para kSetrapramANakA prarUpaNa kiyA hai / athavA, ATha prakArake pramANoM meM se lokapramANake dvArA jIvoMkI gaNanA karane para itane loka ho jAte haiM isa bAtake jJAna karAne ke liye yahAM para kSetrapramANakA prarUpaNa kiyA hai / to bhI ve loka kitane hote haiM aisA pUchane para AcArya uttara dete haiM ki eka lokakA arthAt eka lokake jitane pradeza hai unakA midhyAdRSTi jIvarAzimeM bhAga dene para jitanI saMkhyA labdha Ave tatpramANa loka hote haiM / uparyukta tInoM pramANoMkA jJAna hI bhAvapramANa hai // 5 // 1 bhAvattho puvvaveriyadeveNa mahAmaccho sayaMbhuramaNabAhira vezyAe bAhire bhAge logaNAlIe sAmIve pucIdI | tattha tivvaveyaNAvaseNa veyaNasamugvAdeNa samugdhAdo jAva logaNAlIe bAhiraperaMto lango ci uttaM hodi / dhavalA. patra. 882. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5. ] davyamANAnugame micchAidvipamANaparUvaNaM [ 39 adhigama NApamANamidi ego / so vi adhigamo paMcavidho madi-suda-ohimaNapajjava kevalaNANabhedeNa / ekkekaM tivihaM davya - khetta - kAlabheeNa | davvatthivisayaNANaM davvabhAvamANaM / khettavisidavvassa gANaM khetta bhAvapamANaM / tahA kAlassa vi vattavyaM / sute bhAvapamANaM Na vRttaM ? Na, tassa annuttsiddhiido| Na ca bhAvapamANamaMtareNa tinhaM pamANANaM siddhI bhavadi, sahiyapamANAbhAve gauNapamANassAsaMbhavAdo, bhAvapamANaM bahuvaNNaNIyamidi vA heduvAdAheduvAdANaM avadhAraNasissANamabhAvAdo vA / adhavA eyaM bhAvapamANaM vattavyaM / taM jahA - micchAiTThirAsiNA savvapajjae bhAge hide jaM bhAgaladdhaM taM bhAgahAramidi kaTTu savvapajjayassuvari khaMDida - bhAjida - viralida - avahidANi vasavvANi / taM jahA - savvapajjae bhAgahAramette khaMDe kade tattha egakhaMDapamANaM micchAiTThirAsI hodi / khaMDidaM gadaM / teNeva bhAgahAreNa savvapajjae bhAge hide bhAgaladvapamANaM micchArAsI hodi / bhAjidaM gadaM / taM cetra bhAgahAraM viraledUNa savvapajjayaM samakhaMDaM kADhUna adhigama aura jJAnapramANa ye donoM ekArthavAcI zabda haiN| vaha jJAnapramANa bhI matijJAna, zrutajJAna, avadhijJAna, mana:paryayajJAna aura kevalajJAnake bhedale pAMca prakArakA hai / tathA una pAMcoM se pratyeka jJAnapramANa dravya, kSetra aura kAlake bhedase tIna tIna prakArakA hai| una tInoMmeMse dravyoMke astitva viSayaka jJAnako dravyabhAvapramANa kahate haiM / kSetraviziSTa dravyake jJAnako kSetrabhAvapramANa kahate haiM / isIprakAra kAlabhAvapramANake viSaya meM bhI jAnanA cAhiye / zaMkA- sUtrameM bhAvapramANakA svataMtra kathana nahIM kiyA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, usakI binA kahe hI siddhi ho jAtI hai / dUsare bhAvapramANake vinA zeSa tIna pramANoMkI siddhi bhI nahIM ho sakatI hai, kyoMki, yogya arthAt mukhya pramANake abhAva meM gauNapramANakA honA asaMbhava hai / athavA, bhAvapramANa bahuvarNanIya hai, athavA, hetuvAda aura ahetuvAdake avadhAraNa karanevAle ziSyoMkA abhAva honese sUtrameM svatantrarUpase bhAvapramANakA kathana nahIM kiyA hai| athavA, isa bhAvapramANakA kathana karanA cAhiye / vaha isa prakAra hai, mithyAdRSTi jIvarAzikA saMpUrNa paryAyoM meM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave use bhAgahArarUpase sthApita karake saMpUrNa paryAyoMke Upara khaMDita, bhAjita, viralita aura apahRta inakA kathana karanA cAhiye | Age unhIM cAroMkA spaSTIkaraNa karate haiM saMpUrNa paryAyoM ke bhAgahArapramANa khaMDa karane para jitane khaMDa AveM, unameM se eka khaNDakA jitanA pramANa ho tanmAtra mithyAdRSTi jIvarAzi hotI hai / isaprakAra khaNDitakA varNana samApta huA / pUrvokta bhAgahArakA hI saMpUrNa paryAyoMmeM bhAga dene para jo bhajanaphala labdha Ave tatpramANa mithyAdRSTi jIvarAzi hotI hai / isaprakAra bhAjitakA varNana samApta huA / pUrvokta bhAgahAra ko hI viralita karake aura Dala ciralita rAzike pratyeka ekake Upara Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 5 diNe tattha bahukhaMDANi cchoDDiya egakhaMDagahide micchAidvirAsipamANaM hodi / viralidaM gadaM / taM ceva bhAgahAraM salAgabhUdaM ThavedUNa micchAidvirAsipamANaM savyapajjae avahirijadi, salAgAdo egarUvaM avaNijjadi / puNo micchAiTThirAsipamANaM sabapajjayammi avahirijjadi, salAgAdo egaM rUvamavaNijjadi / evaM puNo puNo kIramANe savvapajjao va salAgAo ca jugavaM nnidvidaao| tattha egavAramavahAridapamANaM micchAidvirAsI hodi / avahidaM gada / micchAidvirAsissa pamANavisae sodArANaM NicchayuppAyaNaTuM micchAiTThirAsissa pamANaparUvaNaM vaggaTThANe khaMDida-bhAjida viralida-avahida-pamANa-kAraNa-Niruttiviyappehi vattaissAmo / suttAbhAve kadhamedaM vuccade ? sutteNa suucidttaado| taM jahA siddhaterasaguNahANapamANaM micchAidvirAsibhAjidasiddhaterasaguNahANapamANavaggaM ca saMpUrNa paryAyoMke samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para unameMse bahuta khaNDoMko chor3akara aura eka khaNDake grahaNa karane para mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hotA hai| isaprakAra viralitakA varNana samApta huaa| usI bhAgahArako zalAkArUpase sthApita karake saMpUrNa paryAyoMmeMse mithyAdRSTi jIvarAzike pramANako kama karanA cAhiye, ekavAra kama kiyA isaliye zalAkArAzimeMse eka ghaTA denA caahiye| dUsarIvAra mithyAdRSTi jIvarAzike pramANako zeSa saMpUrNa paryAyoM se ghaTA denA cAhiye / dUsarIvAra mithyAdRSTi jIvarAzike pramANako kama kiyA isaliye zalAkA rAzimese eka aura kama kara denA cAhiye / isaprakAra punaH punaH karane para saMpUrNa paryAyeM aura usIprakAra zalAkArAzi yugapat samApta ho jAtI haiN| yahAM para saMpUrNa paryAyoMmeMse jitanA pramANa ekavAra ghaTAyA gayA hai tatpramANa mithyAdRSTi jIvarAzi hotI hai| isaprakAra apahRtakA kathana samApta huaa| aba Age mithyAdRSTi jIvoMkI rAzike viSaya meM zrotAoMko nizcaya utpanna karAneke liye vargasthAnameM khaNDita, bhAjita, viralita, apahRta, pramANa, kAraNa, nirukti aura vikalpake dvArA mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa batalAte haiN| zaMkA-vargasthAnameM khaNDita Adikake dvArA mithyAdRSTi jIvarAzike pramANakA prarUpaka sUtra nahIM hone para isakA kathana kyoM kiyA jA rahA hai? samAdhAna-sUtrase sUcita hone ke kAraNa isakA kathana kiyA hai, jo isaprakAra hai siddha aura sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavI jIvarAziko tathA siddha aura teraha guNasthAnavI jIvarAzike vargameM mithyAdRSTi jIvarAzike pramANakA bhAga dene para Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5. ] davvapamANANugame micchAiDipamANaparUvaNaM [41 savvajIvarAsissuvari pakkhiviya tassa dhuvarAsi tti NAma kAdUNa Thavedavyo 256 / samvajIvarAsiuvarimavagge 256 dhuvarAsipamANamettakhaMDe kade tattha egakhaMDaM 13 micchAihirAsipamANaM hodi / khaMDidaM gadaM / dhuvarAsiNA savvajIvarAsiuvarimavagge bhAge hide jaM bhAgaladdhaM taM micchAidvirAsipamANaM hodi / bhAjidaM gadaM / dhuvarAsiM viraleUNa ekkekassa rUvassa savvajIvarAsiuvarimavagge samakhaMDaM kAdaNa diNNe egakhaMDapamANaM micchAihirAsI ........ jo labdha Ave usako saMpUrNa jIvarAzimeM milA dene para jitanA pramANa ho usakI dhruvarAzi 25.6 aisI saMjJA karake sthApita kara denA cAhiye / udAharaNa ( bIjagaNitase )jIvarAzi = a+ba; siddhaterahaguNasthAnavartI rAzi = a; mithyAdRSTi jIvarAzi = ba. ina saMketoMse pUrvokta rItike anusAra dhruvarAzi nimna AtI hai a+ a + (a+ba) = a + 2aba + ba = ( a + ba) pravarAzi 12 13 (aMkagaNitase) - 3 + 8 + 16 = 39 + 9 + 208 = 256 dhruvarAzi isaprakAra dhruvarAzikA jitanA pramANa hai (2.57) utane saMpUrNa jIvarAzike uparima varga 256 ke khaNDa karane para unameMse eka khaNDa 13 mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hotA hai / isaprakAra khaNDitakA kathana samApta huaa| ___ saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM dhuvarAzikA bhAga dene para jitanA bhajanaphala Ave utanA mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hai| isaprakAra bhAjitakA varNana samApta huaa| udAharaNa ( bhAjita )- 256 : 216 = 216 4 333 = 13 mithyAdRSTi rAzi / dhruvarAzikA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka eka para saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para unameMse eka khaNDapramANa mithyAdRSTi jIvarAzi hotI hai / isaprakAra viralitakA varNana samApta huaa| udAharaNa ( viralita )- dhruvarAzi 16 = 1916 dhruvarAzikA viralana aura jIvarAzike uparima vargake samAna khaMDa karake sthApita karanA13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 9 Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 5 hodi / viralidaM gadaM / taM caiva dhruvarAsiM salAgabhUdaM ThaveUNa micchAidvirAsipamANaM sabvajIvarAsiuvarimavaggamhi avaNIya dhuvarAsIdo egarUvamavaNijjadi / puNo vimicchAiDi sipamANaM savjIvarAsissuvarimavaggamhi avaNIya dhruvarAsIdo egaM rUvamavaNijjadi / evaM puNo puNo kIramANe savvAjIvarAsiuvarimavaggo ca dhruvarAsI ca jugavaM giTTidA / tattha egavAramavaNidapamANaM micchAiDirAsI hodi / avahidaM gadaM / tassa pamANaM kettiyaM ? savvajIvarAsissa anaMtA bhAgA anaMtANi savvajIvarAsipaDhamavaggamUlANiti / taM jahA - savva jIvarAsi paDhamavaggamUlaM viraleUNa ekekassa rUvassa savvajIvarAsiM samakhaMDa ataH eka khaMDa 13 pramANa mithyAdRSTi jIvarAzi huii| pUrvokta dhruvarAziko zalAkArUpase sthApita karake aura mithyAdRSTi jIvarAzike pramANako saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake pramANameMse nikAlakara zalAkAbhUta dhruvarAzimeM se eka kama kara denA cAhiye / phira bhI mithyAdRSTi rAzike pramANako zeSa saMpUrNa jIvarAzike upari varga ke pramANa meM se nyUna karake dhruvarAzimeM eka aura kama kara denA cAhiye / isaprakAra punaH punaH karane para saMpUrNa jIvarAzikA uparima varga aura dhruvarAzi yugapat samApta ho jAtI hai / isameM ekavAra nikAlI huI rAzikA jitanA pramANa ho utanI mithyAdRSTi jIvarAzi hai / isaprakAra apahRtakA varNana samApta huA / udahAraNa apahRta ) - zalAkArUpa dhruvarAzi 19 13 jIvarAzikA uparima varga 256 -1 -13 243 -13 230 1813 - 1 1713 isa kramase uparima vargamaise midhyAdRSTi rAzikA pramANa aura dhruvarAzimeMse eka eka ghaTAte jAne para zalAkArAzi aura uparima vargarAzi eka sAtha samApta hoNge| inameM ekavAra ghaTAI jAnevAlI saMkhyA 13 pramANa mithyAdRSTi haiM / zaMkA - usa midhyAdRSTi jIvarAzikA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - saMpUrNa jIvarAzike ananta bahubhAgapramANa midhyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hai, jo pramANa saMpUrNa jIvarAzike ananta prathama vargamUloM ke barAbara hotA hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai saMpUrNa jIvarAzi ke prathama vargamUlako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5.] davapamANANugame micchAiDipamANaparUvaNaM [43 kAUNa diNNe rUvaM paDi savvajIvarAsipaDhamavaggamUlapamANaM pAvadi / puNo siddhaterasaguNaThANehi bhajidasavdhajIvarAsipaDhamavaggamUlaM puyaviralaNAe heTThA viraliya uvarimaviralaNAe egapaDhamavagamUlaM ghettUNa samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi siddhaterasaguNahANapamANaM pAvedi / tatthuvarimaviralaNayarUvUNamettasavyajIvarAsipaDhamavaggamUlANi rUvRNahedvimaviralaNamaittasiddhaterasaguNahANapamANANi ca ghetUNa micchAiTThirAsI hodi / pamANaM gadaM / keNa kAraNeNa ? savvajIvarAsiNA savvajIvarAsiuvarimanagge bhAge hide kimAgacchadi ? savva ekake Upara jIvarAziko samAna khaNDa karake devarUpase de dane para viralita rAzike pratyeka ekake prati saMpUrNa jIvarAzikA prathama vargamUla prApta hotA hai| anantara siddharAzi aura sAsAdana Adi teraha guNasthAnavI jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike prathama vargamUla meM bhAga dene para jo labdha Ave use pahale viralanake nIce viralita karake uparima viralanake ekake prati prApta saMpUrNa jIvarAzike prathama vargamUlako grahaNa karake aura usake samAna khaNDa karake adhastana viralanake pratyeka ekake Upara deyarUpase sthApita karane para pratyeka ekake prati siddharAzi aura sAsAdana Adi teraha guNasthAnavI jIvarAzi kA pramANa prApta hotA hai| yahAM para uparima viralanameM prarUpaNa kiye gaye saMpUrNa jIvarAzike eka kama prathama vargamUloMko aura eka kama adhastana viralanamAtra siddha aura sApAdana Adi teraha guNasthAnavI jIvoMke pramANako milA dene para mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hotA hai / isaprakAra pramANakA varNana samApta huaa| udAharaNa ( pramANa )- jIvarAzi = 16; prathama vargasUla=4, siddhaterasa-3 (1 viralana vargamUla ) 4 4 4 4 - , 1 siddhaterasakA prathama vargamUlameM 3 bhAga dene para labdha (2 viralana) 3 1 (ataH mithyAdRSTi rAzikA pramANa prathama viralanakI zeSa tIna rAziyAM 4+4+4=12 aura dUsare ciralanameM prathama rAzi (siddhaterasa) ko chor3akara dUsarI rAzi 1 milA dene para mithyAdRSTi rAzikA pramANa 12+1=13 A jAtA hai|) kisa kAraNase? zaMkA-saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para kaunasI rAzi AtI hai ? samAdhAna-saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para saMpUrNa jIvarAzi hI AtI hai| udAharaNa ( bIjagaNitase)-jIvarAzi ka; = = ka Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 5. jIvarAsI ceva Agacchadi / dubhAgabhahiyasavvajIvarAsiNA savvajIvarAsiuvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? tibhAgahINasavvajIvarAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? savvajIvarAsivaggakkhettaM puvvAvarAyAmeNa tiNi khaMDANi kariya tatthegakhaMDaM ghettUNa khaMDa kariya saMdhide savvajIvarAsidubhAgavitthAraM veti / bhAgAyAmakhetaM hodi| edaM adhiyaviralaNAe diNNe ekekassa rUvassa tibhAgahINasavvajIvarAsI paavedi| tibhAgabbhahiyasavvajIvarAsiNA sayajIvarAsiuvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? caubhAgahINa ( aMkagaNitase )-256 : 16 = 16 zaMkA-dUsarA bhAga adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para kaunasI rAzi AtI hai ? samAdhAna-tIsarA bhAga hIna saMpUrNa jIvarAzi AtI hai| udAharaNa ( bIjagaNitase)- ka'__ = 2 ka = ka - ka ka 3 " . ka + ( aMkagaNitase )- 16 kA dusarA bhAga 8 hai; ataH dvitIya bhAga 8 adhika 16 = 24 kA 256 meM bhAga dene para 102 AtA hai, jo jIvarAzi 16 kA tIsarA bhAga hIna hai| zaMkA-dUsarA bhAga adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para tIsarA bhAga hIna jIvarAzi kisa kAraNase AtI hai ? samAdhAna-saMpUrNa jIvarAzike vargarUpa kSetrake pUrva aura jIvarAzivarga pazcimake vistArase tIna khaMDa karake aura unameM se eka khaMDa grahaNa 1 karake usake bhI do khaMDa karake saMdhita arthAt prasArita kara dene para 2 saMpUrNa jIvarAzikA dUsarA bhAgarUpa vistAra jAnA jAtA hai / yahI 3 | bhAgAyAma kSetra hai| isako adhika viralana rAzike pratyeka ekake Upara deyarUpase dene para pratyeka ekake prati tIsarA bhAgahIna saMpUrNa jIvarAzi prApta hotI hai| zaMkA-tIsarA bhAga adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para vayA AtA hai ? samAdhAna-cauthA bhAga hIna saMpUrNa jIvarAzi AtI hai| yahAM para bhI kAraNakA pahaleke samAna kathana karanA caahiye| arthAt saMpUrNa jIvarAzike vargarUpa kSetrake pUrva aura pazcima vistArase cAra khaNDa karake aura unameM se eka khaNDake tIna khaNDa karake prasArita kara dene para saMpUrNa jIvarAzikA tIsarA bhAgarUpa vistAra jAnA jAtA hai| anantara ina khaNDoMko Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5.] davvapamANANugame micchAiDipamANapakhvaNaM savyajIvarAsI Agacchadi / ettha vi kAraNaM puvvaM va vattavyaM / evaM saMkhejabhAgabbhahiyasavyajIvarAmiNA tassuvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? saMkhejjabhAgahINasavyajIvarAsI Agacchadi / ukkassasaMkhejjabhAgabbhahiyasavvajIvarAsiNA taduvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? jahaNNaparittAsaMkhejjabhAgahINasavvajIvarAsI Agacchadi / asaMkhejjabhAga bhahiyasabajIvarAsiNA taduvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? asaMkhejjabhAgahINasadhajIvarAsI Agacchadi / ukkassa-asaMkhejjAsaMkhajjabhAgabhahiyasavyajIvarAsiNA taduvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? jahaNNaparittANaMtabhAgahINasavvajIvarAsI Agacchadi / adhika viralana rAzike pratyeka ekake Upara de dene para cauthA bhAga hIna saMpUrNa jIvarAzi A jAtI hai| udAharaNa ( bIjagaNitase)- 2 ka = ka - ka ka+ ka+ ka na+1+ - ka ( aMkagaNitase )- (16 kA tIsarA bhAga 53 hai, ataH tRtIya bhAga 51+16=213 kA 256 meM bhAga dene para 12 Ate haiM, jo jIvarAzi 16 kA cauthA bhAga hIna hai|) zaMkA- isIprakAra saMkhyAtavAM bhAga adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para kyA AtA hai ? samAdhAna -- saMkhyAtavAM bhAgahIna saMpUrNa jIvarAzi AtI hai| udAharaNa (bIjagaNitase )- ka . na ... ka na+1 '' na zaMkA-utkRSTa saMkhyAtavAM bhAga adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para kyA AtA hai ? samAdhAna - jaghanya parItAsaMkhyAtavAM bhAga hIna saMpUrNa jIvarAzi AtI hai| zaMkA- asaMkhyAtavAM bhAga adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargama bhAga dene para kyA AtA hai ? samAdhAna-asaMkhyAtavAM bhAga hIna saMpUrNa jIvarAzi AtI hai| zaMkA-- utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtayAM bhAga adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIparAzike uparima dhargameM bhAga dene para kaunasI rAzi AtI hai ? samAdhAna-jaghanya parItAnantavAM bhAga hIna saMpUrNa jIvarAzi AtI hai| Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46] chavakhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 5 aNaMtamAgabbhahiyasavvajIvarAmiNA taduvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? aNaMtabhAgahINasavvajIvarAsI Agacchadi / savvattha kAraNaM puvvaM va vattavyaM / ettha uvaujjaMtIo gAhAo avahAravaDirUvANavahArAdo hu lcavhaaro| rUvahio hANIe hodi hu vaDDIe vivarIdo // 24 // avahAraviseseNa ya chiNNavahArATu laddharUvA je / rUvAhiyaUNA vi ya avahAro hANivaDINaM // 25 // laddhavisesacchiNNaM laddhaM rUvAhiUNayaM cApi / avahArahANivaDINavahAro so muNeyavvo // 26 // zaMkA-- anantavAM bhAga adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para kaunasI rAzi AtI hai ? / samAdhAna-anantavAM bhAga hIna saMpUrNa jIvarAzi AtI hai / sarvatra kAraNakA kathana pahale ke samAna karanA cAhiye / aba yahAM para upayukta gAthAeM dI jAtI haiM bhAgahArameM usIke vRddhirUpa aMzake rahane para bhAga denese jo landha bhAgahAra (hara) AtA hai vaha hAnimeM rUpAdhika aura vRddhi meM isase viparIta arthAt eka kama hotA hai // 24 // udAharaNa ( bIjagaNitase ) ka ... - Dka na - 1 (aMkagaNitase)-- (1)* = = 1 - 3 (2) 2 = 3 = 1 + ! bhAgahAra vizeSase bhAgahArake chinna arthAt bhAjita karane para jo saMkhyA AtI hai use rUpAdhika athavA rUpanyUna kara dene para vaha kramase hAni aura vRddhimeM bhAgahAra hotA hai // 25 // landha vizeSase landhako chinna arthAt bhAjita karane para jo saMkhyA utpanna ho use eka adhika athavA eka kama kara dene para vaha kramase bhAgahArakI hAni aura vRddhikA bhAgahAra hotA hai||26|| udAharaNa gAthA 25-26 ke(bIjaga Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5.] [47 davvapamANANugame micchAiDipamANaparUvaNaM laddhaMtarasaMguNide avahore bhajjamANarAsimhi / pakkhitte uppajjai laddhasahiyassa jo rAsI // 27 // hArAntarahRtahArAllabdhena hatasya pUrvalabdhasya / hArahRtabhAjyazeSaH se cAntaraM hAnivRddhI staH // 28 // vaddhikA-- pa + ma buddhiAparphama para hAnikA- pama - - hAnikA - - ( aMkagaNitase)vRddhikA- 36 = 1; 36 = 6; 6 chinna avahAra + 1 = + 1 = 5, 9.5 = 18 hAnirUpa avhaar| 361 = 10 vRddhirUpa labdha. hAnikA - 3 - 1 = 3, 93 = 18; 36 = 2 = 6 - 4 hAnirUpa labdha. (bhAgahArake sthAnameM labdha lekara prakriyA karanese pahaleke samAna hI bhAgahAra A jAtA hai|) do labdha rAziyoMke antarase bhAgahArako guNita karake aura isase jo utpanna ho use bhajyamAna rAzimeM milA denepara adhika labdhakI jo bhajyamAna rAzi hogI vaha utpanna hotI hai // 27 // udAharaNa (bIjagaNitase )- sa, = Da, ba (sa-Da) + ka = va sa = a ( aMkagaNitase )--bhajyamAna rAzi 40 aura 36, bhAjaka 4, 40:410, 36:49, 10.9=1 labdhAntara 4414+36=40 adhika labdhakI bhajyamAna rAzi / 'hArAntarase arthAt hArake eka khaMDase hArako apahRta karake jo labdha Ave usase pUrva labdhako guNita karane para utpanna huI rAzikA (aura naye labdhakA) bhAgahArase bhAjita bhAjyazeSa hI antara hai jo hAni aura vRddhirUpa hotA hai // 28 // 1 pratiSu / hRtasya ' iti pAThaH / 2 pratiSu zeSasya cA.' iti pAThaH / kintu ajamerasthapratau atra svIkRtaH pAThaH upalabhyate / Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48] [1. 2, 5. chakkhaMDAgame jIvaTThANaM avaNayaNarAsiguNido avaNayaNeNUNaeNa laddheNa / bhajido hu bhAgahAro pakkhevo hodi avahAro // 29 // la udAharaNa ( bIjagaNitase) -- bhajyamAna rAzi-na, bhAjaka-sa= ax ba labdha-ka, zeSa-ra (vRddhirUpa). labdha-(ka+1), zeSa-ra' (hAnirUpa). na%(a-ba)ka+ra-(1) aura na =(ax ba) (ka+1)- ra'--(2) (1) se na = 4 x ka + vRddhirUpa. (2) se naba (ka+1)---hAnirUpa. ( aMkagaNitase) bhajyamAna rAzi-263, hAra-72, hArAMtara-9; 263.47 pUrva labdha-3 bhAjya zeSa-47 = 843+8" (hArAMtarahRtahAra-8). = 29 +:-(vRddhirUpa). 10.53 47 263 = 844 -25 = 30 - 3 ( hAnirUpa). bhAgahArako apanayana rAzise guNA kara dene para aura apanayanarAziko labdharAzimeMse ghaTAkara jo zeSa rahe usakA bhAga de dene para jo labdha AtA hai vaha bhAgahArameM prakSeparAzi hotI hai // 29 // udAharaNa ( bIjagaNitase )-- ka, iSTa kha, apanayana rAzi ka-kha ___ ba+ va (ka-kha) = ba ka prakSepa avahAra ( aMkagaNitase )-bhajyamAna 36, bhAjaka 4; iSTa 6, 36:42,9 - 6-3 apanayana rAzi 22 prakSepa bhAgahAra www.jainelibrar Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5.] [49 davvapamANANugame micchAidvipamANaparUvaNaM pakkhevarAsiguNido pakkheveNAhieNa laddheNa / bhajio hu bhAgahAro avaNejjo hoi avahore // 30 // je ahiyA avahAre rUvA tehiM guNittu puvvaphalaM / ahiyavahAreNa hie laddhaM puvvaphalaM UNaM // 11 // je UNA avahAre rUvA tehiM guNittu puvaphalaM / UNavahAreNa hie laddhaM puvvaphalaM ahiyaM // 32 // bhAgahArako prakSeparAzise guNA kara dene para aura prakSepase adhika labdharAzikA bhAga dene para jo labdha AtA hai vaha bhAgahArameM apaneya rAzi hotI hai // 30 // udAharaNa ( bIjagaNitase )--- ka, iSTa kha, prakSipta rAzi (kha-ka), apaneya bhAgahAra va - ba (kha) - khaba ( aMkagaNitase )--36-9, iSTa 12; prakSepa 3, apaneya bhAgahAra 4-12-4-13 bhAgAhArameM jitanI adhika saMkhyA hotI hai usase pUrva phalako guNita karake tathA Adhika avahArase hRta arthAt bhAjita karane para jo Ave use pUrvaphalameMse ghaTA dene para nayA labdha AtA hai // 31 // udAharaNa ( bIjagaNitase )--- = sa; nayA bhAgahAra- +Da a basa nayA labdha%2111 ba+Da ba +Da ba+Da arthAt ise purAne bhajanaphala sa meM se ghaTA dene para nayA bhajanaphala A jAtA hai| ( aMkagaNitase )--36 = 4; 12 nayA bhAgahAra; bhAgAhArameM adhika 3; = 1, 4 - 1 = 3 nayA bhajanaphala. bhAgahArameM jitanI nyUna saMkhyA hotI hai usase pUrva phalako guNita karake tathA nyUna bhAgahArase hRta karane para jo Ave use pUrvaphalameM jor3a dene para nayA labdha AtA hai // 32 // 22 1 la. kSa. 470. Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 5. edAhi gAhAhi paDibohiyassa sissassa pacchimaviyappo vattavyo / taM jahA, siddhaterasaguNaTThANAvaTTidamicchAiDibhAgabbhahiyasavvajIvarAsiNA savvajIvarAsiuvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? siddhaterasaguNaTThANabhajidasayajIvarAsibhAgahINasadhajIvarAsI Aga 34 2 udAharaNa ( bIjagaNitase )---- sa; ba - Da nayA bhAgahAra; nayA labdha = baDa-basa-sa+ baDaDa saDa ise purAne bhajanaphala sa meM jor3anese nayA bhajana phala A jAtA hai| ( aMkagaNitase)-36-3, 9 nayA bhAgahAra, 1, 3+1=4 nayA bhajanaphala. ina gAthAoMke dvArA jo ziSya pratibodhita kiyA jA cukA hai usako pazcima vikalpa batalAyA jAtA hai / vaha isaprakAra hai zaMkA-siddharAzi aura sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavartI jIvarAzikA mithyAdRSTi jIvarAzimeM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase adhika saMpUrNa jIvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para kaunasI rAzi AtI hai ? / ___ samAdhAna-siddharAzi aura sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavartI rAzikA saMpUrNa jIvarAzimeM bhAga dene para jo pramANa labdha Ave utanI kama saMpUrNa jIvarAzi AtI hai, isameM kucha bhI saMdeha nahIM hai / isaprakAra kAraNakA varNana samApta huaa| vizeSArtha-yahAM para jo antima vikalpa batalAyA gayA hai usakA gaNita pUrva nizcita saMketoMke anusAra nimna prakAra baiThatA haiudAharaNa ( bIjagaNitase)-- (aMkagaNitase ) 16214 = 16-16 kintu eka to gaNitase ye rAziyAM samAna nahIM siddha hotI, aura dUsare unakA jo phala nikalatA hai vaha mithyAdRSTi rAzikA pramANa na honese prakRtameM usakA koI upayoga dikhAI nahIM detaa| bahuta kucha soca vicAra karane para bhI hama isa viSayameM ThIka nirNaya para nahIM pahuMca ske| tathApi viSayake pUrvApara prasaMgako dekhate hue yahAM antima vikalpameM vahI bAta AnA cAhiye jisase yaha prakaraNa prAraMbha huA hai, aura jisakA ki Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5. ] davvapamANAnugame micchAiTThipamANaparUvaNaM cchadittiNa saMdeho ( ? ) / kAraNaM gadaM / tassa kA NiruttI ? siddhaterasaguNaDDANapamANeNa savvajIvarAsiM bhAge hide jaM bhAgaladdhaM taM viraleUNa ekkekassa rUvassa savvajIvarAsiM samakhaMDa kariya diNNe rUvaM paDi siddhaterasaguNadvANapamANaM pAvadi / tattha bahukhaMDA micchAiTThi sipamANaM hodi / eyaM khaMDa siddhaterasaguNadvANapamANaM havadi / NiruttI gadA / yahAM kAraNa batalAyA jA rahA hai, arthAta sarvajIvarAzi va siddhaterasa guNasthAnavartI rAzikI apekSA dhruvarAzike dvArA midhyAdRSTi rAzikA pramANa nizcita karanA / tadanusAra pATha kucha nimna prakAra honA cAhiye thA-- siddhaterasaguNaTTANeNa micchAi bhijida siddhaterasaguNahANavaggeNa ca abbhahiyasavva jIvarAsiNA savvajIvarAsiuvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? siddhaterasaguNaTTANahINasavva jIvarAsI Agacchadi tiNa saMdeho / arthAt siddhaterasa guNasthAnavartI rAzile adhika aura midhyAdRSTi rAzise bhAjita siddhaterasaguNasthAnavargase adhika sarva jIvarAzikA sarva jIvarAzike uparima varga meM bhAga dene para kyA AtA hai ? siddhaterasaguNasthAna rAzise hIna sarvajIvarAzi AtI hai, isameM saMdeha nahIM / udAharaNa (bIjagaNita se ) = ba = ka ba ( mithyAdRSTi ) ka a + ka a + 3 3 3 3 3 1 1 1 1 1 1 1 3 [ 51 ba 16' 3+13+16 ( aMkagaNitase ) - = 13 = 16 - 3 ( mithyAdRSTi ) zaMkA- isakI arthAt mithyAdRSTi jIvarA / zike pramANake nikAlanekI nirukti kyA hai ? samAdhAna- - siddharAzi aura sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavartI rAzikA saMpUrNa jIvarAzimeM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usakA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara saMpUrNa jIvarAziko samAna khaNDa karake deyarUpase sthApita kara dene para viralita rAzi ke pratyeka ekake prati siddha aura sAsAdana samyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavartI jIvoMkA pramANa prApta hotA hai / usameM arthAt viralita rAzike pratyeka ekake prati prApta khaNDoM meM eka bhAga kama bahubhAgarUpa mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hai aura eka bhAga siddha aura sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavartI jIvoMkA pramANa hai / isaprakAra niruktikA varNana samApta huA / udAharaNa sarvajIvarAzi 16: siddhaterasa 3, 1636 =53 isaprakAra eka khaNDa 3 siddha aura sAsAdanAdi teraha guNasthAnavartI jIvarAzikA pramANa aura zeSa bahubhAga 13 midhyAdRSTi rAzikA pramANa huA / Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 52 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 5. jo so viyappo so duviho, heTimaviyappA uvarimaviyappo cedi / tattha heTThimaviyappaM vttissaamo| taM jahA, verUve heTThimaviyappo Natthi / kAraNaM savvajIvarAsIdo dhuvarAsI anbhahio jAdo tti / aharUve heDimaviyappaM vttissaamo| dhuvarAsiNA savdhajIvarAsiM guNeUNa savvajIvarAsighaNe bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? jadi savvajIvarAsiNA tassa ghaNo avahirijjadi to sadhajIvarAsiuvarimavaggo Agacchadi / puNo vi dhuvarAsiNA savvajIvarAsiuparimavagge bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi ? evaM micchAidvirAsimAgamaNaM maNeNAvahAriya guNeUNa bhAgaggahaNaM kdN| ettha duguNAdikaraNaM vttissaamo| taM jahA, sabajIvarAsiNA sadhajIvarAsighaNe ovaTTide savvajIvarAsiuvarimavaggo Agacchadi / duguNidasavyajIvarAsiNA sayajIvarAsighaNe ovaTTide savvajIvarAsiuvarimavaggassa dubhAgo Agacchadi / tiguNidasadhajIvarAsiNA savvajIvarAsighaNe ovaTTide savvajIvarAsiuvarimavaggassa tibhAgo Agacchadi / aNeNa ............................ vikalpa do prakArakA hai, adhastanavikalpa aura uparimavikalpa / ina donoM se adhastana vikalpako batalAte haiN| vaha isaprakAra hai dvirUpavargadhArAmeM (prakRtameM ) adhastanavikalpa saMbhava nahIM hai, kyoMki, saMpUrNa jIvarAzise dhruvarAzikA pramANa adhika hai| aba aSTarUpa arthAt dhanadhArAmeM adhastanavikalpa batalAte haiN| dhruvarAzise saMpUrNa jIvarAziko guNita karake jo labdha Ave usakA saMpUrNa jIvarAzike ghanameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, kyoMki, yadi saMpUrNa jIvarAzike pramANase saMpUrNa jIvarAzikA ghana apahRta kiyA jAtA hai to saMpUrNa jIvarAzike uparima vargakA pramANa AtA hai| aura phira dhruvarAzike pramANakA saMpUrNa jIvarAzike pramANake uparimavargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| isaprakAra mithyAdRSTirAsi AtI hai isa bAtako manameM nizcita karake pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyA hai| udAharaNa-jIvarAzi 16, dhuvarAzi 193, 16 4 1993 = 4296 jIvarAzi 16 kA ghana 4096.4996 = 13 mithyAdRSTi aba yahAM para dviguNAdikaraNavidhiko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai-saMpUrNa jIvarAzike pramANase saMpUrNa jIvarAzike ghanake apavartita karane para saMpUrNa jIvarAzike uparimaghaMrgakA pramANa AtA hai (4096 : 16 - 256) / dviguNita saMpUrNa jIvarAzike pramANase saMpUrNa jIvarAzike ghanake apavartita karane para saMpUrNa jIvarAzike uparimavargakA dUsarA bhAga AtA hai (4096 : 32 = 128) / triguNita saMpUrNa jIvarAzike pramANase saMpUrNa jIvarAzike ghanake apavartita karane para saMpUrNa jIvarAzike uparimavargake pramANakA tIsarA bhAga AtA hai (4096-48-853) / isaprakAra isI vidhise jabataka dhruvarAzikA pramANa Jaih Ettication International Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5 ] davamANAgame micchAiTThipamANaparUvaNaM [ 53 vihANeNa guNagAro vaDhAvedavvo jAva dhruvarAsipamANaM patto tti / puNo dhruvarAsiguNidasavvajIvarAsiNA savvajIvarAsighaNe ovahide savvajIvarAsiuvarimavaggassa dhruvarAsibhAgo Agacchadi so ceva micchAiDirAsI / edeNa kAraNeNa dhruvarAsiNA savvajIvarAsiM guNeUNa savjIvasighaNe oTTide micchAiTTirAsI Agacchaditti / ghaNaghaNe vattassAma / dhruvarAsiNA savvajIvarAsiM guNeUNa teNa ghaNapaDhamavaggamUlaM guNeUNa ghaNaghaNapaDhamavaggamUle ovaTTide micchAiTThirAsI Agacchadi / keNa kAraNa ? ghaNapaDhamavagamUle ghaNAghaNapaDhamavaggamUle ovaTTide savvajIvarAsissa ghaNo Agacchadi / puNo vi savvajIvarAsiNA savvajIvarAsighaNe ovahide savtrajIvarAsiuvarimavaggo Agacchadi / puNo vi dhruvarAsiNA savvajIvarAsiuvarimavagge bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi / evamAgacchaditti kaTTu guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / ettha duguNAdikaraNe kade viyapa samappadi / 1963 prApta nahIM ho jAtA hai tabataka guNakArako bar3hAte jAnA cAhiye / punaH dhruvarAzise saMpUrNa jIvarAziko guNita karane para jo labdha Ave usase saMpUrNa jIvarAzi ke ghanake apavartita karane para, saMpUrNa jIvarAzike uparimavarga meM dhruvarAzikA bhAga dene para jo labdha Ave, tatpramANa bhAga AtA hai, aura vahI midhyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hai / isI kAraNale yaha kahA ki dhruvarAzise saMpUrNa jIvarAziko guNita karake jo labdha Ave usase saMpUrNa jIvarAzike ghanake apavartita karane para mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / udAharaNa - x 2 = 136 496 : 46 = 40966 = 13 mi. aba ghanAghanameM adhastana vikalpako batalAte haiM / dhruvarAzise saMpUrNa jIvarAziko guNita karake jo guNanaphala Ave usase jIvarAzike ghanake prathama vargamUlako guNita karake jo guNanaphala Ave usake dvArA ghanAghanake prathama vargamUlako udvartita karane para mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, kyoMki, ghanake prathama vargamUlase ghanAghanake prathama vargamUlako udvartita karane para saMpUrNa jIvarAzikA ghana AtA hai / anantara saMpUrNa jIvara zise saMpUrNa jIvarAzike ghanake apavartita karane para saMpUrNa jIvarAzikA uparima varga AtA hai / anantara dhruvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima varga meM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / ghanAghanadhArA meM isaprakAra jIvarAzikA pramANa AtA hai, aisA samajha kara pahale guNA karake, anantara, bhAgakA grahaNa kiyA hai / yahAM para dviguNAdikaraNake kara lene para adhastana vikalpa samApta ho jAtA hai / udAharaNa - 16 ke ghanakA prathama vargamUla 64, ghanAghanakA prathama vargamUla 262144, 1913 x 16 x 64 = 262144 262144 1 13 = 13 mi. 262144 13 / Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 5. uvarimaviyappo tiviho, gahido gahidagahido gahidaguNagAro cedi / tattha gahidaM vattassamo | dhuvarAsiNA savvajIvarAsiuvarimavagge bhAge hide kimAgacchadi ? micchAisI Agacchadi / tassa bhAgadArassa addhacchedaNayamettavAraM rAsissa addhacchedaNae kade micchAdvirAsI cetra avaciTThade / keNa kAraNeNa ? dhuva sissa addhaccheddaNayasalAgA jadi savvajIvarAsiaddhacchedaNayasalAgAhi sarisA tti gheSvaMti to ghuvarAsiM addhadveNa chidiUNuvvarAvida sipamANaM savyajIvarAsiM micchAiDirAsiNA khaMDidapamArga hodi / evaM hoditi kAUNa saccajIvarAsi addhacchedaNayaM salAgabhUdaM dvaveUga savyajIva rAsi uparimavagge advacchedeNa chiSNe savtrajIvarAsI Agacchadi / puNe micchAidvirAsi govahida savvajIvarAsiNA uvarima 54 ] uparima vikalpa tIna prakArakA hai, gRhIta, gRhatigRhIta aura gRhIta guNakAra | unameM se pahale gRhIta uparima vikalpako dikhalAte haiM zaMkA - dhruvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima varga meM bhAga dene para kaunasI rAzi AtI hai ? samAdhAna - mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai ( 256 : 2 = 13 ) / dhruvarAzipramANa bhAgaddAra ke jitane ardhaccheda hoM utanIvAra jIvarAzike uparimavargarUpa rAzi ardhaccheda karane para mithyAdRSTi jIvarAzi hI A jAtI hai / udAharaNa - dhruvarAzi 19 hai / isameM se 16 ke ardhaccheda 4 hote haiN| zeSa 33 ke cauthe ardhaccheda para adhika rahatA hai, isaliye 19 ke adhika 4 ardhaccheda hue / ataeva jIvarAzi 16 ke varga 256 ke itanIvAra arthAt 4 + vAra ardhaccheda karane para 13 A jAte haiM / 1 u 1 u zaMkA- bhAgahAra rAzike ardhacchedapramANa jIvarAzike uparima varga ke ardhaccheda karane para mithyAdRSTi rAzi kisa kAraNa se AtI hai ? dhruvarAzikI ardhacchedazalAkAeM saMpUrNa jIvarAzikI ardha-chedazalAkAoM ke barAbara hotI haiM, yadi aisA grahaNa kara liyA jAtA hai to dhruvarAziko ardhArdharUpase chinna karake zeSa rahI huI rAzikA pramANa, saMpUrNa jIvarAziko mithyAdRSTi rAzise khaNDita karane para jo labdha AtA hai, utanA hotA hai ( 16 / 13 = 123 ) / isaprakAra hotA hai, isaliye saMpUrNa jIvarAzike ardhacchedoMko zalAkArUpase sthApita karake saMpUrNa jIvarAzike uparima vargako ardhacchedoMke barAbara chinna karane para saMpUrNa jIvarAzikA pramANa A jAtA hai / anantara mithyAdRSTi jIvarAzike dvArA uddhartita saMpUrNa jIvarAzike pramANase Upara utpanna kI huI saMpUrNa jIvarAzimeM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai / udAharaNa - jIvarAzi 16 ke ardhaccheda 4 ke barAbara jIvarAzi ke varga 256 ke ardhaccheda karane para 16 labdha Ate haiN| anantara mithyAdRSTike pramANase bhAjita jIvarAzike pramANa Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5.] davvapamANANugame micchAiTThipamANaparUvaNaM [55 savvajIvarAsimhi bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi / adhavA dhuvarAsiaddhacchedaNayA jadi sadhajIvarAsiuvarimavaggassa addhacchedaNayasarisA havaMti to addhaddheNa chiNNAvasiTTarAsipamANaM micchAidvirAsiNA egarUvaM khaMDidegakhaMDapamANaM hodi / puNo dhuvarAsiaddhacchedaNae salAgA kAUNa sadhajIvarAsiuvarimavagge addhaddheNa chiNNe egarUtramAgacchadi / puNo tamegarUvaM micchAiTThirAsibhajidegarUveNa bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi tti| adhavA dhuvarAsiNA savvajIvarAsissuvarimavaggaM guNeUNa taduvarimavagge bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi tti / keNa kAraNeNa ? savvajIvarAsiuvarimavaggeNa taduvarimavagge bhAge hide savvajIvarAsissa uvarimavaggo Agacchadi / puNo dhuvarAsiNA sAjIvarAsiuvarimavagge bhAge hide micchAihirAsI Agacchadi tti / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa 16 kA jIvarAzike pramANa 16 meM bhAga dene para 13 mithyAdRSTikA pramANa labdha AtA hai| ___ athavA, dhruvarAzike ardhaccheda yadi saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake ardhacchedoMke samAna hote haiM to uttarottara ardhAdharUpase chinna karaneke anantara avaziSTa rahI rAzikA pramANa, mithyAdRSTi jIvarAzise eka rUpako khaMDita karake jo eka bhAga AtA hai, utanA hotA hai| amantara dhruvarAzike ardhacchedoMko zalAkArUpase sthApita karake saMpUrNa jIvarAzike uparima vargako ardhArdharUpase chinna karane para eka AtA hai| anantara usa ekako mithyAdRSTi jIvarAzike pramANase bhakta ekake dvArA bhAjita karane para mithyAdRSTi jIvarAzi A jAtI hai| udAharaNa-16 ke uparima varga 256 ke ardhaccheda 8 ke barAbara dhuvarAzi 1962 ke ardhaccheda karane para AThavAM ardhaccheda 13 hotA hai jo 1 meM mithyAdRSTike pramANa 13 ke bhAga dene para jo labdha AtA hai utaneke barAbara hai| punaH ina 8 ardhacchedoMko zalAkA karake 256 ke itanI bAra ardhaccheda karane para 1 AtA hai| punaH isa 1 meM 13 kA bhAga dene para 13 labdha Ate haiM, yahI mithyAdRSTirAzi hai| ___athavA, dhruvarAzike dvArA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usakA usake uparima vargameM (jIvarAzike uparima vargake uparima vargameM) bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi A jAtI hai, kyoMki, saMpUrNa jIvarAzike uparima vargakA usake uparima vargameM bhAga dene para saMpUrNa jIvarAzikA uparima varga AtA hai| punaH dhruvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-sarva jIvarAzikA uparima varga 256; sarva jIvarAzike uparima varga 256 kA uparima varga 65536, 256.256 65536, 65536 . 65536.13 13 1 13 1 13 = 13 ukta bhAgahArake ardhacchedapramANa ukta rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyAhASTa Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 5. addhacchedaNae kade micchAihirAsI Agacchadi / edassa bhAgahArassa addhacchedaNayasalAgA kettiyA ? sabajIvarAsIdo uvari doNNi vaggaTThANANi caDidANi tti do rUve viraliya vigaM kariya aNNoNNabhattharAsirUvUNeNa guNidasavvajIvarAsiaddhacchedaNayamettA hoUNa aMtimabhAgahAreNa adhiyA bhavaMti / evaM bhAgahArassa tigacchedaNae salAgA kAUNa tIhi tIhi sarUvehi rAsimmi bhAge hide vi micchAidvirAsI Agacchadi / evaM caukkAdichedaNayasalAgAhi vi rAsimhi chijjamANe micchAidvirAsI Agacchadi tti parUvedavvaM / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu baggaTThANesu uvari vattavyaM / Navari bhAgahAracchedaNAo saMkalijamANe evaM sNkledvaao| taM jahA, sabajIvarAsIdo caDidaddhANamettavaggasalAgAo viraliya vigaM kariyaNNoNNabhattharAsirUvaNeNa savvajIvarAsicchedaNae guNide bhAgahAra jIvarAzi AtI hai| zaMkA-isa bhAgahArakI ardhacchedazalAkAeM kitanI hai? samAdhAna-saMpUrNa jIvarAzike Upara do vargasthAna jAkara vaha bhAgahAra utpanna huA hai, isaliye dokA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako do rUpa karake paraspara guNA karanese jo saMkhyA utpanna ho usameMse eka kama karake avaziSTa rAzike dvArA saMpUrNa jIvarAzike ardhacchedoMko guNita karake jo pramANa Ave use antima bhAgahArase adhika karane para ardhacchedazalAkAeM hotI haiN| udAharaNa-242-4-1=344 = adhika ukta bhAgAhArake kula ardhaccheda hote haiN| isIprakAra bhAgahArake trikacchedoMko zalAkA karake tIna tInakA rAzimeM bhAga dene para bhI mithyAdRSTi jIvarAzi A jAtI hai| isIprakAra caturtha Adi cheda zalAkAoMke dvArA bhI rAzike chinna karane para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai, aisA kathana karanA cAhiye / udAharaNa-23 ke 6329 210 isaprakAra 2 trikacheda haiM, ataH itanIvAra 256 meM ___3 kA bhAga dene para 13 labdha A jAte haiN| isIprakAra saMkhyAta asaMkhyAta aura ananta vargasthAnoMke Upara bhI kathana karanA cAhiye / itanI vizeSatA hai ki bhAgahArake ardhacchedoMkA saMkalana karate samaya isaprakAra saMkalana karanA cAhiye / Age usIkA spaSTIkaraNa karate haiM saMpUrNa jIvarAzise jitane vargasthAna Upara gaye ho utanI vargazalAkAoMkA viralana karake aura usa vilita rAzike pratyeka ekako do rUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usameMse eka kama karake zeSa rAzise saMpUrNa jIvarAzike ardhacchedoMko guNita karane Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5. ] davamANAgame micchAiTThipamANaparUvaNaM [ 57 chedaNayA bhavaMti / savvattha duguNAdikaraNaM pivattanvaM / tado verUvadhArAparUvaNA samatA bhavadi / avadhArA gahidaM vattahassAmA / dhruvarAsiNA savvajIvarAsiuvarimavaggassuvarimavagaM guNeUNa teNa arraftaarge bhAge hide micchAiTThirAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? savvajIvarAsiuvarimavaggastuvarimavaggeNa ghaNauvarimavagge mAge hide savvajIvarAsiuvarimavaggo Agacchadi / puNo vi dhutrarAsiNA sabvajIvarAsiuvarimavagge bhAge hide micchAiTTirAsI Agacchadi / evamAgacchadi tti kaTTu guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamete rAsissa addhaccheda kade vimicchAiTTharAsI cetra avacide | tassa bhAgahArassa addhacchedaNayA kettiyA ? egarUvaM viraliya vigaM kariya aNNoSNanbhattharAsiNA tiguNa' para bhAgadAra rAzike ardhaccheda hote haiM / sarvatra dviguNAdikaraNakA bhI kathana karanA cAhiye / taba jAkara dvirUpa vargadhArAkA prarUpaNa samApta hotA hai / aba aSTarUpadhArA arthAt ghanadhArAmeM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiMdhruvarAzike dvArA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usakA jIvarAzike ghanake uparima varga meM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi A jAtI hai, kyoMki, saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake uparima vargakA jIvarAzike dhanake upari varga meM bhAga dene para saMpUrNa jIvarAzikA uparima varga AtA hai / anantara dhruvarAzikA saMpUrNa jIvarAzi uparima varga meM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| ghanadhArAmeM isaprakAra mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA prahaNa kiyA hai| 16 16 256 16777216 - x x 1. 1 13 13 udAharaNa 16777216 1 = 16777216 13 13 mithyAdRSTi. ukta bhAgadvArake ardhacchedapramANa ukta rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyASTi jIvarAzi hI A jAtI hai / zaMkA - ukta bhAgahAra ke ardhaccheda kitane haiM ? / , samAdhAna - ekakA viralana karake aura use do rUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi Ave use guNita karake aura usameMse eka kama karake jo rAzi rahe usase saMpUrNa 1 pratiSu ' - raasinn| guNa-' iti pAThaH / Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 5. rUvUNeNa guNidasayajIvarAsicchedaNayamettA havaMti / upari savattha dorUvAdINamaNNoNNa bhattharAsiNA tiguNarUvUNeNa guNidasadhajIvarAsicchedaNayamettA havaMti / evaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtesu NeyavyaM / savvattha duguNAdikaraNaM kAyavyaM / evaM kade aTThaparUvaNA samattA bhvdi| ghaNAghaNe gahidaM vttissaamo| dhuvarAmiNA sadhajIvarAsiuvarimavaggassubArimavaggaM guNeUNa teNa ghaNauvarimavaggassuvarimavaggaM guNeUNa teNa ghaNAghaNauvarimavagge bhAge hide micchAihirAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? ghaNauvarimavaggassuvarimavaggeNa ghaNAghaNauvarimavagge bhAge hide ghaNauvarimavaggo Agacchadi / puNo vi savvajIvarAsiuvarimavaggassuvarimavaggeNa ghaNauparimavagge bhAge hide sayajIvarAsiuvarimavaggo Agacchadi / puNo vi dhuvarAsiNA savva jIvarAsiuvarimavagge bhAge hide micchAihirAsI Agacchadi / evamAgacchadi tti kaTTha guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette jIvarAzike ardhacchedoMko guNita karane para jo saMkhyA Ave utane ukta bhAgahArake ardhaccheda hote haiN| udAharaNa-2 = 243 = 6 - 1 = 544 = 20 ardhacchedaH para antima 113 hogaa| Upara sarvatra do saMkhyA AdikA paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho use triguNita karake aura usa triguNita rAzimeMse eka kama karake zeSa rAzise saMpUrNa jIvarAzike ardhacchedoMko guNita karane para ardhacchedoMkA pramANa hotA hai| isIprakAra saMkhyAta asaMkhyAta aura ananta sthAnoM meM bhI lagA lenA cAhiye / sarvatra dviguNAdikaraNa bhI karanA cAhiye / isaprakAra karane para ghanadhArA samApta hotI hai| aba ghanAghanadhArAmeM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-dhruvarAzise saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usase jIvarAzike ghanake uparima vargake uparima vargako gaNita karake jo labdha Ave usakA ghanAghanake uparima vargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai, kyoMki, ghanake uparima vargake uparima vargakA ghanAghanake uparima vargameM bhAga dene para ghanakA uparima varga AtA hai| phira saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake uparima vargakA ghanake uparima vargameM bhAga dene para saMpUrNa jIvarAzikA uparima varga AtA hai| phira dhruvarAzikA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| ghanAghanadhArAmeM isaprakAra mithyAdRSTi jIva. rAzi AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyA hai| udAharaNa-163 4 163 4 163 = 68719476736; 68719476736 -13 mithyAdRSTi, 655364 2064 16777216 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 5.] davvapamANANugame micchAidvipamANaparUvaNaM [59 rAsissa addhacchedaNae kade vi micchAihirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayA kettiyA ? egarUvaM viraleUNa vigaM kariya aNNoNNabbhattharAsiNA NavaguNarUvUNeNa sadhajIvarAsicchedaNae guNidamettA / uvari sadhastha caDidaddhANasalAgAo viraliya vigaM kariya aNNoNNabbhattharAsiNA NaguNarUvRNeNa guNidasavvajIvarAsicchedaNayamettA bhavaMti / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NeyavvaM / savvattha duguNAdikaraNaM pi kAyavvaM / evaM kade ghaNAghagaparUvaNA samattA bhavadi / gahidagahidaM vattaissAmo / sayajIvarAsiuvarimavaggassa aNaMtimabhAgeNa micchAiDhirAsiNA uvari icchidavagge bhAge hide jo bhAgaladdho teNa tamhi ceva vagge bhAge hide ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyAdRSTi jIvarAzi A jAtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahAra ke 68 ardhaccheda hoMge, para antima ardhaccheda 133 hogaa| ataH itanIvAra ukta bhAjya rAzike cheda karane para labdha 13 mithyAdRSTi rAzi AtI hai| zaMkA- ukta bhAgahArake ardhaccheda kitane haiM ? samAdhAna-ekakA viralana karake aura use do rUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho use nau se guNA karake jo labdha Ave usameM se eka kama karake jo rAzi zeSa rahe use saMpUrNa jIvarAzike ardhacchedoMse guNita kara dene para jo rAzi Ave utane ukta bhAgadvArake ardhaccheda haiN| -2-249=18-1= 174468. uG Age sarvatra jitane sthAna Upara jAveM tatpramANa zalAkAoMkA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako do rUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho use nause guNA karake jo labdha Ave usameMse eka kama karake zeSa rAziko saMpUrNa jIvarAzike ardhacchedoMse guNita kara de| aisA karane para ghanAghanadhArAmeM vivakSita bhAgahArake ardhaccheda A jAveMge / isIprakAra ghanAghanadhArAke saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta vargasthAnoMmeM bhI lagA lenA cAhiye / sarvatra dviguNAdikaraNa bhI kara lenA caahiye| isaprakAra karane para ghanAghanadhArAkI prarUpaNA samApta hotI hai| ___ aba grahItagRhIta uparima vikalpako batalAte hai-saMpUrNa jIvarAzika uparima vargake anantima bhAgarUpa mithyAdRSTi jIvarAzikA Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usakA usI vargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-uparima varga 256 kA icchita varga 65536, 65536 . 13 65536, 65536. 65536 .... --13mithyAdhi, 13 Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 60] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 5. micchAidvirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi micchAihirAsI ceva avaciTThade / tassaddhacchedaNayA kettiyA ? micchAiTThirAsiaddhacchedaNaeNUNatanbhajidarAsiaddhacchedaNayamettA / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NeyavvaM / gherUvaparUvaNA gadA / adurUvaM vattaissAmo / savyajIvarAsighaNassa aNaMtimabhAgeNa uvari icchidavagge bhAge hide jo bhAgaladdho teNa tamhi ceva vagge bhAge hide micchAihirAsI Aga-' cchdi| tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi micchAihirAsI Agacchadi tti / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NeyavyaM / evamaharUvaparUvaNA gadA / ghaNAghaNe vattaissAmo / ghaNAghaNapaDhamavaggamUlaspa aNaMtimabhAgeNa uvari icchidavagge ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyAhaSTi jIvarAzi hI AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgaharake 12 ardhaccheda hoMge, para antima ardhaccheda 133 hogaa| ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para mithyAdRSTi rAzi 13 AtI hai| zaMkA-ukta bhAgahArake ardhaccheda kitane haiM ? samAdhAna-jisa rAzimeM mithyAdRSTi rAzikA bhAga diyA gayA hai usake ardhacchedoM se mithyAdRSTi rAzike ardhaccheda kama kara dene para ukta bhAgahArake ardhaccheda hote haiM / isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta vargasthAnoM meM bhI lagA lenA cAhiye / isaprakAra gRhItagRhIta uparima vikalpameM dvirUpavargadhArAkI prarUpaNA samApta huii| aba gRhItagRhIta uparima vikalpameM aSTarUpa arthAt ghanadhArAko batalAte haiM saMpUrNa jIvarAzike ghanake anantima bhAgakA Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Adhe usakA usI vargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-dhanarAzi 4096 kA icchita varga 16777216, 16777216 . 13. 16777216, 16777216 . 16777216 .. 11 13 1 17256 = 13 mithyAdRSTi. 13 - 12 // ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhAjya rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 20 ardhaccheda hoMge para antima ardhaccheda 133 hogaa| ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para mithyAdRSTi rAzi 13 AtI hai| isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta sthAnoMmeM bhI lagA lenA cAhiye / isaprakAra gRhItagRhIta uparima vikalpameM dhanadhArAkI prarUpaNA samApta huI / aba ghanAghanadhArAmeM gRhIta. gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM bhanAdhanake prathama vargamUlake anantima bhAgakA Upara icchita vargameM bhAga dene para jo Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [61 1, 2, 5.] davvapamANANugame micchAiDipamANaparUvaNaM bhAge hide jo bhAgaladdho teNa tamhi ceva vagge mAge hide micchAihirAsI aagcchdi| tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamete rAsissa addhacchedaNae kade vi micchAiTThirAsI ceva Agacchadi / (evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu nneyvyN)| evaM ghaNAghaNaparUvaNA gadA / gahida gahidaM gdN| gahidaguNagAraM vttissaamo| verUve sadhajIvarAsiuvarimavaggassa aNaMtimabhAgeNa uvari icchidavagge bhAge hide jo bhAgaladdho teNa tameva vaggaM guNeUNa tassuvarimavagge mAge hide micchAidvirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamese rAsisma addhacchedaNae kade vi micchAihirAsI ceva avaciTThade / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesuNeyavyaM / bhAga labdha Ave usakA usI vargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| / udAharaNa-ghanAghanakA prathama vargamUla 262144, 262144 . 13 262144, 262144.262100 = 13 mithyAdRSTi. 1 1 13 1 13 13madhyAhASTa. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhAjya rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyArASTi rAzi hI AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 32 ardhaccheda hoMge para antima ardhaccheda 133 hotA hai| ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para mithyA dRSTi rAzi 13 AtI hai| (isIprakAra saMkhyeya, asaMkhyeya aura ananta vargasthAnoMmeM bhI lagA lenA caahiye)| isaprakAra gRhItagRhIta uparima vikalpameM ghanAghanakI prarUpaNA samApta huii| isaprakAra gRhItagRhIta uparima vikalpakA kathana samApta huaa| __ aba gRhItaguNakAra uparima vikalpako batalAte hai-hirUpa vargadhArAmeM saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake anantaveM bhAgakA Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase usI vargarAziko guNita karake jo labdha Ave usakA ukta vargarAzike uparima vargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-uparima varga 256 kA icchita varga 65536, 655362 . 65536 = 13 mithyASTi. 13 zamaccAvATa. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhAjya rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyAdRSTi jIvarAzi hI AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 28 ardhaccheda hote haiN| antima ardhaccheda 133 hotA hai| ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para mithyASTi rAzi 13 bhAtI hai| isaprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta vargasthAnoM meM bhI lagA lenA cAhiye / isaprakAra Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 5. 62 ] verUvaparUvaNA gadA / aharUve vattahassAmA | ghaNassa anaMtimabhAgeNa uvari icchidavagge bhAge hide jo bhAgaladdho teNa tameva vaggaM guNeUNa tassuvarimavagge bhAge hide micchAiTThirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vimicchAiDisI ceva Agacchadi / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NeyavvaM / aparUvaNA gadA / ghaNAghaNe vattaislAmo / ghaNAghaNapaDhamavaggamUlamsa anaMtimabhAgeNa uvari icchidavagge bhAge hide jo bhAgaladdho teNa tameva vaggaM guNeUNa tassuvarimavagge bhAge hide micchAiTThirAsI gRhItaguNakAra uparama vikalpameM dvirUpa vargadhArAkI prarUpaNA samApta huii| aba anurUpa dhArAmeM gRhItaguNakAra uparama vikalpako batalAte haiM ghanake anantima bhAgakA Upara icchita vargameM bhAga dene para jo labdha Ave usase usI vargarAziko guNita karake labdha rAzikA ukta vargarAzike uparima varga meM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai / udAharaNa- ghanarAzi 4096 kA icchita varga. 167772166 16777216 13 _ 16777216, 13 167772162 1 / K 1 1 167772169 13 = 13 16777216' 13 = 13 mithyAdRSTi. ukta bhAgahAra ke jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhAjya rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyAdRSTi jIvarAzi hI AtI hai / udAharaNa - ukta bhAgahArake 44 ardhaccheda pramANa ukta rAzike ardhaccheda karane para mithyAdRSTi rAzi 13 labdha AtI hai / isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta sthAnoM meM bhI lagA lenA cAhiye / isaprakAra gRhItaguNakAra uparama vikalpameM aSTarUpa prarUpaNA samApta huI / aba ghanAghanadhArAmeM usIko batalAte haiM-- 16777216 16777216 1 / ghanAghanake prathama vargamUlake anantima bhAgakA Upara icchita varga meM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase usI vargarAziko guNita karake jo labdha Ave usakA ukta varga rAzike uparima varga meM bhAga dene para midhyAdRSTi jIvarAzi AtI hai / / = 1 udAharaNa - ghanAghana ke prathama vargamUla 262144 kA icchita varga 687194767366 68719476736 13_68719476736, 13 1 68719476736 1 X X = 68719476736_68719476736', = 13 687194767362 687194767362 13 13 = 13 midhyAdRSTi. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6. ] davtrapamANAnugame sAsaNasammAiTThiAdipamANaparUvaNaM [ 63 Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vimicchAisI caitra Agacchadi / evaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtesu yavtraM / ghaNAghaNaparUvaNA gadA / (sAsasamma ipiDi jAva saMjadA saMjadA tti davvapamANeNa kevaDiyA ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / edehi palidovamamanaharijjadi aMtomuDutteNa // 6 // ) ettha nAva sAsaNasammAihirAsissa pamANaparUvaNaM vattaissAmo / sAsaNa sammAiDI davyamANeNa kevaDiyA ? palidoSamassa asaMkhejjadibhAgo / khettakAlapamANehi kimidi ukta bhAgahAra ke jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhAjya rAzike ardhaccheda karane para bhI mithyAdRSTi jIvarAzi hI AtI hai / udAharaNa - ukta bhAgahAra ke 68 ardhaccheda hote haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para mithyAdRSTi rAzi 13 AtI hai / isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta sthAnoM meM bhI lagA lenA cAhiye / isaprakAra gRhatiguNakAra uparama vikalpameM ghanAghanaprarUpaNA samApta huI / sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAna se lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNasthAnavartI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM / ina cAra guNasthAnoM meM pratyeka guNasthAnavartI jIvoM ke pramANakI apekSA antarmuhUrta se palyopama apahRta hotA hai // 6 // unameM se pahale yahAM sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa batalAte haiM sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi dravyapramANakI apekSA kitanI hai ? palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai / - vizeSArtha - Age aMkasaMdRSTi se sAsAdana samyagdRSTi Adi cAra guNasthAnavartI jIvarAzikA pramANa lAne ke liye palyopamakA pramANa 65536 aura sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa lAne ke liye avahArakAlakA pramANa 32 kalpita kiyA hai / isaprakAra sAsA danasamyagdRSTike avahArakAla 32 kA 65536 pramANa palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa 2048 AtA hai jo ki palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai / arthaprarUpaNA bhI isIprakAra jAna lenA cAhiye / zaMkA- yahAM kSetrapramANa aura kAlapramANakI apekSAse bhI sAsAdanasamyagdRSTi 1 sAsAdanasamyagdRSTayaH samyaG mithyAdRSTayo'saMyata samyagdRSTayaH saMyatAsaMyatAzca palyopamAsaMkhyeyabhAgapramitAH / sa. si., 1, 8. micchA sAvayasA saNa missA viradA duvAraNaMtA ya / pallAsaMkhejjadimamasaMkhaguNaM saMkhasaMkhaguNaM // go. jI. 624. palyA saMkhyAta bhAgAstu pare guNacatuSTaye / paM. saM. 59. sAsAyaNa icauro hoMti asaMkhA // paJcasaM. 2, 22. Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 64) chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 6. sAsaNasammAiTiparUvaNA Na parUvidA ? Na, ettha micchAidvissiva tehi parUvedadhassa kAraNAbhAvA / kiM tattha kAraNaM ? vuccade--asaMkhejjapaesie loe kadhamaNaMto jIvarAsI sammAdi tti jAdasaMdehaNirAkaraNa khettapamANaM vucade / Ayavirahidassa sijhaMtajIve avekkhiya savyayassa sabajIvarAsissa kiM vocchedo hodi, Na hodi tti jAdasaMdehaNirAkaraNalaM kAlapamANaM pruuvijjdi| Na ca edesu kAraNesu ekaM pi kAraNamettha saMbhavai, aNuvalaMbhAdo / tamhA khettakAlaparUvaNA sAsaNAdINaM gaMthe Na parUvidA / ettha jIvarAzikA prarUpaNa kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, jisaprakAra mithyAdRSTi jIvarAzikA kSetrapramANa aura kAlapramANakI apekSAse prarUpaNa karanekA kAraNa thA, usaprakAra yahAM para ukta donoM pramANoMke dvArA sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzike prarUpaNa karanekA koI kAraNa nahIM hai / ataeva ukta pramANoMke dvArA sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA prarUpaNa nahIM kiyaa| zaMkA- vahAM para ukta donoM pramANoMke dvArA mithyAdRSTi jIvarAzike prarUpaNa karanekA kyA kAraNa hai? samAdhAna- asaMkhyAta pradezI lokameM anantapramANa jIvarAzi kaise samA jAtI hai, isaprakArase utpanna hue saMdehake dUra karaneke liye kSetrapramANakA kathana kiyA jAtA hai / tathA Ayarahita aura siddhayamAna jIvoMkI apekSA vyayasahita saMpUrNa jIvarAzikA viccheda hotA hai yA nahIM, isaprakAra utpanna hue saMdehake dUra karaneke liye kAlapramANakA prarUpaNa kiyA jAtA hai| paraMtu ina kAraNoMmeMse yahAM para eka bhI kAraNa saMbhava nahIM hai, kyoMki, yahAM para koI bhI kAraNa nahIM pAyA jAtA hai| ataH kSetrapramANa aura kAlapramANake dvArA sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA prarUpaNa granthameM nahIM kiyaa| vizeSArtha-zaMkAkArakA kahanA hai ki jisaprakAra pahale mithyAdRSTi jIvarAzike pramANakA prarUpaNa karate samaya 'aNaMtANatAhi osappiNiussapiNIhi Na avahiraMti kAleNa' isa sUtrake dvArA mithyAdRSTi jIvarAzikA kAlakI apekSA pramANa kahA hai, aura khetteNa aNaMtANaMtA logA' isa sUtrake dvArA mithyAdRSTi jIvarAzikA kSetrakI apekSA pramANa kahA hai, usIprakAra prakRtameM bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa kSetra aura kAlapramANakI apekSAse kahanA caahiye| zaMkAkArakI isa zaMkAkA samAdhAna isaprakAra samajhanA cAhiye ki mithyAdRSTi jIva anantAnanta hote haiM, ataeva unakA asaMkhyAtapradezI lokAkAzameM rahanA asaMbhava hai aisI zaMkA kisIko ho sakatI hai| ataH isake parihArake liye mithyAdRSTi jIvarAzikA kSetrapramANakI apekSA prarUpaNa kiyaa| dUsare, mokSako jAnevAle jIvoMkI apekSA mithyAdRSTi jIvarAzikA vyaya to niraMtara cAlU hai para unakI vRddhi kabhI bhI nahIM hotI isaliye unakA abhAva ho jAyagA, aisI zaMkA bhI kisIko ho sakatI hai, ataeva isake parihAra karaneke liye kAlapramANakI apekSA mithyAdRSTi jIvarAzikA prarUpaNa kiyA ki anantAnanta Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6. ] davyapamANAnugame sAsaNasammAiTThiAdipamANaparUvaNaM [ 65 bhAgahAramA tamuttamidi sAsaNasammAiTThiAdirAsipamANavisayaNiNNayuppAyaNaTuM parUvidaM / taM ca aMtamuttamaNeyaviyaSpaM tado ettiyamidi Na jANijjadi / tattha NicchayajaNaNaNimittaM kiMci addhAparUvaNaM kassAmo / taM kathaM ? asaMkhejje samae ghettUNa eyA AvaliyA havadi / tappA oggasaMkhejjAvaliyAo ghettUNa ego ussAso havadi / satta usAse ghetU ego thovo havadi / satta thove ghetUNa ego lavo havadi / aThatIsa lave addhalavaM ca ghettUNa egA NAliyA havadi / uttaM ca utsarpiNiyoM aura avasarpiNiyoMke ho jAne para bhI mithyAdRSTi jIvarAzi samApta nahIM ho sakatI hai / paraMtu sAsAdana samyagdRSTi jIvoM ke saMbandhameM ina donoM praznoM meM se koI prazna upasthita nahIM hotA hai, kyoMki, ve kevala palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM / ataH unakI lokAkAzameM avasthiti kaise hogI, yaha bAta nahIM kahI jA sakatI hai / aura sAsAdanasamyagdRSTi jIva, yadyapi mithyAtva guNasthAnako prApta hote rahate haiM isaliye unakA vyaya hotA hai, phira bhI upazamasamyagdRSTi jIvoMmaise usI anupAta se sAsAdana guNasthAnako bhI prApta hote rahate haiM, ataeva vyayake samAna Aya bhI niraMtara cAlU hai / isaliye unakA abhAva ho jAyagA, yaha bhI nahIM kahA jA sakatA hai| isaprakAra kSetra aura kAlapramANakI apekSA sAsAdanasamyagdRSTi jIvoMkA pramANa kahane ke liye koI kAraNa nahIM honese ukta pramANoMke dvArA sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA kathana nahIM kiyA / Avali asaMkhasamayA saMkhejjAvalisamUha ussAso / sattAso thovo sattatthovA lavo ekko' // 33 // ) sAsAdanasamyagdRSTi Adi jIvarAzikA pramANa kahate samaya bhAgahArakA pramANa jo antarmuhUrta kahA hai vaha sAsAdanasamyagdRSTi Adi rAziyoMke pramANa viSayaka nirNaya ke utpanna karaneke liye kahA hai / paraMtu vaha antarmuhUrta aneka prakArakA hai, isaliye prakRtameM itanA antarmuhUrta vivakSita hai, yaha nahIM jAnA jAtA hai / isaliye vivakSita antarmuhUrta ke viSaya meM nizcaya utpanna karaneke liye thor3emeM kAlakA prarUpaNa karate haiM / zaMkA- vaha kAlaprarUpaNA kisaprakAra hai ? samAdhAna - asaMkhyAta samayakI eka AvalI hotI hai / aisI tadyogya saMkhyAta AvaliyoMkA eka ucchvAsa hotA hai / sAta ucchvAsoMkA eka stoka hotA hai / sAta stokoMkA eka lava hotA hai, aura sADhe ar3atIsa lavoMkI eka nAlI hotI hai / kahA bhI hai J asaMkhyAta samayoMkI eka AvalI hotI hai| saMkhyAta AvaliyoMke samUhako eka ucchvAsa kahate haiN| sAta ucchvAsoMkA eka stoka hotA hai aura sAta stokoMkA eka lava hotA hai // 33 // 1 go. jI. 574. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 6. ( aTTattIsaddhalavA NAlI ve NAliyA muhutto du / egasamaeNa hINo bhiNNamuhutto bhave sesaM // 31 // aDassa aNalasassa ya Niruvahadassa ya jiNehi jaMtussa / ussAso hissAso ego pANo tti Ahido eso // 35 // . tiNi sahassA satta ya sayANi tehattaraM ca ussAsA / ego hodi muhatto samvesiM ceva maNuyANa // 36 // sattasaehi vIsuttarehi pANehi ego muhutto hodi tti kevi bhaNaMti, pAiyapurisussAse daTTaNa taNNa ghaDade / kudo ? kevalibhAsidatthAdo pamANabhUdeNa aNNeNa sutteNa saha virohAdo / kadhaM viroho ? jeNedaM cauhi guNiya sattUNa-NavasadaM pakkhitte suttuttussA sAr3he ar3atIsa lavoMkI eka nAlI hotI hai, aura do nAliyoMkA eka muhUrta hotA hai| tathA muhUrtamese eka samaya kama karane para bhinna muhUrta hotA hai, aura zeSa arthAt do, tIna Adi samaya kama karane para antarmuhUrta hote haiM // 34 // jo sukhI hai, Alasyarahita hai aura rogAdikakI cintAse mukta hai, aise prANIke zvAsocchAsako eka prANa kahate haiM, aisA jinendradevane kahA hai // 35 // sabhI manuSyoMke tIna hajAra sAtasau tehattara ucchAsoMkA eka muhUrta hotA hai // 36 // kitane hI AcArya sAtasau bIsa prANoMkA eka muhUrta hotA hai, aisA kahate haiM; paraMtu prAkRta arthAt rogAdise rahita svastha manuSyake ucchAsoMko dekhate hue una AcAryoMkA isaprakAra kathana karanA ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, jo kevalI bhASita artha hone ke kAraNa pramANa hai, aise anya sUtrake kathanake sAtha ukta kathanakA virodha AtA hai| zaMkA-sUtrake kathanase ukta kathanameM kaise virodha AtA hai ? samAdhAna-kyoMki Upara kahe gaye sAtasau bIsa prANoMko cArase guNA karake jo 1 go. jI. 575. hoti hu asaMkhasamayA AvaliNAmo taheva ussaaso| saMkhejjAvaliNivaho so ceva pANo tti vivakhAdo // sattussAso thova satta thatrA lava ti nnaadvo| sattattaridalidalavA NAlI ve NAliyA muhuttaM ca // ti. pa. patra 50. ga. sA. 1, 32-34, asaMkhijjANaM samayANaM samudayasamitisamAgameNaM sA egA Avaliatti vuccai, saMkhejjAo Avalio UsAso, saMkhijjAo AvaliAo nIsAso, satta pANUNi se thove, satta thovANi se lave / lavANaM sattahattarIe esa muhutte viaahie| anu. pR. 164. vyA. pra. pR. 500. 2 go. jI. 574. TI. haTThassa aNavagallassa niruvakiTThassa jNtunno| ege UsAsanIsAse esa pANu tti vuccai / anu. pR. 164. vyA. pra. pR. 500. ___3 AbyAnalasAnupahatamanujocchvAsastrisaptasaptatrimitaiH / AhurmuhUrtam ... // go. jI., jI. pra. TI., 125. tiNi sahassA satta ya sayAI tehuttari ca uusaasaa| esa muhutto bhaNio sabehiM annNtnaanniihiN| anu, pR. 164. vyA. pra. pR. 500. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6.] davvapamANANugame sAsaNasammAiTThiAdipamANaparUvaNaM [67 sapamANaM pAvadi / ekavIsasahassa-chassayametapANehi saMvacchariyANa divaso hodi / ettha puNa egalakkha-terahasahassa-Naudi-sayapANehi divaso hodi / pANehi vippaDivaNNANaM saMvacchariyANaM kAlavavahAro kadhaM ghaDade ? Na, kevalibhAsidadivasamuhuttehi samANadivasa. muhuttbhuvgmaado| evaM parUvidamuhuttussAse ThaveUNa tattha ego ussAso ghettavyo / saMkhejjAvaliyAhi ego ussAso Nipphajjadi tti so ussAso saMkhejjAvaliyAo kyaao| tattha egamAvaliyaM ghettUNa asaMkhejjehi samaehi egAvaliyA hodi tti asaMkhejjA samayA kAyavyA / tattha egasamae avaNide sesakAlapamANaM bhiNNamuhutto uccadi / puNo vi avarege samae avaNide sesakAlapamANamaMtomuhuttaM hodi / evaM puNo puNo samayA avayavyA jAva ussAso Nihido tti / to vi sesakAlapamANamaMtomuhuttaM ceva hoi / evaM sesussAse vi avayavyA jAvegAvaliyA sesA tti / sA AvaliyA vi ..................................... guNanaphala Ave usameM sAta kama nau sau arthAt AThasau terAnave aura milAne para sUtrameM kahe gaye muhUrtake ucchAsoMkA pramANa hotA hai, isaliye pratIta hotA hai ki uparyukta muhUrtake ucchAsoMkA pramANa sUtraviruddha hai| yadi sAta sau bIsa prANoMkA eka muhUrta hotA hai, isa kathanako mAna liyA jAya to kevala ikkIsa hajAra chaha sau prANoM ke dvArA hI jyotiSiyoM ke dvArA mAne hae dina arthAta ahorAtrakA pramANa hotA hai| kintu yahAM AgamAnukUla kathanake anusAra to eka lAkha teraha hajAra aura eka sau navye ucchAsoMke dvArA eka dina arthAt ahorAtra hotA hai| zaMkA-isaprakAra prANoM ke dvArA divasake viSayameM vivAdako prApta hue jyotiSiyoM ke kAlavyavahAra kaise bana sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, kevalIke dvArA kathita dina aura muhUrtake samAna hI jyotiSiyoMke dina aura muhUrta mAne gaye haiM, isaliye uparyukta koI doSa nahIM hai| isaprakAra kevala ke dvArA pratipAdita eka muhUrtake ucchAsoMko sthApita karake unameMse eka ucchAsa grahaNa karanA caahiye| saMkhyAta AvaliyoMse eka ucchAsa niSpanna hotA hai, isaliye usa eka ucchAsakI saMkhyAta AvaliyAM banA lenA cAhiye / una AvaliyoMmeMse eka AvalIko grahaNa karake, asaMkhyAta samayoMse eka AvalI hotI hai, isaliye usa AvalIke asaMkhyAta samaya kara lenA caahiye| , yahAM muhUrtameMse eka samaya nikAla lene para zeSa kAlake pramANako bhinnamuhUrta kahate haiM / usa bhinnamuhUrtameMse eka samaya aura nikAla lene para zeSa kAlakA pramANa antarmuhUrta hotA hai| isaprakAra uttarottara eka eka samaya kama karate hue ucchAsake utpanna hone taka eka eka samaya nikAlate jAnA cAhiye / vaha saba eka eka samaya kama kiyA huA kAla bhI antarmuhUrtapramANa hI hotA hai / isIprakAra jaba taka AvalI utpanna nahIM hotI hai taba taka zeSa rahe hue eka ucchAsameMse bhI eka eka samaya kama karate jAnA cAhiye / aisA karate hue jo AvalI utpanna hotI hai use bhI antarmuhUrta kahate haiN| Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 68 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 6. aMtomuhuttamadi bhaNNadi / tado avareNa AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa tahi Avaliyamha bhAge hide jaM bhAgaladdhaM taM asaMjadasammAiTThiavahAra kAlo hodi / eso vi kAlo aMtomuhuttameva / asaMjadasammAiDiavahArakAlamavareNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNide sammAmicchAiDDiavahArakAlo hodi / taM saMkhejjarUyehi guNide sAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi / tamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNide hi saMjadAsaMjada avahArakArlo hodi / oghasAsaNasammAdiTThi sammAmicchAiTThi-saMjadAsaMjadANaM avahArakAlo asaMkhejjadibhAgo Na hodi, asaMkhejjAvaliyAhi hodavvaM / taM kudo Nacvade ? 'uvasamasammAiTThI thovA | khaiyasammAiDI asaMkhejjaguNA / vedayasammAiTThI asaMkhejjaguNA' 'tti appA bahuga suttAdo vvade / taM jahA, khaiyasamma iTThINamavahArakAlega tAva saMkhejjAva - liyametteNa AvaliyAe saMkhejjadibhAgametteNa vA hodavtraM, aNNahA maNussesu asaMkhe tadanantara dUsarI AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA usa AvalImeM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave utanA asaMyatasamyagdRSTi jIvoMke pramANake nikAlaneke viSaya meM avahArakAlakA pramANa hotA hai / yaha kAla bhI antarmuhUrta pramANa hI hai / asaMyatasamyagdRSTiviSayaka avahArakAlako dUsarI AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para samyagmithyAdRSTiviSayaka avahArakAla hotA hai / ise saMkhyAta se guNita karane para sAsAdanasamyagdRSTiviSayaka avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para saMyatAsaMyataviSayaka avahArakAla hotA hai / isaprakAra jo pUrvokta cAra guNasthAnavAle jIvoMkA avahArakAla batalAyA hai usameM sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura saMyatAsaMyataviSayaka sAmAnya avahArakAla AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga nahIM hotA, kintu use asaMkhyAta AvalIpramANa honA cAhiye / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-' upazamasamyagdRSTi jIva thor3e hote haiM, kSAyikasamyagdRSTi jIva unase asaMkhyAtaguNe hote haiM aura vedakasamyagdRSTi jIva unase asaMkhyAtaguNe hote haiM ' isa alpabahutvake pratipAdana karanevAle sUtrase ukta bAta jAnI jAtI hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai kSAyika samyagdaSTiyoM kA avahArakAla saMkhyAta AvalI athavA AvalIke saMkhyAtaveM bhAgapramANa honA cAhiye / yadi aisA na mAnA jAve to manuSyoM meM asaMkhyAta kSAyikasamyadRSTi 1 asaMjadasammAdiTTiTThANe savvatthovA uvasamasammAdiTThI / khadhyasammAdiTThI asaMkhejjaguNA / vedagasammAdiThThI asaMkhejjaguNA // jI. DA. a. ba. 15-17. sU. tadanantaraM ( aupazamikAnantaram ) kSAyikagrahaNaM tasya pratiyogitvAtsaMsAryapekSayA dravyatastato'saMkhyeyaguNatvAcca / tata uttaraM mizragrahaNaM tadubhayAtmakatvAcato'saMkhyeyaguNatvAcca / sa. si. 2, 10 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6.] davvapamANANugame sAsaNasammAiTThiAdipamANaparUvaNaM jjakhaiyasammAiTThINaM saMbhavappasaMgAdo / saMkhejjAvaliyabhAgahAruppAyaNavihANaM vuccade / taM jahA, vAsapudhattamaMtariya jai sohammadevesu saMkhejANaM khaiyasammAiTThINamuppattI labbhai to saMkhejjapalidovamesu kiM labhAmo tti pamANeNa phalaguNidicchAe ovaTTidAe saMkhejjAvaliyAhi palidovame khaMDiya tatthegakhaMDamettA khaiyasammAiTThI hoti / uvasamasammAiTThINamavahArakAlo puNa asaMkhejjAvaliyametto, khaiyasammAiTThIhiMto tesiM asaMkhejjaguNahINataNNahANuvavattIdo / sAsaNasammAiTThi-sammAmicchAiTThINaM pi avahArakAlo asaMkhejjAvaliyametto, uvasamasammAiTThIhiMto tesimasaMkhejjaguNahINattaNahANuvavattIdo / 'edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutteNa kAleNa' itti sutteNa saha viroho vi Na hodi, sAmIpyAthai vartamAnAntaHzabdagrahaNAt' / muhUrtasyAntaH yoMkI utpattikA prasaMga A jAyagA / aba Age saMkhyAta AvalIrUpa bhAgahArake utpanna karanekI vidhi kahate haiM / vaha isaprakAra hai ___ eka varSapRthaktvake anantara yadi saudharma devoMmeM saMkhyAta kSAyika samyagdRSTiyoMkI utpatti prApta hotI hai to saMkhyAta palyopamakI sthitivAle devoM meM kitane kSAyika sampadRSTi jIva prApta hoMge, isaprakAra trairAzika vidhi ke anusAra phalarAzi saMkhyAtako icchArAzi saMkhyAta palyopamase guNita karake jo labdha Ave usameM pramANarAzi varSa pRthaktvakA bhAga dene para arthAt saMkhyAta AvaliyoMse palyopamake khaMDita karane para jo bhAga labdha Ave utane eka khaNDa pramANa kSAyika samyagdRSTi jIva hote haiN| upazamasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla to asaMkhyAta AvalIpramANa hai, anyathA upazamasamyagdRSTi jIva kSAyikasamyagdRSTiyoMse asaMkhyAtaguNe hIna bana nahIM sakate haiM / usIprakAra sAsAdanasamyagdRSTi aura samyagmithyAdRSTi jIvoMkA bhI avahArakAla asaMkhyAta AvalIpramANa hai, anyathA upazamasamyagdRSTiyoMse ukta donoM guNasthAnavAle jIva asaMkhyAtaguNe hIna bana nahIM sakate haiM / ' ina guNasthAnoM se pratyeka guNasthAnakI apekSA antarmuhUrtapramANa kAlase palyopama apahRta hotA hai / isa pUrvokta sUtrake sAtha ukta kathanakA virodha bhI nahIM AtA hai, kyoMki, antarmuhUrtameM jo antara zabda AyA hai usakA sAmIpya artha grahaNa kiyA gayA hai| isakA tAtparya yaha huA ki jo muhartake samIpa ho use antarmuhUrta kahate haiN| , vizeSArtha--antarmuhUrtakA palyopamameM bhAga dene para jo labdha Ave utanA sAsAdana Adi cAra guNasthAnoMmeMse pratyeka guNasthAnavAle jIvoMkA pramANa hai, yaha pUrvokta sUtrakA abhiprAya hai| para TIkAkAra vIrasenasvAmIne yaha siddha kiyA hai ki sAsAdana, mizra aura dezaviratake aghahArakAlakA pramANa asaMkhyAta AvaliyAM hai| aba yahAM yaha prazna utpanna hotA 1 edehi palidovamamavahirAdi aMtomuhuteNa kAleNeti sutteNa vi Na viroho, tassa uvyaarnnibNdhnnnaado| dhavalA, alpaba. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 6. ( antarmuhUrtaH / kutaH pUrvanipAtaH ? rAjadantAditvAt / kutaH otvam ? 'ee chacca samANA' ityetasmAt ) edeNa saNakkumArAdiguNapaDivaNNANamavahArakAlANaM pi asaMkhejjAvaliyattaM pasAhiye / ettha codago bhaNadi / edAo rAsIo avavidAo Na hoMti, haannivddddisNjudttaado| Na ca hANivaDDIo Natthi ti vottuM sakiJjade, AyavyayAbhAve mokkhAbhAvAdo aNAdiapajjavasidasAsaNAdiguNakAlANuvaladdhIdo ca / jadi edAo rAsIo avahidAo to ede bhAgahArA ghaDaMti, aNNahA puNa Na ghaDaMti / aNavadvidarAsibhAgahAreNApi aNavadvidasarUveNeva avahANA hoti / ettha parihAro vuccade- sAsaNasammAidvirAsINamukkassasaMcayaM hai ki ukta tInoM guNasthAnoMkI saMkhyA lAneke liye yadi avahArakAlakA pramANa asaMkhyAta AvaliyAM mAna liyA jAtA hai to sUtrameM Aye hue antarmuhUrta pramANa bhAgahArake sAtha ukta asaMkhyAta AvalipramANa bhAgahArakA virodha AtA hai, kyoMki, utkRSTa eka antarmuhUrtameM saMkhyAta AvaliyAM hI hotI haiM, asaMkhyAta nahIM / isa para vIrasenasvAmIne yaha samAdhAna kiyA hai ki yahAM para antarmuhUrtameM Aye hue antar zabdase muhUrtake samIpavartI kAlakA grahaNa karanA cAhiye jisase antarmuhartakA abhiprAya muhUrtase adhika bhI ho sakatA hai| zaMkA - yahAM para antara zabdakA pUrva nipAta kaise ho gayA hai ? samAdhAna-kyoMki, antara zabdakA rAjadantAdi gaNameM pATha honese pUrvanipAta ho gayA hai| zaMkA--- antar zabdameM arake sthAnameM otva kaise ho gayA hai ? samAdhAna- 'ee chacca samANA' isa niyAmaka vacanake anusAra yahAM para otva ho gayA hai| isa uparyukta kathanase guNasthAnapratipanna sAnatkumAra Adi kalpavAsI devAsaMbandhI avahArakAla asaMkhyAta AvalIpramANa siddha kara diyA gayA / zaMkA- yahAM para zaMkAkAra kahatA hai ki ye uparyukta jIvarAziyAM avasthita nahIM hotI haiM, kyoMki, ina rAziyoMkI hAni aura vRddhi hotI rahatI hai| yadi kahA jAya ki ina rAziyoMkI hAni aura vRddhi nahIM hotI hai, so bhI kahanA ThIka nahIM hai, kyoMki, yadi ina rAziyoMkA Aya aura vyaya nahIM mAnA jAya to mokSakA bhI abhAva ho jaaygaa| tathA anAdi aparyavasitarUpase sAsAdana Adi guNasthAnoMkA kAla bhI nahIM pAyA jAtA hai, isaliye bhI ina rAziyoMkI hAni aura vRddhi mAna lenA caahiye| yadi ina uparyukta rAziyoMko avasthita mAnA jAve to ye bhAgahAra bana sakate haiM, anyathA nahIM, kyoMki, anavasthita rAziyoMke bhAgahAroMkA bhI anavasthitarUpase hI sadbhAva mAnA jA sakatA hai ? samAdhAna-Age pUrvokta zaMkAkA parihAra kiyA jAtA hai| kyoMki sAsAdana 1 rAjadantAdiSu param / 2 / 2 / 31 / pANini / Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6.] davvapamANANugame sAsaNasammAiDiAdipamANaparUvaNaM [71 tikAlagoyaramassiUNa jamhA pamANaparUvaNaM kadaM tamhA vaDDihANIo Natthi tti bhAgahAraparUvaNaM ghaDadi tti / sAsaNasammAiTiavahArakAleNa validovame bhAge hide sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / sAsaNasammAiTThINaM pamANaparUvaNaM vaggaTTANe khaMDida-bhAjida-viralidaavahida-pamANa-kAraNa-Nirutti-viyappehi vattaissAmo / taM jahA palidovame asaMkhejjAvaliyamettakhaMDe kae tattha egakhaMDaM sAsaNasammAidvirAsipamANaM hodi / khaMDidaM gadaM / asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide ja bhAgaladdhaM te sAsaNasammAihirAsipamANaM hodi / bhAjidaM gadaM / asaMkhejjAvaliyAo viraleUga ekekassa rUvassa palidovamaM samakhaMDaM kariya diNNe tattha egakhaMDapamANaM sAsaNasammAihirAsI hodi / viralidaM gdN| sAsaNasammAiTiavahArakAlaM salAgabhUdaM ThaveUNa samyagdRSTi Adi rAziyoMke trikAlaviSayaka utkRSTa saMcayakA Azraya lekara pramANa kahA gayA hai, isaliye usa apekSAse vRddhi aura hAni nahIM hai| ataH pUrvokta bhAgahAroMkA kathana karanA bana jAtA hai| sAsAdanasamyagdRSTiviSayaka avahArakAlakA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi A jAtI hai| aba vargasthAnameM khaNDita, bhAjita, viralita, apahRta, pramANa, kAraNa, nirukti aura vikalpake dvArA sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa kahate haiN| vaha isaprakAra hai asaMkhyAta AvalIke samayoMkA jitanA pramANa ho utane palyopamake khaNDa karane para unameMse eka khaNDake barAbara sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa hotA hai| isaprakAra khaNDitakA varNana samApta huaa| udAharaNa-palyopamapramANa 65536 ke sAsAdanasamyagdRSTiviSayaka avahArakAla 32 pramANa khaNDa karane para 2048 Ate haiN| yahI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa hai| asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave utanA sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa hai / isaprakAra bhAjitakA kathana samApta huaa| udAharaNa-65536 : 32 = 2048 sAsAdanasamyagdRSTi. . asaMkhyAta AvaliyoMko viralita karake usa viralita rAzike pratyeka ekake prati palyopamako samAna khaNDa karake deyarUpase dene para unameMse eka khaNDa pramANa sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hotI hai| isaprakAra viralitakA varNana samApta huaa| udAharaNa-2048 2048 2048 isaprakAra 32 vAra viralita karake 65536 ko ukta viralita rAzike pratyeka eka para samAnarUpase de dene para 2058 sAsAdanasamyagdRSTi rAzi A jAtI hai| sAsAdanasamyagdRSTiviSayaka avahArakAlako zalAkArUpase sthApita karake palyopamameMse Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 6. 72 ] palidovamamhi sAsaNasammAiDirAsipamANaM avaNijjadi, avahArakAlAdo egarUvamavajidiH puNeo vi sAsaNasammAiDirAsipamANaM palidovamamhi avaNijadi, avahArakAlAdo egaruvamavaNijadi / evaM puNo puNo kIramANe palidovamo avahArakAlo ca jugavaM Nihido / tattha egavAramavahidapamANaM sAsaNasammAiTTirAsI hodi / avahidaM gadaM / tassa pamANaM palidopamassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejANi palidovamapaDhamavaggamUlANi ti pamANaM gadaM / keNa kAraNa ? palidovamapaDhamavagga mUleNa palidovame bhAge hide palidovamapaDhamavaggamUlamAgacchadi / tasseva vidiyavaggamUlAdo palidovame bhAge hide vidiyavaggamUlassa sAsAdana samyagdRSTi jIvarAzike pramANako ghaTA denA cAhiye / palyopamameMse sAsAdana samyagdRSTi jIvarAziko ekavAra kama kiyA, isaliye avahArakAlarUpa zalAkArAzimeMse eka kama kara denA cAhiye / phira bhI palyopamameM se sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzike pramANako ghaTA denA cAhiye | dUsarIvAra yaha kriyA huI, isaliye avahArakAlarUpa zalAkA rAzimeMse eka aura kama kara denA cAhiye / isaprakAra punaH punaH karane para palyopama aura avahArakAla eka sAtha samApta ho jAte haiM / isa kriyAmeM ekavAra jitanI rAzi ghaTAI jAve utanA sAsAdana samyagdRSTi jIvarAzikA pramANa hai / isaprakAra apahRtakA kathana samApta huA / udAharaNa - zalAkA rAzi 32 palyopama 65536 1 31 1 2048 63488 2048 61440 isa krama se palyopamameM se 2048 aura zalAkArUpa bhAgahAra meMse eka eka kama karate jAne para donoM 30 rAziyAM eka sAtha samApta hotI haiM / inameMse ekavAra ghaTAI jAnevAlI saMkhyA 2048 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi haiM / usa sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai, jo palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| isaprakAra pramANakA varNana samApta huA / udAharaNa - palyopama 65536 kA prathama vargamUla 256 hai aura sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa 2048 hai / 256 kA 2048 meM bhAga dene para 8 Ate haiM / isa 8 saMkhyAko asaMkhyAtarUpa mAna lene para yaha siddha ho jAtA hai ki palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUla pramANa sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hotI hai / zaMkA- kisa kAraNase palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa sAsAdanasamyadRSTi jIvarAzi AtI hai ? samAdhAna - palyopamake prathama vargamUlakA palyopamameM bhAga dene para palyopamakA prathama vargamUla AtA hai / usIke dUsare vargamUlakA palyopamameM bhAga dene para dUsare vargamUlakA jitanA Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6.] davapamANANugame sAsaNasammAiDiAdipamANaparUvaNaM [73 jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi Agacchati / tadiyavaggamUleNa palidovame bhAge hide vidiyatadiyavaggamUlANi aNNoNNabhatthe kae tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi Agacchati / edeNa kameNa asaMkhe jANi vaggaTThANANi heTThA osariUNa dvidaasaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi AgacchaMti tti Na saMdeho / kAraNaM gadaM / tassa kA NiruttI ? asaMkhejjAvaliyAhi palidovamapaDhamavaggamUle bhAge hide tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi / adhavA asaMkhejjAvaliyAhi palidovamavidiyavaggamUle bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa vidiyavaggamUlaM guNide tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi palidovamapaDhamavaggamUlANi / adhavA asaMkhejjAvaliyAhi palidovamatadiyavaggamUle bhAge hide jaM bhAgalaLU teNa tadiyavaggamUlaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA vidiyavaggamUlaM guNeUNa tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi AgacchaMti / edeNa kameNa asaMkhejjANi vaggahANANi heTThA osariUNa asaMkhejjAvaliyAhi padarAvaliyAe bhAge hidAe jaM pramANa ho utane prathama vargamUla labdha Ate hai| palyopamake tIsare vargamUlakA palyopamameM bhAga dene para dUsare aura tIsare vargamUlake pramANakA paraspara guNA karanese jo pramANa Ave utane prathama vargamUla labdha Ate haiN| isa kramase asaMkhyAta vargasthAna nIce jAkara jo asaMkhyAta AvaliyAM sthita haiM unakA palyopamameM bhAga dene para asaMkhyAta prathama vargamUla Ate haiN| isameM saMdeha nahIM hai / isaprakAra kAraNakA varNana samApta huaa| udAharaNa-palyake prathama vargamUla 256 kA 65536 meM bhAga dene para 256 labdha Ate haiN| dUsare vargamUla 16 kA 65536 meM bhAga dene para dUsare vargamUla 16 vAra 256 arthAt 4096 labdha Ate haiN| tIsare vargamUla 4 kA 65536 meM bhAga dene para, dUsare vargamUla 16 aura tIsare vargamUla 4 ko paraspara guNA karanese jo 64 labdha Ate haiM, utane arthAt 64 vAra prathama vargamUla 256 arthAt 16384 labdha Ate haiN| isIprakAra uttarottara nIce jAne para asaMkhyAta prathama vargamUla labdha AveMge isameM koI saMdeha nhiiN| zaMkA- asaMkhyAta prathama vargamUla Ate haiM, isakI nirukti kyA hai ? samAdhAna -- asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamake prathama vargamUlameM bhAga dene para jo pramANa Ave utane prathama vargamUla hote haiM / athavA, asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamake dvitIya vargamUlameM bhAga dene para jo labdha Ave usase dvitIya vargamUlako guNita kara dene para jitanA pramANa Ava utane palyApamake prathama vargamUla hote haiN| athavA, asaMkhyAta AvaliyokA palyApamake tIsare vargamUlameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase tIsare vargamUlako guNita karake usa gaNita rAzise dasare vargamalako gaNita karake vahAM jitanA pramANa Ave utane prathama vargamala hote haiN| isI kramase asaMkhyAta vargasthAna nIce jAkara asaMkhyAta AvaliyoMkA pratarAvalI meM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase pratarAvalIko guNita karake, usa guNita rAzise pratarA Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 ] chakvaMDAgame jIvANaM [1, 2, 6. bhAgaladdhaM teNa padarAvaliyaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA taduvarimavaggaM guNeUNa evamuvari. muvarimavaggaTThANANi vidiyavaggamUlaMtANi NiraMtaraM savANi guNide tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi havaMti tti / NiruttI gadA / viyappo duviho, heTThimaviyappo ubarimaviyappo cedi / tattha verUve heDimaviyappaM vattaissAmo / asaMkhejjAvaliyAhi palidovamapaDhamavaggabhUle bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa, palidovamapaDhamavaggamUle guNide sAsaNa sammAiTThirAsI hodi / adhavA avahArakAleNa palidovamavidiyavaggamUle bhAge hide jaM bhAgalaDhU tega vidiyavaggamUlaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA paDhamavaggamUle guNide sAsaNasammAihirAsI hodi / adhavA avahArakAleNa palidovamatadiyavaggamUle bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa tadiyavaggamUlaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA vidiyavaggamUlaM guNeUga puNo vi teNa guNidarAsiNA paDhamavaggamUlaM guNide valIke uparima vargako guNita karake, isaprakAra dvitIya vargamUlaparyaMta sarva uparima uparima vargasthAnoMko niraMtara guNita karane para vahAM jitanA pramANa Ave utane prathama vargamUla hote haiN| isaprakAra niruktikA kathana samApta huaa| udAharaNa-asaMkhyAta AvalIpramANa 32 kA bhAga palyake prathama vargamUla 256 meM dene para 8 labdha Ate haiN| isaprakAra sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi 2048 meM 8 hI prathama vargamUla hote haiN| dvitIya vargamUla 16 meM 32 kA bhAga dene para 3 labdha AtA hai| isakA dvitIya vargamUlase guNA karane para 8 labdha Ate haiN| tRtIya vargamUla 4 meM 32 kA bhAga dene para labdha AtA hai / isakA, dUsare 16 aura tIsare 4 vargamUlake paraspara guNanaphala 64 se, guNA kara dene para 8 labdha Ate haiM / isaprakAra sarvatra samajha lenA caahiye| vikalpa do prakArakA hai, adhastanavikalpa aura uparimavikalpa / una donoM meM se pahale dvirUpavargadhArAmeM adhastana vikalpako batalAte haiM asaMkhyAta AvaliyoMse palyopamake prathama vargamUlako guNita karane para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hotI hai| udAharaNa-palyopama 65536 kA pra. vargamUla 256; asaMkhyAta AvaliyAM 8. 25648% 2048 sA. athavA, avahArakAlakA palyopamake dvitIya vargamUlameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase dvitIya vargamUlako guNita karake usa guNita rAzise prathama vargamUlake guNita karane para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hotI hai| udAharaNa--65536 kA dvitIya vargamUla 16, avahArakAla 32; 16 : 32 = 3, 16 4 3 = 8, 25648 = 2048 sA. athavA, avahArakAlakA palyopamake tRtIya vargamUlameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase tRtIya vargamUlako guNita karake usa guNita rAzise dvitIya vargamUlako guNita karake phira bhI usa guNita rAzise prathama vargamUlake guNita karane para sAsAdanasamyagdRSTi Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6.] davvapamANANugame sAsaNasammAiDiAdipamANaparUvaNaM [75 sAsaNasammAiDirAsI hodi / edeNa kameNa asaMkhejjANi vaggaTTANANi heDhA osariUNa asaMkhejjAvaliyAhi padarAvaliyAe bhAge hidAe jaM bhAgaladdhaM teNa padarAvaliyaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA taduvarimavaggaM guNeUNa evamuvarimavaggaTThANANi paDhamavaggamUlaMtANi savyANi NiraMtaraM guNide sAsaNasammAidvirAsI hodi| jadi vi Nirutti bhaNNamANe eso attho puvvaM parUvido to vi Na puNarutto hodi, tiNNi vi vaggadhArAo assiUNa hidhettttimviyppsNbNdhttaado| verUve heDimaviyappo gdo| aharUve hehimaviyappaM vattaissAmo / asaMkhejjAvaliyAhi palidovamapaDhamavaggamUlaM guNeUNa teNa ghaNapallapaDhamavaggamUle bhAge hide sAsaNasammAidvirAsI hodi| keNa kAraNeNa ? palidoramapaDhamavagamUleNa ghaNapallapaDhamabaggamUle bhAge hide palidovamamAgacchadi / puNo asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsaNa sammAidvirAsI aagcchdi| evamAga jIgharAzi hotI hai| udAharaNa-65536 4 32 -1, 441 =3, 1643 = 8; 25648 = 2048 sA. isI kramase asaMkhyAta vargasthAna nIce jAkara asaMkhyAta AvaliyoMkA pratarAvalImeM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase pratarAvalIko guNita karake usa guNita rAzise pratarAvalIke uparima vargako guNita karake isIprakAra prathama vargamUlaparyanta uparima uparima saMpUrNa vargasthAnoMko nirantara guNita karane para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hotI hai| udAharaNa-pratarAvali = 2. 2' 32 = 16; 24 16 = 1, 4 x 1 = 1; 1643 = 8, 2564 8 = 2048 sA. yadyapi niruktikA kathana karate samaya yaha viSaya pahale vahAM para kaha Aye haiM, to bhI isa viSayake yahAM para punaH kathana karanese punarukta doSa nahIM hotA hai, kyoMki, yahAM para tInoM hI vargadhArAoMkA Azraya lekara sthita adhastana vikalpakA saMbandha hai| isaprakAra dvirUpa vargadhArAmeM adhastana vikalpakA kathana samApta huaa| aba ghanadhArAmeM adhastana vikalpako batalAte haiN| asaMkhyAta AvaliyoMse palyopamake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Adhe usakA ghanapalyake prathama vargamUlameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hotI hai, kyoMki, palyopamake prathama vargamUlale dhanapalyake prathama vargamUlake bhAjita karane para palyopamakA pramANa AtA hai| anantara asaMkhyAta AvaliyoMse palyopamake bhAjita karane para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi AtI hai| ghanapalyameM isaprakAra sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi AtI hai, aisA samajha kara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| udAharaNa--palyopamakA prathama vargamUla 256, ghanapalyakA prathama vargamUla 16777216; 256 4 32 = 8192, 16777216 : 8192 = 2048 sA. Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 6. cchadi ti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / aharUve heDimaviyappo bhavadu NAma, verUve heDimaviyappo Na ghddde| keNa kAraNeNa ? avahArakAlega palidovamAdo haTTimavaggahANANi bhAge hide sAsaNasammAiTThirAsI Na uppajjadi tti / Na esa doso, palidovamAdo hehimavaggaTThANANi avahArakAlaNAvaTTiya tappAoggavaggaTThANANi guNide kevalamovaTTide ca jattha rAsI Agacchadi so heTThimaviyappo tti abbhuvagamAdo / micchA-- ihirAsiparUvaNAe vi edamhi Nae avalaMbijjamANe verUve heTThimaviyappo atthi tti vattavbo ? esA parUvaNA jeNa avahArakAlapahANA teNa palidopamAdo hehimavaggahANANi avahAreNovahiya jadi sAsaNasammAihirAsI uppAidaM sakijjade to hehimaviyappassa vi saMbhavo hojja / Na ca evaM verUvadhArAe saMbhavai / edaM NayamAssiUNa micchAiTThirAsiparUvaNAe hehimaviyappo Natthi tti bhaNidaM / eso Nao ettha pahANo / evamaTTarUvaparUvaNA gdaa| zaMkA-ghanadhArAmeM adhastana vikalpa rahA Ave, paraMtu dvirUpa vargadhArAmeM adhastana vikalpa ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, avahArakAlakA palyopamase nIceke vargasthAnoM meM bhAga diyA jAtA hai to sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi utpanna nahIM hotI hai ? samAdhAna--yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, palyopamase nIceke vargasthAnoMko avahArakAlase apavartita karake jo labdha Ave usase usake yogya vargasthAnoMke guNita karane para athavA, kevala apavartita karane para, arthAt palyopamako avahArakAlase bhAjita karane para, jahAM para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi AtI hai vaha adharatana vikalpa yahAM para svIkAra kiyA gayA hai| udAharaNa-palyopamakA adhastana vargasthAna = 256, 256 : 32 = 8, 25648 =2048 sA. athavA. 65536 : 32 = 2048 sA. zaMkA-mithyAdRSTi jIvarAzikI prarUpaNAmeM bhI isa nayake avalambana karane para dvirUpavargadhArAmeM adhastana vikalpa bana AtA hai, isaliye vahAM para usakA kathana karanA cAhiye thA? samAdhAna- kyoMki yaha prarUpaNA avahArakAlapradhAna hai, isaliye palyopamase nIceke dhargasthAnoMko avahArakAlase bhAjita karake yadi sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi utpanna karanA zakya hai to yahAM para adhastana vikalpa bhI saMbhava hai| paraMtu mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa nikAlate samaya dvirUpavargadhArAmeM isaprakAra adhastana vikalpa saMbhava nahIM hai / isI nayakA Azraya karake mithyAdRSTi jIvarAzikI prarUpaNAmeM adhastana vikalpa nahIM hotA, aisA kahA hai / yaha naya yahAM para pradhAna hai / isaprakAra ghanadhArA samApta huii| vizeSArtha-sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa nikAlaneke liye asaMkhyAta AvalI. Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1. 2, 6.] davvapamANANugame sAsaNasammAiDiAdipamANaparUvaNaM [77 ghaNAghaNe vattaissAmo / asaMkhejjAvaliyAhi palidovamapaDhamavaggamUlaM guNeUNa teNa ghaNapallavidiyavaggamUlaM guNeUNa teNa ghaNAghaNapallavidiyavaggamUle bhAge hide sAsaNasammAihirAsI aagcchdi| keNa kAraNeNa ? ghaNapallavidiyavaggamUleNa ghaNAghaNapallavidiyavaggamUle bhAge hide ghaNapallapaDhamavaggamUlamAgacchadi / puNo vi palidovamapaDhamavaggamUleNa ghaNapallapaDhamavaggamUle bhAge hide palidovamamAgacchadi / puNo vi asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsaNasammAihirAsI Agacchadi / evamAgacchadi tti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / ettha duguNAdikaraNe kade heDimaviyappo smppdi| uvarimaviyappo tiviho, gahido gahidagahido gahidaguNagAro cedi / tattha verUvadhArAe gahidaM vattaissAmo / asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsaNasammA pramANa jo bhAgahAra hai vaha palyopamake prathama vargamUlase choTA hai, isaliye yahAM para adhastana vikalpa bana jAtA hai| paraMtu mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa nikAlaneke liye jo bhAgahAra kaha Aye haiM vaha jIvarAzika uparima vargake prathama vargamUlarUpa jIvarAzise bar3A hai, ataeva vahAM para dvirUpavargadhArAmeM adhastana vikalpa kisI prakAra bhI saMbhava nahIM hai| ___ aba ghanAghanadhArAmeM adhastana vikalpa batalAte haiM-asaMkhyAta AvaliyoMse palyopamake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase ghanapalyake dvitIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA ghanAghanapalyake dvitIya vargamUlameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, kyoMki, ghanapalyake dvitIya vargamUlakA ghanAghana palyake dvitIya vargamUlameM bhAga dene para ghanapalyakA prathama vargamUla AtA hai| anantara palyopamake prathama vargamUlakA ghanapalyake prathama vargamUlameM bhAga dene para palyopama AtA hai| anantara asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| ghanAghanadhArAmeM isaprakAra sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa atA hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| udAharaNa-palyopamakA prathama vargamUla 256, ghanapalyakA dvitIya dhargamUla 4096 // ghanAghana palyakA dvitIya vargamUla 68719476736, 68719476736 32x256x4026 2048 sA. yahAM para dviguNAdikaraNake kara lene para adhastana vikalpa samApta ho jAtA hai| uparima vikalpa tIna prakArakA hai, gRhIta, gRhItagRhIta aura gRhItaguNakAra / unameM se pahale dvirUpa vargadhArAmeM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| udAharaNa-65536 32 = 2048 sA. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78] chakkhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 6. ihirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArasta addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / evaM tiya-caukka paMcAdichedaNANi vi avalaMbiya sAsaNasammAihirAsI uppAedavyo / adhavA asaMkhejjAvaliyAhi palidovamaM guNeUNa padarapalle bhAge hide sAsaNasammAihirAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? palidovameNa padarapalle bhAge hide palidovamamAgacchadi / puNo vi asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsaNasammAiTirAsI aagcchdi| evamAgacchadi tti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArasta addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade sAsaNasammAiTTi. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra palyopama rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| udAharaNa-32 bhAgahArake 5 ardhaccheda hote haiM, ataH itanIvAra 65536 ke ardhaccheda karane para 2048 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai| __ isIprakAra trikacheda, catuSkacheda aura paMcacheda AdikA avalaMbana karake bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi utpanna kara lenA caahiye| udAharaNa-32 ke trikoTa 2 32 32. udAharaNa-32 ka patrakachada ra 32 3 9 27 65536 ke trikoTa 65536 65536 65536 61536 kAtrakachada 3 9 27 65536 . 32 = 2048 sA. isIprakAra catuSkacheda Adi ke bhI udAharaNa banA lenA cAhiye / / athavA, asaMkhyAta AvaliyoMse palyopamako guNita karake jo labdha Ave usakA pratarapalyameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdaSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| isakA kAraNa yaha hai ki palyopamakA pratarapalyameM bhAga dene para palyopama AtA hai, aura phira asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa A jAtA hai / dvirUpavargadhArAmeM isaprakAra sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, ataeva pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| 655362 . udAharaNa-650 2048 sAsAdanasamyagdRSTi. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhanyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| udAharaNa-324 65536 rUpa bhAgahArake 21 ardhaccheda hote haiM, isaliye itanIvAra 655364 65536 ke ardhaccheda karane para bhI 2048 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai| 1 pratiSu 'mette sarisavva chedaNae' iti paatthH| Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [79 1, 2, 6.] davapamANANugame sAsaNasammAiDiAdipamANaparUvaNaM rAsI Agacchadi / tassa addhacchedaNayasalAgA kettiyA? asNkhejjaavliyddhcchednnyaahiyplidovmddhcchednnymettaa| adhavA asaMkhejjAvaliyAhi palidovamaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA padarapallaM guNeUNa tamsuvarimavagge bhAge hide sAsaNasammAiTThirAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? padarapalleNa tassuvarimavagge bhAge hide padarapallo Agacchadi / puNo vi palidovameNa padarapalle bhAge hide pallo Agacchadi / puNo asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsaNasammAiTTirAsI Agacchadi / evamAgacchadi tti kaha guNeUNa bhAgaggahaNaM kdN| tassa bhAgahArasma addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsaNasammAihirAsI Agacchadi / ma bhAgahAraspta addhacchedaNayasalAgA kettiyA? palidovamAdo upari caDidaddhANasalAgAo viraliya vigaM kariya aNNoNNabbhattharAsirUvUNeNa palidovamassa addhacchedaNAo guNiya asaMkhejjAvaliyANaM chedaNApakkhittamettA / zaMkA- ukta bhAgahArakI ardhaccheda zalAkAeM kitanI haiM ? samAdhAna - asaMkhyAta AvaliyoMke ardhacchedoMko palyopamake ardhacchedoMmeM milA dene para jitanA pramANa Ave utanI ukta bhAgahArakI ardhaccheda zalAkAeM haiN| udAharaNa-32 ke ardhaccheda 5 aura 65536 ke ardhaccheda 16 ina donoMkA jor3a 21 hotA hai / yahI 324 65536 ke ardhaccheda jAnanA caahiye| ___ athavA, asaMkhyAta AvaliyoMse palyopamako guNita karake jo guNA kI huI rAzi labdha Ave usase pratarapalyako guNita karake jo rAzi labdha Ave usakA pratarapalyake uparima vargameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, kyoMki, pratarapalyakA pratarapalyake uparima vargameM bhAga dene para pratarapalya AtA hai| punaH palyopamakA pratarapalyameM bhAga dene para palyopama AtA hai| punaH asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| dvirUpa vargadhArAmeM isaprakAra bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, isaliye pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| udAharaNa- 65536' x 655362 32x655364655361=2048 sA. ukta bhAgaddArake jitane ardhaccheda hoM, utanIvAra ukta rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-324 655364 655362 rUpa bhAgahArake 53 arghaccheda hote haiM, isaliye itanIvAra 655364 65536 pramANa bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI 2048 Ate haiN| zaMkA-ukta bhAgahArakI ardhacchedazalAkAeM kitanI haiM ? samAdhAna-palyopamase Upara do sthAna Aye haiM, isaliye dokA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna hove usameMse eka kamA kara jo zeSa rahe usase palyopamake ardhacchedoMko guNita karake jo labdha Ave usameM asaMkhyAta AvaliyoMke ardhacchedoMke milA dene para ukta bhAgahArakI ardhaccheda Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 ] chakkhaMDAgame jIvANaM evaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtesu NeyacvaM / verUvaparUvaNA gadA / arU vattassAma / asaMkhejjAvaliyAhi padarapallaM guNeUNa ghaNapalle bhAge hide sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? padarapalleNa ghaNapalle bhAge hide palidovamamAgacchadi / puNo vi asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsa sammAirAisI Agacchadi / evamAgacchaditi kaTTu guNeUga bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa arddhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsaNasammAidirAsI Agacchadi / tassa addhacchedNayasalAgA kettiyA ? duguNidapa lidovamaddhacchedaNaesu asaMkhejjAvaliyANaM addhacchedaNayapakkhittamettA / athavA asaMkhejjAvaliyAhi padarapalaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA ghaNapalaM guNeUNa ghaNapallauvarimavagge bhAge hide sAsaNasamma iDirAsI zalAkAeM A jAtI hai / udAharaNa-2 2=4-1=3x 16 = 48 +5 =53. [ 1, 2, 6. 1 1 isIprakAra saMkhyAta asaMkhyAta aura anantarAzimeM bhI le jAnA cAhiye / isaprakAra dvirUpaprarUpaNA samApta ho gaI / aba ghanadhArAmeM gRhIta uparima vikalpa batalAte haiM- asaMkhyAta Avali - yoMse pratarapalyako guNita karake jo labdha Ave usakA ghanapalya meM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa A jAtA hai, kyoMki, pratarapalyakA ghanapatya meM bhAga dene para palyopama AtA hai / punaH asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / ghanadhArAmeM isaprakAra sAsAdanasamyadRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyA / udAharaNa 655363 = 2048 sAsAdana samyagdRSTi. 32 x 65536' ukta bhAgahAra ke jitane ardhaccheda hoM unanIvAra ukta bhajyamAnarAzi ghanapalyake ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa A jAtA hai / udAharaNa - ukta bhAgahAra 32 x 65536' ke ardhaccheda 37 hote haiM; isaliye 37 vAra ukta bhajyamAna rAzi 365362 ke ardhaccheda karane para bhI 2048 Ate haiM / zaMkA - ukta bhAgaddArakI ardhacchedazalAkAeM kitanI haiM ? samAdhAna - dviguNita palyopamake ardhacchedoM meM asaMkhyAta AvaliyoMke ardhaccheda milA dene para ukta bhAgaddArakI ardhaccheda zalAkAeM hotI haiM / udAharaNa - 16x2 = 32+5= 37. athavA, asaMkhyAta AvaliyoMse pratarapalyako guNita karake jo guNitarAzi labdha Ave usase dhanapalyako guNita karake labdha rAzikA ghanapalyake uparima varga meM bhAga dene para Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6. ] davvapamANAnugame sAsaNasamma iTTi Adi pamANaparUvaNaM [ 81 Agacchadi / keNa kAraNeNa ? ghaNapalleNuvarimavagge bhAge hide ghaNapallo Agacchadi / puNo vipadarapaNa ghaNapalle bhAge hide palidovamo Agacchadi / puNo vi asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / evamAgacchaditi guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsa sammAiTThirAsI Agacchadi / tassaddhacchedaNayasalAgA kettiyA 1 egarUvaM viraliya vigaM kariya aNNoSNanbhattharAsitiguNarUvRNeNa palidovamassa addhacchedaNAo guNiya asaMkhejjAvaliyANaM addhacchedaNayapakkhittamettA / evamuvari vi addhacchedaNayANaM saMkalaNavihANaM vatavvaM / ettha duguNAdikaraNaM kAyavvaM / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu yavvaM / aTTharuva parUvaNA gadA / ghaNaghaNe vattassAma / asaMkhejjAvaliyAhi padarapallaM guNeUNa teNa ghaNapallava sAsAdana samyagdRSTi jIvarAzikA pramANa A jAtA hai, kyoMki, ghanapalyakA ghanapalyake uparima varga bhAga dene para ghanapalya AtA hai / punaH pratarapalyakA ghanapalya meM bhAga dene para palyopama AtA hai / punaH asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / ghanadhArAmeM isaprakAra bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyA / udAharaNa-: 65536 x 65536 32 x 65536' x 65536 1 ukta bhAgaddArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / udAharaNa - ukta bhAgahAra ke 85 ardhaccheda hote haiM, isaliye 85 vAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI 2048 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai / zaMkA - ukta bhAgahArakI ardhacchedazalAkAeM kitanI hotI haiM ? = 2048 sA. samAdhAna - ekakA viralana karake aura use dorUpa karake paraspara guNA karanese utpanna huI rAziko tInase guNA karake jo labdha Ave usameMse eka kama karake zeSase palyopamake ardhacchedoM ko guNita karake jo saMkhyA Ave usameM asaMkhyAta AvaliyoMke ardhaccheda milA dene para ukta bhAgahArake ardhaccheda hote haiM / udAharaNa - 2 = 243 = 6 - 1 =5x16 = 80 + 5 = 85. 1 isIprakAra Upara bhI ardhacchedoMke saMkalana karaneke vidhAnakA kathana karanA cAhiye / yahAM para dviguNAdikaraNavidhi karanA cAhiye / isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantasthAnoM meM bhI le jAnA cAhiye / isaprakAra ghanadhArA prarUpaNA samApta huI / aba ghanAghanadhArAmeM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-- asaMkhyAta AvaliyoMse pratarapalyako guNita karake jo labdha Ave usase ghanapalya ke uparima Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 82 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 6. rimavagaM guNeUNa teNa ghaNAghaNapalle bhAge hide sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? ghaNapallavarimavaggeNa ghaNAghaNapalle bhAge hide ghaNapallo Agacchadi / puNo vi padarapaNa ghaNapale bhAge hide palidovamo Agacchadi / puNo vi asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsaNasammAiTThirAsI Agacchadi / evamAgacchaditti kaTTu guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kadevi - sAsa sammADirAsI Agacchadi / tassa acchedaNayasalAgA kettiyA ? rUvUNaNa vahi rUhi palidovamassa addhacchedaNae guNiya asaMkhejjAvaliyaddhacchedaNaya pakkhittamettA / adhavA asaMkhejjAvaliyAhi padarapallaM guNeUNa teNa ghaNapalluvarimavaggaM guNeUNa teNa puNo ghaNAghaNapalaM guNeUNa tassuvarimavagge bhAge hide sAsaNasammAiduirAsI Agacchadi / keNa kAraNa ? ghaNAghaNeNa uvarimavagge bhAge hide ghaNAghaNo Agacchadi / puNo vi vargako guNita karake jo labdha Ave usakA ghanAghanapalya meM bhAga dene para sAsAdana - samyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, kyoMki, ghanapalyake uparima vargakA ghanAghanapatya meM bhAga dene para ghanapatya AtA hai / punaH pratarapalyakA ghanapatya meM bhAga dene para palyopama AtA hai / punaH asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / ghanAghanadhArAmeM isa prakAra sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyA / udAharaNa 65536 x 65536 x 65536 32 x 65536' x 65536 x 65536 = 2048 sA. ukta bhAgahAra ke jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa A jAtA hai / udAharaNa - ukta bhAgahArake ardhaccheda 133 hote haiM, isaliye utanIvAra ukta bhajya mAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi 2048 AtI hai / zaMkA- ukta bhAgahArakI ardhacchedazalAkAeM kitanI haiM ? samAdhAna - nomeMse eka kama karake jo zeSa rahate haiM unase palyopamake ardhacchedoM ko guNita karake jo labdha Ave usameM asaMkhyAta AvaliyoM ke ardhaccheda milA dene para ukta bhAgahArake ardhaccheda hote haiM udAharaNa - 9 - 1 = 8x16 = 128 +5 = 133. athavA, asaMkhyAta AvaliyoMse pratarapalyako guNita karake jo labdha Ave usase ghanapalya ke uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAghanapalyako guNita karake Aye hue labdhakA ghanAghanapalyake uparima vargameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, kyoMki, ghanAghanapalyakA usake uparima vargameM bhAga dene para ghanAghanapalya pratiSu ' ghaNapaGkaM ' iti pAThaH / Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6. ] davvapamANANugame sAsaNasammAiTTi AdipamANaparUvaNaM [ 83 ghaNapallavarimavaggeNa ghaNAghaNe bhAge hide ghaNapallo Agacchadi / puNo vi padarapalleNa ghapale bhAge hide palidovamo Agacchadi / puNo vi asaMkhejjAvaliyAhi palidovame bhAge hide sAsaNasammAiTThirAsI Agacchadi / evamAgacchadi tti kaTTu guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kare vi sAsaNasammAisI Agacchadi / tassaddhacchedaNayasalAgA kettiyAM ? egaghaNAghaNavaggasalAgaM viraliya vigaM kariya aNNoSNanbhatthakadaNavaguNarUvUNarAsiNA palidovamaddhacchedaNae guNiya asaMkhejjAvaliyANaM addhacchedNayapakkhittamettA / evaM doNi cattAri - Adi-vaggaDANANi viraliya viguNidaNNoSNamatthaNavaguNarUvUNarAsiNA palidovamaddhacchedaNA guNiya sAdiregA AtA hai / punaH ghanapalyake uparima vargakA ghanAghanapatya meM bhAga dene para ghanapalya AtA hai / punaH pratarapalyakA ghanapalya meM bhAga dene para palyopama AtA hai / punaH asaMkhyAta AvaliyoMkA palyopamameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / ghanAghanadhArA meM isaprakAra bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai, isaliye pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyA / 65536 x 65536 udAharaNa = 2048 sA. 324 65536' x 65536 x 65536 x 65536 ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdana samyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / udAharaNa - ukta bhAgahArake 277 ardhaccheda hote haiM, ataH itanIvAra ukta bhAgya rAzike ardhaccheda karane para 2038 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai / zaMkA- ukta bhAgaddArakI ardhacchedazalAkAeM kitanI hotI haiM ? samAdhAna - ghanAghanarUpa eka vargazalAkAkA viralana karake aura use do rUpa karake paraspara guNA karanese utpanna hue doko nause guNA karane para jo rAzi utpanna ho usameMse eka kama karake jo zeSa rahe usase palyopamake ardhacchedoMko guNita karake jo labdha Ave usameM asaMkhyAta AvaliyoMke ardhacchedoM ke milA dene para ukta bhAgahAra ke ardhacchedoMkA pramANa A jAtA hai / udAharaNa - 2 = 24 9 = 18 - 1 = 17 x 16 = 272 + 5 = 277. 1 isIprakAra do vargasthAna yA cAra vargasthAna Adi Upara gaye hoM to do yA cAra AdikA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi Ave use nause guNA karake jo labdha Ave usameMse eka kama kareM, jo zeSa rahe use palyopamake ardhacchedoMse guNita karake jo labdha Ave usameM asaMkhyAta AvaliyoMke ardhaccheda milA kara sarvatra bhAgahAra ke ardhaccheda utpanna kara lenA cAhiye / sarvatra dviguNAdi Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 6. kariya bhAgahAraddhacchedaNayA uppAedavyA / savvattha duguNAdikaraNaM kAdavvaM / gahida. parUvaNA gdaa| gahidagahidaM vttissaamo| taM jahA, palidovamassa asaMkhejadibhAgeNa verUvadhArAe uvari icchidavagge bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa tamhi ceva vagge bhAge hide sAsaNasammAihirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsaNasammAihirAsI Agacchadi / evamuvari savvattha kAyavvaM / verUvaparUvaNA gdaa| aharUve vattaissAmo / ghaNapallapaDhamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgeNa sAsaNasammAihirAsiNA uvari icchidavagge bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa tamhi ceva vagge mAge hide sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette 655364327 5536432 karaNa kara lenA cAhiye / isaprakAra gRhIta uparimavikalpa prarUpaNA samApta huii| aba gRhItagRhIta uparima vikalpako batalAte haiN| vaha isaprakAra hai-palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga (sAsAdanasamyagdRSTirAzi) kA dvirUpavargadhArAmeM Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usakA usI icchita vargameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| udAharaNa-65536 kA icchita varga 655362 655365 2048 65536-32-2048sA. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhAjya rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 21 ardhaccheda haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para 2048 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai| isIprakAra Uparake vargasthAnoM meM bhI sarvatra karanA cAhiye / isaprakAra dvirUpavargadhArAkI prarUpaNA samApta huI / aba ghanadhArAmeM gRhItagRhIta uparima vikalpako batalAte haiM - ghanapalyake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usakA usI icchita vargameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| udAharaNa-ghana 655363 kA prathama vargamUla 2563 3634655363 = 655365432 256432 2048, 2048 655366 65536432% 2048 sA. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6. ] davamANAgame sAsaNa sammAiTThiAdipamANaparUvaNaM [ 85 rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsaNasammAiTThirAsI Agacchadi / evaM savvattha parUvedavvaM / aTTarUparUvaNA gadA | ghaNAghaNe vattaissA mo / ghaNAghaNapallavidiyavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgeNa sAsaNasammAidvirAsiNA uvari icchidravagge bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa tahi ceva vagge bhAge hide sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedayamete rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsa sammAirAsI Agacchadi / digahido gado | diguNagAraM vattaissAmo / palidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa sAsaNasamma iTTharAsiNA uvari icchidavagge bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa tameva vaggaM guNeUNa tassuvarima ukta bhAgahAra ke ardhacchedapramANa ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdana samyagdRSTi jIvarAzi AtI hai / udAharaNa - ukta bhAgahArake 85 ardhaccheda hote haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI 2048 pramANa sAsAdana samyagdRSTirAzi AtI hai / isIprakAra sarvatra prarUpaNa karanA cAhiye / isaprakAra ghanadhArA samApta huI / aba ghanAghanadhArAmeM gRhItagRhIta uparima vikalpa batalAte haiM ghanAghanapalke dvitIya vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzike pramANakA ghanAghanapalyake Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usakA usI varga meM bhAga dene para sAsAdana samyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / udAharaNa - ghanAghana 65536 kA dvitIya vargamUla 166 16 kA asaMkhyAtavAM bhAga 2 x 16, = 2048; 65536' x 65536' 2048 16' 2x16 65536' x 65536' 65536 x 32 = 2048. ukta bhAgahAra ke jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / udAharaNa -- ukta bhAgahArake 277 ardhaccheda hote haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para 2048 pramANa sAsAdanasamyagdA rAzi AtI hai / isaprakAra gRhItagRhIta uparima vikalpa samApta huA / = 65536 x 321 aba gRhItaguNakAra uparima vikalpako batalAte haiM--palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi ke pramANakA palyopamake Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase usI icchita vargako guNita karake AI huI labdha rAzikA icchita varga uparima varga meM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 6. vagge bhAge hide sAsaNasammAiTThirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsaNasammAidvirAsI avaciTThade / evaM savvattha vattanvaM / verUvaparUvaNA gdaa| advarUve vattaissAmo / ghaNapallapaDhamavagamUlassa asaMkhejadibhAgeNa sAsaNasammAiTThirAsiNA upari icchidavagge bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa tameva vaggaM guNeUNa tassuvarimavagge bhAge hide sAsaNasammAihirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsaNasammAiTirAsI avaciTThade / evaM savvattha vattavyaM / aTTarUvaparUvaNA gadA / ghaNAghaNe vattaissAmo / ghaNAghaNa udAharaNa-655362 udAharaNa-2048 - 2 = 65536 4 32, 655362 x 65536 4 32 = 655363 4 326 6553624 65536.. 2048 sA. 65535432 ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhavyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hI AtI hai| udAharaNa--ukta bhAgahArake 53 ardhaccheda hote haiM, ataeva itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI 2018 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai| isIprakAra sarvatra karanA cAhiye / isaprakAra dvirUpaprarUpaNA samApta huii| aba aSTarUpameM gRhItaguNakAra uparima vikalpako batalAte haiM ghanapalyake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa sAsAdanasamyagdRSTi rAzikA ghanapalyake Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase usI icchita vargako guNita karake AI huI labdha rAzikA icchita vargake uparima vargameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai| udAharaNa-655363 kA prathama vargamUla 256, ___2565 655364 65536 = 65536' x 32, 2048 65566 4 65536432 = 6553611 4 32, 655366 x 65536.. 655361432 = 2048 sA. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi AtI hai| ukta bhAgahArake 181 ardhaccheda hote haiM, ataeva itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhapacheda karane para bhI 2048 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai| isIprakAra sarvatra kahanA cAhiye / isaprakAra aSTarUpa prarUpaNA samApta huii| aba Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 6.] davvapamANANugame sAsaNasammAiDiAdipamANaparUvaNaM [87 vidiyavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgeNa sAsaNasammAiTThirAsiNA uvari icchidavagge bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa tameva vaggaM guNeUNa tassuvarimavagge bhAge hide sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi sAsaNasammAidvirAsI avaciTThade / evaM savvattha ghaNAghaNadhArAe vattavyaM / gahidaguNagAro gdo| evaM sAsaNasammAiTiparUvaNA smttaa| evaM sammAmicchAiTThiasaMjadasammAiTThi-saMjadAsaMjadANaM ca vattavyaM / Navari viseso appappaNo avahArakAlehi khaMDidAdo vattavvA / ettha edesi saMdihri vattaissAmo vattIsa solasa cattAri jANa sadasahidamaTThavIsaM ca / ede avahAratthA havaMti saMdiTTiNA dihA // 37 // ghanAghanadhArAmeM gRhItaguNakAra uparima vikalpako batalAte haiM ghanAghanake dvitIya vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA ghanAghanapalyake Upara icchita vargameM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usase usI icchita ghargako guNita karake jo labdha Ave usakA usI icchita vargake uparima vargameM bhAga dene para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai|| udAharaNa- 16... haraNa- = 2048. 655364 65536. 2048 -=65536deg432, 6553684 655361 4 32 = 6553635 x 32; 655665-32- 2048 sA. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 565 ardhaccheda hote haiM, isaliye itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI 2048 pramANa sAsAdanasamyagdRSTi rAzi AtI hai| sarvatra ghanAghanadhArAmeM Age bhI isIprakAra kahanA cAhiye / isaprakAra gRhItaguNakAra uparima vikalpa samApta huaa| isaprakAra sAsAdanasamyagdRSTi prarUpaNA samApta huI / isIprakAra samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyata jIvarAzike pramANakA khaNDita, bhAjita Adike dvArA kathana karanA caahiye| itanI vizeSatA hai ki apane apane avahArakAlake dvArA hI khaNDita, bhAjita AdikA kathana karanA caahiye| Age ina sabakI aMkasaMdRSTi batalAte haiM sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlakA pramANa 32, samyagmithyAdRSTisaMbandhI aSahArakAlakA pramANa 16, asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlakA pramANa 4, bhaura saMyatA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 7. paNNaTThI ca sahassA paMcasayA khalu cha uttarA tIsaM / palidovamaM tu evaM viyANa saMdiTThiNA dihaM // 38 // visahassaM aDayAlaM chaNNaudI ceya cadusahassANi / solasahassANi puNo tiNisayA caurasIdIyA // 39 // paMcasaya vArasuttaramuddiTThAI tu laddhadavvAI / sAsaNa-missAsaMjada-viradAviradANa Nu kameNa // 40 // sAsaNasammAiTThI 32; sammAmicchAiTThI 16; asaMjadasammAiTThI 4, saMjadAsajada 128, ede avahArakAlA / sAsaNasammAiTThidavvapamANaM 2048 sammAmicchAiDhidavyapamANaM 4096 asaMjadasammAiTThidavvapamANaM 16384 saMjadAsaMjadadavvapamANaM 512 / palidovamapamANaM 65536' / / pamattasaMjadA davapamANeNa kevaDiyA, koDipudhattaM // 7 // ) pamattasaMjadaggahaNaM sesaguNahANANaM paDisehaDheM / koDipudhattaggahaNaM sesasaMkhANirA saMyatasaMbandhI avahArakAlakA pramANa 128 jAnanA cAhiye / samyagjJAniyoMke dvArA dekhe gaye ye avahArArtha haiM // 37 // __ paiMsaTha hajAra pAMcasau chattIsako palyopama jAnanA cAhiye aisA samyagjJAniyoMne avalokana kiyA hai // 38 // sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa 2048, samyagmithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa 4096, asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa 16384 aura saMyatAsaMyata jIvarAzikA pramANa 512 AtA hai // 39-40 // sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI bhAgahAra 32, samyagmithyAdRSTisaMbandhI bhAgahAra 16, asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI bhAgahAra 4 aura saMyatAsaMyatasaMbandhI bhAgahAra 128 hai / sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa 2048, samyagmithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa 4096, asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa 16384 aura saMyatAsaMyata jIvarAzikA pramANa 512 hai / tathA palyopamakA pramANa 65536 samajhanA caahiye| pramattasaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? koTipRthaktvapramANa haiM // 7 // zeSa guNasthAnoMkA prAtiSedha karaneke liye pramattasaMyatapadakA grahaNa kiyA hai| zeSa saMkhyAoMkA nirAkaraNa karaneke liye koTipRthaktva padakA grahaNa kiyA hai| 1 paM. saM. pR. 8. 2 pramattasaMyatAH kottiipRthktvsNkhyaa:| pRthaktvamityAgamasaMjJA tisAM koTInAmupari nvaanaamdhH| sa. si. 1, 8. paMceva ya teNaudI NavaThThavisayacchauttaraM pamade / go. jI. 624. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 8.] davvapamANANugame appamattasaMjadapamANaparUvaNaM [89 krnnttuN| pudhattamidi tiNhaM koDINamuvari NavaNhaM koDINaM heDhado jA saMkhA sA ghettavA / sA aNegaviyappAdo imA hodi tti Na jANijade ? Na, paramagurUvadesAdo jANijade / tattha pamattasaMjadA NaM paMca koDIo teNaudilakkhA aTThANaudisahassA chauttaraM visadaM ca 59398206 / edamettiyaM hodi tti kadhaM Navvade ? aairiyprNpraagdjinnovdesaado| appamattasaMjadA davapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 8 // jadi vi evaM saMkhejjA idi vayaNaM savvasaMkhejjaviyappANaM sAhAraNa havadi to vi koDipudhattaM Na pUredi tti Navade / taM kadhaM? pudha suttAraMbhaNNahANuvavattIdo, 'pamattaddhAdo appamattaddhA saMkhejjaguNahINo' tti suttAdo vA / appamattasaMjadANaM pamANaM gurUvadesAdo vucde| do koDIo chaNNaudilakkhA NavaNaudisahassA tirahiyasayaM ca / aMkado vi ettiyA havaMti 29699103 / vuttaM ca zaMkA-pRthaktva isa padase tIna koTike Upara aura nau koTike nIce jitanI saMkhyA hai, vaha lenA cAhiye / paraMtu vaha madhyakI saMkhyA aneka vikalparUpa honese yahI saMkhyA yahAM lI gaI hai yaha nahIM jAnA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, yaha parama guruke upadezase jAnA jAtA hai| usameM pramattasaMyata jIvoMkA pramANa pAMca karor3a terAnave lAkha aTThAnave hajAra dosau chaha 59398206 hai| zaMkA-yaha saMkhyA itanI hai yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-AcAryaparaMparAse Aye hue jinendradevake upadezase yaha jAnA jAtA hai ki yaha saMkhyA itanI hI hai| ___ apramattasaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 8 // yadyapi sUtra meM AyA huA 'saMkhejA' yaha vacana, saMkhyAta saMkhyAke jitane bhI vikalpa haiM, unameM samAnarUpase pAyA jAtA hai to bhI vaha koTipRthaktvako pUrA nahIM karatA hai, arthAt yahAM para koTipRthaktvase nIcekI saMkhyA iSTa hai, yaha jAnA jAtA hai| zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yahAM para pUrvokta artha iSTa na hokara yadi koTipRthaktvarUpa artha hI iSTa hotA to alagase sUtra banAnekI koI AvazyakatA nahIM thii| athavA, 'pramattasaMyatake kAlase apramattasaMyatakA kAla saMkhyAtaguNA hIna hai' isa sUtrase bhI jAnA jAtA hai ki yahAM para koTipRthaktvarUpa artha iSTa nahIM hai| aba gurUpadezase apramattasaMyata jIvoMkA pramANa kahate haiMapramattasaMyata jIvoMkA pramANa do karor3a chayAnave lAkha ninyAnave hajAra ekasau tIna ...... ......." 1 apramattasaMyatAH sNkhyeyaaH| sa. si. 1, 8. tiradhiyasayaNavaNaudI chaNNaudI appamatta ve koddii| go jI. 625, koDIsahassapuhuttaM pabhattaiyare u thovayarA / paJcasaM. 2. 22. ........... Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 9. tigahiya-sada NavaNaudI chaNNaudI appamatta tre koddii| paMceva ya teNaudI Navaha visayA chauttarA ceya // 11 // appamattadavvAdo pamattadavvaM keNa kAraNeNa duguNaM ? apamattaddhAdo pamattaddhAe dugunnsaado| caduNhamuvasAmagA davvapamANeNa kevaDiyAH paveseNa ekko vA do vA tiNNi vA, ukkasseNa cauvaNaM // 9 // egegaguNaTThANamhi egasamayamhi cArittamohaNIyamuvasAmeMto jahaNNeNa ego jIvo pavisai, ukkasseNa cauvaNNa jIvA pavisaMti / edaM sAmaNNado bhavadi / visesado puNa aha-samayAhiya-vAsapudhattambhaMtare uvasamaseDhipAoggA aha samayA havaMti / tattha paDhamasamae egajIvamAI kAdUNa jA ukkasseNa solasa jIvA tti uvasamase DhiM cati / vidiyasamae egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa cauvIsa jIvA tti uvasamaseTiM caDaMti / tadiyasamae egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa tIsa jIvA tti uvasamaseTiM caDaMti / cautthasamae egajIvamAiM kAUNa jA ukkasseNa chattIsa jIvA tti uvasamaseDhiM caDaMti / hai| aMkose bhI apramattasaMyata 29699103 itane hI haiN| kahA bhI hai pramattasaMyata jIvoMkA pramANa pAMca karor3a terAnave lAkha aTThAnave hajAra dosau chaha hai aura apramattasaMyata jIvoMkA pramANa do karor3a chayAnave lAkha ninyAnave hajAra ekasau tIna hai||41|| zaMkA-apramattasaMyatake dravyase pramattasaMyatakA dravya kisa kAraNase dUnA hai ? samAdhAna-kyoMki, apramattasaMyatake kAlase pramattasaMyatakA kAla duguNA hai| cAroM guNasthAnoMke upazAmaka dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? pravezakI apekSA eka yA do athavA tIna aura utkRSTarUpase cauvana hote haiM // 9 / __ upazamazreNIke pratyeka guNasthAnameM eka samayameM cAritramohanIyakA upazama karatA huA jaghanyase eka jIva praveza karatA hai aura utkRSTarUpase cauvana jIva praveza karate haiN| yaha kathana sAmAnyase hai| vizeSakI apekSA to ATha samaya adhika varSapRthaktvake bhItara upazamazreNIke yogya (lagAtAra) ATha samaya hote haiN| unameMse prathama samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase solaha jIvataka upazamazreNI para car3hate haiN| dUsare samaya meM eka jIvako Adi lekara utkRSTa rUpase cauvIsa jIvataka upazamazreNI para car3hate haiN| tIsare samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase tIsa javitaka upazamazreNI para car3hate haiN| cauthe samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase 1 go. jI. 625. paraM tata paMceva ya teNaudI NavaTThavisayaccha uttaraM pamade' iti paatthH| paM. saM. 62, 63. 2 catvAra upazAmakAH pravezena eko vA dvau vA trayo vA / utkarSeNa catuHpaMcAzat / sa. si. 1,8. " egAracaupapaNA samaga uvasAmagA ya uvasaMtA / pazcasaM. 2,23. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,2, 10.] davvaramANANugame uvasAmagapamANaparUvaNaM [91 paMcamasamae egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa vAyAla jIvA ti uvasamaseTiM caDati / chaTTasamae egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa aDadAla jIvA tti uvasamaseDhimAruhaMti / sattamahamadosu samaesu ekajIvamAI kAUNa jAvukkasseNa cauvaNNa jIvA ti uvasamaseTiM caDaMti / uttaM ca solasayaM cauvIsaM tIsaM chattIsa taha ya vAyAlaM / aDayAlaM cauvaNNaM cauvaNNa hoi aMtimae // 42 // addhaM paDucca saMkhenA // 10 // puvvuttesu asu samaesu egegaguNahANamhi ukkasseNa saMcidasadhajIve egaTuM kade cauruttaratisayamettA havaMti / tesiM saMkheveNa melAvaNavihANaM vuccade / aTuM gacchaM dRviya sattArasamAI kAUNa cha uttaraM kariya saMkalaNasutteNa' melAvide egegaguNahANammi saMcidachattIsa jIva taka upazamazreNI para car3hate haiN| pAMcaveM samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase byAlIsa jIva taka upazamazreNI para car3hate haiN| chaThe samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTa rUpase ar3atAlIsa jIva taka upazamazreNI para car3hate haiN| sAtaveM aura AThaveM ina donoM samayoM meM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase cauvana cauvana jIva taka upazamazreNI para car3hate haiN| kahA bhI hai nirantara ATha samayaparyanta upazamazreNI para car3hanevAle jIvoM meM adhikase adhika prathama samayameM solaha, dUsare samayameM cauvIsa, tIsare samayameM tIsa, cauthe samayameM chattIsa, pAMcaveM samayameM byAlIsa, chaThe samayameM ar3atAlIsa, sAtaveM samayameM cauvana aura antima arthAt AThaveM samayameM bhI cauvana jIva upazamazreNIpara car3hate haiN||42|| kAlakI apekSA upazamazreNI meM saMcita hue sabhI jIva saMkhyAta hote haiM // 10 // pUrvokta ATha samayoM meM eka eka guNasthAnameM utkRSTarUpase saMcita hue saMpUrNa jIvoMko ekatrita karane para tInasau cAra hote haiN| Age saMkSepase unhIMke or3a karanekI vidhi kahate haiM __ AThako gaccharUpase sthApita karake, satrahako Adi arthAt mukha karake aura chahako uttara arthAt caya karake 'padamegeNa vihINaM' ityAdi saMkalana sUtrake niyamAnusAra jor3a karane para pratyeka guNasthAnameM upazamaka jIvoMkI saMcita rAzikA pramANa tInasau cAra bhA jAtA hai| udAharaNa-8 - 1 = 7 + 2 = 334 6 = 21 + 17 = 38 x 8 = 304. 1 go. jI. 627. paM. saM. 65, 67. 2 svakAlena samuditAH saMkhyeyAH / sa. si. 1, 8. addha paDacca seTIe haoNti savve vi sNkhejjaa| paJcasaM. 2, 23. 31damegeNa vihINaM dubhAjidaM uttareNa saMguNidaM / pabhava judaM padaguNidaM padagaNidaM taM vijaannaahi| tri.sA. 164. ekahInaM padaM vRddhayA tADitaM bhAjitaM dvibhiH| AdiyuktaM parAbhyastamIpsitaM gaNitaM matam // paM. saM. 77. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92) chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 11. uvasAmagANaM pamANaM havadi / (saukkAssapamANajIvasahidA savve samayA jugavaM Na lahaMti tti ke vi puvvuttapamANaM paMcUrNa kreNti| edaM paMcUNaM vakkhANaM pavAijjamANaM dakkhiNamAiriyaparaMparAgayamidi jaM vuttaM hoi / puvvuttavakkhANamapavAijjamANaM vAuM AiriyaparaMparA-aNAgadamidi NAyavvaM / ___ cauNhaM khavA ajogikevalI davvapamANeNa kevaDiyAH paveseNa eko vA do vA tiNi vA, ukkasseNa aDottarasadaM // 11 // aTThasamayAhiya-cha-mAsabhaMtare khavagaseDhipAoggA aTTha samayA havaMti / tesiM samayANaM visesavivakkhamakAUNa sAmaNNaparUvarNa kIramANe jahaNNeNa ego jIvo khavagaguNahANaM paDivajjadi / ukkasseNa aTTottarasayamettajIvA khavagaguNaTThANaM paDivajjati / visesamassidUNa parUvijjamANe paDhamasamae egajIvamAiM kAUNa jA ukkasseNa vattIsa jIvA tti khavagaseDhiM caDaMti / vidiyasamae egajIvamAI kAUga jA ukAsseNa aDadAlIsa jIvA tti khavagaseTiM caDati / tadiyasamae vi egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa saTTi jIvA tti khavagaseTiM caDaMti / cautthasamae egajIvamAI kAUNa jA ukkaraseNa vAhattari jIvA tti ___ apane isa utkRSTa pramANavAle jIvoMse yukta saMpUrNa samaya ekasAtha nahIM prApta hote haiN| isaliye kitane hI AcArya pUrvokta pramANase pAMca kama karate haiN| pUrvokta pramANa se pAMca kamakA yaha vyAkhyAna pravAharUpase A rahA hai, dakSiNa hai aura AcArya-paraMparAgata hai, yaha isa kathanakA tAtparya hai| tathA pUrvokta 304 kA vyAkhyAna prayAharUpase nahIM A rahA hai, vAma hai, AcArya-paraMparAse anAgata hai, aisA jAnanA caahiye| __ cAroM guNasthAnoMke kSapaka aura ayogikevalI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? pravezakI apekSA eka yA do athavA tIna aura utkRSTarUpase ekasau ATha haiN||11|| ATha samaya adhika chaha mahInAke bhItara kSapakazreNIke yogya ATha samaya hote haiN| una samayoMke vizeSa kathanakI vivakSA na karake sAmAnyarUpase prarUpaNa karane para jaghanyase eka jIva kSapaka guNasthAnako prApta hotA hai| tathA utkRSTarUpase ekasau ATha jIva kSapaka guNasthAnako prApta hote haiN| vizeSakA Azraya lekara prarUpaNa karane para prathama samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase battIsa jIvataka kSapakazreNI para car3hate haiN| dUsare samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase ar3atAlIsa jIvataka kSapaka zreNI para car3hate haiN| tIsare samaya meM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase sATha jIvataka kSapaka zreNI para car3hate haiN| cauthe samayameM eka jIvako 1 sarvotkRSTa pramAzliSTA lalyante na yataH kSaNAH / AcAryairaparairuktAH paMcabhI rahitAstataH // paM. saM. 68. 2 catvAraH kSapakA ayogikevalinazca pravezena eko vA dvau vA trayo vaa| utkarSeNASTottarazatasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. khavagA strINAjogI egAha jAva hoti aTThasayaM / paJcasaM. 2, 24. Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 12.] davvapamANANugame khavaga-AdipamANaparUvaNaM [93 khavagaseTiM caDaMti / paMcamasamae egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa caurAsIdi jIvA tti khavagameDhiM caDaMti / chaTThamasamae egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa chaNNaudi jIvA tti khavagaseDhiM caDaMti / sattamasamae aTThamasamae ca egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa aTTattarasayajIvA tti khavagaseDhiM caDaMti / uttaM ca vattIsamaTThadAlaM saTThI vAhattarI ya culasII / chaNNaudI aSTuttarasadamaTuttarasayaM ca vedavyaM // 43 // addhaM paDucca saMkhejjA // 12 // aTThasamayasaMcidasavvajIve ukkasseNe egaDhe kade adbhuttarachassayamettajIvA havaMti / tisse melAvaNavihANaM vuccade / taM jahA-aTuM gacchaM haviya cottIsamAI kAUNa vArasuttaraM kariya saMkalaNasutteNa melAvide khavagarAsI miladi / ettha karaNagAhA Adi lekara utkRSTarUpase bahattara jIvataka kSapakazreNI para car3hate haiN| pAMcaveM samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase caurAsI jIvataka kSapaka zreNI para car3hate haiN| chaThe samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase chayAnave jIvataka kSapakazreNI para car3hate haiM / sAtaveM aura AThave samayameM eka jIvako Adi lekara utkRSTarUpase pratyeka samayameM ekasau ATha jIvataka kSapakazreNI para car3hate haiN| kahA bhI hai nirantara ATha samayaparyanta kSapaka zreNI para car3hanevAle jIvoM meM pahale samayameM battIsa, dUsare samayameM ar3atAlIsa, tIsare samayameM sATha, cauthe samayameM bahattara, pAMcaveM samayameM caurAsI, chaThe samayameM chayAnave, sAtave samayameM ekasau ATha aura AThaveM samayameM ekasau ATha jIva kSapakazreNI para car3hate haiM, aisA jAnanA cAhiye // 43 // kAlakI apekSA saMcita hue kSapaka jIva saMkhyAta hote haiM // 12 // pUrvokta ATha samayoM meM saMcita hue saMpUrNa jIvoMko ekatrita karane para saMpUrNa jIva chahasau ATha hote haiN| Age usI saMkhyAke jor3a karane kI vidhi kahate haiM-AThako gaccharUpase sthApita karake cautIsako Adi arthAt mukha karake aura bArahako uttara arthAt caya karake 'padamegeNa vihINaM' ityAdi saMkalanasUtrake niyamAnusAra jor3a dene para kSapaka jIvoMkI rAzikA pramANa prApta hotA hai| udAharaNa-8-1-7,7:2-33,334 12:42, 42+34 = 76, 7648 =608. aba yahAM isI viSayameM karaNagAthA dI jAtI hai 1 go. jI. 628. paM. saM. 79-80. 2 svakAlena samuditAH sNkhyeyaaH| sa. si. 1, 8. addhAe sayapuhuttaM / paJcasaM. 2, 24. 3 pratiSu 'jIve Na' iti paatthH| Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 12. uttaradalahayagacche pacayadalaNe sagAdivetta puNo / pakkhiviya gacchaguNide uvasama-khavagANa parimANaM // 14 // esA uttarapaDivattI / ettha dasa avaNide dakSiNapaDivattI havadi / esA uvasama-khavagaparUvaNagAhA tisadiM vadaMti keI cauruttaramasthapaMcayaM keI uvasAmagesu edaM khavagANaM jANa taduguNaM // 45 // cauruttaratiSNisayaM pamANamuvasAmagANa keI tu / / taM ceva ya paMcUrNa bhaNaMti keI tu parimANaM // 16 // egegaguNaTThANamhi uvasAmaga-khavagANaM pamANaparUvaNagAhA uttara arthAt pracayako AdhA karake aura use gacchase guNita karane para jo labdha Ave usameMse pracayakA AdhA ghaTA dene para aura phira svakIya Adi pramANako jor3a dene para utpanna rAzike punaH gacchale guNita karane para upazamaka aura kSapakoMkA pramANa AtA hai // 44 // udAharaNa-kSapakoMkI apekSA Adi 34, pracaya 12, gaccha 8, upazamakoMkI apekSA mAdi 17, pracaya 6, gaccha , 12:2% 6, 648 = 48, 48 - 6= 42, 42+34 = 76, 7648 = 608 eka guNasthAnameM kSapakoMkA pramANa / 6.2 = 3, 348 = 24, 24 - 3 = 21, 21 + 17 = 38, 3848= 304 eka guNasthAnameM upazamakokA pramANa / vizeSArtha-yadyapi yaha karaNagAthA yahAM para upazamakoM aura kSapakoMkA pramANa lAneke liye uddhata kI gaI hai aura usameM upazamakoM aura kSapakoMke pramANa lAnekI pratikSA bhI kI gaI hai, paraMtu jahAM samAna hAni yA samAna vRddhi pAI jAtI hai aisI aneka saMkhyAoMkA jor3a bhI isI niyamase A jAtA hai| __ yaha uttaramAnyatA hai / 608 meMse 10 nikAla dene para dakSiNamAnyatA hotI hai / aba Age upazamaka aura kSapaka jIvoMke pramANakI prarUpaNA karanevAlI gAthA dete haiM kitane hI AcArya upazamaka jIvoMkA pramANa tInasau kahate hai| kitane hI AcArya tInasau cAra kahate haiM aura kitane hI AcArya tInasau cArameMse pAMca kama arthAt doso ninyAnave kahate haiM / isaprakAra yaha upazamaka jIvoMkA pramANa hai / kSapakoMkA isase dunA jaano||45|| kitane hI AcArya upazamaka jIvoMkA pramANa tInasau cAra kahate hai aura kitane hI AcArya pAMca kama tInasau cAra arthAt dosau ninyAnave kahate haiN||46|| Age eka eka guNasthAnameM upazamaka aura kSapaka jIvoMke pramANakI prarUpaNA karanevAlI gAthA dete haiM 1 go. nI. 626. saM. paM. 69. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14. ] mANAgame sajogikevalipamANaparUvaNaM ekaguNaTThANe asu samarasu saMcidANaM tu / asaya sattaNaudI uvasama - khavagANa parimANaM // 47 // sajogikevalI davvapamANeNa kevaDiyAH pavesaNeNa eko vA do vA tiNNi vA, ukasleNa aTTuttarayaM // 13 // edasta suttassa attho putraM va parUvedavvo / addhaM paDucca sadasahassaputtaM // 14 // addhamassiUNa sadasahassapudhattANayaNavihANaM buccade - aDDasamayAhiyachammAsANamaaMtare jadi aTTha siddhasamayA labbhaMti to cAlIsa sahassa aTThasaya ekketAlIsameta aTThasamayAhiyacha mAsAntare kettiyA siddhasamayA labbhaMti tti terAsie kade tiNilakkhachabbIsasahassa- sattasaya- aTThAvIsameta siddhasamayA labbhaMti / puNo edamhi siddhakAla mha saMcidasa jogijIvANaM pamANANayaNaM buccade / taM jahA - chasu siddhasamaesu tiSNi tiNNi [ 95 eka eka guNasthAnameM ATha samaya meM saMcita hue upazamaka aura kSapaka jIvoM kA parimANa AThasau sattAnave hai // 47 // sayogikevalI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? pravezase eka yA do athavA tIna aura utkRSTarUpa se ekasau ATha hote haiM / / 13 / / isa sUtra kA artha pahale ke samAna kahanA cAhiye / kAlakI apekSA saMpUrNa sayogI jina lakSapRthaktva hote haiM // 14 // sayogI jina kAlakA Azraya karake lakSapRthaktva kahe haiM, Age usI lakSapRthaktva ke lakI vidhi kahate haiM ATha samaya adhika chaha mAha ke bhItara yadi ATha siddha samaya prApta hote haiM to cAlIsa hajAra AThasau ikatAlIsa mAtra arthAt itanIvAra ATha samaya adhika chaha mAha ke bhItara kitane siddha samaya prApta hoMge, isaprakAra trairAzika karane para tIna lAkha chabbIsa hajAra sAta sau aTThAIsa siddha samaya Ate haiN| aba Age isa siddha kAlameM saMcita hue sayogI jIvoMkA pramANa lAne kI vidhi kahate haiM / vaha isaprakAra hai 1 sayoga kevalinaH pravezena eko vA dvau vA trayo vA / utkarSeNASTottarazatasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. 2 svakAlena samuditAH zatasahasrapRthaktvasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. ko DipuhuttaM sajogio / paJcasaM. 2, 24. 3 sakSaNASTakaSaNmAsyAmekatrASTa kSaNA yadi / iyatInAM tadA tAsa sadviyogyA kati kSaNAH // catvAriMzasahasrANi SaNmAsyo'STakSaNAdhikAH / bhavantyaSTazatAnyekacatvAriMzAni siddhayatAm // AdyantayoH pramANecche vidhAyAntastayoH phalam / antena guNitaM kRtvA bhajanIyaM tadAdinA // samayAnAM trayolakSAH SaDDizatisahasrakAH / aSTAvi viboddhavyamapare zatasaptakam | paM. saM. 86-89. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96] chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 14. jIvA kevalaNANaM uppAeMti, dosu samaesu do do jIvA jadi kevalaNANaM uppAeMti, to asamayasaMcidasajogijiNA vAvIsa bhvNti| asu siddhasamaesu jadi vAvIsa sajogijiNA labhaMti to tiNNilakkha-chavvIsasahassa-sattasaya aThThAvIsametta-siddhasamaesu kettiyA sajogijiNA labbhaMti ti terAsie kae ahalakkha-aTThANaudisahassa-durahiya-paMcasadamettA sajogijiNA laddhA havaMti / vuttaM ca adveva sayasahassA aTThANaudI tahA sahassAI / saMkhA jogijiNANaM paMcasada viuttaraM jANa // 48 // edIe disAe bahuehi payArehi sajoirAsissa pamANamANeyavyaM / taM jahAjamhi puvillasiddhakAlassa addhametto siddhakAlo labbhai tamhi terAsiyamevamANeyavyaM / taM jahA- ahasu siddhasamaesu jadi cauttAlIsamettA sajogijiNA labbhaMti to ekka. lakkha-tisahisahassa-tiNNisaya-causahimetta-siddhasamayANaM kettiyA sajogijiNA labbhaMti tti tairAsie kade puThivallo ceva sajogirAsI uppajjadi / jamhi Au vve pubillasiddhakAlassa caubhAgametto siddhakAlo labbhai tamhi evaM tairAsi kAyavvaM / ahasu siddhasamaesu jadi aharAsIdi sajogijiNA labbhaMti to egAsIdisahassa-chassaya-vAsIdi chaha siddha samayoMmeM tIna tIna jIva, aura do samayoM meM do do jIva yadi kevalajJAna utpanna karate haiM, to ATha samayoM meM saMcita hue sayogI jina bAvIsa hote haiN| isaprakAra yadi ATha siddha samayoM meM bAvIsa sayogI jina prApta hote haiM to tIna lAkha chavvIsa hajAra sAtasau aTThAIsa siddha samayoM meM kitane sayogI prApta hoMge, isaprakAra trairAzika karane para ATha lAkha aTThAnave hajAra pAMcasau do sayogI jina prApta ho jAte haiN| kahA bhI hai sayogI jIvoMkI saMkhyA ATha lAkha aTThAnave hajAra pAMcasau do jAno // 48 // isI dizAle aneka prakArase sayogI jIvoMkI rAzi lAnA cAhiye / Age usIkA spaSTIkaraNa karate haiM ___ jahAM para pahaleke siddhakAlakA ardhamAtra siddhakAla prApta hotA hai vahAM para isaprakAra trairAzika lAnA cAhiye / vaha isaprakAra hai-ATha siddha samayoMmeM yadi cavAlIsa sayogI jina prApta hote haiM, to eka lAkha saTha hajAra tInasau causaTha siddha samayoM meM kitane sayogI jina prApta hoMge, isaprakAra trairAzika karane para pUrvokta 898502 sayogI jIvoMkI hI rAzi A jAtI hai / athavA, jisameM pahaleke siddhakAlakA cauthA bhAgamAtra siddhakAla prApta hotA hai vahAM para isa prakAra trairAzika karanA cAhiye / ATha siddha samayoMmeM yadi aThAsI sayogI jina prApta hote haiM to ikyAsI hajAra chahasau byAsImAtra siddha samayoM meM kitane sayogI jina prApta hoMge isa 1 go. jI. 629. Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14.] davvapamANANugame sajogikevalipamANaparUvaNaM [ 90 mettasiddhasamayANaM kettiyA sajogijiNA labbhaMti tti terAsie kae so ceva rAsI lambhadi / evamaNNattha vi jANiUNa vattavyaM / jahAkkhAdasaMjadANaM pamANavaNNaNA gAhA aDheva sayasahassA NavaNaudisahassa ceva NavayasayA / sattANaudI ya tahA jahakkhAdA hoMti ogheNa // 49 // evaM parUvidasavvaM saMjadarAsimegaDe kade aTThakoDIo NavaNaudilakkhA NavaNaudisahassA Navasada sattANaudimetto hodi 89999997 / edamhAdo rAsIdo uvasAmaga-khavagapamANamavaNeyavvaM / tesiM pamANaparUvaNagAhA Nava ceva sayasahassA chavvIsasayA ya hoMti aDasIyA / parimANaM NAyavvaM uvasama-khavagANamedaM tu // 50 // edamavaNiya tIhi bhAgo haayvyo| laddhamappamattarAsI havadi / duguNide pamattarAsI prakAra trairAzika karane para vahI pUrvokta 898502 sayogI jIvarAzi hI A jAtI hai| isIprakAra anyatra bhI jAnakara kathana karanA cAhiye / pramANarAzi phalarAzi icchArAzi landha pramANa 8samaya 22 kevalI samaya 326728 898502 8samaya 44 kevalI 163364 898502 8samaya 88 kebalI 81682 898502 aba yathAkhyAta saMyatoMkI saMkhyAkA varNana karanevAlI gAthA dete haiM sAmAnyase yathAkhyAtasaMyamI jIva ATha lAkha ninyAnave hajAra nausau sattAnave hote haiM // 49 // isaprakAra prarUpaNa kI gaI saMpUrNa saMyata jIvoMkI rAziko ekatrita karane para kula saMkhyA ATha karor3a ninyAnave lAkha ninyAnave hajAra nausau sattAnave 89999997 hotI hai| isa rAzimeMse upazamaka aura kSapaka jIvoMke pramANako nikAla denA cAhiye / upazamaka aura sapaka jIvoMke pramANakI prarUpaNA karanevAlI gAthA isaprakAra hai upazamaka aura kSapaka jIvoMkA parimANa nau lAkha do hajAra chaha sau aThAsI jAnanA cAhiye // 50 // saMyatoMkI saMpUrNa rAzimeMse isa upazamaka aura kSapaka jIvarAziko nikAlakara tInakA bhAga denA caahiye| jo tIsarA bhAga labdha AyA utanA apramattasaMyata jIvarAzikA pramANa 1 go. jI. jI. pra., TI. 629. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 14. havadi / vuttaM ca ( sattAdI ahaMtA chaNNavamajhA ya saMjadA savve / tigabhajidA vigaguNidApamattarAsI pamattA du' / / 51 / / VesA dakSiNapaDivattI / esA gAhA Na bhadiyA tti ke vi AiriyA juttibaleNa bhaNaMti / kA juttI ? vuccade-savvatitthayarehito paumappahabhaDArao bahusIsaparivAro tIsasahassAhiya-tiNNilakkhamettamuNigaNaparivudattAdo / tesu sattara-saeNa guNidesu ekkasavilakkhAhiyapaMcakoDimettA saMjadA hoti / ede ca pucillagAhAe vuttasaMjadANaM pamANaM Na pAveMti / tado gAhA Na bhadietti / ettha parihAro vuccade- samyosappiNIhiMto aimA huNddosppinnii| tatthataNatitthayarasissaparivAra jugamAhappeNa ohaTTiya DaharabhAvamApaNNa ghettUNa Na gAhAsutaM siduM sakkijjadi, sesosappiNItitthayaresu bhusiisprivaaruvlNbhaado| Na ca bharaherAvayavAsesu maNusANa bahuttamatthi, jeNetthataNekkatitthayara hai| ise dUnA karane para pramattasaMyata jIvarAzikA pramANa hotA hai| kahA bhI hai jisa saMkhyAke AdimeM sAta haiM, antameM ATha haiM aura madhyameM chahavAra nau haiM, utane arthAta ATha karoDa ninyAnave lAkha ninyAnave hajAra nau sau sattAnnave sarva saMyata haiN| (inameMse upazamaka aura kSapakaoNkA pramANa 902688 nikAlakara jo rAzi zeSa rahe usameM) tInakA bhAga dene para 29699103 apramattasaMyata hote haiN| aura apramattasaMyatoMke pramANako dose guNA kara dene para 59398206 pramattasaMyata hote haiM // 51 // __ yaha dakSiNa mAnyatA hai| yaha pUrvokta gAthA ThIka nahIM hai aisA kitane hI AcArya yuktike balase kahate haiN| zaMkA-vaha kaunasI yukti hai ? Age zaMkAkAra usI yuktikA samarthana karatA hai ki saMpUrNa tIrthakaroMkI apekSA padmaprabha bhaTTArakakA ziSya-parivAra adhika thA, kyoMki, ghe tIna lAkha tIsa hajAra munigaNoMse veSThita the| isa saMkhyAko ekasau sattarase guNA karane para pAMca karor3a ikasaTha lAkha saMyata hote haiN| paraMtu yaha saMkhyA pUrva gAthAmeM kahe gaye saMyatoMke pramANako nahIM prApta hotI hai, isaliye pUrva gAthA ThIka nahIM hai ? samAdhAna-Age pUrva zaMkAkA parihAra karate haiM ki saMpUrNa avasarpiNiyoMkI apekSA yaha huMDAvasarpiNI hai, isaliye yugake mAhAtmyase ghaTakara mhasvabhAvako prApta hue huMDAvasarpiNI kAlasaMbandhI tIrthakarake ziSya-parivArako grahaNa karake gAthAstrako daSita karanA zakya nahIM hai, kyoMki, zeSa avasarpiNiyoMke tIrthakaroMke bar3A ziSya-parivAra pAyA jAtA hai| dUsare bharata aura airAvata kSetrameM manuSyoMkI adhika saMkhyA nahIM pAI jAtI hai jisase una donoM kSetrasaMbandhI eka tIrthakarake saMghake pramANase videhasaMbandhI eka tIrthakarakA saMgha samAna 1 sattAdI aTuMtA kaNNavamajjJA ya saMjadA savve / aMjalimauliyahattho tiyaraNasuddhe NamaMsAmi / go.jI. 631. Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14. ] dantramANAnugame uttarapaDivattiparUvaNaM [ 99 gaNapamANeNa videhekkatitthayaragaNo sariso hojja / kiM tu etthataNamaNuverhito videhamanussA saMkhejjaguNA / taM jahA - savvatthovA aMtaradIvamaNussA | uttara kurudeva kurumaNuvA saMkhejjaguNA / harirammayavAsesu maNuA saMkhejjaguNA / hemavada heraNNava damaNuA saMkhejjaguNA / bharaherAvadamaNuA saMkhejjaguNA | videhe maNuA saMkhejjaguNA' ti bahuvamaNussesu jeNa saMjadA bahuA ceva teNetthataNasaMjANaM pamANaM pahANaM kADhUNa jaM dUsaNaM bhaNidaM taNNa dUsaNaM, buddhiviNAiriyamuhaviNiggaya cAdo eto uttarapaDivatiM vattassAma / ettha pamattasaMjadapamANaM cattAri koDIo chAsalikkhA chAsadvisahassA chasada causahimettaM bhavadi / vRttaM ca causaThThI chacca sayA chAsaTTisahassa ceva parimANaM / chAsaTThisaya sahassA koDicaukkaM pamattANaM // 52 // 46666664 / ve koDIo sattAvIsalakkhA NavaNaudisahassA cattArisada aDANaudimettA appamattasaMjadA havaMti / uttaM ca- mAnA jAya / kintu bharata aura airAvata kSetrake manuSyoMse videha kSetrake manuSya saMkhyAtaguNe haiN| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai antaradvIpoM ke manuSya sabase thor3e haiM / uttarakuru aura devakuruke manuSya unase saMkhyAtaguNe haiN| hari aura ramyaka kSetroMke manuSya uttarakuru aura devakuruke manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiM / haimavata aura hairaNyavata kSetroMke manuSya hari aura ramyakake manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiM / bharata aura airAvata kSetroMke manuSya hari aura ramyakake manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiM / videha kSetra ke manuSya bharata aura airAvata ke manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiM / bahuta manuSyoM meM kyoMki saMyata bahuta hI hoMge isaliye isa kSetrasaMbandhI saMyatoMke pramANako pradhAna karake jo dUSaNa kahA vaha dUSaNa nahIM ho sakatA, kyoMki, vaha buddhirahita AcAryoMke mukhase nikalA huA hai / aba Age uttara mAnyatAko batalAte hai gayA uttara mAnyatA ke anusAra saMyatoM meM pramattasaMyatoMkA pramANa kevala cAra karor3a chyAsaTha lAkha chayAsaTha hajAra chahasau causaTha hai / kahA bhI hai pramattasaMyatoM kA pramANa cAra karor3a chyAsaTha lAkha chayAsaTha hajAra chahasau causaTha 46666664 hai // 52 // do karor3a sattAIsa lAkha ninyAnave hajAra cArasau aTThAnave apramattasaMyata jIva haiM / kahA bhI hai 1 aMtaradIva maNussA thovA te kurusu dasasu saMkhejjA / taco saMkhejjaguNA havaMti harirammagesu sesu / varise saMkhejjaguNA heraNNavadammi hemavadavarile / bharaherAvadavaMse saMkhejjaguNA videhe ya // ti. pa. patra 160. 2 pratiSu ' chAvata risahassa ' iti pAThaH / Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1.0] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 14. ve koDi sattavIsA hoti sahassA taheva nnvnnudii| causada aTThANaudI parisaMkhA hodi vidiyaguNA // 53 // aMkado vi 22799498 / uvasAmaga-khavagapamANaparUvaNA puvvaM va bhaannidyaa| Navari 'sajogikevalI addhaM paDucca saMkhejjA' edassa parUvaNA aNNahA havadi / taM jahA aTThasamayAhiyachamAsANaM jadi aTThasamayametto siddhakAlo labbhadi to cattArisahassa-sattasada-egUNatIsametta-aTThasamayAhiya-chammAsANaM kettiyo siddhakAlo labbhadi tti terAsie kade sattatIsasahassa aTThasada-vattIsamettasiddhasamayA labbhaMti / edamhi kAlamhi saMcidasajogijiNapamANamANijjade / taM jahA- aTThasu samaesu coddasa coddasa sajogijiNA hoti tti kaTTa jadi aNhaM samayANaM bArahottarasayamettA sajogijiNA labbhaMti to sasatIsasahassa-aTThasada-vattIsamettasiddhasamayANaM kettiyA labbhaMti tti terAsie kae paMcalakkha-egUNatIsasahassa-chassaya-advedAlIsamettA sajogijiNA havaMti / vuttaM ca paMceva sayasahassA hoMti sahassA taheva unntiisaa| chacca sayA aDayAlA jogijiNANaM havadi saMkhA // 54 // dvitIya guNasthAna arthAt apramattasaMyata jIvoMkI saMkhyA do karor3a sattAIsa lAkha ninyAnave hajAra cArasau aTThAnave hai||53|| aMkoMse bhI 22799498 apramattasaMyata jIva haiN| upazAmaka aura kSapaka jIvoMke pramANakA prarUpaNa pahaleke samAna kahanA caahiye| itanI vizeSatA hai ki sayogikevalI jIva kAlakI apekSA saMcita hue saMkhyAta hote haiN| yahAM para kevaliyoMke pramANakI prarUpaNA dUsare prakArase hotI hai| vaha isaprakAra hai- ATha samaya adhika chaha mahInekA yadi ATha samayamAtra siddhakAla prApta hotA hai to cAra hajAra sAtasau unatIsamAtra ATha samaya adhika chaha mahInoMke kitane siddhakAla prApta hoMge; isaprakAra trairAzika karane para seMtIsa hajAra AThasau battIsamAtra siddha samaya prApta hote haiN| aba isa kAlameM saMcita hue sayogI jinakA pramANa lAte haiN| vaha isaprakAra hai-ATha samayoM se pratyeka samayameM caudaha caudaha sayogI jina hote haiM, aisA samajhakara yadi ATha samayoMke ekasau bAraha sayogI jina prApta hote haiM to saMtIsa hajAra AThasau battIsa siddha samayoMke kitane sayogI jIva prApta hoMge, isaprakAra bairAzika karane para pAMca lAkha unatIsa hajAra chahasau ar3atAlIsa sayogI jIva prApta hote haiN| kahA bhI hai sayogI jina jIvoMkI saMkhyA pAMca lAkha unatIsa hajAra chahasau ar3atAlIsa hai // 54 // pramANarAzi phalarAzi icchArAzi labdha 6 mAha 8 samaya / 8 samaya 37832 samaya 8samaya 112 kevalI 37832 samaya 529648 kevali Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14.] dabapamANANugame ogha-bhAgabhAgaparUvaNaM [101 529648 / edeNa atthapadeNa aNegehi payArehi sajogirAsI aanneyvyo| uvasAmaga-khavagapamANaparUvaNagAhA paMceva sayasahassA hoMti sahassA taheva tettIsA / asayA cottIsA uvasama-khavagANa kevaliNo // 55 // ede savvasaMjade eyahe kade sattara-sadakammabhUmigadasavvarisao bhavaMti / tesiM pamANaM chakoDIo NavaNauilakkhA NavaNaudisahassA Navasaya-chaNNaudimattaM havadi / edassa vetibhAgA pamattasaMjadA hvNti| tibhAgo appamattAdisesasaMjadA hvNti| vuttaM ca ___ chakkAdI chakkaMtA chaNNavamajhA ya saMjadA savve / tigabhajidA vigaguNidApamattarAsI pamattA du // 56 // 69999996 / davvapamANeNa avagadacoddasaguNaTThANANaM appaNo icchida-icchidarAsissa ettiyo ettiyo bhAgo hodi tti tesi bhAgabhAgaparUvaNA kiirde| taM jahA- bhAgAdo bhAgo bhAgabhAgo / taM bhAgabhAgaM vattaissAmo / savyajIvarAsiM siddhaterasaguNahANabhajidasavva isa paddhatike anusAra dUsare prakArase bhI sayogI jIvoMkI rAzi le AnA cAhiye / aba upazamaka aura kSapaka jIvoMke pramANakI prarUpaNA karanevAlI gAthA kahate haiM cAroM upazamaka, pAMcoM kSapaka aura kevalI ye tInoM rAziyAM milakara kula pAMca lAkha tetIsa hajAra AThasau cautIsa haiM // 55 // vizeSArtha-Upara sayogikevaliyoMkI saMkhyA 529648 batalA Aye haiM / usameM cAroM upazamakoMkI saMkhyA 1196 aura pAMcoM kSapakoM kI saMkhyA 2990 aura milA dene para tInoMkI saMkhyA 533834 ho jAtI hai| ina saba saMyatoMko ekatrita karane para ekasau sattara karmabhUmigata saMpUrNa RSi hote haiN| una sabakA pramANa chaha karor3a ninyAnave lAkha ninyAnave hajAra nausau chayAnave hai| isakA do beTa tIna bhAga arthAt 46666664 jIva pramattasaMyata haiM, aura tIsarA bhAga arthAt 23333332 jIva apramattasaMyata Adi zeSa saMyata haiN| kahA bhI hai jisa saMkhyAke AdimeM chaha, antameM chaha aura madhyameM chahavAra nau haiM, utane arthAt chaha karor3a ninyAnave lAkha ninyAnave hajAra nau sau cyAnave 69999996 jIva saMpUrNa saMyata haiN| isameM tInakA bhAga dene para labdha Ave utane arthAt 23333332 jIva apramatta Adi saMpUrNa saMyata haiM aura ise dose guNA karane para jitanI rAzi utpanna ho utane arthAt 46666664 jIva pramattasaMyata haiM // 56 // dravyapramANakI apekSA jAne hue caudahoM guNasthAnoMkA pramANa apanI icchita rAzike pramANakA itanAvAM itanAvAM bhAga hotA hai, isakA zAna karAneke liye unakI bhAgAbhAga prarUpaNA karate haiN| vaha isaprakAra hai-bhAgase honevAlA bhAga bhAgAbhAga hai| Age usI bhAgAbhAgako batalAte hai Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 14. jIvarAsimette bhAge kade tattha bahubhAgo micchAiTThirAsipamANaM hodi / sesaM terasaguNaTThANovahidAsiddharAsiNA rUvAhieNa khaMDide bahukhaMDA siddhA havaMti / sesANaM bhAgabhAgaparUvaNahaM sesarAsIo egabhAgahAreNANijjate / taM jahA- saMjadAsaMjadadavvaM tappamANeNa kIramANe egaM bhavadi / sAsaNasammAiTThidavyaM pi saMjadAsaMjadadavyapamANeNa kIramANe sAsaNasammAiTThi-avahArakAleNovaTTidasaMjadAsaMjada-avahArakAlamattaM havadi / sammAmicchAiTidavvaM saMjadAsaMjadadavvapamANeNa kIramANe sammAmicchAiTThi-avahArakAleNovaTTidasaMjadAsaMjada-avahArakAlamattaM bhavadi / asaMjadasammAiTThidavyaM pi saMjadAsaMjadadavvapamANeNa kIramANe asaMjadasammAiTThi-avahArakAleNovahidasaMjadAsaMjada-avahArakAlamattaM bhavadi / siddharAzi aura sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavI jIvarAzike pramANakA saMpUrNa jIvarAzimeM bhAga dene para jo pramANa Ave utane saMpUrNa jIvarAzike bhAga karane para unase bahubhAga mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hai| jo eka bhAga zeSa rahatA hai use, sAsAdana Adi teraha guNasthAnavI jIvarAzike pramANase bhAjita siddharAzimeM rUpAdhika karake jo jor3a ho usase khaNDita karane para jo bahubhAga Ave utane siddha hote haiN| udAharaNa-sarva jIvarAzi 16, siddha 2, sAsAdana Adi 1; 16:3 = 53 3 3 3 3 3 1 bahubhAga 13 mithyAdRSTi 1 1 1 1 1 1 aura 3 siddhaterasa. 21%D2+1%3D3, 33% 1, 3-1=2siddhaH 1 sAsAdana Adi. aba zeSa rAziyoMke bhAgAbhAgake prarUpaNa karaneke liye zeSa rAziyAM eka bhAgahArase lAI jAtI hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai saMyatAsaMyata jIvarAzike dravyako usI pramANase (zalAkArUpa) karane para eka hotA hai (512 = 1 piNddruup)| sAsAdanasamyagdRSTikA dravya bhI saMyatAsaMyatake dravyapramANase karane para sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlakA saMyatAsaMyata avahArakAlameM bhAga dene para jo labdha Ave tatpramANa hotA hai| udAharaNa-128: 32% 44512 = 2048 sAsA. samyagmithyAdRSTikA dravya saMyatAsaMyatake dravyapramANarUpase karane para samyagmithyAdRSTi bhavahArakAlakA saMyatAsaMyata avahArakAlameM bhAga dene para jo labdha Ave tatpramANa hotA hai| udAharaNa-128:1684512% 4096 samyagmithyAdRSTi dravya. asaMyatasamyagdRSTikA dravya bhI saMyatAsaMyatake dravyake pramANarUpase karane para asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlakA saMyatAsaMyata avahArakAlameM bhAga dene para jo labdha Ave tatpramANa 1 pratiSu susambo' iti paatthH| Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14.] davvapamANANugame ogha-bhAgabhAgaparUvaNaM [103 NavasaMjadadavvaM saMjadAsaMjadadavvapamANeNa kIramANe egarUvassa asaMkhejadibhAgaM bhavadi / evamuppAiyasavyasalAgAo eyarlDa kAUNa saMjadAsaMjada-avahArakAlamovAhiya laddhaNa palidovame bhAge hide terasaguNahANadavvamAgacchadi / evaM jesiM jesiM guNaTThANANaM davyANa megabhAgahAreNAgamaNamicchadi tesiM tesiM salAgAhi saMjadAsaMjada-avahArakAlamovaTTiya palidovame bhAge hide te te rAsIo AgacchaMti / adhavA sAsaNasammAiTThi-avahArakAleNa saMjadAsaMjada avahArakAlamovaTTiya laddheNa sAsaNasammAiTThi-avahArakAlaM guNeUNa puNo teNeva guNagAreNa rUvAhieNa taM cevovaTTide hotA hai| udAharaNa-128 : 4 = 324 512 = 16384 asaMyatasamyagdRSTi dravya, chaThese lekara caudahaveM guNasthAnataka nau saMyatoMkA dravya saMyatAsaMyatake dravyake pramANarUpase karane para ekarUpa jo saMyatAsaMyatakA dravya kaha Aye haiM usakA asaMkhyAtavAM bhAga hotA hai| udAharaNa-2:512= 3564512 = 2 navasaMyata dravya. isaprakAra pahale utpanna kI huI saMpUrNa zalAkAoMko ekatrita karake aura unase saMyatAsaMyatasaMbandhI avahArakAlako apavartita karake jo labdha Ave usase palyopamake bhAjita karane para sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavI jIvarAzikA pramANa A jAtA hai| udAharaNa-1+4+ 8+ 32+264 = 45256 32768 128 : 45216 - 19522 65536 5 23533 - 23042. isIprakAra jina jina guNasthAnoMke dravyakA pramANa eka bhAgahArase lAnekI icchA ho una una guNasthAnoMkI zalAkAoMse saMyatAsaMyatasaMbandhI avahArakAlako apavartita karake jo labdha Ave usakA palyopamameM bhAga dene para una una guNasthAnoMkI rAziyAM A jAtI haiN| udAharaNa-asaMyatasamyagdRSTi zalAkArAzi 32, 128:32% 4, 65536:4=16384 asaMyatasamyagdRSTi dravya. athavA, sAsAdanasamyagdRSTike avahArakAlase saMyatAsaMyatake avahArakAlako apavartita karake no labdha Ave usase sAsAdanasamyagdRSTike avahArakAlako guNita karake jo labdha Ave use eka adhika usI guNAkArase apavartita karane para sAsAdanasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyata ina donoMkA avahArakAla A jAtA hai| udAharaNa-128 : 32 = 4, 324 4 = 128, 4+ 1 =5, 128 : 5 - 253 sAsAdana aura saMyatAsaMyatakA avahArakAla / isakA bhAga palyopama 65536 meM dene para sAsAdana aura saMyatAsaMyata ina donoM guNasthAnoMkA dravya 2048+ 512 = 2560 A jAtA hai| isIprakAra Age bhI jAnanA caahiye| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 14. sAsaNa-saMjadAsaMjadANaM avahArakAlo hodi / puNo taM do-guNaTThANa-avahArakAlaM sammAmicchAiTThi-avahArakAleNovaTTiya laddheNa sammAmicchAihi-avahArakAlaM guNeUNa puNo teNeva guNagAreNa rUvAhieNa puvvaM guNida-avahArakAlamovaTTide tiNhaM guNaTThANANamavahArakAlo havadi / puNo tamavahArakAlaM asaMjadasammAiTTi-avahArakAleNovaTTiya laddhaNa asaMjadasammAiTTi-avahArakAlaM guNeUNa puNo teNeva guNagArarAsiNA rUvAhieNa pucillaguNida-avahArakAlamovahide cauNhaM guNahANANamavahArakAlo havadi / puNo Nava-saMjadadavveNa cauNhaM guNaTThANANaM davamovaTTiya laddhaNa cauNhaM guNahANANamavahArakAlaM guNeUNa puNo teNeva guNagAreNa rUvAhieNa taM ceva guNida-avahArakAlamovaTTide terasaNhaM guNaTThANANamavahArakAlo hodi / anantara una donoM guNasthAnoMke avahArakAlako samyagmithyAdRSTi jIvoMke avahArakAlase bhAjita karake jo labdha Ave use samyagmithyAdRSTike avahArakAlase guNita karake anantara eka adhika usI pUrvokta guNakArase pahale guNita kiye hue avahArakAlake apavartita karane para sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura saMyatAsaMyata ina tInoM guNasthAnoMkA avahArakAla hotA hai| udAharaNa-128 : 16 = 128, 128 x 16 = 128, 12 + 1 = 208 6013 936 sA. samyami. aura saMyatAsaMyatakA avahArakAla / anantara ina tInoM guNasthAnoMsaMbandhI avahArakAlako asaMyatasamyagdRSTike avahArakAlase bhAjita karake jo labdha Ave usase asaMyatasamyagdRSTike avahArakAlako guNita karake punaH eka adhika usI pUrvokta guNakArase pahale guNita kiye hue avahArakAlake apavartita karane para dvitIyAdi cAra guNasthAnoMkA bhAgahAra A jAtA hai| udAharaNa-013-4 = 128, 126 x 4 = 138, 128 + 1 = 180 128 . 180 = 238 sAsAdanAdi 4 guNasthAnoMkA avahArakAla / anantara pramattasaMyata Adi nau saMyatoMke dravyase sAsAdana Adi cAra guNasthAnoMke dravyako bhAjita karake jo labdha Ave usase ukta cAra guNasthAnoMke avahArakAlako guNita karake anantara eka adhika usI pUrvokta guNakArase usI guNita avahArakAlako apavartita karane para sAsAdanAdi teraha guNasthAnoMkA avahArakAla hotA hai| udAharaNa-navasaMyatarAzi 2, sAsAdanAdi cAra guNasthAnarAzi 23040, sAsAdanAdi cAra guNasthAnoMkA avahArakAla 128, 23000 = 11920 128.11520 - 294912, 11520 . 1. 11521 , 451 - 9 ' Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14. ] torymANAgame ogha - bhAgabhAgaparUvaNaM [ 105 adhavA saMjadAsaMjada - avahArakAlaM viraleUNa puNo palidovamaM samakhaMDa kariya diNNe rUvaM paDi saMjadAsaMjadadavyamANaM pAvadi / tamegaruvassuvari di-saMjadAsaMjadada NavasaMjadarAsiNovaTTiya laddhaM viraleUNa uvarimaviralaNAe paDhamarUvadharidasaMjadAsaMjadada samakhaMDa kariya diNe rUvaM paDi NatrasaMjadarAsipamANaM pAvedi / puNo taM ghettUNa uvarimaviralaNAe vidiyAdi-rUvANamuvari TThidasaMjadAsaMjadadavvANamuvari pakkhividavtraM jAva mi-virovara di-navasaMjadarAsI sarisacchedaM kAUNa paviTThotti / jadi heDimaviralaNAdo uvarimaviralaNA rUvAhiyA havadi to egarUvaparihANI havadi / adha verUvAhiyaM duguNamettA havadi to donhaM rUtrANaM parihANI havadi / adha tirUvAhiyatiuNamecA havadi to tihaM rUvANaM parihANI havadi / ettha puNa uvarimaviralaNAdo heDimaviralaNA asaMkhejjaguNA tti egarUva - asaMkhejjadibhAgassa parihANI havadi / taM jahA, heDimaviralarUvAhiyametadvANaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNamhi kevaDiya - 294912 11521 294912 27178 / 9 1 sthAna rAzikA avahArakAla. athavA, saMyatAsaMyata ke avahArakAlako viralita karake anantara usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara palyopamako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati saMyatAsaMyata dravyakA pramANa prApta hotA hai / anantara viralita rAzike ekake Upara sthita usa saMyatAsaMyatake dravyako pramasAdi nau saMyatarAzise apavartita karake jo labdha Ave use viralita karake aura usake pratyeka ekake Upara uparima viralanameM pahale ekake Upara rakkhe hue saMyatAsaMyatake dravyako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati pramattAdi nau saMyata rAzikA pramANa prApta hotA hai / anantara viralita rAzike pratyeka ekake prati prApta usa nau saMyata dravyako grahaNa karake uparima viralanake dvitIyAdi rUpoMke Upara sthita saMyatAsaMyatake dravyoMmeM tabataka milAte jAnA cAhiye jabataka adhastana viralana ke Upara sthita nau saMyatarAzi samAna cheda karake praviSTa ho ske| yadi adhastana viralanase uparima viralana eka adhika hove to ekakI hAni hotI hai / yadi adhastana viralana se uparima viralana do adhika dugune hoveM to dokI hAni hotI hai / yadi adhastana viralana se uparama viralana tIna adhika tigunA hove to tInakI hAni hotI hai| yahAM prakRtameM to uparama viralanase adhastana viralana asaMkhyAtaguNA hai, isaliye ekake asaMkhyAtaveM bhAgakI hAni hotI hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi ekakI hAni prApta hotI hai to 1 pratiSu ' adha vA rUvAhiya ' iti pAThaH / = = 2: 103689 234563 sAsAdana Adi 13 guNa Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 14. svaparihANi labhAmo tti terAsie kade egaruvassa asaMkhejadibhAgo Agacchadi / tamuvarimaviralaNAe avaNide NavasaMjadasahiyasaMjadAsaMjadANamavahArakAlo hodi / puNo sAsaNasammAihi-avahArakAlaM viraleUNa palidovamaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi sAsaNasammAihidavyapamANaM pAvadi / puNo uvarimaviralaNapaDhamarUvadharidasAsaNasammAiDidavyaM NavasaMjadasahidasaMjadAsaMjadadavveNovaTTiya tattha laddhamAvaliyAeM asaMkhejadimAgaM ghiraleUNa uvarimaviralaNAe paDhamaruvassuvari hidasAsaNasammAidivyaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi dasaguNaTThANarAsIo pAveMti / ettha egarUvadharidadasaguNahANarAsipamANaM ghettUNa uvarimaviralaNamhi suNNaM mottUNa tadaNaMtararUvassuvari hidasAsaNadavvamhi pakkhitte ekArasaguNahANarAsIo savve milidA havaMti / evaM hehima uparima viralanameM kitanI hAni prApta hogI, isaprakAra trairAzika karane para ekakA ' asaMkhyAtavAM bhAga AtA hai| use uparima viralanameMse ghaTA dene para nau saMyatasahita saMyatAsaMyata rAzikA avahArakAla hotA hai| udAharaNa-nau saMyatarAzi 2, saMyatAsaMyata avahArakAla 128, saMyatAsaMyata dravya 512; adhastana viralana 256 meM 1 512 512 12 128 vAra; adhika arthAt 257 sthAna jAkara 512:2= 256, yadi 1 kI hAni prApta hotI hai 2 2 2 2 2 2 25vAra. to uparima viralana mAtra 128 11 12 12 256 vAra; sthAna jAkara kitanI hAni hogI, isaprakAra trairAzikase 336 kI hAni prApta ho jAtI hai| ise uparima viralana rAzi 128 bhele ghaTA dene para 127329 Ate haiN| yahI saMyata sahita saMyatAsaMyatake dravyakA avahArakAla hai| anantara sAlAdanasamyagdRSTike avahArakAlako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka eka para palyopamako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati sAsAdanasamyagdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| anantara upArima viralanake pahale aMkapara rakkhe hue sAsAdanasamyagdRSTike dravyako pramattAdi nau saMyatoMke dravyasahita saMyatAsaMyatake dravyase bhAjita karake vahAM jo AvalIkA asakhyAtavA bhAga labdha Ave una karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara uparima viralanake pahale aMkapara sthita sAsAdanasamyagdRSTike dravyako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati saMyatAsaMyata Adi daza guNasthAnavI jIvoMkI saMkhyA prApta hotI hai| yahAM adhastana viralanake eka aMkapara rakkhe hue daza guNasthAnakI rAzike pramANako grahaNa karake uparima viralanameM zUnya sthAnako (jisa pahale aMkake Upara rakkhI huI saMkhyAmeM daza guNasthAnoMke dravyakA bhAga diyA hai use) chor3akara usake anantara aMkapara sthita sAsAdanasamyagdRSTike dravyameM milA dene para saba mila kara sAsAdana aura saMyatAsaMyata Adi ayogikevalIparyaMta gyAraha guNasthAnavartI Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14. ] davyamANAgame ogha - bhAgabhAgaparUvaNaM [ 107 viralaNametadasaguNadvANadavvaM uvarimaviralaNAe hidasAsaNadavtramhi NiraMtaraM diNNe heDima - viralaNametadasaguNadvANarAsI samappadi / ettha egarUvassa parihANI labbhadi / puNo uvarimaviralaNAe tadaNaMtararUvovari dvidasAsaNadavvaM heDimaviralaNAe samakhaMDa kariya diNNe rUvaM paDi dasaguNahANarAsipamANaM pAvedi / edaM pi ghettUNa putraM va samakaraNe kade puNo vi uat egarUvaparihANI labbhadi / evaM puNo puNo kAdavvaM jA uvarimaviralaNA sanmA ekkArasaguNaTThANa avahArakAlamettaM pattA tti / evaM samakaraNaM kariya parihINarUvANaM pamANamAjide / taM jahA, heDimaviralaNarUvAhiyametadbhANamuvarimaviralaNAe gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNamettasavvarUvesu kevaDiyarUvaparihANi labhAmo tti terAsiyaM kariya rUvAdiyaheTTimaviralaNAe uvarimaviralaNamovaTTide AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettANi avaNijjamANarUvANi labdhaMti / tANi uvarimaviralagAe sarisacchedaM kAUNa avaNide ekkArasaguNaTTANANamavahArakAlo hodi / teNa avahArakAleNa palido me bhAge hide ekkArasaguNaTThANadavvamAgacchadi / jIvarAzi hotI hai / isaprakAra adhastana viralanamAtra daza guNasthAnoMke dravyako uparima viralana meM sthita sAsAdanasamyagdRSTike dravyameM milA dene para adhastana viralanamAtra daza guNasthAnoMkI jIvarAzi samApta ho jAtI haiM aura yahAM ekakI hAni prApta hotI hai / anantara uparima viralana meM, jahAM taka daza guNasthAnarAzi milAI ho usake anantara ke viralita aMkapara sthita sAsAdanasamyagdRSTike dravyako adhastana viralanake Upara samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati saMyatAsaMyata Adi daza guNasthAnoMkI rAzikA pramANa prApta hotA hai / isa rAziko bhI lekara pahale ke samAna samIkaraNa karane para, arthAt uparima viralana ke zUnyasthAnako chor3akara Age ke sthAnoM meM adhastana viralanamAtra daza guNasthAnarAzike milA dene para, phira bhI Upara ekakI hAni prApta hotI hai / isaprakAra jabataka saMpUrNa uparima viralana sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi daza isaprakAra gyAraha guNasthAnavartI rAzike avahArakAlake pramANako prApta hove tabataka yahI vidhi punaH punaH karate jAnA cAhiye / isaprakAra samIkaraNa karake hAniko prApta hue aMkoMkA pramANa lAte haiM / vaha isaprakAra hai eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna uparima viralanameM jAkara yadi eka aMkakI hAni prApta hotI hai to uparima viralanamAtra saMpUrNa sthAnoM meM kitane aMkoM kI hAni prApta hogI, isaprakAra trairAzika karake eka adhika adhastana viralana se uparima viralana ke bhAjita karane para AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra apaneyamAna aMka prApta hote haiM / unako uparima viralanameMse samaccheda vidhAna karake ghaTA dene para sAsAdana aura saMyatAsaMyata Adi daza isaprakAra gyAraha guNasthAnavartI rAzikA avahArakAla prApta hotA hai / isa avahArakAlase palyopamake bhAjita karane para uparyukta gyAraha guNasthAnavartI jIvarAzi AtI hai / udAharaNa - sAsAdana ava. 321 dravya 2048, saMyatAsaMyatAdi 10 guNasthAna dravya 514 | Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 14. puNo sammAmicchAiTi-avahArakAlaM viraleUNa palidovamaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi sammAmicchAihirAsipamANaM paavedi| puNo ekArasaguNahANarAsiNA sammAmicchAihirAsidavyamovaTTiya tattha laddhasaMkhejjarUvANi viraleUNa uvarimaviralaNapaDhamarUvadharidasammAmicchAiTThidavvaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi ekkArasaguNahANadavvapamANaM pAvedi / taM ghettUNa uvarimaviralaNAe uvari hidasammAmicchAiTThidavvassuvari parivADIe , diNNe rUvAhiyahehimaviralaNametaddhANaM gaMtUga heDimaviralaNamettarAsI samappadi, uvIramaviralaNAe egarUvaparihANI ca havadi / tatthegarUvaM paDi vArasaguNaTThANamettarAsI ca havadi / puNo uparimatadaNaMtara egarUvadharidasammAmicchAiTThidavvaM heTimaviralaNAe 2048 2048 2048 adhastana viralana 3353 meM 1 aura 1 1 1 32 vAra; ra milA dene para jo jor3a ho utane 2048 : 514 = 3653, sthAna jAkara yadi uparima viralanameM 1 aMkakI hAni hotI hai to uparima 1 1 1 253 viralanamAtra 32 sthAna jAkara kitanI 26 hAni hogI, isaprakAra rAzika karane 65536 : 25.943 - 2562. paNa para 6128 labdha Ate haiN| ise upa5936 5 25 1281 = 2562. rima viralana 32 meMse ghaTA dene para 254543 rahate haiN| yahI ukta 11 guNasthAnavartI rAzike lAneke liye avahArakAla hai| anantara samyagmithyAdRSTike avahArakAlako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara palyopamako samAna khaNDa karake deyarU pase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati samyagmithyAdRSTi rAzikA pramANa prApta hotA hai| anantara pUrvokta gyAraha (sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnavartI rAzise samyagmithyAdRSTi dravyako bhAjita karake vahAM jo saMkhyAta aMka labdha AveM unheM viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara uparima viralanake pahale aMkake Upara rakkhe hue samyagmithyAdRSTike dravyako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati gyAraha (sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi daza) guNasthAnavartI dravyakA pramANa prApta hotA hai / usako lekara uparima viralanake Upara sthita samyagmithyAdRSTi dravyake Upara paripATIse dene para uparima viralanake eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara adhastana viralanamAtra rAzi samApta ho jAtI hai aura uparima viralanameM eka aMkakI hAni hotI hai| tathA uparima viralanameM jahAM taka adhastana biralanake prati prApta rAzi dI gaI hai vahAM taka pratyeka ekake prati bAraha (sAsAdana, samyagmithyAdRSTi aura saMyatAsaMyatAdi daza ) guNasthAnavartI jIvarAzi hotI hai| anantara uparima viralanameM, jisa sthAna taka gyAraha guNasthAnoMkI jIvarAzi milAI ho usake, anantarake viralita eka aMkapara sthita samyagmithyAdRSTike Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14.] davyapamANANugame ogha-bhAgabhAgaparUvaNaM [ 109 samakhaMDaM kariya diNNe ruvaM paDi ekkArasaguNaTANamettarAsI pAvadi / tamekArasaguNahANarAsiM suNNaTThANaM mottUNa uvari NiraMtaraM diNNe rUvaM paDi vArasaguNadvANarAsI havadi / hehimaviralaNAe rUvAhiyaM gaMtUNa egarUvassa parihANI ca havadi / evaM puNo puNo tAva kAyavyaM jAva khayaparisuddhA uvarimaviralaNA vArasaguNaTThANadavyassa avahArakAlaM pattA tti / ettha parihINarUvANaM pamANamANijade / taM jahA, rUvAhiyaheTThimaviralaNamettaddhANaM gaMtUga jadi egarUvaparihANI labbhadi to sabdhisse uvarimaviralaNAe kevaDiyarUvaparihANiM labhAmo tti terAsiyaM kAUga rUvAhiyaheTimaviralaNAe sammAmicchAiTi-avahArakAlamovATTiya laddhaM tamhi ceva avaNide vArasaguNahANANaM davvasta avahArakAlo havadi / puNo teNa avahArakAleNa palidovame bhAge hide vArasaguNahANadavyamAgacchAMde / dravyako adharatana viralanameM samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati gyAraha (sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnasaMbandhI rAzi prApta hotI hai| usa gyAraha guNasthAnasaMbandhI rAziko zUnyasthAnako (jisa aMkake UparakI rAziko adhastana viralanameM samAna khaNDa karake dI hai usa sthAnako) chor3akara uparima viralanake pratyeka ekake Upara nirantara deyarUpase dene para pratyeka ekake prati bAraha ( sAsAdana, mizra aura saMyatAsaMyatAdidaza) guNasthAnasaMbandhI rAzi prApta hotI hai| tathA uparima viralanameM eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara ekakI hAni hotI haiN| isaprakAra jabataka uparima viralanakA pramANa hAnirUpa sthAnoMse rahita hokara uparyukta bAraha guNasthAnasaMbandhI dravyake avahArakAlako prApta hove tabataka punaH punaH yahI vidhi karate jAnA cAhiye / aba yahAM para hAniko prApta hue sthAnoMkA pramANa lAte haiN| vaha isaprakAra hai gheka adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi uparima viralanameM ekakI hAni hotI hai to saMpUrNa uparAi viralanameM kitane aMkoMkI hAni hogI, isaprakAra trairAzika karake eka adhika adharatana viralanase samyagmithyAdRSTike avahArakAlako bhAjita karake jo labdha Ave use usI samyagmithyAdRSTike avahArakAlameMse ghaTA dene para uparyukta bAraha guNasthAnasaMbandhI dravyakA avahArakAla hotA hai| punaH isa avahArakAlase palyopamake bhAjita karane para uparyukta bAraha guNasthAnasaMbandhI dravyakA pramANa AtA hai| udAharaNa-samyagmithyAdRSTi avahArakAla 16; dravya 4096; adhastana viralana 13534 meM eka aura milAkara jo ho utane sthAna jAkara yadi upa rima viralanameM 1kIhAni hotI 1534 1534. hai to uparima viralanamAtra 16 2562' sthAna jAkara kitanI hAni 2807 hogI, isaprakAra trairAzika 65536 : 91329 = 6658. karane para 324466 labdha bhAte 4096 4096 4095 14 vA adhastanapAna .. 4096 : 2562 = 11534, Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 14. puNo asaMjadasammAiTi-avahArakAlaM viraleUNa palidovamaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi asaMjadasammAidvirAsipamANaM pAvadi / puNo vArasaguNaTANarAsiNA asaMjadasammAiTThidavvamovaTTiya laddhamAvaliyAe asaMkhejadibhAgaM heTThA viraleUga asaMjadasammAiTThidavyaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi vArasaguNaTThANarAsipamANaM pAvedi / puNo uvarimasuNNahANaM mottUNa sesuvarimarUvadharida asaMjadasammAidivyassuvari heTimaviralaNAe rUvaM paDi hidavArasaguNaTThANarAsiM pakkhitte rUvaM paDi terasaguNaTThANarAsipamANaM pAvedi, haTimaviralaNarUvAhiyametaddhANaM gaMtUNa egarUtraparihANI ca labbhadi / puNo vi tadaNaMtaraegarUvadharida-asaMjadasammAiTidavyaM heTTimaviralaNAe samakhaMDaM kariya diNNe vArasaguNaTThANarAsipamANaM pAvedi / puNo taM ghettUNa uvarimaviralagAe uvari hida-asaMjadasammAiTidavvassuvari suNNahANaM voliya pakkhitte rUvaM paDi terasaguNahANarAsipamANaM pAvedi haiM / ise uparima viralana 16 meMse ghaTA dene para 93625 Ate haiN| yahI ukta 12 guNasthAnoMkA avahArakAla hai / isa avahArakAlakA bhAga palyopama 65536 meM dene para ukta bAraha guNasthAnoMke dravyakA pramANa 6658 AtA hai| ___ anantara asaMyatasamyagdRSTike avahArakAlako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati palyopamako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati asaMyatasamyagdRSTi rAzikA pramANa prApta hotA hai| anantara pUrvokta bAraha (sAsAdana, mizra aura saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnavartI rAzise asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzike pramANako bhAjita karake jo AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga labdha Ave use pUrva viralanake nIce viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati asaMyatasamyagdRSTi jIvarAziko samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati uparyukta bAraha guNasthAnasaMbandhI jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai| anantara uparima viralanake prathama zUnyasthAnako chor3akara zeSa uparima viralanake pratyeka ekake prati prApta asaMyatasamyagdRSTi dravyapramANameM adhastana viralanake pratyeka ekake prati prApta bAraha gaNasthAnasaMbandhI dravyako milA dene para uparima viralanake pratyeka ekake prati teraha guNasthAnasaMbandhI (sAsAdanAdi 13) jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai| aura eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara ekakI hAni prApta hotI hai| punaH jisa sthAnataka adharatana viralanake prati prApta rAzi milAI ho usake Ageke eka viralanake prati prApta asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzike pramANako adhastana viralanake pratyeka ekake Upara samAna khaNDa karake deyarUpase dene para pratyeka ekake prati uparyukta bAraha guNasthAnasaMbandhI jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai| punaH adhastana viralanake pratyeka ekake prati prApta bAraha guNasthAnasaMbandhI rAziko grahaNa karake uparima viralanameM zUnyasthAnako, arthAt jisa sthAnakI asaMyata samyagdRSTi jIvarAzi adhastana viralanameM dI hai use, chor3akara zeSa viralanoMpara sthita Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14.] davvapamANANugame ogha-bhAgabhAgaparUvaNaM [ 111 egarUvaparihANI ca labbhadi / evaM puNo puNo kAyavvaM jA uvarimaviralaNA khayaparisuddhA terasaguNaTThANa-avahArakAlamattaM pattA tti / puNo ettha avaNayaNarUvapamANamANijjade / taM jahA, khvAhiyaheTimaviralaNamettaddhANaM gaMtUga jadi egarUvaparihANI labbhadi to sabisse uparimaviralaNAe kevaDiyANi parihANirUvANi labhAmo tti terAsiyaM kariya rUvAhiyaheTThimaviralaNAe asaMjadasammAiDi-avahArakAle ovaTTide AvaliyAe asaMkhejadibhAgamettANi parihANirUvANi labbhaMti / kudo Nabade ? savvaguNaTThANesu pavihasavvaguNagArasaMvaggAdo asaMjadasammAiTThi-avahArakAlo asaMkhejjaguNo tti edamhAdo prmguruuvdesaado| asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzimeM milA dene para uparima viralanake pratyeka ekake prati uparyukta teraha guNasthAnasaMbandhI jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai aura ekakI hAni hotI hai| isatrakAra jabataka uparima viralanakA pramANa, kSayako prApta hue sthAnoMse rahita hokara, uparyukta teraha guNasthAnasaMbandhI avahArakAlake pramANako prApta hove tabataka punaH punaH yahI vidhi karate jAnA jaahiye| aba yahAM hAniko prApta hue sthAnoMkA pramANa lAte haiM / vaha isaprakAra hai ___eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi uparima viralanameM eka sthAnakI hAni prApta hotI hai to saMpUrNa uparima viralanameM kitane hAnirUpa aMka prApta hoMge, isaprakAra trairAzika karake eka adhika adhastana viralanake pramANase asaMyatasamyagdRSTike avahArakAlako bhAjita karane para AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hAnirUpa sthAna prApta hote haiN| udAharaNa-asaMyatasamyadRSTi avahArakAla 4; dravya 16384, / 16384 16384 16384 16384 adhastana viraLa. 21534 meM 1 aura milAkara jo ho utane 1534 sthAna jAkara yadi uparima viralanameM 1 sthAnakI hAni 6658 1534 hotI hai to uparima viralana 3329 mAtra 4 sthAna jAkara kitanI hAni hogI, isaprakAra trairAzika karane para 11732 hAnirUpa sthAnAMka Ate haiN| ise uparima viralana 4 meMse ghaTA dene para 222536 Ate haiM / yahI ukta teraha guNasthAnoMkA avahArakAla hai| isa avahArakAlakA bhAga palyopama 65536 meM dene para sAsAdanAdi 13 guNasthAnarAzikA pramANa 23042 hotA hai| zaMkA- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga hAnirUpa sthAna prApta hote haiM, yaha kaise jAnA jAtA hai| samAdhAna-'saMpUrNa guNasthAmoMmeM prApta saMpUrNa guNakAroMke saMvargase asaMyata. samyagdRSTikA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai' isa parama guruke upadezase jAnA jAtA hai ki 16384 : 6658 = 23329 658 18 6658 3068 Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 14. puNo sammAmicchAidvipamuharAsiNA asaMjadasammAiTThirAsimAvaTTiya rUvAhiyakadarAsissa asaMjadasammAihipamuharAsiM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi vAra saguNaTThANarAsipamANaM pAvadi / tattha bahubhAgA asaMjadasammAidvirAsipamANaM hodi| puNo ekkArasaguNaTThANarAsiNA sammAmicchAidvirAsimovaTTiya laddhaM rUvAhiyaM viraleUNa cArasaguNahANarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi ekArasaguNahANarAsipamANaM pAvadi / tattha bahubhAgA sammAmicchAidvirAsipamANaM hodi| puNo dasaguNaTThArAsiNA sAsaNasammAiTThi yahAM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga hAnirUpa sthAna prApta hote haiN| punaH samyagmithyAdRSTi Adi bAraha (samyAgmithyAdRSTi, sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnavartI rAzise asaMyatasamyagdRSTi jIvarAziko apavartita karake jo labdha Ave usameM eka milA dene para jo rAzi ho usake pratyeka ekake prati asaMyatasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavartI rAziko samAna khaNDa karake deyarUpase dene para viralanake pratyeka ekake prati samyagmithyAdRSTi Adi bAraha (samyagmithyAdRSTi, sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnasaMbandhI rAzikA pramANa prApta hotA hai| usameM bahubhAga asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa hai| D54 udAharaNa-163846658% 2 -3329 +1 23329 6658 6658 6658 3068 isameM bahubhAga 16384 pramANa 1 1 1 1534. 3329' asaMyatasamyagdRSTi rAzi haiN| anantara gyAraha (sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdika 10) guNasthAnasaMbandhI rAzise samyagmithyAdRSTi rAziko bhAjita karake jo labdha Ave usameM eka aura milAkara usakA viralana karake viralita rAzike pratyeka ekake prati bAraha (samyagmithyAdRSTi, sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnasaMbandhI rAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati gyAraha (sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi10) gaNasthAna. saMbandhI jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai| vahAM bahubhAga samyagmiyAdRSTi jIvarAzikA pramANa hai| .1534... .1534. udAharaNa-4096:20 2562 2562 1534 isameM bahubhAga 4096 pramANa samya 2562' mithyAddISTa rAzi hai| anantara daza (saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnasaMbandhI rAzise sAsAdanasamyagdRSTi dravyako apavartita karake jo labdha Ave usameM eka aura milAkara kula rAzikA viralana Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14.] davvapamANANugame ogha-bhAgabhAgapakhvaNaM [ 113 davyamovahiya rUvAhiyaM kariya viraleUNa ekArasaguNaTThANarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi dasaguNaTThANarAsipamANaM pAvedi / tattha bahubhAgA sAsaNasammAidvirAsipamANaM hodi / puNo NavaguNaTThANarAsiNA saMjadAsaMjadarAsimovaTTiya rUvAhiyaM kariya viraleUNa dasaguNahANarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettaviralaNarUvaM paDi NavaguNaTThANarAsipamANaM pAvadi / tattha bahubhAgA saMjadAsaMjadarAsipamANaM hodi / sesaM saMkhejjabhAge kade tattha bahubhAgA pamattasaMjadarAsipamANaM hodi / sesaM saMkhejakhaMDe kae tattha bahubhAgA appamattasaMjadarAsipamANaM hodi / sesaM saMkhejjabhAge kade tattha bahubhAgA sajogirAsipamANaM hodi / sesaM saMkhejjabhAge kade tattha bahubhAgA paMca-khavagapamANaM hodi| sesegabhAgo cauNhamuvasAmagANaM hodi| evaM bhAgabhAgo smtto| karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati gyAraha (sAsAdana aura saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnasaMbandhI rAziko samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati daza (saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnasaMbandhI jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai| yahAM para bahubhAga sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa hai| udAharaNa-2048 : 514 = 3253+ 1 = 4357 253 253. 514 514 514 514 506 yahAM para bahubhAga 2048 pramANa - 257 sAsAdanasamyagdRSTi rAzi hai| anantara nau (pramattasaMyatAdi 9) guNasthAnasaMbandhI rAzise saMyatAsaMyata rAziko bhAjita karake jo labdha Ave use rUpAdhika karake aura usakA viralana karake viralita rAzike pratyeka ekake prati daza (saMyatAsaMyatAdi 10) guNasthAnasaMbandhI rAziko samAna khaNDa karake deyarUpase dene para palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra viralanake prati nau (saMyatAdi 9) guNasthAnasaMbandhI rAzikA pramANa prApta hotA hai| yahAM para bahubhAga saMyatAsaMyata jIvarAzikA pramANa hai| udAharaNa-5122 = 256 +1 = 257; 2 2 2 2 2 yahAM para bahubhAga 512 saMyatA1 1 1 1 1 257 vAra saMyata rAzi hai| zeSa rAzike saMkhyAta bhAga karane para unameMse bahubhAga pramattasaMyata jIvarAzikA pramANa hai| zeSa rAzike saMkhyAta khaNDa karane para unameMse bahubhAga apramattasaMyata jIvarAzikA pramANa hai| zeSake saMkhyAta bhAga karane para unameMse bahubhAga sayogikevalI jIvarAzikA pramANa hai| zeSake saMkhyAta bhAga karane para unameMse bahubhAga pAMcoM kSapakoMkA pramANa hai / zeSa eka bhAga cAroM upazamakoMkA pramANa hai / isaprakAra bhAgabhAga samApta huaa| Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 14. saMpahi avagadasavvapamANassa sissassa ettheva rAsINamappabahuttaM bhaNissAmoame aNiyogaddAre edaM suttagAro bhaNissadi tti puNaruttadoso bhavaditi NAsaMkaNijjaM, tassa paDibuddha sissa visayattAdo / appaDibuddhasisse assiUNa sadavAraparUvaNaM piNa dosakAraNaM bhavadi / tattha appA bahugaM duvihaM, satthANappA bahugaM savvaparasthANa pAhu cedi / ettha micchAiDissa satthANappAbahugaM Natthi / kiM kAraNaM ? jeNa micchATThirAsIdo dhruvarAsI abbhahio jAdo / tattha tAva sAsaNasammAi Dissa satyANappA bahuaM vattaislAmo / taM jahA, savvatthovo avahArakAlo tasseva davvamasaMkhejjaguNaM ko guNagAro ? sagadavvasta asaMkhejadibhAgo / ko paDibhAgo 1 saga - avahArakAlo / adhavA guNagAro palidovamassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejANi palidovamapadamavaragamUlANi / ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlavaggo / ettha paDibhAgaNimittaM duguNAdikaraNaM aba jisane saMpUrNa jIvarAzike pramANako jAna liyA hai aise ziSya ke liye yahIM para jIvarAzikA alpabahutva batalAte haiM zaMkA- sUtrakAra AThaveM anuyogadvAra meM isakA kathana kareMge hI, isaliye yahAM para usakA kathana karane se punarukta doSa hotA hai ? samAdhAna - aisI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki, vaha punaruktidoSavicAra pratibuddha ziSyakA hI viSaya hai / kintu jo ziSya apratibuddha hai usakI apekSA sauvAra prarUpaNa karanA bhI doSakA kAraNa nahIM hai / alpabahutva do prakArakA hai, svasthAna alpabahutva aura sarvaparasthAna alpabahutva | oghaprarUpaNA meM mithyAdRSTi jIvarAzikA svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA / zaMkA- isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna - kyoMki, mithyAdRSTi jIvarAzise dhruvarAzi bar3I hai / aba pahale sAsAdanasamyagdRSTi rAzikA svasthAna alpabahutva batalAte haiN| vaha isaprakAra hai- sAsAdanasamyagdRSTikA avahArakAla sabase stoka hai / usIkA dravya avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apane (sAsAdana saMbandhI ) dravyakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / pratibhAga kyA hai ? apanA ( sAsAdanasaMbandhI ) avahArakAla pratibhAga hai / arthAt avahArakAlakA sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI dravyameM bhAga dene para jo labdha Ave usako avahArakAlase guNita karane para sAsAdana samyagdRSTi jIvarAzi hotI hai / athavA, guNakAra palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga hai jo palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? apane avahArakAlakA varga pratibhAga hai / udAharaNa - sAsAdana dravya 2048, avahArakAla 32, 2048 : 32 = 64 guNakAra, pratibhAga 32, palyopama 65536, avahArakAlakA varga 32x 32 = 1024 pratibhAga; 65536 / 1024 = 64 guNakAra Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14. davvapamANANugame ogha-appabahuttaparUvaNaM [115 kAdavvaM / taM jahA, vattaissAmo- sagaavahArakAleNa palidovame bhAge hide sAsaNasammAidvirAsI Agacchadi / viguNidaavahArakAleNa palidovame bhAge hide sAsaNasammAiDirAsissa dubhAgo Agacchadi / tiguNidaavahArakAleNa palidovame bhAge hide sAsaNasammAiTThirAsissa tibhAgo aagcchdi| evaM tAva duguNAdikaraNaM kAdavyaM jAva sAsaNasammAiTiavahArakAlassa addhacchedaNayamettavArA gadA ti / tattha aMtimaviyappaM vattaissAmo / sAsaNasammAihi-avahArakAlassa addhacchedaNae viraleUNa vigaM kariya aNNoNNabbhAse kade sAsaNasammAidvirAsissa avahArakAlo hodi / teNa avahArakAleNa sAsaNasammAihi. rAsissa avahArakAle guNide guNagArapaDibhAgo hodi / sAsaNasammAiTThidavvAdo palidovamamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? saga-avahArakAlo / evaM sammAmicchAihi asaMjadasammAiTi-saMjadAsaMjadANaM ca appAbahugaM vattavyaM / pamattasaMjadAdINaM satthANappAbahugaM Natthi, tesimvhaarkaalaabhaavaado| yahAM para pratibhAgakA pramANa nikAlaneke liye dviguNAdikaraNa vidhi karanA caahiye| vaha jisaprakAra hai Age usIko batalAte haiM- apane avahArakAlase palyopamako bhAjita karane para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai (65536 : 32 = 2048 sA.) dviguNita avahArakAlase palyopamako bhAjita karane para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA dUsarA bhAga AtA hai (65536 : 64 = 1024) / triguNita avahArakAlase palyopamake bhAjita karane para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA tIsarA bhAga AtA hai (65536 : 96 = 6823 ) / isaprakAra jabataka sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlake ardhacchedoMkA jitanA pramANa ho utanevAra dviguNAdikaraNa vidhi ho jAve tabataka yaha vidhi karate jAnA caahiye| vahAM aba antima vikalpako batalAte haiM- sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzisaMbandhI avahArakAlake ardhacchedoMko viralita karake aura usako do rUpa karake paraspara guNA karane para sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzike avahArakAlakA pramANa hotA hai| isa avahArakAlase sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzike apahArakAlako guNita karane para guNakArapratibhAgakA pramANa AtA hai| udAharaNa-sAsAdanasamyagdRSTi apahArakAla 32, ardhaccheda 5, 2 2 2 2= 32, 32432 % 1024 guNakAra pratibhAga. sAsAdanasamyagdRSTike dravyase palyopama asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanA arthAt sAsAdanasamyagdRSTikA avahArakAla guNakAra hai (2048432 = 65536 plyopm)| isIprakAra samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoMke alpabahutvakA kathana karanA cAhiye / pramattasaMyata AdikA svasthAna alpabaddutva nahIM pAyA jAtA hai, kyoMki, unakA avahArakAla nahIM hai| Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 14. savvaparatthANappAbahugaM vattaissAmo / taM jahA- savvatthovA cattAri uvsaamgaa| paMca khavagA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? aDDAijja rUvANi / sajogikevalidavvaM saMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA vaa| appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA vaa| pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejasamayA vA / savvattha hehimarAsiNovarimarAsimhi bhAge hide jo bhAgaladdho so gunngaaro| pamattasaMjadadavvAdo asaMjadasammAiTThi-avahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? saga-avahArakAlassa sNkhejdibhaago| ko paDibhAgo ? pamattasaMjadadavyaM / sammAmicchAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? saga-avahArakAlassa asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMjadasammAiTi-avahArakAlo / sAsaNasammAiTi-avahArakAlo saMkhejja aba sarvaparasthAna alpabahutvako batalAte haiN| vaha isaprakAra hai- cAroM upazAmaka (upazama zreNIke cAroM guNasthAnavartI jIva) sabase stoka haiM / pAMcoM kSapaka (kSapaka zreNIke cAroM guNasthAnavartI aura ayogikevalI jIva ) upazamakoMse saMkhyAtaguNe haiN| yahAM guNakAra kyA hai ? DhAI aMka guNakAra hai| udAharaNa--cAroM guNasthAnavartI upazAmaka 1216, 121643 =3040 paaNcoNksspk| sayogikevaliyoMkA dravyapramANa pAMcoM kSapakoMse saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| apramattasaMyata sayogikevaliyoMke pramANase saMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / pramattasaMyata apramattasaMyatoMke pramANase saMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| yahAM sarvatra nIcekI rAzise uparima rAzike bhAjita karane para jo bhAga labdha Ave vaha vahAM guNakAra hotA hai| udAharaNa-sayogikevalI 898502; apramatta 29699103, pramatta 59398206; 48537 isase sayogI rAziko guNita 29699103 : 898502 = 33898502 karane para apramatta rAzi AtI hai| 59398206 : 29699103 = 2 isa guNakArase apramatta rAziko guNita karane para pramattasaMyata rAzi AtI hai| pramattasaMyatake dravyase asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apane avahArakAlakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? pramattasaMyatakA dravyaprANa pratibhAga hai| udAharaNa-pramattasaMyata 59398206 % 2, asaMyatasamyagdRSTi avahArakAla 4; 422 guNakAra; 242 = 4 avahArakAla / asaMyatasamyagdRSTike avahArakAlase samyagmithyASTikA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apane avahArakAlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai? asaMyatasamyagdRSTikA avahArakAla pratibhAga hai| Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14.] davvapamANANugame ogha-appabahuttaparUvaNaM [ 117 guNo / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA vaa| ko paDibhAgo ? smmaamicchaaitti-avhaarkaalo| saMjadAsaMjada avahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? saga-avahArassa asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? sAsaNasammAiTi-avahArakAlo / tado saMjadAsaMjadadavyaM asaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagadavyassa asNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? saga-avahArakAlo / ahavA palidovamassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi palidovamapaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? saga avhaarkaalvggo| saMjadAsaMjadadavyassuvari sAsaNasammAiTThidavyaM asaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagadavvassa asNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? saMjadAsaMjadadavyamavahArakAlo / ahavA sAsaNasammAihi-avahArakAleNa udAharaNa-samyagmithyAdRSTi avahArakAla 16, 16 : 4 = 4 guNakAra; 444 = 16 samyagmithyAdRSTi avhaarkaal| samyagmithyASTrike avahArakAlase sAsAdanasamyagdRSTikA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya / pratibhAga kyA hai ? samyagmithyAdRSTikA avahArakAla pratibhAga hai| udAharaNa-sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAla 32, 32:16%2 guNakAra; 1642= 32 sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAla / sAsAdanasamyagdRSTike avahArakAlase saMyatAsaMyatakA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apane avahArakAlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? sAsAdanasamyagdRSTikA avahArakAla pratibhAga hai| udAharaNa-saMyatAsaMyata avahArakAla 128; 128:32 = 4 guNakAra; 324 4 = 128 saMyatAsaMyata avhaarkaal| saMyatAsaMyatake avahArakAlase saMyatAsaMyata dravyapramANa asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apane dravyakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? apanA (saMyatAsaMyatakA) avahArakAla pratibhAga hai| athavA, palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo palyopamake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? apane (saMyatAsaMyatake) avahArakAlakA varga pratibhAga hai| udAharaNa-saMyatAsaMyata dravya 512. 512 : 128 = 4 guNakAra; 12844 =512 saMyatAsaMyata dravya / athavA, 1284128 = 16384,6553616384 = 4 gunnkaar| saMyatAsaMyatake pramANake Upara sAsAdanasamyagdRSTikA dravyapramANa saMyatAsaMyatake dravyase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apane (sAsAdanake) dravyakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? saMyatAsaMyatake dravyapramANakA avahArakAla pratibhAga hai| athavA, sAsAdanasamyagdRSTike avahArakAlase saMyatAsaMyatake avahArakAlako bhAjita karane para Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2,14. saMjadAsajada-avahArakAle bhAge hide guNagAro rAsI Agacchadi / ahavA uvarimarAsiavahArakAleNa hehimarAsiM guNeUNa palidovame bhAge hide guNagArarAsI aagcchdi| ettha viguNAdikaraNaM kAdavvaM / taM jahA- saMjadAsaMjadarAsipamANeNa palidovame bhAge hide saMjadAsaMjada-avahArakAlo Agacchadi / viuNidasaMjadAsaMjadadavyapamANeNa palidovame bhAge hide saMjadAsaMjada-avahArakAlassa dubhAgo Agacchadi / tiguNidasaMjadAsaMjadarAsimA palidovame bhAge hide tasseva avahArakAlassa tibhAgo Agacchadi / edeNa kameNa NedavyaM jAva saMjadAsaMjadarAsissa guNagAro sAsaNasammAiTTi avahArakAlamattaM patto ti / tadA sAsaNasammAiTTi-avahArakAlo' saMjadAsaMjada-avahArakAlassa asaMkhejjadibhAgo aagcchdi| edeNa puvvuttaguNagAro saaheyvvo| saMjadAsaMjadaguNassa ukkassakAlo saMkhejjANi vassANi / sAsaNasammAiTiguNassa ukkassakAlo cha aavliyaao| edesimuvakkamaNakAlAdI appappaNo guNakAlapaDirUvA havaMti ti sAsaNasammAiTThidavyAdo saMjadAsaMjadadavveNa saMkhejjaguNeNa hodavvamidi ? Na esa doso, jadi vi sAsaNasammAiTThi-uvakka guNakAra rAzikA pramANa AtA hai| athavA, uparima rAzike avahArakAlase adhastana rAziko gaNita karake jo labdha Ave usase palyopamake bhAjita karane para guNakAra rAzi AtI hai| udAharaNa-sAsAdana dravya 2048, 2048 128 =16 guNakAra, 128416/2048 sAsAdana drvyprmaann| athavA, 128:32 =4 guNakAra, 51244%2048 sA. / athavA, 512432%16384, 65536:16384 =4 guNakAra, 51244 =2048 sA. / yahAM para dviguNAdikaraNa vidhi karanA cAhiye / vaha isaprakAra hai-saMyatAsaMyata rAzike pramANase palyopamake bhAjita karane para saMyatAsaMyatakA avahArakAla AtA hai (65536:512% 128) / dviguNita saMyatAsaMyata dravyake pramANase palyopamake bhAI para saMyatAsaMyatake avahArakAlakA dUsarA bhAga AtA hai (65536 : 1024 = 64) / triguNita saMyatAsaMyata rAzise palyopamake bhAjita karane para saMyatAsaMyatake avahArakAlakA tIsarA bhAga AtA hai (65536 1536 = 42512 ) / isI kramase tabataka le jAnA cAhiye jabataka saMyatAsaMyata rAzikA guNakAra sAsAdanasamyagdRSTike avahArakAlake pramANako prApta ho jAve / usa samaya sAsAdanasamyagdRSTikA avahArakAla saMyatAsaMyatake avahArakAlakA asaMkhyAtavAM bhAga AtA hai| isase pUrvokta guNakAra sAdha lenA cAhiye (128 : 32 = 4 gunnkaar)| zaMkA-saMyatAsaMyata guNasthAnakA utkRSTakAla saMkhyAta varSa hai aura sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnakA utkRSTakAla chaha AvalI hai| ataH inake upakramaNakAla Adika apane apane guNasthAnake kAlake anusAra hote haiM, isaliye sAsAdanasamyagdRSTike dravyapramANase saMyatA. saMyata dravyapramANa saMkhyAtaguNA honA cAhiye? 1 pratiSu kAlamatta ' iti paatthH| Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 14.] davapamANANugame ogha-appabahuttaparUvaNaM [119 maNakAlAdo saMjadAsaMjada-uvakkamaNakAlo saMkhejjaguNo havadi to vi saMjadAsaMjadadavvAdo sAsaNasammAihidavyamasaMkhejjaguNameva / kudo ? sammatta-cArittavirohisAsaNaguNapariNAmehiMto samayaM paDi asaMkhejjaguNAe seDhIe kammaNijjaraNaheubhUdasaMjamAsaMjamapariNAmo aidullaho tti kAUNa samayaM paDi saMjamAsaMjamaM paDivajjamANarAsIdo samayaM paDi sAsaNaguNaM paDivajjamANarAsI asaMkhejjaguNo havadi tti / sAsaNasammAidvirAsIdo sammAmicchAidivvaM saMkhejjaguNaM, sAsaNasammAdihi-cha-Avali-abbhaMtara-uvakkamaNakAlAdo aMtomuhuttametta-sammAmicchAiTi-uvakkamaNakAlassa saMkhejjaguNattAdo / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA vA / ettha vi rAsiNA rAsiM bhAge hiMde guNagArarAsI Agacchadi / avahArakAleNa avahArakAle bhAge hide guNagArarAsI Agacchadi / uvarimarAsi-avahArakAlaNa hehimarAsiM guNeUNa palidovame bhAge hide guNagArarAsI Agacchadi / sammAmicchAiTTidavvassuvari asaMjadasammAiTidavvamasaMkhejjaguNaM / kudo ? sammAmicchAiTThi-uvakkamaNa samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, yadyapi sAsAdanasamyagdRSTike upakramaNa kAlase saMyatAsaMyatakA upakramaNakAla saMkhyAtaguNA hai, to bhI saMyatAsaMyata dravyapramANase sAsAdanasamyagdRSTi dravyapramANa asaMkhyAtaguNA hI hai, kyoMki, samyaktva aura cAritrake virodhI sAsAdanaguNasthAnasaMbandhI pariNAmoMse pratyeka samayameM asaMkhyAtaguNI zreNIrUpase karmanirjarAke kAraNabhUta saMyamAsaMyamarUpa pariNAma atyanta durlabha haiM, isaliye pratyeka samayameM saMyamAsaMyamako prApta honevAlI jIvarAzikI apekSA pratyeka samayameM sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnako prApta honevAlI jIvarAzi asaMkhyAtaguNI hai| sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzise samyagmithyAdRSTi dravyakA pramANa saMkhyAtaguNA hai, kyoMki, sAsAdanasamyagdRSTike chaha AvalIke bhItara honevAle upakramaNa kAlase / dRSTi guNasthAnakA antarmuhUrtapramANa upakramaNa kAla saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai? saMkhyAta samaya guNakAra hai| yahAM bhI eka rAzikA dUsarI rAzimeM bhAga dene para guNakAra rAzi A jAtI hai| athavA, avahArakAlase avahArakAlake bhAjita karane para guNakAra rAzi A jAtI hai| athavA, uparima rAzike avahArakAlase adhastana rAziko guNita karake jo labdha Ave usakA palyopamameM bhAga dene para guNakAra rAzi A jAtI hai| * udAharaNa-samyagmithyAdRSTi dravya 4096, 4096 : 32% 128 guNakAra; 324 128 =4096 samyagmithyAdRSTi dravya / athavA, 4096:2048-2 guNakAra, 2048424096 samya. dravya / athavA, 32162 gunnkaar| 2048 x 2 = 4096 / athavA, 20484 16 = 32768, 65536 : 32768 =2 guNakAra, 2048x2= 4096 / samyagmithyAdRSTike dravyake Upara asaMyatasamyagdRSTikA dravya usase asaMkhyAtaguNA hai, kyoMki, samyagmithyAdRSTike upakramaNa kAlase asaMkhyAta AvaliyoMke bhItara honevAlA asaMyata Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 14. kAlAdo asaMkhejjAvaliyambhaMtara-asaMjadasammAiTi-uvakkamaNakAlassa asNkhejjgunnttaado| ahavA doNhaM pi guNaTThANANamukkkamaNakAlamaNavekkhiya asaMkhejjaguNattassa kAraNamaNNahA vuccade / taM jahA, samayaM paDi sammAmicchattaM paDivajjamANarAsIdo vedagasammattaM paDivajjamANarAsI asNkhejjgunno| jeNa vedagasammAiTThINamasaMkhejjadibhAgo micchattaM gacchadi / tassa vi asaMkhejadibhAgo sammAmicchattaM gacchadi / 'savvakAlamavavidarAsINa kyANusAriNA AeNa hodavvaM ' idi NAyAdo asaMjadasammAiTirAsIdo NipphiDidamettA ceva aTThavIsasaMtakammiyA micchAiTiNo vedagasammattaM paDivajjati / tamhA sammAmicchAiTThidavvAdo asaMjadasammAiTidabamasaMkhejjaguNamidi siddhaM / edaM vakkhANamettha padhANamidi geNhidavyaM / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / ettha vi tIhi payArehi guNagAro saaheyvyo| palidovamamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? saga-avahAra samyagdRSTikA upakramaNa kAla asaMkhyAtaguNA hai| athavA, pUrvokta donoM hI guNasthAnoMke upakramaNa kAlakI apekSA na karake samyagmithyAdRSTiyoMse asaMyatasamyagdRSTi asaMkhyAtaguNe haiM, isakA kAraNa dUsare prakArase kahate haiN| vaha isaprakAra hai- pratyeka samayameM samyagmithyAtvako prApta honevAlI rAzise vedakasamyaktvako prApta honevAlI rAzi asaMkhyAtaguNI hai / tathA jisa kAraNase vedakasamyagdRSTiyoMkA asaMkhyAtavAM bhAga mithyAtvako prApta hotA hai aura usakA bhI asaMkhyAtavAM bhAga samyagmithyAtvako prApta hotA hai| tathA 'sarvadA avasthita rAziyoMke vyayake anusAra hI Aya honA cAhiye' isa nyAyake anusAra mohanIyake aTThAvIsa karmokI sattA rakhanevAle jitane jIva asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzimeMse nikalakara mithyAtvako prApta hote haiM utane hI mithyAdRSTi vedakasamyaktvako prApta hote haiM, isaliye samyagmithyAdRSTike dravyase asaMyatasamyagdRSTikA dravya asaMkhyAtaguNA hai, yaha siddha ho jAtA hai| yaha vyAkhyAna yahAM para pradhAna hai aisA samajhanA cAhiye / guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / yahAM para bhI pUrvokta tInoM prakAroMse guNakAra sAdha lenA caahiye| udAharaNa-asaMyatasamyagdRSTi dravya 16384, 16384 : 16 = 1024 guNakAra 1641024 =16384 asaMyatasamyagdRSTi dravya / athavA, 163844096 = 4 guNakAra; 409644 % 16384 asaMyatasamyagdRSTi dravya / athavA, 16 4 = 4 guNakAra; 40964 4 = 16384 asaMyatasamyagdRSTi dravya / athavA, 4096x4 = 16384, 65536 16384 = 4 gaNakAra, 409644 = 16384 asaMyatasamyagdRSTi dravya / asaMyatasamyagdRSTike dravyase palyopama asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanA (asaMyatasamyagdRSTikA) avahArakAla guNakAra hai| udAharaNa-1638444 - 65536 pasyopama / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 15.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [121 kAlo / tassuvari siddhANaMtaguNA / ko guNagAro ? abhavasiddhiehiM aNaMtaguNo siddhANamasaMkhejjadibhAgo / micchAiTThI aNaMtaguNA / ko guNagAro ? abhavasiddhiehi vi aNaMtaguNo siddhehi vi aNaMtaguNo bhavasiddhiyANamaNaMtAbhAgassa annNtimbhaago| evamoghe codasaguNahANaparUvaNA samattA / davaTTiyamavalaMbiya dvidasissANamaNuggahaNaTuM sAmaNNeNa coddasaguNahANapamANaparUvaNaM kariya pajjavaTThiyaNayamavalaMbiya ThiyasisANamaNuggahaNaTThamAha AdeseNa gadiyANuvAdeNa NirayagaIe Neraiesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 15 // AdeseNa pajjavaNayAvalaMbaNeNa guNahANANaM pamANaparUvaNaM kIrade / ettha ityaMbhAvalakkhaNo tadiyANideso tti daTTayo / gadiyANuvAdeNa / sA ca bhedaparUvaNA codasamaggaNaDhANANi assiUNa dvidA / tehi akkameNa parUvaNA Na saMbhavadIdi apagadamaggaNaTThANANi avaNiya payadamaggaNavANajANAvaNaTuM gdigghnnN| AdesamassiUNa jA guNahANANaM pamANa palyopamake Upara siddha usase anantaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse anantaguNA yA siddhoMke asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| siddhoMse mithyAdRSTi jIva anantaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? abhavyoMse bhI anantaguNA, siddhoMse bhI anantaguNA aura bhavyasiddhoMke ananta bahubhAgoMkA anantavAM bhAga guNakAra hai| isaprakAra oghameM caudaha guNasthAna prarUpaNA samApta huii| dravyArthika nayakA avalambana karake sthita hue ziSyoMkA anugraha karaneke liye sAmAnyase caudahoM guNasthAnoM ke dravyapramANakA prarUpaNa karake aba payoyArthika nayakA avalambana karake sthita ziSyoMkA anugraha karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM __ AdezakI apekSA gatimArgaNAke anuvAise narakagatigata nArakiyoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM / / 15 // Adezase arthAt paryAyArthika nayakI apekSA guNasthAnoMke pramANakA prarUpaNa karate haiN| yahAM 'AdeseNa' isa padameM tRtIyA vibhaktikA nirdeza itthaMbhAvalakSaNa hai, aisA samajhanA cAhiye / aba 'gadiyANuvAdeNa' isa padakA spaSTIkaraNa karate haiN| Upara jo bhedaprarUpaNAkI pratikSA kI hai vaha bhedaprarUpaNA caudahoM mArgaNAoMkA Azraya lekara sthita hai| paraMtu unake dvArA akramase arthAt yugapat prarUpaNA nahIM ho sakatI hai, isaliye avivakSita mArgaNAsthAnoMko chor3akara prakRta mArgaNAsthAnake jJAna karAneke liye sUtrameM gati padakA grahaNa kiyA hai| AdezakA Azraya karake jo guNasthAnoMke pramANakI prarUpaNA kI jAtI hai vaha AcArya paraMparAke dvArA 1 asaMkhejjA rdyaa| anu. sUtra 141, pR. 179. 2 itthaMbhUtalakSaNe ( tRtiiyaa)| pANini, 2, 3, 20. Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 15. parUvaNA sA AiriyaparaMparAe aNAiNihaNattaNeNa AgadA tti jANAvaNa aNuvAdaragahaNaM / sesagadiNivAraNaDaM NirayagadiggahaNaM kadaM / sesagadIo mottUNa puvtraM NirayagadI ceva kimahaM buccade ? Na NeraiyadaMsaNeNa samuppaNNasajjhasassa bhaviyassa dasalakkhaNe dhammeNizcalasaruveNa buddhI ciTThaditti kAUNa puvvaM tapparUvaNAdo / raiesa tti kimahaM ? Na, tatthataNakhettakAlapa DisehaphalattAdo / micchAiTTiggahaNaM kimahaM ? sesaguNaDDANaNiyattaNaGkaM / davvapamANeNetti kimahaM ? khettakAlaNivAraNaGkaM / kevaDiyA idi pucchA kiMphalA ? jiNANamatthakattArattapaduppAyaNamuhaNa appaNo kattArattapaDisehaphalA / evaM godamasAmiNA pucchide mahAvIrabhayavaMteNa kevalaNANeNAvagadatikAlagoyarAsesapayattheNa asaMkhejA idi tesiM pramANaM parUvidaM / evamutte saMkhejjANatANaM paDiNiyattI / taM puNa asaMkheJjamaNeyaviyappaM / taM jahAanAdinidhanarUpase AI huI hai, isakA jJAna karAneke liye sUtrameM anuvAda padakA grahaNa kiyA hai| zeSa gatiyoMkA nirAkaraNa karaneke liye sUtrameM narakagati padakA grahaNa kiyA hai / zaMkA- zeSa gatiyoMke kathanako chor3akara pahale narakagatikA hI varNana kyoM kiyA jA rahA hai ? samAdhAna -- - nahIM, kyoMki, nArakiyoMke svarUpakA jJAna ho jAnese jise bhaya utpanna ho gayA hai aise bhavya jIvako dazalakSaNa dharmameM nizcalarUpase buddhi sthira ho jAtI hai, aisA samajhakara pahale narakagatikA varNana kiyA / zaMkA- sUtra meM ' Neraipasu ' yaha pada kisaliye diyA gayA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, narakagatisaMbandhI kSetra aura kAlakA pratiSedha karanA ukta padakA phala hai / zaMkA- sUtrameM 'micchAiTThI ' isa padakA grahaNa kisaliye kiyA hai ? samAdhAna - zeSa guNasthAnoMke nivAraNa ke liye mithyAdRSTi padakAM grahaNa kiyA hai / zaMkA - sUtra meM 'dravyapramANase' aisA pada kyoM diyA hai ? samAdhAna - kSetra aura kAlakA pratiSedha karaneke liye grahaNa kiyA hai / zaMkA- kitane haiM ' isa pRcchAkA kyA phala hai ? samAdhAna - jinendradeva hI arthakartA haiM, isa bAtake pratipAdana dvArA apane (bhUtabalike) kartApanakA niSedha karanA ukta pRcchAkA phala hai / narakagatimeM mithyAdRSTi nArakI kitane haiM, isaprakAra gautamasvAmIke dvArA pUchane para jinhoMne kevalajJAnake dvArA trikAlake viSayabhUta samasta padArthoMko jAna liyA hai, aise bhagavAn mahAvIrane 'asaMkhyAta hai' isaprakAra nArakiyoM ke pramANakA prarUpaNa kiyA / 'naraka meM mithyAdRSTi nArakI asaMkhyAta hai' isaprakAra kathana karane para saMkhyAta aura anatakI nivRtti ho jAtI hai / vaha asaMkhyAta aneka prakArakA hai / Age usIkA spaSTIkaraNa karate haiM ' dravyapramANase' padakA Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 15. davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [123 pAma ThavaNA daviyaM sassada gaNaNApadesiyamasaMkhaM / eyaM ubhayAdeso vitthAro savva-bhAvA ya // 57 // tattha NAmAsaMkhejjayaM NAma jIvAjIvamissasarUveNa hidaabhaMgAsaMkhejANaM kAraNaNiravekkhA saNNA / jaM taM duvaNAsaMkhejayaM taM kahakammAdisu sabbhAvAsambhAvaTThavaNAe ThavidaM asaMkhejamidi / jaM taM davyAsaMkhejayaM taM duvihaM Agamado NoAgamado ya / Agamo gaMtho siddhato sudaNANaM pavayaNamidi eyttttho| (pUrvAparaviruddhAdervyapeto doSasaMhateH / dyotakaH sarvabhAvAnAmAptavyAhRtirAgamaH // 5 // AgamAdaNNo NoAgamo / tattha asaMkhejjapAhuDajANao aNuvajutto Agamado davyAsaMkhejjayaM / kiM kAraNaM ? khavovasamavisihajIvadavyassa kathaMci khavovasamAdo avva. dirittassa AgamavavadesAvirohAdo / jaM taM NoAgamado davyAsaMkhejjayaM taM tivihaM, jANugasarIradavyAsaMkhejayaM bhaviyadavvAsaMkhejjayaM jANugasarIrabhaviyavadirittadavyAsaMkhejjayaM cedi| tattha jaM taM jANugasarIradavyAsaMkhejjayaM taM asaMkhejjapAhuDajANugassa sarIraM bhaviyavadramANasamujjAdattaNeNa tibhedamAvaNaM / kadhamaNAgamassa sarIrassa asaMkhejjavavaeso ? Na esa doso, nAma, sthApanA, dravya, zAzvata, gaNanA, apradezika, eka, ubhaya, bistAra, sarva aura bhAva isaprakAra asaMkhyAta gyAraha prakArakA hai // 57 // unameMse jIva, ajIva aura mizrarUpase sthita asaMkhyAta padArthoke bhedoMkI kAraNake vinA asaMkhyAta aisI saMzA rakhanA nAma asaMkhyAta hai / kASThakarmAdikameM sAkAra aura nirAkAra. rUpase yaha asaMkhyAta hai, isaprakArakI sthApanA karanA sthApanA asaMkhyAta hai| dravya asaMkhyAta Agama aura noAgamake bhedase do prakArakA hai| Agama, grantha, siddhAnta, zrutajJAna aura pravacana, ye ekArthavAcI nAma haiN| pUrvApara viruddhAdi doSoMke samUhase rahita aura saMpUrNa padArthoke dyotaka Aptavacanako Agama kahate haiM // 58 // Agamase anyako noAgama kahate haiN| jo asaMkhyAtaviSayaka prAbhRtakA jJAtA hai paraMtu vartamAnameM usake upayogase rahita hai, use AgamadravyAsaMkhyAta kahate haiM, kyoMki, kSayopazamayukta jIvadravya kSayopazamase kathaMcit abhinna hai, isaliye use Agama yaha saMjJA dene meM koI virodha nahIM AtA hai| noAgamadravyAsaMkhyAta tIna prakArakA hai, zAyakazaridravyAsaMkhyAta, bhavyadravyAsaMkhyAta, aura zAyakazarIra tathA bhavya ina donoMse bhinna tdvytiriktdrvyaasNkhyaat| asaMkhyAta. viSayaka zAstrako jAnanevAleke bhAvI, vartamAna aura atItarUpase tIna bhedako prApta hue zarIrako bAyakazarIradravyAsaMkhyAta kahate haiN| zaMkA-Agamase bhinna zarIrako asaMkhyAta, yaha saMzA kaise dI jA sakatI hai? Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 15. AdhAre AdheyovayAradasaNAdo / jahA asisadaM dhAvadi idi / ettha Na ghadakuMbhadilaMto jujjade, kuMbhassa ghdvvesaadsnnaado| ghadamidaM ciDhadi ti vaTTamANakAle ghadavavaeso kuMbhassa uvalabbhade ? ce Na, adIdANAgadakAlesu kuMbhassa ghadavavaesadasaNAdo / jaM taM bhaviyAsaMkhejjayaM taM bhavissakAle asaMkhejjapAhuDajANugajIvo / Na ca esa Agamado davyAsaMkhejjayamhi Nivadadi, saMpahi ettha khovasamalakkhaNadavyova-, ogaabhaavaado| je taM tavyadirittadavyAsaMkhejjayaM taM duvihaM, kammAsaMkhejjayaM NokammAsaMkhejjayaM cedi / tattha aTTha kammANi TThidiM paDuca kammAsaMkhejayaM / dIvasamuddAdi NokammAsaMkhejayaM / dhammatthiyaM adhammatthiyaM davyapadesagaNaNaM paDuJca egasarUveNa avavidamidi kaTTa sassadAsaMkhejayaM / jaM taM gaNaNAsaMkhejayaM taM pariyamme vuttaM / jaM taM apadesAsaMkhejayaM taM jogavibhAge palicchede paDucca ego jiivpdeso| athavA suNNoyaM bhaMgo, asaMkheja samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, AdhArameM AdheyakA upacAra dekhA jAtA hai| jaise, sau taravAre (sautaravAravAle) daur3atI haiN| tAtparya yaha hai ki sau taravAroMke AdhArabhUta puruSoM meM AdheyabhUta taravAroMkA upacAra karake jaise sau taravAreM daur3atI haiM yaha kahA gayA hai usIprakAra prakRtameM bhI samajha lenA caahiye| prakRtameM ghRtakumbhakA dRSTAnta lAgU nahIM hotA hai, kyoMki, kumbhakI ghRta saMjJA dhyavahArameM nahIM dekhI jAtI hai| zaMkA--yaha ghRta rakkhA hai, isaprakAra vartamAnakAlameM kumbhakI ghRta saMjJA pAyI jAtI hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, atIta aura anAgata kAlameM kumbhakI ghRta yaha saMjJA dekhI jAtI hai| jo jIva bhaviSyakAlameM asaMkhyAtaviSayaka prAbhRtakA jAnanevAlA hogA use bhAvi. dravyAsaMkhyAta kahate haiN| isakA AgamadravyAsaMkhyAtameM antarbhAva nahIM ho sakatA hai, kyoMki, dhartamAnameM isameM (bhAvidravyAsaMkhyAtameM ) kSayopazamalakSaNa dravya upayogakA abhAva hai| tadvayatirikta dravyAsaMkhyAta do prakArakA hai, karmatadvayatiriktadravyAsaMkhyAta aura nokarmatadvayatiriktadravyAsaMkhyAta / unameM AThoM karma sthitikI apekSA karmatadvayatiriktadravyAsaMkhyAta haiN| arthAt AThoM kaukI jaghanya aura utkRSTa sthiti asaMkhyAta samaya par3atI hai, isaliye ve sthitikI apekSA asaMkhyAtarUpa haiN| dvIpa aura samudrAdi nokarmatavyatiriktadravyAsaMkhyAta haiN| dharmAstikAya aura adharmAstikAya dravyarUpa pradezoMkI gaNanAke prati sarvadA ekarUpale avasthita haiM, isaliye ve donoM dravya zAzvatAsaMkhyAta haiN| gaNanAsaMkhyAtakA svarUpa parikarmameM kahA gayA hai / yogavibhAgameM jo avibhAgapraticcheda batalAye haiM, unakI apekSA jIvakA eka pradeza apradezAsaMkhyAta hai| athavA, asaMkhyAtameM usakA yaha bheda zUnyarUpa hai, kyoMki, asaMkhyAta paryAyoMke AdhArabhUta apradezI eka dravyakA abhAva hai| kucha AtmAkA eka pradeza Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 15.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 125 pjjaayaannmaahaarbhuud-appesegdvyaabhaavaado| Na ca ego jIvapadeso davvaM, tassa jiivdvyaavyvttaado| pajavaNae puNa avalaMbijamANe jIvassa egapadeso vi davvaM tatto vadirittasamudAyAbhAvAdo / jaM taM eyAsaMkhejayaM taM loyAyAsassa egadisA / kudo ? seDhiAgAreNa loyassa egadisaM pekkhamANe padesagaNaNaM paDucca saMkhAtIdAdo / jaM taM ubhayAsaMkhejayaM taM loyAyAsassa ubhayadisAo, tAo pektramANe padesagaNaNaM paDucca sNkhaabhaavaado| jaM taM savyAsaMkheJjayaM taM ghnnlogo| kudo ? ghaNAgAreNa logaM pekkhamANe padesagaNaNaM paDucca saMkhAbhAvAdo / jaM taM vitthArAsaMkhejayaM taM logAgAsapadaraM, logapadarAgArapadesagaNaNaM paDucca saMkhAbhAvAdo / jaM taM bhAvAsaMkheJjayaM taM duvihaM Agamado NoAgamado ya / Agamado bhAvAsaMkhejjayaM asaMkhejapAhuDajANago upajutto / NoAgamado bhAvAsaMkhejayaM ohiNANapariNado jIvo / edesu asaMkhejesu gaNaNAsaMkhejeNa payaMdaM / jadi gaNaNAsaMkhejjeNa payadaM to sesadasaviha-asaMkhejaparUvaNaM kimaDheM kIrade ? apagadamavaNiya payadaparUvaNahU~ / vuttaM ca dravya to ho nahIM sakatA hai, kyoMki, eka pradeza jIvadravyakA avayava hai| paryAyAthika nayakA avalambana karane para jIvakA eka pradeza bhI dravya hai, kyoMki, avayavoMse bhinna samudAya nahIM pAyA jAtA hai| lokAkAzakI eka dizA arthAt eka dizAsthita pradezapaMkti ekAsaMkhyAta hai, kyoMki, AkAza pradezoMkI zreNIrUpase lokAkAzakI eka dizA dekhane para pradezoMkI gaNanAkI apekSA usakI gaNanA nahIM ho sakatI hai / lokAkAzakI ubhaya dizAeM arthAt do dizAoM meM sthita pradezapaMkti ubhayAsaMkhyAta hai, kyoMki, lokAkAzake do ora dekhane para pradezoMkI gaNanAkI apekSA ve saMkhyAtIta haiN| ghanaloka sarvAsaMkhyAta hai, kyoMki, ghanarUpase lokake dekhane para pradezoMkI gaNanAkI apekSA ve saMkhyAtIta haiN| pratararUpa lokAkAza vistArAsaMkhyAta hai, kyoMki, pratararUpa lokAkAzake pradezoMkI gaNanAkI apekSA ve saMkhyAtIta haiN| bhAvAsaMkhyAta Agama aura noAgamake bhedase do prakArakA hai| asaMkhyAtaviSayaka prAbhRtako jAnanevAle aura vartamAna meM usake upayogase yukta jIvako AgamabhAvAsaMkhyAta kahate haiM / avadhijJAnase pariNata jIvako noAgamabhAvAsaMkhyAta kahate haiN| ina gyAraha prakArake asaMkhyAtoM se prakRtameM gaNanAsaMkhyAtase prayojana hai| zaMkA- yadi prakRtameM gaNanAsaMkhyAtase hI prayojana hai to zeSa daza prakArake asaMkhyAtoMkA varNana kyoM kiyA gayA? samAdhAna-aprakRta viSayakA nivAraNa karake prakRta viSayakA prarUpaNa karaneke liye, yahAM sabhI asaMkhyAtoMkA varNana kiyA hai| kahA bhI hai Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 15. apagayaNivAraNaLa payadassa parUvaNANimittaM ca / / saMsayaviNAsaNahU~ taccaTThavahAraNaTuM ca // 59 // vuttaM ja puvvAiriehi jattha jahA jANejjo avarimidaM tattha Nikkhive nniymaa| jattha bahuvaM Na jANadi cauhavo tattha Nikkhevo // 60 // idi / - adhavA NikkhevavisiTamedaM bhaNijjamANaM vattArassuppatthotthANaM kujjA idi Nikkhevo kIrade / tathA coktam pramANanayanikSepairyo'yoM nAbhisamIkSyate / __ yuktaM cAyuktavadbhAti tasyAyuktaM ca yuktavat // 61 // jaM taM gaNaNAsaMkhejayaM taM tivihaM, parittAsaMkhejayaM juttAsaMkhejayaM asaMkhejjAsaMkhejayaM cedi viyappado ekekaM tivihaM / tattha imaM hodi ti Nicchao uppAijjade / aprakRta viSayakA nivAraNa karaneke liye, prakRta viSayakA prarUpaNa karaneke liye, saMzayakA vinAza karaneke liye aura tattvArthakA nizcaya karaneke liye yahAM sabhI asaMkhyAtoMkA kathana kiyA hai|| 59 // pUrvAcAryoMne bhI kahA hai jahAM padArthoM ke viSayameM yathAvasthita jAne vahAM para niyamase aparimita nikSepa karanA cAhiye / para jahAM para bahuta na jAne vahAM para cAra nikSepa avazya karanA cAhiye // 60 // athavA, nikSepake vinA varNyamAna viSaya kadAcit vaktAko utpathameM le jAve, isaliye sabhIkA nikSepa kiyA hai| usIprakAra kahA bhI hai pramANa, naya aura nikSepake dvArA jisakA sUkSma vicAra nahIM kiyA jAtA hai vaha yukta hote hae bhI kabhI ayaktasA pratIta hotA hai aura ayakta hote hue bhI kabhI hotA hai|| 61 // gaNanAsaMkhyAta tIna prakArakA hai, parItAsaMkhyAta, yuktAsaMkhyAta aura asaMkhyAtAsaMkhyAta / ye tInoM bhI pratyeka utkRSTa, madhyama aura jaghanyake bhedase tIna tIna prakArake haiN| ukta tInoM asaMkhyAtoM se prakRtameM yaha asaMkhyAta liyA hai, Age isIkA nizcaya karAte haiM tasA pratIta 1jaM taM asaMkhejjayaM taM tividhaM, parittAsaMkhejjayaM juttAsaMkhejjayamasaMkhAsakhejjayaM cedi| jaM taM paricAsaMkhejayaM taM tividhaM, jahaNNaparicAsakhejjayaM ajahaNNamaNukkassaparitAsaMkhejjayaM ukkastaparicAsaMkhejjayaM cedi / jaMtaM juttAsaMkhejjayaM taM tividhaM, jahaNNajuttAsaMkhejjayaM ajahaNNamaNukkassajuttAsaMkhejjayaM ukkassajuttAsaMkhejjayaM cedi / jaM taM asaMkhejjAsaMkhejjayaM taM tividhaM jahaNNaasaMkhejjAsaMkhejjayaM ajahaNNamaNukkassaasaMkhejjAsaMkhejjaya ukkassaasaMkhejjA. saMkhejjayaM cedi / ti. pa. patra. 52. saMkhejjamasaMkhaNaMtamidi tivihaM / saMkhaM tilladu tivihaM paritta juttaM ti dugavAraM // tri.sA. 13. saMkhijjegamasaMkhaM parittajuttaniyapayajuyaM tivihaM / ka. maM. 4, 71. Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 15.] davvapamANANugame NisyagadipamANaparUvaNaM [120 parittAsaMkhejayaM Na bhavadi, juttAsaMkhejayaM pi Na bhavadi, asaMkhejjAsaMkhejjassevaM gahaNaM, asaMkhejjA idi bahuvayaNaNidesAdo / pAie dosu vi bahuvayaNovalaMbhAdo vattimuheNa savvesu asaMkhejjabahuttavirohAbhAvAdo vA aNeyaMtio heduridi cettarihi ' asaMkhejjAsaMkhejAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa' itti purado bhaNNamANasuttAdo asaMkhejjAsaMkhejjassa uvaladdhI havadi / taM pi tivihaM jahaNNamukkassaM ajahaNNamukkassAsaMkhejjAsaMkhejjayaM cedi / tattha vi jahaNNamasaMkhejjAsaMkhejjayaM Na bhavadi ukassamasaMkhejjAsaMkhejjayaM pi Na bhavadi ajahaNNamaNukkassAsaMkhejjAsaMkhejjasseva gahaNaM / kudo ? 'jamhi jamhi asaMkhejjAsaMkhejjayaM maggijjadi tamhi tamhi ajahaNNamaNukassa-asaMkhejjAsaMkhejjasseva gahaNaM bhavadi'' idi pariyammavayaNAdo / taM pi ajahaNNamaNukkassAsaMkhejjAsaMkhejjayamasaMkhejjaviyappamidi imaM hodi tti Na jANijjade ? jahaNNa-asaMkhejjAsaMkhejjAdo palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettANi prakRtameM parItAsaMkhyAta vivakSita nahIM hai aura yuktAsaMkhyAta bhI nahIM liyA gayA hai, ataH yahAM asaMkhyAtAsaMkhyAtakA hI grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, sUtrameM ' asaMkhejjA' isaprakAra bahuvacanarUpa nirdeza kiyA hai| zaMkA-prAkRtameM dvivacanake sthAnameM bhI bahuvacana pAyA jAtA hai| athavA, vRttimukhase sabhI asaMkhyAtoM meM asaMkhyAtake bahutvake svIkAra kara lenemeM koI virodha nahIM AtA hai, isaliye prakRtameM asaMkhyAtAsaMkhyAtake grahaNa karaneke liye jo ' asaMkhejjA' yaha bahuvacanarUpa hetu diyA hai vaha anaikAntika hai| samAdhAna-yadi aisA hai to ' asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNiussappiNIhi avahiraMti kAleNa ' isaprakAra Age kahe jAnevAle sUtrase asaMkhyAtAsaMkhyAtakA grahaNa ho jAtA hai| vaha asaMkhyAtAsaMkhyAta bhI tIna prakArakA hai, jaghanya, utkRSTa aura ajaghanyotkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta / ina tInoM meM bhI prakRtameM jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAta nahIM hai aura utkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta bhI nahIM hai, kiMtu prakRtameM ajaghanyAnutkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAtakA hI grahaNa hai, kyoMki, 'jahAM jahAM asaMkhyAtAsaMkhyAta dekhA jAtA hai vahAM vahAM ajaghanyAnutkRSTa arthAt madhyama asaMkhyAtAsaMkhyAtakA hI grahaNa hotA hai,' aisA parikarmakA vacana hai| "zaMkA-vaha madhyama asaMkhyAtAsaMkhyAta bhI asaMkhyAta vikalparUpa hai, isaliye yahAM yaha bheda liyA hai, yaha nahIM jAnA jAtA hai ? samAdhAna-jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtase palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra vargasthAna Upara jAkara aura jaghanya parItAnantase asaMkhyAta lokamAtra vargasthAna nIce Akara donoMke 1 ti. pa. patra 52 Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] chakAvaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 15. vaggaTThANANi uvari abbhussaridUNa jahaNNaparittANaMtAdo asaMkhejjalogamettavaggaTThANANi hehA osariUNa doNhamaMtare jiNadivabhAvarAsI ghettvyo| adhavA tiNNivAravaggidasaMvaggidarAsIdo asaMkhejjaguNo chadavyapakkhittarAsIdo asaMkhejaguNahINo / ko tiNNivAravaggidasaMvaggidarAsI ko vA chadavyapakkhittarAsi tti vutte buccade- jahaNNamasaMkhejAsaMkhejjaM viraleUNa ekekassa rUvassa jahaNNamasaMkhejjAsaMkhejayaM dAUNa vaggidasaMvaggidaM kariya puNo uppaNNarAsiM duppaDirAsiM kariya egarAsiM viraleUNa ekkekkassa rUvassa uppaNNamahArAsiM dAUNa aNNoNNabhatthaM kariya puNo uppaNNarAsiM duppaDirAsiM kariya egarAsiM viraleUNa ekkekkassa ruvassa uppaNNamahArAsiM dAUNa aNNoNNabbhatthe kade tiNNivAravaggidasaMbaggidarAsI hvdi| esA tiNNivAravaggidasaMvaggidarAsI palidovamassa asNkhejjdibhaago| kudo ? jeNedassa vaggasalAgANaM vaggasalAgAo jahaNNaparittAsaMkhejjassa uvarimavaggamapAveUNuppaNNAo palidovamavaggasalAgANaM puNa vagga madhyameM jinedradevane jo rAzi dekhI hai usakA yahAM grahaNa karanA caahiye| athavA, tInavAra vargitasaMvargita rAzise asaMkhyAtaguNI aura chaha dravyaprakSipta rAzise asaMkhyAtaguNI hIna rAzi prakRtameM lenA caahiye| zaMkA-tInavAra vargitasaMvargita rAzi kaunasI hai aura chaha dravyaprakSipta rAzi kaunasI hai ? isaprakAra pUchane para AcArya uttara dete haiM samAdhAna - jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtakA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara jaghanya asaMkhyAtAsaMkhyAtako deyarUpase de kara unakA paraspara gaNA karanese jo rAzi utpanna ho usakI phirase do paMktiyAM karanI caahiye| unameMse eka rAzikA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara dUsarI paMktimeM sthita mahArAziko deyarUpase dekara paraspara guNA karanese jo mahArAzi utpanna ho, usakI phirase do paMktiyA karanI caahiye| unameM se ekakA viralana karake aura usa viralita rAzike Upara dUsarI paMktimeM sthita utpanna huI mahArAziko deyarUpase dekara paraspara guNA karane para tInavAra vargitasaMvargita rAzi utpanna hotI hai / (pRSTha 23 para tInavAra vargitasaMvargitarAzikA bIjagaNitase udAharaNa diyA hai usIprakAra yahAM samajhanA caahiye|) yaha tInavAra vArgitasaMvargita rAzi palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga hai, kyoMki, isakI vargazalAkAoMkI vargazalAkAeM jaghanya parItAsaMkhyAtaMke uparima vargako nahIM prApta hokara, 1 ti. pa. pata 52. tri. sA. 38.41. bitica upaMcamaguNaNe kamA sagAsaMkha paDhamaca usattA / NatA te rUvajuA majjhA rUvUNa guru pacchA // ia suttattaM anne vaggiamikasi ca utthayamasaMkha / hoi asaMkhAsaMkhaM lahu rUvajuaM tu taM mamaM // rUvaNamAimaM guru tivamgi tasthime dasakkhave // ka.gra. 4, 79.81. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 16.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 129 salAgAo padarAvaliyAdo uvari gaMtUNuppaNNAo, tamhA tiNNivAravaggidasaMvaggidarAsIdo NeraiyamicchAihirAsI asaMkhejjaguNo / ko chadavapakkhittarAsI ? dhammAdhammA loyAyAsA patteyasarIra-egajIvapadesA / bAdarapadihidA vi ya chappede'saMkhapakkhevA' // 62 // edANi cha davvANi puvvuttarAsimhi pakkhitte chadavbapakkhittarAsI hodi / evaM vihANeNa bhaNidaajahaNNamaNukkassAsaMkhejjAsaMkhejjayassa jattiyANi rUvANi tattiyametto NeraiyamicchAiTThirAsI hodi / evaM davapamANaM samattaM / asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ustappiNIhi avahiraMti kAleNa // 16 // kimarse micchAiTTirAsI kAleNa parUvijade ? Na, asaMkhejjarAsI savvA Nihadi arthAt jaghanya parItAsaMkhyAtake Upara aura usake uparima vargake nIce utpanna huI haiM aura palyopamakI vargazalAkAoMkI vargazalAkAe pratarAvalIke Upara jAkara utpanna huI haiN| isase pratIta hotA hai ki tInavAra vargitasaMvargita asaMkhyAtAsaMkhyAta rAzise nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi asaMkhyAtaguNI hai| zaMkA-chaha dravya prAkSipta rAzi kaunasI hai ? samAdhAna-dharmadravya, adharmadravya, lokAkAza, apratiSThita pratyeka vanaspati, eka jIvake pradeza aura bAdara pratiSThita pratyeka vanaspati ye chaha asaMkhyAta rAziyAM tInavAra vargitasaMvargita rAzimeM milA denA cAhiye // 62 // ina chaha rAziyoMko pUrvokta rAzimeM prakSipta karane para chaha dravya prakSipta rAzi hotI hai| isa vidhise kahe gaye madhyama asaMkhyAtAsaMkhyAtakA jitanA pramANa ho utanI nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi hai| __isaprakAra dravyapramANakA varNana samApta huaa| kAlakI apekSA nAraka mithyAdRSTi jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta apasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta ho jAte haiM // 16 // zaMkA-nAraka mithyAdRSTi jIvoMkA kAlakI apekSA kisaliye prarUpaNa kiyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, saMpUrNa asaMkhyAta jIvarAzi samApta ho jAtI hai, isa 1 dhammAdhammA logAgAsA egajIvapadesA cattAri vi logAgAsamettA pattegasarIravAdarapadiTThiya ede| ti. pa. 52. dhmmaadhmmigijiivglogaagaasppdesptteyaa| tatto asaMkhaguNidA padidvidA chappi rAsIo // tri. sA. 42. 2 asaMkhijjAhiM ussappiNIosappiNIhiM avahIraMti kaalo| anu. sU. 142. pR. 184, Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 16. tti pnnnnvnnnndvttaado| kimaDhe khettapamANamaikamma kAlapamANaM vuccade ? Na esa doso, 'jadappavaNNaNIyaM taM puyameva bhANiyavyaM' idi vayaNAdo / kathaM kAlAdo khetaM bahuvaNNaNijjaM ? Na, tamhi seddhi-jgpdr-vikkhNbhsuucipruuvnnaannmtthitaado| ke vi AiriyA jaM bahuvaM taM suhumamidi bhaNaMti suhumo ya havadi kAlo tatto suhumaM khu jAyada khettaM / aMgula-asaMkhabhAge havaMti kappA asaMkhejjA // 63 // edaM Na ghaDade / kudo ? dayAdo thUlaM khettaM chaDiya davyassa parUvaNANNahANuvavattIdo / kadhaM davvAdo khettaM thUlaM ? vuccade suhumaM tu havadi khettaM tatto suhumaM khu jAyade davyaM / davvaMgulamhi ekke havaMti khettaMgulANaMtA // 64 // davva-khettaMgule paramANupadesA AgAsapadesA ca sarisA ti NedaM ghaDade ? ce Na, bAtakA zAna karAnA kAlakI apekSA prarUpaNa karanekA prayojana hai| zaMkA-kSetrapramANakA ullaMghana karake pahale kAlapramANakA prarUpaNa kisaliye kiyA jA rahA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, 'jo alpavarNanIya hotA hai usakA pahale varNana karanA jAhiye' isa vacanake anusAra pahale kAlapramANakA prarUpaNa kiyA hai| zaMkA-kAlase kSetra bahuvarNanIya kaise hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, kSetrameM jagazreNI, jagapratara aura viSkambhasUcIkI prarUpaNA pAI jAtI hai, isaliye kAlase kSetra bahuvarNanIya hai| kitane hI AcArya aisA kahate haiM ki jo bahuta arthAt bahuta pradezoMse upacita hotA hai vaha sUkSma hotA hai / yathA kAla sUkSma hotA hai aura kSetra usase bhI sUkSma hotA hai, kyoMki, eka aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgameM asaMkhyAta kalpakAla A jAte haiM / arthAt eka aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake jitane pradeza hote haiM asaMkhyAta kalpakAlake utane samaya hote haiM // 63 // paraMtu una AcAryoMkA yaha vyAkhyAna ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, dravyase kSetra sthUla hai, isa bAtako chor3akara hI pahale dravyapramANako prarUpaNA bana sakatI hai, anyathA kSetrapramANake prarUpaNake pahale dravyapramANakI prarUpaNA nahIM bana sakatI hai| zaMkA-dravyase kSetra sthUla kaise hai ? samAdhAna-kSetra sUkSma hotA hai aura usase bhI sUkSma dravya hotA hai, kyoMki, eka dravyAMgulameM (gaNanAkI apekSA) ananta kSetrAMgula pAye jAte haiM // 64 // zaMkA-eka dravyAMgula aura eka kSetrAMgulameM paramANupradeza aura AkAza-pradeza samAna hote haiM, isaliye pUrvokta vyAkhyAna ghaTita nahIM hotA hai ? Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 131 ekamhi khettaMgule ogAhe annNtdvvNguldsnnaado| asaMkhejjAsaMkhejjANaM osappiNiussappiNINaM samae salAgabhUde ThaveUNa NeraiyamicchAidvirAsI ca ThaveUNa salAgAdo ego samao avahirijjadi, NeraiyamicchAidvirAsIdo ego jIvo avhirijjdi| evaM puNo puNo avahirijjamANe salAgarAsI raiyamicchAiTThI ca jugavaM Niluti / adhavA osappiNi-ussappiNIo do vi milidAo kappo havadi, teNa kappeNa NeraiyamicchAiTirAsimhi bhAge hide jaM bhAgaladdhaM tattiyametA kappA havaMti / evaM kAlapamANaM samattaM / khetteNa asaMkhejjAo seDhIo jagapadarassa asaMkhejjadibhAgamettAo / tAsiM seDhINaM vikkhaMbhasUcI aMgulavaggamUlaM vidiyavaggamUlaguNideNa // 17 // samAdhAna -- nahIM, kyoMki, eka kSetrAMgulameM avagAhanAkI apekSA ananta dravyAMgula dekhe jAte haiN| asaMkhyAtAsaMkhyAta apasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke samaya zalAkArUpase eka ora sthApita karake aura dUsarI ora nAraka mithyAdRSTi jIvarAziko sthApita karake zalAkA rAzimeMse eka samaya kama karanA cAhiye aura nAraka mithyAdhi jIvarAzimeMse eka jIva kama karanA cAhiye / isaprakAra zalAkArAzi aura nAraka mithyAdRSTi jIvarAzimeMse punaH punaH eka eka kama karane para zalAkArAzi aura nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi yugapat samApta ho jAtI haiN| athavA, apasarpiNI aura utsarpiNI ye donoM milakara eka kalpakAla hotA hai / usa kalpakA nAraka mithyAdRSTi jIvarAzimeM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave utane kalpakAla nAraka mithyAdRSTi jIvarAzikI gaNanAmeM pAye jAte haiN| isaprakAra kAlapramANakA varNana samApta huaa| kSetrakI apekSA jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta jagazreNIpramANa sAmAnya nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi hai| una jagazreNiyoMkI viSkaMbhasUcI, sUcyaMgulake prathama vargamUlako usIke dvitIya vargamUlase guNita karane para jitanA labdha Ave, utanI hai // 17 // vizeSArtha- khuddAbandhameM sAmAnya nArakiyoMke pramANa lAneke liye viSkaMbhasUcIkA 1 sUciH ekapradezikA paMktiH / paJcasaM. 2, 14 svI. TI. 2 sAmaNNA NeraiyA dhaNaaMgulabidiyamUlaguNaseDhI / go, jI. 142. khettao asaMkhejjAo seDhIo payarassa asaMkhijjaibhAgo tAsi NaM seDhINaM vikkhaMbhamUI aMgulapadamavaggamUlaM bihaavaggamUlapaDappaNaM / ahava NaM aMgulabiiavaggamUlaghaNapamANamecAo settiio| anu. sU. 142. pR. 184. ettha (khuddAbaMdhe) sAmaNNaNeraiyANaM vuttavikkhaMbhasUcI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132] chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 17. saMkhejjANatANaM NivAraNaTThamasaMkhejavayaNaM / asaMkhejjAo seDhIo idi sAmaNNavayaNeNa savvAgAsaseDhIe gahaNaM kiNNa pAvade ? Na, tassa pallo sAyara-sUI padaro ya ghaNaMgulo ya jagaseDhI / logapadaro ya logo ajha du mANAM muNeyavvA // 65 // idi pamANaDagammatare appidttaado| Na ca pamANe parUvijjamANe appamANassapaveso asthi, aippasaMgAdo / adhavA 'micchAiTThI dabapamANeNa asaMkhejA' idi billavayaNAdo jANijjade jahA aNaMtAe savyAgAsaseDhIe gahaNaM Natthi tti / jagapadarassa asaMkhejjadibhAgo idi kimahU~ ? Na, jagapadarassa saMkhejjadibhAgappahuDi uvarimasavvasaMkhA pramANa pUrvokta hI batalAyA hai| aba yadi sAmAnya nArakiyoMkI aura mithyAdRSTi nArakiyoMkI viSkabhasUcI eka mAna lI jAtI hai to narakameM guNasthAnapratipanna jIvoMkA abhAva prApta ho jAtA hai jo saMgata nahIM hai| ataeva yahAM para mithyAdRSTi nArakiyoMkI jo viSkaMbhasUcI batalAI hai, yaha sAmAnya kathana hai| vizeSarUpase vicAra karane para sUcyaMgulake prathama dhargamUlakA dvitIya vargamUlase guNA kara dene para jo nAraka sAmAnya viSkaMbhasUcI Ave use kiMcit nyUna kara dene para mithyAdRSTi nArakiyoMkI viSkaMbhasUcI hotI hai| saMkhyAta aura anantake nivAraNa karane ke liye sUtra meM 'asaMkhyAta' yaha vacana diyA hai| zaMkA-sUtrameM 'asaMkhyAta jagazreNiyAM' aisA sAmAnya vacana diyA hai, isaliye usase saMpUrNa AkAza-zreNiyoMkA grahaNa kyoM nahIM prApta hotA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, vaha zreNIpramANa palya, sAgara, sUcyaMgula, pratarAMgula, ghanAMgula, jagazreNI, lokapratara aura loka, isaprakAra ye ATha upamApramANa jAnanA cAhiye // 65 // isaprakAra ina ATha pramANoMke bhItara A jAtA hai| aura jisakA pramANake bhItara prarUpaNa kiyA gayA hai usameM apramANakA praveza nahIM ho sakatA hai, anyathA atiprasaMga doSa A jaaygaa| / athavA, 'nAraka mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA asaMkhyAta haiM' isa pUrvokta vacanase jAnA jAtA hai ki prakRtameM saMpUrNa AkAzakI ananta jagazreNiyoMkA grahaNa nahIM hai| zaMkA-sUtrameM 'jagapratarakA asaMkhyAtaveM bhAgapramANa' yaha vacana kisaliye diyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, jagapratarake saMkhyAtaveM bhAgako Adi lekara uparima ceva NeraDyamicchAiTThINaM jIvaTThANe paravidA, kadhaM teNede Na viramjhade ? aalaavbhedaabhaavaad|| asthado pUNa bhedo asthi ceva, sAmapaNavisaMsavikkhaMbhasUcINaM samANattavirohAdo |xx tamhA etthataNavikkhaMbhasUcI puNa kiMcUNaghaNaMgulavidiyavaggamUlamettA tti ghettavvaM / dhavalA (khuddAbaMdha) patra 518., a. 1 pratiSu ' duvRNA ' iti pAThaH / 2pallo sAyara sUI padaro ya ghaNaMgulo ya jgseddhii| loyapadaro ya logo uvamapamA evmddhvihaa|| tri. sA.92. Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davapamANANugame NityagadipamANaparUvaNaM [133 paDisehaphalattAdo / kimarse vikkhaM bhasUI parUvijjade ? Na, padarassa asaMkhejadibhAgo idi sAmaNNeNa vutte tassa pamANaM kiM saMkhejjA seDhIo bhavadi, kimasaMjkhajA seDhIo bhavadi idi jAdasaMdehassa sissassa Niccha yajaNaNaTuM seDhINaM vikhaMbhasUIe pamANaM vuttaM / / davya-khetta-kAlapamANANaM savyesi vikkhaM bhasUIdo ceva Nicchao hodi tti kAUNa tAva vikkhaMbhasUIpamANaparUvaNaM kstaamo| aMgulabaggamUle vikkhaMbhasUI havadi / taM kiM bhUdamidi vutte vidiyavaggamUlaguNaNeNa ubalakkhiyaM / taM kadhaM jANijade ? itthNbhaavlkkhnntiyaannisaado| jahA jo jaDAhi so bhuMjaditti / aMgulabaggamUlamidi vutte .................................... saMpUrNa saMkhyAkA pratiSedha karanA sUtrameM diye gaye ukta vacanakA phala hai| zaMkA- yahAM para viSkaMbhasUcIkA prarUpaNa kisaliye kiyA gayA hai ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, 'pratarakA asaMkhyAtavAM bhAga' aisA sAmAnyarUpase kahane para usakA pramANa kyA saMkhyAta jagazreNiyAM hai, athavA asaMkhyAta jagazreNiyAM hai, isaprakAra jisa ziSyako saMdeha ho gayA hai usako nizcaya karAneke liye jagaNiyoMkI viSkaMbhasUcIkA pramANa kahA hai| viSkaMbhasUcIke kathanase hI dravyapramANa, kSetrapramANa aura kAlapramANa, ina sabakA nizcaya ho jAtA hai, aisA samajhakara pahale viSkaMbhasUcIke pramANakA prarUpaNa karate haiM ___ sUcyaMgulake prathama vargamUlameM, arthAt sUcyaMgulake prathama vargamUlakA Azraya lekara, viSkabhasUcI hotI hai / vaha sUcyaMgulakA prathama vargamUla kisarUpa hai, aisA pUchane para AcArya kahate haiM ki sUcyaMgulake dvitIya vargamUlake guNAse upalakSita hai| arthAt sUcyaMgulake prathama vargamUlako usIke dvitIya vargamUlase guNita kara dene para sAmAnya nAraka mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI hotI hai| udAharaNa-sacyaMgula 242, viSkaMbhasUcI 2, sUcyaMgulakA prathama vargamUla 2, sUcyaM. gulakA dvitIya vargamUla 2, 242 = 2 visskNbhsuucii| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-'vidiyavaggamUlaguNideNa' sUtrake isa padameM Aye hue itthaMbhAvalakSaNa tRtIyA vibhaktike nirdezase yaha jAnA jAtA hai ki yahAM para sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase 1 guNideNetti NedaM tadiyAe egavayaNaM kiM tu sattamIe egavayaNeNa padamAe vayaNeNa vA hodavvamaNNahA suttasaMbaMdhAbhAvAdo / dhavalA (khuddAbaMdha) patra 518. a. 2 itthaMbhUtalakSaNe / 2 / 3 / 21 pANini / kaMcitprakAraM prAptasya lakSaNe tRtIyA syAt / jttaabhistaapsH| jaTAzApyatApasatvaviziSTa ityarthaH / vRttiH / Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 ] chakvaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 17. padaraMgulassa ghaNaMgulassa vA vaggamUlassa gahaNaM kadhaM No pAvade ? Na, 'aTTharUvaM vaggijjamANe vaggijjamANe asaMkhejjANi vaggaTThANANi gaMtUNa sohammIsANavikkhabhasUI uppjjdi| sA saI vaggidA jeraiyavikkhaMbhasUI hvdi| sA saI vaggidA bhavaNavAsiyavikkhaMbhamUI havadi / sA saI vaggidA ghaNaMgulo havadi ' tti pariyammavayaNAdo Navvade ghaNa-padaraMgulANaM vaggamUlassa gahaNaM Na havadi kiMtu sUci aMgulabaggamUlasleva gahaNaM hodi tti, aNNahI ghaNaMgulavidiyavaggamUlassa annuppttiido| saMpahi sUciaMgulavidiyavaggamUlaM bhAgahAra guNita prathama vargamUla liyA hai| jaise, 'jo jaTAoMse yukta hai vaha tapasvI bhojana karatA hai| yahAM para itthaMbhAvalakSaNa tRtIyA nirdeza honese jaTAoMvAlA yaha artha nikala AtA hai, usIprakAra prakRtameM bhI samajha lenA caahiye| zaMkA-'aMgulakA vargamUla' aisA sAmAnya kathana karane para usase pratarAMgulake vargamUla athavA ghanAMgulake vargamUlakA grahaNa kyoM nahIM prApta hotA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, 'AThakA uttarottara varga karate hue asaMkhyAta vargasthAna jAkara saudharma aura aizAnasaMbandhI viSkaMbhasUcI prApta hotI hai| usakA (saudharmadvikasaMbandhI viSkaMbhasUcIkA) usIse varga karane para nAraka sAmAnyasaMbandhI viSkaMbhasUcI prApta hotI hai| usakA (nArakasaMbandhI viSkaMbhasUcIkA ) usIse varga karane para bhavanavAsI devAsaMbandhI viSkaMbhasUcI prApta hotI hai| usakA (bhavanavAsiviSbhasUcIkA) usIse varga karane para ghanAMgula prApta hotA hai| isa parikarmake vacanase jAnA jAtA hai ki prakRtameM ghanAMgula aura pratarAMgulake vargamUlakA grahaNa nahIM kiyA hai, kintu sUcyaMgulake vargamUlakA hI grahaNa kiyA hai| yadi aisA na mAnA jAya to sAmAnya nAraka viSkaMbhasUcIko jo ghanAMgulake dvitIya vargamUlapramANa kahA hai vaha nahIM bana sakatA hai| vizeSArtha-Upara jo parikarmakA uddharaNa diyA hai usase spaSTa patA laga jAtA hai ki sAmAnya nArakaviSkaMbhasUcI dhanAMgulake dvitIya vargamUla pramANa hai| aba yadi sUtrameM aMgula sAmAnyakA ullekha honese usase hama sUcyaMgulakA grahaNa na karake pratarAMgula yA ghanAMgulakA grahaNa kareM to pUrvokta sUtrake abhiprAyakA parikarmake vacanake sAtha virodha A jAtA hai, kyoMki, ukta sUtrakA artha karate hue, yadi hama ghanAMgulake prathama vargamUlakA dvitIya vargamUlase guNA karane para sAmAnya nAraka viSbhasUcIkA pramANa hotA hai, aisA artha karate haiM to parikarmake ukta vacanake sAtha virodha hai hii| aMgulakA artha pratarAMgula karane para bhI yahI Apatti AtI hai| hAM, aMgulakA artha sUcyaMgula le liyA jAtA hai to koI virodha nahIM AtA hai, kyoMki, sUcyaMgulake prathama vargamUlakA dvitIya vargamUlase guNA karane para jo pramANa AtA hai vaha ghanAMgulake dvitIya vargamUla pramANa hI hotA hai| isase spaSTa ho jAtA hai ki sUtrameM aMgulase sUcyaMgulakA hI grahaNa karanA cAhiye / aba sUcyaMgulake dvitIya vargamUlako bhAgahAra karake aura sUcyaMgulako bhAjaka karake Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 135 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM kAUNa sUciaMgulaM vihajjamANamidi kadda vikkhaMbhasUciparUvaNaM vaggaTThANe khaMDida-bhAjida. viralida-avahida pamANa-kAraNa-Nirutti-viyappehi vattaissAmo / tattha khaMDidAdicaukkaM sugamaM / tassa pamANaM kettiyaM? sUciaMgulassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi sUciaMgulapaDhamavaggamUlANi / keNa kAraNeNa ? sUciaMgulapaDhamavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide sUciaMgulapaDhamavaggamUlamAgacchadi / sUciaMgulapaDhamavaggamUlassa dubhAgeNa sUciaMgule bhAge hide doNi paDhamavaggamUlANi AgacchaMti / puNo paDhamavaggamUlassa tibhAgeNa sUciaMgule bhAge hide tiNi paDhamavaggamUlANi Agacchati / evaM paDhamavaggamUlassa akhaMsejjadibhAgabhUdasUciaMgulavidiyavaggamUleNa paDhamavagamUle bhAge hide laddheNa sUciaMgule bhAge hide vargasthAnameM khaMDita, bhAjita, viralita, apahRta, pramANa, kAraNa, nirukti, aura vikalpake dvArA vikabhasUcIkA pratipAdana karate haiN| unameM prAraMbhake khaNDita Adi cArakA kathana sugama hai / ( ina cAroMkA sAmAnya mithyAdRSTi rAzike sambaMdha udAharaNa sahita kathana pRSTha 41 aura 42 meM kiyA hai, usIprakAra yahAM bhI samajhanA cAhiye / ) zaMkA-viSkaMbhasUcIkA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-sUcyaMgulake asaMkhyAtavAM bhAga viSkaMbhasUcIkA pramANa hai jo sUcyaMgulake asaMkhyAta prathama vargamUla pramANa hai| zaMkA--kisa kAraNase sUcyaMgulake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa viSkaMbhasUcI hotI hai? samAdhAna- sUcyaMgulake prathama vargamUlakA sUcyaMgulameM bhAga dene para sUcyaMgulakA prathama vargamUla AtA hai (2423) / sUcyaMgulake prathama vargamUlake dvitIya bhAgakA sUcyaMgulameM bhAga dene para sUcyaMgulake do prathama vargamUla labdha Ate haiM (2; anya Ate haiM (543.245) / puna sUcyaMgulake prathama vargamUlake tIsare bhAgakA sUcyaMgulameM bhAga dene para sUcyaMgulake tIna prathama / / isIprakAra sUcyaMgulake prathama vargamUlake asaM. labdha Ate haiM 42 ANT khyAtaveM bhAgarUpa sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase prathama vargamUlake bhAjita karane para jo labdha Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 17. asaMkhejjANi sUciaMgulapaDhamavaggamUlANi AgacchaMti tti Na saMdeho / kAraNaM gaI / NiruttiM vattaissAmo / aMgulavidiyavaggamUleNa paDhamavaggamUle bhAge hide bhAgaladdhamhi jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi ghettUNa vikkhaMbhasUI havadi / adhavA vidiyavaggamUlassa jattiyANi rUvANi tattiehi paDhamavaggamUlehi vikkhaM bhasUcI hodi tti vattavvaM / NiruttI gdaa| viyappo duviho heDimaviyappo uvarimaviyappo cedi| tattha verUve heTThimaviyappaM vattaissAmo / sUciaMgulavidiyavaggamUleNa sUciaMgulapaDhamavaggamUlamovaTTiya laddheNa paDhamavaggamUle guNide vikkhaMbhasUI havadi / adhavA vidiyavaggamaleNa paDhamavaggamUle guNide Ave usase sUcyagulake bhAjita karane para sUcyaMgulake asaMkhyAta prathama vargamUla labdha Ate haiM, isameM saMdeha nahIM hai / isaprakAra kAraNakA varNana samApta huaa| . udAharaNa-2 = 2, 242 = 2 sUcyaMgulake asaMkhyAta prathama vargamUla pramANa 3 visskNbhsuucii| aba niruktikA kathana karate haiM- sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase prathama vargamUlake bhAjita karane para bhAgameM jitanI saMkhyA labdha Ave utane prathama vargamUla grahaNa karake viSkaMbha. sUcI utpanna hotI hai| athavA, dvitIya vargamUlakA jitanA pramANa hai utane prathama vargamUloMse (dvitIya vargamUla pramANa prathama vargamUloMko jor3a dene para) viSkaMbhasUcI hotI hai / isaprakAra niruktikA varNana samApta huaa| 33 dvitIya vargamUla pramANa prathama vargamUloMkA jor3a, dvitIya udAharaNa-242 = 2 vargamUlase prathama vargamUlako guNAkara dene para jitanA hotA hai, utanA hI AtA hai| vikalpa do prakArakA hai, adhastana vikalpa aura uparima vikalpa / unameM pahale dvirUpadhArAmeM adhastana vikalpa batalAte haiM-- sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase sUcyaMgulake prathama vargamUlako apavartita karake jo labdha Ave usase sUcyaMgulake prathama vargamUlake guNita karane para viSkabhasUcIkA pramANa hotA hai| athavA, sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase prathama vargamUlake guNita karane para viSkaMbhasUcIkA pramANa hotA hai| 242 %3D2vi. athavA, 242-2vi. udAharaNa `lm lSr` m Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [137 vikkhaMbhasUI havadi / aTTharUve vattaissAmo / aMgulavidiyavaggamUleNa paDhamavaggamUlaM guNeUNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide vikkhaMbhasUcI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? aMgulapaDhamavaggamUleNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide sUciaMgulo aagcchdi| puNo tamaMgulavidiyavaggamUleNa bhAge hide vikkhaMbhasUcI aagcchdi| ettha viuNAdikaraNaM vattaissAmo / aMgulapaDhamavaggamUleNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide sUciaMgulo Agacchadi / viguNidapaDhamavaggamUlaNa dhaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide sUciaMgulassa dubhAgo Agacchadi / tiguNidapaDhamavaggamUleNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide sUciaMgulassa tibhAgo Agacchadi / aba aSTarUpameM adhastana vikalpa batalAte haiM- sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase dhanAMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai, kyoMki, sUcyaMgulake prathama vargamUlase ghanAMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para sUcyaMgulakA pramANa AtA hai| punaH use sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase bhAjita karane para viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai| udAharaNa--sUcyaMgulakA ghana (6) = 2, dhanAMgulakA prathama vargamUla 2' / 2 = 2 viSkaMbhasUcI. 2x2 aba yahAM dviguNAdikaraNa vidhiko batalAte haiM- sUcyaMgulake prathama vargamUlase ghanA gulake prathama vargamUlake bhAjita karane para sUcyaMgula AtA hai dviguNita sUcyaMgulake prathama vargamUlase dhanAMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para sUcyaMgulakA dUsarA 2242 bhAga AtA hai ( 3 2 ) / triguNita sUcyaMgulake prathama vargamUlase ghanAMgulake prathama 2x2 2 . X3 vargamUlake bhAjita karane para sUcyaMgulakA tIsarA bhAga AtA hai| AtA hai| (-242) / 243 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 17. edeNa kameNa davvaM jAva sUciaMgulapaDhamavaggamUlassa guNagAro vidiyavaggamUlamettaM pattA tti / puNo teNa sUciaMgulavidiyavaggamUleNa guNidapaDhamavaggamUleNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide vidiyavaggamUlovaTTiyasUciaMgulo Agacchadi / so ceva vikkhaMbhasUcI / ghaNAghaNe vattaissamo / aMgulavidiyavaggamUleNa paDhamavaggamUlaM guNeUNa teNa ghaNaMgulavidiyavajgamUlaM guNeUNa teNa ghaNAghaNavidiyavaggamUle bhAge hide vikkhabhasUI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? ghaNagulavidiyavaggamUleNa ghaNAghaNaMgulavidiyavaggamUle bhAge hide ghaNaMgulapaDhamavaggamUlamAgacchadi / vi sUci aMgula paDhamavaggamUleNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide sUciaMgulo Agacchadi / puNo vi vidiyavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide vikkhaMbhasUcI Agacchadi / evamAgacchaditti kaTTu guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / evaM haiTThimaviyappo samatto / uvarimaviyappo tiviho, gahido gahidagahido gahidaguNagAro cedi / tattha isaprakAra jabataka sUcyaMgulake prathama vargamUlakA guNakAra dvitIya vargamUlake pramANako prApta hove tabataka isI kramase le jAnA cAhiye / punaH usa sUcyaMgulake dvitIya vargamUla se sUcyaMgulake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgula ke prathama vargamUlake bhAjita karane parasUcyaMgulake dvitIya vargamUlase bhAjita sUcyaMgula AtA hai, aura vahI viSkaMbhasUcI hai / udAharaNa - 1 2x2 = 2x2 2 = 2 viSkaMbhasUcI. aba ghanAghanameM aghastana vikalpa batalAte haiM- sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase sUcyaMgulake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake dvitIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA ghanAghanAMgulake dvitIya vargamUla meM bhAga dene para viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai, kyoMki, ghanAMgulake dvitIya vargamUlakA antaries dvatIya vargamUla meM bhAga dene para ghanAMgulakA prathama vargamUla AtA hai / punaH sUcyaMgulake prathama vargamUlakA ghanAMgulake prathama vargamUlameM bhAga dene para sUcyaMgula AtA hai / punaH sUcyaMgulake dvitIya vargamUlakA sUcyaMgulameM bhAga dene para viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai / isaprakAra viSkaMbhasUcI AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyA / isaprakAra adhastana vikalpa samApta huA / udAharaNa - sUcyaMgulakA ghanAghana ( 2 ) = 21 23 sUcyaMgulake ghanAghanakA dvitIya 2 viSkaMbhasUcI. vargamUla 2 = 2 2x2x2 uparama vikalpa tIna prakArakA hai, gRhIta, gRhItagRhIta aura gRhItaguNakAra / unameM Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [139 gahidaM vattaissAmo / vidiyavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide vikkhaMbhasUcI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi vikkhaMbhasUcI Agacchadi / adhavA vidiyavagamUleNa sUciaMgulaM guNeUNa padaraMgule bhAge hide vikkhaMbhasUcI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? sUciaMguleNa padaraMgule bhAge hide sUciaMgulo Agacchadi / puNo vi vidiyavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide vikkhaMbhasUcI Agacchadi / evamAgacchadi tti kaTu guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vikkhaMbhasUcI Agacchadi / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NedavvaM / ettha pahale gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM- sUcyaMgulake dvitIya vargamUlakA sUcyaMgulameM bhAga dene para viSkaMbhasUcI AtI hai| udAharaNa-24.2 = 2 viSkaMbhasUcI. ka ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI viSkaMbhasUcI AtI hai| udAharaNa-2 ke ka ardhaccheda hote haiM / 2 ke ka ardhaccheda kiye jAyaM to aMtima kha-ka rAzi 2 hogii| sUcyaMgulake dvitIya vagamUlameM ka = 3 hai, aura sUcyaMgulameM kha = 3 hai; isaliye 2 x 2 = 2 ke ardhaccheda 2 ke ardhacchedoMke barAbara karane para 2 = 2' arthAt 2 A jAtA hai jo viSkaMbhasUcIkA pramANa hai| athavA, sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase sUcyaMgulako guNita karake jo labdha Ave usakA pratarAMgulameM bhAga dene para viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai, kyoMki, sUcyaMgulase pratarAMgulake bhAjita karane para sUcyaMgula AtA hai| punaH sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase sUcyaMgulake bhAjita karane para viSkaMbhasUcI AtI hai / isaprakAra viSkaMbhasUcI AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| udAharaNa-- = 2 viSkabhasUcI. 2x2x2 2 ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai| isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta sthAnoM meM le Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150] chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1, 2, 17. addhacchedaNayamettamelAvaNavihANaM jANiUNa vattavyaM / aharUve vttissaamo| vidiyavaggamUleNa padaraMgulaM guNeUNa teNa ghaNaMgule bhAge hide vikkhaMbhasUcI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? padaraMguleNa ghaNaMgule bhAge hide sUciaMgulamAgacchadi / puNo vi vidiyavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide vikhaMbhasUcI Agacchadi / evamAgacchadi tti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi vikkhaMbhasUcI Agacchadi / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NeyavvaM / ghaNAghaNe vasaissAmo / vidiyavaggamUleNa padaraMgulaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA ghaNaMgulauvarimavaggaM guNeUNa teNa ghaNAghaNe bhAge hide vikkhaMbhasUcI Agacchadi / keNa jAnA caahiye| yahAM para samasta ardhacchedoMke milAne kI vidhiko jAnakara kathana karanA caahiye| udAharaNa-2 ke ardhaccheda 5 hote haiM, ataH itanIvAra 2 ke ardhaccheda karane para 2 -2 = 2 pramANa viSkaMbhasUcI A jAtI hai| aba aSTarUpameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase pratarAMgulako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake bhAjita karane para viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai, kyoMki, pratarAMgulase ghanAMgulake bhAjita karane para sUcyaMgula AtA hai / punaH sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase sUcyaMgulake bhAjita karane para viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai| isaprakAra viSkaMbhasUcI AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| udAharaNa- 2 = 2 viSkaMbhasUcI. 242 ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI viSkaMbhasUcIkA pramANa A jAtA hai| isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta sthAnoM meM le jAnA caahiye| udAharaNa-2 ke ardhaccheda 3 hote haiM, ataH itanIvAra 2' ke ardhaccheda karane para 2 = 2 = 2 pramANa viSkabhasUcI A jAtI hai| aba dhanAdhanameM gRhIta uparima vikalpa batalAte haiM-- sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase pratarAMgulako guNita karake jo guNita rAzi labdha Ave usase ghanAMgulake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAghanAMgulake bhAjita karane para viSkaMbhasUcIkA . Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 141 kAraNeNa ? ghaNa-uvarimavaggeNa ghaNAghaNe bhAge hide ghaNaMgulo Agacchadi / puNo vi padaraMguleNa ghaNaMgule bhAge hide sUciaMgulo Agacchadi / puNo vi vidiyavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide vikkhaMbhasUcI Agacchadi / evamAgacchadi ti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kdN| tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi vikkhaMbhasUcI aagcchdi| gahido gdo| sUciaMgulassa asaMkhejjadibhAgeNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgeNa 'ghaNAghaNavidiyavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgeNa ca vikkhaMbhasUcipamANeNa gahidagahido gahidaguNagAro ca putvaM va vttvyo| saMpahi NeraiyAmicchAidvirAsista bhAgahAruppAyaNavihiM vattaissAmo / sutte avutto bhAgahAro kadhamuppAijjade ? Na, suttavuttavikkhaMbhasUIdo tduppttisiddhiido| taM jahApramANa AtA hai, kyoMki, ghanAMgulake uparima vargase ghanAghanAMgulake bhAjita karane para ghanAMgula AtA hai| punaH pratarAMgulase ghanAMgulake bhAjita karane para sUcyaMgula AtA hai| punaH sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase sUcyaMgula ke bhAjita karane para viSkaMbhasUcI AtI hai / isaprakAra viSkaMbhasUcI AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| udAharaNa-(21-22238-30 = 2 viSkaMbhasUcI. 2x2x20 ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai| isaprakAra gRhIta uparima vikalpakA varNana samApta huaa| udAharaNa-21 ke ardhaccheda 11 hote haiM; ataH itanIvAra 212 ke ardhaccheda karane para 2 = 2 = 2 pramANa viSkaMbhasUcI A jAtI hai| sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa viSkaMbhasUcIse, ghanAMgulake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa viSkaMbhasUcIse aura ghanAdhanAMgulake dvitIya vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa viSkaMbhasUcIse gRhItagRhIta aura gRhItaguNakArakA kathana pahaleke samAna karanA caahiye| , aba nAraka mithyAdRSTi jIvarAzike bhAgahArake utpanna karanekI vidhiko batalAte haiM zaMkA-bhAgahArakA kathana sUtra meM nahIM kiyA hai, phira yahAM vaha kaise utpanna kiyA jA rahA hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, sUtrokta viSkaMbhasUcIse ukta bhAgahArakI utpatti bana jAtI hai| vaha isaprakAra hai 1 pratiSu 'puNo ghaNa-' iti pAThaH / Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 17. jagaseDhIe jagapadare bhAge hide egaseDhI Agacchadi / jagaseDhIdubhAgeNa jagapadare bhAge hide doNi seDhIo AgacchaMti / jagaseDhitibhAgeNa jagapadare bhAge hide tiNi seDhIo Agacchati / evamegAdi-eguttarakameNa seDhIe bhAgahAro vaDvAveyavyo jAva NeraiyavikkhabhasUcimettaM patto tti / puNo tAe vikkhaMbhasUcIe seDhimovaTTiya laddheNa jagapadare bhAge hide vikkhaMbhasUcImettaseDhIo Agacchati / evamaNNattha vi vikkhaMbhasUIdo avahArakAlo saadheyvyo| edeNa bhAgahAreNa seDhIe uvari khaMDidAdiviyappA vattavyA / tattha tAva vaggahANe pamANa-kAraNa-Nirutti-viyappehi avahArakAlaM vttissaamo| tassa pamANaM kettiyaM ? seDhIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / pamANaM gadaM / keNa kAraNeNa ? seDhipaDhamavaggamUleNa seDhimhi bhAge hide seDhipaDhamavaggamUlo Aga jagazreNIse jagapratarake bhAjita karane para eka jagazreNIkA pramANa AtA hai (4294967296: 65536 = 65536) / jagazreNIke dvitIya bhAgakA jagapratarameM bhAga dene para do jagaNiyAM labdha AtI haiM (4294967296 : 32768 = 131072) / jagazreNIke tRtIya bhAgase jagapratarake bhAjita karane para tIna jagaNiyAM AtI haiM (4294967296 218451 = 196608) / isaprakAra bhAgahAra bar3hAte hue jabataka vaha nAraka viSkaMbhasUcIke pramANako prApta hove tabataka use bar3hAte jAnA caahiye| anantara usa viSbhasUcIse jagazreNIko apavartita karake jo labdha Ave usase jagapratarake bhAjita karane para jitanA viSkabhasUcIkA pramANa hai utanI jagazreNiyAM labdha AtI haiN| isIprakAra anyatra bhI viSkaMbhasUcIse avahArakAla sAdha lenA caahiye| udAharaNa-jagazreNI 65536, jagapratara 4294967296, 655362%D32768, 4294967296:32768% 131072. nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi. aba isa bhAgahArakA Azraya karake jagazreNIke Upara khaNDita Adi vikalpakA kathana karanA caahiye| unameMse pahale vargasthAnameM pramANa, kAraNa, nirukti aura vikalpake dvArA avahArakAlakA pramANa batalAte haiM zaMkA-sAmAnya nAraka mithyAdRSTi jIvarAzike lAneke liye jo bhAgahAra kahA hai usakA pramANa kitanA hai? samAdhAna-ukta bhAgahArakA pramANa jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAga hai, jo jaMgazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai / isaprakAra pramANakA varNana samApta huaa| udAharaNa-avahArakAla 32768, jagazreNIkA prathama vargamUla 256, 32768 : 256 = 128 (yahAM 128 ko asaMkhyAta mAna kara utanevAra prathama vargamUla 256 kA jor3a 32768 hotA hai) zaMkA--jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa avahArakAla kisa kAraNase hai ? samAdhAna-kyoMki, jagazreNIke prathama vargamalase jagazreNIke bhAjita karane para Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 143 cchadi / seDhividiyavaggamUleNa seDhimhi bhAge hide vidiyavaggamUlassa jattiyANi rUvANi tattiyANi seDhipaDhamavaggamUlANi Agacchati / seDhitadiyavaggamUleNa seDhimhi bhAge hide seDhividiya-tadiyavaggamUlANaM aNNoNNabhAge kade tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi seDhipaDhamavaggamUlANi Agacchati / aNeNa vihANeNa palidovamavaggasalAgANaM asaMkhejadibhAgamettavaggahANANi heTThA osariUNa ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa sedimhi bhAge hide asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi Agacchati tti Na saMdehaM kAyavyaM / kAraNaM gadaM / NiruttiM vattaissAmo / ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhipaDhamavaggamUle bhAge hide tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi / adhavA teNeva bhAgahAreNa seDhividiyavaggamUle bhAge hide tatthAgadeNa tamhi ceva guNide tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi seDhipaDhamavaggamUlANi / adhavA teNeva bhAgahAreNa seDhitadiyavaggamUle bhAge hide tatthAgadeNa taM ceva guNeUNa tado teNa vidiyavaggamUle guNide tattha jattiyANi jagazreNIkA prathama vargamUla AtA hai (65536 256 = 256) / jagazreNIke dvitIya vargamUlase jagazreNIke bhAjita karane para dvitIya vargamUlakA jitanA pramANa hotA hai utane jagazreNIke prathama vargamUla labdha Ate haiM (65536 : 16 = 4096 = 16 x 256) / jagazreNIke tRtIya vargamUlase jagazreNIke bhAjita karane para, zreNIke dvitIya aura tRtIya vargamUlake paraspara guNA karane para vahAM jitanI saMkhyA utpanna ho utane prathama vargamUla labdha Ate haiM (65536 4 = 16384 = 16444 256) / isI vidhise palpopamakI vargazalAkAoMke asaM. khyAtaveM bhAgamAtra vargasthAna nIce jAkara ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke bhAjita karane para jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUla labdha Ate haiM, isameM saMdeha nahIM karanA cAhiye / isaprakAra kAraNakA varNana samApta huA / udAharaNa-ghanAMgulakA dvitIya vargamUla 2, 65536 2= 32768 ava. aba niruktikA kathana karate haiM- ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke prathama vargamUlake bhAjita karane para vahAM jitanA pramANa labdha Ave utane prathama vargamUla sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlameM hote haiN| udAharaNa-256 2128 (itane prathama vargamUla avahArakAlameM hote haiN)| *athavA, usI ghanAMgulake dvitIya vargamUlarUpa bhAgahArase jagazreNIke dvitIya vargamUlake bhAjita karane para vahAM jo pramANa labdha Ave usase usI dvitIya vargamUlake guNita kara dene para vahAM jo pramANa labdha Adhe utane jagazreNIke prathama vargamUla sAmAnya avahArakAlameM labdha Ate haiN| udAharaNa-16:2=8; 1648 = 128. athavA, usI ghanAMgulake dvitIya vargamUlarUpa bhAgahArase jagazreNIke tRtIya vargamUlake bhAjita karane para vahAM jitanA pramANa Ave usase usI tRtIya vargamUlako guNita karake Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 17. rUvANi tattiyANi seDhipaDhamavaggamUlANi / aNeNa vihANeNa asaMkhejjANi vaggaTThANANi hehA osariUNa ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa tassuvarimavaggamavahAriya laddheNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUlaM guNiya teNa ca guNiyarAsiNA ghaNaMgulo guNeyavyo / edeNa kameNa uvari uvari avahidavaggahANANi seDhividiyavaggamUlaMtANi savvANi gugeyavANi / tattha jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi havaMti / evaM NiruttI gadA / viyappo duviho, heTThimaviyappo uvarimaviyappo cedi / verUve heTThimaviyappo Natthi, jagaseDhisamANaverUvavaggassa paDhamavaggamUlaM keNa vi bhAgahAreNa avahirijaMte avahArakAlassa annuppttiido| Na ca jagaseDhisamANaverUvavaggaM assiUNa avahArakAluppattI vottuM sakkinjade, heTThima-uvarimaviyappesu Niruddhesu majjhimaviyappassa asaMbhavAdo / aTTharUve heTThimaviyappo Natthi, vihajjamANase DhipaDhamavaggamUlAdo avahArakAlassa ...... tadanantara usa ladhdhase dvitIya vargamUlake guNita karane para vahAM jitanA pramANa Ave utane jagazreNIke prathama vargamUla sAmAnya avahArakAlameM labdha Ate haiN| udAharaNa-42 =2; 442 = 8; 1648% 128. isI vidhise asaMkhyAta vargasthAna nIce jAkara ghanAMgulake dvitIya vargamUlase usake uparima vargako bhAjita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake prathama vargamUlako guNita karake jo guNita rAzi labdha Ave usase ghanAMgulako guNita karanA cAhiye / isI kramase jagazreNIke dvitIya vargamUla paryanta Upara Upara avasthita saMpUrNa vargasthAnoMko guNita karanA cAhiye / isaprakAra guNA karanese vahAM jitanA pramANa labdha Ave utane prathama vargamUla sAmAnya mithyAdRSTi nAraka avahArakAlameM hote haiM / isaprakAra niruktikA varNana samApta huaa| udAharaNa-42= 2, 442 = 8; 1648 = 128. vizeSArtha-yahAM dRSTAMtake spaSTa karaneke liye jo aMkasaMdRSTi lI hai usameM agazreNIkA dvitIya vargamUla aura ghanAMgulakA pramANa eka par3a jAtA hai jo 16 hai| ataH niruktikA kathana karate hue jagazreNIke dvitIya vargamUlataka Upara Upara vargasthAnoMkA uttarottara guNA karate jAnA cAhiye / isa kathanake anusAra aMkasaMdRSTimeM vahIM taka (16 taka) guNA bar3hAnese vaha saMkhyA labdha A jAtI hai jitane jagazreNIke prathama vargamUla sAmAnya mithyAdRSTi nAraka avahArakAlameM pAye jAte haiN| vikalpa do prakArakA hai, adhastana vikalpa aura uparima vikalpa / unameMse yahAM prakRtameM dvirUpadhArAmeM adhastana vikalpa saMbhava nahIM hai, kyoMki, jagazreNIke samAna dvirUpa vargake prathama vargamUlako kisI bhI bhAgahArase apahRta karane para avahArakAla nahIM utpanna ho sakatA hai| yadi jagazreNIke samAna dvirUpavargakA Azraya karake avahArakAlakI utpatti kahI jAve so bhI kahanA ThIka nahIM hai, kyoMki, vikalpake adhastana aura uparima vikalpase niruddha ho jAne para mabhyama vikalpa nahIM bana sakatA hai| yahAM aSTarUpameM bhI adhastana vikalpa nahIM pAyA jAtA hai, Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [145 bahuttuvalaMbhAdo / ahavA avahArakAlAgamaNaNimittabhAgahAreNa NiruddharAsIdo heTThA jaM vA taM vA vaggamUlamovaTTiya NiruddharAsissa heTTimavaggamUlANi ekavAraM guNide jattha icchidarAsI uppajjadi tattha vi heTThimaviyappo atthi tti bhaNatANamabhippAeNa aTTharUve heTThimaviyappaM vattaissAmo / ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhipaDhamavaggamUle bhAge hide tatthAgadaladdheNa seDhipaDhamavaggamUle guNide avahArakAlo hodi / ahavA teNeva bhAgahAreNa seDhividiyavaggamUlamavahAriya tatthAgadeNa laddheNa taM ceva vidiyavaggamUlaM guNeUNa teNa paDhamavaggamUlaM guNide avahArakAlo hodi / ahavA ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhitadiyavaggamUlamavahariya tattha lareNa taM ceva tadiyavaggamUlaM guNeUNa teNa vidiyavaggamUlaM guNiya teNa seDhipaDhamavaggamUlaM guNide avahArakAlo hodi / aNeNa vihANeNa palidovamavaggasalAgANamasaMkhejadibhAgamettavaggahANANaM pudha NiruMbhaNaM kariya avahAraguNaNakiriyaM kAUNa avahArakAlo kyoMki, vibhajyamAna rAzi jagazreNIke prathama vargamUlase avahArakAlakA pramANa bahuta adhika pAyA jAtA hai / athavA, avahArakAlake lAneke liye nimittabhUta bhAgahArase niruddharAzi jagazreNIse nIce kisI bhI vargamUlako apavartita karake jo labdha Ave usase niruddharAzike adhastana vargamUloMko ekavAra guNita karane para jahAM para icchita rAzi utpanna hotI hai vahAM para bhI adhastana vikalpa pAyA jAtA hai, isaprakAra pratipAdana karanevAle AcAryoMke abhiprAyase aSTarUpameM adhastana vikalpako batalAte haiM ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke prathama vargamUlake bhAjita karane para vahAM jo pramANa labdha Ave usase jagazreNIke prathama vargamUlake guNita kara dene para aghahArakAlakA pramANa hotA hai| udAharaNa-256 2= 128, 2564 128 = 32768 ava. athavA, usI bhAgahArase arthAt ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke dvitIya vargamUlako bhAjita karake vahAM jo labdha Ave usase usI jagazreNIke dvitIya vargamUlako guNita karake punaH usa guNita rAzise jagazreNIke prathama vargamUlake guNita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai| udAharaNa-16 2= 8,1648 = 128, 2564 128 % 32768 ava. athavA, ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke tRtIya vargamUlako bhAjita karake vahAM jo labdha Ave usase usI tRtIya vargamUlako guNita karake punaH usa guNita rAzise jagazreNIke dvitIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase jagazreNIke prathama vargamUlake guNita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai| udAharaNa-422, 442 = 8; 1648 = 128, 256 4 128 = 32768 ava. isI vidhise palyopamakI vargazalakAoMke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra vargasthAnoMko pRthak. rUpase rokakara aura ghanAMgulake dvitIya vargamUlapramANa bhAgahArase aMtima Adi sthAnoMko Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvakSaNaM [1, 2, 17. sAdheyavyo / tattha aMtimaviyappaM vattaissAmo / ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide tatthAgadeNa taM ceva ghaNaMgulapaDhamavaggamUlaM guNeUNa teNa guNidarAsiNA ghaNaMgulaM guNeUNa evamuvari uvari avahidANi vaggaTThANANi seDhipaDhamavaggamUlapacchimANi NiraMtaraM guNeyavANi / evaM guNide NeraiyamicchAiTiavahArakAlo hodi / esa attho jadi vi puvvaM parUvido to vi heTThimaviyappasaMbaMdheNa maMdabuddhisissANuggahaDhe puNaravi parUvido / __ ghaNAghaNe vattaissAmo / ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhipaDhamavaggamUlaM guNeUNa ghaNalogapaDhamavaggamUle bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / taM kadhaM ? seDhipaDhamavaggamUleNa ghaNalogapaDhamavaggamUle bhAge hide seDhI Agacchadi / puNo ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seTiM bhAge hide avahArakAlo hodi / evamAgacchadi tti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kdN| ahavA ettha duguNAdikamaNa avahArakAlo saaheyvyo| ahavA ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhipaDhamavaggamUlaM guNeUNa teNa ghaNalogavidiyavaggamUlamavahAriya taM ceva guNide avahAra bhAjita karake jo labdha Ave usase jagazreNIke prathama vargamUlaparyaMta guNanakriyA karake avahArakAla sAdha lenA cAhiye / unameMse aMtima vikalpako batalAte haiM ghanAMgulake dvitIya vargamUlase ghanAMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para vahAM Aye hue labdhase usI ghanAMgalake prathama vargamalako guNita karake jo guNita rAzi Ave usase ghanAMgulako guNita karake punaH jagazreNIke prathama vargamUlaparyaMta Upara upara sthita vargasthAnoMko nirantara guNita karanA cAhiye / isaprakAra pUrva pUrva guNita rAzise uttarottara vargasthAnake guNita karate jAne para nAraka mithyAdRSTisaMbandhI avahArakAlakA pramANa AtA hai| isa arthakA prarUpaNa yadyapi pahale kara Aye haiM to bhI mandabuddhi ziSyoMke anugrahake liye adhastana vikalpake saMbandhase isakA phirase prarUpaNa kiyA hai| ___ aba ghanAghanameM adhastana vikalpa batalAte haiM-ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase ghanalokake prathama vargamUlake bhAjita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai, kyoMki, jagazreNIke prathama vargamUlase ghanalokake prathama vargamUlake bhAjita karane para jagazreNIkA pramANa AtA hai, punaH ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke bhAjita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai| isaprakAra avahArakAlakA pramANa AtA hai aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| udAharaNa-dhanalokakA prathama vargamUla 256', 25642 = 5124693 = 32768 ava. athavA, yahAM para dviguNAdi kramase avahArakAla sAdha lenA cAhiye / athavA, ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase ghanalokake dvitIya vargamUlako apahRta karake jo labdha Ave usase usI ghanalokake dvitIya Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [117 kAlo hodi / evaM heTThA vi jANiUNa vattavyaM / heTThimaviyappo gado / / uvarimaviyappo tiviho, gahido gahidagahido gahidaguNagAro cedi / tattha gahiMda vttissaamo| ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhisamANaverUvavaggaM guNeUNa teNa tavvaggavagge bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / taM kadhaM ? seDhisamANaverUvavaggeNa tavvaggavagge bhAge hide seDhI Agacchadi / puNo vi ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhimhi bhAge hiMde avahArakAlo hodi / evamAgacchadi tti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / ahavA avahAra. kAlo viguNAdikameNa vddhaaveyvyo| tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade avahArakAlo Agacchadi / tassaddhacchedaNayasalAgA kettiyA 1 ghaNaM. gulavidiyavaggamUlassa addhacchedaNayasahiyaseDhisamANaverUvavaggassa addhacchedaNayamettA / vargamUlako guNita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai| isIprakAra nIceka sthAnoM meM bhI jAnakara kathana karanA cAhiye / isa prakAra adhastana vikalpa samApta huaa| udAharaNa-dhanalokakA dvitIya vargamUla 16, 256 4 2 = 512, 163 : 512 - 8 16348 = 32768 ava. uparima vikalpa tIna prakArakA hai, gRhIta, gRhItagRhIta aura gRhItaguNakAra / unamese pahale gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke samAna dvirUpavargako guNita karake jo labdha Ave usakA usI jagazreNIke samAna virUpavargake vargameM bhAga dene para avahArakAlakA pramANa AtA hai, kyoMki, jagazreNIke samAna dvirUpavargakA usIke uparima vargameM bhAga dene para jagazreNIkA pramANa AtA hai, punaH ghanAMgulake dvitIya vargamUlakA jagazreNImeM bhAga dene para avahArakAlakA pramANa AtA hai| avahArakAlakA pramANa isaprakAra AtA hai aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| athavA, dviguNAdikaraNa vidhise avahArakAla bar3hA lenA caahiye| udAharaNa-65536x2-131072, 65536131072%3D32768 avaM. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI avahArakAlakA pramANa AtA hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 16 + 1 = 17 ardhaccheda hote haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI avahArakAlakA pramANa AtA hai| zaMkA-ukta bhAgadvArakI ardhaccheda zalAkAeM kitanI hotI haiM ? samAdhAna-jagazreNIke samAna dvirUpavargakI ardhaccheda zalAkAoM meM dhanAMgulake dvitIya vargamUlakI ardhaccheda zalAkAeM milA dene para ukta bhAgahArakI ardhaccheda zalAkAoMkA pramANa hotA hai| udAharaNa-jagazreNI samAna dvirUpavarga 65536 ke ardhaccheda 16, dhanAMgulake dvitIya dhargamUla 2 ke ardhaccheda 1, 16 + 1 = 17 a. / Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 17. uvari savvattha caDidadghANavaggasalAgAo viraliya vigaM kariya aNNoNNabhattharAsiNA tirUvUNeNa seDhisamANaverUvavaggassa addhacchedaNae guNiya ghaNaMgulavidiyavaggamUlassa addhacchedaNayapakkhittamettA bhavaMti / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu vaggaTThANesu NeyavyaM / veruvaparUvaNA gadA / aTTharUve vattaissAmo / ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhimhi bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacche daNae kade vi avahArakAlo Agacchadi / ahavA ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhiM guNeUNa jagapadare bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / keNa kAraNeNa ? jagaseDhIe jagapadare bhAge hide seDhI Agacchadi / puNo vi ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhimhi bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / evamAgacchadi tti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / ahavA avahArakAlo viuNAdikaraNeNa vaDDhAveyavyo / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa Upara sarvatra jitane vargasthAna Upara jAveM unakI vargazalAkAoMkA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usameMse tIna kama karake zeSa rahI huI rAzise jagazreNIke samAna dvirUpa vargakI ardhaccheda zalAkAoMko guNita karake jo labdha Ave usameM ghanAMgulake dvitIya vargamUlake ardhaccheda milA dene para jo jor3a ho utane vivakSita bhAgahArake ardhaccheda hote haiN| isIprakAra saMkhyAta, asaM. khyAta aura ananta vargasthAnoMmeM le jAnA cAhiye / isaprakAra dvirUpa prarUpaNA samApta huii| - aba aSTarUpameM batalAte hai-ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke bhAjita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai| udAharaNa-655362% 32768 ava. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI avahArakAlakA pramANa AtA hai| udAharaNa-ukta bhAgahArakA 1 ardhaccheda hai, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI 32768 pramANa avahArakAla AtA hai| athavA, ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIko guNita karake jo labdha Ave usakA jagapratarameM bhAga dene para avahArakAlakA pramANa AtA hai, kyoMki, jagazreNIse jagapratarake bhAjita karane para jagazreNIkA pramANa AtA hai, punaH ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNIke bhAjita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai / isaprakAra avahArakAlakA pramANa AtA hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| athavA dviguNAdikaraNa vidhise aghahArakAla bar3hA lenA caahiye| udAharaNa-65536 42 = 131072, 4294967296 : 131072% 32768 ava. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI avahArakAlakA pramANa AtA hai| Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17. ] torymANAgame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 149 acche kadevi avahArakAlo Agacchadi / ettha caDidaddhANasalAgAo viraliya vigaM kariya aNNoSNavbhattharAsiNA rUvUNeNa jagaseDhiaddhacchedaNae guNiya ghagulavidiyavaggamUlassa addhacchedaNae pakkhitte bhAgahArassa addhacchedaNayA havaMti / evaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtesu vaggaTThANesu NeyavvaM / aTTharUvaparUvaNA gadA | ghaNAghaNe vattaislAmo / gulavidiyavaggamUleNa jagapadaraM guNeUNa ghaNaloge bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / keNa kAraNeNa ? jagapadareNa ghaNaloge bhAge hide seDhI Agacchadi / puNo ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhimhi bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / evamAgacchaditti ka guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / ahavA ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa jagapadaraM guNeUNa teNa ghaNalogaM guNeUNa ghaNalogauvarimavagge bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / keNa kAraNeNa ? ghaNalogeNa tassuvarimavagge bhAge hide ghaNalogo Agacchadi / puNo vi jagapadareNa ghaNaloge bhAge hide seDhI Agacchadi / puNo ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa seDhimhi udAharaNa - ukta bhAgahAra ke 16 + 1 = 17 ardhaccheda hote haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzi ke ardhaccheda karane para 32768 pramANa avahArakAlarAzi AtI hai / yahAM para jitane sthAna Upara gaye hoM utanI zalAkAoM kA viralana karake aura usa rAzike pratyeka ekako do rUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usameMse eka kama karake zeSa rAzise jagazreNI ke ardhacchedoMko guNita karake jo labdha Ave usameM ghanAMgulake dvitIya vargamUlake ardhacchedoM ko milA dene para vivakSita bhAgaddArake ardhacchedoM kA pramANa hotA hai / isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta vargasthAnoMmeM le jAnA cAhiye / isaprakAra anurUpa prarUpaNA samApta huI / aba ghanAghanameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM - ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagapratarako guNita karake jo labdha Ave usase ghanalokake bhAjita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai, kyoMki, jagapratarase ghanalokake bhAjita karane para jagazreNIkA pramANa AtA hai, punaH ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagazreNI ke bhAjita karane para avahArakAlakA pramANa AtA hai / isaprakAra avahArakAla AtA hai aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyA / 655363 / 8589934542 = udAharaNa -- 65536' x 2 = 85899345921 32768 aca. athavA, ghanAMgulake dvitIya vargamUlase jagapratarako guNita karake jo labdha Ave usase ghanalokako guNita karake jo labdha Ave usakA ghanalokake uparima vargameM bhAga dene para ava dvArakAlakA pramANa AtA hai, kyoMki, ghanalokakA usake uparima vargameM bhAga dene para ghanaloka AtA hai, punaH jagapratarakA ghanaloka meM bhAga dene para jagazreNI AtI hai, punaH dhanagulake dvitIya vargamUlakA jagazreNImeM bhAga dene para avahArakAlakA pramANa AtA hai| isaprakAra ra Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 17. bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / evamAgacchadi ti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi avahArakAlo Aga cchadi / ettha bhAgahArassa addhacchedaNayasalAgANamANayaNavihI vuccade- caDidadghANavaggasalAgAo viraliya vigaM kariya aNNoNNabhattharAsiNA tiguNarUvUNeNa seDhi addhacchedaNae guNiya ghaNaMgulavidiyavaggamUlassa addhacchedaNae pakkhitte bhAgahArassa addhacchedaNayA havaMti / evaM saMkhejjAsaMkhejANatesu NeyavyaM / gahidaparUvaNA gadA / seDhisamANaverUvavaggavaggassa asaMkhejadibhAgeNa seDhIe asaMkhejadibhAgeNa ghaNalogapaDhamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgeNa avahArakAleNa gahidagahido gahidaguNagAro ca vattavyo / evamavahArakAlaparUvaNA smttaa| edeNa avahArakAleNa jagapadare bhAge hide NeraiyamicchAiTTirAsI Agacchadi / avahArakAlakA pramANa AtA hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| udAharaNa- 655365 6553624 65536242 = 32768 ava. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI avahArakAlakA pramANa AtA hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 81 ardhaccheda hote haiM ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI 32768 pramANa avahArakAlakA pramANa AtA hai| aba yahAM bhAgadvArakI ardhaccheda zalAkAoMke lAnekI vidhi kahate haiM- jitane sthAna Upara gaye hoM utanI vargazalAkAoMkA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako dArUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho use tInase guNA karake labdha rAzimeMse eka kama karake jo zeSa rahe use jagazreNIke ardhacchedoMse guNita karake jo labdha Ave usameM ghanAMgulake dvitIya vargamUlake ardhaccheda milA dene para vivakSita avahArakAlake ardhaccheda hote haiN| isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta sthAnoM meM lagA lenA cAhiye / isaprakAra gRhItaprarUpaNA samApta huii| udAharaNa-eka sthAna Upara gaye isaliye 2 = 24 3 = 6-1 = 54 16 % 80 + 1 = 81 ardh.| jagazreNIke samAna dvirUpavargakA jo uparima varga ho usake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa, agazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa aura dhanalokake prathama dharmamUlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa avahArakAlake dvArA gRhItagRhIta aura gRhItaguNakArakA kathana karanA cAhiye / isaprakAra avahArakAla prarUpaNA samApta huii| isa avahArakAlase jagapratarake bhAjita karane para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzikA prAmaNa AtA hai (4294967296 : 32768 = 131072) / yahAM para khaNDita, bhAjita, Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvarNa [ 151 ettha khaMDida-bhAjida-viralida-avahidaparUvaNAo puvvaM va paravedavyAo / tattha pamANaM vttissaamo| taM jadhA- jagapadarassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjAo seddhiio| pamANaM gii| keNa kAraNeNa ? seDhIe jagapadare bhAge hide seDhI Agacchadi / seDhidubhAgeNa jagapadare bhAge hide doNi seDhIo Agacchati / seDhitibhAgeNa jagapadare bhAge hide tiNi seDhIo AgacchaMti / evaM gaMtUga vikkhaMbhasUcIbhajidaseDhIe jagapadare bhAge hide asaMkhejjAo seDhIo AgacchaMti ti vuttaM / kAraNaM gadaM / NirutiM vttissaamo| seDhIe asaMkhejadibhAgeNa seDhimhi bhAge hide tatthAgadANi jattiyANi rUvANi tattiyAo seddhiio| ahavA vikkhaMbhasUIrUvamettAo / NiruttI g2adA / viyappo duviho, hedvimaviyappo uvarimaviyappo cedi / tattha hehimaviyappaM vattaissAmo / verUve hedvimaviyappo Natthi / kAraNaM puvvaM va vattavyaM / adurUve hehimaviyappaM viralita aura apahRtakI prarUpaNA pahale ke samAna karanA cAhiye (dekho pRSTha 41, 42) / aba nAraka mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa batalAte haiN| vaha isaprakAra hai mAraka mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAga hai jo asaMkhyAta jagazreNIpramANa hai| isaprakAra pramANakA varNana samApta huaa| udAharaNa-4294967296 32768 = 131072 = asaMkhyAtarUpa 2 jgshrenniyoNke| zaMkA-nAraka mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa jo jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAga kahA hai vaha asaMkhyAta jagazreNIpramANa kisa kAraNa se hai ? samAdhAna-jagazreNIse jagapratarake bhAjita karane para jagazreNI AtI hai (429496729665536 = 65536) jagazreNIke dvitIya bhAgase jagapratarake bhAjita karane para do jagazreNiyAM AtI haiM (4294967296 : 32768 = 131072) / jagazreNIke tIsare bhAgase jagapratarake bhAjita karane para tIna jagazreNiyAM AtI haiM (4294967296 : 218453 = 196608) / isaprakAra uttarottara jAkara viSkaMbhasUcIse bhAjita jagazreNIkA jagapratarameM bhAga dene para asaMkhyAta jagazreNiyAM labdha AtI haiM, aisA kahA hai| isaprakAra kAraNakA varNana samApta huaa| udAharaNa-65536 : 2= 32768, 4294967296 : 32768 = 131072 barAbara asaMkhyAta jgshrenniyoNke| - aba niruktikA kathana karate haiM-jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgase jagazreNIke bhAjita karane para vahAM jo pramANa labdha Ave utanI jagazreNiyAM jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgameM lI haiN| athavA, viSkaMbhasUcIkA jitanA pramANa hai utanI jagazreNiyAM jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgameM lI hai| isaprakAra niruktikA kathana samApta huaa| udAharaNa-jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga 32768, 65536-32768 = 2 jagazroNiyAM / athavA, viSkaMbhasUcI 2, ataeva viSkaMbhasUcI 2 pramANa jagaNiyAM / vikalpa do prakArakA hai, adhastana vikalpa aura uparima vikalpa / unameMse pahale Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 17. vattaissAmo / seDhIe asaMkhejadibhAgabhUdaavahArakAleNa seDhimhi bhAge hide tatthAgadeNa seDhimhi guNide micchAihirAsI hodi / adhavA vikkhaMbhasUcIrUvehi seDhimhi guNide micchAidvirAsI hodi / ahavA avahArakAleNa seDhividiyavaggamUlamavahariya laddheNa taM ceva guNide teNa seDhipaDhamavaggamUlaM guNeUNa teNa seDhimhi guNide vi micchAidvirAsI Agacchadi / ahavA avahArakAleNa seDhitadiyavaggamUlamavahariya laddheNa taM ceva guNiya teNa seDhividiyavaggamUlaM guNiya teNa paDhamavaggamUlaM guNiya teNa guNidarAsiNA seDhimhi guNide micchAihirAsI hodi / evaM hehA vi jANiUNa vattavyaM / ghaNAghaNe vattaissAmo / adhastana vikalpako batalAte hai- prakRtameM dvirUpadhArAmeM adhastana vikalpa saMbhava nahIM hai| yahAM kAraNakA kathana pahaleke samAna kahanA caahiye| vizeSArtha-yadi jagazreNIke kisI bhI vargamUlameM avahArakAlakA bhAga diyA jAtA hai to nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi utpanna nahIM ho sakatI hai, isaliye yahAM dvirUpadhArAmeM adhastana vikalpa saMbhava nahIM hai yaha kahA / ___aba aSTarUpameM adhastana vikalpa batalAte haiM- jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgabhUta avahArakAlase jagazreNIke bhAjita karane para vahAM jitanA pramANa Ave usase jagazreNIke guNita karane para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-65536 : 32768 = 2, 655364 2 = 131072 / athavA, viSkaMbhasUcIke pramANase jagazreNIke guNita karane para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-6553642% 131072 / athavA, avahArakAlake pramANase jagazreNIke dvitIya vargamUlako bhAjita karake jo labdha Ave usase usI dvitIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase jagazreNIke prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase jagazreNIke guNita karane para bhI nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-16 : 32768 = 1. 1641-2.. 2564 138 = 2, 6553642 = 131072 / athavA, avahArakAlake pramANase jagazreNIke tIsare vargamUlako bhAjita karake jo labdha Ave usase usI tRtIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase jagazreNIke dvitIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase jagazreNIke prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase jagazreNIke guNita karane para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| isaprakAra nIce bhI jAnakara kathana karanA caahiye| udAharaNa-4' 32768 = 1. 448112-2048. 1642048 - 128 Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM seDhIe asaMkhejadimAgeNa avahArakAleNa seDhiM guNeUNa teNa ghaNaloge bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi / taM kadhaM ? seDhiNA ghaNaloge bhAge hide jagapadaramAgacchadi / puNo vi bhAgahAreNa jagapadare bhAge hide micchAihirAsI Agacchadi / ahavA avahArakAleNa seDhiM guNeUNa ghaNalogapaDhamavaggamUlamavahariya teNa taM ceva guNide micchAihirAsI hodi / evaM heTThA jANiUNa vattavyaM / hehimaviyappo gado / uvarimaviyappo tiviho, gahido gahidagahido gahidaguNagAro cedi / tattha gahidaM vttistaamo| NeraiyamicchAihirAsiavahArakAleNa jagapadarasamANaverUvavaggaM guNeUNa deNa tavvaggavagge bhAge hide micchAihirAsI Agacchadi / taM kadhaM ? jagapadarasamANavesvavaggeNa tavyaggavagge bhAge hide jagapadaramAgacchadi / puNo vi avahArakAleNa jagapadare udAharaNa- 655363 2564 . 2, 65536 42 = 131072 sA. nA. mi. aba ghanAghanameM adhastana vikalpa batalAte haiM- jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa avahArakAlase jagazreNIko guNita karake jo landha Ave usase ghanalokake bhAjita karane para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai, kyoMki, jagazreNIse ghanalokake bhAjita karane para jagapratara AtA hai| punaH bhAgahArase jagapratarake bhAjita karane para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| 65536432768 = 131072 sA. nA. mi. athavA, avahArakAlase jagazreNIko guNita karake jo labdha Ave usase ghanalokake prathama vargamalako apahata karake jo pramANa Ave usase usI ghanalokake prathama vargamUlako guNita karane para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| isIprakAra nIceke sthAnoM meM jAnakara kathana karanA cAhiye / isaprakAra adhastana vikalpa samApta huaa| udAharaNa- 2563 '65536432 1 28, 2564128 % 131072 sA. nA. mi. uparima vikalpa tIna prakArakA hai, gRhIta, gRhItagRhIta aura gRhItaguNakAra / unameMse pahale gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-nAraka mithyAdRSTi jIvarAzisaMbandhI avAhArakAlase jagapratarake samAna dvirUpavargako gaNita karake jo labdha Ave usase usa dvirUpavargake vargameM bhAga dene para mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai, kyoMki, jagapratarake samAna dvirUpavargakA usake vargameM bhAga dene para jagapratarakA pramANa AtA hai, punaH avahArakAlakA jagamatarameM bhAga dene para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa- 42949672962 = 131072 sA. nA. mi. 4294967296432768 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 17. bhAge hide micchAihirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchadaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi micchAihirAsI Agacchadi / edassa addhacchedaNayA kettiyA ? avahAraddhacchedaNayasahidajagapadarasamANaverUvavaggacchedaNayamettA / upari addhacchedaNayamelAvaNavihANaM jANiUNa vattavyaM / veruvaparUvaNA gadA / aTTharUve vattaissAmo / avahArakAleNa jagapadare bhAge hide micchAidvirAsI aagcchdi| ghaNaMgulavidiyavaggamUladdhacchedaNaehi UNaseDhiaddhacchedaNayamette jagapadarassa addhacchedaNae kade vi micchAidvirAsI Agacchadi / ahavA avahArakAleNa jagapadaraM guNeUNa teNa tassuvarimavagge bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi / taM jahA- jagapadareNa tassuvarimavagge bhAge hide jagapadaramAgacchadi / puNo vi avahArakAleNa jagapadare bhAge hide micchAihirAsI Agacchadi / edassa bhAgahArassa ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 47 ardhaccheda haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para 131072 pramANa nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| zaMkA-ukta bhAgahArake ardhaccheda kitane haiM ? samAdhAna- jagapratarake samAna dvirUpavargake jitane ardhaccheda hoM unameM avahArakAlake ardhaccheda milA dene para ukta bhAgahArake ardhacchedoMkA pramANa hotA hai| udAharaNa-jagapratarasamAna dvirUpavarga 4294967296 ke ardhaccheda 32, 32768 ke 15, ataeva 32 + 15 = 47 a.| . Uparake sthAnoM meM bhI ardhacchedoMke milAnekI vidhi jAnakara kahanA cAhiye / isaprakAra dvirUpaprarUpaNA samApta huii| aba aSTarUpameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM- avahArakAlase jagapratarake bhAjita karane para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-4294967296 : 32768 = 131072 sA. nA. mi. athavA, ghanAMgulake dvitIya vargamUlake ardhacchedoMko jagazreNIke ardhacchedoMmeMse kama karake jo pramANa zeSa rahe utanIvAra jagapratarake ardhaccheda karane para bhI nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| . udAharaNa-65536 pramANa jagazreNIke ardhaccheda 16 meMse ghanAMgulake dvitIya vargamUla 2ke ardhaccheda 1 kama karane para 15 zeSa rahate haiM, ataH 15 vAra 4294967296 pramANa jagapratarake ardhaccheda karane para 131072 pramANa nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| - athavA, avahArakAlase jagapratarako guNita karake jo labdha Ave usakA jagapratarake uparima vargameM bhAga dene para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai-jagapratarakA usake uparima vargameM bhAga dene para jagapratara AtA hai| punaH Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 17.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [155 addhacchedaNayamete rAsissa addhacchedaNae kade vi micchAidvirAsI Agacchadi / ettha addhacchedaNayamelAvaNavihANaM puvvaM va vattavyaM / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NeyavvaM / aharUva. parUvaNA gdaa| ghaNAghaNe vttissaamo| avahArakAlaguNidajagapadarauvarimavaggeNa ghaNalogauvarimavagge bhAge hide micchAidvirAsI Agacchadi / keNa kAraNeNa ? jagapadarauparimavaggeNa ghaNaloguvarimavagge bhAge hide jgpdrmaagcchdi| puNo vi avahArakAleNa jagapadare bhAge hide micchAiTThirAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi micchAihirAsI Agacchadi / ettha addhacchedaNayamelAvaNa. vihANaM puvvaM va vattavyaM / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NeyavyaM / gahidaparUvaNA gadA / avahArakAla kA jagapratarameM bhAga dene para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa- 42949672962 4294967296432768 = 131072 sA. nA. mi. isa bhAgadvArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 32 + 15 = 47 ardhaccheda haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para 131072 pramANa nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| yahAM para ardhacchedoMke milAnekI vidhikA pahaleke samAna kathana karanA caahiye| isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta sthAnoM meM le jAnA cAhiye / isaprakAra aSTarUpa prarUpaNA samApta huii| __aba ghanAghanameM gRhIta uparima vikalpa batalAte hai- jagapratarake uparima vargako avahArakAlase guNita karake jo labdha Ave usakA ghanalokake uparima vargameM bhAga dene para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai, kyoMki, jagapratarake uparima vargakA ghanalokake uparima vargameM bhAga dene para jagapratarakA pramANa AtA hai / punaH avahArakAlakA jagapratarameM bhAga dene para nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa 42949672962327 - 131072 sA. nA. mi. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai| udAharaNa-ukta bhAgahArake 79 ardhaccheda hote haiM, ataH itanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para 131072 pramANa nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai|| ____ yahAM para ardhacchedoMke milAnekI vidhikA pahaleke samAna kathana karanA caahiye| isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantasthAnoM meM bhI le jAnA caahiye| isaprakAra gRhIta uparima vikalpa prarUpaNA samApta huii| Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 18. jagapadarasa mANave rUva vaggavaggassa asaMkheadibhAgeNa jagapadarasta asaMkheJjadibhAgeNa logassa asaMkhejjadibhAgeNa ca NeraiyamicchAiDirAsiNA gahidagahido gahida guNagAro ca battavvo / micchAidvirAsiparUvaNA samattA / sAsaNasammAiTTi pahuDa jAva asaMjadasammAiDa tti davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM // 18 // oghammi vRttatiSNiguNadvANarAsI savvA vi NeraiyANaM tiSNiguNadvANarAsimeta ceva hoditi butte sesagadIsu tiNhaM guNaTThANANamabhAvo pasajjade ? Na esa doso, raiyANaM tihaM guNaTThANANaM pamANassa oghatiguNahANapamANeNa palidovamassa asaMkheadibhAgataM paDi visesAbhAvAdo eyattAvirohA / pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijja mANe bhedo dohamatthi ceva, sesatigaditinhaM guNadvANANaM pamANaparUvaNANamuvari uccamANasuttANaM jagapratarake samAna dvirUpavargakA jitanA uparima varga ho usake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa, jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa aura ghanalokake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa nAraka mithyAdRSTi jIvarAzike dvArA gRhItagRhIta aura gRhItaguNakArakA kathana karanA cAhiye / isa prakAra mithyAdRSTirAzikI prarUpaNA samApta huI / sAsAdana samyagdRSTi guNasthAna se lekara asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna taka pratyeka guNasthAna meM nArakI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? guNasthAna prarUpaNA samAna haiM // 18 // zaMkA- guNasthAnoM meM kahI gaI tIna guNasthAnasaMbandhI jIvarAzi saMpUrNa nArakiyoMke tIna guNasthAnasaMbandhI jIvarAzike barAbara hI hotI hai, aisA kahane para zeSa tIna gatiyoM meM tInoM guNasthAnoMkA abhAva prApta hotA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, nArakiyoMke tIna guNasthAnasaMbandhI jIvarAzike pramANakI sAmAnya se kahI gaI tIna guNasthAnasaMbandhI jIvarAzike pramANake sAtha palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgatvake prati koI vizeSatA nahIM hai, isaliye ina donoMko samAna mAna lene meM koI virodha nahIM AtA hai / paraMtu paryAyArthika nayakA avalaMbana karane para donoM meM bheda hai hI / yadi aisA na mAnA jAya to zeSakI tIna gatisaMbandhI sAsAdanAdi tIna guNasthAnoM kI jIvarAzike pramANake prarUpaNa karaneke liye kahe gaye sUtroMkI saphalatA nahIM bana sakatI hai / aba pasyopamAsaMkhyeyabhAga 1 sarvAsu pRthivIsu sAsAdanasamyagdRSTayaH samyaGmithyAdRSTayo'saMyata samyagdRSTayazva zamitAH / sa. si. 1,80 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 18.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [15. saphalattaNNahANuvavattIdo / tassa bhedassa parUvaNaTaM sAsaNasammAiDiAdiguNapaDivaNNANaM avahArakAle vattaissAmo / taM jahA oghaasaMjadasammAiDiavahArakAlaM viraleUNa palidovamaM samakhaMDaM kariya diNNe ekekassa rUvassa asaMjadasammAiTThidavapamANaM pAvedi / devagaI mottUNa sesatigadiasaMjadasammAidvirAsI sAmaNNaasaMjadasammAihirAsissa asNkhejdibhaago| tassa ko paDi bhAgo ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / oghaasaMjadasammAihirAsissa asaMkhejjA bhAgA devANamasaMjadasammAiDirAsI hodi / kudo ? devesu bahUrNa smmttuppttikaarnnaannmuvlNbhaado| devANaM sammattuppattikAraNANi kANi ce ? jiNarvividdhimahimAdasaNa-jAissaraNa-mahiddhiMdAdidaMsaNa-jiNapAyamUladhammasavaNAdINi' / tirikkhaNeraiyA puNa garuvapAva ukta bhedake prarUpaNa karaneke liye sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnapratipanna jIvoMkA pramANa lAneke liye avahArakAloMko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai sAmAnyase kahe gaye asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara palyopamako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai| udAharaNa- 1 udAharaNa_16384 16384 16384 16384 eka viralanake prati prApta asaM 1 1 1 yatasamyagdRSTi jiivraashi| isameM devagatisaMvandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAziko chor3akara zeSa tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi sAmAnya asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzike asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai| zaMkA- zeSa tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzikA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa lAneke liye pratibhAgakA pramANa kyA hai ? samAdhAna-AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga pratibhAgakA pramANa hai| sAmAnyase kahI gaI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzikA asaMkhyAta bahubhAgapramANa devoMsaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai, kyoMki, devoM meM samyaktvakI utpattike bahutase kAraNa pAye jAte haiN| zaMkA- devoM meM samyaktvakI utpattike kAraNa kaunase haiM ? samAdhAna-jinabimbasaMbandhI atizayake mAhAtmyakA darzana, jAtismaraNakA honA, mahardhika indrAdikakA darzana aura jinadevake pAdamUlameM dharmakA zravaNa Adi devoMmeM samktvotpattike kAraNa haiN| paraMtu tiryaMca aura nArakI gurutara pApoMke bhArase nathe aura baMdhe honese, atizaya ............. 1 devAnA keSAcijjAtismaraNaM, keSAMciddharma zravaNaM, keSAMcijjinamahimadarzana, keSAcidevarthidarzanam / sa.si. 1,5. Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 18. bhAreNa NatthaNaddhattAdo saMkilidharattAdo maMdabuddhittAdo bahUNaM sammanuppattikAraNANamabhAvAdo ca sammAiTThiNo thovA havaMti / tado tigadiasaMjadasammAihirAsiNA uvarimegarUvadhAradaM oghAsaMjadasammAiTThidavyamavahariya tatthAgadamAvaliyAe asaMkhejadimAgaM viraleUNa oghAsaMjadasammAiTThidavvaM samakhaMDaM kariya diNNe heTThimaviralaNarUvaM paDi sesatigadiasaMjadasammAihirAsipamANaM pAvadi / tappamANaM uvarimaviralaNAe uparimarUvaM paDi dvidaoghAsaMjadasammAihidadhamhi avaNeyavvaM / evamavaNide uvarimaviralaNametA ceva deva asaMjadasammAidvirAsIo tigadiasaMjadasammAidvirAsIo ca bhavaMti / pugo uvarimaviralaNamettatigadiasaMjadasammAiTThirAsi deva asaMjadasammAiTThirAsipamANeNa kssaamo| taM jahA rUvUNaheTThimaviralaNamettesu tigadiasaMjadasammAiTThidavbesu uvarimaviralaNamhi TTidesu samudidesu egaM devaasaMjadasammAidvirAsipamANaM labbhadi, avahArakAlamhi egA saMkliSTa pariNAmI honese, mandabuddhi honese aura unameM samyaktvakI utpattike bahutase kAraNoMkA abhAva honese samyagdRSTi thor3e hote haiN| tadanantara uparima viralanake ekake prati rakkhI huI sAmAnya asaMyatasamyagdRSTi jIvarAziko tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzise bhAjita karake vahAM jo AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga labdha Ave usakA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati sAmAnya asaMyatasamyagdRSTi dravyako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para adhastana viralanake pratyeka ekake prAMta tIna gAMtasaMbandhA asayatasamyagdRSTi jIvarAzi prApta hotA hai| isa pramANako uparima viralanake uparima ekake prati prApta sAmAnya asaMyatasamyagdRSTi dravyameMse nikAla denA caahiye| isaprakAra nikAla dene para uparima viralanamAtra devagatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAziyAM aura tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAziyAM hotI hai| udAharaNa-tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi 4096H 4096 40964096 4096 163844096% 4 1 1 1 1 isa 4096 ko uparima viralanake pratyeka ekake prati prApta 16384 meM ghaTA dene para 12288 Ate haiN| yahI devagatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai, aura4096 tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| aba Age uparima viralanamAtra arthAt uparima viralanaguNita tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAziko deva asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzike pramANase karake batalAte haiN| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai eka kama adhastana viralanamAtra arthAt eka kama adhastana viralanaguNita uparima viralanameM sthita tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi dravyako samudita kara dene para eka deva 1 pratiSu ' NatthaddhattAdo saMkilihadaratAdo' iti pAThaH / 41 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 18. ] davyamANAgame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 159 caiva pakkheva salAgA / puNo vi ettiyamettesu cetra uvarimavirala gamhi tigadiasaMjadasammAiTThidavve samudidesu deva asaMjadasammAidivtraM lavbhadi, avahArakAlamhi vidiyA ca pakkhe salAgA / evaM puNo puNo kIramANe AvaliyAe asaMkhejjadi bhAgametAo avahArakAlapakkheva salAgAo labbhaMti, heDimaviralaNAdo uvarimaviralaNAe asaMkhejaguNattA / edAsimavahArakAla pakkheva salAgANamegavAreNa AgamaNavihiM vattaislAmo | mivirala rUvUNametatigadiasaMjadasammAiTThidavtresu jadi egA avahArakAlapakkhevasalAgA labbhadi to uvarimaviralaNamettesu tigadiasaMjadasammAidivyesu kettiyAo pakkheva salAgAo labhAmo tti rUvUNaheTTimaviralaNAe uvari viralidaogha asaMjadasammAisa avahArakAle bhAge hide AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettAo avahArakAlapakkhevasalAgAo labbhaMti / tAo oghaasaMjadasammAiTThi avahArakAlamhi pakkhitte devaasaMjadasamma iDiavahArakAlo hodi / tamAvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide devasammAmicchAvihAra kAlo hodi, asaMjadasammAivikkamaNakAlAdo sammAmicchAiTTiuvakamaNakAlassa asaMkhejjaguNahINattA / taM saMkhejjarUvehiM guNide devasAsaNasammAiDiavahAra kAlo asaMyata samyagdRSTi jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai aura avahArakAla meM eka prakSepazalAkA prApta hotI hai / phira bhI eka kama adhastana viralanamAtra uparima viralanameM sthita tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi dravya ke samudita kara dene para deva asaMyatasamyagdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai aura avahArakAlameM dUsarI prakSepazalAkA prApta hotI hai / isIprakAra punaH punaH karane para AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra avahArakAla prakSepazalAkAeM prApta hotI haiM, kyoMki, adhastana viralanase uparima viralana asaMkhyAtaguNA hai / aba ina avahArakAla prakSepazalAkAoM ekavArameM lAne kI vidhiko batalAte haiM- eka kama adhastana viralanamAtra tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi dravya meM yadi eka avahArakAla prakSepazalAkA prApta hotI hai| to uparama viralanamAtra arthAt uparima viralanaguNita tInagatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi dravyoM meM kitanI prakSepazalAkAeM prApta hoMgI, isaprakAra ( trairAzika karake ) eka kama adhastana viralanakA Upara viralita ogha asaMyatasamyagdRSTike avahArakAla meM bhAga dene para AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra avahArakAla prakSepazalAkAeM prApta hotI haiM / una prakSepazalAkAoM ko ogha asaMyatasamyagdRSTike avahArakAlameM milA dene para deva asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlakA pramANa AtA hai / udAharaNa - eka kama adhastana viralana 3 uparima viralana 4H 4 : 3 = 4 + = 6; 65536 / 16 = 12288 deva asaMyatasamyagdRSTi dravya | 16384 - 12288 = 4096 tIna gatisaMbandhI asaMyatasamyagdRSTi dravya / deva asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para deva samyagmithyAdRSTi jIvarAzisaMbandhI avahArakAla hotA hai, kyoMki, asaMyatasamyagdRSTike upakramaNa kAlase samyagmithyAdRSTikA upakramaNakAla asaMkhyAtaguNA hIna hai / deva Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANa [1, 2, 18. hodi, tado saMkhejjaguNahINa-uvakkamaNakAlattAdo / sammAmicchattaM paDivajjamANarAsissa saMkhejadibhAgamettA uvasamasammAiTThiNo sAsaNaguNaM paDivajjati tivaa| tamAvaliyAe asaMkhejadimAgeNa guNide tirikkhaasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / tamAvaliyAe asaMkheadibhAgeNa guNide tirikkhasammAmicchAiDiavahArakAlo hodi / taM saMkhejjarUvehi guNide tirikkhasAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi| tamAvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide tirikkhasaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi, apaccakkhANAvaraNANamudayAbhAvassa aidullhttaado| tamAvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide NeraiyaasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / tamAvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide NeraiyasammAmicchAiTiavahArakAlo hodi| taM saMkhejasvehi guNide NeraiyasAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi| edehi avahArakAlehi palidovame bhAge hide appappaNo davyamAgacchadi / samyagmithyASTisaMbandhI avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para deva sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzisaMbandhI bhavahArakAla prApta hotA hai, kyoMki, samyagmithyASTike upakramaNakAlase sAsAdanasamyagdRSTikA upakramaNakAla saMkhyAtaguNA hIna hai| athavA, samyagmithyAtva guNasthAnako prApta honevAlI jIvarAzike saMkhyAtaveM bhAgamAtra upazamasamyagdRSTi jIva sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnako prApta hote haiM, isaliye bhI deva samyagmithyASTike bhavahArakAlase deva sAsAdanasamyagdRSTikA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| deva sAsAdanasamyagdR. TisaMbandhI avahArakAlako ApalIke asaMkhyAtaveM bhAgase gaNita karane para tithaM samyagdRSTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| tiryaca asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para tiryaca samyagmithyASTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| tiryaMca samyagmithyAdRSTisaMbandhI avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para tiryaca sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAla hotA hai / tiryaMca sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para tiryaMca saMyatAsaMyatasaMbandhI avahArakAla hotA hai, kyoMki, apratyAkhyAnAvaraNa kaSAyakA udayAbhAva atyaMta durlabha hai| tiryaMca saMyatAsaMyatasaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para nAraka asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| nAraka asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI bhavahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para nAraka samyagmithyASTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| nAraka samyagmithyAdRSTisaMbandhI avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para nAraka sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| ina uparyukta avahArakAlose patyopamake bhAjita karane para apanA apanA dravyakA pramANa AtA hai| 1 oghAsaMjadamissayasAsaNasammANa bhAgahArA je| rUvaNAvaliyAsaM khejjeNiha bhAjiya tattha Nikkhitte // devANaM avahArA hoti xxgo . jI. 634, 635. Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] dakhvapamANANugame NirayagadipamANapasavaNaM [ 161 evaM paDhamAe puDhavIe NeraiyA // 19 // ___NaM puvvaM sAmaNNaNeraiyamicchAiTiAdirAsissa pamANaparUvaNA parUvidA, pddhmvidiypuddhviaadivisesaabhaavaado| puNo jadi puvaparUvidasavvarAsI paDhamAe puDhavIe bhavadi to vidiyAdipuDhAsu jIvAbhAvo pasajade / Na ca evaM, 'vidiyAdi jAva sattamAe puDhavIe Neraiesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA' iccAdisuttehi saha virohAdo, tamhA sAmaNNaNeraiyamicchAiTThivikkhaMbhasUI paDhamapuDhavimicchAiTThINaM vikkhaMbhasUI Na havadi / tado sAmaNNaparUvidaavahArakAlo vi paDhamapuDhaviNeraiyANaM Na bhvdi| evaM sesaguNapaDivaNNANaM pi avahArakAlavaDDI vattavvA / tamhA evaM paDhamAe puDhavIe Neyavvamidi NedaM ghaDade ? Na esa doso, asaMkhejaseDhittaNeNa padarassa asaMkhejadibhAgattaNeNa vidiyavaggamUlaguNidaaMgulavaggamUlamettavikkhaMbhasUcittaNeNa palidovamassa asaMkhejadibhAgattaNeNa ca paDhamapuDhavi sAmAnya nArakiyoMke dravyapramANake samAna pahalI pRthivImeM nAraka jIvarAzi hai // 19 // zaMkA-pahale sAmAnya nAraka mithyAdRSTi Adi jIvarAzike pramANakA prarUpaNa kiyA, kyoMki, sAmAnya prarUpaNameM pahalI pRthivI, dUsarI pRthivI Adike vizeSaprarUpaNakA abhAva hai| phira yadi pahale prarUpaNa kI huI saMpUrNa jIvarAMzi pahalI pRthivImeM hI hotI hai to dvitIyAdi pRthiviyoMmeM jIvoMkA abhAva prApta hotA hai| paraMtu aisA hai nahIM, kyoMki, aisA mAna lene para 'dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivItaka mithyADaSTi nArakI dravyapramANakI apekSA kitane haiM ' ityAdi sUtroMke sAtha pUrvokta kathanakA virodha prApta hotA hai| isaliye sAmAnya nAraka mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI prathama pRthivIke nAraka mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI nahIM ho sakatI hai| aura isIliye sAmAnyase kahA gayA avahArakAla bhI prathama pRthivIke nArakiyoMkA avahArakAla nahIM ho sakatA hai| isIprakAra prathama pRthivIke zeSa guNasthAnapratipanna jIvoMko bhI avahArakAlakI vRddhikA kathana karanA cAhiye / isaliye isIprakAra pahalI pRthivImeM le jAnA cAhiye yaha sUtrArtha ghaTita nahIM samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, asaMkhyAta jagazreNiyoMkI apekSA, jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgakI apekSA sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase guNita prathama vargamUlapramANa viSkaMbhasUcIkI apekSA aura palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgakI apekSA prathama pRthivIsaMbandhI 1 narakagatau prathamAyAM pRthivyA nArakA mithyAdRSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH prtraasNkhyeybhaagprmitaaH| sa.si. 1, 8. heTThimachappuDhavINa rAsivihINo du savvarAsI du / paDhamAvaNimhi rAsI ra iyANaM tu NihiTTho / go. jI. 154. sedIekkekkapaesAiyasU INamaMgulappamiyaM / dhammAe xx| paJcasaM. 2, 17. ahavaMgulappaesA samUlaguNiyA u neraiyasUI / paJcasaM. 2, 19. bhavaNavAsINIo devIo sNkhejjgunnaao| imIse rayaNappabhAe puDhavIe nerahayA asNkhejjgnnaa| paJcasaM. 2, 16 svo. TI. (mahAdaNDaka). Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 19 parUvaNAe sAmaNNaNeraiyaparUvaNAdo visesAbhAvAdo / puNo pajjavaDiyaNae avalaMbijamANe viseso atthi ceva, aNNahA vidiyAdipuDhavIsu jiivaabhaavppsNgaado| taM visesaM vattaissAmo / taM jahA- paDhamapuDhaviNeraiyANaM davya-kAlapamANesu bhaNNamANesu oghadavya kAlapamANANi ceva asaMkhejadibhAgahINANi havaMti / tahA khettapamANaM pi oghakhettapamANAdo asaMkhejadibhAgUNaM bhavadi / taM kadhaM jANijjade ? 'vidiyAdi jAva sattamAe puDhakIe NeraiyA kheteNa seDhIe asaMkhejadibhAgo' idi purado vuccamANasuttAdo Navvade jahA oghaNeraiyamicchAiDidavvAdo paDhamapuDhaviNeraiyamicchAiTThidavaM seDhIe asaMkhejadibhAgeNa hINamidi / edaM suttamavalaMbiya paDhamapuDhaviNeraiyamicchAiTThINaM vikkhaMbhasUI uppAissAmo / taM jahA- oghaNeraiyamicchAidvirAsIdo egaseDhiavaNayaNaM paDi jadi vikkhaMbhamacimhi egasalAgAe avaNayaNaM labbhadi to kiMcUNavArasavaggamUlabhajidaseDhimhi kiM labhAmo tti seDhIe phalaguNidicchAmovaTTide kiMcUNavArasavaggamUlabhajidegarUpamAgacchadi / edaM prarUpaNAmeM sAmAnya nArakiyoMkI prarUpaNAse koI vizeSatA nahIM hai| paraMtu paryAyArthika nayakA avalambana karane para sAmAnya prarUpaNAse prathama pRthivIsaMbandhI prarUpaNAmeM vizeSatA hai hii| yadi aisA na mAnA jAya to dvitIyAdi pRthiviyoMmeM jIvoMke abhAvakA prasaMga A jaaygaa| Age usI vizeSatAko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai pahalI pRthivIke nArakiyoMke dravya aura kAlakI apekSA pramANakA kathana karane para sAmAnyase kahe gaye dravyapramANa aura kAlapramANako asaMkhyAtaveM bhAga nyUna kara dene para pahalI pRthivIke nArakiyoMkA dravya aura kAlakI apekSA pramANa hotA hai| usIprakAra pahalI pRthivIke nArakiyoMkA kSetrakI apekSA pramANa bhI sAmAnyase kahe gaye kSetrapramANase asaMkhyAtavAM bhAga nyUna hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-'dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivItaka nArakI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAga haiM' isaprakAra Age kahe jAnevAle sUtrase jAnA jAtA hai ki nAraka sAmAnya mithyAdRSTiyoMke dravyapramANase pahalI pRthivIke nAraka mithyAdRSTi jIvoMkA dravyapramANa jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga hIna hai| ___aba Age isa dvitIyAdi pRthiviyoM ke pramANake prarUpaNa karanevAle sUtrakA avalaMbana lekara pahalI pRthivIke nAraka mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI utpanna karate haiN| vaha isaprakAra hai-jaba ki sAmAnya nAraka mithyAdRSTi jIvarAzimeMse eka jagazreNI kama karane para viSkamasUcI meM eka zalAkA kama hotI hai, to kucha kama apane bArahaveM vargamUlase bhAjita jagazreNImeM kitanA pramANa prApta hogA, isaprakAra trairAzika karake iccharAzi apane kucha kama bArahaveM varga. mUlase bhAjita jagazreNIko phalarAzi ekase guNita karake jagazreNIse apavartita karane para, ekameM jagazreNIke kucha kama bArahaveM vargamUlakA bhAga denese jo labdha Ave utanA AtA hai| Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [163 sAmaNNaNeraiyamicchAiTivikkhaMbhasUcimhi avaNide paDhamapuDhaviNeraiyamicchAihirAsissa vikkhaMbhasUI hodi| edIe vikkhaMbhasUIe jagaseDhimhi bhAge hide paDhamapuDhaviNeraiyamicchAiTiavahArakAlo hodi / 63 udAharaNa-bArahavAM vargamUla 4; kiMcit Una bArahavAM vargamUla 128, 6:536 : 136 = 32256, 32256 4 1 = 322566 32256 : 65136 = 63 = 1 : 128, isa kiMcit Una bArahaveM vargamUlabhAjita ekarUpako sAmAnya nAraka mithyAdRSTisaMbandhI vikabhasUcImeMse ghaTA dene para prathama pRthivIke nAraka mithyAdRSTi rAzikI viSkaMbhasUcI hotI hai| isa viSkaMbhasUcIse jagazreNIke bhAjita karane para prathama pRthivIke nAraka mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| / 63 _ 193, 65536 . 193 = 8388608, pra. pra. mi. av.| udAharaNa-2-. 128 128 1 128 193 vizeSArtha-jagazreNIke bArahaveM, dazaveM, AThaveM, chaThe, tIsare aura dUsare vargamUlakA jagazreNI meM bhAga dene para jamase dvitIyAdi pRthiviyoMke mithyAdRSTi nArakiyoMkA dravya AtA hai| aura ina chahoM narakoMke mithyAdRSTi jIvoMkA jitanA pramANa ho use sAmAnya mithyAdRSTi rAzimese ghaTA dene para prathama pRthibIke mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa hotA hai| pahale sAmAnya mithyAdRSTi nArakiyoMkA pramANa batalAte samaya unakI viSkaMbhasUcI ghanAMgulake dvitIya vargamUlapramANa batalAI hai, arthAt ghanAMgulake dvitIya vargamUlakA jitanA pramANa ho utanI jagazreNiyoMko ekatrita karane para unake pradezapramANa sAmAnya mithyAdRSTi jIvarAzi hotI hai| aba yadi prathama narakake nArakiyoMke pramANa lAne ke liye viSkaMbhasUcI lAnA ho to dvitIyAdi narakake mithyAdRSTi nArakiyoMke pramANameM jagazreNIkA bhAga dene para jo labdha Ave use sAmAnya viSkabhasUcI se ghaTA dene para prathama narakakI viSkabhasUcI A jAtI hai| udAharaNArtha-dUsare narakakA 16384, tIsarekA 8192, cauthekA 4096, pAMcaveMkA 2048, chaThekA 1024 aura sAtaveMkA 512 dravya mAna lene para inameM jagazreNI 65536 kA bhAga dene para kramase ,,, 15aura 18 AtA hai, jinakA jor3a 63 hotA hai| ise sAmAnya viSkabhasUcI 2 meMse ghaTA dene para 123 pramANa prathama pRthivIkI viSkabhasUcI hotI hai| isI vyavasthAko dhyAnameM rakhakara Upara yaha kahA gayA hai ki kiMcit Una bArahaveM vargamUla bhAjita ekarUpako sAmAnya nAraka mithyAdRSTi viSkaMbhasUcImeMse ghaTA dene para prathama narakake mithyAdRSTi nArakiyoMkA pramANa 1 tamhA putrilavikkhaMbhasUcI ( sAsaNNaNeraiyavikkhaMbhasUcI) egarUpassa asaMkhejadibhAgeNUNA paDhamapuraviNerAyANaM vikkhaMbhasUcI hodi / dhavalA; patra. 518 a. Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 19. ahavA avareNa payAreNa avahArakAlo uppAijjade / taM jahA- sAmaNNaavahArakAlaM viraleUNa rUvaM paDi jagapadaraM samakhaMDa kariya diNNe ekekassa rUvassa sAmaNNaNeraiyamicchAiDi sipamANaM pAvedi / puNo tattha egarUvadharidasAmaNNaNeraiyamicchAidvirAsimhi chapuDhavimicchAiTTi siNA bhAge hide kiMcUNavArasavaggamUlaguNidasa | maNNaNeraiyamicchAiDivikkhabhasUcI Agacchadi / edaM pubvaviralaNAe heTThA viliya uvari egarUvadharisAmaNNaNeraiyamicchAiTThidavvaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi chappUDhavimicchAiTTi sipamANaM pAvedi / taM uvarimaviralagAe disAmaNNaNeraiyamicchAiTThi simhi pudha pudha avaNide uvarimaviralaNamettA paDhamapuDhavimicchAiTThirAsIo bhavaMti / chappuDhavimicchAiTTi sIo vi tAvadiyA ceva / lAmeke liye viSkaMbhasUcI hotI hai / yahAM kiMcit Una bArahaveM vargamUlase dvitIyAdi narakoM ke mithyAdRSTi rAzikA sammilita avahArakAla abhipreta hai| athavA, dUsare prakArase prathama pRthivIke nAraka mithyAdRSTiyoM kA avahArakAla utpanna karate haiM / vaha isaprakAra hai- sAmAnya avahArakAlakA viralana karake aura viralita rAzi ke pratyeka ekake prati jagapratarako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati sAmAnya nAraka mithyAdRSTi jIvarAzikA pramANa prApta hotA hai / punaH usa viralanake pratyeka ekake prati prApta sAmAnya nAraka mithyAdRSTi jIvarAzimeM dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA bhAga dene para kucha kama bArahaveM vargamUla se guNita sAmAnya nAraka midhyAdRSTi jIvarAzikI viSkaMbhasUcI AtI hai / ise pUrva viralana ke nIce viralita karake aura viralita rAzike pratyeka ekake prati uparima viralana ke ekake prati prApta sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyako samAna khaMDa karake deyarUpale de dene para pratyeka ekake prati dvitIyAdi chaha pRthivIsaMbandhI nAraka mithyAdaSTa dravyakA pramANa A jAtA hai / use uparima viralanake pratyeka ekake prati prApta sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyameMse pRthak pRthak nikAla dene para uparima viralanakA jitanA pramANa hai utanI prathama pRthivIgata nAraka mithyAdRSTi jIvarAziyAM hotI haiM / dvitIyAdi chaha pRthivIgata nAraka mithyAdRSTi jIvarAziyAM bhI utanI hI hotI haiM / 1 udAharaNa - chaha pRthivIgata mithyAdRSTi rAzi 322566 131072 1 131072 1 32768 vAra; 128, =2x 63 131072 : 32256 = 256 63 32256 32256 32256 1 1 1 isa 32256 ko upa rima viralana ke pratyeka ekake prati prApta 63 131072 meMse ghaTA dene para 98816 pramANa prathama pRthivIgata mithyAdRSTi dravya rAziyAM hotI hai| aura zeSa 32256 pramANa dvitIyAdi chadda pRthiviyoMkI mithyAdRSTi dravya rAziyAM hotI hai / 32256 1 2048 4 Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 165 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM puNo uvarimaviralaNamettachappuDhavimicchAiTThidavyaM paDhamapuDhavimicchAidvidayapamANeNa kassAmo / taM jahA- rUvUNahaTimaviralaNamettachappuDhavidavyesu uvarimaviralaNamhi samudidesu paDhamapuDhavimicchAiTTipamANaM hodi / tattha egA avahArakAlasalAgA labbhai / puNo vi uvarimaviralaNamhi tattiesu ceva chappuDhavidavvemu samudidesu avaregaM paDhamapuDhavimicchAidvipamANaM hodi, vidiyA ca avahArakAlapakkhevasalAgA labbhai / evaM puNo puNo kIramANe rUvUNaheTimaviralaNAdo uvarimaviralaNA asaMkhejjaguNA ti kaTTa seDhIe asaMkhejadibhAgamettAo avahArakAlapakkhevasalAgAo labbhaMti / tAsimegavAreNANayaNavihI vuccade / taM jahA-rUvUNaheTTimaviralaNamettachappuDhavidadhassa jadi egA avahArakAlapakkhevasalAgA labbhadi, to sAmaNNaNeraDyamicchAiTiavahArakAlamattachappuDhavimicchAidvidavyassa kettiyAo labhAmo tti sarisamavaNiya rUvUNaheTTimaviralaNAe sAmaNNaavahArakAlamhi bhAge hide avahArakAlapakkhevasalAgAo Agacchati / tAo sarisacchedaM kAUNa sAmaNNaNeraiyamicchAiTiavahArakAlamhi pakkhitte paDhamapuDhavimicchAiTiavahAra aba uparima viralanamAtra chaha pRthivIgata mithyAdRSTi dravyako prathama pRthivIgata mithyAdRSTi dravyapramANarUpa karate haiN| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- uparima viralanameM eka kama adhastana viralanamAtra chaha pRthivIgata mithyAdRSTi dravyake samudita karane para prathama pRthivIgata mithyAhASTa dravyakA pramANa prApta hotA hai aura vahAM eka avahArakAla prakSepazalAkA prApta hotI hai| punaH uparima viralanameM utane hI arthAt eka kama adhastana viralanamAtra chaha pRthivIgata mithyAdRSTi dravyake samudita karane para dUsarIvAra prathama pRthivIgata mithyAraSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai aura dUsarI avahArakAla prakSepazalAkA prApta hotI hai| isIprakAra punaH punaH karane para eka kama adhastana viralanase uparima ciralana asaMkhyAtaguNA hai, isaliye jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra avahArakAla prakSepazalAkAeM prApta hotI haiN| Age una avahArakAla prakSepazalAkAoMkI ekavAra lAnekI vidhiko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai eka kama adhastana viralanamAtra arthAt eka kama adhastana viralanaguNita chaha pRthivIgata mithyAdRSTi dravyake prati yadi eka avahArakAla prakSepazalAkA prApta hotI hai to sAmAnya nAraka mithyAdRSTisaMbandhI avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya nAraka avahArakAlaguNita chaha pRthivIgata mithyAdRSTi dravyake prati kitanI avahArakAla prakSepazalAkAeM prApta hoMgI, isaprakAra trairAzikameM sahazakA apanayana karake eka kama adhastana viralanase sAmAnya avahArakAlako bhAjita karane para avahArakAla prakSepazalAkAeM A jAtI haiN| inako samAna cheda karake sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlameM milA dene para prathama pRthivIsaMbandhI nAraka mithyAdRSTi avahArakAla 1 pratidhu 'mAge hide panikhace' iti pAThaH / . .www.ja .. Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 19. kAlo hodi / edAo avahArakAlapakkhevasalAgAo sAmaNNaNeraiyamicchAiTiavahArakAlamettachappuDhavimicchAiTThidavyamassiUNa uppaNNAo / puNo edAo ceva avahArakAlapakkhevasalAgAo vikkhaMbhasUcimhi avaNayaNarUvapamANaM ca puDhaviM puDhaviM paDi ettiyaM ettiyaM hodi tti parUvijjade / tattha tAva vikkhaMbhasUcimhi avaNijjamANarUvANaM pamANaM vuccde| taM jahA- egasaDhivaNayaNaM paDi jaidi sAmaNNaNeraiyavikkhaM bhasUcimhi egarUvassa avaNayaNaM labbhadi to vidiyapuDhavidavyasta avaNayaNaM paDi kiM labhAmo tti sarisamavaNiya seDhivArasavaggamUleNa egarUvaM khaMDide vidiyapuDhavimassiUNa vikkhaMbhasUcimhi avaNayaNapamANamAgacchadi / taM ca evaM 3 / evaM sesapuDhavINaM pi terAsiyakameNa vikkhaMbhasUcimhi avaNijjamANarUvapamANamANeyavvaM / tesiM hotA hai| ye avahArakAla prakSepazalAkAeM sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlaguNita chaha pRthivIgata mithyAdRSTi dravyakA Azraya lekara utpanna huI haiN| udAharaNa-uparima viralana 32768, adhastana viralana 155, 32768 . . 193 - 2064384 ava. prakSepazalAkAeM / 193 32768 + 2064384 - 8388608 .. 193 2 93 pR. pR. av.| aba pratyeka pRthivIke prati avahArakAla prakSepazalAkAoMkA pramANa aura viSkabhasUrI meM apanayanarUpa saMkhyAkA pramANa itanA itanA hotA hai, isakA prarUpaNa karate haiN| usameM bhI pahale viSkaMbhasUcI meM apanIyamAna saMkhyAkA pramANa kahate haiN| vaha isaprakAra hai-eka jagazreNIke apanayanake prati yadi sAmAnya nAraka viSkaMbhasUcImeM eka saMkhyA kama hotI hai to dvitIya pRthivIke dravyake ghaTAneke prati kitanI saMkhyA prApta hogI, isaprakAra sadRzakA apanayana karake (arthAta dasarI pRthivIke dravyako jagazreNIse apanayana karake arthAt bhAjita karake) jara zreNIke bArahaveM vargamUlase ekako khaMDita karane para dUsarI pRthivIkA Azraya karake viSkaMbhasUcImeM apamayanarUpa saMkhyAkA pramANa A jAtA hai| vaha yaha 13 hai| udAharaNa-14 16384 = 16384, 16384 5 65536 % , apanayanarUpa / athavA, 14-1(-:-) isIprakAra zeSa pRthiviyoMkA bhI trairAzika kramase viSkaMbhasUcImeM apanIyamAna saMkhyAkA pramANa le bhAnA cAhiye / pratyeka pRthivIke prati una apanIyamAna saMkhyAoMkA www.jainelibrary.prg Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NisyagadipamANaparUvaNaM pamANaM seDhidasama-aTTha-chaTTha-tadiya-vidiyavaggamUlehi pudha pudha egarUvaM khaMDide tattha egabhAgaM hodi / vidiyAdipuDhavINaM ede avahArakAlA hoti tti kadhaM Navade ? vArasa dasa aTTheva ya mUlA chattiya dugaM ca Niraesu / ekkArasa Nava satta ya paNa ya caukkaM ca devesu // 66 // padamhAdo ArisAdo nnvvde| tesimaMkavaNA esA 12 1 13 / seDhivArasa pramANa kramase jagazreNIke dazaveM, AThaveM, chaThaveM, tIsare aura dUsare vargamUloMse pRthak pRthak eka saMkhyAko khaMDita karane para yahAM jo eka bhAga labdha Ave utanA hotA hai| udAharaNa-dazavAM vargamUla 8, AThavAM vargamUla 16, chaThA vargamUla 32, tIsarA varga mUla 64, dUsarA vargamUla 128, 1 : 8 = ? tIsarI pRthivIkI apekSA / 16 16 = cauthI pRthivIkI apekSA / 1 : 323 pAMcavI pRthivIko apekSA / 1 : 64 = 1. chaThI pRthivIkI apekSA / 12 128 = 1 sAtavIM pRthivIkI apekSA apanIyamAna saMkhyAkA pramANa / zaMkA- jagazreNIkA bArahavAM vargamUla, dazavAM vargamUla Adi ye saba dvitIyAdi pRthiviyoMke avahArakAla hote haiM, yaha kaise jAnA jAtA hai ? / samAdhAna-narakameM dvitIyAdi pRthivIsaMbandhI dravya lAneke liye jagazreNIkA bArahavAM, dazavAM, AThavAM, chaThA, tIsarA aura dUsarA vargamUla kramase avahArakAla hotA hai| tathA devoM meM (sAnatkumAra Adi pAMca kalpayugaloMkA pramANa lAneke liye) jagazreNIkA gyArahavAM, nauvAM, sAtavAM, pAMcavAM aura cauthA vargamUla kramase avahArakAla hotA hai // 66 // isa ArSa vacanase jAnA jAtA hai ki uparyukta vargamUla dvitIyAdi pRthiviyoMke dravya lAne ke liye avahArakAla hote haiN| una apanIyamAna aMkoMkI sthApanA kramase 13, 10, 11, 3, isaprakAra hai| vizeSArtha- yahAM para jagazreNIke bArahaveM vargamUla AdikA zAna karaneke liye harake 1 pratiSu ' dupaMca ' iti pAThaH / 2 saNakkumAra jAva sadarasahassArakApavAsiyadevA sttmpuddhviimNgo| kudo ? sedIe asaMkhejabhAgakSaNa edesi tatto bhedaabhaavaado| visesado puNa medo atthi, seDhIe ekArasa-Navama-sattama-paMcama-cautthavaggamUlANaM jahAkameNa seDhImAgahArANametthuvalaMbhAdo / dhavalA. patra 522. a.| saudharmadvaye kiMcidUnA ghanAMgulatRtIyamUlajagaNiH / sanatkumAradvayAdipaMcayugmeSu kiMcidUnA kramazo nijaikAdazama-navama-saptama-paMcama cartuthamUlabhaktajagazreNiH / UnatA cAtra hArAdhikA sheyaa| go. jI., jI. pra., TI 641. Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 19. sthAnameM aMkarUpase 12, 10 Adi saMkhyAoMkA grahaNa kiyA hai / tathA aMzake sthAnameM 1 aMka grahaNa karake yaha batalAyA hai ki 1 meM bArahaveM Adi vargamUloMkA bhAga denese sAmAnya viSkaMbhasUcImeM apanIyamAna saMkhyA A jAtI hai| para isase yahAM bAraha vargamUlakA pramANa 12 aura dazaveM vargamUlakA pramANa 10 Adi nahIM lenA caahiye| ye 12, 10 Adi aMka to kevala anurUpa saMkhyAMkoMke dvArA ukta vargamUloMkA zAna karAneke liye saMketamAtra haiM / isIprakAra isI prakaraNameM prakRta viSayake spaSTa karane ke liye aMkasaMdRSTikI apekSA jagazreNIkA pramANa 65536 liyA hai, usake bhI ye 12, 10 Adi aMka bArahaveM aura dazaveM Adi vargamUla nahIM haiM, jo dvitIyAdi pRthidhiyoMke aMkasaMdRSTikI apekSA diye gaye avahArakAloMse spaSTa samajhameM A jAtA hai / yadyapi 65536 ke pahale, dUsare, tIsare aura cauthe vargamUlako chor3akara zeSa sabhI vargamUla karaNIgata hote haiM, phira bhI vIrasenasvAmIne vargamUloMke parasparake tAratamyako grahaNa na karake dvitIyAdi narakoMmeM nAraka jIvoMkI uttarottara hIna saMkhyAkA parijJAna karAneke liye bArahaveM vargamUlake sthAnameM 4, dazaveMke sthAnameM 8, AThaveMke sthAnameM 16, chaThaveMke sthAnameM 32, tIsareke sthAnameM 64 aura dUsareke sthAnameM 128 liyA hai / isa prakaraNameM udAharaNa dekara jIvarAzi AdikI jo saMkhyA nikAlI hai vaha pUrvokta AdhAra para hI nikAlI gaI hai / isase bArahaveM vargamUla AdimeM paraspara jitanA tAratamya hai vaha ukta saMketarUpa saMkhyAMkoM meM nahIM rahatA hai, aura isaliye kahIM kahIM dRSTAnta aura dArTItameM antara pratIta hotA hai / jaise, Age calakara chaThI aura sAtavIM pRthivIkA milA huA jo bhAgahAra nikAlA hai usa prakaraNameM uparima viralana bhI jagazreNIkA tRtIya vargamUlapramANa hai aura adhastana viralana bhI utanA hI hai| para vargamUloMke ukta saMkhyAMkoMke anusAra vahAM uparima viralana 64 pramANa aura adhastana viralana 2 saMkhyApramANa hI AtA hai, kyoMki, aMkoM ke dvArA mAnI huI sAtavI pRthivIkI jIvarAzi 512 rUpa pramANakA chaThI pRthivIke dravya 1024 meM bhAga dene para 2 hI labdha Ate haiN| vargamUloM meM paraspara jo tAratamya hai vaha ina saMketoMmeM nahIM rahanese hI yahAM dRSTAnta aura dArTAntameM isaprakArakA vaiSamya dikhAI detA hai| para yadi hama vargamUloMke tAratamyako lekara aMkasaMdRSTi jamAve to mukhyArthase dRSTAntameM koI antara nahIM par3a sakatA hai| phira bhI dRSTAnta ekadeza hotA hai isI nyAyake anusAra hI yahAM aMkasaMdRSTise dAntiko samajhanA caahiye| isase jahAM kahIM dRSTAntase dArTAntakA sAmya nahIM milatA hogA vahAM dRSTAntameM grahaNa kiye gaye aMkoMmeM apekSita tAratamyakA abhAva hI kAraNa hai, dArTAntameM koI doSa nhiiN| yaha bAta nimnakoSThakase atizIghra samajhameM A jAyagI 65536 ke vargamUla bArahavAM dazavAM AThavAM chaThA tIsarA dUsarA viSkaMbhasUcI dhavalAkAra dvArA mAne 128 / 64 32 16 8 4 gaye saMketAMka 65536 % 216 ke ___ bArahaveM vargamUlase nizcita vargamUla nIce jAkara Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [169 vaggamUlabhajidaegarUvaM vikkhaMbhasUcimhi avANaya seDhiM guNide vidiyapuDhavidavveNa viNA sesachappuDhavidavyamAgacchadi / puNo tAe ceva UNavikkhaMbhasUcIe jagaseDhimhi bhAge hide vidiya puDhavivAdirittachapuDhavimicchAiDidavyassa avahArakAlo hodi / puNo tamhi ceva chappuDhavivikkhaMbhamUcimhi egarUvaM seDhidasamavaggamUleNa khaMDiya tattha egakhaMDamavaNIe vidiya-tadiyapuDhavivadirittasesapaMcapuDhavimicchAiDhidavvassa vikkhaMbhasUcI hodi / puNo tAe ceva vikkhaM bhasUcIe jagaseDimhi bhAge hide paMcapuDhavimicchAiTThidavvassa avahArakAlo hodi / puNo tamhi ceva paMcapuDhavivikkhaMbhasUcimhi egarUvaM seDhiahamavaggamUleNa khaMDiya egakhaMDamavaNide vidiya-tadiya-cautthapuDhavivadirittacattAripuDhavimicchAidivyassa vikkhaMbhasUI hodi / puNo tAe vikhaMbhasUIe jagaseDhimhi bhAge hide cauNDaM puDhavANaM micchA jagazreNIke bArahaveM vargamUlase eka saMkhyAko bhAjita karake jo labdha Ave use viSkaMbhasUcI se ghaTAkara zeSa pramANase jagazreNIke guNita karane para dvitIya pRthivIgata dravyake vinA zeSa chaha pRdhivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyakA pramANa AtA hai| tathA usI Una viSkabhasUcIse jagazreNIko bhAjita karane para dUsarI pRthivIke avahArakAlake vinA zeSa chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla AtA hai| udAharaNa-14 = 1,2-.-; 655364* = 114688 dUsarI pRthivIke dravyake vinA zeSa chaha pRthiviyoM kA mithyAdRSTi dravya / 65536 : 7 = 262144 dUsarI pRthivIke avahArakAlake vinA zeSa chaha pRthiviyoMkA avhaarkaal| anantara jagazreNIke dazaveM vargamUlase eka rUpako khaNDita karake jo eka khaNDa labdha Ave use pUrvokta usI chaha pRthivIsaMbandhI viSkaMbhasUcI se ghaTA dene para dUsarI aura tIsarI pRthivIke vinA zeSa pAMca pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyakI viSkaMbhasUcI hotI hai| punaH usI viSkaMbhasUcIse jagazreNIke bhAjita karane para (dUsarI aura tIsarIke vinA) pAMca pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla hotA hai| __ udAharaNa-1 : 8= 1 - 1 - 13 dUsarI aura tIsarIke vinA zeSa pAMca pRthiviyoMkI viSkaMbhasUcI / 65536 : 13 - 524288 dUsarI aura tIsarIke _ vinA zeSa pAMca pRthiviyoMkA avhaarkaal| anantara jagazreNIke AThaveM vargamUlase eka rUpako khaNDita karake jo eka khaNDa labdha Ave use pUrvokta usI pAMca pRthivIsaMbandhI viSkaMbhasUcImeMse ghaTA dene para dUsarI, tIsarI aura cauthI pRthivIko chor3akara zeSa cAra pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakI viSkaMbhasUcI hotI 812 Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 19. divyassa avahArakAlo hodi / puNo tamhi ceva caupuDhavimicchAiTThivikkha masUcihi egarUvaM seDhichavaggamUleNa khaMDiUNa tattha egakhaMDamavaNide vidiya-tadiya-cauttha-paMcamapuDhavivadiritta se satipuDhavimicchAidivyassa vikkhaMbhasUI hodi / puNo tAe vikkhaMbhasUIe jagaseDhimhi bhAge hide tipuDhavimicchAidivvasta avahArakAlo hodi / puNo seTi - tadiyavaggamUleNa egarUvaM khaMDiya tattha egaM khaMDaM tinhaM puDhavINaM vikkhaMbhasUcihi avaNirde paDhama-sattama puDhavINaM micchAidivyassa vikkhaMbhasUI Agacchadi / puNo tAe vikkhaMbhasUIe jagaseDhimhi bhAge hide paDhama-sattama puDhavINaM micchAidivyassa avahArakAlo Agacchadi / hai / anantara usa viSkaMbhasUcIkA jagazreNI meM bhAga dene para pUrvokta cAra pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla hotA hai / udAharaNa - 1 : 16 = 1. 13 1 25 16 8 16 16 vinA zeSa cAra pRthiviyoMkI viSkaMbhasUcI / 65536/ pUrvokta cAra pRthiviyoMkA avahArakAla | anantara jagazreNI ke chaThe vargamUlase eka rUpako khaNDita karake vahAM jo eka khaMDa labdha Ave use unhIM pUrvokta cAra pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcImeMse ghaTA dene para dUsarI, tIsarI, cauthI aura pAMcavI pRthivIko chor3akara zeSa tIna pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyakI viSkaMbhasUcI hotI hai / anantara usa viSkaMbhasUcIkA jagazreNImeM bhAga dene para pUrvokta tIna pRthivI saMbandhI mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla hotA hai / udAharaNa-1 : 32 = pahalI, chaThI aura sAtavIM pRthivI 1 25 1 49 32 16 32 32 saMbandhI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI / 65536 / pUrvokta udAharaNa - 1 : 64 = tIna pRthiviyoMkA avahArakAla / anantara jagazreNIke tRtIya vargamUlase ekarUpako khaMDita karake vahAM jo eka khaMDa labdha Ave use pUrvokta tIna pRthiviyoMkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcImeMse ghaTA dene para pahalI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakI viSkaMbhasUcI AtI hai| anantara usa viSkaMbhasUcIkA jagazreNImeM bhAga dene para pahalI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla bhAtA hai / dUsarI, tIsarI aura cauthI pRthivIke 25 1048576 16 25 = 1 49 1 64 32 ka 97 64 = dRSTiviSkaMbhasUcI | 65536 / 49 2097152 32 49 pahalI aura sAtavIM pRthivIkI mithyA 97 3994304 pahalI aura sAtavIM ka 97 = Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [171 puNo dopuDhavivikkhaMbhasUcimhi seDhividiyavaggamUleNa egarUvaM khaMDiya tattha egakhaMDamavaNide paDhamapuDhavimicchAiTTidabassa vikkhaMbhasUcI hodi / puNo tAe vikkhaMbhasaIe jagaseDhimhi bhAge hide vi paDhamapuDhavimicchAiTThidavvassa avahArakAlo Agacchadi / puNo saMpahi sAmaNNaavahArakAlamettachappuDhavidavyamassiUNa puDhavi paDi avahArakAlapakkhevasalAgAo ANijjaMti / tattha tAra vidiyapuDhavimassiUNa uppaNNaavahArakAlapakkhevasalAgAo bhaNissAmo / taM jahA- vidiyapuDhavimicchAiDidavveNa paDhamapuDhavimicchAividavvamavahariya laddhamattesu vidiyapuDhavimicchAividavbesu sAmaNNaavahArakAlamattavidiyapuDhavidavvammi samudidesu egaM paDhamapuDhavimicchAihidavyapamANaM lagabhai, egA avhaarkaalpkkhevslaagaa| puNo vi ettiyamettesu vidiyapuDhavimicchAiTTidavyesu samudidesu paDhamapuDhavimicchAiTThidavyapamANaM labbhai, vidiyA avahArakAlapakkhevasalAgA ca / evaM puNo puNo kIramANe seDhIe asaMkhejjabhAgamettAo avahArakAlapakkhevasalAgAo 128 pRthivIkA avahArakAla / ___ anantara jagazreNIke dvitIya vargamUlase ekarUpako khaMDita karake vahAM jo eka khaMDa labdha Ave use pUrvokta do pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi viSbhasUcImeMse ghaTA dene para pahalI pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyakI viSbhasUcI hotI hai| anantara usa viSbhasUcIkA jagazreNI meM bhAga dene para pahalI pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla AtA hai| udAharaNa-1128 = 1 128 64 128 128 / = 192 pahalI pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI / 65536 : 192 = 8388608 pahalI pRthivIkA mithyAdRSTi avhaarkaal| aba sAmAnya avahArakAlakA jitanA pramANa hai utanIvAra chaha pRthiviyoM ke dravyakA Azraya lekara pratyeka pRthivIke prati prakSepa avahArakAla zalAkAeM lAte haiN| unameM pahale dUsarI pRthivIkA Azraya lekara utpanna huI aghahArakAla prakSepazalAkAoMkA kathana karate haiM / vaha isaprakAra hai-dUsarI pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyase pahalI pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyako apahRta karake jo labdha Ave tanmAtra sthAnoM para sthApita dUsarI pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyako sAmAnya avahArakAlamAtra (sAmAnya avahArakAlakA jitanA pramANa hai utanI vAra sthApita ) dusarI pRthivIsaMbandhI dravyameMse samudita karane para pahalIvAra prathama pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyakA pramANa AtA hai, aura avahArakAlameM eka prakSepazalAkA utpanna hotI hai| phira bhI itanemAtra dUsarI pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyake samudita kara dene para dUsarIvAra prathama pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai, aura avahArakAlameM dUsarI prakSepazAlAkA prApta hotI hai| isIprakAra punaHpunaH karane para jagazreNIke Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 19. labbhaMti / taM jahA - seDhivArasavaggamUlaguNida paDhama puDhavidhika vaMbhasUcimetadvANaM gaMtUna jadi egA avahArakAlapakkhevasalAgA labbhadi to sAmaNNaavahArakAlamhi kettiyAo labhAmo tti paDhamaDhavivikkhaMbhasUciguNida se DhivArasavaggamUleNa sAmaNNaavahArakAlamhi bhAge hide vidiya puDhavidavvamasti UNuppaNNapakkheva salAgAo saccAo AgacchaMti / edAo putra sAmaNNaavahArakAlassa pakkhe viraliya sAmaNNaavahArakAlame ttavidiya puDhavidavve samakhaMDa kariya diNNe rUvaM paDi paDhamapuDhavimicchAiTThidavyapamANaM hoUNa pAvadi / evaM ceva sAmaNNaavahArakAlamettatadiyAdipaMcapuDhavidavvANi assiUNa tAsaM tAsiM puDhavINaM asaMkhyAtaveM bhAgamAtra avahArakAla prakSepazalAkAeM prApta hotI haiN| jaise-- jagazreNI ke bArahaveM vargamUla se prathama pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIko guNita karake jo labdha Ave tanmAtra sthAna jAkara yadi eka avahArakAla prakSepazalAkA prApta hotI hai to sAmAnya avahArakAlameM kitanI prakSepazalAkAeM prApta hoMgI, isaprakAra trairAzika karake prathama pRthivI - saMbandhI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI se guNita jagazreNI ke bArahaveM vargamUlakA sAmAnya avahArakAlameM bhAga dene para dUsarI pRthivIkA Azraya karake utpanna huI saMpUrNa prakSepa zalAkAeM bhA jAtI hai / dUsarI pRthivIke ina avahArakAla prakSepazalAkAoMko pRthak rUpase sAmAnya avahArakAlake pAsa meM viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara sAmAnya avahArakAlamAtra arthAt jitanA sAmAnya avahArakAlakA pramANa ho utanIvAra sthApita dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzi pratyeka ekake prati prathama pRthivIke midhyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai / = / 193 _ 193, 32768 193 1048576 udAharaNa - 4x 128 32 1 32 193 Azraya se utpanna huI prakSepa avahArakAla zalAkAeM / udAharaNa - Upara jo 54333 prakSepa avahArakAla AyA hai usakA viralana karake viralita rAzi ke pratyeka ekake prati sAmAnya avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya avahAra kAlaguNita dvitIya pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyako devarUpase de dene para pratyeka ekake prati prathama pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravya prApta hotA hai, jo sAmAnya avahArakAlaguNita dvitIya pRthivIke dravya meM ukta prakSepa avahArakAlakA bhAga dene para bhI A jAtA hai / yathA1048576 32768 x 16384 = 536870912; 193 536870912 / = 98816 pra. pU. mi. dravya. isIprakAra sAmAnya avahArakAlamAtra arthAt jitanA sAmAnya avahArakAlakA pramANa ho utanIvAra tIsarI Adi pAMca pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA Azraya lekara una una Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 173 pakkhevaavahArakAlasalAgAo aanneyvyaao| Navari viseso seDhidasamavaggamUlaguNidapaDhamapuDhavivikkhaMbhasUIe sAmaNNavahArakAlamhi bhAge hide tadiyapuDhaviavahArakAlapakkhevasalAgAo Agacchati / edAo pubilladoNhaM viralaNANaM paste viraliya sAmaNNaavahArakAlamettatadiyapuDhavidavyaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi paDhamapuDhavidavyapamANaM pAvadi / paDhamaguDhavivikkhaMbhasUciguNidasaDhiaTThamavaggamUleNa sAmaNNavahArakAlamhi bhAge hide cautthapuDhaviavahArakAlapakvevasalAgAo AgacchaMti / tAo vi pucillatiNhaM viralaNANaM passe viraliya sAmaNNaavahArakAlametacautthapuDhavimicchAidvidavyaM samakhaMDa pRthiviyoM kI avahArakAla prakSepazalAkAeM le AnA caahiye| kevala itanI vizeSatA hai ki jagazreNIke dazaveM vargamUlase prathama pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIko guNita karake jo labdha Ave usakA sAmAnya avahArakAlameM bhAga dene para tIsarI pRthivIkA Azraya karake avahArakAla prakSepazalAkAeM A jAtI haiN| udAharaNa-84 193 = 193, 32768 193 = 524288 tIsarI pRthivIke Azrayase utpanna huI pra. a. sh.| ina prakSepa avahArakAla zalAkAoMko pUrvokta donoM viralanoMke pAsameM viralita karake aura viralita rAzike pratyeka ekake Upara sAmAnya avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya ava kAla guNita tIsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati prathama pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| udAharaNa-327684 8192 = 268435456; 268435456 : 524200= 98816 pra. pR. mi. dravya. prathama pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIse jagazreNIke aSTama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA sAmAnya avahArakAlameM bhAga dene para cauthI pRthivIke Azrayase utpanna huI avahArakAla prakSepazalAkAeM A jAtI haiN| , udAharaNa-164 193 = 193, 32768 : 193 = 262144 cauthI pRthivIke Azrayase utpanna huI prakSepa akahArakAla zalAkAeM / cauthI pRthivIke Azrayase utpanna huI una prakSepa avahArakAla zalAkAoMko pUrvokta tIna viralanoMke pAsameM viralita karake aura viralita rAzike pratyeka ekake Upara sAmAnya aghahArakAlamAtra arthAt sAmAnya avahArakAlaguNita cauthI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati prathama pRthivIke Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 19. kariya diNNe rUvaM paDi edaM paDhamapuDhavidavyapamANaM hodi / puNo paDhamapuDhavivikkhabhasUciguNidaseDhichaTTamavaggamUleNa sAmaNNa avahArakAlamhi bhAge hide paMcamapuDhavipakkhevaavahArakAlo aagcchdi| taM puvvillacauNhaM viralaNANaM passe viraliya sAmaNNaavahArakAlamettapaMcamapuDhavidavyaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi paDhamapuDhavimicchAiDhidavvaM pAvadi / puNo paDhamapuDhavivikkhaMbhamUciguNidaseDhitadiyavaggamUleNa sAmaNNaavahArakAlamhi bhAge hide chaTTapuDhavipakkhevaavahArakAlo Agacchadi / edaM pi puvvillapaMcaNhaM viralaNANaM pAse viraliya sAmaNNaava 134217728 : 262144 . . 193 mithyAdRSTi dravyakA pramANa hotA hai| udAharaNa-3276844096 = 134217728; 17 = 98816 pra. pR. mi. dravya. anantara prathama pRthivIkI viSkaMbhasUcIse jagazreNIke chaThe vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA sAmAnya avahArakAlameM bhAga dene para pAMcavI pRthivIke Azrayase utpanna huI prakSepa avahArakAla zalAkAeM AtI haiN| udAharaNa-324 193 - 19.3, 32768 : 193 = 131972 pAMcavI pRthivIkA Azraya karake utpanna huI prakSepa avahArazalAkAeM / pAMcavI pRthivIke Azrayase utpanna huI una prakSepa avahArakAla zalAkAoMko pUrvokta cAroM ciralanoMke pAsameM viralita karake aura viralita rAzike pratyeka ekake Upara sAmAnya avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya avahAra kAlaguNita pAMcavI pRthivIke dravyako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake Upara prathama pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| udAharaNa-327684 2048 = 67108864; 67108864 : 139072 98816 pra. pR. mi. dravya. anantara prathama pRthivIkI viSkaMbhasUcIse jagazreNIke tRtIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA sAmAnya avahArakAlameM bhAga dene para chaThI pRthivIke Azrayase utpanna huI prakSepa avahArakAla zalAkAeM AtI haiN| udAharaNa-64 4 193 = 193, 32768 : 193 = 65536 chaThI pRthivIke ___Azrayase utpanna huI prakSepa aghahArakAla shkaalaaeN| chaThI pRthivIke Azrayase utpanna huI ina prakSepa avahArakAla zalAkAoMko pUrvokta pAMca viralanoMke pAsa meM viralita karake aura viralita rAzike pratyeka ekake Upara sAmAnya avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya avahArakAla guNita chaThI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [175 hArakAlamattachaTThapuDhavidavyaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi edaM pi paDhamapuDhavimicchAiTidavvapamANeNa paavdi| puNo paDhamapuDhavimicchAihivikkhaMbhasUciguNidaseDhividiyavaggamUleNa sAmaNNaavahArakAlamhi bhAge hide sattamapuDhavipakkheva avahArakAlo Agacchadi / taM pucillachaNhaM viralaNANaM pAse viraliya sAmaNNaavahArakAla mettasattamapuDhavimicchAihidavyaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi paDhamapuDhavimicchAiDhidavyapamANeNa paavdi| edAo satta vi viralaNAo ghettUNa paDhamapuDhavimicchAiTiavahArakAlo hodi / / tesiM sattaNhaM pi avahArakAlANaM melAvaNavihANaM vuccade / taM jahA- sattamapuDhavipakkhevaavahArakAlo sagapamANeNa eko havadi / sattamapuDhavipakkhevavahArakAlapamANeNa chaTThapuDhavipakkhevaavahArakAlo seDhitadiyavaggamUlametto havadi / paMcamapuDhavipakkhevaavahAra samAna khaMDa karake deyarUpase dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati prathama pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| udAharaNa-3276841024 = 33554432; __33554432 : 65536 = 98816 pra. pR. mi. dra anantara prathama pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIse jagazreNIke dUsare vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA sAmAnya avahArakAlameM bhAga dene para sAtavIM pRthivIke Azrayase utpanna huI prakSepa avahArakAla zalAkAeM AtI haiN| udAharaNa-1284 193 = 193, 32768 : 193 = 32768 sAtavIM pRthivIke Azrayase utpanna huI prakSepa avahArakAla zalAkAeM / sAtavI pRthivIke Azrayase utpanna huI ina prakSepa avahArakAla zalAkAoMko pUrvokta chahA~ viralanoMke pAsameM viralita karake aura viralita rAzike pratyeka ekake Upara sAmAnya avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya avahArakAla guNita sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyako samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati prathama pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| udAharaNa-327684512 = 16777216, 16777216 : 32768 = 98816 pra. pR. mi. dra. ina sAtoM viralanoMko grahaNa karake bhI prathama pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla hotA hai| Age unhIM sAtoM avahArakAloMke milAne kI vidhikA kathana karate haiM / vaha isaprakAra hai __ sAtavIM pRthivIke Azrayase utpanna huA prakSepa avahArakAla apane pramANase eka hai (33968 = 1 piMDarUpa) sAtavIM pRthivIke prakSeparUpa avahArakAlakI apekSA chaThI pRthivIkA Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 19. kAlo sattamapuDhavipakkhevaavahArakAlapamANeNa seDhitadiyavaggamUlamAdi kAUNa jAva chahamavaggamUlo tti cauNhaM vaggANaM aNNoNNabhAseNuppaNNarAsimetto havadi / cautthapuDhavipakkhevaavahArakAlo sattamapuDhavipakkhevaavahArapamANeNa seDhitadiyavaggamUlamAdi kAUNa jAva aTThamavaggamUlo tti tAva chaNNaM vaggANaM aNNoNNabbhAseNuppaNNarAsimetto havadi / tadiyapuDhavipakkhevaavahArakAlo sattamapuDhavipakvavaavahArapamANeNa seDhitadiya. vaggamUlamAdi kAUNa jAva dasamavaggamalo ti tAva aTThaNhaM vaggANaM aNNoNNabbhAseNuppaNNarAsimetto havadi / vidiyapuDhavipakkhevaavahArakAlo sattamapuDhavipakkhevaavahArapamANeNa seDhitadiyavaggamUlappahuDi dasaNhaM vaggANamaNNoNNabbhAseNuppaNNarAsimetto havadi / sAmaNNaavahArakAlo sattamapuDhavipakkhevaavahArakAlapamANeNa paDhamapuDhavivikkhaMbhasUciguNidaseDhividiyavaggamUlametto havAdi / puNo edAo savyasalAgAo egaI kariya sattamapuDhavipakkhevaavahArakAlaM guNide paDhamapuDhavimicchAiTiavahArakAlo hodi / avahArakAla jagazreNIke tRtIya vargamUlamAtra hotA hai ( 65536 =2) pAMcavIM pRthivIkA prakSepa aghahArakAla sAtavIM pRthivIke prakSeparUpa avahArakAlakI apekSA jagazreNIke tIsare vargamUlase lekara chaThe vargamUlaparyanta cAra vargauke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho tanmAtra hai ( 131993 = 4 ) cauthI pRthivIkA prakSepa avahArakAla sAtavIM pRthivIke prakSeparUpa avahAra. kAlakI apekSA jaNazreNIke tIsare vargamUlase lekara AThaveM vargamUlaparyaMta chaha vargauke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho tanmAtra hai ( 262144 = 8) / tIsarI pRthivIkA prakSepa avahArakAla sAtavIM pRthivIke prakSeparUpa avahArakAlakI apekSA jagazreNI ke tIsare vargamUlase lekara dazaveM vargamUlaparyanta ATha vargauke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho tanmAtra hai (521388 = 16) / dusarI pRthivIkA prakSepa avahArakAla sAtavIM pRthivIke prakSeparUpa avahArakAlakI apekSA jagazreNIke tIsare vargamUlase lekara daza vargauke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho tanmAtra hai ( 1046576 = 32) / sAmAnya avahArakAla sAtavIM pRthivIke prakSeparUpa avahArakAlake pramANakI apekSA prathama pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIse jagazreNIke dvitIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave utanA hai (1284 194 = 193) / anantara ina sarva zalAkAoMko ekatrita karake usase sAtavIM pRthivIke prakSepa avahArakAlake guNita karane para pahalI pRthivIkA mithyAdRSTi ahahArakAla AtA hai| udAharaNa-1+2+4+ 8+ 16 + 32 + 193 = 256; 32768.. .8388608 pra. pa. mi. ava. 32768 4 256 = 193 Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [177 ____ ahavA tAhi ceva salAgAhi samudidAhi paDhamapuDhavisAmaNNavikkhaMbhasUcIhi aNNoNNabhatthAhi guNidaseDhividiyavaggamUlamovATTiya seDhimhi bhAge hide paDhamapuDhavimicchAiTiavahArakAlo Agacchadi / ahavA chahaM puDhavINaM sattamapuDhavipakkhevaavahArakAlapamANeNa kayasavvasalAgAhi seDhividiyavaggamUlamovaTTiya aNNoNNabbhatthapaDhamapuDhavisAmaNNaNeraiyavikkhaMbhasUIhi guNiya jagaseDhimhi bhAge hide savvatthuppaNNapakkhevaavahArakAlo Agacchadi / teNa savvatthuppaNNaavahArakAleNa sAmaNNaNeraiyaavahArakAlamhi bhAge hide jaM bhAgaladdhaM teNa sAmaNNaNeraiyavikkhaMbhasUI guNide puNo taM rAsiM teNeva guNagAreNa, rUvAhieNovaTTiya jagaseDhimhi bhAge hide paDhamapuDhaviavahArakAlo Agacchadi / __ athavA, prathama pRthivIkI mithyAdRSTi viSkabhasUcI aura sAmAnya nAraka mithyADaSTi viSkaMbhasUcI ina donoMke paraspara guNA karanese jo labdha Ave usase jagazreNIke dvitIya varga. mUlako guNita karake jo labdha Ave use ekatrita kI huI pUrvokta zalAkAoMse apavartita karake jo labdha Ave usakA jagazreNImeM bhAga dene para pahalI pRthivIkA mithyAdRSTi jIva rAzisaMbandhI avahArakAla AtA hai| udAharaNa-1934 2 193, 1284 193 = 386 // 386 : 256 = 193, 65936. 193 8388608 pra. pa. mi. a. 1125 128- 193 . athavA, sAtavIM pRthivIke prakSepa avahArakAlake pramANakI apekSA chaha pRthiviyoMke Azrayase utpanna hue prakSepa avahArakAlakI jo sarva zalAkAeM kI gaI unase jagazreNIke dvitIya vargamUlako apavartita karake jo labdha Ave usako prathama pRthivI aura sAmAnya nArakiyoMkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUciyoMke paraspara guNA karanese utpanna huI rAzise guNita karake jo labdha Ave usakA jagazreNImeM bhAga dene para sarvatra utpanna hue prakSepa avahArakAlakA pramANa AtA hai| sarvatra utpanna hue usa prakSepa avahArase sAmAnya mithyAdRSTi nArakiyoMke avahArakAlake bhAjita karane para jo bhAga labdha Ave usase sAmAnya mithyAdRSTi nArakiyoMkI viSbhasUcIke gaNita karane para anantara usa gaNita rAziko eka adhika usI pUrvokta guNakArase apavartita karake jo labdha Ave usakA jagazreNImeM bhAga dene para prathama pRthivIkA mithyASTisaMbandhI avahArakAla AtA hai| udAharaNa-128 193.386 63 = . 65536 . 386 2064384 prakSepa avahArakAla / 1 63 193 285 286 128 128 63 6 Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178] chakkhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 19. ahavA paDhamapuDhavivikkhaMbhasUIe sAmaNNaNeraiyavikkhaMbhamUimovaTTide egarUvamegarUvassa asaMkhejadibhAgo Agacchadi / tassa egarUvAsaMkhejadibhAgassa ko paDibhAgo ? kiMcUNasaDhivArasavaggamUlaguNidapaDhamapuDhavivikkhaMbhasUcI pddibhaago| puNo edAo do rAsIo pudha majjhe dvaviya terAsiyaM kAyavvaM / taM jahA- sAmaNNaNeraiyarAsimhi jadi egarUvaM egarUvassa asaMkhejadibhAgo ca paDhamapuDhavimicchAiDiavahArakAlo labbhadi to sAmaNNaNeraiyaavahArakAlamettasAmaNNaNeraiyamicchAiTThirAsimhi kiM labhAmo tti sarisamavaNiya sAmaNNaNeraiyamicchAiTiavahArakAleNa egarUvamegarUvassa asaMkhejadibhAgaM guNide paDhamapuDhavimicchAiTiavahArakAlo Agacchadi / 256 193 386 - 256 = 386, 65536 : 386 - 8388608 pra. pR. mi. ava. athavA, prathama pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIse sAmAnya nAraka mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIke apavartita karane para eka aura ekakA asaMkhyAtavAM bhAga labdha AtA hai| udAharaNa . 193.256 ., 63 . udAharaNa-22124 193 19 zaMkA-usa ekake asaMkhyAtaveM bhAgake lAneke liye pratibhAga kyA hai ? samAdhAna-jagazreNIke kucha kama bArahaveM vargamUlase guNita prathama pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI ekake asaMkhyAtaveM bhAgake lAneke pratibhAga hai| udAharaNa-1934 138 - 193 prtibhaag| anantara ina do rAziyoMko pRthakarUpase madhyameM sthApita karake trairAzika karanA cAhiye / vaha isaprakAra hai- sAmAnya nAraka mithyAdRSTi rAzimeM prathama pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi jIvoMkA avahArakAla yadi eka aura ekakA asaMkhyAtavAM bhAga prApta hotA hai to sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlaguNita sAmAnya nAraka mithyAdRSTi rAzimeM kitanA prApta hogA, isaprakAra sadRza rAzi aMza aura hararUpa sAmAnya nAraka mithyAdRSTi jIvarAzikA apanayana karake sAmAnya nAraka mithyAdRSTi bhavahArakAlase eka aura ekake asaMkhyAtaveM bhAgako guNita karane para prathama pRthivIke mithyAdRSTi jIvarAzikA avahArakAla AtA hai| udAharaNa-yahAM 131072 pramANa nAraka mithyAdRSTi rAzi pramANarAzi hai, 256 phalarAzi hai aura sAmAnya avahArakAla 32768 guNita sAmAnya nAraka rAzi 131072 icchArAzi hai / isaliye icchArAzi aura phalarAzikA guNA karake jo labdha Ave usameM pramANa rAzikA bhAga dene para prathama pRthivIkA mithyAdRSTi avahArakAla A jAtA hai / yathA 3276841310724 256 = 8388608 pra. pR. mi. a1310724193 193 Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [179 ahavA paDhamapuDhavimicchAiTTiavahArakAlo aNNeNa payAreNa ANijade / taM jahAchaTThamapuDhaviavahArakAlaM viraleUNa ekekassa rUvassa jagaseTiM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi chaTThamapuDhavimicchAidvidavyaM pAvadi / puNo tattha egarUvadharidachaTThapuDhavidavyaM sattamapuDhavidavveNa bhAge hide seDhitadiyavaggamUlamAgacchadi / taM viraleUNa chahapuDhavidavvaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi sattamapuDhavidavvaM pAvadi / taM kameNa uvarimaviralaNachaTThamapuDhavidayassuvari suNNaTThANaM mottUNa diNNe rUvaM paDi chaTTha-sattamapuDhavidavyapamANaM pAvadi heTThimaviralaNarUvAhiyamettaddhANaM gaMtUga egarUvassa parihANI ca labhadi / puNo uparimaaNaMtarachaTTapuDhavidavvaM heTimaviralaNAe samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi sattama. puDhavidavyapamANaM pAvadi / taM ghettUNa uvari sugaTThANaM mottUNa chaTThamapuDhavidavvassuvari diNe hedvimaviralaNamettarUvaM paDi chaha-sattamapuDhavidavyapamANaM hodi heDimaviralaNarUvAhiya hara aura aMzarUpa sadRzakA apanayana karane para ukta udAraNakA nimnarUpa hotA hai 2564 32768 = 8388608 pra. pU. mi. a, athavA, prathama pRthivIkA mithyAdRSTi avahArakAla dUsare prakArase lAte haiN| vaha isaprakAra hai-chaThavIM pRthivIke avahArakAlako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati jagazreNIko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati chaThavIM pRthivIke mithyA dRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| anantara vahAM eka viralanake prati prApta chaThavIM pRthivIke dravyako sAtavIM pRthivIke dravyase bhAjita karane para jagazreNIkA tIsarA vargamUla labdha AtA hai| Age usa labdha rAzikA viralana karake aura viralita rAzike pratyeka ekake prati chaThavIM pRthibIke drabyako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati sAtavIM pRthivIkA dravya prApta hotA hai| usa adhastana viralanake prati prApta sAtavIM pRthivIke dravyako uparima viralanameM chaThavIM pRthivIke dravyake Upara zUnya sthAnako (uparima viralanake jisa sthAnakA dravya adhastana viralanameM diyA hai use) chor3akara kramase de dene para pratyeka ekake prati chaThavIM aura sAtavIM pathivIke dravyakA pramANa prApta hotA hai aura eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara ekakI hAni prApta hotI hai| punaH uparima viralanake anantara sthAna (jahAM taka sAtavIM pRthivIkA dravya diyA hai usake Ageke sthAna) ke prati prApta chaThavIM pRthivIke dravyako adhastana viralanameM samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati sAtavIM pRthivIke dravyakA pramANa prApta hotA hai| use lekara uparima viralanameM zUnyasthAnako (jisa sthAnakA dravya adhastana viralanameM diyA hai use ) chor3akara chaThavIM pRthivIke dravyake Upara dene para uparima viralanake adhastana viralanamAtra sthAnoMke prati chaThavIM aura sAtavIM pRthivIke dravyakA pramANa prApta hotA hai aura uparima viralanameM eka adhika Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 19. mesaddhANaM gaMtUNa egarUvassa parihANI ca labbhadi / evaM puNo puNo kAya jAva uvarimaviralaNA parisamattetti / ettha puNa' heTThima-uvarimaviralaNAo sarisAo tti egamavi rUvaM Na parihAyadi / puNo ettha ettiyaM parihAyadi tti vuccade / taM jahA- heTimaviralaNa rUvAhiyametaddhANaM gaMtUga jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNamhi kiM parihANiM labhAmo tti rUvAhiyaseDhitadiyavagamUleNa seDhitadiyavaggamUle bhAge hide egasvassa asaMkhejjabhAgA AgacchaMti tti kiMcUNegarUvaM sarisacchedaM kAUNa tadiyavaggamUlamhi avaNide seDhividiyavaggamUlaM rUvAhiyaseDhitadiyavaggamUlega bhajidaegabhAgo chaha-sattamapuDhavImicchAiTThidavyANaM bhAgahAro hodi / teNa jagasedimhi bhAge hide chaTThasattamapuDhavimicchAiTThidavvaM hodi / puNo seDhichaTTamavaggamUlaM viraliya jagaseDhiM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi aura upari adhastana viralanamAtra sthAna jAkara ekakI hAni hotI hai| isaprakAra jaba taka uparima viralana samApta hove taba taka punaH punaH yahI vidhi karate jAnA caahiye| paraMtu yahAM adhastana parima biralana samAna haiM, isaliye eka bhI viralanAMkakI hAni nahIM hotI hai| phira bhI yahAM itanI hAni hotI hai Age usIko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai-uparima viralanameM eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi ekakI hAni prApta hotI hai to saMpUrNa uparima viralanameM kitanI hAni prApta hogI, isaprakAra trairAzika karake jagazreNIke eka adhika tRtIya dhargamUlase jagazreNIke tRtIya vargamUlake bhAjita karane para ekake asaMkhyAta bahubhAga prApta hote haiM, isaliye kucha kama eka.ko samAna cheda karake tRtIya vargamUlameMse ghaTA dene para jagazreNIke dvitIya vargamUlako jagazreNIke eka adhika tRtIya vargamUlase bhAjita karake jo eka bhAga labdha Ave vaha chaThI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA bhAgahAra hotA hai| ukta bhAgahArase jagazreNIke bhAjita karane para chaThI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa hotA hai| udAharaNa-1024 1024. yadi 1 adhika adhastana viralanamAtra arthAt 1 64 vAra: 1024:512 =2 ' 3 sthAna jAkara uparima viralanameM ekakI 512 512 hAni prApta hotI hai to saMpUrNa uparima vira. lanoMmeM kitane viralanoMkI hAni prApta hogI, 65536 : 12 = 1536. isaprakAra trairAzika karane para 213 kI hAni prApta hotI hai / ise uparima viralana 64 meMse ghaTA dene para 423 Ate haiM / isakA jaga. zreNImeM bhAga dene para 1024+512=1536 pramANa chaThI aura sAtavIM pRthivIkA dravya AtA hai| anantara jagazreNIke chaThe vargamUlako viralita karake aura viralita rAzike pratyeka 1 pratiSu ' guNa ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' jagabhAgo' iti pAThaH / Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [181 paMcamapuDhavimicchAividavyapamANaM pAvedi / puNo chaTTha-sattamapuDhavimicchAihidavvehi paMcamapuDhavimicchAividavvamhi bhAge hide seDhitadiyavaggamUlAdINaM heTThA cauNhaM vaggANaM aNNoNNa bhAseNuppaNNarAsiM rUvAhiyaseDhitadiyavaggamUleNa khaMDideyakhaMDamAgacchadi / puNo vi taM vizleUNa urimaviralaNegarUvadharidapaMcamapuDhavidavyaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi chaTTha-sattamapuDhavimicchAiTThidavyapamANaM pAvedi / puNo tamuvarimaviralaNamhi suNNaTThANaM monUNa paMcamapuDhavimicchAiTidavyassuvari parivADIe pakkhitte heTTimaviralagamettauvarimaviralaNarUvesu paMcama chaTTha-sattamapuDhaviminchAihidavyapamANaM pAvedi egarUvaparihANI ca labbhadi / puNo tadaNaMtarauvarimarUbovaridipaMcamapuDhavimicchAidvidavvaM hehimaviralaNAe samakhaMDaM kariya dipaNe bhavaM paDi chaTTha-sattamayuDhavimicchAiTThidavyaM pAvedi / puNo tamuvaMrimaviralaNAe suNNaTThANaM mottUNa heTThimaviralaNamettapaMcamapuDhavimicchAiTThidavyAmhi pakkhitte rUvaM paDi paMcama-chaha-sattamapuDhavimicchAiTThidavyaM pAvedi vidiyarUvaparihANI ca labbhadi / evaM puNo puNo kAyavyaM jAva uvarimaviralaNA parisamattetti / ettha parihINarUvapamANa ekake Upara jagazreNIko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati pAMcavI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| anantara chaThI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyapramANase pAMcavI pRthivIke mithyAdRSTi dravyameM bhAga dene para, jaga vargamUlase lekara nA~ceke cAra vargauke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho use jagazreNIke eka adhika tRtIya vargamUlase khaMDita karane para eka khaMDa AtA hai| punaH use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara uparima viralanake ekake prati prApta pAMcavI pRthivIke dravyako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati chaThI aura sAtavIM pRthivIke dravyakA pramANa prApta hotA hai / anantara uparima viralanameM usa zUnyasthAnako (jisake dravyako adhastana viralanameM vAMTA hai use) chor3akara pAMcavI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake Upara kramase prakSipta karane para adhastana viralanapramANa uparima viralanake aMkoM para pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai aura ekakI hAni prApta hotI hai| punaH tadanantara uparima viralanake eka aMka para sthita pAMcavI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako adhastana viralanake pratyeka ekake Upara samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati chaThI aura sAtavIM pRthivIke mithyASTi vyakA pramANa prApta hotA hai| anantara uparima viralanameM usa zUnyasthAnako ( jisake dravyako adhastana viralanameM vAMTA hai use ) chor3akara adhastana viralanapramANa chaThI aura sAtavIM pRthivIke dravyako pAMcavI pRthivIke dravyameM milA dene para pratyeka ekake prati pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai aura dUsare aMkakI hAni bhI prApta hotI hai| isaprakAra jabataka uparima ghiralana samApta hove tabataka punaH punaH karanA caahiye| aba yahAM para hAnirUpa viralanoMkA pramANa lAte haiN| vaha isaprakAra hai-uparima viralanameM eka adhika adhastana Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182] chakkhaMDAgame jIvaTThANa [ 1, 2, 19. mANijade / taM jahA- heTTimaviralaNarUvAhiyamettaddhANaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNamhi kevaDiyarUvaparihANiM labhAmo tti rUvAhiyaheTThimaviralaNAe jagaseDhichaTThavaggamUlamovaTTiya laddhaM tamhi ceva avaNide seDhividiyavaggamUlaM tadiyAdicauNhaM vaggANamaNNoNNabbhAseNuppaNNarAsimhi rUvAhiyaseDhitadiyavaggamUlaM pakkhiviya avahidaegabhAgo tiNhaM puDhavINaM avahArakAlo hodi / teNa jagaseDhimhi bhAge hide paMcamAditiNhaM heTThimapuDhavINaM micchaaitttthidvvmaagcchdi| puNo jagameDhimhi aTThamavaggamUlaM viraleUga jagaseTiM samakhaMDaM kariya diNNe rU paDi cautthapuDhavimicchAiTThidavyaM pAvedi / puNo cautthapuDhavimicchAiTThidavvaM paMcamAdihehimatipuDhavimicchAidivvehi ovaTTiya laddhaM heTThA viraliya ca utthapuDhavidavvaM uvarimaviralaNAe paDhamarUbovari hidaM samakhaMDaM kariya diNNe paMcamAdiheTThimatipuDhavimicchAiTiviralanamAtra sthAna jAkara yadi ekakI hAni prApta hotI hai to saMpUrNa uparima viralanoM meM kitanI hAni prApta hogI, isaprakAra trairAzika karake eka adhika adhastana viralanase jagazreNIke chaThe vargamUlako apavartita karake jo labdha Ave use usI jagazreNIke chaThe vargamUlameMse ghaTA dene para jo AtA hai vaha jagazreNIke tRtIya vargamUla Adi cAra vargoM ke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usameM eka adhika tRtIya vargamUlako milAkara jo jor3a Ave usase jagazreNIke dvitIya vargamUlako bhAjita karane para jo eka bhAga labdha Ave utanA hotA hai aura yahI pUrvokta tIna pRthiviyoMkA avahArakAla hai| ukta avahArakAlase jagazreNIke bhAjita karane para pAMcavIM Adi tIna pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA pramANa AtA hai| udAharaNa-2048 2048 adhastana viralana 13 meM 1 jor3akara 21 hote 1 32 vAra; haiN| yadi itane sthAna jAkara uparima vira lanameM 1 kI hAni hotI hai to saMpUrNa uparima 2048:1536 viralanameM kitanI hAni hogI, isaprakAra trairAzika karane para 96 hAnirUpa aMka Ate haiM / ise uparima viralana 32 meMse ghaTA dene para 128 Ate haiN| isakA jagazreNImeM bhAga para 3584 pramANa pAMcavI Adi tIna prathi viyoMkA mithyAdRSTi dravya AtA hai| anantara jagazreNIke AThaveM vargamUlako biralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati jagazreNIko samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati cauthI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| puna: cauthI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako pAMcavI Adi nIceke tIna pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyase apavartita karake jo labdha Ave use nIce viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara uparima biralanake prathama eka para sthita cauthI pRthivIke dravyako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para 1536 128 Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [183 davvaM pAvedi / ettha puvvaM va samakaraNaM kAdavyaM / ettha parihINarUvANaM pamANamANijjade / taM jahA- heTThimaviralaNarUvAhiyametaddhANaM gaMtUNa jadi uvarimaviralaNamhi egarUvaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNamhi kevaDiyarUvaparihANiM labhAmo tti rUvAhiyaheTThimaviralaNAe jagaseDhiaTThamavaggamUlamovaTTiya laddhaM tamhi ceva avANade cauttha-paMcama-chaTTha-sattamapuDhavINaM sattamapuDhavimicchAiDisalAgAhi jagaseDhividiyavaggamUlamovATTiya cautthapuDhaviAdiheDimamicchAividadhassa avahArakAlo hodi / teNa jagaseDhimhi bhAge hide cauNDaM puDhavINaM micchaaidvidvymaagcchdi|| puNo jagaseDhidasamavaggamUlaM viraleUNa jagaseDhiM samakhaMDaM kariya diNNe rUpaM paDi pratyeka eka para pAMcavI Adi nIcekI tIna pathiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| yahAM para samIkaraNa pahale ke samAna kara lenA caahiye| aba yahAM para hAnirUpa aMkoMkA pramANa lAte haiN| vaha isaprakAra hai- uparima viralanameM eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi uparima viralanameM ekakI hAni prApta hotI hai to saMpUrNa uparima viralanameM kitanI hAni prApta hogI, isaprakAra trairAzika karake eka adhika adhastana viralanase jaga. zreNIke AThaveM vargamUlako apavartita karake jo labdha Ave use usI jagazreNIke AThaveM vargamUla. meMse ghaTA dene para jo AtA hai vaha cauthI, pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkI sAtavI pRthivIkI apekSA kI gaI mithyAdRSTi zalAkAoMse jagazreNIke dvitIya vargamUlako apavartita karake jo labdha AtA hai utanA hotA hai| aura yahI cauthI Adi nIcekI cAra pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla hai| ukta avahArakAlase jagazreNIke bhAjita karane para cAra prathiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA pramANa AtA hai| udAharaNa-4096 4096 adhastana viralana 13 meM 1 jor3ane para 21 1 16 vAra hote haiN| yadi itane sthA 4096 : 3584 = du viralanameM 1 kI hAni hotI hai to saMpUrNa uparima viralana 16 meM kitanI hAni hogI, 3584 512 isaprakAra trairAzika karane para 1662 hAnirUpa aMka Ate haiN| ise uparima viralana 16 meMse ghaTA dene para 128 hotA hai jo sAtavIM 65536 : 12. = 7680, pRthivIkI apekSA kI gaI cauthI Adi cAra pRthiviyoMkI mithyAdRSTi zalAkAoM 1+2+4+8= 15 se jagazreNIke dvitIya vargamUla 128 ko apavartita karane para jitanA AtA hai utaneke barAbara hotA hai| isase 65536 pramANa jagazreNIke bhAjita karane para 7680 pramANa cauthI Adi cAra pRthiviyoMkA mithyAdRSTi dravya AtA hai| anantara jagazreNIke dazaveM vargamUlako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara jagazreNIko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 19. tadiya puDhavimicchAiTThidavvapamANaM pAvedi / puNo taM tadiya puDhavimicchAiTThidavvaM heTThimacauttha puDhavimicchAidivtreNa ovaTTiya laddhaM viraleUNa tadiyapuDhavidavyamuvarimaviralaNapaDhamavovari dvidaM ghetUNa samakhaMDa kariya diNNe cautthapuDhavimicchAidivyaM rUvaM paDi pAvedi / puNo edaM ucarimaviralaNaditadiyaDhadivya mhi dAUNa puvyaM va samakaraNaM kariya pari hANiruvANi ANayavtrANi / taM jahA - heTTimaviralarUvAhiyametadbhANaM gaMtUna jadi egarUpaparihANI labbhadi to uvarimaviralaNamhi kevaDiyarUvaparihANiM pecchAmo tti rUvAhiyamiriNAe sedisamavaggamUlamovaTTiya laddhuM tamhi ceva sarisacchedaM kAU avaNide tadiyAdipaMca puDhavimicchAiTThi avahArakAlo hodi / tassa pamANaM kettiyaM 9 tadiyAdi - paMcapuDhavINaM sattamapuDhavidavvassa salAgAhi sedividiyavaggamUlamhi oTTide jaM laddhaM tIsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai / punaH usa tIsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako nIcekI cAra pRthiviyoM ke midhyAdRSTi dravya ke pramANase apavartita karake jo labdha Ave usakA viralana karake usa viralita rAzi ke pratyeka ekake Upara uparima viralana ke prathama aMkake Upara sthita tIsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako grahaNa karake aura samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati cauthI Adi cAra pRthiviyoM ke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai / punaH isa adhastana viralana ke prati prApta dravyako parama viralana ke prati prApta tIsarI pRthivIke dravyake Upara dekara pahale ke samAna samIkaraNa karake hAnirUpa viralana aMka le AnA caahiye| jaise- uparima viralana meM eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi ekakI hAni prApta hotI hai to saMpUrNa uparima viralanameM kitanI hAni prApta hogI, isaprakAra trairAzika karake eka adhika adhastana viralanase jagazreNIke dazaveM vargamUlako apavartita karake jo labdha Ave use samAna cheda karake jagazreNIke usI dazaveM vargamUlameMse apanayana karane para tIsarI Adi pAMca pRthiviyoMke midhyAdRSTi dravyakA avahArakAla hotA hai / udAharaNa - 8192 8192 1 1 8 vAra; 8192 / 7680 = 7680 1 uparama viralana 8 meMse ghaTA dene para 16. 15 512 1 15 . adhastana viralana 15 meM 1 milA dene para 2 hote haiM | yadi itane sthAna jAkara uparima viralana meM 1 kI hAni prApta hotI hai to uparama viralanamAtra 8 sthAna jAne para kitanI hAni hogI, isaprakAra trairAzika karane para kI hAni A jAtI hai / ise zeSa rahate haiM / 120 3 z zaMkA - tRtIyAdi pAMca pRthiviyoMke ukta bhAgahArakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna - tRtIyAdi pAMca pRthiviyoMkI sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyako apekSA kI gaI zalAkAoM se jagazreNIke dvitIya vargamUlake apavartita karane para jitanA labdha Ave Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 185 tattiyametaM / teNa jagaseDhimhi bhAge hide paMcapuDhavimicchAidvidadhamAgacchadi / puNo seDhivArasavaggamUlaM viraleUNa jagaseDhiM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi vidiyapuDhavimicchAiTThidavyaM pAvedi / hehimapaMcapuDhavidavveNa tamovaTTiya laddhaM viraliya uvarimaviralaNapaDhamarUvovari hidavidiyapuDhavimicchAidvidavyaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi tadiyAdipaMcapuDhavimicchAidivyaM pAvedi / tamuvarimaviralakovari dvidavidiyapuDhavimicchAidvidaccassuvari pakkhiviya samakaraNaM kariya parihANirUvANi ANeyavyANi / tesiM pamANamegavAreNANijade / taM jahA-rUvAhiyaheTThimaviralaNamettaddhANaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI lambhadi to uvarimaviralaNamhi kevaDiyarUvaparihANi pecchAmo ti rUvAhiyahehima viralaNAe seDivArasavaggamUlamovaTTiya laddhaM tamhi ceva sarisacchedaM kAUNa avaNide tanmAtra ukta bhAgahArakA pramANa hai / ukta bhAgahArase jagazreNIke bhAjita karane para tRtIyAdi pAMca pRthidhiyoMke mithyAdRSTi dravyakA pramANa AtA hai| udAharaNa-16 + 8+ 4 +2+ 1 = 31, 128 : 31 = 65536 : 128 = 15872 tRtIyAdi pAMca pRthiviyoMkA mithyAdRSTi dravya / anantara jagazreNIke bArahaveM vargamUlako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati jagazreNIko samAna khaNDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai| anantara usa dUsarI pRthivIke dravyako nIcekI tIsarI Adi pAMca pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyase apavartita karake jo labdha Ave usakA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati uparima viralanake prathama aMka para sthita dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako samAna khaNDa karake de dene para adhastana viralanarAzike pratyeka ekake prati tIsarI Adi pAMca pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai / punaH isa adhastana viralanake prati prApta dravyako uparima viralanake prati prApta dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake Upara prAkSipta karake pahaleke samAna samIkaraNa karake hAnirUpa aMka le AnA caahiye| Age unhIM hAnirUpa aMkoMkA ekavArameM pramANa lAte haiN| jaise uparima viralanameM eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi ekakI hAni prApta hotI hai to saMpUrNa uparima viralanameM kitanI hAni prApta hogI, isaprakAra trairAzika karake eka adhika adhastana viralanake pramANase jagazreNIke bArahaveM vargamUlako apavartita karake jo labdha Ave use samAna cheda karake usI jaNazraNIke bArahaveM vargamUlameMse ghaTA dene para dvitIyAdi chaha pRthiSiyoMkA avahArakAla prApta hotA hai| Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 19. vidiyAdichappuDhaviavahArakAlo hodi / tassa pamANaM kettiyaM ? vidiyAdichappuDhavINaM sattamapuDhavimicchAiTThisalAgAhi jagaseDhividiyavagamUlamavahidaegabhAgo havadi / teNa jagaseDhimhi bhAge hide chppuddhvimicchaaidvidvymaagcchdi| taM jagaseDhiNA khaMDeUNegakhaMDaM sAmaNNaNeraiyavikkhaMbhasUcimhi avaNiya seseNa jagaseDhimhi bhAge hide paDhamapuDhaviavahArakAlo Agacchadi / ahavA pubamANidachappuDhavidavveNa sAmaNNaNeraiyaavahArakAlaM guNeUNa tamhi udAharaNa-16384 16384 ___ adhastana viralana 13 meM 1 milA dene 14 vAra para 21 hotA hai| yadi itane sthAna 16384 : 15872 -32 jAkara uparima viralanameM 1 kI hAni hotI hai to uparima viralanamAtra 4 sthAna jAkara kitanI hAni prApta hogI? isaprakAra trairAzika 3 karane para 12 hAnirUpa aMka A jAte haiN| ise uparima viralana 4 meMse ghaTA dene para 136 pramANa dvitIyAdi chaha pRthiviyoMkA avahArakAla hotA hai| zaMkA-dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke ukta bhAgahArakA pramANa kitanA hai ? samAdhAna-sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakI apekSA kI gaI dvitIyAdi chaha pathiviyoMkI mithyAdRSTi zalAkAose jagazreNIke dvitIya vargamalake bhAjita karane para jo eka bhAga labdha AtA hai utanA dvitIyAdi chaha pRthiviyoMkA avahArakAla hai / ukta bhAgahArase jagazreNIke bhAjita karane para dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA pramANa AtA hai| udAharaNa-32 + 16 + 8+4+2+ 1 = 63, 128 : 63 = dvitIyAdi chaha pRthiviyoMkA avahArakAla / 65536 : 128 = 32256 dvitIyAdi chaha pRthiviyoMkA mithyAdRSTi dravya / ukta chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyako jagazreNIse khaNDita karake jo eka khaNDa labdha Ave use sAmAnya nAraka mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI se ghaTA kara jo zeSa rahe usase jagazreNIko bhAjita karane para pahalI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla AtA hai| udAharaNa-32256 ' 65536 = 63, 2-, 128' 128 128 ___65536 : 193 = 8386608 pra. pR. mi. ava. athavA, pahale lAye hue chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyake pramANase sAmAnya mithyAdRSTi nArakiyoMke avahArakAlako guNita karake jo labdha Ave usameM pahalI pRthivIke 63 3 . 63 - 193. Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19. ] davyamANAgame nirayagAdipamANaparUvaNaM [ 187 paDhamaDhavidavveNa bhAge hide savvatthuSpaSNapakkheva avahArakAlo Agacchadi / taM sarisacchedaM kAUNa sAmaNNaavahArakAlamhi pakkhitte paDhamapuDhavimicchAiTThiavahArakAlo hodi / ettha parihANipakkhevANaM suhAvagamaNaDaM saMdiTThi vattaissAma / taM jahA - solasa vANi viraliya vedachappaNNaM rUvaM paDi samakhaMDa kariya diNNe ekkekssa rUvassa solasa solasa rUpANi pAveMti / ettha tinhaM rUvANaM vaDDimicchAmo tti vaDDarUvehi egarUvadharidamoTTide paMcarUvANi satibhAgANi Agacchati / tANi heTThA viraliya egarUvadharidasolasaruvANi samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi tiNNi tiSNi ruvANi pAveMti / egarUvatibhAgassa egarUvaM pAvedi / taM kathaM ? sakalegarUvassa jadi tiSNi ruvANi labbhaMti to egarUvatibhAgassa kiM labhAmo ti phaleNa icchaM guNiya pamANeNa bhAge hide egameva mithyAdRSTi dravya ke pramANakA bhAga dene para saba jagaha utpanna huA prakSepa avahArakAla AtA hai / usa prakSepa avahArakAlako samAna cheda karake sAmAnya avahArakAlameM milA dene para pahalI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla hotA hai / udAharaNa pra. ava. 32768 x 32256 2064384 98816 193 2064384 8388608 32768 + 193 193 aba yahAM para hAnirUpa aura prakSeparUpa aMkoMke saralatAse jJAna karAne ke liye saMdRSTi batalAte haiM / vaha isaprakAra hai pra. pU. mi. ava. solaha aMkoMkA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati dosau chappana aMkoM ko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati solaha solaha saMkhyA prApta hotI hai| yahAM para hama tIna saMkhyAkI vRddhi karanA cAhate haiM, isa liye vRddhirUpa saMkhyA tInase eka viralanake prati prApta solahako apavartita karane para eka tRtIya bhAga sahita pAMva pUrNAMka labdha Ate haiN| ise pUrva viralana ke nIce viralita karake aura usa viralita rAzi ke pratyeka ekake prati eka viralana ke prati prApta solahako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para viralanarAzi ke pratyeka ekake prati tIna saMkhyA prApta hotI hai / tathA eka tRtIyAMza prati eka saMkhyA prApta hotI hai, kyoMki, pUrNAMkarUpa eka viralanake prati yadi tIna saMkhyA prApta hotI hai to eka tRtIyAMzake prati kyA prApta hogA, isaprakAra trairAzika karake phala rAzi tIna se icchArAzi eka tRtIyAMzako guNita karake jo labdha Ave usameM pramANarAzi ekakA bhAga dene para eka saMkhyA hI prApta hotI hai / udAharaNa-- viralana 16, deya 256, vRddhirUpa aMka 3 1=1 = 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 16 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 ] chakkhaDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 19. rUvaM labbhaditti / puNo tANi tiSNi ruvANi ghettUNa uvarimaviralaNapaMcarUvovari dipaMcasu solasesu parivADIe pakkhitte rUvaM paDi ekkuNavIsaruvANi havaMti / puNo sattamarUvaM tiNi bhAge kariya tesiM tibhAgANaM solasarUvANi samakhaMDa kariya diNe eks tibhAgassa satibhAgapaMcarUvANi pAveMti / puNo egarUvatibhAgadharidasatibhAgaM paMcarUvaM tattheva viya sesa-ve-tibhAge appaNo dharidarAsi sahidaM pudha haviya pugo saTTAhidaegarUvatibhAgeNa dharidasatibhAgapaMcarUvesu heTTimaviralaNAe tibhAgarUvovari hida- egarUvaM pakkhite tattha satibhAga cha- ruvANi havaMti, ettha egarUvaparihANI laddhA / puNo tadanaMtara rUvadharida - solasaruvANi heTTimaviralaNAe samakhaMDa kariya diSNe pubvaM va rUvaM paDi tiNNi tiNi ruvANi pAveMti / puNo tattha sakalapaMcakhvovari dvida-tiSNi ruvANi ghettUNa suNNadvANaM vaMciya uvarimaviralaNa- paMcarUvovari dvida-paMcasu solasesu parivADIe pakkhitesu rUvaM paDi egUNavIsarUvANi havaMti / puNo putramANeUNa pudha vida-ve 1 3 1 3 punaH nIceke viralana ke prati prApta una tIna ( dvitIyAdi) pAMca viralana aMkoM para sthita pAMca tIna aMkoMko lekara uparima viralanake solaha aMkoMke Upara paripATI kramase de dene para pratyeka ekake prati unnIsa aMka prApta hote haiM / punaH saptama viralanarUpa eka aMkake tIna bhAga karake una tIna bhAgoMke Upara solahako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka eka tribhAga ke prati eka tribhAgasahita pAMca aMka prApta hote haiM / anantara eka tribhAgake prati prApta eka tribhAgasahita pAMca aMkoM ko vahIM para rakhakara aura zeSa do tribhAgoM ko apane Upara rakhI huI rAzi ke sAtha alaga sthApita karake anantara apane sthAna para sthita eka tribhAga ke prati prApta eka tribhAgasahita pAMca aMkoM meM adhastana viralana ke eka vibhAga ke Upara sthita ekako milA dene para vahAM eka tribhAgasahita chaha aMka A jAte haiN| isaprakAra yahAM eka viralana aMkakI hAni prApta huI / punaH usake arthAt sAtaveM viralana ke anantara eka viralana aMka para sthita solahako adhastana viralana ke pratyeka eka ke prati samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pahale ke samAna adhastana viralanake pratyeka ekake prati tIna tIna aMka prApta hote haiM / anantara vahAM pUrNAMka pAMca viralanarUpa aMkoMke Upara sthita tIna saMkhyAko grahaNa karake zUnyasthAnako ( jisa AThaveM sthAnake 16 ko adhastana viralana meM vAMTA hai use ) chor3akara uparima viralanake pAMca viralana aMkoMke Upara sthita pAMca solaha aMkoMke Upara kramase prakSipta kara dene para uparima viralana ke pratyeka ekake prati unnIsa aMka prApta hote haiM / anantara pahale lAkara alaga sthApita do tribhAgoM meM se eka vibhAgake Upara rakkhe hue 1 pratiSu ' saruvANi ' iti pAThaH / 16/3=5 3 3 1 1 3 3 1 1 3 1 Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 189 tibhAgesu egatibhAgadharidasatibhAgapaMcarUvamANeUNa tadaNaMtarakhettaM dRviya' egarUvatibhAgadharidaegarUvaM tattha pakkhitte ettha vi satibhAga-cha-rUvANi havaMti, vidiyarUvaparihANI ca labbhadi / puNo tadaNaMtararUvovari dvida-solasarUvANi ghettUNa heTTimaviralaNAe samakhaMDa kariya diNNe rUvaM paDi tiNNi tiNNi rUvANi pAveMti / tattha veruvadharidatiNNi rUvANi ghettUNa tadaNaMtaraverUvadharidasolasarUvesu pakkhittesu egUNavIsarUvANi havaMti / tANaM doNhaM rUvANamaMte pudhamavaNidaegarUvatibhAgadharidasatibhAgapaMcarUvamANeUNa dvaviya tattha heTimaviralaNAe egarUvatibhAgovariTTidaegarUvaM pakkhite satibhAga-cha-rUvANi hvNti| sesANi tiNNirUvadharidaNavarUvANi tahA ceva avcitttthte| tesiM viralaNarUvamuppA......... eka tribhAgasahita pAMca aMkoMko lAkara pahale rakkhe hue eka tribhAgasahita chaha ke anantara sthApita karake aura usameM adhastana viralanake eka tribhAgake prati prApta ekako milA dene para yahAM bhI eka tribhAgasahita chaha aMka ho jAte haiM aura dUsare viralana aMkakI hAni prApta hotI hai / punaH usake ( jahAMtaka uparima viralanameM tIna aMka diye gaye haiM usake) anantarake viralana aMkake Upara sthita solaha saMkhyAko grahaNa karake aura adhastana viralanake pratyeka ekake prati samAna khaMDa karake de dene para adhastana viralanake pratyeka tIna tIna aMka prApta hote haiN| unameMse do viralanoMke prati prApta tIna aMkoMko grahaNa karake unheM uparima viralanameM pahale jahAMtaka tIna aMka diye jA cuke haiM usake anantarake do uparima viralanIke prati prApta solaha saMkhyAmeM milA dene para pratyeka ekake prati unnIsa saMkhyA prApta hotI hai| tathA pahale nikAle hue eka tribhAgake prati prApta eka tribhAgasahita pAMca saMkhyAko una do aMkoMke antameM lAkara sthApita karake usameM adhastana viralanake eka vibhAga prati prApta eka saMkhyAko milA dene para eka tribhAgasahita chaha hote haiN| adhastana viralanake zeSa tIna aMkoMke prati prApta nau aMka usIprakAra sthita rahate haiN| udAharaNa- 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 73 + 1 = 63 53 + 1 = 63 53 + 1 = 65=19 yahAM sAtaveM viralanake tIna bhAga kiye aura usa para 16 ko vAMTA taba 51 prApta huaa| anantara adhastana viralanake 3 ke prati prApta eka jor3A taba 63 huaa| tIsarIvAra adhastana viralana 1 1 1 1 1 1. . 3 3 39 zeSa rhe| (jina aMkoM para x aisA cinha hai unakA dravya adhastana viralanameM bAMTA gayA hai| tathA jisa para * aisA cinha hai usake tIna bhAga karake usakA dravya una tInoM bhAgoMmeM vAMTA hai|) 1 a-A-pratyoH tadaNaMtarakhettaviya' iti pAThaH / Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190] chakkhaMDAgame jIvaTTANaM [1, 2, 19. ijjade / taM jahA- egUNavIsarUvANaM jadi egaM viralaNarUvaM labbhade to NavaNhaM rUvANaM kiM labhAmo tti egUNavIsehi phalaguNidicchAe bhAge hide egarUvaM' egUNavIsa khaMDANi kAUNa tattha Nava khaMDANi Agacchati / avaNidasesANi rUvANi egahe kade teraharUvANi egarUvaM egUNavasikhaMDANi kade Nava khaMDANi ca havaMti / saMpahi parihANirUvANi ANijjate / taM jahA- heTThimaviralaNarUvAhiyametaddhANaM gaMtUNa jadi egarUvaparihANI labbhadi to satibhAgatiNhaM rUvANaM kiM labhAmo tti phalaguNidaicchamhi pamANeNa bhAge hide egarUvaM egUNavIsakhaMDANi kade tattha dasa khaMDANi labbhaMti / pubaladdha-do-rUvANi tattha pakkhitte parihANirUvANi havaMti / ahavA savvahINarUvANi egavAreNANijjate / taM jahA- hehimaviralaNarUvAhiyametaddhANaM gaMtUga jadi egarUvaparihANI labbhadi to uvarima aba una avaziSTa nau aMkoMkA viralana kitanA hogA yaha utpanna karake batalAte haiN| vaha isaprakAra hai- unnIsa aMkoMke prati yadi eka viralana prApta hotA hai to nau aMkoM ke prati kitanA prApta hogA, isaprakAra trairAzika karake phalarAzi ekase icchArAzi nauko gaNita karake jo labdha Ave usameM pramANarAzi unnIsakA bhAga dene para ekake unnIsa khaMDa karake unase 9 khaMDa labdha Ate haiM / isaprakAra uparima viranalameMse jitanI saMkhyA ghaTa jAtI hai usase zeSa rahe hue sabhI aMkoMko ekatrita karane para pUrNIka teraha aura eka aMkake unnIsa khaMDa karake unameMse nau khaMDa hote haiN| udAharaNa-pramANarAzi 19, phalarAzi 1; icchArAzi 9H 9x1 = 9,9 : 19 - 19 nauke prati viralanarUpakA pramANa / 16 - 219 = 1319 kula viralanarUpa aMkoMkA pramANa / aba hAnirUpa aMka lAte haiN| jaise- eka adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi ekakI hAni prApta hotI hai to eka tribhAgasahita tIna viralanasthAnoMke prati kyA prApta hogA, isaprakAra trairAzika karake phalarAzi ekase icchArAzi eka tribhAgasahita tIna viralanako guNita karake jo labdha Ave usameM pramANarAzi eka adhika adhastana viralanakA bhAga dene para ekake unnIsa khaMDa karane para unameM daza khaMDa labdha Ate haiN| punaH pahale labdha Aye hue doko usameM milA dene para saMpUrNa hAnirUpa aMka ho jAte haiN| udAharaNa-pramANarAzi 19, phalarAzi 1, icchArAzi 15 11- 1 = 10, 10 : 19 - 19, 10+2= 260 hAni aMka / athavA, saMpUrNa hAnirUpa viralanasthAna ekavArameM lAte haiN| jaise-eka Adhika adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi ekakI hAni prApta hotI hai to uparima viralanameM 1 a. pratau / evarUvaM ', A. kA. pratyoH 'NavarUvaM ' iti pAThaH / Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 191 viralaNamhi kiM labhAmo tti rUvAhiyaheTimaviralaNAe phalaguNidicchAe bhAge hidAe savvaparihINarUvANi AgacchaMti / tANi uvarimaviralaNarUvesu avaNide avahArakAlo hodi / evaM savvattha samakaraNavihANaM jANiUNa vattavyaM / ___ saMpahi rAsiparihANivihANaM vttissaamo| taM jahA- tattha tAva tiNhaM rUvANaM parihANi uccade- uvarimaviralaNarUvadharidasolasarUvesu heTimaviralaNAe sagalegarUvadharidatiNNi rUvANi rUvaM paDi avaNiya pudha haveyavvANi / saMpahi uvarimaviralaNamettatiNNi rUvANi avaNidasesapamANeNa kssaamo| taM jahA- uvarimaviralaNacaurUvadharidatiNi tiNNi rUvANi egaTuM kariya puNo paMcamarUbadharidatiNhaM rUvANaM tibhAgaM ghetUNa tattha pakkhite avaNidasesapamANaM hodi / heTTimaviralaNAe aMte egarUvaM viraliya aNaMtaruppaNNa 19 kitanI hAni prApta hogI, isaprakAra rAzika karake phalarAzi ekase icchArAzi solahako guNita karake jo labdha Ave usameM eka adhika adhastana viralanamAtra icchArAzikA bhAga dene para saMpUrNa hAnirUpa viralanasthAna A jAte haiN| inheM uparima viralanakI saMkhyA se ghaTA dene para avahArakAlakA pramANa AtA hai| isIprakAra sarvatra samIkaraNa vidhAnako jAnakara kathana karanA caahiye| udAharaNa-pramANarAzi 63; phalarAzi 1; icchArAzi 16. 164 1 = 16 16:19 - 210 hAnirUpa aMka / 16 - 210 = 13,9 avahArakAla / aba rAzike hAnirUpavidhAnako batalAte haiN| vaha isaprakAra hai-usa viSayameM tIna aMkoMkI hAnikA kathana kiyA jAtA hai- uparima viralanake pratyeka viralanake prati prApta solahameMse adhastana viralanake sakala eka viralanake prati prApta tIna saMkhyAko ghaTA kara pRthaka sthApita kara denA cAhiye / aba uparima viralanamAtra arthAt solahavAra sthApita tIna tIna aMkoMko, uparima viralanake pratyeka ekake prati prApta solahameMse tIna ghaTA dene para jo zeSa rahatA hai, usake pramANase karate haiM / jaise-uparima viralanake cAra viralanoMke prati prApta tIna tIna aMkoMko ekatrita karake punaH pAMcaveM viralanake Upara rakhe hue tInake tribhAgako grahaNa karake milA dene para solahameMse tInako ghaTA kara jo zeSa rahatA hai usakA pramANa hotA hai| isa abhI utpanna hue tInako ghaTA kara zeSa rahe hue pramANako adhastana viralanake antameM ekakA viralana karake usake Upara de denA cAhiye / punaH uparima viralanake cAra viralanoMke prati prApta tIna tIna saMkhyAko 1 pratiSu * avaNide sesarUvANaM' iti pAThaH / Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 19. avaNidasesarUvapamANaM dAdavvaM / puNo uvarimaviralaNamhi caurUvadharidatiNNi tiNNi rUvANi egaI kariya puvahavidavetibhAgamhi' ega tibhAgaM ghettUNa pakkhitte edamavi avaNidasesapamANaM hodi / edassa kAraNeNa puvaviralidaegarUvassa pAse avaramegarUvaM viraliya tassuvari so saMpahi vuppaNNaavaNidasesarAsI dAdavyo / puNo vi uvarima. viralaNacaurUvadhAradatiNNi tiNNi rUvANi melAviya pudha dRviya tibhAgaM tattha pakkhitta edamavi avaNidasesapamANaM hodi| edassa kAraNeNa puvyaviralidadoNhaM rUvANaM pAse aNNegaM rUvaM viraliya tassuvari so rAsI Thaveyavyo / puNo avasesANi tirUvadharidatiNNi tiNNi rUvANi Nava bhavaMti / edANaM viralaNarUvANaM pmaannmuppaaijjde| rUkhUNahedvimaviralaNamettaddhANaM gaMtUNa jadi egaavahArapakkhevarUvaM labbhadi to tiNhaM rUvANaM kiM labhAmo tti rUvUNa ekatrita karake pahale alaga sthApita hue tInake do vibhAgoM se eka tribhAgako grahaNa karake milA dene para yaha bhI tInako ghaTAkara jo zeSa rahe usakA pramANa hotA hai| isaliye pahale viralana kiye hue eka viralanake pAsameM dUsare ekako viralita karake usake Upara yaha abhI utpanna hue tInako ghaTAkara zeSa rahI rAzi de denA caahiye| phira bhI uparima viralanake cAra viralanoMke prati prApta tIna tIna saMkhyAko milA kara alaga sthApita karake tInakA tribhAga usameM milA dene para yaha bhI tIna ghaTA kara zeSa rahI rAzikA pramANa hotA hai| isaliye pahale viralana kiye hue do viralanoMke pAsa meM aura ekakA viralana karake usake Upara yaha rAzi sthApita kara denA cAhiye / punaH uparima viralanake avaziSTa tIna viralamoMke prati prApta avazeSa tIna tIna aMka mila kara nau hote haiN| . udAharaNa-uparima viralanake pratyeka 16 meMse 3 nikAla dene para 13 rahate haiM / yathA 13 13 13 1313 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 13 aba 16 jagaha jo 3 haiM unako 13 rUpa karaneke liye isaprakAra jor3o 3+3+3+3+1%13,3+3+3+3+1=13, 3+3+3+3+1= 13, 3+3+3=9 isaprakAra uparima viralanake 16 sthAnoMmeM ye 3 aura milA dene para kula 19 sthAna hote haiM jinameM pratyeka para 13 prApta haiN| bAkI 9 rahate haiM jisake liye 13 viralana prApta hogaa| isaprakAra 1963 kula viralana aMka Ate haiM / 256 meM bhAga dekara 13 labdha lAneke liye yahI 1993 bhAgahAra hai| aba ina tIna viralanake prati prApta nau aMkoMkA viralana pramANa utpanna karate haiM-eka kama adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi eka apahAraprakSepazalAkA utpanna hotI hai to tInake 2 pratiSu 'jettiyAbhAgamhi ' iti pAThaH / Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19. ] davyamANAgame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 193 miviralaNAe tiNi ruvANi ovaTTide egarUvaM terahakhaMDANi kade tattha Nava khaMDANi havaMti / edaM puvvilatinhaM rUvANaM pAse viraliya edassuvari Nava ruvANi dAdavvANi / ahavA savvapakkhevarUvANi egavAreNa ANijjaMte / taM jahA- rUvUNaheTThimaviralaNamettadvANaM gaMtUNa jadi egA avahArapakkhevasalAgA labbhadi to uvarimaviralaNamhi kettiyAo avahArapakkheva salAgAo labhAmo tti pamANeNa icchAe ovaTTidAe savvAo pakkheva - salAgAo labbha'ti / edAo uvarimaviralaNamhi pakkhitte icchidaavahArakAlo hodi / evaM savvattha rAsiparihANimhi jANiUNa samakaraNaM kAyavvaM / ahavA sAmaNNaavahArakAlaM viraleUNa ekekassa rUvasta jagapadaraM samakhaMDa kariya diNNe rUvaM paDi sAmaNNaNeraiyamicchAidivtraM pAvedi / tattha egarUvadharidasAmaNNaNeraiya prati kyA prApta hogA, isaprakAra trairAzika karake eka kama adhastana viralanase tInako apavartita karane para ekake teraha khaMDa karane para unameM se nau khaNDa labdha Ate haiN| ise pUrvokta tIna viralana aMkoM ke pAsameM viralita karake isake Upara nau aMka de denA cAhiye / 1 udAharaNa - 5. - 1=4 pramANarAzi; 1 phalarAzi; 3 icchArAzi / 3 13 9 341=3/ = tIna viralanoMke prati tIna tIna rUpase diye hue 3 13 9 aMkoMkA avahArakAla / athavA, saMpUrNa prakSeparUpa avahArakAlako ekavArameM lAte haiM / jaise- eka kama adhastana viralanamAtra sthAna jAkara yadi eka avahArakAla prakSepazalAkA prApta hotI hai to uparima viralanameM kitanI prakSepazalAkAeM prApta hoMgI, isaprakAra trairAzika karake phalarAzi ekase icchArAzi uparima viralanako guNita karake jo labdha Ave usameM eka kama adhastana viralana. mAtra pramANa zikA bhAga dene para saMpUrNa avahArakAla prakSepazalAkAeM A jAtI haiM / inako upari viralana meM milA dene para icchita avahArakAla hotA hai / isIprakAra sarvatra rAzikI hAnimeM jAnakara samIkaraNa karanA cAhiye / udAharaNa - pramANarAzi 4 1 3 ; phalarAzi 1; icchArAzi 16; 16 x 1 = 16, 16 / 13 3 48 = prakSepa avahArakAla | 13 48 9 16+ = 19 icchita avahArakAla / 13 '13 athavA, sAmAnya avahArakAlakA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati jagapratarako samAna khaMDa karake dene para pratyeka ekake prati sAmAnya nAraka mithyAdRSTi jIvarAzi prApta hotI hai / Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 ] [ 1, 2, 19. micchAiTThidavvaM sattamapuDhavimicchAidivyapamANeNa kassAmo / taM jahA - seDividiyavaggamUlabhajidajagaseDhIe jadi ekaM sattamapuMDhavimicchAidivyapamANaM labbhadi to sAmaNNaraiyamicchAdivyahi kettiyaM labhAmo tti phalega icchaM guNiya pamANeNa bhAge hide vikkhaMbhasUciguNidasedividiyavaggamUlamettANi sattamapuDhavimicchAiTTidavtrakhaMDANi Aga - cchaMti / evaM sAmaNNaNeraiya avahArakAlarUvANamuvari TThidasAmaNNaNeraiyazasI patteyaM patrtteya sattamapuDhavimicchAidivtrapamANeNa kAyavyo / puNo tattha egarUvadharidakhaMDesu sattamapuDhavimicchAidicca pamANaM' egakhaMDapamANaM hodi / chaTThapuDhavimicchAiTThidavvaM seDhitadiyavaggamUlamettakhaMDANi ghettUNa bhavadi / puNo paMcama puDhavimicchAidivyaM seDhitadiyavaggamUlAdicauvaggamUlANi guNide tattha jattiyANi ruvANi tattiyamettakhaMDANi ghettUNa havadi / chakkhaMDAgame jIvadvANaM udAharaNa 131072 131072 sA. nA. mi. rA. 1 1 32768 vAra. aba eka viralana ke prati prApta sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyako sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyake pramANarUpase karake batalAte haiM / jaise-- jagazreNI ke dvitIya vargamUlakA jagazreNImeM bhAga dene para yadi ekavAra sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa prApta hotA hai to sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyameM kitanA prApta hogA, isaprakAra trairAzika karake phalarAzi se icchArAziko guNita karake jo labdha Ave usameM pramANarAzikA bhAga dene para jagazreNI ke dvitIya vargamUlako viSkaMbhasUcIse guNita karake jo labdha Ave utane sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyake khaMDa hote haiM / udAharaNa - pramANarAzi 65536, phalarAzi 1; icchA rAzi 131072, 128 131072x1 = 131072, 131072/ = 256 = 128 x 2 khaMDa. isIprakAra sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlakI saMkhyAke Upara sthita pratyeka sAmAnya nAraka midhyAdRSTi jIvarAziko sAtavIM pRthivIke midhyAdRSTi dravyake pramANarUpa se kara lenA cAhiye / paraMtu vahAM para eka viralana ke prati prApta khaMDoMmeM sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa eka khaMDa pramANa hotA hai| chaThI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya jagazreNI ke tRtIya vargamUlamAtra sAtavIM pRthivIke dravya-khaMDoMko lekara hotA hai / punaH pAMcavIM pRthivIkA midhyAdRSTi dravya jagazreNI ke tIsare vargamUla se lekara cAra vargamUloM ke paraspara guNA karane para vahAM jitanA pramANa Ave tanmAtra sAtavIM pRthivIke dravya-khaMDoM ko lekara hotA hai / 1 pratiSu pamANANaM ' iti pAThaH / 65536 128 Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19. ] davyamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 195 cautthapuDhavimicchAiTThidavtraM seDhitadiyavaggamUlAdichavvaggamUlANi guNide tattha jattiyANi rUvANi tattiyamettakhaMDANi ghettUNa havadi / tadiyapuDhavimicchAidvidavvaM seDhitadiyavaggamUlAdiahavaggamUlANi aNNoSNaM guNide tattha jattiyANi ruvANi tattiyamettakhaMDANi tUNa pAvadi / vidiyapuDhavimicchAidvidavvaM tadiyavaggamUlAdidasavaggamUlANi aNNoSNatthANi kade tattha jattiyANi ruvANi tattiyamettakhaMDANi ghettUNa havadi / puNo edAo chapuDhavimicchAiTThikhaMDa salAgAo vivakhaMbhasUcIguNida se DividiyavaggamUlAdo sodhide' paDhamapuDhavimicchAiTThikhaMDapamANasAlAgA havaMti / evaM sAmaNNaavahArakAlamettasAmaNNaNeraiyamicchAidivtramhi khaMDasalAgAo pudha putra kariya darisedavvAo / puNo evaM Thaviya paDhamapuDhaviavahArakAlo uppAijjade / taM jahA - paDhamapuDhavimicchAiDikhaMDasalAgA cauthI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya jagazreNI ke tIsare vargamUlase lekara chaha vargamUloM ke paraspara guNA karane para vahAM jitanA pramANa utpanna hove tanmAtra sAtavIM pRthivIke dravya khaMDoM ko lekara hotA hai / tIsarI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya jagazreNIke tIsare vargamUlase lekara ATha vargamUloM ke paraspara guNA karane para vahAM jitanA pramANa Ave tanmAtra sAtavIM pRthivIke dravyakhaMDoM ko lekara prApta hotA hai| dUsarI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya jagazreNI ke tIsare vargamUla se lekara daza vargamUloM ke paraspara guNA karane para vahAM jitanA pramANa Ave tanmAtra sAtavIM pRthivIke dravya-khaMDoMko lekara hotA hai / udAharaNa --- sAmAnya avahArakAlake eka viralana ke prati prApta sAmAnya rAzi 131072 ke sAtavIM pRthivIke dravyapramANakI apekSA khaMDa karane para 256 khaMDa hue| unameM se eka khaMDa pramANa sAtavIM pRthivIkA dravya hai / do khaNDa pramANa chaThIkA, cAra khaNDa pramANa pAMcavIkA, ATha khaNDa pramANa cauthIkA 16 khaNDa pramANa tIsarIkA aura battIsa khaNDa pramANa dUsarIkA dravya hai / isaprakAra ye khaNDazalAkAeM 63 hotI haiM / yadi vargamUloM ke apekSita tAratamyase khaNDazalAkAeM kI jAye to jo mUlameM kahA hai tadanusAra khaNDazalAkAeM AveMgI / punaH ina chaha pRthivIsaMbandhI mithyAdRSTi khaNDazalAkAoMko viSkaMbhasUcI guNita jagazreNI ke dvitIya vargamUlameMse ghaTA dene para prathama pRthivI saMbandhI mithyAdRSTi dravyake khaMDoM kA jitanA pramANa ho utanI khaMDa zalAkAeM labdha AtI haiM / udAharaNa - 128 x 2 = 256, 256 - 63 = 193; isIprakAra sAmAnya avahArakAlamAtra arthAt sAmAnya avahArakAla guNita sAmAnya nAraka midhyAdRSTi dravyameM khaNDazalAkAeM pRthak pRthak nikAla karake dikhalAnA cAhiye / punaH isaprakAra khaNDazalAkAeM sthApita karake prathama pRthivIkA avahArakAla utpanna karate haiM / vaha isaprakAra hai- prathama pRthivI saMbandhI mithyAdRSTi khaMDazalAkAoMse yadi eka avahArakAlazalAkA 1 a. A. pratyoH ' sovide ' iti pAThaH / Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 195] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 19. hiMto jadi egA avahArakAlasalAgA labbhadi to sAmaNNaavahArakAlamettasAmaNNaNeraiyakhaMDasalAgANaM kiM labhAmo tti pamANeNa icchAe ovaTTidAe paDhamapuDhavimicchAiTThiavahArakAlo hodi / ahavA paDhamapuDhavimicchAiTThikhaMDasalAgAhi sAmaNNaavahArakAlamovaTTiya laddheNa chapuDhavikhaMDasalAgA guNide pakkhevaavahArakAlo hodi / ahavA laddhaM chappaDirAsiM kAUNa chaNhaM puDhavINaM saga-sagakhaMDasalAgAhi guNide saga-sagapakkhevaarva .......... prApta hotI hai to sAmAnya avahArakAlamAtra nAraka mithyAdRSTi khaMDazalAkAoMkI kitanI khaMDazalAkAeM prApta hoMgI, isaprakAra rAzika karake pramANarAzi prathama pRthivIsaMbandhI khaNDazalAkAoMse icchArAzi sAmAnya mithyAdRSTi avahArakAlaguNita sAmAnya nAraka mithyASTi khaNDazalAkAoMko apavartita karane para prathama pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA avahArakAla hotA hai| udAharaNa-pramANarAzi 193, phalarAzi 1, icchArAzi 32768 x 256; 32768 x 256 - 8388608 pra. pR. mi. a. 193 193 / athavA, prathama pRthivIkI mithyAdRSTi khaMDazalAkAoMse sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlako apavartita karake jo labdha Ave usase chaha pRthiviyoMkI mithyAdRSTi khaMDazalAkAoMke guNita karane para prakSepa avahArakAla hotA hai| udAharaNa-32768 : 193 - 32768, 32768 463 = 2064384 pra. a. kA. - 193' 1935 193 athavA, prathama pRthivI mithyAdRSTi khaMDazalAkAoMse sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlako apavartita karake jo ladhdha AyA usakI chaha pratirAziyAM karake chaha pRthiviyoMkI apanI apanI zalAkAoMse guNita karane para apanA apanA prakSepa avahArakAla hotA hai| udAharaNa-32768 x 1 = 32768 . sAtavIM pRthivIkI apekSA, 193 3276848% 32768 - 2 = 65536 chaThI pRthivIkI apekSA, 193 32768 . 131072 - pAMcavIM pRthivIkI apekSA, 193 193 262144 cauthI pRthivIkI apekSA, 32768. 524288 x sarI pRthivIkI apekSA, 193 32768. 76 dUsarI pRthivIkI apekSA pra. avahArakAla. 193 193 x 32 - 1048576 Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 19.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 197 hArakAlo hodi / evaM vihANeNuppaNNapakkhevaavahArakAlaM sAmaNNavahArakAlamhi pakkhitte paDhamapuDhavimicchAiDiavahArakAlo hodi / edamatthapadamavahAriya aNNattha vi DahararAsipamANeNa mahallarAsIo kAUNa pakkhevaavahArakAlo sAdheyavyo / ettha NirayagaIe saMdiTThI65536 edaM jagaseDhipamANaM / edaM pi jagapadarapamANaM 4294967216 / sAmaNNaNeraiyamicchAiTThivikkhaMbhasUI esA 2 / sAmaNNaavahArakAlo 32768 / davvaM 131072 / pakkhevaavahArakAlo 2065384 / paDhamapuDhavimicchAiTTiavahArakAlo 8366608 / laddhapamANaM 98816 / vidiyapuDhavimicchAiTThiavahArakAlo 4, davyaM 16384 / tadiyapuDhavimicchAiTiavahArakAlo (8, davyaM 8122 / cautthapuDhavimicchAiTiavahArakAlo) 16, davvaM 4096 / paMcamaDhavimicchAiTiavahArakAlo 32, davvaM 2048 / chaTTamapuDhavimicchAiTThiavahArakAlo 64, davyaM 1024 / sattamapuDhavimicchAihiavahArakAlo isa vidhise jo prakSepa avahAra kAla utpanna ho use sAmAnya avahArakAlameM milA dene para prathama pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA apahArakAla hotA hai| udAharaNa_32768.65536.131072 ..262144.524288 1048576 193 ' 193 - 193 193 - 193 193 2064384 pra. a. kA. 32768 + 2064 . 2064384 - 8388608 pra. pR. kA. ava. isaprakAra isa arthapadakA avadhAraNa karake anyatra bhI bar3I rAziko choTI rAzike pramANase karake prakSepa avahArakAla sAdha lenA caahiye| aba yahAM narakagatikI saMdRSTi dI jAtI hai 65536 jagazreNIkA pramANa hai| 4294967296 yaha jagapratarakA pramANa hai / sAmAnya nAraka mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIkA pramANa 2 hai| sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa 32768 hai| sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravya 131072 hai| prakSepa avahArakAla 2061384 hai| prathama pRthivIkA mithyAdRSTi dravyasaMbandhI avahArakAla 8316608 hai / prathama pRthivImeM labdharAzi mithyAdRSTi rAzikA pramANa 98816 hai| dUsarI pRthivIkA mithyAdRSTi apahArakAla 4 aura drabya 16384 hai| tIsarI pRthivIkA mithyAdRSTi avahArakAla 8 aura dravya 8192 hai| cauthI pRthivIkA mithyAdRSTi avahArakAla 16 aura dravya 4096 hai| pAMcavI pRthivIkA mithyAdRSTi avahArakAla 32 aura dravya 2048 hai| chaThI pRthivIkA mithyAdRSTi bhavahArakAla 64 aura dravya 1024 hai| sAtavIM pRthivIkA mithyAdRSTi aghahArakAla 128 aura 1 pratighu esA 12 / ' iti pAThaH / 2 koSThakAntargatapAThaH pratiSu nAsti / Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 198 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 20. 128, davvaM 512 / vidiyAdichappuDhavimicchAiTThidavvasamUho 32256 / / vidiyAdi jAva sattamAe puDhavIe Neraiesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 20 // padassa suttassa AdesoghadavyaparUvayasuttasseva vakkhANaM kAyavvaM / asaMkhejjAsaMkhenAhi osappiNiussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 21 // edassa vi suttassa AdesodhakAlapamANaparUvayasuttasseva vakkhANaM kAyavyaM / edAo dabakAlaparUvaNAo thuulaao| kudo ? sodArANaM NiNNayANuppAyaNAdo / dabaparUvaNAdo kAlaparUvaNA suhumA, asNkhejjaasNkhejsNkhaavissiddvvnniruuvnnaado| idANiM davvakAlaparUvaNAhito suhumakhettaparUvaNahU~ suttamAha dravya 512 hai / dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivItaka chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA samUha 32256 hai| dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivItaka pratyeka pRthivImeM nArakiyoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 20 // ___ Adezase sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyakA prarUpaNa karanevAle sUtrake vyAkhyAnake samAna isa sUtrakA vyAkhyAna karanA caahiye| kAlapramANakI apekSA dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivItaka pratyeka pRthivIke nAraka mithyAdRSTi jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta apasarpiNiyoM aura utsarviNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 21 // Adezase sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyakA prarUpaNa karanevAle sUtrake vyAkhyAnake samAna isa sUtrakA bhI vyAkhyAna karanA caahiye| yahAM yaha jo dravyapramANakI apekSA aura kAlapramANakI apekSA dvitIyAdi chaha pRthiviyoMkI mithyAdRSTi jIvarAzikI prarUpaNA kI hai yaha sthUla hai, kyoMki, zrotAoM ko isa prarUpaNAse nirNaya nahIM ho sakatA hai| phira bhI dravya prarUpaNAse kAlaprarUpaNA sUkSma hai, kyoMki, kAlaprarUpaNAke dvArA asaMkhyAtAsaMkhyAta saMkhyA viziSTa dravyakA prarUpaNa kiyA gayA hai| aba dravya aura kAla ina donoM hI prarUpaNAoMse sUkSma kSetrapramANake prarUpaNa karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM 1pratiSu / 501' iti paatthH| Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 22.1 davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [ 199 khetteNa seDhIe asNkhejjdibhaago| tisse seDhIe AyAmo asaMkhejjAo joyaNakoDIo paDhamAdiyANaM seDhivaggamUlANaM saMkhejjANaM aNNoNNabhAseNa // 22 // ___ edassa suttassa attho vuccde| taM jahA-davyakAlapamANasuttahi vidiyAdichappuDhavimicchAiTijIvANaM pamANaM pruuvidmsNkhejmidi| taM ca asaMkhejja palla-sAyaraMgulajagaseDhi-padara-logAdibhedeNa aNeyaviyappamidi imaM hodi ti Na jANijade, tado seDhijagapadarAdiuvarimasaMkhANiyattAvaNamidamAha ' seDhIe asaMkhejjadibhAgo' tti / seDhIe asaMkhejjadibhAgo vi palla-sAyara-kappaMgulAdibheeNa aNeyaviyappo tti sUiaMgulAdiheTThimaviyappapaDisehaTuM 'tisse seDhIe AyAmo asaMkhejjAo joyaNakoDIo' tti vuttaM / seDhIe asaMkhejjadibhAgo tti purisaliMgaNideso tisse tti tthIliMgaNiddase, tado doNhaM kSetrakI apekSA dvitIyAdi chaha pRthiviyoMmeM pratyeka pRthivIke nAraka mithyAdRSTi jIva jaNazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| usa jagazreNake asaMkhyAtaveM bhAgakI jo zreNI hai usakA AyAma asaMkhyAta koTi yojana hai, jisa asaMkhyAta koTi yojanakA pramANa, jagazreNIke saMkhyAta prathamAdi vargamUloMke paraspara guNA karanese jitanA pramANa utpanna ho, utanA hai // 22 // aba isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha isaprakAra hai-dravyapramANa aura kAlapramANake prarUpaNa karanevAle sUtradvArA dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa ' asaMkhyAta hai ' aisA kaha Aye haiN| paraMtu vaha asaMkhyAta palya, sAgara, aMgula, jagazreNI, jagapratara aura loka Adike bhedase aneka prakArakA hai, isaliye inameM se yahAM yaha asaMkhyAta liyA gayA hai, yaha kucha nahIM jAnA jAtA hai| ataH jagazreNI aura jagapratara Adi uparima saMkhyAkA niyaMtraNa arthAt nivAraNa karaneke liye 'dvitIyAdi chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTi nArakI jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAga haiM ' yaha kahA / jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga bhI palya, sAgara, kalpa aura aMgula Adike bhedase aneka prakArakA hai, isaliye sUcyaMgala Adi adhasa vikalpoMkA niSedha karaneke liye 'usa zreNIkA AyAma asaMkhyAta koTi yojana hai' yaha khaa| zaMkA-' seDhIe asaMkhejjadibhAgo' isameM pulliMga nirdeza hai aura 'tisse ' yaha 1 dvitIyAdipvA saptamyA mithyAdRSTayaH shrennysNkhyeybhaagpmitaaH| sa cAsaMkhyeyabhAgaH asaMkhyeyA yojana koTyaH / sa. si. 1, 8. vidiyAdibAradasaaDachattiduNijapadahidA seddhii| go. jI. 153. seTiasaMha sesAsu jahottaraM taha ya / paJcasaM. 2, 13. 2 pratiSu * abmAso' iti paatthH| kiMtu purataH TakiAya anbhAseNetti' labhyate / Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 22. samANamahiyaraNaM Natthi ti suttamidamasaMbaddhamidi ? Na esa doso, tisse seDhIe asaMkhejjadimAgassa seDhIe vA AyAmo tti NevaM vattavyaM, bhiNNAhiyaraNatA visesaNassa phalAbhAvAdo ca / kiMtu seDhIe asaMkhejjadibhAgassa jA seDhI paMtI tisse seDhIe AyAmo tti vattavyamidi / asaMkhejjAo joyaNakoDIo vi padaraMgula-ghaNaMgulAdibhedeNa asaMkhejjaviyappAo tti seDhipaDhamavaggamUlAdiheTimasaMkhApaDisehaTuM 'paDhamAdiyANaM seDhivaggamUmaNaM saMkhejjANaM aNNoNNabbhAseNa' ti vuttaM / tattha seDhipaDhamavaggamUlamAdiM kAUNa hehA vArasaNhaM vaggamUlANaM aNNoNNabbhAso vidiyapuDhaviNeraiyamicchAidvidayapamANaM hodi / taM ceva Adi kariya heTThA dasaNhaM vaggamUlANaM aNNoNNabhAse kade tadiyapuDhavimicchAiTThidavyapamANaM havadi / taM ceva Adi kariya aTTaNhaM vaggamUlANaM saMvaggo cautthapuDhavimicchAiTThidavyapamANaM havadi / chaNhaM seDhivaggamUlANaM saMvaggo paMcamapuDhavidavvaM hodi| tiNhaM saMvaggo chaTThamapuDhavidavvaM hodi / doNhaM saMvaggo sattamapuDhavidavvaM hodi / ettiyANaM vaggamUlANaM strIliMga nirdeza hai| ataH ina donoM padoMkA samAna adhikaraNa nahIM hai, isaliye yaha pUrvokta sUtra asaMbaddha hai? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, yahAM para 'tisse seDhIe ' isa padakA zreNIke asaMkhyAtaveM bhAgakA AyAma athavA jagazreNIkA AyAma aisA artha nahIM karanA cAhiye, kyoMki, isase bhinnAdhikaraNatva prApta ho jAtA hai aura vizeSaNakI koI sArthakatA nahIM rahatI hai / kiMtu prakRtameM 'jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgakI jo zreNI arthAt paMkti hai usa zreNIkA AyAma' aisA artha karanA cAhiye / asaMkhyAta koTi yojana bhI pratarAMgula aura ghanAMgula Adike bhedase asaMkhyAta prakArakA hai, isaliye jagazreNIke prathama vargamUla, dvitIya vargamUla Adi nIcekI saMkhyAkA pratiSedha karaneke liye sUtra meM * jagazreNIke prathamAdi saMkhyAta vargamUloMke paraspara guNA karanese' itanA pada kahA hai| unameMse yahAM jagazreNIke prathama vargamUlase lekara nIceke bAraha vargamUloMke paraspara guNA karanese jitanI saMkhyA utpanna ho utanA dUsarI pRthivIke nAraka mithyAdRSTi rAzikA pramANa hai| tathA jagazreNIke usI pahale vargamUlase lekara daza vargamUleoke paraspara guNA karane para tIsarI pRthivIke nAraka mithyAdRSTi dravyakA pramANa hotA hai| tathA jagazreNIke usI prathama vargamUlase lekara ATha vargamUloMke paraspara guNA karane para jo rAzi Ave utanA cauthI pRthivIke nAraka mithyAdRSTi dravyakA pramANa hai| tathA jagazreNIke prathamAdi chaha vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho utanA pAMcavI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa hai / tathA jagazreNIke prathamAdi tIna vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho utanA chaThI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa hai| tathA pahale aura dUsare vargamUlake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho utanA sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa hai| zaMkA- itane itane vargamUloMke paraspara guNA karane para dvitIyAdi pRthiviyoMke mithyA Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 22.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [201 saMvaggaM kade vidiyAdipuDhavimicchAiTThINaM davvapamANaM hodi tti kadhaM jANijade ? Ai. riyaparaMparAgaya-aviruddhovadesAdo jANijadi / vArasa dasa aTTheva ya mUlA chattiya dugaM ca' Niraesu / 'ekkArasa Nava satta ya paNa ya caukkaM ca devesu / / 67 // edAsiM avahArakAlaparUvayagAhAsuttAdo vA pariyammapamANAdo vA jANijade / edAsiM puDhavINaM davyamAhappajANAvaNahU~ kiMci atthaparUvaNaM kassAmo / taM jahAvidiyapuDhavimicchAidivyaM tadiyapuDhavimicchAihidavvAdo tAva uppAijjade / vArasa dRSTi dravyakA pramANa hotA hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- AcArya paraMparAse Aye hue aviruddha upadezase jAnA jAtA hai ki itane itane vargamUloMke paraspara guNA karane para dvitIyAdi pRthiviyoMke mithyAdRSTi dravyakA pramANa hotA hai| athavA ___ nArakiyoMmeM dvitIyAdi pRthiviyoMkA dravya lAneke liye jagazreNIkA bArahavAM, dazavAM, AThavAM, chaThA, tIsarA aura dUsarA vargamUla avahArakAla hai aura devoMmeM sAnatkumAra Adi pAMca kalpayugaloMkA dravya lAneke liye jagazreNIkA gyArahavAM, nauvAM, sAtavAM, pAMcavAM aura cauthA vargamUla avahArakAla hai // 67 // ___ ina avahArakAloMke prarUpaNa karanevAle isa gAthA sUtrase jAnA jAtA hai| athavA, parikarmake vacanase jAnA jAtA hai ki jagazreNIke prathamAdi itane itane vargamUloMke paraspara guNA karanese dvitIyAdi pRthiviyoMkA dravya AtA hai| vizeSArtha- eka vargAtmaka rAzike prathama Adi jitane vargamUla hoMge unameMse jisa vargamUlakA ukta vargAtmaka rAzimeM bhAga denese jo labdha AyagA vaha, jisa vargamUlakA bhAga diyA usa vargamUlataka prathamAdi vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna hogI, utanA hI hogA / udAharaNArtha 65536 meM usake cauthe vargamUla 2 kA bhAga denese 32768 labdha Ate haiN| aba yadi prathamAdi cAra vargamUloMkA paraspara guNA kiyA to bhI 32768 pramANa hI rAzi utpanna hogii| 65536 kA pahalA vargamUla 256, dUsarA 16, tIsarA 4 aura cauthA 2 hai| aba inake paraspara guNA karanese 256 4 164442 = 32768 hI Ate haiN| para narakoMmeM jo aMkasaMdRSTikI apekSA rAziyAM batalAI haiM unake nikAlane meM kalpita vargamUla liye gaye haiM, isaliye hI vahAM yaha niyama nahIM ghaTAyA jA sakatA hai| aba ina pRthiviyoMke dravyake mahattvakA jJAna karAneke liye kiMcit arthaprarUpaNA karate haiN| vaha isaprakAra hai- usameM bhI pahale dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyako tIsarI pRthivIke 1 pratiSu 'du paMca' iti pAThaH / iyaM gAthA pUrvamapi 66 krmaangknaagtaa| 2 tatto (deveSu ) egAra-Nava-saga-paNa-cauNiyamUlabhAjidA sedii| go. jI. 162. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 22. vaggamUleNa ekArasavaggamUlaM guNiya tadiyapuDhavimicchAiDidavya mhi guNide vidiyapuDhavi micchAiTThidavvaM hodi / tassa guNagArassa addhacchedaNayamettavAraM tadiyapuDhavimicchAidivvaM duguNide' vidiyapuDhavimicchAiTThidavvaM hodi / ahavA guNagAradvacchedaNaya salAgAo viraliya vigaM kariya aNNoSNanmattharAsiNA tadiya puDhavimicchAidivvamhi guNide vidiya puDhavimicchAiTThidavvaM hodi / jahA tIhi payArehi tadiyapuDhavidavvAdo vidiyapuDhavidavvamuppAdaM tahA sesacaupuDhavidavberhito tIhi tIhi payArehi vidiya puDhavidantramuppAdedavvaM / evamuppAdide paNNArasa bhaMgA laddhA bhavaMti / mithyAdRSTi dravyapramANase utpanna karate haiM- jagazreNI ke bArahaveM vargamUlase jagazreNI ke gyArahaveM vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase tIsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake guNita karane para dUsarI pRthivIke midhyAdRSTi dravyakA pramANa hotA hai / athavA, ukta guNakArake (bArahaveM vargamUla se gyArahaveM vargamUlako guNA karanese jo labdha AyA usake ) jitane ardhaccheda hoM utanIvAra tIsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake dviguNita karane para bhI dUsarI pRthivIke midhyAdRSTi dravyakA pramANa hotA hai / athavA, ukta guNakArakI ardhaccheda zalAkAoMkA viralana karake aura unako do rUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase tIsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake guNita kara dene para bhI dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa hotA hai / yahAM jisaprakAra ukta tIna prakArase tIsarI pRthivIke dravya se dUsarI pRthivIkA dravya utpanna kiyA hai, usIprakAra cauthI Adi zeSa cAra pRthiviyoMke dravyase ukta tIna tIna prakArase dUsarI pRthivIkA dravya utpanna kara lenA cAhiye / isaprakAra utpanna karane para paMdraha bhaMga prApta hote haiM / vizeSArtha - cauthI pRthivIkI apekSA dUsarI pRthivIkA dravya utpanna karate samaya jagazreNIke nauveM vargamUlase bArahaveM vargamUlataka cAra vargamUloM ke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase cauthI pRthivIke dravyako guNita karane para dUsarI pRthivIkA dravya AtA hai| pAMcavI pRthivIkI apekSA jagazreNIke sAtaveM vargamUlase lekara bArahaveM vargamUlataka chaha vargamUloM ke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase pAMcavI pRthivIke dravyako guNita karane para dUsarI pRthivIkA dravya AtA hai / chaThI pRthivIkI apekSA jagazreNIke cauthe vargamUlase lekara bArahaveM vargamUlataka nau vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase chaThI pRthivIke dravyako guNita karane para dUsarI pRthivIkA dravya AtA hai| sAtavIM pRthivIkI apekSA jagazreNI ke tIsare vargamUlase lekara bArahaveM vargamUlataka daza vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase sAtavIM pRthivIke dravyake guNita karane para dUsarI pRthivIkA dravya AtA hai / guNakAra rAzike ardhacchedoM kA viralanAdi karate samaya 1 ka pratau ' guNide ' iti pAThaH / Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 22.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [203 saMpahi paDhamapuDhavimicchAidivvAdo vidiyapuDhavimicchAiDhidavvassa uppAdaNavihANaM vuccade- paDhamapuDhavivikkhaMbhasUciguNidaseDhivArasavaggamUleNa paDhamapuDhavimicchAiTidavvamhi bhAge hide vidiyapuDhavimicchAihidavyamAgacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette paDhamapuDhavidavvassa addhacchedaNae kade vi vidiyapuDhavimicchAiTThidavvamAgacchadi / seDhivArasavaggamUlassa addhacchedaNAo paDhamapuDhavivikkhaMbhasUcIaddhacchedaNayasahidAo virAlaya vigaM kariya aNNoNNabbhattharAsiNA paDhamapuDhavimicchAidvidavvamhi bhAge hide vidiyapuDhavimicchAiTThidavvamAgacchadi / ede tiNNi bhaMgA pubillapaNNArasabhaMgesu pakkhitte vidiyapuDhavIe aTThArasa bhaMgA havaMti / evaM savvAsiM puDhavINaM pattegaM pattegaM aTThArasa bhaMgA uppAedavyA / savvabhaMgasamAso sadaM chavvIsuttaraM / bhI jahAM jitane vargamUloMkA paraspara guNA karake jo rAzi lAI gaI ho usI rAzike ardhacchedoMkA viralana karake aura usa viralita rAziko dorUpa karake paraspara guNA karanese jo labdha Ave usase usa usa pRthivIke dravyako guNita karanA caahiye| athavA, isI kramase ardhaccheda lAkara utanIvAra usa usa pRthivIke dravyako dviguNita karanA cAhiye / isaprakAra karanese dUsarI pRthivIke dravyakA pramANa AtA hai| aba pahalI pRthivIke mithyAdRSTi dravyase dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake utpanna karane kI vidhi batalAte haiM- pahalI pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIse jagazreNIke bArahaveM vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase pahalI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake bhAjita karane para dUsarI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya AtA hai| udAharaNa-44 193 - 393, 98816 : 393 = 16384 dvi. pR. mi. dra. ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra bhajyamAna rAzi prathama pRthivIke dravyake ardhaccheda karane para bhI dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa AtA hai| athavA, jagazreNIke bArahaveM vargamUlake ardhacchedoM meM pahalI pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIke ardhaccheda milA dene para jitanA yoga ho utanI rAzikA viralana karake aura use dorUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase pahalI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake bhAjita karane para dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakA pramANa AtA hai| ina tIna bhaMgoMko pUrvokta pandraha bhaMgoMmeM milA dene para dUsarI pRthivIke aThAraha bhaMga hote haiN| isIprakAra bhI pRthiviyoMmeM pratyeka pRthivIke aThAraha aThAraha bhaMga utpanna kara lenA cAhiye / ina saba bhaMgoMkA jor3a ekasau chavvIsa hotA hai| vizeSArtha-prathamAdi pRthiviyoM ke dravyakI apekSA dUsarI pRthivIkA dravya kisaprakAra 1 pratiSu 'sedaM chabbIsuttarA' iti pAThaH / Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 22. AtA hai, isakA thoDAsA vivecana mUlameM hI kiyA hai| aura vahAM yaha bhI kahA hai ki isIprakAra tRtIyAdi pRthiviyoMke dravyake utpanna karanese kula 126 bhaMga hote haiN| unameMse jina 18 bhaMgoMse dUsarI pRthivIkA dravya AtA hai una 18 bhaMgoMko 126 meMse kama kara dene para zeSa 108 bhaMga rahate haiM / isaliye Age unhIM 108 bhaMgoMkA spaSTIkaraNa kiyA jAtA / dvitIyAdi chaha pRthiviyoMkI apekSA pahalI pRthivIkA dravya utpanna karate samaya dusarI pRthivIkI apekSA bArahaveM vargamUlase, tIsarI pRthivIkI apekSA dazaveM vargamalase. cauthI pathivIkI apekSA AThaveM vargamalase, pAMcavI pRthivIkI apekSA chaThe vargamalate. chaThI pathivIkI apekSA tIsare vargamUlase aura sAtavIM pRthivIkI apekSA dUsare vargamUlase pahale narakakI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIke guNita karane para jo labdha Ave usase dvitIyAdi pRthiviyoMke mithyAvRSTi dravyake pRthak pRthak guNita karane para kramazaH dvitIyAdi pRthiviyoMkI apekSA pahalI pRthivIkA dravya AtA hai| pahalI pRthivIke dravyakI apekSA tIsarI, cauthI, pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkA dravya lAte samaya pahalI pRthivIkI mithyAdRSTi viSkabhasUcIse pRthak pRthak dazaveM, AThaveM, chaThe, tIsare aura dUsare vargamUlako guNita karake jo jo labdha Ave usa usase pahalI pRthivIke dravyake bhAjita karane para pahalI pRthivIkI apekSA kramazaH tIsarI, cauthI, pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkA dravya hotA hai| dUsarI pRthivIkI apekSA tIsarI pRthivIkAM dravya lAte samaya gyArahaveM aura bArahaveM vargamUlakA, cauthI pRthivIkA dravya lAte samaya nauvese lekara bArahaveM taka cAra vargamUloMkA, pAMcavI pRthivIkA dravya lAte samaya sAtaveMse lekara bArahave taka chaha vargamUloMkA, chaThI pRthivIkA dravya lAte samaya cauthese lekara bArahaveM taka nau vargamUloMkA,sAtavIM pRthivIkA dravya lAte samaya tIsarese lekara bArahaveM taka daza vargamUloMkA paraspara guNA karanese jo jo rAzi Ave usa usakA bhAga dUsarI pRthivIke dravyameM dene para kramazaH dUsarI pRthivIkI apekSA tIsarI, cauthI, pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkA dravya AtA hai| tIsarI pRthivIkI apekSA cauthI pRthivIkA dravya lAte samaya nauveM aura dazaveM vargamUlakA, pAMcavI pRthivIkA dravya lAte samaya sAtaveMse lekara dazaveM taka cAra vargamUloMkA, chaThIkA dravya lAte samaya cauthese lekara dazarve taka sAta vargamUloMkA aura sAtavIM pRthivIkA dravya lAte samaya tIsarese lekara dazaveM taka ATha vargamUloMkA paraspara guNA karanese jo jo rAzi utpanna ho usa usase tIsarI pRthivIke dravyake bhAjita karane para kramazaH cauthI, pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkA mithyAdRSTi dravya AtA hai| cauthI pRthivIke mithyAdRSTi dravyakI apekSA pAMcavI pRthivIkA dravya lAte samaya sAtaveM aura AThaveM vargamUlakA, chaThI pRthivIkA dravya lAte samaya cauthese lekara AThaveM taka pAMca vargamUlaukA, sAtavIM pRthivIkA dravya lAte samaya tIsarese lekara AThaveM taka chaha vargamUloMkA paraspara guNA karanese jo jo rAzi utpanna ho usa usase cauthI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake bhAjita karane para kramazaH pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkA mithyAdRSTi dravya utpanna hotA hai / pAMcavI pRthivIkI apekSA chaThI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya lAte samaya cauthe, pAMcave aura chaThe vargamUlakA tathA sAsavIM Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 22.] davvapamANANugame NirayagadipamANaparUvaNaM [205 pRthivIkA dravya lAte samaya tIsarese lekara chaThe taka cAra vargamUloMkA paraspara guNA karanese jo jo rAzi utpanna ho usa usase pAMcavI pRthivIke dravyake bhAjita karane para kramazaH chaThI aura sAtavIM pRthivIkA mithyAdRSTi dravya AtA hai| chaThI pRthivIkI apekSA sAtavIM pRthivIkA dravya lAte samaya tIsare vargamUlase chaThI pRthivIke dravyake bhAjita karane para sAtavIM pRthivIkA dravya AtA hai| cauthI, pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkI apekSA tIsarI pRthivIkA dravya lAte samaya cauthIkI apekSA nauveM aura dazaveM vargamUlakA, pAMcavIkI apekSA sAtaveMse lekara daza taka cAra vargamUloMkA, chaThIkI apekSA cauthese lekara dazaveMtaka sAta vargamUloMkA aura sAtavIMkI apekSA tIsarese lekara dazataka ATha vargamUloMkA paraspara guNA karanese jo jo rAzi utpanna ho usa usase cauthI, pAMcavI, chaThI aura sAtavIMke dravyake guNita kara dene para kramazaH cauthI, pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkI apekSA tIsarI pRthivIkA dravya AtA hai| pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIkI apekSA cauthI pRthivIkA dravya lAte samaya pAMcavIkI apekSA sAtaveM aura AThaveM vargamUloMkA, chaThIkI apekSA cauthese lekara AThaveM taka pAMca vargamUloMkA, sAtavIMkI apekSA tIsarese lekara AThaveMtaka chaha vargamUloMkA paraspara guNA karake jo jo rAzi Ave usa usase pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIke dravyake guNita karane para kramazaH pAMcavI, chaThI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakI apekSA cauthI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya AtA hai| chaThI aura sAtavIM pRthivIkI apekSA pAMcavI pRthivIkA dravya lAte samaya chaThIkI apekSA cauthese lekara chaThetaka tIna vargamUloMkA aura sAtavIMkI apekSA tIsarese lekara chaThetaka cAra vargamUloMkA paraspara guNA karake jo jo rAzi Ave usa usase chaThI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyake guNita karane para kramazaH chaThI aura sAtavIM pRthivIkI apekSA pAMcavI pRthivIkA mithyATaSTi dravya AtA hai| tathA sAtavIM pRthivIke dravyako tIsare vargamUlase guNita karane para sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyakI apekSA chaThI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya AtA hai| pahale jahAM UparakI pRthiviyoMse nIcekI pRthiviyoMkA dravya utpanna karate samaya jo jo bhAgahAra kaha Aye haiM usa usake ardhaccheda karake tatpramANa bhAjya rAzike Adhe Adhe karane para bhI nIcekI pRthiviyoMkA dravya A jAtA hai| athavA, ardhacchedapramANa do rakhakara unake paraspara guNA karanese jo rAzi Ave usakA bhAjya rAzimeM bhAga dene para bhI nIcekI pRthiviyoMkA dravya A jAtA hai| usIprakAra nIcekI pRthiviyoMse UparakI pRthiviyoMkA dravya lAte samaya jahAM jo guNakAra ho usake ardhacchedoMkA jitanA pramANa ho utanIvAra guNya rAzike dUne dUne karane para UparakI pRthiviyoMkA dravya AtA hai| athavA ukta ardhacchedapramANa do rakhakara unake paraspara guNA karanese jo rAzi ho usase guNya rAzike guNita kara dene para bhI UparakI pRthiviyoMkA dravya A jAtA hai| isaprakAra ye kula bhaMga 108 hue inameM dUsarI pRthivIke 18 bhaMga milA dene para sAtoM pRthiviyoMke dravya nikAlaneke 126 bhaMga hote haiN| Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 23. sAsaNasammAihippahuDi jAva asaMjadasammAiTitti ogha // 23 // palidovamassa asaMkhejadibhAgattaM paDi visesAbhAvAdo vidiyAdipuDhaviguNapaDivaNNANaM parUvaNA oghamidi vuttA dvvtttthiysissaannugghddheN| pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijjamANe viseso asthi ceva, aNNahA egapuDhaviguNapaDivaNNANaM sattapamANANavatthA ca duppaDisejjhA psjjde| taM (guNapaDivaNNajIvavisesaM puvvAiriyANamaviruddhovaeseNa AiriyaparaMparAgadeNa vttissaamo)| teM jahA- puvamuppAiyasAmaNNaNeraDyaasaMjadasammAiTTiavahArakAlamAvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte paDhama sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM dvitIyAdi chaha pRthiviyoMmeMse pratyeka pRthivIke nArakI jIva sAmAnya prarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 23 // vizeSArtha-isa sUtrameM 'dadvapamANeNa kevaDiyA' arthAt dravyapramANase kitane haiM ? aisA pRcchAvAkya nahIM pAyA jAtA jisase sUtrasaMkhyA 2 kI TIkAmeM jo ukta pRcchAvAkyakA phala svakartRtvanirAkaraNapUrvaka AptakartRtvapratipAdana batalAyA hai usakI yahAM AkAMkSA raha jAtI hai| tathApi sUtra sadaiva saMkSepArtha huA karate haiM aura unameM yaha sArvatrika niyama hai ki 'sUtreSvadRSTaM padaM sUtrAntarAdanuvartanIyaM sarvatra' arthAt jo apekSita pada prastuta sUtrameM na pAyA jAya usakI anya sUtroMse anuvRtti sadaiva kara lenA cAhiye / isaprakAra prastuta sUtrameM bhI ukta pRcchApadakI anuvRtti ho jAtI hai| Age bhI jahAM kahIM ukta pada na pAyA jAya vahAM isI niyamakA adhikAra samajha lenA cAhiye / dvitIyAdi guNasthAnoMkI sAmAnya saMkhyA aura dvitIyAdi pRthiviyoM meM guNasthAnapratipanna jIvoMkI saMkhyA, ye rAziyAM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgatvake prati samAna haiM, isaliye dravyArthika nayakI apekSA rakhanevAle ziSyoMke anugrahake liye dvitIyAdi pRthiviyoMke guNasthAnapratipanna jIvoMkI saMkhyA sAmAnya prarUpaNAke samAna hai, aisA kahA / paryAyArthika nayakA avalaMbana karane para to guNasthAnapratipanna sAmAnya nArakI jIvoMkI saMkhyA aura dvitIyAdi pRthiviyoMke guNasthAnapratipanna jIvoMkI saMkhyA, ina donoM meM vizeSa hai hii| yadi aisA nahIM mAnA jAya to eka pRthivIke guNasthAna pratipanna jIvoMkI saMkhyA aura sAtoM pRthiviyoMke guNasthAna pratipanna jIvoMkI saMkhyA ekasI ho jAyagI jisake niSedhake duSkara honekA prasaMga A jAtA hai| aba guNasthAna pratipanna jIvoMke usa vizeSako AcArya-paraMparAse Aye hue pUrvocAryoMke aviruddha upadezake anusAra batalAte haiN| vaha isaprakAra hai ____sAmAnya nAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla jo pahale utpanna karake batalA Aye haiM, use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI nAraka sAmAnya asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlameM hI milA dene para prathama pRthivIke asaMyata. Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 23.] davvapamANANugame NirayagadibhAgAbhAgaparUvaNaM [207 puDhaviasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide paDhamapuDhavisammAmicchAiDiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehiM guNide sAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide vidiyAe asaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide' sammAmicchAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide sAsaNasammAihiavahArakAlo hodi / evaM tadiyAdi jAva sattamapuDhavi tiavahArakAlA parivADIe uppAedavyA / edehi avahArakAlehi palidovamassuvari khaMDidAdINaM oghabhaMgo / bhAgAbhAga davapamANavisayaNiNNayajaNaNahaM vttissaamo| savvajIvarAsissa aNaMtesu bhAgesu kadesu tattha bahubhAgA tirikkhA hoti / sesassa arNatesu bhAgesu kadesu tattha bahubhAgA siddhA hoti / sesassa asaMkhejjesu bhAgesu kadesu tattha bahubhAgA devA hoti / sesassa asaMkhejjesu bhAgesu kadesu tattha bahubhAgA NeraDyA hoti / sesegabhAgo maNusA hvNti| puNo NeraiyarAsissa asaMkhejjesu khaMDesu kadesu tattha bahubhAgA paDhamapuDhavi samyagdRSTi jIvoMkA avahArakAla hotA hai| usa pahalI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para prathama pRthivIke samyagmithyAdRSTi jIvoMkA avahArakAla hotA hai| usa pahalI pRthivIke samyagmithyAdRSTisaMbandhI avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para prathama narakakA sAsAdanasamyagdaSTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| pahale narakake sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para dUsarI pRthivIkA asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| dUsarI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para dUsarI pRthivIkA samyagmithyAdRSTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| usa dUsarI pRthivIke samyagmithyASTisaMbandhI avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para dUsarI pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isIprakAra tIsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivItaka avahArakAla paripATI-kramase utpanna kara lenA cAhiye / ina avahArakAloMke dvArA palyopamake Upara khaMDita AdikakA kathana sAmAnya prarUpaNAke samAna hai| aba dravyapramANaviSayaka nirNayakA jJAna karAneke liye bhAgAbhAgako batalAte haiMsaMpUrNa jIvarAzike ananta bhAga karane para unameM se bahabhAga tiryaca hote haiN| shess| ananta bhAga karane para unase bahubhAgapramANa siddha hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta bhAga karane para unameMse bahubhAgapramANa deva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta bhAga karane para unameMse bahubhAgapramANa nArakI hote haiN| zeSa eka bhAgapramANa manuSya hote haiN| punaH nAraka jIvarAzike asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa pahalI pRthivIke mithyAiSTi jIva 1 pratiSu * guNide tamhi ceva sammA-' iti pAThaH / Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [1, 2, 23. micchAiTI hoti / sesassa asaMkhejjesu khaMDesu kadesu tattha bahubhAgA vidiyapuDhavimicchAiTTI hoti / evaM tadiya-cauttha-paMcama-chaha-sasamapuDhavINaM avyAmoheNa bhAgabhAgo kAyavyo / puNo sesassa asaMkhejjemu bhAgesu kadesu tattha bahumAgA paDhamAe puDhavIe asaMjadasammAiTTiNo havaMti / sesassa asaMkhejjesu bhAgesu kademu tattha bahubhAgA paDhamapuDhavisammAmicchAiTThiNo havaMti / sesassa saMkhejjesu bhAgesu kadesu tattha bahumAgA paDhamapuDhavisAsaNasammAiTThiNo havaMti / sesassa asaMkhejjemu bhAgesu kadesu tattha bahubhAgA vidiyapuDhaviasaMjadasammAiTTiNo havaMti / sesassa asaMkhejesu bhAgesu kadesu tattha bahukhaMDA tatthataNasammAmicchAiTThiNo havaMti / sesassa saMkhejjesu bhAgesu kadesu tattha bahubhAgA tatthataNasAsaNasammAiTThiNo havaMti / evaM tadiyAdi jAva sattamapuDhavi tti guNapaDivaNNANaM bhAgAbhAgo kAyavyo / evaM bhAgAbhAgo smtto| appAbahugaM tivihaM, satthANaM paratthANaM savyaparatthANaM cedi / tattha satthANappAbahugaM vuccade / savvatthovA saamnnnnnneriymicchaaittivikkhNbhsuucii| avahArakAlo asaMkhejaguNo / ko guNagAro ? avahArakAlassa asaMkhejadibhAgo / ko paDibhAgo ? sagavikkhaMbha hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi jIva hote haiN| isIprakAra tIsarI, cauthI, pAMcavI chaThI aura sAtavIM pRthivIkI jIvarAzikA sAvadhAnIse bhAgAbhAga kara lenA cAhiye / punaH sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTiyoMke anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake asaMkhyAta bhAga karane para unameMse bahubhAgapramANa pahalI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa pahalI pRthivIke samyagmithyAdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta bhAga karane para unameMse bahubhAgapramANa pahalI pRthivIke sAsAdanasamyagdaSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta bhAga karane para unameMse bahubhAgapramANa dUsarI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta bhAga karane para unase bahubhAgapramANa dUsarI prathivIke samyagmithyAdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta bhAga karane para unase bahubhAgapramANa dUsarI pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTi jIva hote haiM / isIprakAra tIsarI pRthivAse lekara sAtavIM pRthivItaka guNasthAnapratipanna jIvoMkA bhAgAbhAga karanA caahiye| isaprakAra bhAgAbhAga samApta huaa| alpabahutva tIna prakArakA hai, svasthAna alpabahuva, parasthAna alpabahutva aura sarvaparasthAna alpabahutva / unameMse pahale svasthAna alpabahutvakA kathana karate haiM- sAmAnya nAraka mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI sabase stoka hai / sAmAnya nAraka mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla sAmAnya nAraka mithyAdRSTi vikabhasUcIse asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra 1 pratiSu -- saMkhejjesu ' iti pAThaH / 2 pratiSu ' asaMkhejesu ' iti pAThaH / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 23.] davvapamANANugame NirayagadiappAbahugaparUvaNaM [209 suucii| ahavA seDhIe asaMkhejadibhAgo, asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? sagavikkhabhasUcIvaggo ghaNaMgulapaDhamavaggamUlaM vA / seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUI / dabamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? vikkhNbhsuuii| padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? avhaarkaalo| logo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? seddhii| sAsaNasammAiTi-sammAmicchAiTThi-asaMjadasammAiTThINamoghasasthANabhaMgo / evaM ceva paDhamAe puDhavIe / vidiyAe puDhavIe savvatthovo micchaaitttthiavhaarkaalo| tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagadavvassa asNkhejdibhaago| ko paDibhAgo ? saga. avhaarkaalo| ahavA seDhIe asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlavaggo seDhiekkArasavaggamUlaM vA / seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? seDhivArasavaggamUlaM / padaro asNkhejjgunno| ko guNagAro ? seDhI / logo kyA hai ? apane avahArakAlakA asaMkhyAtavAM bhAga hai| pratibhAga kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI pratibhAga hai| athavA, jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcIkA varga pratibhAga hai / athavA, ghanAMgulakA prathama vargamUla pratibhAga hai| sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAlase jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai| jagazreNIse sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkabhasUcI guNakAra hai| sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? sAmAnya nAraka mithyAdRSTi avahArakAla guNakAra hai| jagapratarase ghanaloka asaMkhyAtaguNA hai ? guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai| sAmAnya nAraka sAsAdanasamyagdRSTi, samya. gmithyASTi aura asaMyatasamyagdRSTi jIvoMkA svasthAna alpabahutva sAmAnya svasthAna alpabahatvaka samAna jAnanA cAhiye / isIprakAra pahalI pRthivImeM svasthAna alpabahutva hai| dUsarI pRthivImeM mithyAdRSTi avahArakAla sabase stoka hai| dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apane dravyakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? apanA avahArakAla pratibhAga hai| athavA, jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai? apane avahArakAlakA (bArahaveM vargamUlakA) varga athavA jagazreNIkA gyArahavAM vargamUla pratibhAga hai| dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyase jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai? jagazreNIkA bArahavAM vargamUla guNakAra hai / jagazreNIse jagapratara asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai / jagapratarase ghanaloka asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra 1 pratiSu / paDhama0 ' (a), 'paDhama ' (A.), 'paDhama ' (ka.) iti paatthH| Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 23. asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? seDhI / sAsaNasammAiTThi sammAmicchAiTThi-asaM jadasammAiNamoghasatthANabhaMgo | tadiyAdi jAva sattamapuDhavitti evaM caiva satthANappA bahugaM vattavvaM / Navari appappaNI avahArakAle jANiUNa bhANidavvaM / paratthANappAbahugaM vattaissAmA / savvatthovo asaMjadasammAiTThiavahArakAlo / evaM jAva palidovamo tti davvaM / palidovamAdo uvari sAmaNNaNeraiyamicchAidvivikkhabhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUIe asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? palidovamaM / ahavA sUciaMgulassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi sUciaMgulapaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? palidovamaguNidasUiaMgulavidiyavaggamUlaM / uvari satthANabhaMgo / evaM caiva paDhamAe puDhavIe / vidiyAe puDhavIe savvatthovo asaMjadasammAiDiavahArakAlo | evaM jAva palidovamo tti Nedavvo / tado micchAiTThiavahArakAlo asaMkhe jaguNo / ko guNagAro ? vArasavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? palidoSamaM / uvari satthANabhaMgo / evaM tadiyAdi jAva sattamapuDhavitti paratthANappAbahugaM vatavvaM / Navari kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai / dUsarI pRthivI ke sAsAdana samyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTiyoMkA svasthAna alpabahutva sAmAnya svasthAna alpabahutvake samAna hai / tIsarI pRthivI se lekara sAtavIM pRthivI taka svasthAna alpavaddutvakA kathana isIprakAra karanA cAhiye / vizeSa yaha hai ki pratyeka pRthivIkA svasthAna alpabahutva kahate samaya apane apane avahArakAlako jAnakara usakA kathana karanA cAhiye / aba parasthAna alpabahutvako batalAte haiM- asaMyatasamyagdRSTi avahArakAla sabase stoka hai| usase samyagmithyAdRSTikA, usase sAsAdanasamyagdRSTikA avahArakAla, isaprakAra alpabahutva kahate hue palyopama taka le jAnA cAhiye / palyopamake Upara sAmAnya nAraka mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? viSkaMbhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / pratibhAga kyA hai ? palyopama pratibhAga hai / athavA, sUcyaMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo sUcyaMgulake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? palyopamase sUcyaMgulake dvitIya vargamUlake guNita karane para jo labdha Ave utanA pratibhAga hai / isa viSkaMbhasUcIke Upara parasthAna alpabahutva svasthAna alpabahutvake samAna jAnanA cAhiye / isIprakAra pahalI pRthivImeM parasthAna alpabahutvakA kathana karanA cAhiye / dUsarI pRthivImeM asaMyata samyagdRSTikA avahArakAla sabase stoka hai / isIprakAra uttarottara alpabahutva kahate hue palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase dUsarI pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIke bArahaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / pratibhAga kyA hai ? palyopama pratibhAga hai / isake Upara alpabahutva svasthAna alpabahutvake samAna jAnanA cAhiye / isIprakAra tIsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivItaka parasthAna alpabahutvakA kathana karanA cAhiye / itanA Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 23.] davvapamANANugame NirayagadiappAbahugaparUvaNaM [ 211 appappaNo avahArakAle jANiUNa vattavvaM / / sabaparatthANappAbahugaM vttissaamo| savvatthovo paDhamapuDhaviasaMjadasammAiDi avhaarkaalo| sammAmicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro? AvaliyAe asNkhejdibhaago| sAsaNasammAiDiavahArakAlo sNkhejjgunno| ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| tado vidiyapuDhaviasaMjadasammAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / sammAmicchAiDiavahArakAlo asaMkhejaguNo / sAsaNasammAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / evaM jAva sattamAe puDhavIe sAsaNasammAiTTiavahArakAlo tti nneyvvo| tasseva davbamasaMkhejjaguNaM / sammAmicchAihidavvaM saMkhejaguNaM / asaMjadasammAihidavyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro? AvaliyAe asNkhejjdimaago| evaM paDilomeNa NedavvaM jAva paDhamapuDhaviasaMjadasammAiDhidavvaM pttmidi| tado palidovamamasaMkhejjaguNaM / tado paDhamapuDhaviNeraiyamicchAiTThivikkhaMbhasaI asaMkhejjaguNA / sAmaNNaNeraiyamicchAiTivikkhaMbhasUI visesaahiyaa| tado vidiyapuDhavimicchAiDiavahAra vizeSa hai ki apanA apanA avahArakAla jAnakara hI kathana karanA caahiye| __ aba sarva parasthAna alpabahutvako batalAte haiM -pahalI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sabase stoka hai| usase pahalI pRthivIke samyagmithyASTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlase pahalI pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| pahalI pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase dusarI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| dUsarI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase vahIMke samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlase vahIMke sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / isIprakAra sAtavIM pRthivItaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlataka le jAnA caahiye| sAtavIM pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase unhIMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| myagdRSTiyoMke dravyase vahIMke samyagmithyAdRSTiyoMkA dravya saMkhyAtaguNA hai| samyamithyAdRSTiyoMke dravyase vahIMke asaMyatasamyagdRSTiyoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / isIprakAra uttarottara pratiloma paddhatise jaba pahalI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTiyoMkA dravya prApta hove taba taka le jAnA caahiye| pahalI pRthivIke asaMyatasamyagdRSTiyoMke dravyase palyopama asaMkhyAtaguNA hai| palyopamase pahalI pRthivIke mithyASTinArakiyoMkI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| ukta viSkaMbhasacIse sAmAnya mithyAdRSTi nArakiyoMkI viSkaMbhasUcI vizeSa adhika hai / sAmAnya mithyASTi nArakiyoMkI viSkaMbhasUcIse dUsarI pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 23. kAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? vArasavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhe ANi terasavaggamUlANi / tassa ko paDibhAgo ! ghaNaMgulavidiyavaggamUlaM / tadiya puDhavimicchAvihAra kAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro 1 dasamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi ekkArasavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? seDhivArasavaggamUlaM / cautthapuDhavimicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? aTThamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi NavamavaggamUlANi / ko paDibhAgo 1 dasamavaggamUlaM / paMcamaDhavi micchAaivahAra kAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? chaTThavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi sattamavaggamUlANi / tassa ko paDibhAgo ? aTTamavaggamUlaM / chaTThapuDhavimicchAiTThiavahAra kAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? tadiyavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi cautthavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? chaDhavaggamUlaM / sattamapuDhavimicchAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? tadiyavaggamUlaM / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? seDhipaDhamavaggamUlaM / chaTThapuDhavimicchAiTThidavvaM hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNI ke bArahaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNI ke asaMkhyAta terahaveM vargamUlapramANa hai / usakA pratibhAga kyA hai ? ghanAMgulakA dvitIya vargamUla pratibhAga hai / dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi avahArakAla se tIsarI pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai ? guNakAra kyA hai ? jagazreNIke dazaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta gyArahaveM vargamUlapramANa hai / prati bhAga kyA hai ? jagazreNIkA bArahavAM vargamUla pratibhAga hai / tIsarI pRthivIke midhyAdRSTi avadvArakAlase cauthI pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? AThaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta nauveM vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? dazavAM vargamUla pratibhAga hai / cauthI pRthivIke midhyAdRSTi avahArakAlase pAMcavIM pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNI ke chaThaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga hai jo asaMkhyAta sAtaveM vargamUlapramANa hai / usakA pratibhAga kyA hai ? jagazreNIkA AThavA vargamUla pratibhAga hai| pAMcavI pRthivIke mithyAdRSTi avahArakAlase chaThI pRthivIke midhyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNI ke tIsare vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / jo jagazreNI ke asaMkhyAta cauthe vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? jagazreNIkA chaThA vargamUla pratibhAga hai / chaThavIM pRthivIke midhyAdRSTi avahArakAlase sAtavIM pRthivIke midhyAdRSTiyoM kA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA tIsarA vargamUla guNakAra hai / sAtavIM pRthiva avahArakAlase usIkA midhyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? zreNIkA prathama vargamUla guNakAra hai| sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTi dravyase chaThavIM pRthivIkA Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 23.] davvapamANANugame NirayagadiappAbahugaparUvaNaM [213 asaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? tdiyvggmuulN| paMcamapuDhavimicchAidivaM asaMkhejaguNaM / ko guNagAro? ca uttha-paMcama chaTTavaggANi aNNoNNaguNidANi / ahavA seDhitadiyavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejANi seDhicautthavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? chaTThamavaggamUlaM / cautthapuDhavimicchAiTThidavbamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? aNNo NaguNidaseDhisattama-aTThamaMvaggamUlANi / ahavA chaTTamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejANi sattamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? aTThamavaggamUlaM / tadiyapuDhavimicchAiTTidabamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? annnnonnnngunnidseddhinnvm-dsmvggmuulaanni| ahavA aTTamavaggamUlassa asaMkhejadi. bhAgo asaMkhejjANi NavamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? dasamavaggamUlaM / vidiyapuDhavi. micchAiTTidavyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? aNNoNNabbhatthekkArasa-vArasavaggamUlANi / ahavA dasamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi ekArasavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? vArasavaggamUlaM / sAmaNNaNeraiyamicchAihi avahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA tIsarA vargamUla guNakAra hai| chaThavIMke mithyAdRSTi dravyase pAMcavI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIke cauthe, pAMcave aura chaThave vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho utanA guNakAra hai / athavA, jagazreNIke tIsare vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta cauthe vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? jagazreNIkA chaThA vargamUla pratibhAga hai| pAMcavIke mithyAdRSTi dravyase cauthI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNIke sAtaveM aura AThaveM vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho utanA guNakAra hai| athavA, jagazreNIke chaThaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta saptama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? jagazreNIkA AThavAM vargamUla pratibhAga hai| dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyase tIsarI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNIke nauveM aura dazaveM vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho utanA guNakAra hai| athavA, jagazreNIke AThaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta nauveM vargamUla pramANa hai| pratibhAga kyA hai ? jagazreNIkA dazavAM vargamUla pratibhAga hai| tIsarIke mithyAdRSTi dravyase dUsarI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNIke gyArahaveM aura bArahaveM vargamUloMke paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho taspramANa guNakAra hai| athavA, jagazreNIke dazaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagaNIke asaMkhyAta gyArahaveM vargamalapramANa hai| pratibhAga kyA hai? jagazreNIkA bArahavAM vargamUla pratibhAga hai| dUsarI pRthivIke mithyADaSTi dravyase sAmAnya nArakiyoMkA mithyAdRSTi 1 pratiSu aha' iti pAThaH / Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 23. guNagAro ? vArasavagga mUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi terasavaggamUlANi DibhAgo ! ghaNaMgulavidiyavaggamUlaM / paDhamapuDhavimicchAiTTi avahArakAlo visesAhio / kettiyametteNa ? sAmaNNa avahArakAlassa asaMkhejjadi bhAga bhUdapakkheva avahArakAlameteNa / seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? paDhamapuDhavimicchAiTThivikkhaM masUI / paDhamapuDhavimicchAidivyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? paDhamapuDhavimicchAiTTivikkhaMbhasUI / sAmaNNaNeraiyamicchAidvidavvaM visesAhiyaM / kettiyametteNa ? sAmaNNaNeraiyamicchA iDidavvamasaMkhejjabhAga bhUdavidiyAdichapuDhavimicchAidivyametteNa / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? avahArakAlo | logo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? seDhI / evaM NirayagaI samattA / 1 avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNI ke bArahaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta terahaveM vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? gulakA dvitIya vargamUla pratibhAga hai| sAmAnya nArakiyoMke midhyAdRSTi avahArakAla se pahalI pRthivIke nArakiyoM kA mithyAdRSTi avahArakAla vizeSa adhika hai / kitanemAtra vizeSa se adhika hai ? sAmAnya avahArakAlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa prakSepa avahArakAlarUpa vizeSase adhika hai / pahalI pRthivIke mithyAdRSTi avahArakAlase jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? pahalI pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI guNakAra hai / jagazreNIse pahalI pRthivIke midhyAdRSTiyoM kA dravya asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? pahalI pRthivIkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI guNakAra hai / pahalI pRthivIke mithyAdRSTi dravyase sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravya vizeSa adhika hai / kitanemAtra vizeSase adhika hai ? sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivI taka chaha pRthiviyoMke mithyAdRSTiyoM kA jitanA pramANa hai tanmAtrase vizeSa adhika hai / sAmAnya nAraka mithyAdRSTi dravyase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / jagapratarase loka asaMkhyAta guNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai | vizeSArtha - sarva parasthAna alpabahutvakA kathana karate samaya Upara guNasthAnapratipanna bhasaMyatasamyagdRSTi Adi sAmAnya nArakiyoMkA alpabahutva nahIM kahA gayA hai / yadi inake 1 pratiSu * seThI asaMkhejjaguNagAro ' iti pAThaH / 2 disAvAeNaM sadhvatthotrA ahe sattamApuDhavIneraiyA puracchimapaccatthimauttareNaM, dAhiNeNaM asaMkhejjaguNA / dAhiNehiMto ahe sattamApuDhavIneraie hiMto chaTThIe tamAe puDhavIe nerahayA puracchimapaJccatthimauttareNaM dAhiNeNaM asaMkhejjaguNA / dAhiNihiMto tamAe puDhavIneraie hiMto paMcamAe dhUmappamAe puDhavIe nerahayA puracchima paccatthimautareNaM asaMkhejjaguNA dAhiNeNaM asaMkhejjaguNA / dAhiNihiMto dhUmappabhApuDhavIneraha ehiMto cautthIe paMkappabhAe puDhavIe meraiyA puracchimapaccatthimauttareNaM asaMkhejjaguNA, dAhiNeNaM asaMkhejjaguNA / dAhiNillehiMto paMkappabhApuDhavIneraiehiMto tahayAe vAluyaSpabhAe puDhavIe nerahayA puracchimapaccatthimauttareNaM asaMkhejjaguNA, dAhiNeNaM asaMkhejjaguNA / dAhiNile hiMto Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 24.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvaNaM [215 tirikkhagaIe tirikkhesu micchAiTippahuDi jAva saMjadAsaMjadA tti oghaM // 24 // edassa suttassa atyo uccade / taM jahA- aNaMtattaNeNa tirikkhagadimicchAiTThINaM oghamicchAiTThijIvahiMto visesAbhAvAdo tirikkhagaimicchAiTThINaM dadha-khetta-kAle assiUNa jA oghamicchAidviparUvaNA sA savvA saMbhavadi / guNapaDivaNNAgaM pi asaMkhejattaNeNa oghapaDivaNNehi samANANaM jA oghapaDivaNNaparUvaNA sA savyA saMbhavadi / tamhA davvaTThiyaNae avalaMbijjamANe tirikkhoghassa parUSaNA oghavavadesa labbhade / paJjavaTTiyaNae avalaMbijjamANe puNa oghaparUvaNA Na bhavadi, tirikAvagaivadirittatigadINamatthittassa alpabahutvako milAkara kathana kiyA jAtA to prAraMbhameM jo prathama narakake asaMyatasamyagdRSTiyokA avahArakAla sabase stoka kahA hai usake sthAnameM 'nAraka sAmAnya asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sabase stoka hai aura isase vizeSa adhika prathama pRthivIke asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hai, ityAdi kahA jaataa| para yahAM para isa saba kathanako TIkAkArane kyoM chor3a diyA hai, yaha batalAnA kaThina hai| isaprakAra narakagatikA varNana samApta huaa| tiyaMca gatikA Azraya karake tiryacoMmeM mithyAdRSTise lekara saMyatAsaMyata taka pratyeka guNasthAnavartI tithaMca sAmAnya prarUpaNAke samAna haiM // 24 // isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha isaprakAra hai-tiryaMcagatike mithyASTiyoM meM ogha mithyAdRSTi jIvoMse anantatvakI apekSA koI vizeSatA nahIM hai, isaliye dravya, kSetra aura kAlapramANakA Azraya karake jo ogha mithyAdRSTiyoMkI prarUpaNA hai vaha saMpUrNa tiryaMca mithyAdRSTi jIvoMke saMbhava hai| usIprakAra guNasthAnapratipanna tiyaMca bhI asaMkhyAtatvakI apekSA sAmAnya guNasthAnapratipanna jIvoMke samAna haiM, isaliye guNasthAnapratipanna sAmAnya jIvoMkI jo prarUpaNA hai vaha saMpUrNa guNasthAnapratipanna tiryaMcoMke saMbhava hai| ataeva dravyArthika nayakA avalambana karane para sAmAnya tiryaMcoMkI prarUpaNA ogha vyapadezako prApta hotI hai| paraMtu paryAyArthika nayakA avalambana karane para sAmAnya prarUpaNA tiryoMke nahIM pAI jAtI hai, kyoMki, yadi aisA nahIM mAnA jAya to tiryaMca gatike atirikta zeSa tIna gatiyoMkA astitva hI nahIM vAluyappabhApuDhavIneraiehiMto doccAe sakkarappabhAe puTavIe neraiyA puracchimapaccatthimauttareNaM asaMkhejjaguNA, dAhiNaNaM asNkhejjgunnaa| dAhiNilhahiMto sakarappamApuTavIneraiehiMto imIse rayaNappabhAe paDhavIe nerahayA puracchimapaccasthimauttareNaM asaMkhejjaguNA, dAhiNaNaM asNkhejjgunnaa| pra, sU. 3, 1. pR. 348-350. 1 tiryaggatau tirazvAM mithyAdRSTayo'nantAnantAH / sAsAdanasamyagdRSTayaH saMyatAsaMyatAntAH palyopamAsaMkhyeya. mAgapramitAH / sa. si. 1, 8. saMsArIxx tigadihINayAxx sAmaNNAxx terikkhaa| go. jI. 155. Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 24. hANuvavattado / tado pajjavaDiyaNae avalaMbijjamANe oghaparUvaNAdo tirikkhagadiparUvaNAe NANattaM vattaissAmo / savvajIvarAsissuvari saguNapaDivaNNasiddhatigadirAsi pakkhiviya puNo tesiM ceva vaggaM tirikkhamicchAiDirAsibhajidaM ca pakkhitte tirikkhAmicchAsahi varAsI hodi / eso micchAiTThiparUvaNamhi viseso ? guNapaDivaNNaparUvaNAe visesaM vattassAmA / taM jahA - devasAsaNasamma iDiavahArakAle AvaliyAe asaMkhejjadibhArgeNa guNide tirikkhaasajada sammAiDiavahArakAlo hodi / so AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide tirikkhasammAmicchAiTThi avahArakAlo hodi / so saMkhejjarUvehi guNide sAsaNasammAvihAra kAlo ho / so AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide tirikkhasaMjadAsaMjadaavahAra kAlo hodi / edehi avahArakAlehi palidovame bhAge hide tirikkhagadiguNapaDivaNNANaM rAsIo havaMti' / eso guNapaDivaNNaparUvaNAe viseso, Natthi aNNahi kahi vi / bana sakatA hai / ataH paryAyArthika nayakA avalambana karane para ogha prarUpaNAse tiryaca gatikI prarUpaNA meM bheda hai / Age isI bAta ko batalAte haiM saMpUrNa jIvarAzi guNasthAnapratipanna tIna gatisaMbandhI jIvarAzi aura siddharAziko milAkara punaH guNasthAnapratipanna tIna gatisaMbandhI jIvarAzi aura siddharAzike vargako tiryaca mithyAdRSTi jIvarAzi se bhAjita karake jo labdha Ave use bhI pUrvokta rAzimeM milA dene para tiryaca mithyAdRSTiyoM kI dhruvarAzi hotI hai / tiryaca mithyAdRSTiyoM kI prarUpaNA meM itanA vizeSa hai / vizeSArtha - yahAM para dhruvarAzirUpase jo tiryaca mithyAdRSTi jIvarAzike utpanna karane ke liye bhAgahAra utpanna karake batalAyA hai, isakA bhAga saMpUrNa jIvarAzike uparima vargameM dene se tithaMca midhyAdRSTi jIvarAzikA pramANa AtA hai / aba Age guNasthAnapratipanna jIvoMkI prarUpaNAmeM vizeSatAko batalAte haiM / vaha isaprakAra hai-- deva sAsAdana samyagdRSTiyoM ke avahArakAlako Avalakei asaMkhyAtaveM bhAga guNita karane para tiryaca asaMyatasamyagdRSTi jIvoMkA avahArakAla hotA hai / tiryaca asaMyatasamyagdRSTiyoM ke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para tiryaca samyagmithyAdRSTiyoM kA avahArakAla hotA hai / tiryaca samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para tiryaca sAsAdanasamyagdRSTiyoM kA avahArakAla hotA hai / tiryaMca sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para tiryaca saMyatAsaMyatoM kA avahArakAla hotA hai / ina avahArakAloMse palyopamake bhAjita karane para guNasthAnapratipanna tiryacoMkI rAziyAM hotI haiM / yahI guNasthAnapratipanna prarUpaNAkI vizeSatA | anya kathanameM kahIM bhI koI vizeSatA nahIM hai / 1 pratiSu ' havadi ' iti pAThaH / Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 26.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvaNaM [215 saMpahi aNaMtarAsIsu davvaparUvaNAdo kAlaparUvaNA suhumA bhavadu NAma, tattha aNatANatassa punvamaNuvaladdhassa uvaladdhIdo adIdakAlAdo aNaMtaguNatuvalaMbhAdo ca / Na kAlaparUvaNAdo khettaparUvaNA suhumA, adhigovaladdhIe annimittttaado| tado parUvaNaparivADI Na ghaDade idi ? Na, aNaMtalogamettANaM egalogammi avagAso asthi tti visesuvalaMbhAdo kAlAdo khettassa suhumattaM paDi virohAbhAvAdo / (paMcidiyatirikkhamicchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 25 // ) edassa suttassa NiraoghadavyaparUvaNAsuttasseva vakkhANaM kAyavvaM / evaM kae davaparUvaNA gadA bhavadi / (asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahirati kAleNa // 26 // ) zaMkA- anantapramANa rAziyoMmeM dravyaprarUpaNAse kAlaprarUpaNA sUkSma rahI bhAbho, kyoMki, kAlaprarUpaNAmeM pahale nahIM upalabdha hue anantAnantakI upalabdhi pAI jAtI hai, aura atItakAlase anantaguNatva pAyA jAtA hai| paraMtu kAlaprarUpaNAle kSetraprarUpaNA sUkSma nahIM ho sakatI hai, kyoMki, kSetraprarUpaNAmeM adhika upalabdhikA koI nimitta nahIM pAyA jAtA hai| isaliye dravyaprarUpaNAke anantara kAlaprarUpaNA aura kAlaprarUpaNAke anantara kSetraprarUpaNA, isaprakAra prarUpaNAkI paripATI nahIM bana sakatI hai? __ samAdhAna-nahIM, ananta lokamAtra dravyoMkA eka lokameM avakAza pAyA jAtA hai, isaprakArakI vizeSatAkI upalabdhi honese kAlakI apekSA kSetra sUkSma hai, isameM koI virodha nahIM AtA hai| __ paMcendriya tiyaMca mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 25 // ___ sAmAnya nArakiyoMke dravyapramANakI apekSA prarUpaNa karanevAle sUtrake vyAkhyAnake samAna hI isa sUtrakA vyAkhyAna karanA cAhiye (dekho sUtra 15) / isaprakAra vyAkhyAna karane para dravyapramANakI prarUpaNA samApta hotI hai| kAlakI apekSA paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 26 // 1 saMsArI paMcakkhA tappuNNA tigadihINayA kmso| sAmaNNA paMciMdI paMciMdiyapuNNaterikkhA // go.bI.155. Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 26. edassa suttassa vi dohi payArehi avadAra' parUviya NiraoghakAlaparUvaNAsuttasseva vakkhANaM kAyavvaM / ettha micchAiTThiNideso kimahU~ Na kado 1 Na, aNaMtarAdIdasuttAdo micchAiTTi tti annuvttttmaannsaado| adha siyA asaMkhejjAsaMkhejjAsu osappiNi-ussappiNIsu adikaMtAsu tirikkhagaIe paMciMdiyatirikkhANaM vocchedo havadi, paMciMdiyatirikkhaTThidIe uvari tattha avaTThANAbhAvAdo tti ? Na esa doso, eiMdiya-vigaliMdiehito deva-Neraiya-maNussehiMto ca pNciNdiytirikkhesuppjjmaannjiivsNbhvaado| Ayavirahiya-savvayarAsIe vocchedo havadi / esA puNa savvayA AyasahiyA cedi Na vocchijjade / sammAmicchAidvirAsIva kiM Na bhavadIdi ceNNa, tattha guNahidikAlAdo aMtarakAlassa bhuttuvlNmaado| Na ca ettha paMciMdiyatirikkhesu bhavadvidikAlAdo virahakAlassa bahuttaNamatthi, aMtarakAlassa aMto isa sUtrakA bhI donoM prakArase avatArakA prarUpaNa karake sAmAnya nArakiyoMke kAla pramANakI apekSA prarUpaNa karanevAle sUtrake vyAkhyAnake samAna vyAkhyAna karanA cAhiye (dekho sUtra 16) / zaMkA-isa sUtrameM mithyAdRSTi padakA nirdeza kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, anantara pUrvavartI sUtrase 'mithyASTi' isa padakI anuvRtti calI A rahI hai| zaMkA-kadAcit asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke nikala jAne para tiryecagatike paMcendriya tiryaMcoMkA viccheda ho jAyagA, kyoMki, paMcendriya tiryacakI sthitike Upara tiryaMcagatimeM unakA avasthAna nahIM raha sakatA hai ? / samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, ekendriyoM aura vikalendriyoMmeMse tathA deva, nArakI aura manuSyoMmeMse paMcendriya tiryoM meM utpanna honevAle jIva saMbhava haiN| jo rAzi vyayasahita aura Ayarahita hotI hai usakA hI sarvathA viccheda hotA hai| paraMtu yaha paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi rAzi to vyaya aura Aya ina donoM sahita hai, isaliye isakA viccheda nahIM hotA hai zaMkA-jisaprakAra samyagmithyAdRSTi rAzi kadAcit vicchinna ho jAtI hai, usIprakAra yaha rAzi bhI kyoM nahIM hotI hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vahAM para guNasthAnake kAlase antarakAla bar3A hai, isaliye samyagmithyAdRSTi rAzikA kadAcit viccheda ho jAtA hai| paraMtu yahAM paMcendriya tiryoM meM bhavasthitike kAlase virahakAla bar3A nahIM hai, kyoMki, AgamameM paMcendriya tiryoMke antara 1 apratau avahAraM ' iti paatth| 2 pratiSu ' savvarAsIe ' iti paatthH| Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 27.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvarNa [219 muhuttuvesaado| bhavaDhidikAlassa' sAdireyatiNNipalidovamovadesAdo / 'NANAjIva paDucca savvaddhA' tti suttAdo vA virahAbhAvo Nabade / evaM kAlaparUvaNA gadA / khetteNa paMciMdiyatirikkhamicchAiTThIhi padaramavahiradi devaavahArakAlAdo asaMkhejjaguNahINakAleNa // 27 // __ asiddhaNa devaavahArakAleNa kadhaM paMciMdiyatirikkhamicchAiTThINamavahArakAlo sAhijjade ? Na esa doso, aNAiNihaNassa Agamassa asiddhttaannuvvttiido| aNavagamo asiddhattaNamidi ce Na, vakkhANAdo tdvgmsiddhiido| saMpahi vesaya-chappaNNaMgulavaggamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAiDiavahArakAlo hodi| ahavA AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa vesaya-chappaNNamettasUciaMgulesu bhAge hidesu tattha ja laddhaM taM vaggide paMciMdiyatirikkhamicchAiDiavahArakAlo hodi / ahavA pucilla. mAvaliyAe asaMkhejjadibhAgaM vaggeUNa paNNahisahassa-paMcasaya-chattIsamettapadaraMgulesu bhAge kAlakA antarmuhartamAtra upadeza pAyA jAtA hai; aura bhavasthiti kAlakA kucha Adhika tIna palyopamakA upadeza diyA hai| isaliye paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi rAzikA viccheda nahIM hotA hai / athavA, 'nAnA jIvoMkI apekSA paMcendriya tiryaca mithyAdRSTi jIva sarva kAla rahate haiN| isa sUtrase bhI paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkA virahAbhAva jAnA jAtA hai| isaprakAra kAla. prarUpaNA samApta huii| kSetrakI apekSA paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMke dvArA devoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNe hIna kAlase jagapratara apahRta hotA hai // 27 // zaMkA -devoMkA pramANa lAneke liye jo avahArakAla kahA hai vaha asiddha hai, isaliye asiddha deva avahArakAlase paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla kaise sAdhA jAtA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, anAdinidhana Agama asiddha nahIM ho sakatA hai| zaMkA-AgamakA jJAna nahIM honA hI AgamakA Asiddhatva hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vyAkhyAnase Agamake jJAnakI siddhi ho jAtI hai| aba batalAte haiM ki dosau chappana sUcyaMgulake vargako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| athavA, ApalIke asaMkhyAtaveM bhAgase dosau chappana sUcyaMguloMke bhAjita karane para vahAM jo labdha Ave usakA varga kara dene para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTisaMbandhI apahArakAla hotA hai / athavA, pahale sthApita AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgako vargita karake jo pramANa Ave usase peMsaTha hajAra pAMcaso 1 pratiSu / ava dvidikAlassa' iti paatthH| Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220] chakkhaDAgame jIvaThANaM [ 1, 2, 27. hidesu paMcidiyatirikkhamicchAiDiavahArakAlo aagcchdi| ahavA paNNaTThisahassa-paMcasaya-chattIsarUvovaTTidaAvaliyAe asaMkhejjadimAgasta vaggeNa padaraMgule bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAiTiavahArakAlo aagcchdi| ettha khaMDidAdivihiM vattaissAmo / taM jahA- padaraMgule asaMkhejje khaMDe kae evaM khaMDaM paMciMdiyatirikkhamicchAidviavahArakAlo hodi / khaMDidaM gadaM / AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa padaraMgule bhAge hide paMcidiyatirikkhamicchAiTiavahArakAlo hodi / bhAjidaM gadaM / AvaliyAe asaMkhejjadibhAgaM viraleUNa ekekassa rUvassa padaraMgulaM samakhaMDaM kariya diNNe tatthegakhaMDaM paMciMdiyatirikkhamicchAidviavahArakAlo hodi / viralidaM gadaM / tamavahArakAlaM salAgabhUdaM ThaveUNa paMciMdiyatirikkhamicchAiTTiavahArakAlapamANeNa padaraMgulAdo avahirijjadi salAgAhiMto egarUvamavaNijjadi / evaM puNo puNo avaNijjamANe salAgAo padaraMgulaM ca jugavaM NidvidaM / tattha AdIe vA aMte vA majjhe vA egavAramavahidapamANaM paMciMdiyatirikkha. chattIsamAtra pratarAMguloMke bhAjita karane para paMcendiya tiyaMca mithyAdRSTisaMbandhI avahArakAla hotA hai| athavA, peMsaTha hajAra pAMcasau chattIsase AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgake vargako apavartita karake jo labdha Ave usase pratarAMgulake bhAjita karane para paMcendriya tiyaMca mithyAdRSTisaMbandhI avahArakAla AtA hai| aba yahAM khaMDita AdikakI vidhiko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai pratarAMgulake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse eka khaMDapramANa paMcendriya tiryaca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| isaprakAra khaMDitakA varNana samApta huaa| AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| isaprakAra bhAjitakA varNana samApta huaa| AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati pratarAMgalako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para unameMse eka viralanake prati prApta eka khaMDapramANa paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai / isaprakAra viralitakA varNana samApta huaa| usa AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa avahArakAlako zalAkArUpase sthApita karake anantara paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAlake pramANako pratarAMgulamese ghaTA denA caahiye| ekabAra ghaTAyA isaliye zalAkArAzimeMse eka kama kara denA caahiye| isaprakAra punaH punaH pratarAMgulameMse AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgako aura zalAkArAzimeMse ekako uttarottara kama karate jAnepara zalAkArAzi aura pratarAMgula eka sAtha samApta hote haiM / yahAM para AdimeM athavA madhyameM athavA antameM ekavAra jitanA pramANa ghaTAyA utanA paMcendriya tiryava mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai / isaprakAra a-pratI hodi', A-pratau hodi Agacchadi' iti pAThaH / 2 pratiSu 'NidiTuM' iti paatthH| Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 27. ] davyamANAgame tikkhigadipamANaparUvaNaM [ 221 micchAiDiavahAra kAlo hodi / avahidaM gadaM / tassa pamANaM padaraMgulassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejANi sUciaMgulANi / pamANaM gadaM / keNa kAraNeNa ? sUci aMguleNa padaraMgule bhAge hide sUciaMgulamAgacchadi / sUviaMgulapaDhamavaggamUleNa padaraMgule mAge hide sUciaMgula - paDhamavaggamUlamhi jattiyANi ruvANi tattiyANi sUciaMgulANi labbhaMti / evamasaMkhejjANi gaNANi TThA osariUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa padaraMgule bhAge hide asaMkhejjANi sUciaMgulANi AgacchaMti / kAraNaM gadaM / AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa sUciaMgule bhAge hide laddhammi jattiyANi rUtrANi tattiyANi sUciaMgulANi / ahavA AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa sUciaMgulapaDhamavaggamUlamavahariya ladveNa sUciaMgula - paDhamavaggamUlaM ceva guNide tattha jattiyANi ruvANi tattiyANi sUciaMgulANi paMcidiyatirikkhamicchAiTThiavahArakAlo hodi / evaM gaMtUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa AliyA bhAge hidAe ladveNa AvaliyaM guNiyaM tado padarAvaliyaM guNiya evaM jAva sUciaMgulapaDhamavaggamUlaM ti niraMtaraM sayalabaggANaM aNNoSNavabhatye kade tattha jattiyANi apahRta kA kathana samApta huaa| usa paMcendriya tiryeca mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAga hai jo asaMkhyAta sUcyaMgulapramANa hotA hai / isaprakAra pramANakA varNana samApta huA / zaMkA - paMcendriya tiryaMca midhyAdRSTi avahArakAlakA pramANa asaMkhyAta sUcyaMgula kisa kAraNa se hai ? samAdhAna - sUcyaMgulase pratarAMgulake bhAjita karane para eka sUcyaMgulakA pramANa AtA | sUcyaMgulake prathama vargamUlase pratarAMgulake bhAjita karane para sUcyaMgulake prathama vargamUlakA jitanA pramANa ho utane sUcyaMgula labdha Ate haiM / isIprakAra asaMkhyAta vargasthAna nIce jAkara AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgula ke bhAjita karane para asaMkhyAta sUcyaMgula labdha Ate haiM / isaprakAra kAraNakA varNana samApta huA / AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase sUcyaMgulake bhAjita karane para vahAM jitanA pramANa labdha Ave utane sUcyaMgulapramANa paMcendriya tiryaMca midhyAdRSTi avahArakAla hai / athavA, AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase sUcyaMgulake prathama vargamUlako apahRta karake jo labdha bhAve usase sUcyaMgula ke prathama vargamUlake guNita karane para jitanA pramANa labdha Ave utane sUcyaMgulapramANa paMcendriya tiryaMca midhyAdRSTi avahArakAla hai / isIprakAra asaMkhyAta vargasthAna nIce jAkara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase AvalIke bhAjita karane para jo labdha Ave usase AvalIko guNita karake punaH usa guNita rAzile pratarAvalIko guNita karake isIprakAra sUcyaMgula ke prathama vargamUlaparyaMta saMpUrNa vargoMke nirantara paraspara guNita karane para yahAM jitanA pramANa labdha Ave utane sUcyaMgula Ate haiM aura yahI paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 27. rUvANi tattiyANi sUciaMgulANi havaMti / NiruttI gadA / viyappo duviho, haTTimaviyappo uvarimaviyappo cedi / tattha heTTimaviyappaM vttissaamo| AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa sUciaMgule bhAge hide laddheNa taM ceva guNide paMcidiyatirikkhamicchAiTiavahArakAlo hodi / ahavA teNeva bhAgahAreNa sUciaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide ladreNa taM ceva guNeUNa teNa sUciaMgule guNide paMciMdiyatirikkhamicchAiDiavahArakAlo hodi / evamasaMkhejjANi vaggaTThANANi heTThA osariUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa AvaliyAe bhAge hidAe jaM laddhaM teNa taM ceva guNiya tassuvarimavaggaM guNiya evaM jAva sUciaMguletti NiraMtaraM sabavaggANaM aNNoNNabbhAse kae paMciMdiyatirikkhamicchAiTiavahArakAlo hodi / velave heTThimaviyappo gdo| aTTharUve vttissaamo| AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNidasUciaMguleNa ghaNaMgule bhAge hide paMcidiyatirikkhamicchAiDiavahArakAlo hodi / taM jahA-sUciaMguleNa' ghaNaMgule bhAge hide padaraMgulamAgacchadi / puNo AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padaraMgule bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAidviavahArakAlo hodi| ghaNAghaNe heTThimaviyappaM vttissaamo| AvaliyAe hai| isaprakAra niruktikA varNana samApta huaa| vikalpa do prakArakA hai, adhastana vikalpa aura uparima vikalpa / unameMse adhastana vikalpako batalAte haiM- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase sUcyaMgulake bhAjita karane para jo labdha Ave usase usI sUcyaMgulake guNita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa hotA hai / athavA, usI AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa bhAgahArase sUcyaMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para jo labdha Ave usase sUcyaMgulake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase sUcyaMgulake guNita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| isIprakAra asaMkhyAta vargasthAna nIce jAkara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase AvalIke bhAjita karane para jo labdha Ave usase usI AvalIko guNita karake punaH usa guNita rAzise usa AvalIke uparima vargako guNita karake isIprakAra guNita karate hue sUcyaMgulaparyaMta saMpUrNa vargoMke nirantara paraspara guNita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| isaprakAra dvirUpameM adhastana vikalpa samApta huaa| aba aSTarUpameM adhastana vikalpa batalAte haiM- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase sUcyaMgulako guNita karake jo labdha Ave usase dhanAMgula ke bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai-sUcyaMgulakA ghanAMgulameM bhAga dene para pratarAMgula AtA hai| punaH AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake bhAjita karane para pavendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| 1 a-A-pratyoH / aMgulassa' ka-pratI * aMgula' iti pAThaH / Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 27.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANapakhvaNaM [223 asaMkhejjadibhAgeNa guNidasUciaMguleNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUlaM guNeUNa teNa ghaNAghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAiTThiavahArakAlo hodi / taM jahAghaNaMgulapaDhamavaggamUleNa ghaNAghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hiMde ghaNaMgulamAgacchadi / puNo sUciaMguleNa ghaNaMgule bhAge hide padaraMgulamAgacchadi / puNo AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padaraMgule bhAge hide paMcidiyatirikkhamicchAiDiavahArakAlo hodi / evaM heDimaviyappo gdo| __uvarimaviyappo tiviho, gahido gahidagahido gahidaguNagAro cedi / tattha verUve gahidaM vttissaamo| AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa padaraMgulaM bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAidviavahArakAlo aagcchdi| tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa chedaNae kade paMciMdiyatirikkhamicchAiDiavahArakAlo hodi / eso majjhima. viyappo, edamavekkhiya hetthim-uvrimvvessNbhvaado| eso uvayAreNa uvarimaviyappo aba ghanAghanameM adhastana vikalpa batalAte haiM- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase sUcyaMgulako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase dhanAdhanAMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| isakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- ghanAMgala ke prathama vagemalase ghanAghanAMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para ghanAMgulakA pramANa AtA hai| punaH sUcyaMgulase ghanAMgulake bhAjita karane para pratarAMgulakA pramANa AtA hai| punaH AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai / isaprakAra adhastana vikalpa samApta huaa| ___ uparima vikalpa tIna prakArakA hai, gRhIta, gRhItagRhIta aura gRhItaguNakAra / unameMse dvirUpameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI paMcendriya tiryaca mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai / vAstava meM yaha madhyama vikalpa hai aura isIkI apekSA karake hI adhastana aura uparima saMzA saMbhava hai, isaliye upacArase yaha uparima vikalpa kahA jAtA hai| vizeSArtha-vivakSita bhAjakakA kisI vivakSita bhAjyameM bhAga denese jo labdha AtA hai vahI labdha jaba usa vivakSita bhAjya aura bhAjakase nIcekI saMkhyAoMkA Azraya lekara nikAlA jAtA hai, taba vaha adhastana vikalpa kahalAtA hai; aura jaba vahI labdha usa vivakSita bhAjya aura bhAjakase UparakI saMkhyAoMkA Azraya lekara nikAlA jAtA hai, taba use uparima vikalpa kahate haiN| isa niyamake anusAra prakRtameM bhAjaka AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga aura bhAjya pratarAMgula, ina donoMse nIcekI saMkhyAoMkA Azraya lekara jaba paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 ] chakkhaDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 27. ticcade | saMpahi aNuvayAreNa uvarimaviyappaM vattahassAmA / taM jahA - AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNidapadaraMguleNa tassuvarimavagge bhAge hide paMcidiyatirikkhamicchAvihAra kAlo hodi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi paMcidiyatirikkhamicchAiDiavahAra kAlo hodi / ettha addhacchedaNayamelAvaNavihANaM ciMtiya vatavvaM / evaM saMkhejjAsaMkhejjANaMtesu NeyavvaM / aharUve vattaissAmo / AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padaraMgula uvarimavaggaM guNeUNa teNa ghaNaMgulauvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAiDiavahAra kAlo hodi / taM jahA - - padaraMgulauvarimavaggeNa ghaNaMgulavarimavagge mAge hide padaraMgulamAgacchadi / puNo AvaliyAe asaMkhejadibhAeNepadaraMgule bhAge hide paMcidiyatirikkhamicchA iDiavahArakAlo Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi paMcidiyatirikkhamicchAiDa lAyA jAyagA, taba isa prakriyAko adhastana vikalpa kaheMge; aura jaba ukta donoM saMkhyAoMse Upara kI saMkhyAoM kA Azraya lekara ukta avahArakAla lAyA jAyagA, taba use uparima vikalpa kaheMge / AvalI asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulako bhAjita karake paMcendriya tiryaca avahArakAlake lAne kI jo prakriyA hai vahI vAstava meM adhastana yA uparima vikalpa nahIM kahIM jA sakatI hai, kyoMki, adhastana aura uparima vikalpake nizcita karaneke liye yahAM vahI AdhAra hai | ataH vAstava meM vaha madhyama vikalpa hI hai, uparima nahIM | aba anupacArase uparima vikalpako batalAte haiN| vaha isaprakAra hai- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulako guNita karake jo labdha Ave usakA pratarAMgulake uparima vargameM bhAga dene para paMcendriya tiryaca mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa hotA hai / ukta bhAgaddAra ke jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa hotA hai / yahAM para ardhacchedoM ke milAne kI vidhikA vicAra kara kathana karanA cAhiye / isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantasthAnoM meM bhI le jAnA cAhiye / aba aSTarUpameM uparima vikalpa batalAte haiM- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgula ke uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake uparima varga ke bhAjita karane para paMcendriya tiryeca midhyAdRSTi avahArakAlakA pramANa AtA hai / vaha isaprakAra - pratarAMgulake uparima vargase ghanAMgulake uparima vargake bhAjita karane para pratarAMgula AtA hai / punaH AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgale pratarAMgulake bhAjita karane para paMcendriya tiryaca mithyAddaSTi avahArakAlakA pramANa AtA hai / ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla 1 pratiSu ' asaMkhejjAsaMkhejjadimAeNa ' iti pAThaH / Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 27.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvaNaM [225 avahArakAlo Agacchadi / evaM saMkhejjAsaMkhejANatesu NeyavvaM / ghaNAghaNe vattaislAmo / AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa padaraMgulauvarimavaggaM guNeUNa teNa ghaNaMgulauparimavaggassuvarimavaggaM guNeUNa ghaNAghaNaMgula uvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAiTiavahArakAlo aagcchdi| taM jahA- ghaNaMgulauvarimavaggassuvarimaggeNa ghaNAghaNaMgulauvarimavagge bhAge hide ghaNaMgulauvarimavaggo Agacchadi / puNo padaraMgulauvarimavaggeNa ghaNaMgula uvarimavagge bhAge hide padaraMgulamAgacchadi / puNo AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padaggule bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAiDiavahArakAlo Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi paMciMdiyatirikkhamicchAiTThiavahArakAlo aagcchdi| padaraMgulassa ghaNaMgulassa ghaNAghaNaMgulapaDhamavaggamUlassa cAsaMkhejjadibhAgeNa paMciMdiyatirikkhamicchAiTiavahArakAleNa gahidagahido gahidaguNagAro vattavyo / edeNa avahArakAleNa jagaseDhimhi bhAge hide paMciMdiyatirikkhamicchAidvivikkhaMbhasaI Agacchadi / jahA jeraiyamicchAiDiavahArakAlassa khaMDidAdiparUvaNA kadA tahA edisse vikkhaMbhasUIe khaMDidAdiparUvaNA kAyavvA / edeNa avahArakAleNa jagapadare bhAge hide paMcidiyatirikkhamicchAidindhamAgacchadi / ettha khaMDida AtA hai| isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura anantasthAnoM meM le jAnA caahiye| aba ghanAghanameM gRhIta uparima vikalpa banalAte haiM-AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake uparima dharmake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAghanAMgulake uparima vargake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa AtA hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- dhanAMgulake uparima vargake uparima vargase ghanAghanAMgulake uparima vargake bhAjita karane para ghanAMgulakA uparima varga AtA hai| punaH pratarAMgulake uparima vargase ghanAMgulake uparima vargake bhAjita karane para pratagaMgula AtA hai| punaH AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgane pratarAMgulake bhAjita karane para paMcendriya tithaMca mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa AtA hai| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi bhavahArakAlakA pramANa AtA hai| pratarAMgulake asaMkhyAta bhAgarUpa, ghanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa aura ghanAghanAMgulake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAlake dvArA gRhItagRhIta aura gRhItaguNakArakA kathana (pahaleke samAna) karanA caahiye| isa avahArakAlase jagazreNIke bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIkA pramANa AtA hai| pahale jisaprakAra nAraka mithyAraSTi viSkabhasUcIke khaMDita AdikakI prarUpaNA kara Aye haiM, usIprakAra isa viSkabhasUcIke khaMDita AdikakA prarUpaNa karanA caahiye| pUrvokta bhavahArakAlase jagapratarake bhAjita karane para paMcendriya tiryaca mithyAdhi Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 28. bhAjida - viralida - avahida- pamANa-kAraNa- Nirutti - viyappA jahA NeraiyamicchAiTThidavvaparUvaNAe parUvidA tahA parUveyavvA / sAsa sammAiTTippahuDi jAva saMjadAsaMjadA tti tirikkhoghaM // 28 // edasya suttassa jahA tirikkhoghaguNa paDivaNNapamANaparUvaNasuttassa vakkhANaM kadaM tahA kAyavvaM / tirikkhesu paMcidie mottUNa aNNattha guNapaDivaNNajIvANaM saMbhavAbhAvAdo / evaM paMcidiyatirikkhaparUvaNA samattA / saMpahi pajjattaNAmakammodaya paMciMdiyatirikkha pamANaparUvaNaM havadipaMciMdiyatirikkhapajjattamicchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA' // 29 // ettha paMcidiyahaNaM eiMdiya - vigaliMdiyabudAsaGkaM / tirikkhaNiddeso deva-raiyamaNusavudAso / pajjattaNiddeso apajjattabudAsaTTo / micchAiTTiNiddeseNa sesaguNaDDANa - dravyakA pramANa AtA hai / khaMDita, bhAjita, viralita, apahRta, pramANa, kAraNa, nirukti aura vikalpakA prarUpaNa jisaprakAra nAraka mithyAdRSTi dravyakI prarUpaNA ke samaya kara Aye haiM usIprakAra yahAM para una sabakA prarUpaNa karanA cAhiye / sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka paMcendriya tiryaca pratyeka guNasthAnameM sAmAnya tiryaMcoM ke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 28 // jisaprakAra sAmAnya tiryacoMmeM guNasthAnapratipanna jIvoMke pramANake prarUpaNa karanevAle sUtrakA vyAkhyAna kara Aye haiM usIprakAra isa sUtrakA vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki, tiryacoMmeM paMcendriya jIvoMko chor3akara dUsare tiryaMcoM meM guNasthAnapratipanna jIva saMbhava nahIM haiM / isaprakAra paMcendriya tiryeca prarUpaNA samApta huI / aba jinake paryApta nAmakarmakA udaya pAyA jAtA hai aise paryApta paMcendriya tiryacoMke pramANakA prarUpaNa karate haiM paMcendriya tiryaMca paryApta midhyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 29 // sUtrameM ekendriya aura vikalendriyoMke nirAkaraNa karaneke liye paMcendriya padakA grahaNa kiyA hai / deva, nArakI aura manuSyoMke nirAkaraNa karaneke liye tiryaca padakA nirdeza kiyA hai| aparyApta jIvoMke nirAkaraNa karaneke liye paryApta padakA nirdeza kiyA hai / sUtrameM mithyAdRSTi 1xx puNNA tigadihINayA XX paMciMdiyapuNNaterikkhA / go. jI. 154. Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 30.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvarNa [227 vudAso kado havadi / dayapamANeNetti NideseNa khetta-kAlavudAso kado havadi / kevaDiyA idi pucchAsuttaNideseNa chadumatthANaM kattArattamavaNidaM havadi / asaMkhejjA idi NiddeseNa saMkhejjANatANaM vudAso kdo| kimahaM davvapamANameva paDhamaM parUvijadi ? Na esa doso, adIvathUlattAdo davyaparUvaNA paDhamaM pruuvijde| kadhamedisse thUlattaNaM ? asNkhejmettvisesidjiivovlNbhnnimittaado| khetta-kAlahito davyaM thovetti vA puvvaM parUvijjade / davyathovattaNaM kadhaM jANijade ? 'vaDDIda jIva-poggala-kAlAgAsA aNaMtaguNA' edamhAdo gAhAsuttAdo Navvade / sesaparUvaNA jahA jeraiyamicchAihidavapamANaparUvaNasuttassa uttA tahA vattavvA / ___asaMkhenAsaMkhenAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 30 // padake nirdezase zeSa guNasthAnoMkA nirAkaraNa ho jAtA hai| 'dravyapramANakI apekSA' isaprakArake nirdezase kSetra aura kAlapramANakA nirAkaraNa ho jAtA hai| kitane haiM ' isaprakAra pRcchArUpa sUtrake nirdezase chadmasthakartRkatvakA nirAkaraNa ho jAtA hai| ' asaMkhyAta haiM' isaprakArake nirdezase saMkhyAta aura anantakA nirAkaraNa ho jAtA hai| zaMkA- pahale dravyapramANakA hI prarUpaNa kyoM kiyA jA rahA hai? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, dravyaprarUpaNA atIva sthUla hai, isaliye usakA pahale prarUpaNa kiyA jAtA hai| zaMkA-yaha dravyaprarUpaNA sthUla kaise hai? samAdhAna-kyoMki, yaha dravyaprarUpaNA kevala asaMkhyAta vizeSaNase yukta jIvoMke grahaNa karane meM nimitta hai, isaliye sthUla hai| athavA, kSetra aura kAlase dravya stoka hai, isaliye ukta donoM prarUpaNAoMke pahale dravyaprarUpaNAkA kathana kiyA jAtA hai|| zaMkA-kSetra aura kAlase dravya stoka hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-'vRddhikI apekSA jIva, pudgala, kAla aura AkAza uttarottara anantaguNe haiM' isa gAthAsUtrase jAnA jAtA hai ki kAla aura kSetrase dravya stoka hai| zeSa prarUpaNA jisaprakAra nAraka mithyAdRSTi dravyake pramANake prarUpaNa karanevAle sUtrakI kaha Aye haiM usaprakAra kahanA caahiye| kAlakI apekSA paMcendriya tiryaca paryApta mithyAdRSTi jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 30 // pratiSu * akSIda ' iti pAThaH / Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228] chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 31. ettha asaMkhejjAsaMkhejaNiddeso sesa-asaMkhejjANaM vudAsaDo / osappiNi-ussapiNINiddeso kppmaannpruuvnnho| kAleNetti Nideso khettaadinniyttnnttttho| kadhaM davyaparUvaNAdo kAlaparUvaNA suhumA ? asaMkhejjAsaMkhejjovalaMbhaNimittAdo palla-sAyara-kappANamuvarimasaMkhAvisesidajIvovalaMbhaNimittattAdo ca / saMpahi suhumadaraparUvaNahU~ suttamAha khetteNa paMciMdiyatirikkhapajjattamicchAiTThIhi padaramavahiradi devaavahArakAlAdo saMkhejjaguNahINeNa kAleNa // 31 // ____ettha padaragahaNeNa jagapadarassa gahaNaM, Na padaggulassa, 'devaavahArakAlAdo saMkhejjaguNahINeNa kAleNa' idi vayaNaNNahANuvavattIdo / devANamavahArakAle saMkhejjarUvehi bhAge hide jo bhAgaladdho so padaraMgulamsa saMkhejadibhAgo hodi / taM kadhaM jANijade ? saMviggagIdattha-AiriyANamaviruddhavayaNAdo Navvade / eso paMciMdiyatirikkhapajjattamicchAiTThINamavahArakAlo hodi / ahavA saMkhejjarUvehi sUci aMgule bhAge hide laddhe vaggide zeSa asaMkhyAtoMke nirAkaraNa karaneke liye yahAM sUtrameM asaMkhyAtAsaMkhyAta padakA grahaNa kiyA hai / kalpake pramANake prarUpaNa karaneke liye avasarpiNI aura utsarpiNI padakA grahaNa kiyA hai| kSetrAdi pramANoM ke nirAkaraNa karaneke liye 'kAlakI apekSA' isa padakA grahaNa kiyA hai| zaMkA-dravyaprarUpaNAse kAlaprarUpaNA sUkSma kaise hai ? samAdhAna-asaMkhyAtAsaMkhyAtake grahaNa karanekA nimitta kAlaprarUpaNA hai| athavA, kAlaprarUpaNA palya, sAgara aura kalpale UparakI saMkhyAse viziSTa jIvoMke grahaNa karAne meM nimitta hai, isaliye dravyaprarUpaNAle kAlaprarUpaNA sakSama hai| aba atyaMta sUkSmaprarUpaNAke prarUpaNa karane ke liye AgekA sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA paMcendriya tiyaMca paryApta mithyAdRSTiyoM dvArA deva avahArakAlase saMkhyAtaguNe hIna kAlase jagapratara apahata hotA hai // 31 // yahAM sUtrameM pratara padake grahaNa karanese jagapratarakA grahaNa kiyA hai, pratarAMgula kA nahIM, kyoMki, yadi aisA na mAnA jAya to 'deva avahArakAlakI apekSA saMkhyAtaguNe hIna kAlase, yaha bacana nahIM bana sakatA hai / devoMke avahArakAlameM saMkhyAtakA bhAga dene para jo labdha Ave vaha pratarAMgulakA saMkhyAtavAM bhAga hotA hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai? samAdhAna-saMvigna hokara jinhoMne padArthIkA nirUpaNa kiyA hai aise AcAryoMke bhaviruddha upadezase jAnA jAtA hai ki devoMke avahArakAlameM saMkhyAtakA bhAga dene para pratarAMgulakA saMkhyatAvAM bhAga labdha AtA hai| aura yahI paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hai| athavA, saMkhyAtase sUcyaMgulake bhAjita karane para jo labdha Adhe usakA varga kara dene para paMcendriya tiryaMca paryApta mithyASTiyoMkA avahArakAla hotA Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 33.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvaNaM [229 paMciMdiyatirikkhapajjattamicchAiTThINamavahArakAlo hodi / ahavA tappAoggasaMkhejjAve vaggiUNa padaraMgule bhAge hide paMciMdiyatirikkhapajjattamicchAiTThINamavahArakAlo hodi / edassa khaMDidAdao jANiya bhANiyavyA / edeNa avahArakAleNa jagapadare bhAge hide paMciMdiyatirikkhapajjattamicchAihidavvaM hodi / evaM paMciMdiyatirikkhapajjattamicchAiTidavvaparUvaNA gdaa| sAsaNasammAiTTippaDi jAva saMjadAsaMjadA ti oghaM // 32 // edassa suttassa jahA tirikkhaguNapaDivaNNANaM suttassa vakvANaM kadaM tahA kAyavvaM, visesAbhAvAdo / evaM paMciMdiyatirikkha parUvaNA samattA / paMciMdiyatirikkhajoNiNIsu micchAiTThI davyapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 33 // ___ ettha paMciMdiyaNideso sesiNdiyvudaasttttho| tirikkhaNidde so sesgdivudaasttttho| joNiNINiddeso purisa-NaqsayaliMgavudAsaho / micchAidviNiddeso sesgunnpddivnnnnvudaasttttho| hai| athavA, tadyogya saMkhyAtakA varga karake aura usa vargita rAzikA pratarAMgulameM bhAga dene para paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa avahArakAlake khaMDita Adikako samajhakara kathana karanA caahiye| isa avahArakAlase jagapratarake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca paryApta mithyASTiyoMkA dravya hotA hai / ilAkAra paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMkI dravyaprarUpaNA samApta huii| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAna taka pratyeka guNasthAnavartI paMcendriya tiryaMca paryApta jIva oghaprarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 32 // jisaprakAra tiryacoM meM guNasthAnapratipanna jIvoMke pratipAdana karanevAle sUtrakA vyAkhyAna kara Aye haiM, usIprakAra isa sUtrakA bhI vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki, usa sUtrake vyAkhyAnase isa sUtrake vyAkhyAnameM koI vizeSatA nahIM hai| isaprakAra paMcendriya tiryaMca prarUpaNA samApta huii| - paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM / / 33 // sUtrameM paMcendriya padakA nirdeza zeSa indriyoMke nivAraNa karaneke liye kiyA hai| tiryaMca padakA nirdeza zeSa gatiyoMke nivAraNa karaneke liye kiyA hai| yonimatI padakA nirdeza puruSaliMga aura napuMsakaliMgake nivAraNa karaneke liye kiyA hai| mithyAdRSTi padakA nirdeza 1 asaMkhijjA pNciNdiytirikkhjonniaa| anu. sU. 141 pR. 179. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 230 ] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 31. kevaDiyA idi pucchANideso muttama pmaannpddivaaynnttttho| asaMkhejjA idi Nideso saMkhejjANatANaM paDisehaphalo / sesaM puvvaM va parUvedavvaM / asaMkhejjAsaMkhejjAhi osAppiNi-ussappiNIhi avahirati kAleNa // 34 // ettha puvasattAdo micchAiTThi tti aNuvaTTAveyavvaM, aNNahA suttatthANuvavattIdo / sesaM paMcidiyatirikkhapajjattamicchAiTikAlaparUvaNasuttamhi vuttavihANeNa vattavvaM / (khetteNa paMciMdiyatirikkhajoNiNimicchAiTTIhi padaramavahiradi devaavahArakAlAdo saMkhejjaguNeNa kAleNa // 35 // edassa muttassa vakkhANaM kArade / taM jahA- tiNNisayasahassa-cauvIsasahassakoDirUvehi devaavahArakAlaM guNide tado saMkhejjaguNo paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlo hodi| ahavA chajjoyaNasadamaMgulaM kAUNa vaggide igavIsakoDAkoDisayANi tevIsakoDAkoDIo chattIsakoDisayasahassANi causaDikoDisahassANi padaragulANi paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTThiavahArakAlo hodi / ahavA igavIsakoDA zeSa guNasthAnapratipanna jIvoMke nivAraNa karaneke liye kiyA hai| 'kitane haiM' isaprakAra pRcchArUpa padakA nirdeza sUtrakI pramANatAke pratipAdana karane ke liye kiyA hai / 'asaMkhyAta' isa padake nirdeza karanekA phala saMkhyAta aura anantakA pratiSedha karanA hai| zeSa vyAkhyAna pahaleke samAna karanA caahiye| kAlakI apekSA paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 34 // ___ yahAM pahaleke sUtrase mithyAdRSTi isa padakI anuvRtti kara lenA cAhiye, anyathA sUtrArtha nahIM bana sakatA hai| zeSa kathana paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMke pramANakA kAlakI apekSA prarUpaNa karanevAle sUtrake anusAra karanA caahiye| kSetrakI apekSA paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMke dvArA devoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNe avahArakAlase jagapratara apahRta hotA hai // 35 // Age isa sutrakA vyAkhyAna karate haiN| vaha isaprakAra hai- tIna lAkha cauvIsa hajAra karor3a saMkhyAse devoMke avahArakAlake guNita karane para jo labdha Ave usase bhI saMkhyAtaguNA paMcendriya tiryaca yonimatI mithyAdRSTisaMbandhI avahArakAla hai / athavA, chahasau yojanake aMgula karake varga karane para ikavIsasau koDAkor3I, tevIsa koDAkor3I, chattIsa kor3I lAkha aura causaTha kor3I hajAra pratarAMgula pramANa paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA 1 chassayajoyaNakadihidajagapadaraM joNiNINa parimANaM / go. jI. 156. Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 35.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvaNaM [ 231 koDisada-tevIsakoDAkoDi-chattIsakoDilakkha-causaDikoDisahassarUvehi padaraMgulamovaDheUNa tassuvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiDiavahArakAlo hodi / edaM kesiMci AiriyavakkhANaM paMciMdiyatirikkhamicchAiTThijoNiNIavahArakAlapaDibaddhaM Na ghaDade / kudo ? purado vANaveMtaradevANaM tiNNijoyaNasadaaMgulavaggamettaavahArakAlo hodi tti vakvANadaMmaNAdo / idaM vakkhAgaM asacaM vANaveMtaraavahArakAlapamANavakkhANaM saccamidi kadhaM jANijade ? Natthi ettha amhANameyaMto, kiMtu doNhaM vakkhANANaM majjhe ekeNa vakkhANeNa asacceNa hodavyaM / ahavA doNNi vi vakkhANANi asaccANi, esA amhANaM paijA |kdhmedN jANijade ? 'paMciMdiyatirikkhajoNiNIhiMto vANa-taradevA saMkhejaguNA, hai| athavA ikavIsasau kor3Akor3I, tevIsa kor3Akor3I, chattIsa kor3I lAkha, aura causaTha kor3I hajAra pramANa saMkhyAse pratarAMgulako apavartita karake jo labdha Ave usakA pratarAMgulake uparima vargameM bhAga dene para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| vizeSArtha--eka yojanake cAra kosa, eka kosake do hajAra dhanuSa, eka dhanuSake cAra hAtha aura eka hAthake cauvIsa aMgula hote haiM, isaliye eka yojanake aMgula karane para 1444 200044424 = 768000 pramANa aMgula Ate haiN| 768000 ko 600 se guNA kara dene para 600 yojanake 46,08,00000 pramANa aMgula ho jAte haiN| 460800000 saMkhyAtakA varga kara lene para 21,23,36,64,0000000000 pramANa pratarAMgula hote haiN| inakA bhAga jarapratarameM dene para paMcendriya tiryaca yonimatI mithyAdhiyoMkA pramANa AtA hai| paMcendriya tiryaca yonimatiyoMke avahArakAlase saMbandha rakhanevAlA yaha kitane hI AcAryoMkA vyAkhyAna ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, tInasau yojanoMke aMguloMkA vargamAtra vyaMtara devoMkA avahArakAla hotA hai, aisA Age vyAkhyAna dekhA jAtA hai| zaMkA-yaha pUrvokta paMcendriya tiryaca yonimatiyoMke avahArakAlakA vyAkhyAna asatya hai aura vANavyaMtara devoMke avahArakAlake pramANakA vyAkhyAna satya hai, yaha kaise jAnA jAtA hai? samAdhAna-isa viSayameM paMcendriya tiryaMca yonimatIsaMbandhI avahArakAlakA vyAkhyAna asatya hI hai aura vyantara devoMke avahArakAlakA vyAkhyAna satya hI hai, aisA kucha hamArA ekAnta mata nahIM hai, kiMtu hamArA itanA hI kahanA hai ki ukta donoM vyAkhyAnoMmeMse koI eka vyAkhyAna asatya honA caahiye| athavA, ukta donoM hI vyAkhyAna asatya haiM, yaha hamArI pratijJA hai| zaMkA-ukta donoM vyAkhyAna asatya haiM, athavA, ukta donoM vyAkhyAnoM se eka chahiM aMgulehi vAdo vevAdehiM vihatthiNAmA ya / dINi vihatthI hatyA vehatthehiM have rikkU // rikkRhiM daMDo daMDasamA jugadhagRNi musalaM vaa| tassa tahA NAlI dodaMDasahassayaM kosaM // caukosehiM joyaNa xx| ti. pa. patra 5 / Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 35. tattheva devIo saMkhejaguNAo' edamhAdo khudAbaMdhasuttAdo jANijade / Na ca suttamappamANaM kAUNa vakkhANaM pamANamidi vottuM sakiJjade, aippsNgaado| Na ca ekekassa devassa ekkA ceva devI hodi ti juttI atthi, bhavaNAdiyANaM' bhUodevINamAgameNovalaMbhAdo devehito devIo vattIsaguNAoM tti vakkhANadaMsaNAdo ca / tamhA jadi vANa-taradevaavahArakAlo tiNijoyaNasadaaMgulabaggameto ti Niccha o asthi to joNiNIavahArakAlamuppAyaNaTuM tiNNijoyaNasadaaMgulavaggamhi vattIsottarasadapahuDi jiNadibhAvo guNagAro paveseyavyo / adha joNiNIavahArakAlo chajjoyaNasadagulavaggametto tti NiNNao atthi to vANaveMtaraavahArakAlamuppAyaNaTuM chajjoyaNaMsadaMgulavaggo tettIsapahuDi jiNadiTThabhAvasaMkhejjarUvehi ovaTTeyavvaM / ahavA ubhayattha vi padaraMgulassa tappAoggo guNagAro daadvyo| ____ettha khaMDidAdivihiM vttissaamo| taM jahA- padaraMgulauvarimavagge padaraMgulassa vyAkhyAna to asatya hai hI, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-'paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMse vANavyantara deva saMkhyAtaguNe hai aura unakI deviyAM vANavyantara devoMse saMkhyAtaguNI haiN| isa khudAbaMdhake sUtrase ukta abhiprAya jAnA jAtA hai| sUtrako apramANa karake ukta vyAkhyAna pramANa hai, aisA to kahA nahIM jA sakatA hai, anyathA, atiprasaMga doSa A jaaygaa| yadi eka eka devake eka eka hI devI hotI hai, yaha yukti dI jAya so bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, bhavanavAsI Adi devoMke bahutasI deviyoMkA AgamameM upa deza pAyA jAtA hai| aura 'devoMse deviyAM battIsaguNI hotI haiN| aisA vyAkhyAna bhI dekhA jAtA hai| isaliye vANavyantaradevoMkA avahArakAla tInasau yojanoMke aMgaloMkA vargamAtra hai, yadi aisA nizcaya hai to paMcendriya tiryaca yonimatiyoMke avahArakAlake utpanna karaneke liye tInaso yojanake aMguloMke vargameM jo rAzi jinadevane dekhI ho tadanusAra vattIsa adhika sau Adi rUpa guNakArakA praveza karAnA cAhiye / athavA, 'paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMkA avahArakAla chahasau yojanoMke aMguloMkA vargamAtra hai| yadi aisA nizcaya hai to vANavyaMtara devoMkA avahAra. kAla utpanna karaneke liye tetIsa Adi jo saMkhyA jinendradevane dekhI ho usase chahasau yojanoMke aMguloMke vargako apavartita karanA caahiye| athavA, vANavyantara aura paMcendriya tiryaMca yonimatI, ina donoMke avahArakAloMke liye donoM sthAnoM meM bhI pratarAMgulake usake yogya guNakAra de denA caahiye| aba yahAM khaMDita AdikakI vidhiko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai-pratarAMgulake uparima vargake pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgamAtra saMDa karane para unase eka khaMDa pramANa 1 pratiSu 'aNAdiyAdINa' iti pAThaH / 2 igipurise battIsaM devii| go. jI. 278. 3 pratiSu tiNNijoyaNa' iti pAThaH / Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 35.] davyapamANANugame tirikkhagadipamANapakhvaNaM [233 saMkhejadibhAgamettakhaMDe kae tattheyakhaMDaM paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiDiavahArakAlo hodi| khaMDidaM gadaM / padaraMgulassa saMkhejadibhAeNa padaraMguluvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAidviavahArakAlo hodi / bhAjidaM gadaM / padaraMgulassasaMkhejadibhAgaM viraleUNa ekekassa rUvassa padaraMgulassuvarimavaggaM samakhaMDaM kariya diNNe tattha egakhaMDaM paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlo hodi / viralidaM gadaM / padaraMgulassa saMkhejadibhAgaM salAgabhUdaM ThaveUNa padaraMgulauvarimavaggAdo paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlapamANamavaNiya salAgAdo egarUvamavaNeyavvaM / evaM puNo puNo avahirijjamANe padaraMgulauvarimavaggo salAgAo ca jugavaM NiTThidAo / tattha AdIe aMte majjhe vA eyavAramavahidapamANaM paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTThiavahAra kAlo hodi / avahidaM gadaM / tassa pamANaM padaraMgula uvarimavaggassa asaMkhejadibhAgo saMkhejjANi padaraMgulANi / taM jahA- padaraMguleNa padaraMgula uvarimavagge bhAge hide padaraMgulamAgacchadi / padaraMgulassa dubhAeNa padaraMgulauparimavagge bhAge hide doNNi padaraMgulANi Agacchati / padaraMgulassa tibhAeNa padaraMgula uvarimavagge bhAge hide tiNNi padaraMgulANi paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isaprakAra khaMDitakA varNana samApta huaa| pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAhiyoMkA avahArakAla hotA hai| isaprakAra bhAjitakA varNana samApta huaa| pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati pratarAMgulake uparima vargako samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para vahAM eka khaMDamAtra paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isaprakAra viralitakA varNana samApta huaa| pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgako zalAkArUpa sthApita karake pratarAMgulake uparima vargameMse paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla ghaTA denA caahiye| ekavAra ghaTAyA, isaliye zalAkArAzise eka kama kara denA cAhiye / isaprakAra pratarAMgulake uparima vargamese paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyokA avahArakAla aura zalAkArAzimeMse eka punaH punaH ghaTAte jAne para pratarAMgulakA uparima varga aura zalAkAeM ekasAtha samApta ho jAtI haiN| vahAM AdimeM, antameM athavA madhyameM ekavAra jitanA pramANa ghaTAyA jAya utanA paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isaprakAra apahRtakA varNana samApta huaa| usa paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa pratarAMgulake uparima vargakA asaMkhyAtavAM bhAga hai jo saMkhyAta pratarAMgulapramANa hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- pratarAMgulakA pratarAMgulake uparima vargameM bhAga dene para eka pratarAMgula AtA hai| pratarAMgulake dUsare bhAgakA pratarAMgulake uparima vargameM bhAga dene para do pratarAMgula labdha Ate haiN| pratarAMgulake tIsare bhAgakA pratarAMgulake uparima vargameM bhAga dene para tIna pratarAMgula labdha Ate haiN| isIprakAra kramase Age jAkara Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 231] chakkhaMDAgame jIvaThANaM [1, 2, 35. Agacchati / evaM kameNa gaMtUNa padaraMgulassa saMkhejadibhAgeNa padaraMguluvarimavagge bhAge hide saMkhejjANi padaraMgulANi aagcchti| pamANa-kAraNANi gadANi / tassa kA NiruttI? padaraMgulassa saMkhejadibhAgeNa padaraMgule bhAge hide laddhamhi jattiyANi rUvANi tattiyANi padaraMgulANi havaMti / NiruttI gdaa| viyappo duviho, heTThimaviyappo uvarimaviyappo cedi / tattha heTThimaviryappaM vttissaamo| padaraMgulassa saMkhejadibhAgeNa padaraMgule bhAge hide ladveNa taM ceva guNide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlo hodi / ahavA verUve hedvimaviyappo Natthi, vihajjamANarAsIdo heTThimapadaraMgulaM pekkhiya paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlassa bahuttuvalaMbhAdo / Na ca thovarAsimavahariya tatto bahuvarAsI uppAdeduM sakkijade, virohaa| aTTharUve vttissaamo| padaraMgulassa saMkhejadimAgeNa padaraMgulaM guNeUNa padaraMgulaghaNe bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiDiavahArakAlo hodi / taM jahApadaraMguleNa padaraMgulaghaNe bhAge hide padaraMgula uvarimavaggo Agacchadi / puNo padaraMgulassa saMkhejadimAgeNa padaraMgulauvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTipratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgakA pratarAMgulake uparima vargameM bhAga dene para saMkhyAta pratarAMgula labdha Ate haiM / isaprakAra pramANa aura kAraNakA varNana samApta huaa| zaMkA- isakI kyA nirukti hai ? samAdhAna-pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake bhAjita karane para labdhameM jo pramANa Ave utane pratarAMgula yonimatI mithyAdRSTi avahArakAlameM hote haiN| isaprakAra niruktikA kathana samApta huaa| vikalpa do prakArakA hai, adhastana vikalpa aura uparima vikalpa / unameMse adhastana vikalpako batalAte haiM-pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake bhAjita karane para jo labdha Ave usase usIke arthAt pratarAMgulake guNita kara dene para paMcendriya tiryaca yonimatI mithyASTiyoMkA avahArakAla hotA hai / athavA, yahAM dvirUpadhArAmeM adhastana vikalpa nahIM banatA hai, kyoMki, bhajyamAna rAzikI apekSA adhastana pratarAMgulako dekhate hue paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla bahuta bar3A hai| kucha stoka rAziko apahRta karake usase bar3I rAzi nahIM utpanna kI jA sakatI hai, kyoMki, aisA mAnane meM virodha AtA hai| ___ aba aSTarUpameM adhastana vikalpa batalAte haiM-pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAM. gulako guNita karake jo labdha Ave usase pratarAMgulake ghanake bhAjita karane para paMcendriya tiryaca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra haipratarAMgulase pratarAMgulake ghanake bhAjita karane para pratarAMgulakA uparima varga AtA hai| punaH pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargake bhAjita karane para paMcendriya tiryaca 1 pratiSu * virohAbhAvAdo' iti pATha / / Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 35.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvaNaM [235 avahArakAlo Agacchadi / ahavarUvaNA gadA / ghaNAghaNe vttissaamo| padaraMgulassa saMkhejadibhAeNa padaraMgulaM guNeUNa teNa padaraMgulaghaNassa paDhamavaggamUlaM guNiya ghaNAghaNaMgule bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiDiavahArakAlo Agacchadi / taM jahAghaNaMguleNa ghaNAghaNaMgule bhAge hide ghaNaMgulauvarimavaggo aagcchdi| puNo padaraMguleNa ghaNaMgulauvarimavagge bhAge hide padaraMguluvarimavaggo Agacchadi / puNo padaraMgulassa saMkhejadibhAgeNa padaraMguluvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiava: hArakAlo aagcchdi| heTThimaviyappo gdo| ___ gahidAdibheeNa uvarimaviyappo tiviho / tattha verUve gahidaM vattaissAmo / padaraMgulassa saMkhejadibhAeNa padaraMguluvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlo Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamete rAsissa addhacchedaNae kade vi paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlo hodi / eso majjhimaviyappo uvarimaviyappaNiNNayajaNaNaTuM sNbhaavido| padaraMgulassa saMkhejadibhAeNa padaraMgulauvarimavaggaM guNeUNa tassuvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNI yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla AtA hai| isaprakAra aSTarUpa prarUpaNA samApta huii| ___ aba ghanAghanameM adhastana vikalpako batalAte haiM-pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulako guNita karake jo labdha Ave usase pratarAMgulake ghanake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA ghanAghanAMgulameM bhAga dene para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla AtA hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- dhanAMgulase ghanA ghanAMgulake bhAjita karane para ghanAMgulakA uparima varga AtA hai| punaH pratarAMgulase ghanAMgulake uparima vargake bhAjita karane para pratarAMgulakA uparima varga AtA hai| punaH pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla AtA hai / isaprakAra adhastana vikalpa samApta huaa| gRhIta Adike bhedase uparima vikalpa tIna prakArakA hai| unameMse dvirUpameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla AtA hai| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| yaha madhyama vikalpa hai jo uparima vikalpakA nirNaya karAneke liye batalAyA gayA hai| pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usakA pratarAMgulake uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| isIprakAra 1 pratiSu saMbhavAvido' iti pAThaH / Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 ] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 35. micchAiTiavahArakAlo Agacchadi / evamuvari jANiUNa vattavyaM / aTTharUve vattaissAmo / padaraMgulassa saMkhejjadibhAeNa padaraMgula uvarimavaggassu. varimavaggaM guNeUNa ghaNaMgula uvarimavaggassuvarimavagge bhAge hide paMcidiyatirikkhajoNiNImicchAiTThiavahArakAlo aagcchdi| taM jahA- padaraMgulauvarimavaggasmuvarimavaggeNa ghaNaMgulauvarimavaggassuvarimavagge bhAge hide padaraMgulauparimavaggo Agacchadi / puNo padaraMgulassa saMkhejjadibhAgeNa padaraMgulauvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiDiavahArakAlo Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAihi avahArakAlo Agacchadi / ghaNAghaNe vattaissAmo / padaraMgulassa saMkhejjadibhAeNa padaraMgula uvarimavaggassuparimavaggaM guNeUNa teNa ghaNaMgula uvarimavaggassa tavvaggavaggaM guNeUNa ghaNAghaNaMgulauvarimavaggassuvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTThiavahArakAlo Agacchadi / taM jahA- ghaNaMgula uvarimavaggassa tavyaggavaggeNa ghaNAghaNaMgulauparimavaggassu. parimavagge bhAge hide ghaNaMgulauvarimavaggassuvarimavaggo aagcchdi| puNo padaraMgulaparima Upara jAnakara bhI kathana karanA cAhiye / / aba aSTarUpameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM- pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usakA ghanAMgulake uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai-pratarAMgulake uparima vargake uparima vargakA ghanAMgulake uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para pratarAMgulakA uparima varga AtA hai| punaH pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyATaSTi avahArakAla AtA hai| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIyAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| ___aba ghanAghanameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM--pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake uparima vargake vargake vargako guNita karake jo labdha Ave usakA ghanAghanAMgulake uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para paMcendriya tiryaca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- ghanAMgulake uparima vargake vargake vargakA ghanAghanAMgulake uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para ghanAMgulake uparima vargakA uparima varga AtA hai| punaH 1 pratipu ' tattassa vagaM' iti pAThaH / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 36.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANaparUvaNaM [237 vaggassuvarimavaggeNa ghaNaMgulauvarimavaggassuvarimavagge bhAge hide padaraMgulauvarimavaggo Agacchadi / puNo padaraMgulassa saMkhejjadibhAeNa padaraMgulauvarimavagge bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTTi avahArakAlo Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlo Agacchadi / evamuvari jANiUNa NeyavvaM / padaraMgulauvarimavaggassa ghaNaMgulauvarimavaggassa ghaNAghaNaMgulassa ca asaMkhejjadibhAvaNa paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAleNa gahidagahido gahidaguNagAro ca saaheyvyo| edeNa avahArakAleNa jagaseDhimhi bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTThivikkhaMbhasUI Agacchadi / teNeva jagapadare bhAge hide paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTThidadhamAgacchadi / sAsaNasammAiTippahuDi jAva saMjadAsajadA ti oghaM // 36 // davaTTiyaNayamassiUNa oghaparUvaNA havadi / pajjavaTTiyaNae puNa avalaMbijamANe tirikkhoghaparUvaNAe paMciMdiyatirikkhapajjattoSaparUvaNAe vA paMciMdiyatirikkhajoNiNIguNapaDivaNNaparUvaNA samANA Na havadi, tivedarAsIdo itthivedegarAsissa samANattANuvapratarAMgulake uparima vargake uparima vargakA ghanAMgulake uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para pratarAMgalakA uparima varga AtA hai| punaH pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase pratarAMgulake uparima vargake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhanyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| isIprakAra Upara jAnakara le jAnA caahiye| pratarAMgulake uparima vargake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa, ghanAMgulake uparima vargake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa aura ghanAghanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi avahArakAlake dvArA gRhItagRhIta aura gRhItaguNakArako sAdha lenA cAhiye / isa avahArakAlase jagazreNIke bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI AtI hai| aura usI avahArakAlase jagapratarake bhAjita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi dravya AtA hai| ___ sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAna taka pratyeka guNasthAnameM paMcendriya tiryaMca yonimatI jIva tiyaMca-sAmAnya prarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 36 // dravyArthika nayakA Azraya lekara sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnavI paMcendriya tiryaMca yonimatI jIvoMkI prarUpaNA tiryaMca sAmAnya prarUpaNAke samAna hai| paraMtu paryAyArthika nayakA avalamba karane para tiryaMca sAmAnya prarUpaNA athavA paMcendriya tiryaMca paryApta sAmAnya prarUpaNAke samAna paMcendriya tiryaMca yonimatI guNasthAnapratipanna jIvoMkI prarUpaNA nahIM hotI hai, kyoMki, tIna vedavAlI rAzise eka strIvedI jIvarAzikI samAnatA nahIM bana Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 36. vattIe, tamhA viseseNa hodavvaM / taM visesaM puvvAiriyAviruddhovaeseNa vattaissAmo / taM jahA- paMciMdiyatirikkhapajjattaasaMjadasammAidviavahArakAle AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide paMciMdiyatirikkhajoNiNIasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / tamAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide paMciMdiyatirikkhajoNiNIsammAmicchAiTThiavahArakAlo hodi / taM saMkhejjarUvehiM guNide tattheva sAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi / tamAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide saMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / edehi avahArakAlehi khaMDidAdao oghabhaMgo / paMciMdiyatirikkhapajjattesu purisavedAsaMjadasammAidvirAsIdo tattheva itthivedAsaMjadasammAidvirAsI kimaTThamasaMkhejjaguNahINA ? purisavedAdo suTTa appasasthitthivedodaeNa pauraM desnnmohnniiykhovsmaabhaavaado| jadi evaM to tatthataNaitthivedaasaMjadasammAiTThirAsIdo tatto appasatthataNaNaqsagavedaasaMjadasammAidvirAsissa asaMkhejjaguNahINattaM pasajjade ? bhavadu NAma aviruddhttaado| paMciMdiyatirikkhapajjattativeda. sammAmicchAidvirAsIdo paMciMdiyatirikkhajoNiNIasaMjadasammAidvirAsI kiM samo kiM ....................... sakatI hai| isaliye sAmAnya prarUpaNAse yaha prarUpaNA vizeSa honA caahiye| Age usa vizeSako pUrva AcAryoMke aviruddha upadezake anusAra batalAte haiN| vaha isaprakAra haipaMcendriya tiryaca paryApta asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase gaNita karane para paMcandriya tiryaMca yonimatI asaMyatasamyagdRSTi avahArakAla hotA hai| use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI samyagmithyAdRSTi avahArakAla hotA hai / use saMkhyAtase guNita karane para vahIM paMcendriya tiryaca yonimatiyoMmeM sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para paMcendriya tiryaMca yonimatI saMyatAsaMyata avahArakAla hotA hai| ina avahArakAloke dvArA khaMDita AdikakA kathana sAmAnya tiryaMcoMke khaMDita Adikake kathanake samAna hai| zaMkA-paMcendriya tiryaca paryAptoMmeM puruSavedI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzise vahIM para strIvedI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi asaMkhyAtaguNI hIna kisa kAraNase hai? / samAdhAna-puruSavedakI apekSA aprazasta strIvedake udayake sAtha pracurarUpase darzanamohanIyake kSayopazamakA abhAva hai| zaMkA-yadi aisA hai to unhIM paMcendriya tiryacoMmeM strIvedI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzise strIvediyoMse bhI aprazasta napuMsakavedI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzike asaMkhyAtaguNI hInatA prApta ho jAtI hai ? samAdhAna-strIvediyoMse napuMsakavediyoMke asaMkhyAtaguNI hInatA prApta hotI hai to ho jAo, kyoMki, aisA svIkAra kara lene meM koI virodha nahIM AtA hai| paMcendriya tiryaMca paryApta tInoM vedavAlI samyagmithyAdRSTi jIvarAzise paMcendriya tiryaMca yonimatI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi kyA samAna hai, yA saMkhyAtaguNI hai, yA asaMkhyAtaguNI Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 39.] davvapamANANugame tirikkhagadipamANapakhvaNaM . [219 saMkhejjaguNo kimasaMkhejjaguNo kiM saMkhejjaguNahINo kimasaMkhejjaguNahINo kiM visesAhio visesahINo vA tti Natthi saMpahiyakAle uvaeso / paMciMdiyatirikkhaapajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 37 // ___ asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhiM avahiraMti kAleNa // 38 // ____edANi doNNi vi suttANi sugamANi / kiMtu ettha apajjattA idi vutte apajjattaNAmakammodayapaMciMdiyatirikkhA ghettavvA / pajjattaNAmakammassa udae apajatto vi pajjatto ceva, nnokmmnnivvttiavekkhaabhaavaado| khetteNa paMciMdiyatirikkhaapajjattehi padaramavahiradi devaavahArakAlAdo asaMkhejjaguNahINeNa kAleNa // 39 // paNNadvisahassa-paMcasaya-chattIsapadaraMgulamettadevaavahArakAlamAvaliyAe asaMkheadibhAeNa bhAge hide paMciMdiyatirikkhaapajjattaavahArakAlo hodi / avasesA khaMDidAdiviyappA paMciMdiyatirikkhamicchAiTThINaM va bhANedavvA / hai, yA saMkhyAtaguNI hIna hai, yA asaMkhyAtaguNI hIna hai, yA vizeSAdhika hai, yA vizeSa hIna hai, ityAdirUpase isa kAlameM koI upadeza nahIM pAyA jAtA hai| paMcedriya tiryaMca aparyApta jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 37 // kAlakI apekSA paMcendriya tiryaMca aparyApta jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 38 // __ye donoM bhI sUtra sugama haiN| kiMtu yahAM para aparyApta aisA kathana karane para aparyApta nAmakarmake udayase yukta paMcendriya tiryaMcoMkA grahaNa karanA cAhiye / tathA jisake paryApta nAmakarmakA udaya hai vaha (zarIra paryAptike pUrNa hone taka) aparyApta hotA huA bhI paryApta hI hai, kyoMki, yahAM para nokarmakI nirvRtikI apekSA nahIM hai| kSetrakI apekSA paMcendriya tiryaMca aparyAptoMke dvArA devoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNe hIna kAlase jagapratara apahRta hotA hai // 39 // ___ peMsaTha hajAra pAMcasau chattIsa pratarAMgulamAtra devoMke avahArakAlameM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA bhAga dene para paMcendriya tiryaMca aparyApta avahArakAla hotA hai| avaziSTa khaMDita Adi vikalpoMkA kathana paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMke khaMDita Adike kathanake samAna karanA caahiye| Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 39. 1 bhAgAbhAgaM vattaissAmA / tirikkharAsimaNaMta khaMDe kade tattha bahukhaMDA eiMdiyaviyaliMdiyA hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kade tattha bahukhaMDA paMcidiyatirikkhaladdhi apajattA hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA paMcidiyatirikkhapajjattamicchAdiTThI hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA paMcidiyatirikkhajoNiNImicchAiTThI hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA paMcidiyatirikkhativedaasaMjadasammAidvidavvaM hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA paMcidiyatirikkhativedasammAmicchAiTTidavvaM hodi / sesamasaMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA paMcidiyatirikkhativedasAsaNasammAiTThidavvaM hodi / sese gakhaMDA saMjadAsaMjadA hoMti / 240 ] appAbahuaM tivihaM satthANaM paratthANaM savvaparatthANaM cedi / tattha satthANe bhaNNamANe tirikkhamicchA iDINaM satthANaM Natthi rAsIdo dhruvarAsissa bahuttuvalaMbhAdo / sAsaNAdaNiM satyANamoghaM / paMcidiyatirikkhamicchAhahINaM satthANappA bahugaM buccade | savvatthovo paMcidiyatirikkhamicchAidviavahAra kAlo / tasseva vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUIe asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlo / aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- tiryaca rAzike ananta khaMDa karane para unameM se bahukhaMDapramANa ekendriya aura viklendriya jIva haiN| zeSake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAga paMcendriya tiryaca labdhyaparyAptaka jIva haiN| zeSake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAga paMcendriya tiryaca paryApta mithyAdRSTi jIva haiN| zeSake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAga paMcendriya tiryaca yonimatI mithyAdRSTi jIva haiM / zeSake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAga paMcendriya tiryaMca tIna vedavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMkA dravya hai / zeSake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAga paMcendriya tiryaMca tIna vedavAle samyagmithyAdRSTiyoMkA dravya hai / zeSake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAga paMcendriya tiryaca tIna vedavAle sAsAdanasamyagdRSTiyoM kA dravya hai / zeSa eka khaMDapramANa paMcendriya tiryaca tIna vedavAle saMyatAsaMyata hai / alpabahutva tIna prakArakA hai, svasthAna alpabahutva, parasthAna alpabahutva aura sarvaparasthAna alpabahutva / unameMse svasthAna alpabahutvakA kathana karane para tiryaMca mithyAdRSTiyoM kA svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai, kyoMki, tiryaca mithyAdRSTi jIvarAzi se dhruvarAzikA pramANa bar3A hai / sAsAdanasamyagdRSTi Adi jIvoMkA svasthAna alpabahutva sAmAnya prarUpaNA ke samAna hai| aba paMcendriya tiryaca mithyAdRSTiyoMkA svasthAna alpabahutva batalAte haiM - paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla sabase thor3A hai / unhIM paMcendriya tiryaca mithyAdRSTiryokI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / pratibhAga kyA hai ? apanA avahArakAla pratibhAga hai / athavA, ein Education International Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 39. ] mANAgame tirikkhagadiappA bahugaparUvaNaM [ 241 ahavA seDhIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlavaggo | ahavA asaMkhejjANi ghaNaMgulANi / kettiyamettANi 1 sUciaMgulassa asaMkhejadibhAgamettANi / seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagaavahArakAlo / davvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUI / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagaavahArakAlo | logo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro 1 seDhI / evaM caiva paMcidiyatirikkhapajjatamicchAiTThINaM pi / Navari jamhi sUciaMgulassa asaMkhejadibhAgamettANi ghaNAMgulANi tti vRttaM tamhi sUciaMgulassa saMkhejjadibhAgamettANi ti vattavyaM / evaM caiva paMcidiyatirikkhajoNiNImicchAiTThINaM hi / gavari jamhi sUciaMgulassa saMkhejjadibhAgamettANi tti vRttaM tamhi saMkhejjasUciaMgulamettANi tti vattavvaM / paMcidiyetirikkhA pajjattasatthANappA bahugaM paMcidiyatirikkhamicchAi dvisatthANamaMgo / paMcidiyatirikkhapajjatta-paMcidiyatirikkhajogiNIguNapaDivaNNANaM satthANaM tirikkhaguNa paDavaNNasatthANabhaMgo / paratthANe payadaM / asaMjadasammAidviavahArakAlAdo jAva palidoSameti jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? apane avahArakAlakA varga pratibhAga hai / athavA, asaMkhyAta ghanAMgula guNakAra hai / ve kitane haiM ? sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiN| viSkaMbhasUcIse jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai | guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / jagazreNIse paMcendriya tiryaca mithyAdRSTiyoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai | paMcendriya tiryeca mithyAdRSTiyoMke dravyase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagaNI guNakAra hai / isIprakAra paMcendriya tiryaca paMcendriya mithyAdRSTiyoM kA bhI svasthAna alpabahutva kahanA cAhiye / para itanA vizeSa hai ki jahAM para sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra ghanAMgula hote haiM aisA kahA hai vahAM para sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgamAtra ghanAMgula hote haiM aisA kahanA cAhiye / isIprakAra paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA bhI svasthAna alpabahutva hotA hai| itanA vizeSa hai ki jahAM para sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgamAtra ghanAMgula hote haiM aisA kahA hai vahAM para saMkhyAta sUcyaMgulamAtra ghanAMgula hote haiM aisA kahanA caahiye| paMcendriya tiryaca aparyAptoMkA svasthAna alpabahutva paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoM ke svasthAna alpabahutva ke samAna hai / paMcendriya tiryaca paryApta aura paMcendriya tiryaca yonimatI guNasthAnapratipanna jIvoMkA svasthAna alpabahutva tiryaca guNasthAnapratipanna jIvoMke svasthAna alpabahutvake samAna hai / aba parasthAnameM alpabahutvakA kathana prakRta hai-- asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlale 1 pratiSu ' sUci-' iti pAThaH / Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 39. oghprtthaannbhNgo| tado micchAiTThI aNaMtaguNA / ko guNagAro ? tirikkhamicchAiTThiNaqsagasaMkheJjadibhAgo / paMciMdiyatirikkhesu asaMjadassa avahArakAlAdo jAva palidovametti oghprtthaannbhNgo| tado micchAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? padaraMgulasta asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi sUciaMgulANi sUciaMgulassa asaMkhejadibhAgamettANi / ko paDibhAgo ? asaMkhejjANi palidovamANi / uvari stthaannbhNgo| evaM paMciMdiyatirikkhapajjattANaM pi vattavyaM / Navari jamhi asaMkhejjANi palidovamANi tti vuttaM tamhi saMkhejjANi palidovamANi tti vattavvaM / evaM joNiNINaM pi / Navari jamhi saMkhejjANi palidovamANi tti vuttaM tamhi palidovamassa saMkhejadibhAgo / paMciMdiyatirikkhaapajjattaparatthANaM sagasatthANatullaM / ____savvaparatthANe payadaM / savvatthovo asaMjadasammAiDiavahArakAlo / evaM jAva palidovamotti NeyavvaM / tado paMciMdiyatirikkhamicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko gunngaaro| puvvabhaNido / paMciMdiyatirikkhaapajjattaavahArakAlo visesAhio kettiyametteNa ? AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khaMDidaeyakhaMDametteNa / paMciMdiyatirikkha lekara palyopamataka ogha parasthAna alpabahutvake kathanake samAna kathana jAnanA cAhiye / palyopamase mithyAdRSTi dravya anantaguNA hai| guNakAra kyA hai ? tiryaMca mithyAdRSTi napuMsakavediyoMkA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| paMcendriya tiryacoMmeM asaMyatoMke avahArakAlase lekara palyopamataka ogha parasthAnake kathanake samAna kathana jAnanA cAhiye / palyopamase mithyAdRSTi avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? pratarAMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta sUcyaMgulapramANa hai| pratibhAga kyA hai? asaMkhyAta palyopamoMkA pramANa pratibhAga hai| isake Upara svasthAna alpabahutvake samAna kathana jAnanA caahiye| isIprakAra paMcendriya tiryaMca paryAptoMke alpabahutvakA bhI kathana karanA cAhiye / itanA vizeSa hai ki jahAM para asaMkhyAta palyopama haiM aisA kahA hai vahAM para saMkhyAta palyApama haiM aisA kathana karanA caahiye| isIprakAra yonimatiyoMke alpabahutvakA bhI kathana karanA caahiye| itanA vizeSa hai ki jahAM para saMkhyAta palyopama haiM aisA kahA hai vahAM para palyopamakA saMkhyAtavAM bhAga hai aisA kathana karanA caahiye| paMcendriya tiryaca aparyAptoMkA parasthAna alpabahutva apane svasthAna alpabahutvake samAna hai| aba sarva parasthAnameM alpabahatvakA kathana prakRta hai- asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sabase stoka hai| isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? pUrva kathita pratarAMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMke avahArakAlase paMcendriya tiryaMca aparyAptoMkA avahArakAla vizeSa adhika hai| kitane mAtra vizeSase adhika hai? paMcandriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 39.] davvapamANANugame tirikkhagadiappAbahugaparUvarNa [241 pajjattaavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgassa sNkhejjdibhaago| paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlo sNkhejjgunno| ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| tasseva vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? puvamaNido / paciMdiyatirikkhapajjattamicchAidvivikhaMbhasUI saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / paMciMdiyatirikkhaapajjattavikkhaMbhasUI asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejdibhaago| paMciMdiyatirikkhamicchAiDivikkhabhasUI visesAhiyA / kettiyametteNa viseso? AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khNddidmetto| seDhI asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? avhaarkaalo| paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAidvidavvamasaMkhejaguNaM / ko guNagAro ? sgvikkhNbhmuii| paMciMdiyatirikkhamicchAiTipajjattadavvaM saMkhejaguNaM / ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| paMciMdiyatirikkhaapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgassa sNkhejjmaago| paMciMdiyatirikkhamicchAiTTi jo eka khaMDa landha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai| paMcendriya tiryaMca aparyAptoMke avahAra. kAlase paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTi jIvoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai? guNakAra kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMke avahArakAlase paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA bhavahArakAla saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| unhIM paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkI viSkabhasUcI unhIMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? pahale kaha Aye haiN| paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkI viSkabhasUcIse paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMkI viSkamasUcI saMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcIse paMcandriya tiryaMca aparyAptIkI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| paMcendriya tiryaca aparyAptoMkI viSkaMbhasUcIse paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI vizeSa Adhika hai| kitanemAtrase adhika hai ? paMcendriya tiryaMca aparyAptoMkI viSphabhasUcIko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karane para jitanA labdha Ave tanmAtra adhika hai| paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcIse jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai| jagazreNIse paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai| paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMke dravyase paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi paryAptoMkA dravya saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi paryAptoMke dravyase paMcendriya tiryaMca aparyAptIkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| paMcendriya tiryaMca aparyAptoMke dravyase paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkA dravya Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254] chakkhaMDAgame jIvaThANaM [1, 2, 40. davvaM visesAhiyaM / kettiyametteNa ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgakhaMDidametteNa / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? avahArakAlo / logo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? seddhii| tirikkhamicchAiTThidavyamaNaMtaguNaM / ko guNagAro ? abhavasiddhiehi aNaMtaguNo siddhehi vi aNaMtaguNo bhavasiddhiyajIvANamaNatAbhAgassa asaMkhejjadibhAgo / maNusagaIe maNussesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 40 // ___ ettha maNusagaigahaNeNa sesagaipaDiseho kado / maNussesu tti vayaNeNa tattha dvidasesajIvAdidadhvapaDiseho kao / micchAiTTi tti vayaNeNa sesaguNaTThANapaDiseho kado / khetta-kAlapamANavudAsaDhuM davvagahaNaM / suttassa pamANaparUvaNaTuM kevaDiyagahaNaM / saMkhejANatANaM ghudAsaDhe asaMkhejjagahaNaM / aithUlaparUvarNa paruviya suhumaTTaparUvaNa8 uttarasuttaM bhaNadi vizeSa adhika hai| kitanemAtrase adhika hai ? paMcendriya tiryaMca aparyAptoMke dravyako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake jo eka khaMDa labdha Ave tanmAtrase adhika hai / paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMke dravyase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla guNakAra hai| jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai? jagazreNI guNakAra hai| lokase tiyeca mithyATi dravya anantaguNA hai| guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse anantaguNA, siddhoMse bhI anantaguNA yA bhavyasiddha jIvoMke ananta bahubhAgoMkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| manuSyagatipratipanna manuSyoMmeM mithyAdRSTi jIva dravya pramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 40 // isa sUtrameM 'manuSyagati' isa padake grahaNa karanese zeSa gatiyoMkA pratiSedha kara diyA gayA hai| manuSyoMmeM' isaprakArake dhacanase vahAM para sthita zeSa jIvAdi dravyoMkA pratiSedha kara diyA hai / 'mithyAdRSTi' isa vacanase zeSa guNasthAnoMkA pratiSedha kara diyA hai| kSetrapramANa aura kAlapramANakA nirAkaraNa karaneke liye dravya padakA grahaNa kiyA hai| sUtrakI pramANatAkA prarUpaNa karaneke liye 'kitane haiN| isa padakA grahaNa kiyA hai| saMkhyAta aura anantakA nirAkaraNa karaneke liye asaMkhyAta padakA grahaNa kiyA hai| aba atisthUla prarUpaNAkA prarUpaNa karake sUkSma prarUpaNAkA prarUpaNa karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM 1 pratiSu ' -bhAe ' iti pAThaH / 2 asaMkhijjA maNussA / anu. sU. 141 pR. 179. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 42.] davvapamANANugame maNusagadipamANaparUvaNaM [ 245 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMtikAleNa // 41 // davvapamANamavekkhiya kAlapamANassa mahattovalaMbhAdo asaMkhejAsaMkhejadiosappiNi-ussappiNivisesasaMkhAparUvaNAdo vA kAlapamANassa suhumattaNaM vattavyaM / sesaparUvaNA puvvaM va pruuveyvyaa| kheteNa seDhIe asaMkhejjadibhAgo / tisse seDhIe AyAmo asaMkhejjadijoyaNakoDIo / maNusamicchAiTThIhi rUvA pakkhittaehi seDhI avahiradi aMgulavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa // 42 // seDhIe asaMkhejjadibhAgo idi sAmaNNavayaNeNa saMkhejajAyaNappahuDi hehimasaMkhAviyappANaM savvesiM gahaNe saMpatte tappaDisehaDhaM asaMkhejajoyaNakoDIo tti vuttaM / tisse seDhIe asaMkhejjadibhAgassa seDhIe paMtIe AyAmo dIhattaNamidi saMbaMdheyavvaM / asaMkhejjadi ___ kAlakI apekSA manuSya mithyAdRSTi jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahata hote haiM // 41 // dravyapramANakI apekSA kAlapramANakI mahattA pAI jAneke kAraNa athavA, kAlapramANa asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNI aura utsarpiNIrUpa vizeSa saMkhyAkA prarUpaNa karanevAlA honese usakI (kAlapramANakI) sUkSmatAkA kathana karanA caahiye| zeSa prarUpaNAkA kathana pahaleke samAna karanA caahiye| kSetrakI apekSA jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa manuSya mithyAdRSTi jIvarAzi hai| usa zreNIkA AyAma (arthAt jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa zreNIkA AyAma) asaMkhyAta karor3a yojana hai| sUcyaMgulake prathama vargamUlako sUcyagulake tRtIya vargamUlase guNita karake jo labdha Ave use zalAkArUpase sthApita karake rUpAdhika (arthAt ekAdhika teraha guNasthAnavartI rAzise adhika) manuSya mithyAdRSTi rAzike dvArA jagazreNI apahRta hotI hai // 42 // satra meM jagazreNIke asaMkhyAtave bhAgapramANa' isaprakAra sAmAnya vacana denese saMkhyAta yojana Adi adhastana saMpUrNa saMkhyAkA grahaNa prApta hotA hai, ataH usakA pratiSedha karaneke liye ' asaMkhyAta karor3a yojana' padakA grahaNa kiyaa| sUtrameM Aye hue 'usa zreNIkA AyAma' isa padase usa zreNIke asaMkhyAta bhAgakI paMktikA AyAma arthAt dIrghatA aisA saMbandha 1 manuSyagatau manupyA mithyAdRSTayaH shrennysNkhyeybhaagprmitaaH| sa cAsaMkhyeyabhAgaH asaMkhyeyA yojanakovyaH / sa. si. 1,8. seTI sUIaMgula Adimata diyapadabhAjidegUNA / sAmaNNamaNusarAsI / go. jI. 157. unakosapae maNuyA seTI rUvAhiyA avaharati / taiyamUlAiehiM aMgulamUlappaesehiM / paMcasa. 2,21. Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256] chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 42. joyaNakoDIo tti vayaNe padaraMgula-ghaNaMgulAdINaM gahaNe patte tappaDisehaTTa aMgulavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNetti' vayaNaM / aMgulavaggamUlamidi vutte sUciaMgulapaDhamavaggamUlaM gaheyavvaM / tadiyavaggamUlamidi vutte sUciaMgulatadiyavaggamUlassa gahaNaM / kudo ? sUciaMgulasahacArAdo aNuvaTTaNAdo vaa| sUciaMgulatadiyavaggamUleNa tasseva paDhamavaggamUlaM guNide maNusamicchAiTThINa avahArakAlo hodi / ahavA sUciaMgulavidiyavaggamUleNa tadiyavaggamUlaM guNiya sUciaMgule bhAge hide maNusamicchAiTiavahArakAlo Agacchadi / tassa khaMDida-bhAjida-viralida-avahidANi jANiUNa vattavyANi / tassa pamANaM sUciaMgulassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi mUciaMgulapaDhamavaggamUlANi / taM jahA- sUciaMgulapaDhamavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide paDhamavagamUlameva labhAmahe / vidiyavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide vidiyavaggamUlamhi jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi laThabhaMti / vidiya-tadiyavaggamUlamaNoNNabhatthaM kariya sUciaMgule bhAge hide asaMkhejjANi saciaMgulapaDhamavaggamUlANi labhaMti tti Na sNdeho| tassa NiruttI tadiyavaggamUleNa karanA cAhiye / 'asaMkhyAta karor3a yojana' isaprakArakA vacana rahane para pratarAMgula aura dhanAMgula AdikA grahaNa prApta hotA hai, ataH usakA pratiSedha karaneke liye sUcyaMgulakA prathama vargamUla tRtIya vargamUlase guNita' isaprakArakA vacana diyA hai| yahAM para 'aMgulakA vargamUla' aisA kathana karane para usase sUcyaMgulake prathama vargamUlakA grahaNa karanA caahiye| 'tRtIya vargamUla ' aisA kathana karane para usase sUcyaMgulake tRtIya vargamUlakA grahaNa karanA cAhiye / kyoMki, yahAM para sUcyaMgulakA sAhacarya saMbandha hai| athavA, Uparase usIkI anuvRtti hai| isakA tAtparya yaha huA ki sUcyaMgulake tRtIya vargamUlase usI sUcyaMgulake prathama vargamUlake guNita karane para manuSya mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / athavA, sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase tRtIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA sUcyaMgulameM bhAga dene para manuSya mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla AtA hai / isa avahArakAlake khaMDita, bhAjita, viralita aura apahRtako jAnakara unakA kathana karanA caahiye| usa manuSya mithyAdRSTi avahArakAlakA pramANa sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai jo sUcyaMgulake asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- sUcyaMgulake prathama vargamUlase sUcyaMgulake bhAjita karane para sUcyaMgulakA prathama vargamUla hI prApta hotA hai / sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase sUcyaMgulake bhAjita karane para sUdhyaMgulake dvitIya vargamUlameM jitanI saMkhyA ho utane sUcyaM. gulake prathama vargamUla labdha Ate haiM / isIprakAra sUcyaMgulake dUsare aura tIsare vargamUloMkA paraspara guNA karake jo labdha Ave usase sUcyaMgulake bhAjita karane para sUcyaMgulake asaMkhyAta prathama vargamUla labdha Ate haiM, isameM saMdeha nahIM / usI manuSya mithyAdRSTi 1 pratiSu -- gaNive ti ' iti pAThaH / Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 42.] davapamANANugame maNusagadipamANaparUvaNaM [27 vidiyavaggamUle bhAge hide laddhassa jattiyANi rUvANi tattiyANi paDhamavaggamUlANi / viyappo duviho, heTThimaviyappo uvarimaviyappo cedi / tattha heDimaviyappaM vattaissAmo / vidiya-tadiyavaggamUle aNNoNNaguNe kariya paDhamavaggamUle bhAge hide ladveNa taM ceva guNide avahArakAlo hodi| ahavA verUve heDrimaviyappo Natthi, sUciaMgulapaDhamavaggamUlAdo avahArakAlassa bhuttaado| aTTharUve vttissaamo| sUciaMgulavidiyavaggamUlaguNidatadiyavaggamUleNa paDhamavaggamUlaM guNeUNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide avahArakAlo hodi / taM jahA- sUciaMgulapaDhamavaggamUleNa ghaNaMgulapaDhamavaggamUle bhAge hide sUciaMgulamAgacchadi / vidiyavaggamUlaguNidatadiyavaggamUleNa sUciaMgule bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / ghaNAghaNe vattaissAmo / vidiyavaggamUlaguNidatadiyavaggamUleNa aMgulavaggamUlaM guNeUNa teNa ghaNaMgulavidiyatraggamUlaM guNiya ghaNAghaNaMgulavidiyavaggamUle bhAge hide avahArakAlo aagcchdi| taM jahA- ghaNaMgulavidiyavaggamUleNa ghaNAghaNaMgula avahArakAlakI nirukti isaprakAra hai-sUcyaMgulake tRtIya vargamUlase sUcyaMgulake dvitIya vargamUlake bhAjita karane para labdha rAzikA jitanA pramANa ho utane sUcyaMgulake prathama vargamUla manuSya mithyAdRSTi avahArakAlameM hote haiN| vikalpa do prakArakA hai, adhastana vikalpa aura uparima vikalpa / unase adhastana vikalpako batalAte haiM- sUcyaMgulake dUsare aura tIsare vargamUlakA paraspara guNA karake jo labdha Ave usakA sUcyaMgulake prathama vargamalameM bhAga dene para jo labdha AyA sUcyaMgulake prathama vargamUlake guNita karane para manuSya mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| athavA, yahAM dvirUpadhArAmeM adhastana vikalpa nahIM banatA hai, kyoMki, sUcyaMgulake prathama vargamUlase manuSya mithyAdRSTi avahArakAla bahuta bar3A hai| ___ aba aSTarUpameM adhastana vikalpa batalAte haiM-sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase tRtIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase sUcyaMgulake prathama vargamUlako guNita karake labdha rAzikA ghanAMgulake prathama vargamUlameM bhAga dene para manuSya mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai / jaise, sUcyaMgulake prathama vargamUlase ghanAMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para sUcyaMgula AtA hai| punaH sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase tRtIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase sUcyaMgulake bhAjita karane para manuSya mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| aba ghanAghanameM adhastana vikalpa batalAte haiM-sUcyaMgulake dvitIya vargamUlase sUcyaMgulake tRtIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase sUcyaMgulake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake dvitIya vargamUlako guNita karake AI huI labdha rAzise ghanAghanAMgulake dvitIya vargamUlake bhAjita karane para manuSya mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| jaise, ghanAMgulake dvitIya vargamUlase ghanAghanAMgulake dvitIya vargamUlake bhAjita karane para Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 42. vidiyavaggamUle bhAge hide ghaNaMgulapaDhamavaggamUlamAgacchadi / puNo sUciaMgulapaDhamabaggamUleNa (ghaNaMgulapaDhamavaggamUle ) bhAge hide sUciaMgulamAgacchadi / puNo aNNoNNaguNidavidiya-tadiyavaggamUleNa (sUciaMgule ) Age hide avahArakAlo Agacchadi / __gahidAdibheeNa uvarimaviyappo tiviho / tattha gahidaM vattaissAmo / teNeva bhAgahAreNa sUciaMgulaM guNiya padaraMgule bhAge hide maNusamicchAiDiavahArakAlo Agacchadi / taM jahA- sUciaMguleNa padaraMgule bhAge hide sUciaMgulamAgacchadi / puNo puvabhAgahAreNa sUciaMgule bhAge hide avahArakAlo Agacchadi / aTTarUve vattaissAmo / sUciaMgulavidiya-tadiyavaggamUlaM aNNoNaM guNiya teNa padaraMgulaM guNiya ghaNaMgule bhAge hide maNussaavahArakAlo aagcchdi| eso majjhimaviyappe kiNNa padadi tti vutte Na, sUciaMgulAdo ahiyarAsimavalaMbiya uppAijjamANe uvarimaviyappattaM paDi virohAbhAvAdo / ghaNAghaNe vattaissAmo / vidiya-tadiyavaggamUlehi padaraMgulaM guNiya teNa ghaNaMgulauvarimavaggaM guNiya teNa ghaNAghaNaMgule bhAge hide maNusamicchAiTiavahArakAlo ghanAMgulakA prathama vargamUla AtA hai / punaH sUcyaMgulake prathama vargamUlase ghanAMgulake prathama vargamUlake bhAjita karane para sUcyaMgula AtA hai / punaH sUcyaMgulake dUsare aura tIsare vargamUlakA paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase sUcyaMgulake bhAjita karane para manuSya mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| gRhIta Adike bhedase uparima vikalpa tIna prakArakA hai| unameMse gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-usI bhAgahArase arthAt sUcyaMgulake dvitIya vargamUla guNita tRtIya vargamUlase sUcyaMgulako guNita karake jo labdha Aye usase pratarAMgulake bhAjita karane para manuSya mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai / jaise, sUcyaMgulase pratarAMgulake bhAjita karane para sUcyaMgula AtA hai / punaH pUrvokta bhAgahArase arthAt sUcyaMgulake dvitIya vargamUla guNita tRtIya vargamUlase sUcyaMgulake bhAjita karane para manuSya mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| aba aSTarUpameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM- sUcyaMgulake dUsare aura tIsare vargamUlako paraspara guNita karake jo labdha Ave usase pratarAMgulako guNita karake AI huI labdha rAzise ghanAMgulake bhAjita karane para manuSya mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai| zaMkA-prastuta vikalpa madhyama vikalpameM samAviSTa kyoM nahIM hotA hai ? - samAdhAna-nahIM, kyoMki, sUcyaMgulase bar3I rAzikA avalambana karake manuSya mithyAdRSTi bhavahArakAlake utpanna karane para ise uparima vikalpake hone meM koI virodha nahIM AtA hai| ____ aba ghanAghanameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM- paraspara guNita sUcyaMgulake dUsare aura tIsare vargamUlase pratarAMgulako guNita karake jo labdha Ave usase ghanAMgulake uparima vargako guNita karake labdha rAzikA ghanAghanAMgulameM bhAga dene para manuSya mithyAdRSTi ava Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,2, 42. ] davyamANAgame maNusagadipamANaparUvaNaM [ 249 Agacchadi / tassa bhAgahArasta addhaccheraNayamette ghaNAghagaMgularUpa addhacchedagae kade vi maNusamicchAiTThiavahArakAlo Agacchadi / sUci aMgula -ghaNaMgula paDha mavaggamUla-ghaNAghaNaMgulavidiyavaggamUlANaM asaMkhe jadibhAeNa bhAgahAreNa gahidagahido gahidaguNagAro ca sAheyavvo / edeNa bhAgahAreNa jagaseDhimhi bhAga hide rUtrAhio maNusarAsI Agacchadi / taM kathaM jANiaditi butte ' maNusagaIe maNumehi rUvaM pakkhitaehi seDhI avahiradi aMgulavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa' idi khudda bNdhsuttaado| ettha rAsI duvihA bhavadi, ojaM jumma cedi / ojaM duhiM, tejojaM kaliojaM cedi / taM jahA - jamhi rAsimhi caduhi avahirijjamANe tiNi TThAMti so tejojaM / caduhi avahirijjamANe jamhi egaM ThAdi saM kaliojaM / jummaM duvihaM, kadajummaM bAdarajummaM cedi / taM jahA- caduhi avahirijjamANe jamhi simhi cattAri dvAMti taM kadajummaM / jamhi rAsimhi doNNi hAMti taM bAdarajummaM / jamhA maNussarAsI tejojaM tamhA laddhamhi kadajummamhi egarUvamavaNeyavvaM / avasesida I hArakAla AtA hai / ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzi ghanAghanAMgulake ardhaccheda karane para bhI manuSya mithyAdRSTi avahArakAla AtA hai / sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa, ghanAMgula ke prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa aura ghanAghanAMgulake dvitIya vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa bhAgahArale gRhItagRhIta aura gRhItaguNakArako sAdha lenA cAhiye / ukta bhAgaddArale jagazreNIke bhAjita karane para eka adhika manuSyarAzi AtI hai / yaha kaise jAnA jAtA hai, aisA pUchane para AcArya uttara dete haiM ki 'manuSyagatimeM sUcyaMgulake prathama vargamUlase sUcyaMgulake tRtIya vargamUlako guNita karake jo labdha Ave use zalAkArAzi karake eka adhika manuSya jIvoMke dvArA jagazreNI apahRta hotI hai, arthAt eka adhika manuSyarAziko jagazreNI meM se ghaTAte jAnA cAhiye aura zalAkArAzimeMse uttarottara eka kama karate jAnA caahiye| isaprakAra karane se zalAkArAzike sAtha jagazreNI samApta ho jAtI hai'| isa khudAbaMdhake sUtrase jAnA jAtA hai ki ukta bhAgahArase jagazreNIke apahRta karane para eka adhika manuSya rAzi labdha AtI hai / rAzi do prakArakI hai, ojarAzi aura yugmarAzi / unameMse ojarAzi do prakArakI hai, tejoja aura kalioja / Age inhIMkA spaSTIkaraNa karate haiM- jisa rAziko khArase bhAjita karane para tIna zeSa rahate haiM vaha tejojarAzi hai / jisa rAziko cArase bhAjita karane para eka zeSa rahatA hai vaha kaliojarAzi hai / yugmarAzi do prakArakI hai, kRtayugma aura bAdarayugma / Age usI yugmarAzike bhedoMkA spaSTIkaraNa karate haiM- jisa rAziko cAra se bhajita karane para cAra zeSa rahate haiM arthAt jisameM cArakA pUrA bhAga jAtA hai vaha kRtayugmarAzi hai / tathA cArale. bhAjita karane para jisa rAzimeM do zeSa rahate haiM vaha bAdarayugmarAzi hai / prakRtameM kyoMki manuSyarAzi tejojarUpa hai, isaliye jagazreNImeM sUcyaMgulake prathama Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 250] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 42. magusasasiparUvaNAdo juttaM khuddAbaMdhamhi bhAgaladdhAdo eyarUvassa avaNayaNaM, ettha puNa jIvANamhi micchattavisasidajIvapamANaparUvaNe kIramANe rUvAhiyaterasaguNaTThANametteNa avaNayaNarAsiNA hodavyAmidi / taM kadhaM jANijade ? ' maNusamicchAiTTIhi rUvA pakkhicaehi seDhI avahirijadi 'tti suttamhi rUvA idi bhuvynnnnidesaado| ahavA rUvapakkhisarahiM ti bahuvIhisamAseNa lakkhaNaviseseNa kayapuvvaNivAeNa avaNidabahuvayaNAdo bahutovaladdhI hojja / rUvaM pakkhittaehi tti egavayaNamapi kahiM dissade to vi Na doso, baragaM jIvANaM jAdiduvAreNa eyttdsnnaadoN| kA ettha jAI NAma ? cedaNAdisamANapariNAmo / tado bhAgaladdhAdo rUvAhiyaterasaguNaTThANapamANe avaNide maNusamicchAiTi. aura tRtIya vargamUlake guNanaphalarUpa bhAgahArakA bhAga denese jo rAzi labdha AyagI vaha kRtayugmarUpa honese usameM se eka kama kara denA caahiye| khuddAbaMdhameM mithyAdaSThi ityAdi vizeSaNase rahita sAmAnya manuSyarAzikA prarUpaNa honese vahAM para sUcyaMgulake prathama aura tRtIya vargamUloMke paraspara guNaphalarUpa bhAgahArakA jagazreNI meM bhAga denese jo labdha Ave usameMse eka saMkhyAkA kama karanA yukta hai| paraMtu yahAM jIvasthAnameM to mithyAtva vizeSaNase yukta jIvoMke pramANakA prarUpaNa kiyA gayA hai, ataeva mithyAdRSTi manuSyarAzi lAneke liye utta. bhAgahArase jagazreNIke bhAjita karane para jolabdha Ave usameMse eka adhika teraha guNasthAnavartI manuSyarAzi apanayanarAzi honA caahiye| . zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai? samAdhAna-'rUpAdhika manuSya mithyAdRSTi jIvarAzike dvArA jagazreNI apahRta zetI hai| isa sUtrameM * rUvA' yaha bahuvacana nirdeza pAyA jAtA hai, jisase jAnA jAtA hai ki yA para ukta bhAgahArase jagazreNIke bhAjita karane para jo labdha Ave usameMse eka adhika tehaguNasthAnavI jIvarAzi apanayanarAzi hai / athavA, 'rUvapakkhittapahiM ' isa padameM niyamavizeSase jisameM pUrvanipAta ho gayA hai aisA bahuvrIhi samAsa honeke kAraNa rUpa padake bahu. pacanase rahita honeke kAraNa bhI usase bahutvakI upalabdhi ho jAtI hai| kahIM para 'rUvaM patipahi'isaprakAra ekavacana bhI kahIM dekhA jAtA hai.tobhI koI doSa nahIM AtA hai, kyoMki. bana jIvoMkA jAtidvArA ekatva dekhane meM AtA hai| - zaMkA-yahAM para jAtise kyA artha abhipreta hai? samAdhAna- yahAM para cetanA Adi samAna pariNAma jAtise abhipreta hai| isaliye ukta bhAgahArakA jagazreNI meM bhAga dene para jo bhAga labdha Ave usameMse eka adhika teraha guNasthAnavI jIvArazike pramANake kama kara dene para manuSya mithyAdRSTi 1'jAyAkhyAyAmekasminbahuvacanamanyatarasyAm' 1, 2, 58. pANini / eko'pyoM vA bahutvavad Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 43.] davvapamANANugame maNusagadipamANaparUvarNa [251 rAsI hodi tti siddhaM / edassa khaMDidAdao vidiyapuDhavimicchAiTThINaM jahA vuttA sahI vattavyA / Navari ettha aMgulavaggamUleNa tadiyavaggamUlaM guNile avahArakAlo hodi / savvattha rUvAhiyaterasaguNaTANapamANamavaNeyavyaM / sAsaNasammAiTippahuDi jAva saMjadAsajadA ti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 43 // __ ettha pahuDisaho Adisahatthe vade / teNa sAsaNasammAidvimAdi kariya jAva saMjadAsajadA edesu guNaTThANesu maNusarAsI saMkhejjA ceva hodi tti jaM vuttaM hodi / saMkhejjA idi sAmaNNeNa vutte vAvaNNakoDimettA sAsaNasammAiTThiNo havaMti / tatto duguNA sammAmicchAiTiNA havaMti / sattasayakoDimettA asaMjadasammAiTThiNo havaMti / (saMjadA jIvarAzikA pramANa hotA hai, yaha siddha ho gyaa| vizeSArtha-sUcyaMgulake prathama aura tRtIya vargamUlakA paraspara guNA karake jo labdha Ave usakA jagazreNImeM bhAga dene para eka adhika sAmAnya manuNyarAzikA pramANa AtA hai| ataeva labdhameM eka kama kara dene para sAmAnya manuSyarAzikA pramANa hotA hai| paraMta prakratameM mithyAdRSTi manuSyarAzi lAnA hai, ataeva ukta sAmAnya manuSyarAzimeM se sAsAdana Adi teraha guNasthAnavI manuSyarAzike pramANako aura kama kara denA cAhiye, taba mithyASTi manuSyarAzikA pramANa hogaa| jisaprakAra dRsarI pRthivIke mizyAdRSTiyoMke khaMDita AdikA kathana kara Aye haiM usIprakAra isa manuSya mithyAdRSTi jIvarAzike khaMDita AdikakA kathana karanA cAhiye / itanA vizeSa hai, ki yahAM para sUnyaMgulake prathama vargamUlase tRtIya vargamUlake guNita karane para avahArakAlakA pramANa hotA hai / tathA manuSya mithyAdRSTi rAzikA pramANa lAneke liye sarvatra eka adhika teraha guNasthAnavI jIvarAzikA pramANa ghaTA denA caahiye| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM manuSya dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM / / 43 // ___ yahAM para prabhRti zabda Adi zabdake arthameM AyA hai, isaliye sAsAdanasamyagdRSTise prAraMbha karake saMyatAsaMyata guNasthAnataka ina cAra guNasthAnoM meM pratyeka guNasthAnavI manuSyarAzi saMkhyAta hI hotI hai, yaha isa sUtrakA abhiprAya hai| sAsAdanasamyagdRSTi Adi cAra guNasthAnoMmeMse pratyeka guNasthAnavartI manuSyarAzi saMkhyAta hai, aisA sAmAnyarUpase kathana karane para sAsAdanalamyagdRSTi manuSya bAvana karor3a hai / samyagmithyAdRSTi manuSya sAsAdanasamyagdRSTi manuSyoM ke pramANale dUne haiN| asaMyatasamyagdRSTi manuSya sAtasau karor3a pramANa haiN| saMyatAsaMyatoMkA pramANa teraha 1 sAsAdanasamyagdRSTyAdayaH saMyatAsaMyatAntAH saMkhyeyAH / sa. si. 1, 8. 2 pratiSu ataH paraM ' tatto duguNA sammAiTTiNI havaMti' ityadhikaH paatthH| Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 252] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 44. saMjadANaM pamANaM terahakoDIo ke vi AiriyA sAsaNasammAiNiM pamANaM paNNArasa koDIo havaMti sammAmicchAI ?pamANaM tatto duguNamidi bhaNaMti / pubillapamANamaittha bettavvaM / kiM kAraNaM ? AiriyaparaMparAgadAdo / vuttaM ca teraha koDI dese bAvaNaM sAsaNe tu yayA / misse vi ya taduguNA asaMjade sattakoDisayA // 68 // ahavA--- teraha koDI dese paNNAsaM sAsaNe muNeyavvA / misse vi ya taduguNA asaMjade sattakoDisayA // 69 / ) pamattasaMjadappahuDi jAva ajogikevali tti oghaM // 44 // edassa suttassa attho puvvaM parUvido tti iha Na buccade / kudo ? maNusagadivadirittasesagaIsu pamattAdiguNa haannaannmsNbhvaado| maNusesu pamattAdINaM oghaparUvaNA ceva / karor3a hai| kitane hI AcArya sAsAdanasamyagdRSTi manuSyoMkA pramANa pacAsa karor3a kahate haiM / samyagmithyAdRSTi manuSyoMkA pramANa sAsAdanasamyagdRSTi manuSyoM ke pramANase dunA kahate haiM / paraMtu yahAM para pUrvokta pramANakA hI grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, pUrvAta pramANa AcArya paraMparAse AyA huA hai| kahA bhI hai saMyatAsaMyatameM teraha karor3a, sAsAdanameM bAvana karor3a, mizrameM sAsAdanake pramANase dUne aura asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnameM sAtasau karor3a manuSya jAnanA cAhiye // 38 // athavA saMyatAsaMyatameM teraha karor3a, sAsAdanameM pacAsa karor3a, mizrameM sAsAdanake pramANase dRne aura asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnameM sAtalau karoDa manuSya jAnanA cAhiye / 69 // pramattasaMyata guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAna taka pratyeka guNasthAnameM manuSya sAmAnya prarUpaNAke samAna saMkhyAta haiM // 44 // isa sUkhakA artha pahale kaha Aye haiM, isaliye yahAM nahIM kahA jAtA hai, kyoMki, manuSya gatiko chor3akara zeSa tIna gatiyoM meM pramattasaMyata Adi guNasthAnoMkA honA asaMbhava hai| ataH manuSyoM meM pramattasaMyata AdikA pramANaprarUpaNa sAmAnya prarUpaNAke samAna hI hai| 1go . jI. 642. sa. si. 1,8,tti.| 2 pratiSu taduuNA' iti pAThaH / 3 pramattAvInA sAmAnyotA saMkhyA / sa. si... : Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 45.] davvapamANANugame maNusaMgadiappAbahugapakhavaNaM [253 maNusapajjattesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, koDAkoDAkoDIe uvari koDAkoDAkoDAkoDIe heTudo chaNhaM vaggANamuvari sattaNhaM vaggANaM hehadoM // 45 // chaTThavaggassa uvari sattamavaggassa heTThado tti vutte atthavattI Na jAdetti atthavattIkaraNahU~ koDAkoDAkoDIe uvari koDAkoDAkoDAkoDIe heDhado tti vuttaM / edassa maNusapajjatamicchAiTThirAsissa pamANapatraNamAiriyovaeseNa buccade / veruvassa paMcamavaggeNa chaTTamavaggaM guNide maNusapajjattarAsI hodi / sattamavagge saMkhejjakhaMDe kae egakhaMDa maNusapajjattarAsI hodi / khaMDidaM gadaM / paMcamavaggeNa sattamavagge bhAge hide maNusapajattarAsI hodi / bhAjidaM gadaM / viralidaM avahidaM ca ciMtiya vattavyaM / pamANaM sattamavaggassa manuSya paryAptoMmeM mithyAdRSTi manuSya dravyapramANakI apekSA kitane hai ? kor3Akor3Akor3ike Upara aura koDAkor3Akor3Akor3ike nIce chaha vargoMke Upara aura sAta vargAke nIce arthAt chaThaveM aura sAtaveM vargake bIcakI saMkhyApramANa manuSyaparyApta hote haiM // 45 // _ 'chaTha vargake upara aura sAtaveM vargake nIce ' aisA kahane para arthakI pratipatti nahIM hotI hai, isaliye arthakI pratipatti karaneke liye 'kor3Akor3Akor3ike Upara aura kor3Akor3Akor3Akor3ike nIce ' aisA khaa| aba isa manuSya paryApta mizyAdRSTi rAzike pramANakA prarUpaNa anya AcAryoMke upadezAnusAra kahate haiM dvirUpake pAMcaveM vargase usIke chaThaveM vargake guNita karane para manuSya paryApta rAzi hotI hai| dvirUpake sAtaveM vargake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse eka khaMDapramANa manuSya paryApta rAzi hotI hai| isaprakAra khaMDitakA kathana samApta huaa| dvirUpake pAMcaveM vargase usIke sAtaveM vargake bhAjita karane para manuSya paryApta rAzi hotI hai| isaprakAra bhAjitakA varNana samApta huaa| isIprakAra vicAra kara viralita aura apahRtakA kathana kara lenA caahiye| manuSya ekaM dasa sayaM saharasaM damasahasma lakkhaM dalakkhaM koDiM dahakoDi koDimayaM koDisahassaM dasakoDisahassa koDilakkha dahakoDilakkhaM koDAkoDI dahakoDAkoDI koDAkoDisayaM koDAkoDisahassaM dahakoDAkoDisahassaM koDAkoDilakkha dahakADAkADilakkhaM koDAkoDikoDI dahakoDAkoDikoDI koDAkoDikoDisaya koDAkADikoDasahassaM dahakoDAkoDikoDisahassa koDAkoDikoDilakkha dahakoDAkoDakADilakkhaM koddaakoddikaaddikodd| ityaaykvaacnprkaarH| lo. pra. sarga 7. patra 108. sAmaNNamaNusarAsI paMcamakadighaNasamA puNNA / / go. jI. 157. garbhajAnA manuSyANAmatha mAnaM nirUpyate / ekonatriMzatA kaiste mitA jaghanyato'pi hi // lo pra.sarga 7.patra 107. saMkhyA ca teSAM jaghanyato'pi pacamavargaguNitaSaSThavargapramANA draSTavyA / ayaM ca rAzirekonatriMzadakasthAno na koTAkobyAdiprakAreNAbhidhAtuM kathamapi zakyate / xx eSa ca rAziH pUrvasUriminiyamalapadAdRvaM caturyamalapadasyAdhastAdityupavaryate / pazcasaM. 2, 21 TIkA. Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254] chakkhaMDAgame jIvaDANaM [1, 2, 45. saMkheadibhAgo saMkhejjANi chadruSaggANi / taM jahA- chahamavaggeNa sattamavagge bhAge hide chaTThavaggo aagcchdi| paMcamavaggeNa sattamanagge bhAge hide saMkhejjA chahavaggA Agacchati / kAraNaM gadaM / NiruttI viyappo ya ciMtiya vattavyo / edamhAdo maNusapaJjattarAsIdo terasa koDI dese vAvaNNaM sAsaNe muNeyavvA / misse vi ya taduguNA asaMjade sattakoDisayA // 70 // edIe gAhAe vuttaguNapaDivaNNarAsIo eyattaM kariya pamattAdi-Nava-saMjadarAsiM ca tattheva pakkhiviya avaNide maNusapajjattamicchAidvirAsI hodi| paMcamavaggaM caduhi rUvehi guNide duvedamaNusapajjattaavahArakAlo hodi / teNa sattamabagge bhAge hide maNu1pajjattaduvedarAsI aagcchdi| maNusapajjattA cAyAlavaggassa ghaNa paryApta mithyAdRSTi rAzikA pramANa dvirUpake sAtaveM vargakA saMkhyAtavAM bhAga hai jo saMkhyAta chaThaveM vargapramANa hai| Age usIkA spaSTIkaraNa karate haiM-dvirUpake chaThaveM vargakA usIke sAtaveM vargameM bhAga dene para chaThavAM varga AtA hai| pAMcaveM vargase sAtaveM vargake bhAjita karane para saMkhyAta chaThaveM varga Ate haiN| isaprakAra kAraNakA varNana samApta huaa| nirukti aura vikalpakA vicAra kara kathana karanA cAhiye / isa manuSya paryApta rAzise ___ saMyatAsaMyatameM teraha karor3a, sAsAdanameM bAvana karor3a, mizrI sAsAdanake pramANase dune aura asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnameM sAtasau karor3a manuSya hote haiM // 70 // ____ isa gAthAke dvArA kahI gaI guNasthAnapratipanna rAziko ekatrita karake aura pramattasaMyata Adi nau saMyatarAziko usI pUrvokta ekatra kI huI rAzimeM milAkara jo jor3a ho usake ghaTA dene para manuSya paryApta mithyA dRSTi jIvarAzi hotI hai| dvirUpake pAMcaveM vargako cArase guNita karane para do vevAle manuSya paryAptoMkA avahArakAla hotA hai| usa avahArakAlase sAtaveM vargake bhAjita karane para manuSya paryApta do vedavAle jIvoMkI rAzi AtI hai| vizeSArtha-kisI bhI vivakSita vargAtmaka rAziko cArase guNita karake labdhakA usa vargAtmaka rAzike uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para usa vivakSita varga rAzike ghanakA cauthA bhAga labdha AtA hai| tadanusAra prakRtameM dvirUpake pAMcaveM vargako cArase guNita karake usakA sAtavIM vargarAzimeM bhAga dene para pAMcaveM vargake ghanatramANa paryApta manupya rAzikA cauthA bhAga lagdha AtA hai / strIvediyoko chor3akara dvivedI manuSyoMkA yahI pramANa hai| 1 pratiSu ' aDhavaggA' iti paatthH| cau ag paMca sataha Nava ya paMca? tida ya aTTha NavA ti caukaTThaNahAI cha chaka paMcaTTa duga chakkha vaukANama satta gayaNa aDha Nava ekaM pajattarAsiparimANaM // 19807040628566084398385987584. ti. pa. 16. patra.. Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 45.] davvapamANANugame maNusagadipamANaparUvaNaM [255 mettA tti jaM vakkhANe bhaNidaM juttIe joijjamANe taM Na ghaDade, 'koDAkoDAkoDIe uvari koDAkoDAkoDAkoDIe heDhado ' tti sutteNa saha virodhattAdo / taM kadhaM jANijade ! eguNatIsaTThANesu DhidavAyAlavaggaghaNassa eguNattIsaTANehiMto uunnttvirohaado| kiM ca jadi vAyAlavaggadhaNametto maNusapajjattarAsI hojja to mANusakhette 6197084666816416200000000 / * gayaNaTTha-Naya-kasAyA causahi-miyaMka-vasu-kharA-davvA / chAyAla-vasu-NabhAcala-payattha-caMdo ridU kamaso // 71 / / 'manuSya paryApta jIvarAzi bAdAlake ghanamAtra hai' yaha jo Upara vyAkhyAna karate samaya kaha Aye haiM, yuktise vicAra karane para vaha kathana ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, 'kor3Akor3Akor3Ike Upara aura kor3Akor3Akor3Akor3Ake nIce manuSya paryApta rAzi hai' isa sUtrake sAtha ukta kathanakA virodha AtA hai| zaMkA--yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-kyoMki, unatIsa sthAnoMmeM sthita bAdAlarUpa vargake ghanako unatIsa sthAnoMse kama aMkarUpa mAnanemeM virodha AtA hai| vizeSArtha-Upara sUtradvArA paryApta manuSya rAzikA pramANa kor3AkoDAkor3Ike Upara aura koDAkor3A koDAkoDake nIce bIcakI koI saMkhyA batalAI jA cukI hai / jaba ki eka aMkake Upara 21 zUnya rakhanese bAIsa aMkapramANa kor3Akor3Akor3I hotI hai aura eka aMkake Upara 28 zUnya rakhanese unatIsa aMkapramANa kor3Akor3Akor3Akor3I hotI hai, taba yaha nizcita ho jAtA hai ki sUtrAnusAra paryApta manuSya rAzikA pramANa unatIsa aMkake nIce aura bAvIsa aMkake Upara bIcakI koI saMkhyA honA cAhiye / aba yadi dvirUpake pAMcaveM vargake ghanapramANa paryApta manuSya rAzi mAnI jAya to pUrvokta sUtrake kathanake sAtha isa kathanakA virodha A jAtA hai, kyoMki dvirUpake pAMcaveM vargake ghanakA pramANa unatIsa aMkapramANa hote hue bhI kor3Akor3Akor3Akor3Ike pramANake Upara hai, isaliye dvirUpake pAMcaveM vargake ghanakA pramANa unatIsa aMkase nIcekI saMkhyA nahIM ho sakatI hai| para satrAnusAra paryApta manuSyarAzikA pramANa unatIsa aMkase nIcekI saMkhyA vivakSita hai. isaliye 'paMcamakadighaNasamA puNNA' ityAdi rUpase jo paryApta manuSyarAzikA pramANa pAyA jAtA hai, vaha sUtrAnusAra nahIM hai, aisA pratIta hotA hai| dUsare, yadi bAdAlarUpa vargake dhanapramANa manuSya paryApta rAzi hove to vaha rAzi manuSya-kSetra meM 6197084666816416200000000 arthAt kramazaH ATha zUnya, naya arthAt do, kaSAya arthAt solaha, causaTha, mRgAMka arthAt eka, * pratiSu aSTAnAM zUnyAnA prAk '62 ' iti sthAne kevalaM 6 ' iti pATha / / Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM ettiyamettapadaraMguleNa sammAejja / maNusakhettapadaraMgule ANijjamANe C satta Nava suNNa paMca chaTTha Nava cadu ekkaM ca paMca suSNaM ca / jaMbUdIvassedaM gaNidaphalaM hodi NAdavvA // 72 // 7905694150 edamhi terasaMgulaM ca kiMcUNaarddhagulaM ca pakkhiviya ANe-yavvaM / kiMcUNapamANaM - 256 ] sattasahassaDasIdehi khaMDide paMcavaNNakhaMDANi / arddhagulassa hINaM kareha addhaMgulaM ziyadaM // 73 // 3 edANi jaMbUdIvapadarajoyaNANi mANusakhe tajaMbUdIvasalAgAhi do samuddasalAgUNAhi guNiya padaraMgulANi kAyavvANi / ATha, khara arthAt chaha, dravya arthAt chaha, chyAlIsa, ATha, zUnya, acala arthAt sAta, padArtha arthAt nau, candra arthAt eka, aura Rtu arthAt chaha,-- // 71 // itane pratarAMguloMke dvArA samA jAnA cAhiye / manuSyakSetra meM pratarAMguloMke lAne para sAta, nau, zUnya, pAMca, chaha, nau, cAra, eka, pAMca, zUnya, arthAt sAta araba navve karor3a chappana lAkha caurAnave hajAra eka sau pacAsa yojana, yaha jambUdvIpakA gaNitaphala arthAt kSetraphala hai, aisA jAnanA cAhiye // 72 // 7905694150 isa saMkhyA meM teraha aMgula aura kucha kama AdhA aMgula milAkara manuSya kSetra ke pratarAMgula le AnA caahiye| Adhe aMgula meM kucha kamakA pramANa ardhAgulake pacavana khaMDoM ko arthAt 55 ko sAta hajAra aThAsIse khaMDita arthAt bhAjita karane para jo labdha Ave utanA hIna ardhAgula nizcita karanA cAhiye // 73 // 1 55 yathA 7088 X 1 udAharaNa hI ardhAgula. 2 jambUdvIpasaMbandhI ina pratara yojanoMko lavaNa aura kAloda samudrakI zalAkAoM se nyUna manuSyakSetra kI jambUdvIpa pramANase kI gaI zalAkAoMke dvArA guNita karake punaH pratarAMgula kara lenA cAhiye | - 1 2 kA 55 7088) = [ 1,2, 45. 1 55 7033 2 14176 = 14176 - 1 jambUdvIpasya gaNitapadaM vakSye'tha tattvataH // 35 // zatAni saptakoTIna navatiH koTayaH parAH / lakSANi saptapaMcAzat SaTsahasronitAni ca // 36 // sArddha zataM yojanAnAM pAdona kozayAmalam / dhanUMSi paMcadaza ca sArddhaM karadvayaM tathA // 37 // aMkato'pi yo. 7905694150 ko. 1 dhanuH 1515 kara 2 aM. 12 lo. pra. sarga 15, patra_ 165. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 45.] davyapamANANugame maNusagadipamANaparUvarNa vizeSArtha-yadyapi 'vikkhaMbhavaggadahaguNakaraNI vaTTassa parirao hodi' arthAt kisI vRtta kSetrakI paridhi lAneke liye pahale usa kSetrakA jitanA vistAra ho usakA varga kara le| anantara usa ghargita rAziko dazase gaNita karake usakA vargamala nikAla le| isaprakAra jo vargamUlakA pramANa hogA vahI usa gola kSetrakI paridhikA pramANa hogaa| isa niyamake anusAra eka lAkha vistAravAle jambUdvIpakI paridhikA pramANa tIna lAkha solaha hajAra dosau sattAIsa yojana, tIna kosa, ekasau aTThAIsa dhanuSa aura sAr3he teraha aMgulase kucha adhika AtA hai| paraMtu dhayalAkArane sAr3he teraha aMgulase kucha adhikake sthAnameM sAr3he teraha aMgulase kucha kama grahaNa kiyA hai| unhoMne kucha kamakA pramANa 35 meMse 3 4 58 kama batalAyA pratIta hotA hai / yadyapi isakA nizcita kAraNa pratIta nahIM hotA hai, phira bhI ise grahaNa karake ukta paridhike pramANake Uparase jambUdvIpakA kSetraphala lAneke liye 'vAsacautthAhado du khettaphalaM' arthAt paridhike pramANako vyAsakI cauthAIrUpa pramANase guNita kara dene para kSetraphalakA pramANa hotA hai, isa niyamake anusAra paccIsa hajArase guNita kara dene para jambUdvIpakA kSetraphala A jAtA hai| yahAM sarva kSetraphala yojanoM meM lAne ke liye yathAyogya prakriyA kara lenA caahiye| aba yahAM para do samudroMke kSetraphalako chor3akara jambUdvIpa, dhAtakIkhaMDadvIpa aura puSkarArdhadvIpakA sammilita kSetraphala lAnA hai, ataeva 'bAhirasUIvagaM' ityAdi karaNasUtrase DhAI dvIpake jambUdvIpapramANa khaMDa lAne para ve 1329 hote haiN| inase uparyukta kSetraphalake guNita karane para do samudroMke kSetraphalake vinA DhAI dvIpakA kSetraphala yojanoMmeM AtA hai| isake pratarAMgula banAneke liye eka yojanake cAra kosa, eka kosake do hajAra dhanuSa, eka dhanuSake cAra hAtha aura eka hAthake cauvIsa aMguloMke vargase guNA kara denA cAhiye, kyoMki, pUrvokta rAzi vargAtmaka hai ataeva vargAtmaka rAzike guNakAra aura bhAgahAra bhI vargAtmaka hI honA caahiye| isa prakriyAse do samudroMke kSetraphalake vinA DhAI dvIpakA kSetraphala pramANapratarAMguloMmeM A jAtA hai| Age gaNitadvArA usIkA spaSTIkaraNa kiyA gayA hai| yahAMdhavalAke upalabhya pAThameM jo saMzodhanakI kalpanA pAdaTippaNameM vyakta kI gaI hai, usIke anusAra artha kiyA gayA hai kyoMki mUlakI aMkasaMdRSTi kI sArthakatA tabhI siddha hotI hai jo ki nimna udAharaNase spaSTa haiudAharaNa-316227 yo., 3 ko., 128 dha,, aura kucha kama 13% aMgula jo zrI dhava lake anusAra 27-14 15 aMgula hote haiN| yaha jambUdvIpakI paridhi hai| jambUdvIpakA kSetraphala lAneke liye upayukta pramANameM jambUdvIpake vyAsake caturthAza arthAt paccIsa hajArase guNA karanA cAhiye jisase jambUdvIpakA kSetraphala AyA 86070620372450225 pratara yojana 10887168 Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 45. 79228162514264337593543950336 ettiyamettamaNusapajjattarAsimhi saMkhejjapadaraMgulehi guNide mANusakhettAdo sNkhejjgunnttppsNgaa| mANusalogakhettaphalapamANapadaraMgulesu saMkhejjussehaMgulamettogAhaNo maNusapajjattarAsI sammAdi tti NAsaMkaNijja, savvukkassogAhaNamaNusapajjattarAsimhi sNkhejjpmaannpdrNgulmettogaahnngunngaarmuhvitthaaruvlNbhaado| sabaTThasiddhidevANaM pi maNusapajjattarAsIdo saMkhejjaguNANaM Na savvasiddhivimANe jaMbUdIvapamANe ogAho atthi, tatto saMkhejjaguNogAhaNANaM ttthaavtttthaannvirohaado| tamhA maNusapajjattarAsI eyakoDAkoDAkoDIo sAdireyA ci ghettccaa| ise do samudroMke vinA DhAIdvIpakI jammRdvIpapramANa kI gaI khaMDazalAkAoM arthAt 1329 se guNita kara dene para do samudroMke binA DhAIdvIpakA kSetraphala AyA114387854474986349025 janA 10887168 -pramANa pratara yojana isake pramANapratarAMgula banAneke liye pUrvokta mApake pramANAnusAra 442000deg44deg424 se guNita karane para iSTa kSetraphala AyA 6197084666816416200000000 pramANa pratara aMgula. aba yadi 79228162514264337593543950336 itanI manuSya paryApta rAziko saMkhyAta pratarAMguloMse guNA kiyA jAya to usa pramANako manuSya kSetrase saMkhyAtaguNekA prasaMga A jaaygaa| yadi koI aisI AzaMkA kare ki manuSyalokakA kSetraphala jo pramANa pratarAMguloMse lAyA gayA hai usameM saMkhyAta utsedhAMgulamAtra avagAhanAse yukta manuSya paryApta rAzi samA jAyagI, so ThIka nahIM hai, kyoMki, sabase utkRSTa avagAhanAse yukta manuSya paryApta sazimeM saMkhyAta pramANa-pratarAMgulamAtra avagAhanAke guNakArakA mukha vistAra pAyA jAtA hai| usIprakAra manuSya paryApta rAzise saMkhyAtaguNe sarvArthasiddhike devoMkI bhI jambUdvIpapramANa sarvArthasiddhike vimAnameM avagAhanA nahIM bana sakatI hai, kyoMki, sarvArthasiddhi vimAnake kSetra phalase saMkhyAtaguNI avagAhanAse yukta devAkA vahAM para avasthAna mAnane meM virodha AtA isaliye manuSya paryApta rAzi eka kor3Akor3Akor3Ise adhika hai, aisA grahaNa karanA cAhiye / vizeSArtha- manuSyoMkA nivAsa kSetra DhAI dvIpa hai, jisakA vyAsa paiMtAlIsa lAkha yojana hai| isakA kSetraphala 1600903065460139 yojanapramANa hotA hai| isake pratarAMgula 9442510496819434000000000 hote haiM, paraMtu DhAI dvIpake kSetraphalameMse do samudroMkA 1 talalInamadhUgavimalaM dhUmasilAgAvicorabhayamerU / taTaharikhajhasA hoti hu mANusapajjattasaMkhaMkA // go. jI. 158. cha ti ti kha paNa nava tiga cau paNa biga nava paMca saga tiga curo| cha du cau iga paNa du cha iga aDa dudu nava saga jahana narA ||lo. pra. sarga 7. patra 108. Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 46.] davvapamANANugame mazusamadipamANaparUvaNaM [ 259 ___ sAsaNasammAiTippahuDi jAva saMjadAsajadA ti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 46 // kSetraphala ghaTA dene para zeSa kSetraphala 6197084666816416200000000 pratarAMgulapramANa rahatA hai, kyoMki, donoM samudroMmeM antIpaja manuSya hote hue bhI unakA pramANa atyalpa honese unake kSetraphalakI yahAM vivakSA nahIM kI gaI hai| eka manuSyakA nivAsa kSetra saMkhyAta pratarAMgulapramANa hai, isaliye Upara jo pratarAMguloMkI saMkhyA batalAI hai manuSyarAzi usase kama hI honA cAhiye / para manuSyarAziko 29 aMkapramANa mAna lene para 25 aMkapramANa kSetraphalavAle kSetrameM unakA rahanA kisI prakAra bhI saMbhava nahIM hai| kAraNa ki DhAI dvIpakA kSetraphala 25 aMkapramANa hI hai / kadAcit yaha kahA jAya ki Upara jo 25 aMka pratarAMgula. pramANa kSetraphala kahA hai vaha pramANAMgulakI apekSA kahA gayA hai| yadi isake utsedhAMgula kara liye jAya to isameM 29 aMkapramANa manuSyarAzi samA jAyagI, so bhI bAta nahIM hai, kyoMki, utkRSTa avagAhanAkI apekSA 29 aMkapramANa manuSyarAzikA ukta kSetra meM samA jAnA azakya hai| AkAzakI avagAhanAkI vicitratAse yaha koI doSa nahIM rahatA hai, aisA kahanA bhI yuktiyukta nahIM hai, kyoMki, avagAhyamAna padArthoMkA saMyogarUpa anyonya pravezarUpa saMbandha hI alpa kSetrameM bahuta padArthoM ke adhiSThAnake liye kAraNa hai| paraMtu manuSyoM meM paraspara isaprakArakA saMbandha garbhAdi avasthAko chor3akara prAyaH nahIM pAyA jAtA hai, isaliye sUtra meM jo koDAkoDAkor3A kor3Ise nIcekI aura koDAkor3Akor3Ise UparakI saMkhyA manuSyoMkA pramANa kahA hai vahI yuktiyukta hai| dUsare yadi unatIsa aMkapramANa manuSyarAzi mAna lI jAya, to manuSyaniyoMse tiguNe athavA, sAtaguNe jo sarvArthasiddhike devoMkA pramANa kahA hai vaha nahIM bana sakatA hai, kyoMki, eka lAkha yojanapramANa sarvArthasiddhike vimAna meM itane devoMkA rahanA azakya hai| isakA kAraNa yaha hai ki eka lAkha yojanake kSetraphalake utsedharUpa pratarAMgula karane para bhI unakA pramANa aTThAIsa aMkapramANa AtA hai aura sarvArthasiddhike devoMkA pramANa manuSyarAziko 29 aMkapramANa mAna lene para 30 aMkapramANa hotA hai| yaha to nizcita hai ki eka deva saMkhyAta pratarAMguloMmeM rahatA hai, paraMtu yahAM kSetraphalake pratarAMgula devoMke pramANase kama haiM, isaliye 30 aMkapramANa devoMkA 28 aMkapramANa kSetraphalavAle kSetrameM rahanA kisI prakAra bhI saMbhava nahIM hai| isase bhI yahI siddha hotA hai ki sUtrameM paryApta manuSyarAzikA pramANa jo koDAkor3AkoDAkor3Ike nIce aura koDAkoDAkor3Ike Upara kahA hai vahI ThIka hai| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM paryApta manuSya dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 46 // 1 etebhyaH paryAptamanuSyANAM saMkhyAtaguNatve'pi AkAzasyAvagAhazaktivaicidhyAtsaMzatinaM kartavyA / gI. jI. 159 TIkA. www.jainelibrary Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 260] chakkhaMDAgame jIvaThANaM [ 1, 2, 47. edamhi suttamhi maNusoghe jaM cauNhaM gugaTThANANaM pamANaM vuttaM taM ceva pamANaM vattavvaM, saMgahidativedattaNeNa pajjattabhAveNa ca dohaM visesAbhAvAdo / pamattasaMjadappahuDi jAva ajogakevali tti oghaM // 47 // edassa suttassa attho puvvaM parUvido tti Na vuccade / maNusiNIsu micchAiTTI davvapamANeNa kevaDiyA ? koDAkoDAkoDIe uvari koDAkoDAkoDAkoDIe heDhado chaNhaM vaggANamuvari sattaNhaM vaggANaM heTTado // 48 // edassa suttassa vakkhANaM maNusapajjattasuttavakkhANeNa tulaM / Navari paMcamavaggassa tibhAge paMcamavaggamhi ceva pakkhitte maNusiNINamavahArakAlo hodi / teNa sattamavagge bhAge hide maNusaNINaM dadhamAgacchadi / laddhAdo sagaterasaguNaTThANapamANe avaNide maNusiNImicchAidivvaM hodi / sAmAnya manuSya rAzikA pramANa kahate samaya sAsAdanAdi cAra guNasthAnavartI rAzikA jo pramANa kaha Aye haiM, isa sUtrakA vyAkhyAna karate samaya usI pramANakA vyAkhyAna karanA cAhiye, kyoMki, saMgRhIta trivedatyakI apekSA aura paryAptapanekI apekSA ukta donoM rAziyoM meM koI vizeSatA nahIM hai| pramattasaMyata guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM paryApta manuSya sAmAnya prarUpaNAke samAna saMkhyAta haiM // 47 / / isa sUtrakA artha pahale kaha Aye haiM, isaliye yahAM nahIM kahA jAtA hai / manuSyaniyoMmeM mithyAhRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? kor3Akor3Akor3Ike Upara aura kor3Akor3Akor3Akor3Ike nIce chaThaveM vargake Upara aura sAtaveM vargake nIce madhyakI saMkhyApramANa haiM // 48 // isa sUtrakA vyAkhyAna manuSya paryAptakI saMkhyAke pratipAdana karanevAle sUtrake vyAkhyAnake tulya hai / itanI vizeSatA hai ki pAMcaveM vargake tribhAgako pAMcaveM vargameM prakSipta kara dene para manuSyaniyoMke pramANa lAneke liye avahArakAla hotA hai| usa avahArakAlase sAtaveM vargake bhAjita karane para manuSyaniyoMke dravyakA pramANa AtA hai| isaprakAra jo manuSyaniyoMkI saMkhyA labdha Ave usameMse apane teraha guNasthAnake pramANake ghaTA dene para manuSyanI mithyAdRSTiyoMkA pramANa hotA hai| 1do paNa saga duga chaNNava saga paNa igi paMca NavA edhe / tiya paNa duga aDa chapaNa aha eka dugamekaM / igi duga cau Nava paMca ya maNusiNirAsissa parimANaM / 59421121885698253195157992752 ti. paM. 160 patra. pajjacamaNussANaM tica uttho mANusINa parimANaM // go. jI. 159. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 49.] davapamANANugame maNusargAdapamANaparUvarNa [261 maNusiNIsu sAsaNasammAiTippahuDi jAva ajogikevali tti davvapamANeNa kevaDiyA ? saMkhejjA // 49 // maNussodhe vuttasAsaNAdINaM saMkhejadibhAgo sAsaNAdINaM guNapaDivaNNANaM pamANaM maNusiNIsu havadi / kudo ? appasatthavedodaeNa saha pauraM sammaiMsaNalaMbhAbhAvAdo / taM kadhaM jANijade ? ' savvatthovA NavaMsayavedaasaMjadasammAdiTThiNo / itthivedaasaMjadasammAiTThiNo asaMkhejjaguNA / purisavedaasaMjadasammAiTThiNo asaMkhejjaguNA' idi appAbahuasuttAdo kAraNassa thovattaNaM jaannijde| tado sAsaNasammAiTThiAdINaM pi thovattaNaM siddhaM vizepArtha-kisI bhI vivakSita vargameM usIke vibhAga ko jor3akara usakA usake uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para usa vivakSita vargake ghanakA tIna caturthAMza labdha AtA hai / tadanusAra pAMcaveM vargameM usIkA tribhAga jor3akara sAtaveM vargameM bhAga dene para pAMcaveM vargake ghanarUpa manusya rAzikA tIna caturthAMza labdha AtA hai| yahI manuSya yonimatiyoM kA pramANa hai| isameMse sAsAdana Adi teraha guNasthAnavI rAzikA pramANa ghaTA dene para mithyAdRSTi striyoMkA pramANa hotA hai. yaha jo malameM kahA hai isase pratIta hotA hai ki uparyakta pramANa sikA bhAvavedakI pradhAnatAse kahA gayA hai| yadi yaha pramANa dravyastriyoMkA hotA to mUlameM 'isameMse sAsAdanAdi teraha guNasthAnarAzikA pramANa ghaTAne para mithyAdRSTi manuSya yonimatiyoMkA pramANa hotA hai| aisA na kaha kara kevala itanA hI kahA jAtA ki isa pramANameMse sAsAdanAdi cAra guNasthAnavartI rAzikA pramANa ghaTAne para mithyAdRSTi yonimatiyoMkA pramANa hotA hai| paraMtu gommaTasArakI TIkAmeM yaha pramANa dravyavedakI apekSA batalAyA hai| ____manuSyaniyoMmeM sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAna taka pratyeka guNasthAnameM jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 49 / / ___ sAmAnya manuSyoMmeM sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnapratipanna jIvoMkI jo saMkhyA kahI gaI hai usake saMkhyAtaveM bhAga manuSyaniyoMmeM sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnapratipanna jIvoMkA pramANa hai, kyoMki, aprazasta vedake udayake sAtha pracura jIvoMko samyagdarzanakA lAbha nahIM hotA hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-' napuMsakavedI asaMyatasamyagdRSTi jIva sabase stoka haiM / strIvedI asaM. yatasamyagdRSTi jIva unase asaMkhyAtaguNe haiN| aura puruSavedI asaMyatasamyagdRSTi unase asaMkhyAtaguNe haiN|' isa alpabahutvake pratipAdana karanevAle sUtrase strIvediyoMke alpa honeke kAraNakA stokapanA jAnA jAtA hai / aura isIse sAsAdanasamyagdRSTi Adikake bhI stokapanA siddha ho 1 paryAptamanuSyarAzeH tricaturbhAgo mAnuSaNi dravyatrINAM parimANaM bhavati / go. jI. 159 TIkA, Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262) chakkhaDAgame jIvANaM [1, 2, 50. havadi / Navari ettiyaM tesi pamANamidi Na Navade, saMpahi uvaesAbhAvAdo / maNusaapajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? asaMkhenA // 50 // ettha Nivyatti-apajatte mottUNa laddhi-apajjattANaM gahaNaM kAyavvaM / kudo ? ettha gunnpddivnnnnpmaannpruuvnnaabhaavnnnnhaannuvvttiido| sAmaNNeNa avagada-asaMkhejjasavisesaparUvaNamuttarasuttamAha asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 51 // edassa suttassa attho puvvaM bahuso parUvido tti puNo Na vuccade puNaruttabhaeNa / khetteNa seDhIe asNkhejdibhaago| tisse seDhIe AyAmo asaMkhejjAo joynnkoddiio| maNusa-apaujattehi rUvA pakkhittehi seDhimavahiradi aMgulavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa // 52 // idi edaM vayaNaM Na ghaDade, phalAbhAvA / saMte saMbhave viyahicAre ca visesaNamatthavaMtaM AtA hai| paraMtu itanI vizeSatA hai ki una sAsAdanasamyagdRSTi Adi yonimatiyoM kA pramANa itanA hai, yaha nahIM jAnA jAtA hai, kyoMki, isa kAla meM isaprakArakA upadeza nahIM pAyA jAtA hai| labdhyaparyApta manuSya dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 50 // yahAM para nirvRtyaparyAptakoMko grahaNa na karake labdhyaparyAptakoMkA grahaNa karanA cAhiye, kyoMki, guNasthAnapratipanna jIvoMke pramANake prarUpaNakA abhAva anyathA bana nahIM sakatA hai / aparyApta manuSya rAzi asaMkhyAtarUpa hai yaha bAta sAmAnyarUpase to jAna lI, para vizeSarUpase usakA jJAna nahIM huA, ataH usa asaMkhyAtake vizeSarUpase prarUpaNa karane ke liye AgekA sUtra kahate haiM kAlakI apekSA labdhaparyApta manuSya asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahata hote haiM // 51 // isa sUtrakA artha pahale anekavAra kaha Aye haiM, ataH punarukta doSake bhayase punaH nahIM kahate haiN| kSetrakI apekSA jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa labdhaparyApta manuSya haiM / usa jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa zreNIkA AyAma asaMkhyAta karor3a yojana hai| sUcyaMgulake tRtIya vargamUla guNita prathama vargamUlako zalAkArUpase sthApita karake rUpAdhika labdhaparyAptaka manuSyoMke dvArA jagazreNI apahRta hotI hai // 52 // zaMkA-~~yaha sUtra-vacana ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, isa vacanakA koI phala nahIM Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 52. ] davyamANAgame maNugadipamANaparUvaNaM [ 263 bhavadi / ettha puNa saMbhavo Neva idi / parihAro buccade | sutteNa viNA seDhI asaMkheajoyaNakoDiyamANo hodi ttiNa jANijade, tado asaMkhejjAo joyaNakoDIo seDhipamANamidi jANAvaNaTTamidaM vayaNaM / pariyammAdo asaMkhejjAo joyaNakoDIo seDhIe pamANamavagadamidi ce Na, edassa suttassa baleNa pariyammapattado / ahavA seDhIe asaMkhedibhAgo vi seThI buccade, avayaviNAmassa avayave pavRttidaMsaNAdo / jahA gAmegade se daddhe gAmo daddha idi | ahavA evaM saMbaMdho kAyavvo / tisse seThIe asaMkhejadibhAgassa AyAmo dattaNaM asaMkhejjAo joyaNakoDIo hodi ti / apajjattaehi rUpakkhittaehi rUvA pakkhiehi rUvaM pakkhittaehiM titisu vi pAdesu rUvAhiyapajjattarAsI pakkhividavvo / puNo hi vAhiyamaNusapajjattarAsimavaNide maNussApajjattA hoMti / aMgulavaggamUlaM ca taM tadiyavaggamUlaguNidaM ca aMgulavaggamUlatAdiyavaggamUlaguNidaM teNa salAgabhUdeNa seDhI avahirijjaditti jaM vRttaM hodi / hai / vyabhicArakI saMbhAvanA hone para hI vizeSaNa phalavAlA hotA hai / paraMtu yahAM para to usakI saMbhAvanA hI nahIM hai ? samAdhAna - Age pUrvokta zaMkAkA parihAra karate haiM / sUtrake vinA 'jagazreNI ke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa zreNI asaMkhyAta karor3a yojanapramANa hai ' yaha nahIM jAnA jAtA hai, ataH jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa zreNIkA pramANa asaMkhyAta karor3a yojana hai, isakA jJAna karAneke liye ukta vacana diyA hai / zaMkA- jagazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa zreNIkA AyAma asaMkhyAta karor3a yojana hai, yaha parikarma se jAnA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, isa sUtra ke balase parikarma kI pravRtti huI hai / athavA, jagazreNI ke asaMkhyAtaveM bhAga ko bhI zreNI kahate haiM, kyoMki, avayavI ke nAmakI avayava meM pravRtti dekhI jAtI hai / jaise, grAmake eka bhAgake dagdha hone para grAma jala gayA aisA kahA jAtA hai / athavA, isaprakArakA saMbandha kara lenA cAhiye ki usa zreNIke asaMkhyAtaveM aisi AyAma arthAt laMbAI asaMkhyAta karor3a yojana hai / ' apajjattarahi ruvapakkhittaehi rUvA pakkhittaehi rUvaM pavikhattaehi ' ina tInoM bhI sthAnoM meM kisI bhI vacanase rUpAdhika paryApta manuSya rAzikA prakSepa karanA cAhiye / punaH labdhamaise rUpAdhika paryApta manuSya rAzi ghaTA dene para labdhaparyApta manuSyoMkA pramANa hotA hai / sUcyaM pratha vargamUlako tRtIya vargamUla se guNita karake jo labdha Ave zalAkArUpa usa rAzise jagazreNI apahRta hotI hai, yaha isa sUtrakA abhiprAya hai / vizeSArtha - 1- sAmAnya manuSyarAzike pramANa meMse paryApta manuSyarAzikA pramANa ghaTA dene para labdhyaparyApta manuSyarAzikA pramANa zeSa rahatA hai| sUcyaMgulake prathama aura tRtIya vargamUlake paraspara guNA karanese jo rAzi Ave usase jagazreNIko bhAjita karake labdha Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 26. chakkhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 52. bhAgAbhAgaM vttissaamo| maNusarAsimasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA maNusa-apajattA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA maNusiNImicchAiTThI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA maNusapajjattamicchAiTThI hoti / (sesaM saMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA asaMjadasammAidviNo hoti|) sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sammAmicchAiTiNo hoti / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiTTiNo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA saMjadAsajadA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA pamattasaMjadA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA apamattasaMjadA hoMti / uvari ogha / / appAbahugaM tivihaM, satthANaM parasthANaM savaparatthANaM cedi / tattha satthANaM vattaissAmo / savvatthovo maNusamicchAiDiavahArakAlo / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / ke guNagAro ? sagadavvassa asaMkhejadibhAgo / ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlo / ahavA seDhIe asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo? sagaavahAra rAzimeMse eka kama kara dene para sAmAnya manuSyarAzikA pramANa AtA hai aura isameMse paryApta manuSyarAzikA pramANa ghaTA dene para labdhyaparyApta manuSyarAzikA pramANa AtA hai| aba bhAgAbhAgako batalAte hai- manudhyarAzike asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa aparyApta manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa manuSyanI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa manuSya paryApta mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa asaMyatasamyagdRSTi manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa samyagmithyAdRSTi manuSya hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta bhAga ra unase bahubhAgapramANa sAlAdanasamyagdRSTi manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unase bahubhAgapramANa saMyatAsaMyata manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa pramattasaMyata manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa apramattasaMyata manuSya haiN| isake Upara sAmAnya prarUpaNAke samAna bhAgAbhAga jAnanA caahiye| alpabahutva tIna prakArakA hai, svasthAna alpabahutva, parasthAna alpabahutva aura sarva parasthAna alpabahutva / unameMse svasthAna alpabahutvako batalAte haiM- manuSya mithyAdRSTi avahArakAla sabase stoka hai / unhIM manuSya mithyAdRSTiyoMkA dravyapramANa avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apane drabyakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? apanA avahArakAla pratibhAga hai| athavA, jagazreNIkA asakhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? apane avahArakAlakA varga pratibhAga hai| athavA, pratarAMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 52.] davvapamANANugame maNusagadiappAbahugaparUvaNaM [265 kaalvggo| ahavA padaraMgulassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi sUciaMgulANi / ketiyamettANi ? vidiyavaggamUlamattANi / seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro? sgavhaarkaalo| evaM maNusaapajjattANaM pi satthANappAbahugaM vattavyaM / sAsaNAdINaM satthANaM Natthi / maNusapajjatta-maNusiNINaM pi Natthi satthANappAbahugaM / / paratthANe payadaM- savvatthovA cattAri uvsaamgaa| paMca khavagA sNkhejjgunnaa| sajogikevalI saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / saMjadAsajadA sNkhejjgunnaa| sAsaNasammAiTThI sNkhejgunnaa| sammAmicchAiTThI sNkhejgunnaa| asaMjadasammAiTThI saMkhejjaguNA / tado micchAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? sagaavahArakAlassa saMkhejadibhAgo / ko paDibhAgo ? asaMjadasammAiTTiNo / tasseva davamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? puvmnnido| seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? putvaM bhnnido| maNusapajjattesu samvatthovA cattAri uvasAmagA / paMca khavagA saMkhejjaguNA / evaM jAva asaMjadasammAiTTi tti / tado micchAiTThidavvaM saMkhejjaguNaM / ko guNakAra hai jo pratarAMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga asaMkhyAta sUcyaMgulapramANa hai| asaMkhyAta sUcyaMguloMkA pramANa kitanA hai? sUcyaMgulake dvitIya vargamUlapramANa hai| manuSyamithyAdRSTi dravyase jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai| isIprakAra manuSya labdhaparyAptoMke svasthAna alpabahutvakA bhI kathana karanA cAhiye / sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnavartI manuSyoMkA svasthAna alpabahutva nahIM hai| usIprakAra paryApta manuSya aura manuSyaniyokA bhI svasthAna alpabahutva nahIM hai| aba parasthAna alpabahutvakA Azraya lekara prakRta viSayakA varNana karate hai-cAroM guNasthAnavartI upazAmaka sabase stoka haiN| pAMcoM guNasthAnavartI kSapaka saMkhyAtaguNe haiN| sayogikevalI kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata jIva sayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiN| pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| saMyatAsaMyata manuSya pramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| sAsAdanasamyagdRSTi manuSya saMyatAsaMyata manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| samyagmithyAdRSTi manuSya sAsAdanasamyagdRSTi manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| asaMyatasamyagdRSTi manuSya samyagmithyAdRSTi manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| asaMyatasamyagdRSTi manuSyoM ke pramANase manuSya mithyAdRSTi avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apane avahArakAlakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? asaMyatasamyagdRSTi manuSyoMkA pramANa pratibhAga hai / unhIM mithyAdRSTi manuSyoMkA dravyapramANa avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? pahale kaha Aye hai| manuSya mithyAdRSTi dravyapramANase jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? pahale kaha Aye haiN| manuSya paryAptakoMmeM cAroM guNasthAnavartI upazAmaka sabase thoDe haiN| pAMcoM guNasthAnavartI kSapaka upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| isIprakAra uttarottara asaMyatasamyagdRSTi taka alpabahutva samajhanA caahiye| asaMyatasamyagdRSTi manuSyoMke pramANase Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 ] chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 53. guNagAro ? saMkhejjA samayA / evaM ceva maNusiNIsu vi paratthANaM vattavvaM / savvaparatthANe payadaM- savvatthovA ajogikevlinno| cattAri uvasAmagA saMkhejaguNA / cattAri khavagA saMkhejjaguNA / sajogikevalI saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA sNkhejjgunnaa| pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / saMjadAsaMjadA sNkhejjgunnaa| sAsaNasammAiTThiNo saMkhejjaguNA / sammAmicchAidviNo saMkhejaguNA / asaMjadasammAiTThiNo sNkhejgunnaa| maNusapajjattamicchAiTThiNo saMkhejjaguNA / maNusiNImicchAiTThiNo saMkhejjaguNA / maNusaapajattaavahArakAlo asNkhejgunno| maNusaapajattadavyamasaMkhejaguNaM / uvari jAva logo ti tAva jANiUNa vattavyaM / maNusiNIguNapaDivaNNANaM pamANamettiyamidi NAvahAridaM, tamhA savvaparatthANappAbahue tesiM parUvaNA Na kdaa| evaM maNusagaI smttaa| devagaIe devesu micchAiTTI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 53 // mithyAdRSTi paryApta manuSyoMkA dravyapramANa saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / isIprakAra manuSyaniyoM meM bhI parasthAna alpabahutvakA kathana karanA caahiye| . aba sarva parasthAnameM alpabahutvakA kathana prakRta hai- ayogikevalI manuSya sabase stoka haiN| cAroM guNasthAnavartI upazAmaka ayogiyoMse saMkhyAtaguNe haiN| cAroM guNasthAnavartI kSapaka upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| sayogikevalI kSapoMse saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata manuSya sayogiyoMse saMkhyAtaguNe haiM / pramattasaMyata manuSya apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / saMyatAsaMyata manuSya pramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| sAsAdanasamyagdRSTi manuSya saMyatAsaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| samyagmithyAdRSTi manuSya sAsAdanasamyagdRSTiyoMse saMkhyAtaguNe haiM / asaMyatasamyagdRSTi manuSya samyagmithyASTiyoMse saMkhyAtaguNe haiM / manuSya paryApta mithyAdRSTi jIva asaMyatasamyagdRSTiyoMse saMkhyAtaguNe haiN| manuSyanI mithyAdRSTi jIva paryApta manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| manuSya aparyApta avahArakAla manuSyanI mithyAdRSTiyoMse asaMkhyAtaguNA hai| manuSya aparyAptoMkA dravya unhIMke avahArakAlase asaMkhyAta guNA hai / isake Upara loka taka jAnakara alpabahutvakA kathana karanA caahiye| guNasthAnapratipanna manaSyaniyoMkA pramANa itanA hai. yaha nizcita nahIM hai, isaliye sarva parasthAna alpabahutvakA kathana karate samaya guNasthAnapratipanna unake pramANakI prarUpaNA nahIM kii| isaprakAra manuSyagatikA kathana samApta huaa| devagatipratipanna devoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 53 // Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 53 ] davvapamANANugame devagadipamANapakhavaNaM [267 ettha devagaigahaNeNa sesagaipaDiseho kado havadi / devesu tti kyaNeNa tattha dvidadavvapaDiseho kado hvdi| micchAiTTi tti vayaNeNa sesaguNahANapaDiseho kado hvdi| davyapamANeNetti vayaNeNa khettAdipaDiseho kado havadi / kevaDiyA idi vayaNeNa suttassa pamANattaM sUcidaM hvdi| asaMkhejjA idi vayaNeNa saMkhejANatANaM paDiNiyattI kado hvdi| kimasaMkheja NAma ? jo rAsI egegarUve avaNijamANe NihAdi so asNkhejo| jo puNa Na samappai so rAsI aNaMto / jadi evaM to vayasahidasakkhayaaddhapoggalapariyaTTakAlo vi asaMkhejo jAyade ? hodu NAma / kathaM puNo tassa addhapoggalapariyadRssa aNaMtavavaeso ? idi ce Na, tassa uvyaarnnibNdhnnttaado| taM jahA- aNaMtassa kevalaNANassa visayattAdo addhapoggalapariyakAlo vi aNaMto hodi / kevalaNANavisayattaM paDi visesAbhAvA savvasaMkhANANamaNaMtattaNaM jAyade ? ce Na, ohiNANavisayavadirittasaMkhANe aNaNNavisayattaNeNa tduvyaarpvuttiido| ahavA jaM saMkhANaM paMciMdiyavisao taM saMkhejja sUtrameM devagati padake grahaNa karanese zeSa gatiyoMkA pratiSedha ho jAtA hai| 'devoMmeM ' aisA vacana denese devaloka meM sthita anya dravyoMkA pratiSedha ho jAtA hai / 'mithyAdRSTi' isa vacanase anya guNasthAnoMkA pratiSedha ho jAtA hai| 'dravyapramANakI apekSA ' isa vacanase kSetra Adi pramANoM kA pratiSedha ho jAtA hai / 'kitane haiM ' isa pacanase sUtrakI pramANatA sUcita ho jAtI hai| ' asaMkhyAta haiM' isa pacanase saMkhyAta aura ananta saMkhyAkI nivRtti ho jAtI hai| zaMkA- asaMkhyAta kise kahate haiM, arthAt anantase asaMkhyAtameM kyA bheda hai ? samAdhAna- eka eka saMkhyAke ghaTAte jAne para jo rAzi samApta ho jAtI hai vaha asaMkhyAta hai aura jo rAzi samApta nahIM hotI hai vaha ananta hai| zaMkA - yadi aisA hai to vyayasahita honese nAzako prApta honevAlA ardhapudgala parivartana kAla bhI asaMkhyAtarUpa ho jAyagA ? samAdhAna-ho jaao| zaMkA-to phira usa ardhapudgala parivartanarUpa kAlako ananta saMzA kaise dI gaI hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, ardhapudgala parivartanarUpa kAlako jo ananta saMjJA dI gaI hai vaha upacAranimittaka hai| Age usIkA spaSTIkaraNa karate haiM- anantarUpa kevalajJAnakA viSaya honese ardhapudgala parivartanakAla bhI ananta hai, aisA kahA jAtA hai| - zaMkA-kevalajJAnake viSayatvake prati koI vizeSatA na honese sabhI saMkhyAoMko anantatva prApta ho jAyagA? samAdhAna-nahIM, kyoMki, jo saMkhyAeM avadhijJAnakA viSaya ho sakatI hai unase atirikta UparakI saMkhyAeM kevalajJAnako chor3akara dUsare aura kisI bhI jJAnakA viSaya nahIM ho sakatI haiM, ataeva aisI saMkhyAoM meM anantatvake upacArakI pravRtti ho jAtI hai| athavA, jo saMkhyA pAMcoM indriyoMkA viSaya hai vaha saMkhyAta hai| usake Upara jo saMkhyA avadhizAmakA viSaya Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ 268 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 54. NAma | tado uvari jamohiNANavisao tamasaMkhejjaM NAma / tado uvari jaM kevalaNANasseva visao tamarNataM NAma / saMpahi suhumadaraparUvaNaDumuttarasuttamAha asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi ussappiNIhi avahiraMti kAle // 54 // nAdatthamidaM sutaM / khette padarassa veLappaNNaMgulasyavaggapaDibhAgeNaM // 55 // devamicchAiTThi tti aNuvaTTade | aMgulamidi butte ettha sUciaMgulaM ghettavvaM / sada hai vaha asaMkhyAta hai / usake Upara jo kevalajJAnake viSayabhAva ko hI prApta hotI hai vaha ananta hai / aba atisUkSma prarUpaNA ke prarUpaNa karane ke liye AgekA sUtra kahate haiMkAlakI apekSA mithyAdRSTi deva asaMkhyAtA saMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsapiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 54 // isa sUtra kA artha pahale batalAyA jA cukA hai / kSetrakI apekSA jagata ke dosau chappana aMguloMke vargarUpa pratibhAga se deva mithyArAzi AtI hai, arthAt dosau chappana sUcyaMgulake vargarUpa bhAgahArakA jagapratara meM bhAga dene para deva mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai // 55 // vizeSArtha - yadyapi dosau chappana sUcyaMguloM ke vargakA bhAga jagapratara meM dene se jyotiSI devoMkI saMkhyA AtI hai, phira bhI vyantara Adi zeSa devoMkA pramANa jyotiSI devoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra hai, isaliye yahAM para dravyArthika nayakI apekSA saMpUrNa devarAzikA pramANa pUrvokta kahA hai / vizeSarUpase vicAra karane para to dosau chappana sUcyaMguloM ke vargakA jagapratara meM bhAga dene para jo labdha Ave usase kucha adhika saMpUrNa devoMkA pramANa hai, aisA samajhanA cAhiye / sAtha hI yaha bhI dhyAna meM rakhanA cAhiye ki yahAM jIvadvANameM caudaha mArgaNAoM meM midhyAdRSTi Adi guNasthAnoMkI apekSA pRthak pRthak saMkhyA batalAI hai / isaliye usa usa mArgaNA meM sAmAnya saMkhyA ke pramANase midhyAdRSTike pramANako kucha kama kahanA cAhiye thA / paraMtu vaisA na kaha kara sAmAnya saMkhyAkA pramANa hI yahAM prAyaH kara mithyAdRSTi rAzikA pramANa kahA hai so yaha kathana bhI dravyArthika nayakI apekSAse hI sarvatra samajhanA cAhiye / vizeSarUpase vicAra karane para to sAmAnya saMkhyA ke pramANameMse guNasthAnapratipanna jIvoMke pramANako ghaTA dene para hI mithyAdRSTi rAzikA pramANa hogA / yahAM para deva midhyAdRSTi padakI anuvRtti huI hai| sUtra meM ' aMgula ' aisA sAmAnya pada 1 devagatau devA mithyAdRSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH pratarAsaMkhyeyamAgapramitAH / sa. si. 1, 8. Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 56.] davyapamANANugame devagadipamANapakhvaNaM [ 269 saddo veNhaM visesaNaM havadi, Na chappaNNassa / vehi visesidachappaNNasadassa gahaNaM pasajjadi tti Na ca evaM, aNidvattAdo / paDibhAgo bhAgahAro / tado vesayachappaNNaMgulavaggeNa jagapadare khaMDide tattha egakhaMDeNa tullA devamicchAiTThI hoti tti jaM vuttaM hodi / paNNadvisahassapaMcasaya-chattIsapadaraMgulANi bhAgahAra kaTTa jagapadarassuvari khaMDidAdao paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTThINaM vttvyaa| sAsaNasammAiTThi-sammAmicchAiTi-asaMjadasammAiTThINaM oghaM edesiM devaguNapaDivaNNANaM parUvaNA sAmaNNeNa oghaguNapaDivaNNadavvapamANaparUvaNamaNuharadi tti ogheNetti bhaNidaM / pajjavaTTiyaNae avalaMbijjamANe asthi viseso, aNNahA sesgigunnpddivnnnnaannmbhaavppsNgaa| taM visesaM vttissaamo| taM jahAAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa oghaasaMjadasammAiTiavahArakAlaM khaMDeUNa laddhaM tamhi ceva pakkhitte devaasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / tamAvaliyAe asaM kahane para yahAM usase sUcyaMgulakA grahaNa karanA caahiye| zata zabda dokA vizeSaNa hai, chappanakA nhiiN| yadi koI kahe ki do viziSTa chappanasaukA grahaNa ho jAnA cAhiye so bAta nahIM hai, kyoki, aisA mAnanA iSTa nahIM hai| pratibhAgakA artha bhAgahAra hai, ataH yaha abhiprAya huA ki dosau chappana sUcyaMguloMke vargase jagapratarake khaMDita karane para unameM se eka khaMDake barAbara deva mithyAdRSTi jIva hote haiN| peMsaTha hajAra pAMcasau chattIsa pratarAMguloMko bhAgahAra karake jagapratarake Upara khaMDita Adiko paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMke khaMDita Adikake samAna kahanA caahiye| sAsAdanasamyagdRSTi, samyamithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi sAmAnya devoMkA dravyapramANa ogha prarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga hai // 56 // ina guNasthAnapratipanna devoMkI saMkhyA-prarUpaNA sAmAnyarUpase guNasthAnapratipanna sAmAnya jIvoMkI saMkhyA prarUpaNAkA anukaraNa karatI hai, ataeva 'oghase aisA kahA hai| paryAyArthika nayakA avalambana karane para to vizeSatA hai hI, anyathA zeSa gatisaMbandhI guNasthAnapratipanna jIvoMke abhAvakA prasaMga A jAtA hai| Age usI vizeSatAko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai ___ApalIke asaMkhyAtaveM bhAgase sAmAnya asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlako khaMDita karake jo labdha Ave use usI sAmAnya asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlameM milA dene para deva bhasaMyatasamyagdRSTiyoMkA apahArakAla hotA hai| usa deva asaMyatasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako 2 sAsAdanasamyagdRSTi-samyagmidhyAdRSTayasaMyatasamyagdRSTayaH patyopamAsaMkhyeyabhAgapramitAH sa. si. 1.8. Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270) chakkhaDAgame jIvahANaM [1, 2, 57. khejadibhAeNa guNide devasammAmicchAiTiavahArakAlo hodi / taM saMkhejjarUvehi guNide devasAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi / edehi avahArakAlehi palidovamassuvari khaMDi. dAdao puvvaM va vattavvA / bhavaNavAsiyadevesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 57 // edassa suttassa attho sugmo| asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahirati kAleNa // 28 // edassa vi attho sugamo ceva / khetteNa asaMkhejAo seDhIo padarassa asNkhejjdibhaago| tesiM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulaM aMgulavagamUlaguNideNa // 59 // edassa aisuhumasuttassa vivaraNaM vuccade / asaMkhejjAsaMkhejjamaNeyaviyappaM / tattha AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para deva samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| usa deva samyagmithyAdRSTi avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para deva sAsA. danasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ina avahArakAloMke dvArA palyopamake Upara khaMDita AdikakA kathana pahaleke samAna kahanA caahiye| bhavanavAsI devoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 57 // isa sUtrakA artha sugama hai| kAlakI apekSA mithyAdRSTi bhavanavAsI deva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 58 // isa sUtrakA bhI artha sugama hI hai| kSetrakI apekSA bhavanavAsI mithyAdRSTi deva asaMkhyAta jagazreNIpramANa haiM jo asaMkhyAta jagazreNiyAM jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| una asaMkhyAta jagazreNiyoMkI viSkaMbhasUcI, sUcyaMgulako sUnyaMgulake prathama vargamUlase guNita karake jo labdha Ave, utanI hai // 59 // atyanta sUkSma arthakA pratipAdana karanevAle isa sUtrakA vivaraNa likhA jAtA hai1 asaMkhemjA asurakumArA jAva asaMkhejjA thnniykumaaraa| anu. dvA. sU. 141, pR. 179. 2 pratiSu 'saMkhejjAsaMkhejjAhi ' iti pAThaH / 3 ghaNaaMgulapadamapadaMxx soTisaMguNaM xx / bhavaNexx devANaM hodi parimANaM / go. jI. 161. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 60.] davvapamANANugame devagadipamANaparUvaNaM [271 asaMkhejjAo seDhIo idi vuttaM jagapadaramAI kAUNa uvarima-asaMkhejjAsaMkhejjaviyappapaDisehaTuM / padarassa asaMkhejadibhAgo vi aNeyaviyappo idi kaTTa taM NiNNayaha seDhINaM vikkhaMbhamUI uttaa| tisse pamANaM vuccde| aMgulaM aMgulabaggamUlaguNidaM bhavaNavAsiya micchAidvivikkhaMbhasaI havadi tti saMbaMdheyavvaM / ghaNaMgulapaDhamavaggamUlamidi jaM vuttaM hodi / aMgulavaggamUlaguNideNetti taiyANideso kadhaM ghaDade ? paDhamAvihattIe aDhe eso taiyANideso dtttthvo| aNNattha Na evaM dissadIdi ce Na, 'vechappaNNaMgulasadavaggapaDibhAgeNa' iccAdisu suttesuvalaMbhA / ahavA Nimitte esA taiyAvihattI daDavyA / aMgulavaggamUlaguNaNakAraNeNa jamuppaNNaMgulaM sA vikkhaMbhasUI hodi tti jaM vuttaM hodi / edAe vikkhaMbhasUIe jagaseDhiM guNide bhavaNavAsiyamicchAidvipamANaM hodi / . sAsaNasammAiTThi-sammAmicchAiTi--asaMjadasammAihiparUvaNA oghaM // 60 // asaMkhyAtAsaMkhyAta aneka prakArakA hai, isaliye jagapratarako Adi karake uparima asaMkhyAtAsaMkhyAtake vikalpoMkA pratiSedha karane ke liye bhavanavAsI mithyAdaSTi devoMkA pramANa asaMkhyAta jagazreNipramANa kahA hai| vaha jagapratarakA asaMkhyAtavAM bhAga bhI aneka prakArakA hai aisA samajhakara usakA nirNaya karaneke liye una asaMkhyAta jagazreNiyoMkI viSkaMbhasUcI khii| Age usa viSkaMbhasUcIkA pramANa kahate haiM- sUcyaMgulako sUcyaMgulake prathama vargamUlase guNita karake jo labdha Ave itanI bhavanavAsI mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI hai, aisA isa kathanakA saMbandha karanA caahiye| jo viSkabhaMsUcI ghanAMgulake prathama vargamUlapramANa hai, yaha isa kathanakA abhiprAya hai| zaMkA-'aMgulavaggamUlaguNideNa' isaprakAra yahAM tRtIyA vibhaktikA nirdeza kaise bana sakatA hai? samAdhAna-prathamA vibhaktike arthameM yaha tRtIyA vibhaktikA nirdeza jAnanA cAhiye / zaMkA- dUsarI jagaha aisA nahIM dekhA jAtA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, 'vechappaNNaMgulasadavaggapaDibhAgeNa ' ityAdika sUtroMmeM prathamA vibhaktike arthameM tRtIyA vibhakti dekhI jAtI hai / athavA nimittarUpa arthameM yaha tRtIyA vibhakti jAnanA caahiye| jisase yaha abhiprAya huA ki aMgulake vargamUlake guNanakAraNase jo aMgula utpanna ho tatpramANa bhavanavAsI mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI hai| isa viSkaMbhasUcIse jagazreNIke guNita karane para bhavanavAsI mithyAdRSTiyoMkA pramANa hotA hai| sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi bhavanavAsI jIvoMkI prarUpaNA sAmAnya prarUpaNAke samAna hai // 6 // Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 61. davvaTTiyaNae avalaMbijjamANe ogheNa saha egattadaMsaNAdo / paJjavaTThiyaNae avalaMbijjamANe asthi viseso taM purado bhaNissAmo / vANaveMtaradevesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA edassa thUlatthassa suttassa attho sugmo|| asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 62 // edassa vi suhumatthasuttassa attho Navvade / khetteNa padarassa saMkhejjajoyaNasadavaggapaDibhAeNa // 63 // edassa aisuhumaparUvaNaTThamAgadasuttassa attho vuccde| padarassedi vihajjamANarAsiNiddeso / saMkhejjajoyaNasadavaggapaDibhAeNetti laddhaNiddeso / padarassa saMkhejjajoyaNa dravyArthika nayakA avalamba karane para ogha prarUpaNAke sAtha guNasthAnapratipanna bhavanavAsI prarUpaNAkI ekatA arthAt samAnatA dekhI jAtI hai| paraMtu paryAyArthika nayakA avalambana karane para to ukta donoM prarUpaNAoM meM vizeSatA hai hii| usa vizeSatAko Age btlaaveNge| _vAnavyantara devoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta sthUla arthakA pratipAdana karanevAle isa sUtrakA artha sugama hai| kAlakI apekSA vAnavyantara deva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 62 // sUkSma arthakA pratipAdana karanevAle isa sUtrakA bhI artha jJAta hai| kSetrakI apekSA jagapratarake saMkhyAtasau yojanoMke vargarUpa pratibhAgase vAnavyantara mithyAdRSTi rAzi AtI hai, arthAt saMkhyAtaso yojanoMke vargarUpa bhAgahArakA jagapratarameM bhAga dene para jo labdha Ave utane vAnavyantara mithyAdRSTi deva haiM // 63 // ati sUkSma arthakA pratipAdana karaneke liye Aye hue isa sUtrakA artha kahate haiMsUtrameM 'padarassa' isa padase apahriyamANa rAzikA nirdeza kiyA hai| 'saMkhejjajoyaNasadavaggapaDibhAeNa' isa padase bhAgahAra rAzike pratipAdanapUrvaka labdha rAzikA nirdeza kiyA hai| 1 asakhijjA vaannmNtraa| anu, dvA. sU. 141 patra 179. 2 tiNNisayajoyaNANaM xx| kadihidapadaraM veMtaraparimANaM // go. jI. 160. saMkhejjajAyaNANaM sUhapaese hiM mAio pyro| vaMtarasurehiM hIraha evaM ekekamee Na // pazcasaM. 2, 14. Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 63.] davvapamANANugame devagadipamANaparUvaNaM [273 sayavaggapaDibhAgo vANaveMtaramicchAiTThidavvapamANaM hodi / paDibhAgo idi kiM vuttaM havadi ? saMkhejjajoyaNasayavaggamettajagapadarassa bhAgesu egabhAgo paDibhAgo NAma / paDibhAgasaddo bhAgahArammi vaTTamANo kajje kAraNovayAreNa laddhammi vaTTadi tti ghettavvaM / ettha paDhamAe vihattIe aDhe tadiyA daTTayA / ahavA esa Nideso paDhamAvihattI ceva jahA havadi tahA sAheyavyo / saMkhejajoyaNetti vutte tiNNijoyaNasayamaMgulaM kAUNa vaggide jo uppajjadi rAsI so ghettavyo / tassa pamANaM paMca koDAkoDisayANi tIsakoDAkoDIo caurAsIdikoDisayasahassANi solasakoDisahassANi ca bhavadi / jadi joNiNINamavahArakAlo tappAoggasaMkhejjarUvaguNidachajjoyaNasayamaMgulavaggametto havadi to vANaveMtaramicchAiTThINaM pi avahArakAlo ettiyapadaraMgulametto havadi / adha jadi paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTThINamavahArakAlo chajjoyaNasayaaMgulavaggametto ceva to vANaveMtaramicchAiDiavahArakAleNa' tiNNijoyaNasayaMgulavaggassa saMkhejadibhAeNa hodavvaM, aNNahA appAbahugasutteNa saha virohAdo / edeNa avahArakAleNa jagapadare bhAge hide isakA yaha tAtparya huA ki jagapratarameM saMkhyAtasau yojanoMke vargakA bhAga dene para jo pratibhAga Ave utanA vANavyantara mithyAdRSTi devoMkA pramANa hai| zaMkA-pratibhAga isa padase yahAM kyA kahA gayA hai ? samAdhAna - saMkhyAtasau yojanoMke vargakA jitanA pramANa ho utane jagapratarake bhAga karane para unameMse eka bhAgarUpa pratibhAga hai| arthAt pratibhAga zabdase yahAM labdharUpa artha liyA gayA hai| yadyapi pratibhAga zabda bhAgahArarUpa arthameM rahatA hai to bhI kAryameM kAraNake upacArase yahAM labdhameM usakA grahaNa karanA caahiye| yahAM prathamA vibhAktike arthameM tRtIyA vibhAkti jAnanA cAhiye / athavA, '-paDibhApaNa' yaha nirdeza prathamA vibhaktirUpa jisaprakAra hove usaprakAra siddha kara lenA caahiye| sUtrameM 'saMkhyAta yojana' aisA kahane para tInasau yojanoMke aMgula karake vargita karane para jo rAzi utpanna ho vaha rAzi lenA caahiye| una aMguloMkA pramANa pAMcasau koDAkor3I, tIsa kor3Akor3I, caurAsI lAkha kor3I aura solaha hajAra kor3I 53084160000000000 hai| yadi tiryaMca yonimatiyoMkA avahArakAla tadyogya saMkhyAta guNita chahasau yojanoMke aMgulokA vargamAtra ho to vANavyantara mithyAdRSTiyoMkA bhI avahArakAla itane arthAt tInasau yojanoMke aMguloMke vargarUpa pratarAMgulapramANa ho sakatA hai| aura yadi paMcendriya tiryaca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla chahasau yojanoMke aMguloMke vargamAtra hI hai to vANavyantara mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla tInasau yojanoMke kiye gaye aMguloMke vargake saMkhyAtaveM bhAga honA cAhiye, anyathA alpabahutvake sUtrake sAtha isa kathanakA virodha AtA hai| 1 pratiSu ' avahArakAlo ' iti pAThaH / Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 274 ] vANavaitaramicchA idvipamANamAgacchadi / chakkhaMDAgame jIvANaM sAsaNasammAiDa - sammAmicchAiTTi - asaMjadasammAiTThI oghaM [ 1, 2, 64. // 64 // davvaDiyaNae avalaMbijjamANe keNa vi aMseNa visesAbhAvAdo oghattamidi buccade / pajjavaDiyaNae avalaMbijjamANe asthi viseso / taM visesaM purado bhaNissAmA | ukta avahArakAlase jagapratarake bhAjita karane para vANavyantara mithyAdRSTiyoM kA pramANa AtA hai / vizeSArtha- - vANavyantara devoMkA avahArakAla tInasau yojanoMke aMguloMkA varga hai aura paMcendriya tiryaca yonimatiyoMkA avahArakAla chahasau yojanoM ke aMguloMkA varga hai / tIna sau yojanoMke pratarAMgula 53084160000000000 hote haiM aura chahasau yojanoMke pratarAMgula 212336640000000000 hote haiN| kisI vivakSita rAzi ke vargase usa rAzise dUnI rAzikA varga caugunA hotA hai| jaise 4 ke varga 16 se, 4 ke dUne 8 kA varga 64 caugunA hai| tathA kisI eka bhAjyameM 8 ke varga 64 kA bhAga denese jo labdha AyagA, 4 ke varga 16 kA bhAga denese pUrvoka labdhase caugunA hI labdha AyagA / isIprakAra yahAM tInasau yojanoM ke pratarAMguloMse chadasau yojana pratarAMgula caugune hote haiM, ataeva chahasau yojanoMke pratarAMguloMkA jagapratara meM bhAga denese tiryaca yonimatiyoM kA jitanA pramANa labdha AyagA, usase, tInasau yojanoMke pratarAMguloMkA usI jagapratara meM bhAga dene para vANavyantara devoMkA pramANa, caugunA hI laghdha AtA hai para alpabahutva anuyogadvAra meM tithaMca yonimatiyoMse vANavyantara deva saMkhyAtaguNe kahe haiM aura unhIMkI devIyAM devoMse saMkhyAtaguNI kahI haiM / devagatimeM nikRSTa devake bhI basa deviyAM hotI haiM / isaprakAra AgamAnusAra tiryaca yonimatiyoMke pramANase vANavyantara devoMkA pramANa 1+32 = 33 guNese adhika hI honA cAhiye para pUrvokta bhAgahAra ke anusAra caugunA hI AtA hai| isase pratIta hotA hai ki ukta donoM bhAgaddAroMmeMse koI eka bhAgahAra asatya hai / yadi vANavyantaroMkA bhAgaddAra satya hai aisA mAna liyA jAtA hai to yonimatiyoMkA bhAgahAra chahasau yojana ke pratarAMguloMse saMkhyAtaguNA honA cAhiye aura yadi tiryaMca yonimatiyoM kA bhAgahAra satya mAna liyA jAya to vANavyantaroMkA bhAgahAra tInasau yojanoMke pratarAMguloMkA saMkhyAtavAM bhAga honA cAhiye / I sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi vANavyantara deva sAmAnya prarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 64 // dravyArthika nayakA avalambana karane para kisI bhI prakArase guNasthAnapratipanna sAmAnya prarUpaNA aura guNapratipanna vANavyantaroMkI prarUpaNA meM vizeSatA na honese guNasthAnapratipanna vANavyantaroMkI prarUpaNA guNasthAnapratipanna sAmAnya prarUpaNA ke samAna kahI / paryAyArthika nayakA avalambana karane para to vizeSatA hai hI / usa vizeSatAkA kathana Age kareMge / Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 65. ] davvapamANANugame devagadipamANaparUvaNaM [ 275 kimahaM savvattha davvaTThiya-pajjavaTThiyaNa yaddayamavalaMbiya parUvaNA kIrade 1 Na esa doso, saMgaha- vitthararucisattANuggahavAvadattAdo / aNNahA asamANadApasaMgAdo / joisiyadevA devagaNaM bhaMgo // 65 // deva gaINamidi bahuvayaNaNideso Na ghaDade, ekkAe devagaIe bahuttAbhAvAdo idi 1 Na esa doso, saMgahidANeyatte eyatte bahuttAvirohAdo / joiseiyadevA idi guNAvisidevaragahaNAdo joisiyadevesu caduNhaM guNaTThANANaM pamANaparUvaNA oghaparUvaNAe tullA | eso davvaTThiyaNayamavalaMbiya Niddeso kao / pajjavaTTiyaNae avalaMbijjamANe asthi visesa / taM jahA - tattha tAva micchAiTThIsu viseso buccade | vANaveM tarAdisesa savve devA joisiyadevANaM saMkhejadibhAgamettA havaMti / tehi sAmaNNadevarAsimovaTTide saMkhejja zaMkA - sarvatra dravyArthika aura paryAyArthika ina do nayoMkA avalambana karake pramANaprarUpaNA kyoM kI jA rahI hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, saMgraharuci aura vistararuci ziSyoM ke anugrahake liye ina donoM nayoMkA vyApAra huA hai| yadi aisA nahIM mAnA jAya to asamAnatAkA prasaMga A jAtA hai / devagatipratipanna sAmAnya devoMkI saMkhyA jitanI kahI hai jyotiSI deva utane haiM // 65 // zaMkA- sUtra meM Aye hue ' devagaINaM' yaha bahuvacana nirdeza ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, devagati eka hai, ataH use bahutva prApta nahIM ho sakatA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, jisameM bahutva saMgRhIta hai aise ekatvameM bahutvake rahane meM virodha nahIM AtA hai / " 'joisiyadevA' isaprakAra mithyAdRSTi Adi guNoMkI vizeSatA se rahita sAmAnya jyotiSI devoMkA grahaNa karanese jyotiSI devoMmeM cAroM guNasthAnoMkI saMkhyA prarUpaNA sAmAnya devagatisaMbandhI saMkhyA prarUpaNA ke samAna hai, aisA siddha hotA hai / yaha kathana dravyArthika nayakA Azraya lekara kiyA hai / paraMtu paryAyArthika nayakA avalambana karane para vizeSatA hai hI / vaha isaprakAra hai / usameM bhI pahale midhyAdRSTiyoM meM vizeSatA ko batalAte haiM- cANavyantara Adi zeSa saMpUrNa deva jyotiSI devoMke saMkhyAtaveM bhAga haiN| unase sAmAnya devarAzike apavartita karane para 1 asaMkhijjA joisiA / anu. dvA. 141 sU0 179 patra. XX padaraM xx joisiyANaM ca parimANaM // go. jI. 160 chappanna dosa gaMgulasUipaesi sANe tthIya saMkhaguNA / paJcasaM. 2, 15. 2 pratiSu ' saMgahido yatte ' iti pAThaH / 3 pratiSu parUvaNa divodha ' iti pAThaH / 6 sadachappaNNa aMgulANaM ca / kadihidabhAio payaro / joisiehiM hIraha Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 66. ruvANi AgacchaMti / tANi viraliya davvamicchAiTThisi samakhaMDa kariya diNNe rUvaM paDi vANaveMtarappamuhamicchAiTThirAsI pAvedi / tamuvarimarUvadharidasAmaNNadevamicchAiTThisimhi avaNide joisiyadevamicchAiTThirAsI hodi / evaM samakaraNaM kariya rUvUNamiviralaNAe devaavahArakAle bhAge hide padaraMgulassa saMkhejjadibhAgo Agacchadi / taM deva - avahArakAlamhi pakkhitte joisiyadevamicchAiTThiavahArakAlo hodi / sesaM devamicchAibhiMgo | sAsaNAdiguNaDDANagadavisesaM purado vattaislAmo | sohammIsANakappavAsiyadeveSu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 66 // edasta suttassa attho avagado tti puNo Na buccade 1 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi ussappiNIhi avahiraMti kAle // 67 // edassa suttassattho sugamo ceya / savvattha suhuma - sudumadara - suhamatamabheSNa tivihA parUvaNA kimahaM paruvijjade ? Na esa doso, tibba maMda- majjhimasattANuggahadvattAdo / aNNA saMkhyAta labdha Ate haiN| unakA (saMkhyAtakA) viralana karake sAmAnya deva midhyAdRSTi rAziko samAna khaMDa karake de dene para viralita rAzike pratyeka ekake prati vANavyantara Adi mithyAdRSTi devarAzi prApta hotI hai / use uparima ekake prati prApta sAmAnya deva midhyAdRSTi rAzimeMse ghaTA dene para jyotiSI midhyAdRSTirAzi AtI hai / isaprakAra samIkaraNa karake eka kama adhastana viralanase deva avahArakAlake bhAjita karane para pratarAMgulakA saMkhyAtavAM bhAga labdha AtA hai / use deva avahArakAlameM milA dene para jyotiSI deva mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai| zeSa kathana deva midhyAdRSTi prarUpaNA ke samAna hai / sAsAdana Adi guNasthAnagata vizeSatAko Age batalAyeMge | saudharma aura aizAna kalpavAsI devoM meM midhyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 66 // isa sUtra kA artha avagata hai, isaliye phirase nahIM kahate haiM / kalakI apekSA saudharma aura aizAna kalpavAsI mithyAdRSTi deva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM / / 67 // isa sUtra kA artha sugama hI hai / zaMkA- saba jagaha sUkSma, sUkSmatara aura sUkSmatama ke bhedase tIna prakArakI prarUpaNA kisaliye kahI jA rahI hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, tIvra buddhivAle, maMda buddhivAle aura madhyama buddhivAle jIvoMke anugrahake liye tIna prakAra kI prarUpaNA kahI hai| yadi aisA na mAnA jAya to Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 68.] davvapamANANugame devagadipamANaparUvaNaM [207 jiNANaM savvasattasamANattaviroho / Na puNaruttadoso vi jiNavayaNe saMbhavai, maMdabuddhisattANuggahaTThadA edassa sAphallAdo / khetteNa asaMkhejjAo seDhIo padarassa asaMkhejjadibhAgo / tAsiM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulavidiyavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa // 68 // ___ padarassa asaMkhejadibhAgo idi Nideso jagapadarAdiuvarimaviyappaNiyattAvaNaho / asaMkhejjAo seDhIo idi Nideso jagaseDhIdo heTThimaasaMkhejjAsaMkhejaviyappaNiyattAvaNaho / tAsi seDhINaM pamANaparicchedaM kAuM aMgulavidiyavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa idi vikkhaMbhasUI vuttaa| guNideNetti paDhamANiddeso daTTayo / sUciaMgulavidiyavaggamUlaM tadiyavaggamUleNa guNidaM sohammIsANamicchAiTThivikkhaMbhasUI hoi| ahavA sUciaMgulatadiyavaggamUleNa paDhamavaggamUle bhAge hide sohammIsANadevamicchAiTivikkhaMbhasaI hodi / edisse vikkhaMbhasUIe khaMDidAdao jahA NeraDyavikkhaMbhasUIe tahA vattavyA / jinadeva sarva jIvoM meM samAna pariNAmI hote haiM isa kathanameM virodha A jaaygaa| jinavacanameM punarukta doSa bhI saMbhava nahIM hai, kyoMki, jinavacana maMdabuddhi ziSyoMkA bhI anugraha karanevAlA honese punaH punaH kathana karanekI saphalatA hai| kSetrakI apekSA saudharma aura aizAna kalpavAsI mithyAdRSTi deva asaMkhyAta jagazreNIpramANa haiM jo asaMkhyAta jagazreNiyoMkA pramANa jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAga hai| una asaMkhyAta jagazreNiyoMkI viSkaMbhasUcI, sUcyaMgulake dvitIya vargamUlako tRtIya vargamUlase guNA karane para jitanA labdha Ave, utanI hai // 68 // sUtrameM 'jagapratarakA asaMkhyAtavAM bhAga' yaha nirdeza jagapratara Adi uparima vikalpoMke nirAkaraNa karaneke liye diyA hai| ' asaMkhyAta jagazreNiyAM' isaprakArakA nirdeza jagazreNIse jIceke asaMkhyAtAsaMkhyAta vikalpoMkI nivRttike liye diyA hai| una zreNiyoMke pramANakA jJAna karAne ke liye sUcyaMgulake dvitIya vargamUlako usIke tRtIya vargamUlase guNA karane para jo labdha Ave utanI una zreNiyoMkI viSkaMbhasUcI khii| 'guNideNa' yaha pada prathamA vibhaktirUpa jAnanA cAhiye, jisase yaha tAtparya huA ki sUcyaMgulake dvitIya vargamUlako tRtIya dhargamUlase guNita karane para jo labdha Ave utanI saudharma aura aizAna kalpavAsI mithyAdRSTi devoMkI viSkaMbhasUcI hotI hai / athavA, sUcyaMgulake tRtIya vargamUlase prathama vargamUlake bhAjita karane para saudharma aura aizAna kalpavAsI devoMkI mithyAdRSTi viSbhasUcI hotI hai| Upara jisaprakAra nAraka mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIke khaMDita AdikakA kathana kara Aye haiM usIprakAra isa viSkaMbha. sUcIke khaMDita AdikakA kathana karanA cAhiye / Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 68. saMpahi khuddAbaMdheNa sAmaNNeNa jIvapamANaparUvaeNa jAo vikkhaMbhasUIo Neraiya-sohAsANabhavaNavAsiyadevANaM vuttAo tAo ceva vikkhaMbhasUIo ettha vi jIvaTThANe micchAidviparUvaNAe aNNUNAhiyAo vuttAo / taM jahAaMgulassa vaggamUlaM vidiyavaggamUlaguNideNa idi esA khuddAbaMdhe NeraiyavikkhaMbhasUI uttA / tAsiM seDhINaM vikkhaMbhasUI aMgulaM aMgulavaggamUlaguNideNa idi - esA bhavaNavAsiyavikkhaMbhamUI khuddAbaMdhe uttA / tAsiM seDhINa vikkhaMbhasUI aMgulavidiyavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa idi esA sohammIsANadevavikkhaMbhasUI khuddAbaMdhe vuttA / ettha vi geraiya-bhavaNavAsiya-sohammIsANamicchAihINaM vikkhaMbhasUIo edAo ceva vuttAo / edaM ca Na ghaDade, saamnnnnvisespruuvnnaannmegttvirohaado| tamhA ettha vRttavikkhaMbhasUIhi UNiyAhi khuddAbaMdhavuttavikkhaMbhasUIhi vA adhiyAhi hodavvamidi codago bhaNadi / ettha parihAro vuccade / jIvaTANavuttavikhaMbhasaIo saMpuNNAo khuddAbaMdhamhi vuttavikkhaMbhasUIo zaMkA-sAmAnyase jIvarAzike pramANakA prarUpaNa karanevAle khuddAbaMdhake dvArA nArakI, saudharma-aizAna aura bhavanavAsI devoMkI jo viSbhasUciyAM kahI haiM, nyUnatA aura adhikatAse rahita ve hI viSkaMbhasUciyAM yahAM jIvaTThANa meM bhI nArakI, saudharma aizAna aura bhavanavAsI devoMsaMbandhI mithyAdRSTi jIvarAzikI prarUpaNAmeM kahIM haiN| Age isI viSayakA spaSTIkaraNa karate haiM- sUcyaMgulake prathama vargamUlako dvitIya vargamUlase guNita karane para jitanA labdha Ave utanI khuddAbaMdhameM sAmAnya nArakiyoMkI viSkaMbhasUcI kahI hai| bhavanavAsiyoMke pramANarUpase jo asaMkhyAta jagazreNiyAM batalAI haiM una jagazreNiyoMkI viSkaMbhasUcI sUcyaMgulake prathama vargamUlako dvitIya vargamUlase guNita karane para jitanA labdha Ave utanI hai, yaha bhavanavAsiyoMkI viSkaMbhasUcI khuddAbaMdhameM kahI hai| saudharma aura aizAna kalpavAsI devoMke pramANarUpase jo asaMkhyAta jagazreNiyAM batalAI haiM una jagazreNiyoMkI viSkaMbhasUcI, sUcyaMgulake dvitIya vargamUlako tRtIya vargamUlase guNita karake jo labdha Ave, utanI hai, yaha saudharma aura aizAna kalpavAsI devoMkI viSkaMbhasUcI khudAbaMdhameM kahI hai| yahAM jIvaTThANameM bhI nArakI, bhavanavAsI aura saudharma-aizAna mithyAdRSTi jIvoMkI viSkaMbhasUciyAM ye hI (khuddAbaMdhameM kahI huI) kahI hai| paraMtu yaha kathana ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, sAmAnya prarUpaNA aura vizeSa prarUpaNA ina donoMko eka mAnane meM virodha AtA hai| ataeva jIvaTThANameM o viSkaMbhasUciyAM kahI gaI haiM ve khuddAbaMdhameM kahI gaI viSkaMbhasUciyoMse nyUna honI cAhiye yA khudAbaMdhameM kahI gaI viSkaMbhasUciyAM yahAM jIvaTThANameM kahI gaI viSkaMbhasUciyoMse adhika honI cAhiye, aisA zaMkAkArakA kahanA hai ? samAdhAna- Age isa zaMkAkA parihAra karate haiM- jIvaTThANameM jo viSkaMbhasUciyAM kahI gaI hai ve saMpUrNa haiM aura khuddAbaMdhameM kahI gaI viSkaMbhasUciyAM jIvaTThANameM kahI gaI vikabhasUciyoMse sAdhika haiN| Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 68.] davvapamANANugame devagadipamANaparUvaNaM [279 sAdhiyAo / taM kadhaM jANijjade ? aNNahA vaggaTTANe hehima-uvarimaviyappANuvavattIdo / khuddAbaMdhamhi vuttavikkhaMbhasaIo saMpuNNAo kiNNa hoti ti ce Na, tahAvidhaguruvadesAbhAvA / ahavA ettha vuttavikkhaMbhasUIo desUNAo khuddAbaMdhamhi vuttavikkhaMbhaIo sNpunnnnaao| kudo 1 aTTharUve vaggijjamANe sohammIsANavikkhabhasUci pAvadi, sA saI vaggidA NeraiyavikkhaMbhasUI pAvadi, sA saI vaggidA bhavaNavAsiyavikkhaMbhasUciM pAvadi tti pariyamme vaggasamuTThidasAmaNNavikkhaMbhasUcipAdAdo khuddAbaMdhe vi ghaNadhAruppaNNavikkhaMbhasUINaM pAdovalaMbhAdo vA / jIvaTThANamicchAiTThivikkhaMbhasUcipAdo vi khuddAbaMdhasAmaNNavikkhaMbhasUcipAdeNa samANo uvalaMbhade ce Na, davvaTThiyaNayado samANatvalaMbhA / pajjavaTTiyaNae puNa avalaMbijjamANe NiyameNa tattha asthi viseso| khuddAbaMdhuvasaMhArajIvaTThANassa micchAiTTivikkhaMbhasUIe sAmagNavikkhaMbhasUcisamANattavirohA / evaM khuddA. baMdhamhi vRttasavvaavahArakAlA jIvaTThANe sAdireyA vattavyA / edaM vakkhANamettha padhANamidi geNhidavyaM Na pucillaM / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yadi aisA na mAnA jAya to vargasthAnameM adhastana aura uparima vikalpa nahIM bana sakatA hai| zaMkA- khuddAbaMdhameM kahI gaI viSkabhasUciyAM saMpUrNa kyoM nahIM hotI haiM ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, isaprakArakA gurukA upadeza nahIM pAyA jAtA hai| athavA, yahAM jIvaTThANameM kahI gaI viSkaMbhasUciyAM kucha kama haiM aura khudAbaMdhameM kahI gaI viSkabhasUciyAM saMpUrNa haiM, kyoMki, aSTarUpake uttarottara varga karane para saudharma aura aizAna devoMkI viSkaMbhasUcIkA pramANa prApta hotA hai| usakA (saudharmadvikasaMbandhI viSkaMbha sUcIkA) usIse varga karane para nAraka viSkaMbhasUcI prApta hotI hai| usakA (nAraka viSbhasUcIkA) usIse varga karane para bhavanavAsI devoMkI viSkaMbhasUcI prApta hotI hai, isaprakAra parikarmameM vargasthAna prakaraNameM kahI gaI sAmAnya viSkaMbhasUciyoMke abhiprAyase athavA khuddAbaMdhameM bhI dhanadhArAmeM utpanna huI viSkaMbhasUciyoMke abhiprAyake pAye jAnese yaha jAnA jAtA hai ki khuddAbaMdhameM kahI gaI viSkabhasUciyAM saMpUrNa haiN| zaMkA-jIvaTThANameM kahe gaye mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUciyoMke abhiprAyase khuhAbaMdhameM kahA gayA sAmAnya viSkaMbhasUciyoMkA abhiprAya samAna pAyA jAtA hai ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, ina donoM kathanoMmeM dravyArthika nayakI apekSA samAnatA pAI jAtI hai| paryAyArthika nayakA avalambana karane para to niyamase una donoM kathanoM meM vizeSatA hai hI, kyoMki, khuddAbaMdhake upasaMhArarUpase jIvaTThANameM kahI gaI mithyAdRSTi viSkaMbhasUciyoMse sAmAnya viSkaMbhasUciyoMke samAna mAnane meM virodha AtA hai| isIprakAra khudAbaMdha kahe gaye saMpUrNa avahArakAla jIvaTThANameM kucha adhika jAna lenA caahiye| yaha vyAkhyAna yahAM para pradhAna hai, isaliye isakA grahaNa karanA cAhiye, pahaleke vyAkhyAnakA nhiiN| Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 69. sAsaNasammAiTTi - sammAmicchAiTTi - asaMjadasammAiTThI oghaM // 69 // 280 ] sohammIsANakaSpavAsiyadevesu devagaIe idi ca duvayaNamaNuvaTTade | esA davvadviyaNayamassiUNa parUvaNA uttA / pajjavaTThiyaNayamastiUNa edesiM parUvaNa purado bhaNissAmA | saNa kumAra pahuDi jAva sadAra- sahassAra kappavAsiyadevesu jahA sattamAe puDhavIe NeraiyANaM bhaMgo // 70 // ettha jahA idi butte taM jahA idi edassa attho Na vattavvo kiMtu uvamatthe jahA so ghettavvo / jahA sattamAe puDhavIe NeraiyANaM pamANaM parUvidaM tahA saNakkumArAdidevANaM pamANaM parUvedavvaM (Navari Airiya paraMparAgadovadeseNa vasava taM jahA saNa kumAra mAhiMde jagaseDhIe bhAgahAro seDhIe heDA ekkArasavaggamUlaM / bamha-bamhotarakappe vamavaggamUlaM / lAMva- kApiDakappe sattamavaggamUlaM / sukka mahAsukkakappe paMcamavagga sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi saudharma-aizAna kalpavAsI deva sAmAnya prarUpaNA ke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 69 // ' sohammIsANakappavAsiyadevesa devagaIe' ina do zabdoMkI yahAM anuvRtti hotI hai / yahAM dravyArthika nayakA Azraya karake yaha prarUpaNA kahI hai| paryArthika nayakA Azraya karake inakI prarUpaNA Age kaheMge / jisaprakAra sAtavIM pRthivImeM nArakiyoMkI prarUpaNA kahI gaI hai usIprakAra sanatkumArase lekara zatAra aura sahasrAra taka kalpavAsI devoM meM mithyAdRSTi devoMkI prarUpaNA hai // 70 // sUtrameM 'jahA' isaprakAra kahane para 'taM jahA ' isakA artha nahIM kahanA cAhiye, kiMtu yahAM upamArUpa arthameM 'jahA' zabdakA grahaNa karanA cAhiye / isase yaha abhiprAya huA ki jisaprakAra sAtavIM pRthivImeM nArakiyoMkA pramANa kahA gayA hai usIprakAra sAnatkumAra Adi devoMke pramANakA kathana karanA cAhiye | aba Age AcArya paraMparA se Aye hue upadeza ke anusAra vizeSa prarUpaNA karate haiM / vaha isaprakAra hai sAnatkumAra aura mAhendra svargameM jagazreNIkA bhAgahAra jagazreNIke nIce gyArahavAM vargamUla hai| brahma aura brahmottara kalpameM jagazreNIkA bhAgahAra jagazreNIkA nauvAM vargamUla hai| lAMca aura kApiSTha kalpa meM jagazreNIkA bhAgahAra jagazreNIkA sAtavAM vargamUla hai| zukra aura mahAzukra kalpameM Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 72. ] davyamANAgame devagadipamANaparUvaNaM [ 281 mUlaM / sadAra- sahassArakappe cautthavaggamUlaM bhAgahAro havadi / sAsaNadINaM pamANaparUvaNA vi sattama puDhaviparUvaNAe samANA / visesaparUvaNaM purado vattaistAmo / Ada-pAda jAva NavagevejjavimANavAsiyadevesu micchAiTTi pahuDi jAva asaMjadasammAiTTi tti davvapamANeNa kevaDiyA, palidovamassa asaMkhejjAdibhAgo / edehi palidovamamavahiradi aMtomuhatteNa // 71 // muhuttasaddo kAlavAcI ceva, teNa pudha kAlaggahaNaM Na kadaM / davtrapamANaparUvaNAe ceva atthaNicchao jAdo ti ettha kheta- kAlehi parUvaNA Na kadA | 'palidovamassa asaMkhejjadibhAgo' idi sAmaNNeNa vRtte davtrapamANeNa suDDu Nicchao Na jAdo tti tattha NicchayaupAyaNa 'edehi palidoSa mamavahiradi aMtomuhutteNa' tti bhAgahAraparUvaNA vihajamANaparUvaNA ca kadA / ettha AiriovaesamassiUNa visesavakkhANaM purado bhaNissAmA / aNuddisa jAva avarAidavimANavAsiyadevesu asaMjadasammAhaTTI davvapamANeNa kevaDiyA, palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutte // 72 // jagazreNIkA bhAgahAra jagazreNIkA pAMcavAM vargamUla hai / zatAra aura sahasrAra kalpameM jagazreNIkA bhAgaddAra jagazreNIkA cauthA vargamUla hai / sAnatkumArase lekara sahasrArataka sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnavartI devoMke pramANakI prarUpaNA bhI sAtavIM pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTi Adi jIvoMke pramANakI prarUpaNA ke samAna hai| vizeSa prarUpaNAko Age batalAveMge / Anata aura prANatase lekara nau graiveyaka taka vimAnavAsI devoMmeM mithyAdRSTi guNasthAna se lekara asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM / ina uparyukta jIvarAziyoM ke dvArA antarmuhUrta se palyopama apahRta hotA hai / / 71 / / muhUrta zabda kAlavAcI hI hai, isaliye sUtrameM pRthakrUpase kAla padakA grahaNa nahIM kiyA / prakRta meM dravyapramANake prarUpaNa karanese hI arthakA nizcaya ho jAtA hai, isaliye yahAM para kSetrapramANa aura kAlapramANake dvArA prarUpaNA nahIM kI / ' palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga hai isaprakAra sAmAnya se kahane para dravyapramANakI apekSA acchI taraha nizcaya nahIM ho pAtA hai, isaliye isa viSaya meM nizcayake utpanna karAneke liye ' ina jIvarAziyoMke dvArA antarmuhUrtase palyopama apahRta hotA hai' isaprakAra bhAgahAraprarUpaNA aura vibhAjyamANarAzikI prarUpaNA kI / isa viSaya meM AcAryoMke upadezakA Azraya karake vizeSa vyAkhyAna Age kaheMge anudiza vimAnase lekara aparAjita vimAnataka unameM rahanevAle asaMyatasamya Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 72. ettha asaMjadasammAiTThidavvaparUvaNaM sesaguNaTThANANaM tatthAbhAvaM sUcedi / Na ca saMtaM Na parUveti jiNA, tesimajiNattappasaMgAdo / ettha AiriovaeseNa savvadevaguNapaDivaNNANaM visesaparUvaNaM bhaNissAmo / taM jahA- devaasaMjadasammAiTiavahArakAlamAvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khaMDiya tatthegakhaMDaM tamhi ceva pakkhitte sohammIsANaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide sammAmicchAiDiavahArakAlo hodi / kudo ? uvkkmnnkaalbhedaado| tamhi saMkhejasvehi guNide sAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi| kudo ? uvakamaNakAlabhedAdo ubhayaguNaM paDivajjamANarAsivisesado vaa| tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide saNakkumAra-mAhiMdaasaMjadasammAiTTiavahArakAlo hodi / kudo ? suhakammAhiyajIvabahuttAbhAvAdo / evaM NeyavvaM jAva sadAra-sahassAro tti / tassa sAsaNasammAiDiavahArakAlamAvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide joisiyadeva asaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / gdRSTi deva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiN| ina uparyukta jIvarAziyoMke dvArA antarmuhUrtase palyopama apahRta hotA hai // 72 // ina anudiza Adi vimAnoMmeM asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzikI prarUpaNA vahAM para zeSa guNasthAnoMke abhAvako sUcita karatI hai| yadi koI kahe ki yahAM para zeSa guNasthAnoMke pramANakI prarUpaNA nahIM kI hogI so bAta nahIM haiM, kyoMki, jinadeva vidyamAna arthakA prarUpaNa nahIM karate haiM aisA nahIM ho sakatA, kyoMki, aisA mAna lene para unheM ajinapanekA prasaMga A jAtA hai / aba yahAM AcAryoMke upadezAnusAra saMpUrNa guNasthAnapratipanna devoMkI vizeSa prarUpaNAko kahate haiN| vaha isaprakAra hai-deva asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake unameMse eka khaMDako usI deva asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlameM milA dene para saudharma aura aizAnasaMbandhI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para saudharma aura aizAnasaMbandhI samyamithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, samyagdRSTiyoMke upakramaNa kAlase samyagmithyAdRSTiyoMke upakramaNa kAlameM bheda hai| samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para saudharma aura aizAnasaMbandhI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, samyagmithyAdRSTiyoMke upakramaNa kAlase sAsAdanasamyagdRSTiyoMke upakramaNa kAlameM bheda hai| athavA, ukta donoM guNasthAnoMko prApta honevAlI rAziyoMmeM vizeSatA hai| saudharma aura aizAna sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para sAnatkumAra aura mAheMdra asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, Upara zubha karmokI bahulatA honese bahuta jIva nahIM pAye jAte haiM / isIprakAra zatAra sahasrAra kalpataka le jAnA caahiye| una zatAra-sahasrAra kalpake sAsAdanasamyagdRSTisaMbandhI avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para jyotiSI asaMyatasamyagdRSTi devoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 72. ] davvapamANAnugame devagadipamANaparUvaNaM [ 283 kudo ? tattha voggAhidAdimicchatteNa saha uppaNNadevesu jiNasAsaNapaDikUlesu bahUNaM sammattaM paDivajjamANajIvANamasaMbhavAdo / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide sammAmicchAiDiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide sAsaNasammAiTTiIavahAra kAlo hodi / ettha kAraNaM putraM va vattavtraM / evaM vANaveMtara- bhavaNavAsiya devesu yaM / kudo ! micchattocchA idadiTThIsu bhuuosmmrddsnnuppttisNbhvaabhaavaado| bhavaNavAsiyasAsaNasammAiTThiavahArakAle AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide ANada- pANadaasaMjada sammAvihAra kAlo hodi / kudo ? suhakammANaM dIhAUNaM bahUNamasaMbhavA / tahi saMkhejjahi guNade AraNaccadaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi / kAraNaM uvarimauvarimakappe upajjamANa suhakammAhiyadIhAuvajIvehiMto heDimaheTTimakappesu thotrapuNNeNa harabhavaTThidI upajjamANajIvANaM bahuttovalaMbhAdo / hotA vi asaMkhejjaguNA ceya | kAraNaM sabIjIbhUdamaNusapajjattarAsimhi saMkhejjattuvalaMbhAdo / evaM yantraM jAva uvarimauvarimagevajjaa saMjadasammAidiavahArakAlo tti / tamhi saMkhejjarUvehi guNide ANada vahAM para vyudgrAhita Adi midhyAtvake sAtha utpanna hue aura jina zAsanake pratikUla devoMmeM samyaktvako prApta honevAle bahuta jIvoM kA abhAva hai / una asaMyatasamyagdRSTi jyotiSI devoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para samyagmithyAdRSTi jyotiSiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise saMkhyAtase guNita karane para sAsAdanasamyagdRSTi jyotiSiyoM kA avahArakAla hotA hai / yahAM para uttarottara saMkhyAhAni yA avahArakAlakI vRddhike kAraNakA kathana pahale ke samAna kara lenA cAhiye / isIprakAra vANavyantara aura bhavanavAsI devoMmeM kramase avahArakAla le jAnA cAhiye, kyoMki, jinakI dRSTi mithyAtvase AcchAdita hai unameM bahuta samyagdRSTiyoM kI utpatti saMbhava nahIM hai / bhavanavAsI sAsAdana samyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalI asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para Anata aura prANatakalpake asaMyatasamyagdRSTiyoM kA avahArakAla hotA hai, kyoMki, zubha karmavAle dIrghAyu jIva bahuta nahIM hote haiM / isa asaMyatasamyagdRSTi saMbandhI avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para AraNa aura acyuta kalpavAsI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, uparima uparima kalpoM meM utpanna honevAle zubha karmoMkI adhikatAse dIrghAyuvAle jIvoMse nIce nIceke kalpoMmeM stoka puNya se stoka bhavasthitimeM utpanna honevAle jIva adhika pAye jAte haiN| nIce nIce adhika jIva hote hue bhI ve asaMkhyAtaguNe hI hote haiM, kyoMki, bArahaveM kalpase lekara Uparake kalpoM meM jIva manuSya rAzise Akara hI utpanna hote haiM / isaliye Upara ke kalpoMmeM utpanna honevAle jIvoMke liye manuSyarAzi bIjIbhUta hai aura manuSya rAzi saMkhyAta hI hotI hai, ataH Upara Upara ke kalpoMse nIceke kalpoM meM jIva asaMkhyAtaguNe haiM / yahI krama uparima uparima graiveyaka ke asaMyatasamyagdRSTi aghahArakAla taka le jAnA cAhiye / uparima uparima graiveyakake asaMyatasamyagdRSTi bhavaddArakAlako saMkhyAtase guNita karane para Anata aura prANatake mithyAdRSTiyoM kA Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 281] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 72. pANadamicchAiTiavahArakAlo hodi / kudo ? jiNaliMgaM ghettUNa davvasaMjameNa dvidasaMjadANaM barNa maNusesu aNuvalaMbhAdo / tamhi saMkhejjarUvehi guNide AraNaccudamicchAiTiabahArakAlo hodi / ettha kAraNaM puvvaM va vattavyaM / evaM NeyavyaM jAva uvarimauvarimagevajjamicchAiDiavahArakAlo tti / tamhi saMkhejjasvehi guNide NavANuddisaasaMjadasammAiTi. avahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide aNuttaravijaya-vaijayaMta-jaMyata-avarAidavimANavAsiyaasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi| tamAvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide ANada-pANadasammAmicchAiTiavahArakAlo hodi / kudo ? uvakkamaNajIvANaM thovattAdo / tamhi saMkhejjarUvehi guNide AraNaccudasammAmicchAiTiavahArakAlo hodi / evaM NeyavyaM jAva uvarimauvarimagevajjasammAmicchAiTThiavahArakAlo tti / tamhi saMkhejjarUvehi guNide ANada-pANadasAsaNasammAiDiavahArakAlo hodi / kudo ? thobuvaka maNakAlattAdo / tamhi saMkhejjarUvehi guNide AraNaccudasAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi / evaM NeyavyaM jAva uvarimauvarimagevajjasAsaNasammAiTiavahArakAlo ti| edehi avahArakAlehi khaMDi avahArakAla hotA hai, kyoMki, jinaliMgako svIkAra karake dravyasaMyamake sAtha sthita hue bahutase saMyatoMkA manuSyoMmeM sadbhAva nahIM pAyA jAtA hai| Anata aura prANatasaMbandhI mithyAdRSTi avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para AraNa aura acyutake mithyASTiyoMkA avahArakAla hotA hai| yahAM kAraNa pahaleke samAna kahanA cAhiye, arthAt jinaliMgako svIkAra karake dravyasaMyamake sAtha bahutase manuSya nahIM hote haiM, isaliye AraNa aura acyuta meM kama mithyAvASTi pAye jAte haiM / isIprakAra uparima uparima veyakake mithyAdRSTi avahArakAla taka le jAnA caahiye| uparima uparima praiveyakake mithyATi avahArakAla ko saMkhyAtase guNita karane para nau anudizoke asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para vijaya, vaijayanta, jayanta aura aparAjita ina cAra anuttara vimAnavAsI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise Aghaloke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para Anata aura prANatake samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, yahAM para samyagmithyAtvake sAtha utpanna honevAle jIva thor3e haiN| Anata aura prANatake samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtale guNita karane para AraNa aura acyutake samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isIprakAra uparima uparima praiveyakake samyagmithyAdRSTisaMbandhI avahArakAlataka le jAnA jaahiye| uparima uparima praiveyakake samyagmithyAdRSTi avahArakAlako saMkhyAtale guNita karane para Anata aura prANatake sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA upakramaNakAla stoka hai| Anata aura prANatake sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para AraNa bhaura acyutake sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isIprakAra uparima uparima 1devANaM avahArA hoti asaMkheNa tANi avahariya / tatva ya pakkhitte sohammIsANa avhaaraa|| sohamma. Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 72.] davvapamANANugame devagadipamANaparUvaNaM [285 dAdao jANiya vttvyaa| savvadevaguNapaDivaNNANaM oghamaMgo idi bhaNiya ANadAdiuparimaguNapaDivaNNANaM palidovamassa asaMkhejadibhAgo / edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutteNa' idi visesiya kimaTuM vuccade ? evaM bhaNaMtassa ahippAo parUvijjade / taM jahA- oghabhaMgo iccedeNa ANaddhattAdo suttamidamaNasthayaM / aNatthayaM ca jANAvayaM hodi / kimadeNa jANAvijadi ? sohammaasaMjadasammAiDiavahArakAlo AvaliyAe asNkhejdibhaago| tatthataNakhaiyasammAiTThINamavahArakAlo sNkhejjaavliymetto| ede do vi avahArakAle mottUNa avasesaguNapaDivaNNANaM savve avahArakAlA asaMkhejjAvalimettA viulattavAiNo aMtomuhuttasadeNa vucaMti tti jANAvidaM, tado NANatthayamidaM suttaM / graidheyakake sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlataka le jAnA caahiye| ina avahAra kAloMke dvArA khaMDita AdikakA kathana jAna kara karanA cAhiye / sarva guNasthAnapratipanna devoMkA pramANa sAmAnya prarUpaNAke samAna hai aisA kathana karake 'guNasthAnapratipanna ina Anata Adi devoMke dvArA antarmuhUrta kAlase palyopama apahata hotA hai' itanese vizeSita karake guNasthAnapratipanna AnatAdi devoMkA pramANa palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kisaliye khaa| Age aisA kathana karanevAleke abhiprAyakA prarUpaNa karate haiN| vaha isaprakAra hai sarva guNasthAnapratipanna devoMkA pramANa 'sAmAnya prarUpaNAke samAna hai' itanemAtrase saMbandhita hone ke kAraNa yaha sUtra anarthaka hai, phira bhI jo sUtra anarthaka hotA hai vaha kisI svatantra niyamakA jJApaka hotA hai| zaMkA-isase kyA jJApana hotA hai ? samAdhAna-saudharma asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga hai| vahIMke kSAyika samyagdRSTiyoMkA apahArakAla saMkhyAta AvalImAtra hai| ina do avahAra. kAloMko chor3akara zeSa guNasthAnapratipannoMke saMpUrNa avadArakAla asaMkhyAta AvalImAtra haiM, avahArakAlakI vipulatAko mAnanevAle AcArya antarmuhUrta zabdase aisA kahate haiM, yaha isa sUtrase jhApita hotA hai, isaliye yaha sUtra anarthaka nahIM hai| sANahAramasaMkheNa ya saMkharUvasaMguNide / uvari asaMjada-missaya-sAsaNasammANa avhaaraa|| sohammAdAsAraM johasi-vaNa. bhavaNa tiriya puDhavIsu / avirada-misse saMkhaM saMkhAkhaguNa sAsaNe dese // caramadharAsANaharA ANadasammANa aarnnpphudi| aMtimagevejhaMta sammANamasaMkhasaMkhaguNahArA // tatto tANuttANaM bAmANamaNuhisANa vijayAdi / sammANaM saMkhaguNI ANadAmisse asaMkhaguNo // tatto saMkhejjaguNo sAsaNasammANa hodi sNkhgunno| uttaTThANe kamaso pnnchssttshcdursNditttthii|| go. jI. 665-670. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 ] savvaTTasiddhivimANavAsiyadevA davvapamANeNa saMkhejjA // 73 // chakkhaMDAgame jIvadvANaM maNusiNIrAsIdo tiuNamettA havaMti / bhAgAbhAgaM vattaissAmA / savvadevarAsimasaMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA joisiyadevamicchAiTThI hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA vANaveMtaramicchAiTThI hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA sohammIsANamicchAiTThI hoMti / evaM jAva sadAra - sahassAramicchAiTTi ti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA sohammI sANaasaMjadasammAiTThI hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA sammAmicchAiTTiNa hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA sAsaNasammAiTTiNo hoMti / evaM saNakkumAra- mAhiMda pahuDi jA sahassAro ti yavtraM / tado joisiya- vANaveMtara- bhavaNavAsietti yavvaM / puNo sesassa saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA ANada-pANadaasaMjadasammAiTTiNI hoMti / sesassa saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA AraNaccudaasaMjadasammAiTTiNo hoMti / evaM yavvaM [ 1, 2, 73. kevaDiyA, sarvAdhasiddhi vimAnavAsI deva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 73 // sarvArthasiddhi vimAnavAsI deva manuSyaniyoM ke pramANase tiguNe haiM / Age bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva devarAzi ke asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahu bhAgapramANa jyotiSI midhyAdRSTi deva hai / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAga vANavyantara midhyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa saudharma aura aizAna kalpake mithyAdRSTi deva haiM / isIprakAra zatAra aura sahasrAra kalpake midhyAdRSTi devoM taka le jAnA cAhiye / zatAra aura sahasrArake mithyAdRSTi pramANake anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa dharma aura aizAna kalpake asaMyatasamyagdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa vahIMke samyagmithyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAga ke asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa vahIMke sAsAdanasamyagdaSTi deva haiN| isIprakAra sAnatkumAra aura mAhendra kalpase lekara sahasrAra kalpataka le jAnA cAhiye / sahasrAra kalpase Age jyotiSI, vANavyantara aura bhavanavAsI devoM taka yahI krama le jAnA cAhiye / punaH bhavanavAsI sAsAdana samyagdRSTiyoM ke pramANake anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa Anata aura prANatake asaMyatasamyagdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa AraNa aura acyutake asaMyatasamyagdRSTi deva haiN| Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73. ] torymANAgame devagadi bhAgAbhAga parUvaNaM [ 287 jAvuvarimauvarimagevajjo tti / sesassa saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA ANaMda-pANadamicchAiTTho hoMti / sesassa saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA AraNaccadamicchAiDDiNo hoMti / evaM yavvaM jAnuvarimauvarimagevajjo ti / sesassa saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA aNuddisaasaMjadasammAiTTiNo hoMti / sesama saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA aNuttaravijaya- vaijayaMta jayaMtaavarAidaasaMda sammAidviNo hoMti / sesa saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA ANada- pANadasammAmicchAidviNo hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA AraNaccudasammAmicchAiTTiNo hoMti / evaM yavvaM jAvuvarimauvarimavajjo tti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA ANada- pANadasAsana sammAiTTiNo hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA AraNaccudasAsaNasammAidviNo hoMti / evaM yavtraM jAvuvarimamajjhimageSajjasAsaNasammADiti / samasaMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA uvarimauvarimagevajjasAsaNasammAihiNo hoMti / eyakhaMDa santrasiddhiasaMjadasammAiDI hoMti / evaM bhAgAbhAgaM samattaM / isIprakAra uparima uparima graiveyaka taka le jAnA cAhiye / uparima uparima graiveyaka ke asaMyatasamyagdRSTiyoM ke pramANa Aneke anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa Anata aura prANatake midhyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAga AraNa aura acyutake mithyAdRSTi deva haiN| isIprakAra uparima uparima graiveyakattaka le jAnA cAhiye / uparima uparima graiveyakake midhyAdRSTipramANake anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anudiza ke asaMyatasamyagdRSTi hote haiN| zeSake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vijaya, vaijayanta, jayanta aura aparAjita ina cAra anuttara vimAnoMke asaMyatasamyagdRSTi deva haiN| zeSake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa Anata aura prANatake samyagmithyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAga saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa AraNa aura acyutake samyagmithyAdRSTi deva haiM / isIprakAra uparima uparima graiveyaka taka le jAnA cAhiye / uparima uparima graiveyaka ke samyagmithyAdRSTiyoM ke pramANa ke anantara jo ekabhAga zeSa rahe usake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa Anata aura prANata ke sAsAdana samyagdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa AraNa aura acyutake sAsAdana samyagdRSTi deva haiM / isIprakAra uparima madhyama graiveyaka ke sAsAdanasamyagdRSTiyoM ke pramANa Ane taka le jAnA cAhiye / uparima madhyama graiveyaka ke sAsAdana samyagdRSTiyoMke pramANake anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa uparima uparima graiveyakake sAsAdana samyagdRSTi deva haiN| zeSa eka khaMDapramANa sarvArthasiddhi ke asaMyatasamyagdRSTi deva haiN| isaprakAra bhAgAbhAga samApta huA / Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288] chakkhaMDAgame jIvaDDANaM [ 1, 2, 73. ___ appAbahuaMtivihaM, satthANaM paratthANaM sabaparatthANaM cedi / satthANe payadaM / samvatthovo devamicchAidviavahArakAlo / vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUIe asNkhejdibhaago| ko paDibhAgo ? sgavhaarkaalo| ahavA seDhIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? avhaarkaalvmgo| ahavA asaMkhejjANi ghaNaMgulANi / kettiyamettANi ? paNNahisahassa-paMcasayachattIsavaggasUciaMgulamettANi / seDhI asNkhejjgunnaa| ko guNagAro ? avahArakAlo / davvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUI / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sgavhaarkaalo| logo asNkhejgunno| ko guNagAro ? seDhI / sAsaNAdINaM muuloghbhNgo| evaM joisiya-vANaveMtarANaM pi jeyavvaM / bhavaNavAsiyANaM satthANe savvatthovA micchAiTivikkhaMbhasUI / avahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sagaavahArakAlassa asNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? vikbhsuuii| ahavA seDhIe asaMkhejadibhAgo asaMkhejANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko pddibhaago| vikkhNbhsuucivggo| ahavA ghaNaMgulaM / seDhI ___ alpabahutya tIna prakArakA hai, svasthAna alpabahutva, parasthAna alpabahutva aura sarvaparasthAna alpabahutva / inameMse svasthAna alpabahutva meM prakRta viSayakA nirUpaNa karate haiMdeva mithyAdRSTi avahArakAla sabase stoka hai / unhIMkI viSkabhasUcI avahAkAlase asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai? apanA avahArakAla pratibhAga hai| athavA, jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai, jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai? avahArakAlakA gharga pratibhAga hai| athavA, asaMkhyAta ghanAMgula guNakAra hai| ve kitane haiM ? peMsaTha hajAra pAMcasau chattIsake vargarUpa sUcyaMgulapramANa haiN| deva viSkaMbhasUcIse jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? apanA aghahArakAla guNakAra hai| jagazreNIse mithyAdRSTi devoMkA pramANa asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai| deva mithyAdRSTi dranyase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai| jagapratarase ghanaloka asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai| deva sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA svasthAna alpabahutva sAmAnya prarUpaNAke samAna hai| isIprakAra jyotiSI aura vANavyantaroMkA bhI svasthAna alpabahutva le jAnA caahiye| bhavanavAsiyoMke svasthAna alpabahutvameM sabase stoka mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI hai| usase avahArakAla asaMkhyAtaguNA kyA hai? apane avahArakAlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai pratibhAga kyA hai ? viSkaMbhasUcI pratibhAga hai| athavA, jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcIkA varga pratibhAga hai| athavA ghanAMgula guNakAra hai| jaNazreNI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73.] davvapamANANugame devagadiappAbahugaparUvaNaM [ 289 asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagavikkhabhasaI / davbamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? vikkhaMbhasaI / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? avahArakAlo / logo asaMkhejaguNo / ko guNagAro ? seDhI / sAsaNAdINaM muuloghbhNgo| sohammAdi jAva uvarimagevajjo ti satthANappAbahugaM jANiya NeyavvaM / / paratthANe payadaM / savvatthovo asaMjadasammAiDiavahArakAlo / evaM NeyavvaM jAva palidovamo tti / tado uvari micchAiDiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? sagaavahArakAlassa asNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo ? palidovamo / ahavA padaraMgulassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi sUciaMgulANi / kettiyamettANi ? sUciaMgulassa asaMkhejjadibhAgamettANi / ko paDibhAgo ? palidovamassa saMkhejjadibhAgo / uvari satthANabhaMgo / bhavaNavAsiyANa savvatthovo asaMjadasammAiTThiavahArakAlo / evaM NeyaSvaM jAva palidovamo ti / tado uvari bhavaNavAsiyamicchAiTivikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro? sagavikkhaMbhasUIe asNkhejdibhaago| ko paDibhAgo ? palidovamo / ahavA padaraMgulassa asNkhejdibhaago| asaMkhejjANi sUciaMgulANi / kettiyamettANi ? sUciaMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgamettANi / ko paDibhAgo ? palidovamo / uvari hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai / unhIMkA dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? viSkaMbhasUcI guNakAra hai| dravyase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? avahArakAla guNakAra hai| jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai / sAsAdanasamyagdRSTi AdikA mUloghake samAna svasthAna alpabahutva hai| saudharmase lekara uparima graiveyakataka svasthAna alpabahutva jAna kara le jAnA caahiye| ___aba parasthAnameM alpabahutva prakRta hai- asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sabase stoka hai / isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamake Upara mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apane avahArakAlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? palyopama pratibhAga hai| athavA, pratarAMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo asaMkhyAta sUcyaMgulapramANa hai| asaMkhyAta sUcyaMguloMkA pramANa kitanA hai ? sUcyaMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga unakA pramANa hai| pratibhAga kyA hai ? palyopamakA saMkhyAtavAM bhAga pratibhAga hai| isake Upara apane svasthAna alpabahutvake samAna hai| bhavanavAsiyoMke parasthAnakA kathana karane para asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sabase stoka hai| isIprakAra palyopamataka le jAnA caahiye| palyopamake Upara bhavanavAsI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? palyopama pratibhAga hai| athavA, pratarAMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai, jo asaMkhyAta sUcyaMgulapramANa hai| ve kitane haiM? sUcyaMgulake prathama vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| pratibhAga kyA hai? palyopama pratibhAga hai| isake Upara vANavyantaroMse lekara uparima uparima aveyakataka apane Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 29.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 73. sagasatthANabhaMgo (vANa-tarAdi jAva uparimauvarimagevajo tti / ) uvari paratthANaM Nasthi, tattha sesgunnhaannaannmbhaavaado| savvahe satthANaM pi Natthi egpdtthaado| savvaparatthANe payadaM / savvatthovA savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA / sohammIsANaasaMjadasammAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgasta sNkhejjdibhaago| ko paDibhAgo? savvaTThasiddhidevasammAdiTTi tti / tattheva sammAmicchAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| sAsaNasammAiDiavahArakAlo saMkhejjaguNo / tado saNakumAra-mAhiMdaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| evaM NeyavvaM jAva sadarasahassAretti / tado joisiya-vANaveMtara-bhavaNavAsiyANaM pi kameNa NeyavyaM / bhavaNavAsiya svasthAnake samAna hai / uparima uparima aveyakake Upara parasthAna alpavahutva nahIM pAyA jAtA hai, kyoMki, vahAM para zeSa guNasthAna nahIM pAye jAte haiN| sarvArthasiddhimeM eka padArtha honese svasthAna alpabahutva bhI nahIM hai| vizeSArtha-pratiyoM meM devoMke svasthAna aura parasthAna alpabahutvake pATha gar3abar3a aura kucha chUTe hue pratIta hote haiN| bahuta kucha vicArake pazcAt dUsare prakaraNoM ke alpabahutvake vibhAgAnusAra yahAM bhI unheM vyavasthita karanekA prayatna kiyA gayA hai| pratiyoM meM pahale sAmAnya devoMkA svasthAna aura parasthAna alpabahutva kahakara anantara isI prakAra vANavyantara aura jyotiSiyoMkA hai, aisA kahA hai| tadanantara bhavanavAsiyoMkA svasthAna aura parasthAna alpabahutva kaha kara saudharmAdi uparima uparima graiveyakataka svasthAna alpabahutvako samajhakara lagA lenekI sUcanA kI hai| anantara anudizAdimeM parasthAnake abhAvakA kAraNa aura sarvArthasiddhimeM donoke abhAvakA kAraNa batalAyA hai| ina alpabahutvoMko vyavasthita kara dene para bhI saudharmAdi uparima uparima aveyakataka parasthAnakI koI vyavasthA nahIM pAI jAtI hai| anudizAdimeM parasthAnake abhAvakA kAraNa batalAyA hai, para svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai| ise dekhate hue aisA pratIta hotA hai ki yahAM kucha pATha bhI chUTa gayA hai| aba sarva parasthAna alpabahutvameM prakRta viSayako batalAte haiM- sarvAsiddhi vimAnavAsI deva sabase stoka haiN| unase saudharma aura aizAna kalpake asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? sarvArthasiddhike samyagdRSTi devoMkA pramANa pratibhAga hai| vahIM para samyagmithyAdRSThiyoMkA avahArakAla asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlase sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / saudharma aura aizAna kalpake sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase sAnatkumAra aura mAhendra kalpake asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra zatAra aura sahasrAra kalpataka le jAnA caahiye| zatAra aura sahasrAra kalpake Age jyotiSI, vANavyantara aura bhavanavAsiyoMkA bhI kramase le jAnA caahiye| Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73.] davvapamANANugame devagadiappAbahugaparUvaNaM [291 sAsaNANa avahArakAlAdo ANada-pANadaasaMjadasammAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tado AraNaccudaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo sNkhejjgunno| evaM NeyavvaM jAva uparimauvarimagevajjaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo tti / tado ANada-pANadamicchAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / tado AraNaccudamicchAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / evaM NeyavvaM jAva uvarimauvarimagevajo tti| tado aNudisaasaMjadasammAiTiavahArakAlo sNkhejgunno| tado aNuttaravijaya-vaijayaMta-jayaMta-avarAidaasaMjadasammAiTTi avahArakAlo saMkhejajjaguNo / tado ANada-pANadasammAmicchAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tado AraNaccudasammAmicchAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / evaM NeyavvaM jAva uvarimauvarimagevajjo tti / tado ANada pANadasAsaNasammAiTiavahArakAlo sNkhejgunno| tado AraNaccudasAsaNasammAiTiavahArakAlo sNkhejjgunno| evaM NeyavvaM jAva uvarimauvarimagevajjo tti / tado uvari tasseva davyamasaMkhejjaguNaM / uvarimamajjhimasAsaNasammAiTThidavvaM saMkhejjaguNaM / tado uvarimaheTThimasAsaNasammAividavvaM saMkhejjaguNaM / evaM NeyavvaM .......... bhavanavAsI sAsAdanasamyagrASTriyoMke avahArakAlase Anata aura prANatake asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| usase AraNa aura acyutake asaMyatasamyagdRTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / isIprakAra uparima uparima praiveyakake asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlataka le jAnA caahiye| uparima uparima aveyakake asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase Anata aura prANatake mithyASTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| isase AraNa aura acyutake mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| isIprakAra uparima uparima graiveyakataka le jAnA caahiye| uparima uparima aveyakake mithyAdRSTi avahArakAlase anudizoMke asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / isase vijaya, vaijayanta, jayanta aura aparAjita ina cAra anuttara vimAnavAsI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAta. guNA hai / isase Anata aura prANatake samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| isase AraNa aura acyutake samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| isIprakAra uparima uparima aveyakataka le jAnA caahiye| uparima uparima aveyakake samyagmithyASTi avahArakAlase Anata aura prANatake sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| isase AraNa aura acyutake sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| isIprakAra uparima uparima aveyakataka le jAnA cAhiye / tadanantara uparima uparima aveyakake sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlake Upara usI uparima uparima aveyakakA sAsAdanasamyagdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| isase uparima madhyama praiveyakake sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA dravya saMkhyAtaguNA hai| isase uparima adhastana graiveyakake sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA dravya saMkhyAtaguNA hai| isIprakAra avahArakAlake pratilomarUpase jabataka saudharma aura aizAna kalpake asaMyata Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 292] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 73. avahArakAlapaDilomeNa jAva sohammIsANaasaMjadasammAiTThidavyaM pattaM ti / tado pali. dovamamasaMkhejjaguNaM / tado uvari sohammIsANavikkhaMbhasUcI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasaIe asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? plidovmpddibhaago| ahavA sUciaMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi vidiyavaggamUlANi / kettiyamettANi ? tadiyavaggamUlassa asaMkhejadibhANamettANi / ko paDibhAgo ? pali. dovmpddibhaago| bhavaNavAsiyamicchAidvivikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? padaraMgulassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi sUciaMgulANi / kettiyamettANi ? tadiyavaggamUlamattANi / ko paDibhAgo ? sohammIsANamicchAiTThivikkhaMbhasUI va / micchAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sUciaMgulassa asaMkhejadibhAgo saMkhejjANi sUciaMgulapaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? bhavaNavAsiyamicchAiTThivikkhaMbhasUI pddibhaago| joisiyadevamicchAiTThiavahArakAlo visesAhio / kevaDio viseso ? padaraMgulassa sNkhejdibhaago| vANaveMtaramicchAiDiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ko guNagAro? saMkhejjA smyaa| saNakkumAra-mAhidamicchAiTiavahArakAlo asNkhejgunno| samyagdRSTiyoMkA dravya prApta hove tabataka le jAnA caahiye| saudharma aura aizAna kalpake bhasaMyatasamyagdRSTiyoMke dravyase palyopama asaMkhyAtaguNA hai| palyopamake Upara saudharma aura pazAna kalpakI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? palyopama pratibhAga hai| athavA, sUcyaMgulake prathama vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo sUcyaMgulake asaMkhyAta dvitIya vargamUlapramANa hai| sUcyaMgulake una asaMkhyAta dvitIya vargamUloMkA pramANa kitanA hai ? tIsare vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAga hai / pratibhAga kyA hai ? palyopama pratibhAga hai / saudharma aura aizAna kalpake mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcIse bhavanavAsI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai? pratarAMgulakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo asaMkhyAta sUcyaMgulapramANa hai| una asaMkhyAta sUcyaMguloMkA pramANa kitanA hai ? tRtIya vargamUlamAtra hai| pratibhAga kyA hai ? saudharma aura aizAna kalpakI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIke pratibhAgake samAna pratibhAga hai| sAmAnya deva mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAga guNakAra hai jo sUcyaMgulake saMkhyAta prathama dhargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? bhavanavAsiyoMkI mithyAdRSTi viSbhasUcI pratibhAga hai| isa deva mithyAdRSTi avahArakAlase jyotiSI devoMke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla vizeSa adhika hai| kitanA vizeSa hai ? pratarAMgulakA saMkhyAtavAM bhAga vizeSa hai| jyotiSiyoM ke mithyAdRSTi avahArakAlase vANavyantaroMke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai? saMkhyAta samaya guNakAra hai / vANavyantara mithyAdRSTi avahArakAlase sAnatkumAra aura mAhendra kalpake mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73.] davvapamANANugame devagadiappAbahugaparUvaNaM [293 ko guNagAro ? seDhiekkArasavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi vaarsvggmuulaanni| ko paDibhAgo ? vANaveMtaramicchAiTThiavahArakAlo paDi bhAgo / tassuvari bamha-bamhottaramicchAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? seDhiNavamavaggamUlassa asaMkhe. jadibhAgo asaMkhejjANi dasamavaggamUlANi / lAMtava-kAvihamicchAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sattamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejANi aTThamavaggamUlANi / sukka-mahAsukamicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? paMcamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi chaTTamavaggamUlANi / sadAra-sahassAramicchAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? paMcamavaggamUlaM / tado sadArasahassAradavyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagadavyassa asNkhejdibhaago| ko paDibhAgo? sagaavahArakAlapaDibhAgo / evaM NeyavvaM paDilomeNa jAva saNakkumAra mAhidamicchAividavyamidi / tassuvari vANaveMtaramicchAiTThivikkhaMbhasUI asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? tasseva vikkhaMbhasUIe asaMkhejadibhAgo ekkArasavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi kyA hai ? jagazreNIke gyArahaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta bArahaveM vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? vANavyantara mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla pratibhAga hai| sAnatkumAra aura mAhendrake mithyAdRSTi avahArakAlake Upara brahma aura brahmottara mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIke nauveM vargamUlakA asaMkhyatavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta dazama vargamUlapramANa hai| brahmadvikake mithyAdRSTi avahArakAlase lAntava aura kApiSThake mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIke sAtaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta AThaveM vargamUlapramANa hai| lAntavadvikake mithyAdRSTi avahArakAlase zukra aura mahAzukrake mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNIke pAMcaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta chaThaveM vargamUlapramANa hai| zukradvikake mithyAdRSTi avahArakAlase zatAra aura sahasrArake mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA pAMcavAM vargamUla guNakAra hai| zatAradvikake mithyAdRSTi avahArakAlase zatAra aura sahasrArakA mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apane dravyakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? apanA avahArakAla pratibhAga hai| isIprakAra pratilomakramase sAnatkumAra aura mAhendra kalpake mithyAdRSTiyoMke pramANa Ane taka le jAnA caahiye| sAnatkumAradvikake mithyAdRSTi dravyake Upara vANavyantara mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai? unhIM vANavyantara mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| athavA, jagazreNIke gyArahaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 ] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 73. vArasavaggamUlANi vaa| ko paDibhAgo ? saNakkumAra-mAhidamicchAiTThidavyapaDibhAgo / joisiyamicchAiTivikkhaMbhasUI saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| deva. micchAiTivikkhaMbhasUI visesAhiyA / kettiyametteNa ? saMkhejjarUvakhaMDidaeyakhaMDametteNa / bhavaNavAsimicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? puvvaM bhnnido| sohammIsANamicchAiDiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? puvvaM bhaNido / seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUI / tasseva davamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhaI / bhavaNavAsiyamicchAihidambamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? puvaM bhaNido / vANaveMtaramicchAihidavyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? seDhIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? bhavaNavAsivikkhaMbhasUciguNidasagaavahArakAlapaDibhAgo / joisiyamicchAidvidavvaM saMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| devamicchAihidavyaM visesAhiyaM / kettiyametteNa ? saMkhejjarUvakhaMDidaeyakhaMDametteNa / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? avhaarkaalo| logo asaMkhyAta bArahaveM vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? sAnatkumAra aura mAhendra kalpake mithyAdRSTiyoMkA pramANa pratibhAga hai| vANavyantara mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIse jyotiSiyoMkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI saMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / jyotiSI mithyAdRSTiviSkabhasUcIse deva mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI vizeSa adhika hai| kitanemAtrase adhika hai| jyotiSI mithyAdRSTi viSbhasUcIko saMkhyAtase khaMDita karake jo eka khaMDa labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai / deva mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIse bhavanavAsI mithyAdRSTi avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? pahale kaha Aye haiM / bhavanavAsI mithyAhASTi avahArakAlase saudharma aura aizAna kalpake mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? pahale kaha Aye haiM / saudharma aura aizAna kalpake mithyAdRSTi avahArakAlase jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? viSkaMbhasUcI guNakAra hai| jagazreNIse unhIM saudharma kalpake mithyAdRSTiyoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai / saudharma aura aizAna kalpake mithyAdRSTi dravyase bhavanavAsiyoMkA mithyADaSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? pahale kaha Aye haiM / bhavanavAsI mithyAdRSTi dravyase ghANavyantara mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai? pahale kaha Aye haiM jo agazreNIke asaMkhyAtaveM bhAga hai| jisa agazreNIke asaMkhyAtaveM bhAgakA pramANa jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUla hai / pratibhAga kyA hai ? bhavanavAsI mithyADaSTi viSkaMbhasacIse apane bhavahArakAlako guNita karake jo labdha Ave utanA pratibhAga hai| vANavyantara mithyAdRSTi dravyase jyotiSI mithyAdRSTiyoMkA pramANa saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| jyotiSI mithyAdRSTi dravyase deva mithyADaSTi dravya vizeSa adhika hai| kitanemAtrase bhadhika hai ? saMkhyAtase jyotiSI mithyAdRSTiyoMke pramANake khaMDita karane para unameMse eka khaMDa Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73.] davvapamANANugame cauggaibhAgAbhAgapakhvaNaM [295 asaMkhejjaguNo ? ko guNagAro ? seDhI / cauggaibhAgAbhAgaM vattaissAmo / taM jahA- savvajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae tattha bahukhaMDA eiMdiya-vigaliMdiyA hoti / sesamaNatakhaMDe kae bahukhaMDA siddhA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA paMciMdiyatirikkhaapaJjattA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA paMciMdiyatirikkhapajjattamicchAiTThiNo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA joisiyamicchAidviNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA bhavaNavAsiyamicchAiTThiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA paDhamapuDhavimicchAiTThI hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sohammIsANamicchAiTThI hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA maNusaapajjattA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA vidiyapuDhavimicchAiTThI hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saNakkumAra-mAhiMdamicchAiTThI hoti / evaM tadiyapuDhavi-bamhabamhottara-cautthapuDhavi-lAMtavakAviTTha-paMcamapuDhavi-sukkamahAsukka-sadArasahassAra-chaTTapuDhavisattamapuDhavimicchAiTTi tti NeyavvaM / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sohammIsANaasaMjada mAtra vizeSase adhika hai / deva mithyAdRSTi dravyase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? avahArakAla guNakAra hai / jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai? jagazreNI guNakAra hai| aba caturgatisaMbandhI bhAgAbhAgako batalAte haiN| vaha isaprakAra hai- sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para unamese bahubhAgapramANa ekendriya aura vikalendriya jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAgapramANa siddha haiM / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa paMcendriya tiryaMca aparyApta haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTi haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa jyotiSI mithyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unase bahubhAgapramANa bhavanavAsI mithyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa pahalI pRthivIke mithyAdRSTi nArakI haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa saudharma aura aizAna kalpake mithyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa manuSya aparyApta hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi nArakI haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa sAnatkumAra aura mAhendra kalpake mithyAdRSTi deva haiN| isIprakAra tIsarI pRthivI, brahma aura brahmottara, cauthI pRthivI, lAMtava aura kApiSTha, pAMcavI pRthivI, zukra aura mahAzukra, zatAra aura sahasrAra, chaThavI pRthivI aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA pramANa Anetaka le jAnA cAhiye / sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA pramANa Aneke anantara zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahukhaMDapramANa saudharma aura pezAna kalpake asaMyatasamyagdRSTiyoMkA pramANa hai| zeSa eka bhAgake Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 73. sammAidviNo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA tasseva sammAmicchAidviNo hoti / sesaM asaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiTThiNo hoti / evaM NeyavvaM jAva sadAra sahassAro ti / tado joisiya-vANa-tara-bhavaNavAsiya-tirikkha-paDhamAdi jAva sattamapuDhavi tti NeyavvaM / sesaM saMjjakhaMDe kae bahukhaMDA ANada-pANadaasaMjadasammAiTThiNo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AraNaccudaasaMjadasammAidviNo hoti / evaM NeyavvaM jAva uvarimauvarimagevajjaasaMjadasammAihi tti / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA ANada-pANadamicchAiTThI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AraNaccudamicchAiTThI hoti / evaM yavvaM jAva uparimuvarimagevajamicchAiDi ti| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA aNu disaasaMjadasammAiTThiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA aNuttaravijaya-vaijayaMta-jayaMta-avarAidaasaMjadasammAiTTI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA ANadapANadasammAmicchAiTTI hoti| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AraNaccudasammAmicchAiTThI hoti / evaM NeyavyaM jAva uparimuvarimagevajjasammAmicchAihi ti| sesaM saMkhejjakhaMDe kae saMkhyAta khaMDa karane para unase bahubhAgapramANa unhIM saudharma aura aizAna kalpake samyagmithyAdRSTi jIvoMkA pramANa hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa saudharma aura aizAna kalpake sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiN| isaprakAra zatAra aura sahasrAra kalpataka le jAnA caahiye| isake Age jyotiSI, vANavyantara, bhavanavAsI, tiryaMca aura prathamAdi sAtoM pRthiviyoMtaka le jAnA caahiye| sAtavIM pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTiyoMke pramANake anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa Anata aura prANatake asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa AraNa aura acyutake asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| isIprakAra uparima uparima praiveyakake asaMyatasamyagdRSTiyoMke pramANa Anetaka le jAnA caahiye| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa ANata aura prANatake mithyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa AraNa aura acyuta kalpake mithyAdRSTi deva haiN| isIprakAra uparima uparima graiveyakake mithyAdRSTi devoMke pramANa Anetaka le jAnA cAhiye / zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa anudizake asaMyatasamyagdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa vijaya, vaijayaMta, jayanta aura aparAjita ina jAra anuttaroMke asaMyatasamyagdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa Anata aura prANatake samyamithyAdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa AraNa aura acyutake samyagmithyAdRSTi deva haiN| isIprakAra uparima uparima graiveyakake samyagmithyAdRSTi devoMke pramANa Anetaka le jAnA caahiye| uparima uparima aveyakake samyagmithyAdRSTi devoMke pramANake anantara zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73.] davvapamANANugame cauggaiappAbahugaparUvaNaM [297 bahukhaMDA ANada-pANadasAsaNasammAiTThI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AraNaccudasAsaNasammAiTThI hoti / evaM NeyavyaM jAva uvarimamajjhimasAsaNetti / sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA uvarimauvarimasAsaNasammAiTThI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sabaTTasiddhivimANavAsiyadevA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA maNusiNImicchAiTThI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA maNusapajjattamicchAiTThI hoti / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA maNusaasaMjadasammAiTThI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sammAmicchAiTThI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiTThI hoti / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA saMjadAsaMjadA hati / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA pamattasaMjadA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA apamattasaMjadA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sajogitti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA cauNhaM khavagA / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA cunnhmuvsaamgaa| sesegakhaMDaM ajogikevalI hoti / evaM cauggaibhAgAbhAgaM samattaM / / etto cauggaiappAbahugaM vattaissAmo / taM jahA / savvatthovo ajogikevalirAsI / ......................... bahubhAgapramANa Anata aura prANatake sAsAdanasamyagdRSTi deva hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unase bahubhAgapramANa AraNa aura acyutake sAsAdanasamyagdRSTi deva haiN| isIprakAra uparima madhyama aveyakake sAsAdanasamyagdRSTi devoMkA pramANa Anetaka le jAnA cAhiye / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa uparima uparima praiveyakake sAsAdanasamyagdRSTi deva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa sarvArthasiddhi vimAnavAsI deva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa manuSyanI mithyAdRSTi jIva haiM / zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa manuSya paryApta mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unamese bahubhAgapramANa manuSya asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unase bahubhAgapramANa samyagmithyAdRSTi manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unase bahubhAgapramANa sAsAdanasamyagdRSTi manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa saMyatAsaMyata manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa pramattasaMyata manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa apramattasaMyata manuSya haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa sayogikevalI jina haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahabhAgapramANa cAroM guNasthAnake kSapaka haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa cAroM guNasthAnoMke upazAmaka haiM / zeSa eka khaMDapramANa ayogikevalI jina haiN| isaprakAra cAroM gatisaMbandhI bhAgAbhAga samApta huaa| aba isake Age cAroM gatisaMbandhI alpabahutvako batalAte haiN| vaha isaprakAra hai Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 73. cauNhamuvasAmagA saMkhejjaguNA / cauNhaM khavagA saMkhejjaguNA / sajogikevalI saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / maNusasaMjadAsajadA saMkhejaguNA / maNusasAsaNA sNkhejjgunnaa| sammAmicchAiTThI sNkhejjgunnaa| asaMjadasammAiTThI sNkhejgunnaa| . maNusapajjattamicchAiTThI saMkhejjaguNA / maNusiNImicchAiTThI saMkhejjaguNA / savvaTThasiddhivimANavAsiyadevA tiuNA sattaguNA vaa| sohammIsANaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgassa saMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? savvaTThasiddhidevapaDibhAgo / sammAmicchAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / sAsaNasammAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ko guNagAro? saMkhejjasamayA / evaM NeyavyaM jAva sadAra-sahassAro tti / tado joisiya-vANaveMtarabhavaNavAsiyadevi tti NeyavvaM / tado tirikkhaasaMjadasammAiTThi avahArakAlo asaMkhejaguNo / sammAmicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasammAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ayogikevalI jIvarAzi sabase stoka hai| isase cAroM guNasthAnoMke upazAmaka saMkhyAtaguNe haiM / cAroM guNasthAnoMke kSapaka upazAmakoMse saMkhyAguNe haiN| sayogikevalI kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata jIva sayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiM / pramattasaMyata jIva amattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| manuSya saMyatAsaMyata pramattasaMyatase saMkhyAtaguNe haiM / sAsAdanasamyagdRSTi manuSya saMyatAsaMyata manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| samyagmithyAdRSTi manuSya sAsAdanasamyagdRSTi manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| asaMyatasamyagdRSTi manuSya samyagmithyAdRSTi manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| paryApta mithyAdRSTi manuSya asaMyatasamyagdRSTi manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| mithyAdRSTi manuSyanI paryApta mithyAdRSTi manuSyoMse saMkhyAtaguNe haiN| sarvArthasiddhi vimAnavAsI deva mithyAdRSTi manuSyaniyoM se tiguNe athavA sAtaguNe haiN| saudharma aura aizAna kalpake asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sarvArthasiddhike devoMse asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai? sarvArthasiddhike devoMkA pramANa pratibhAga hai| saudharma aura aizAna kalpake devoMkA samyagmithyAdRSTi avahArakAla unhIMke asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / unhIMke sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla unhIMke samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| isIprakAra zatAra aura sahasrAra kalpataka le jAnA cAhiye / zatAra aura sahasrAra kalpake sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase jyotiSI, vANavyantara aura bhavanavAsI TeviyoM taka le jAnA caahiye|bhvnvaasii deviyoMke sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase tiryacoMkA asaMyatasamyagdRSTi avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| isase unhIMkA samyagmithyAdRSTi avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| isase unhIMkA sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAla saMkhyAtaguNA 1 tiguNA sasaguNA vA savvaTThA mANusIpamANAdo / go. jI. 163. Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73.] davvapamANANugame cauggaiappAbahugaparUvaNaM [299 saMjadAsaMjadaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tado paDhamapuDhaviasaMjadasammAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| sammAmicchAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasammAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / evaM NeyavvaM vidiyAdi jAva sattamapuDhavi tti / tado ANada-pANadaasaMjadasammAidviavahArakAlo asNkhejjgunn|| ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / AraNaccudaasaMjadasammAiTiavahArakAlo sNkhejjgunno| ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / evaM NeyavyaM jAva uparimauvarimagevajo tti / tado ANada-pANadamicchAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / AraNaccudamicchAiTThiavahArakAlo sNkhejgunno| ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| evaM NeyavvaM jAva uvarimauvarimagevajo ti / tado aNudisaasaMjadasammAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / aNuttaravijaya-baijayaMta-jayaMta-aparAjida-asaMjadasammAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / tado ANada-pANadasammAmicchAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejdibhaago| AraNaccudasammAmicchAiTiavahArakAlo hai| isase unhIMkA saMyatAsaMyata avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / tiryaMca saMyatAsaMyatoMke avahArakAlase prathama pRthivIke asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| isase unhIMkA samyagmithyAdRSTi avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| isase unhIMkA sAsAdana. samyagdRSTi avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / isIprakAra dUsarI pRthivIse lekara sAtavIM pRthivItaka le jAnA caahiye| sAtavIM pRthivIke sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase Anata aura prANatake asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / isase AraNa aura acyutake asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / isIprakAra uparima uparima aveyakataka le jAnA jaahiye| uparima uparima praiveyakake asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase Anata aura prANatake mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? sakhyAta samaya guNakAra hai / isase AraNa aura acyutake mithyAvaSTiyoMkA apahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / isIprakAra uparima uparima yeyakataka le jAnA caahiye| uparima uparima aveyakake mithyAdRSTi avahArakAlase anudizake asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| anudizoMke asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase vijaya, vaijayanta, jayanta aura aparAjita ina anuttaravAsI devoMkA asaMyatasamyagdRSTi avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| isase Anata aura prANatake samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| isase AraNa aura acyutake samyagmithyADaSTiyoMkA aghahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| isIprakAra Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 73. saMguNa | ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / evaM yavvaM jAva uvarimauvarimagevajjo tti / tado ANada- pANadasAsaNasamma iDiavahArakAlo saMkhejaguNo / ko guNagAro ? saMkhejasamayA / AraNaccu dasa saNasamma iDiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / evaM NeyavvaM jAva uvarimauvarimagevajo ti / tasseva davyamasaMkhejjaguNaM / ucarimamajjhimasAsaNasammAidivvaM saMkhejjaguNaM / evamavahArakAlapaDilomeNa NeyavvaM jAva sohammIsANaasaMjadasammAidivvaM tti / tado palidovamamasaMkhe jaguNaM / ko guNagAro ? avahArakAlo / sohammIsANavikkhaMbhasUI asaMkhejjagugA / ko guNagAro ? sUciaMgulapaDhama vaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejANi vidiyavaggamUlANi / kettiyamettANi ? tadiyavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgamettANi / ko paDibhAgo ? palidovamapaDibhAgo / maNusaapajjataavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sUciaMgulavidiyavaggamUlaM / NeraiyamicchAi DivikkhabhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro : sUciaMgulatadiyavaggamUlaM / bhavaNavAsiya micchAiTThivikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? NeraiyamicchAi DivikkhaMbhasUI | paMcidiya uparima uparima graiveyakataka le jAnA cAhiye / uparima uparima graiveyakake samyagmithyAdRSTiyoMke abahArakAlase Anata aura prANata ke sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / isase AraNa aura acyuta ke sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / isIprakAra uparima uparima graiveyakataka le jAnA cAhiye / uparima uparima graiveyaka ke sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase unhIMkA dravyapramANa asaMkhyAtaguNA hai / isase uparima madhyama graiveyaka ke sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA dravya saMkhyAtaguNA hai / isaprakAra avahArakAlake pratiloma kramase jaba saudharma aura aizAna kalpake asaMyatasamyaghaSTiyoMkA dravya Ave tabataka le jAnA cAhiye / saudharmadvikake asaMyatasamyagdRSTi dravyase palyopama asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / patyopamase saudharma aura aizAnakalpake mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulake prathama vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo sUcayaMgulake asaMkhyAta dvitIya vargapramANa hai / ve asaMkhyAta dvitIya vargamUla kitane haiM ? sUcyaM gulake tRtIya vargamUlake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM / pratibhAga kyA hai ? palyopama pratibhAga hai| saudharmadvikakI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI le manuSya aparyApta avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulakA dvitIya vargamUla guNakAra hai| manuSya aparyApta avahArakAlase nAraka mithyAdRSTi viSkaMbha sUcI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulakA tRtIya vargamUla guNakAra hai / nAraka mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI se bhavanavAsiyoMkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? nAraka 1 pratiSu ' palidovama saMkhe jaguNaM ' iti pAThaH / Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73.] davvapamANANugame cauggaiappAbahugaparUvaNaM [ 301 tirikkhamicchAiTuiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sUciaMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo / paMciMdiyatirikkhaapajjattaavahArakAlo visesaahio| kettiyametteNa ? AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khaMDidametteNa / paMciMdiyatirikkhapajjattamicchAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgassa saMkhejjadibhAgo' / devamicchAiTiavahArakAlo saMkhejaguNo / ko gunngaare| ? saMkhejjasamayA / joisiyamicchAiTiavahArakAlo visesAhio / kettiyametteNa ? saMkhejjarUvehi khaMDidaeyakhaMDametteNa / vANaveMtaramicchAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / ko guNagAro ? saMkhejasamayA / vidiya puDhavibhicchAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? bArahavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejANi terasavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? joNiNIava ....... mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI guNakAra hai / bhavanavAsI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcIse paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulake prathama vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi avahArakAlase paMcendriya tiryaca aparyAptoMkA avahArakAla vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMke avahArakAlako khaMDita karake jo eka bhAga labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai| paMcendriya tiryaca aparyApta avahArakAlase paMcendriya tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| paMcendriya tiryaMca paryApta avahArakAlase deva mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / deva mithyAdRSTi avahArakAlase jyotiSI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? deva mithyATiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase khaMDita karake jo eka khaMDa labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai| jyotiSI mithyAdRSTiyoMke avahArakAlase vANavyantara mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| vANavyantara mithyAdRSTiyoM ke avahArakAlase paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| tiryaMca yonimatI mithyAdRSTiyoMke ava. hArakAlase dUsarI pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIke bArahaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta terahaveM vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? yonimatiyoMkA apahArakAla pratibhAga 1 pratiSu ' saMkhejja. asaMkhejja.' iti paatthH| Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 73. haarkaalpddibhaago| tado saNakkumAramAhiMda-tadiyapuDhavi-bramhabramhottara-cautthapuDhavi-lAMtavakAviTTha-paMcamapuDhavi-sukkamahAsukka-sadArasahassAra-chaTTha-sattamapuDhavINaM micchAiTThiavahArakAlo kameNa asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? seDhivArasamekArasama-dasama-Navama-aTThama-sattama-chaTThamapaMcama-cauttha-tadiyavaggamUlANi jahAkameNa guNagArA / tado sattamapuDhaviavahArakAlassuvari tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? paDhamavaggamUlaM / tado chaTThapuDhavi-sadArasahassAra-sukkamahAsukka-paMcamapuDhavi-lAMtavakAviTTha-cautthapuDhavi-bamhabamhottara-taiyapuDhavi-saNakkumAramAhiMdavidiyapuDhavINaM micchAiTThidavvaM kameNa asaMkhejaguNaM / ko guNagAro ? seDhitadiya-cautthapaMcama-chaTTha-sattama-aTThama-Navama-dasama-ekArasama-bArasamavaggamUlANi jahAkameNa guNagArA ? tado vidiyapuDhavimicchAiTThidavvassuvari paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAiTThivikkhaMbhaI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? vArasamavaggamUlassa asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi terasavaggamUlANi / vANaveMtaramicchAiTThivikkhaMbhasUI saMkhejaguNA / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / joisiyamicchAiTThivivakhaMbhasUI saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / devamicchAiTThivikkhaMbhasUI visesAhiyA / kettiyametteNa ? saMkhejjasamaya hai| dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi avahArakAlase sAnatkumAra-mAhendra, tIsarI pRthivI, brahmabrahmottara, cauthI pRthivI, lAntava-kApiSTha, pAMcavIM pRthivI, zukra-mahAzukra, zatAra-sahasrAra chaThavIM aura sAtavIM pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla kramase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai? jagazreNIkA bArahavAM, gyArahavAM, dazavAM, nauvAM, AThavAM, sAtavAM, chaThA, pAMcavAM, cauthA tIsarA vargamUla kramase guNakAra hai| tadanantara sAtavIM pRthivIke avahArakAlake Upara usIkA mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA prathama vargamUla guNakAra hai| isase chaThI pRthivI, zatAra-sahasrAra, zukra-mahAzukra, pAMcavI pRthivI, lAvata-kApiSTha, cauthI pRthivI, brahma-brahmottara, tIsarI pRthivI, sAnatkumAra-mAhendra aura dUsarI pRthivIke mithyAdRSTiyoMkA dravya kramase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA tIsarA, cauthA, pAMcavAM, chaThA, sAtavAM, AThavAM, nauvAM, dazavAM, gyArahavAM aura bArahavAM vargamUla kramase guNakAra haiN| anantara dUsarI pRthivIke mithyAdRSTi dravyake Upara paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyASTiyoMkI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNIke bArahaveM vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta terahaveM vargamUlapramANa hai| isase vANavyantara mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI saMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| isase jyotiSI mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI saMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| isase deva mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai| saMNyAta samayoMse jyotiSI mithyAgdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcIko khaMDita karake jo eka bhAga labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai| isase paMcendriya Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 73.] davvapamANANugame cauggaiappAbahugaparUvaNaM [303 khaMDidaeyakhaMDametteNa / paMcidiyatirikkhapajattamicchAivivikkhaMbhasUI saMkhejaguNA / ko guNagAro ? saMkhejasamayA / paMciMdiyatirikkhaapajjattavikkhaMbhamUI asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgasta saMkhejjadibhAgo / paMciMdiyatirikkhamicchAihivikkhaMbhasUI visesAhiyA / kettiyametteNa ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDidaeyakhaMDametteNa / bhavaNavAsiyamicchAidviavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? sUciaMgulapaDhamavaggamUlassa asaMkhejjadibhAgo / paDhamapuDhavimicchAiTiavahArakAlo asaMkhejaguNo / ko guNagAro? nneriyvikkhNbhsuuii| maNusaapajattadaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro? sUciaMgulatadiyavaggamUlaM / sohammIsANamicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sUciaMgulavidiyavaggamUlaM / seDhI asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUI / sohammIsANamicchAiTThidavbamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUI / paDhamapuDhavimicchAidvidavyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sohammIsANavikkhaMbhasaI / bhavaNavAsiyamicchAiTThidavvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? NeraiyamicchAiTThivikkhaMbhasUI / paMciMdiyatirikkhajoNiNImicchAidvidavvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? seDhIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhe tiryaMca paryApta mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI saMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / isase paMcendriya tiryaMca aparyAptoMkI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| isase paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase paMcendriya tiryaMca aparyAptoMkI viSkaMbhasUcIko khaMDita karake jo eka khaMDa labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai / isase bhavanavAsiyoMkA mithyASTi avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulake prathama vargamUlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| isase pahalI pRthivIke mithyASTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? nArakiyoMkI mithyADhASTa viSkaMbhasUcI guNakAra hai| pahalI pRthivIke mithyASTi avahArakAlase manuSya aparyAptoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulakA tRtIya vargamUla guNakAra hai| manuSya aparyAptoMke dravyase saudharma aura aizAnake mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? sUcyaMgulakA dvitIya vargamUla guNakAra hai| saudharmadvikake mithyAdRSTi avahArakAlase jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? viSkaMbhasUcI guNakAra hai / jagazreNIse saudharma aura aizAnake mithyAdRSTiyoMkA pramANa asaMkhyAta. guNA hai / guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai / saudharmadvikake mithyAdRSTi dranyase pahalI pRthivIkA mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saudharma aura aizAnakI mithyAdRSTi viSkabhasUcI guNakAra hai| pahalI prathivIke mithyAdRSTi dravyase bhavanavAsI mithyAdRSTiyoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? nArakiyoMkI mithyAdRSTi viSkaMbhasUcI guNakAra hai| bhavanavAsI mithyAdRSTi dravyase paMcendriya tiryaMca yonimatI mithyAdRSTi dravya Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 73. jjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? asaMkhejjANi gharNagulANi paDibhAgo / kettiyametANi ? saMkhejjasUIpaDhamavaggamUlametANi / vANaveMtara micchAidivvaM saMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / joisiyamicchAidivyaM saMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / devamicchAidivtraM visesAhiyaM / ke ttiyameteNa ? saMkhejjarUvakhaMDidame teNa / paMcidiyatirikkhapajjattadavtraM saMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / paMcidiyatirikkha apajjattadavtrama saMkheJjaguNaM / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / paMciMdiyatirikkhamicchAiTThidavyaM visesAhiyaM / kettiyameteNa ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgakhaMDidametteNa / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagaavahArakAlo | logamasaMkhejjaguNaM. ko guNagAro ? seThI / siddhA anaMtaguNA / ko guNagAro ? abhavasiddhiehi anaMtaguNo siddhANamasaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? logapaDibhAgo / eiMdiya - vigaliMdiyA anaMtaguNA / ko guNagAro ? abhavasiddhiehi anaMtaguNo siddhehiM vi anaMtaguNo jIvavaggamUlassa asaMkhyAtaguNA hai | guNakAra kyA hai ? jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta ghanAMgula pratibhAga hai| una asaMkhyAta ghanAMguloMkA pramANa kitanA hai ? sUcyaMgulake saMkhyAta prathama vargamUlakA jitanA pramANa ho utanA hai / paMcendriya tiryaca yonimatI mithyAdRSTiyoMke dravyase vANavyantara mithyAdRSTiyoMkA dravya saMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / vANavyantara mithyAdRSTiyoMke dravyase jyotiSI midhyAdRSTiyoM kA dravya saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / jyotiSI mithyAdRSTiyoMke dravyase deva mithyAdRSTi dravya vizeSa adhika hai / kitanemAtra vizeSale adhika hai ? saMkhyAta se jyotiSI mithyAdRSTiyoM ke pramANako khaMDita karake jo eka bhAga labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai / deva mithyAdRSTi dravyase paMcendriya tiryaca paryApta mithyAdRSTiyoM kA dravya saMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / tiryaca paryApta mithyAdRSTi dravyase paMcendriya tiryaMca aparyApta mithyAdRSTi dravya asaMkhyAtaguNA hai | guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / paMcendriya tiryaca aparyApta mithyAdRSTi dravyase paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi dravya vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSa se adhika hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase paMcendriya tiryeca aparyApta mithyAdRSTi dravyako khaMDita karake jo eka khaMDa labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai| paMcendriya tiryaMca mithyAdRSTi dravyase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai lokase siddha anantaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse anantaguNA aura siddhoM kA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / pratibhAga kyA hai ? loka pratibhAga hai / siddhoMse ekendriya aura vikalendriya jIva anantaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse anataguNA, siddhoMse bhI anantaguNA, jIvarAzike prathama vargamUlase bhI anantaguNA aura bhavyasiddha jIvoMke ananta I Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 74.] davvapamANANugame eiMdiyapamANapakhvaNaM [305 vi aNaMtaguNo bhavasiddhiyajIvANamaNaMtAbhAgassa annNtimbhaago| ko paDibhAgo ? siddhapaDibhAgo / evaM cadugadiappAbahugaM samattaM / / evaM gaimamgaNA samattA / iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA davvapamANeNa kevaDiyA ? aNaMtA // 74 // ettha eiMdiyagahaNeNa sesiMdiyANaM paDiseho kado bhavadi / suhumapaDisehaDhe bAdaraggahaNaM / bAdarapaDisehaphalo suhamaNideso / apajjattapaDisehaphalo paJjattaNideso / pajjattapaDisehaphalo apajjattaNiddeso / eiMdiyA bAdareiMdiyA suhumeiMdiyA pajjattA apajjacA ca ede Nava vi rAsIo davvapamANeNa kevaDiyA idi pucchidaM hodi kimahaM savvattha paNhapuvvaM parimANaM vuccade? Na esa doso, mNdbuddhisissaannugghnndvttaado| arNatA idi parimANaNideso saMkhajja asaMkhejaparimANapaDisehaphalau / sesaM jahA mUloghasutte vuttaM tahA vattavyaM / bahubhAgoMkA anantayAM bhAga guNakAra hai / pratibhAga kyA hai ? siddharAzi pratibhAga hai| isaprakAra cAroM gatisaMbandhI alpabahutva samApta huaa| . isaprakAra gatimArgaNA samApta huii| , indriya mArgaNAke anuvAdase ekendriya, ekendriya paryApta, ekendriya aparyApta, bAdara ekendriya, bAdara ekendriya paryApta, bAdara ekendriya aparyApta, sUkSma ekendriya, sUkSma ekendriya paryApta aura sUkSma ekendriya aparyApta jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? ananta haiM // 74 // isa sUtrameM ekendriya padake grahaNa karanese zeSendriya jIvoMkA niSedha kiyA hai / sUkSma jIvoMkA pratiSedha karaneke liye bAdara padakA grahaNa kiyA hai| bAdara jIvoMkA niSedha karaneke liye sUkSma padakA grahaNa kiyA hai| aparyApta jIvoMkA niSedha karaneke liye paryApta padakA grahaNa kiyA hai| aura paryApta jIvoMkA niSedha karaneke liye aparyApta padakA grahaNa kiyA hai| ekendriya jIva, bAdara ekendriya jIva aura sUkSma ekendriya jIva ye tIna rAziyAM tathA ye tInoM paryApta aura tInoM aparyApta, isaprakAra kula nau jIvarAziyAM dravyapramANakI apekSA kitanI haiM, yahAM aisA pUMchanekA abhiprAya hai| zaMkA-sarvatra praznapUrvaka parimANa (saMkhyA) kisaliye kahA jAtA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, mandabuddhi ziSyoMke anugrahake liye aisA kahA gayA hai| saMkhyAta aura asaMkhyAtakA niSedha karaneke liye sUtrameM anantarUpa parimANakA nirdeza 1 ekendriyA mithyAdRSTayo'nantAnantAH / sa. si. 1, 8. tasahINo saMsArI eyakkhA tANa saMkhagA bhaagaa| puNNANaM parimANaM saMkhenjadimaM apuNNANaM // go. jI. 176. Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 75. aNaMtANatAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiti kAleNa // 75 // adIdakAlo osappiNi-ussappiNipamANeNa kIramANo aNatosappiNi-ussappiNipamANaM hodi / teNa tAriseNa vi adIdakAleNa ede Nava vi rAsIo Na avahirijaMti / eiMdiehiMto egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa padararasa asaMkhejadibhAgamesA jIvA tasakAiesuppajaMti / tasakAiyA vi egajIvamAI kAUNa jA ukkasseNa padarassa asaMkhejjadibhAgamettA eIdiesuppajaMti / bAdareiMdiyA visayaM paDi aNaMtA suhumeiMdiesuppajati / suhameiMdiyA vi tattiyA ceva bAdareiMdiesuppajjati / evaM ceva savvesi pajjattANamapajjattANaM ca vattavyaM / tado sarisAya-vyayattAdo edesiM NavaNhaM rAsINaM vocchedo tisu vi kAlesu Natthi tti aNuttasiddhIdo edaM suttaM NAdaredadhamidi / ettha parihAro vuccade / taM jahAedesi NavaNhaM rAsINaM jadi Aya-vyayA sarisA havaMti to edaM suttaM NAdaredavyaM bhavadi / kiM tu AyAdo vao abbhhio| kudo ? tatto NipphadiUNa tasesuppajjiya sammattaM ghettUNa kiyA hai / zeSa kathana jisaprakAra mUlogha sUtrameM kaha Aye haiM usaprakAra jAnanA cAhiye / kAlapramANakI apekSA pUrvokta ekendriya jIva Adi nau rAziyAM anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahata nahIM hotI haiM // 75 // atIta kAlako avasarpiNI aura utsarpiNIke pramANase karane para ananta avasarpiNI aura utsarpiNIpramANa atIta kAla hotA hai| isaprakArake bhI usa atIta kAlake dvArA ye nau rAziyAM apahRta nahIM hotI haiN| zaMkA-ekendriyoMmeMse eka jIvako Adi karake utkRSTarUpase jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIva trasakAyikoMmeM utpanna hote haiM aura trasakAyika bhI eka jIvako Adi karake utkRSTarUpase jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa jIva ekendriyoMmeM utpanna hote haiM / viSayakI apekSA ananta bAdara ekendriya jIva sUkSma ekendriyoM meM utpanna hote haiM aura sUkSma ekendriya jIva bhI utane hI bAdara ekendriyoM meM utpanna hote haiM / isIprakAra sabhI paryApta aura aparyApta jIvoMkA bhI kathana karanA cAhiye / isaprakAra samAna Aya aura vyaya honese ina nau rAziyoMkA viccheda tInoM bhI kAloMmeM nahIM hotA hai, isaliye yaha kathana anuktasiddha honese yaha sUtra grahaNa karane yogya nahIM hai ? samAdhAna-Age pUrvokta kathanakA parihAra kiyA jAtA hai| vaha isaprakAra hai- ina pUrvokta nau rAziyoMkA Aya aura vyaya yadi samAna ho to yaha sUtra grahaNa karane yogya nahIM hote| kintu ina rAziyoMkA Ayase vyaya adhika hai, kyoMki, pUrvokta nau rAziyoM meM se nikala kara aura trasoMmeM utpanna hokara tathA samyaktvako grahaNa karake jina saMsArI jIvoMne ekendriya 1a pratau NAdavvedavvaM ' A-ka-pratyoH / NAdavedavvaM ' iti pAThaH / Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 76.] davvapamANANugame eidiyapamANaparUvaNaM [307 viNAsidaeiMdiya-vIiMdiya-tIiMdiya-cauridiya-asaNNipaMciMdiya-Neraiya-tirikkha-bhavaNavAsiyavANa-tara-joisiya-itthi-Naqsaya-haya-gaya gaMdhavya-NAgAdi-saMsArijIvANaM puNo tesu pvesaabhaavaado| tado ede Nava vi rAsIo vayasahiyA NicchaeNa havaMti / evaM hi vae saMte vi ede Nava vi rAsIo Na vocchejjati' sarAgasarUveNa vidadiidkaalttaado| savvajIvarAsIdo adIdakAle aNaMtaguNe saMte adIdakAleNa savvajIvA avahirijaMti / Na ca evaM, tadhA aNuvalaMbhAdo / jaM teNa kAleNa savyajIvANaM vocchedo kiNNa hodi tti bhaNide Na, abhavvapaDivakkhavocchede abhavyattassa vidhiNAsappasaMgAdo (sesaM vakkhANaM jahA oghakAlasuttamhi bhaNidaM tahA vattavyaM / ) khetteNa aNaMtANatA logA // 76 // ___ edassa suttassa vakkhANe bhaNNamANe jahA mUloghakhettasuttassa bhaNidaM tahA bhANidavyaM / Navari ettha dhuvarAsI evamuppAedavyo / taM jahA- beiMdiya-teiMdiya-cauridiya-paMciMdiya dvIndriya, trIndriya, caturindriya asaMhIpaMcendriya, nArakI, tiryaMca, bhavanavAsI, vANavyantara, jyotiSI, strIveda, napuMsakaveda, ghor3A, hAthI, gaMdharva aura nAga Adi paryAyoMkA nAza kara diyA hai ve punaH una paryAyoM meM praveza nahIM karate haiM, isaliye ye nau rAziyAM niyamase vyayasahita haiM / isaprakAra ina nau rAziyoMke vyayasahita hone para bhI ye nau rAziyAM kabhI bhI vicchinna nahIM hotI haiM, kyoMki, atItakAlase ve apane sarAgasvarUpase sthita haiM / yadi saMpUrNa jIvarAzise atItakAla anantaguNA hotA to atItakAlase saMpUrNa jIvarAzi apahRta hotI; paraMtu aisA to hai nahIM, kyoMki, isaprakArakI upalabdhi nahIM hotI hai| zaMkA-usa atIta kAlake dvArA saMpUrNa jIvarAzikA viccheda kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, abhavyazAzakI pratipakSabhUta bhavyarAzikA viccheda mAna lene para abhavyatvakI sattAke nAzakA prasaMga A jAtA hai| zeSa vyAkhyAna oghaprarUpaNAke kAlasUtrameM jisaprakAra kara Aye haiM usaprakAra usakA kathana karanA caahiye| kSetrapramANakI apekSA pUrvokta ekendriyAdi nau jIvarAziyAM anantAnanta lokapramANa haiM // 76 // isa sUtrakA vyAkhyAna karane para jisaprakAra mUlogha prarUpaNAke samaya kSetrasUtrakA artha kaha Aye haiM usaprakAra kathana karanA caahiye| paraMtu yahAM para bhuvarAzi isaprakAra utpanna karanA cAhiye / vaha isaprakAra hai dvIndriya, trIndriya, caturindriya, paMcendriya aura anindriya jIvoMkI rAziko saMpUrNa jIva 1 pratiSu 'vocchejjato ' iti pAThaH / www.jainelibrary Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 76. aniMdiyANaM rAsiM savyajIvarA sissuvari pakkhiviya tassa caiva vaggaM eiMdiyabhAjidaM tattheva pakkhitte eiMdiyadhuvarAsI hodi / taM saMkhejjarUvehi bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhite evaM diyapajjattadhuvarAsa ( hodi / eiMdiyadhuvarAsiM saMkhejjarUvehi guNide eiMdiyaapajjattavasI hodi / puNo iMdiyadhuvarAsimasaMkhejjaloeNa guNide bAdareiMdiyadhruvarAsI hodi / tamasaMkhejjaloeNa guNide bAdareiMdiyapajjattANaM dhruvarAsI hodi / tamasaMkhejjaloeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte bAdareiMdiyaapajjattANaM dhuvarAsI hodi / sAmaNNe iMdiyadhruvarAsima saMkhealoeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte suhumeiMdiyadhuvarAsI hodi / tamhi saMkhejjarUvehi bhAge hide laddhaM tamhi caiva pakkhite suhumeiMdiyapajattabuvarAsI hodi / sAmaNNasuhumaIdiyadhuvarAsiM saMkhejjarUvehi guNide muhumeiMdiyaapajjattadhurAsI hodi / sagasagadhuvarAsIhi savvajIvarAsiuvarimavagge khaMDidAdao oghamicchAiDINaM va vattavyA / vari pamANaM bhaNamANe eiMdiyANaM oghabhaMgo / eiMdiyapajjattA savvajIvarAsissa saMkhejjA bhAgA / tesiM ceva apajjattANaM pamANaM savvajIvarAsissa saMkhejjadibhAgo / bAdareiMdiyANaM rAzimeM Upara prakSipta karake aura unhIM dvIndriyAdi jIvoMke pramANake vargako ekendriya jIvarAzi se bhAjita karake jo labdha Ave use usI pUrvokta rAzi meM prakSipta karane para ekendriya jIvarAzisaMbandhI dhruvarAzi hotI hai / ise saMkhyAtase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI pUrvokta dhruvarAzimeM milA dene para ekendriya paryAptasaMbandhI dhruvarAzi hotI hai / ekendriya jIvaMsabandhI dhruvarAziko saMkhyAta se guNita karane para ekendriya aparyAptasaMbandhI dhruvarAzi hotI / punaH ekendriya jIvasaMbandhI dhruvarAziko asaMkhyAta lokase guNA karane para bAdara ekendriya jIvasaMbandhI dhruvarAzi hotI hai / ise asaMkhyAta lokoMse guNita karane para bAdara ekendriya paryApta saMbandhI dhruvarAzi hotI hai| isameM asaMkhyAta lokoMkA bhAga dene para jo labdha Ave use usImeM milA dene para bAdara ekendriya aparyAptasaMbandhI dhruvarAzi hotI hai / sAmAnya ekendriyasaMbandhI dhruvarAzimeM asaMkhyAta lokoM kA bhAga dene para jo labdha Ave usako usI meM milA dene para sUkSma ekendriya jIvoM kI dhruvarAzi hotI hai| ise saMkhyAtase bhAjita karane para jo labdha Ave use isI sUkSma ekendriya dhruvarAzimeM milA dene para sUkSma ekendriya paryAptasaMbandhI dhruvarAzi hotI hai| sAmAnya sUkSma ekendriyasaMbandhI dhruvarAziko saMkhyAta se guNita karane para sUkSma ekendriya aparyApta saMvandhI dhruvarAzi hotI hai| ina apanI apanI dhruvarAziyoMke dvArA saMpUrNa jIvarAzike uparima vargake Upara khaMDita AdikakA kathana ogha mithyAdRSTiyoM ke khaMDita Adikake kathana ke samAna karanA cAhiye / itanI vizeSatA hai ki pramANakA kathana karate samaya ekendriyoM kA pramANa sAmAnya prarUpaNA ke samAna kahanA cAhiye / ekendriya paryApta jIva saMpUrNa jIvarAzike saMkhyAta bahubhAgapramANa haiN| unhIM ekendriya aparyAptoM kA pramANa saMpUrNa jIvarAzi ke saMkhyAtaveM bhAga haiM / bAdara ekendriya tathA bAdara ekendriya paryApta Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 76.] danvapamANANugame eidiyapamANaparUvaNaM [ 309 tesiM pajjattApajjattANaM pamANaM sabajIvarAsissa asNkhejjdibhaago| suhumeiMdiyA savvajIvarAsissa asaMkhejjA bhaagaa| suhumeiMdiyapajjattA sadhajIvarAsissa saMkhejjA bhaagaa| suhumeiMdiyApajattA savvajIvarAsissa saMkhejadibhAgo / kAraNameiMdiyANaM tAva vuccade / sesiMdiyANidiehi savvajIvarAsimhi bhAge hide laddhaM viraleUNa ekekkassa ruvassa savvajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tattheyakhaMDaM sesiMdiyANidiyA ca hati / sesabahukhaMDA eiMdiyA havaMti / sesiMdiyANidiya-eiMdiyApajjattehi ya savyajIvarAsimhi bhAge hide laddhaM saMkhejjarUvANi viraliya savvajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tattha bahukhaMDA eiMdiyapajjattA hoti / eiMdiyaapajjattehi ceva sadhajIvarAsimhi bhAge hide saMkhejjarUvANi labbhaMti / tANi viraliya savvajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tattha egakhaMDaM eiMdiyaapajjattA hoti / sesiMdiya-aNidiya bAdareMidiehi ya sayajIvarAsimhi bhAge hide tattha laddhaasaMkhejadilogarAsiM viraliya sadhajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tattha bahukhaMDA suhumeiMdiyA hoti / vi-ti cadu paMcANidira-cAdareMidiyasahidasuhumeiMdiapajjattaehi savvajIvarAsimhi aura aparyAptIkA pramANa saMpUrNa jIvarAzike asaMkhyAtaveM bhAga hai| sUkSma ekendriya jIva saMpUrNa jIvarAzike asaMkhyAta bahubhAgapramANa haiM / sUkSma ekendriya paryApta jIva sarva jIvarAzike saMkhyAta bahubhAgapramANa haiN| sUkSma ekendriya aparyApta jIva sarva jIvarAzike saMkhyAtaveM bhAga haiN| aba ekendriyoMke pramANakA kAraNa kahate haiM- zeSendriya arthAt dvIndriyAdi jIva aura anindriya jIva inake pramANase sarva jIvarAzike bhAjita karane para jo labdha Ave usako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati sarva jIvarAziko samAna khaMDa karake de dene para unameMse eka khaMDapramANa dvIndriyAdi zeSa indriyavAle aura anindriya jIvoMkA pramANa hotA hai| zeSa bahubhAgapramANa ekendriya jIva haiN| dvIndriyAdi zeSa indriyavAle, anindriya aura ekendriya aparyApta jIvoMke pramANase sarva jIvarAzike bhAjita karane para jo saMkhyAta labdha Ave usakA viralana karake aura viralita rAzike pratyeka ekake prati sarva jIvarAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para vahAM bahubhAgapramANa ekendriya paryApta jIva hote haiN| ekendriya aparyAptoM ke pramANase bhI sarva jIvarAzike bhAjita karane para saMkhyAta labdha Ate haiN| use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati sarva jIvarAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para vahAM eka khaMDapramANa ekendriya aparyApta jIva hote haiN| dvIndriyAdi zeSa indriyavAle, anindriya aura bAdara ekendriya jIvoMke pramANase sarva jIva. zike bhAjita karane para vahA jo asakhyAta lokapramANa rAzi labdha Ave use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati sarva jIvarAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para vahAM bahubhAgapramANa sUkSma ekondriya jIva hote haiN| dIndriya, zrIndriya, caturindriya, paMcendriya, anindriya aura bAdara ekendriya jIvoMse yukta sUkSma ekendriya aparyApta jIvoMke pramANase sarva jIvarAzike bhAjita karane para saMkhyAta labdha Ate haiM / usakA Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 77. bhAge hide saMkhejjarUvANi Agacchati / tANi viraliya sadhajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tattha bahukhaMDA suhumeiMdiyapajjatA hA~ti / suhumeiMdiyaapajjattehi savyajIvarAsimhi bhAge hide tattha laddhasaMkhejjarUvANi viraliya sayajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tatthegakhaMDaM suhumeiMdiyaapajjattA hA~ti / bAdareiMdiehi sadhajIvarAsimhi bhAge hide tattha laddhaasaMkhejjaloge viraliya sadhajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tatthegarUvadhAradaM bAdareiMdiyA hA~ti / bAdareiMdiyaapajjattehi sadhajIvarAsimhi bhAge hide tattha laddhaasaMkhajjaloge viraliya savvajIvarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe tatthegarUvadharidaM bAdareiMdiyaapajjattA hoti / evaM bAdareiMdiyapajjattANaM pi vattavyaM / esA ceva NiruttI havadi / kudo ? ettha kAraNAdo NiruttIe bhedANuvalaMbhAdo / veiMdiya-tIiMdiya-cauriMdiyA tasseva pajjattA apajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 77 // viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati sarva jIvarAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para vahAM bahubhAgapramANa sUkSma ekendriya paryApta jIva prApta hote haiN| sUkSma ekendriya aparyApta jIvoMke pramANase sarva jIvarAzike bhAjita karane para vahAM jo saMkhyAta aMka labdha AveM unakA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati sarva jIvarAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para vahAM eka khaMDa pramANa sUkSma ekendriya aparyApta jIva hote haiN| bAdara ekendriya jIvoMke pramANase sarva jIvarAzike bhAjita karane para vahAM jo asaMkhyAta loka labdha AveM unheM viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati sarva jIvarAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para vahAM eka viralanake prati jitanA pramANa prApta ho utane bAdara ekendriya jIva hote haiN| bAdara ekendriya aparyApta jIvoMke pramANase sarva jIvarAzike bhAjita karane para vahAM jo asaMkhyAta lokapramANa rAzi labdha Ave use viralita karake aura usa viralita rAzika pratyeka ekake prati sarva jIvarAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para vahAM eka viralanake prati jitanA pramANa prApta ho utane bAdara ekendriya aparyApta jIva hote haiN| isIprakAra bAdara ekendriya paryAptoMkA bhI kathana karanA cAhiye / aura yahI nirukti hai, kyoMki, yahAM para kAraNase niruktimeM bheda nahIM pAyA jAtA hai| dvIndriya, trIndriya aura caturindriya jIva tathA unhIMke paryApta aura aparyApta jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta hai // 77 // thAvarasaMkhapipIliyabhamara xx AdigA samedA je / jugvaarmsNkhejjaa|| go. jI. 175. asaMkhejjA beiMdiA jAva asaMkhijjA curidiyaa| anu. dvA. sU. 141 patra 179. Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 77.] davvapamANANugame veiMdiyAdipamANaparUvaNaM bahUNaM vIiMdiyAdINaM tassevetti egavayaNaNideso kadhaM ghaDade ? Na esa doso, bahUNaM pi jAdIe eyattavirohAbhAvAdo / ettha apaJjatavayaNeNa apajjattaNAmakammodayasahidajIvA ghettavyA / aNNahA pajjattaNAmakammodayasahidaNibattiapajattANaM pi apajjattavayaNeNa ghnnppsNgaado| evaM pajjattA idi vutte pajjattaNAmakammodayasahidajIvA ghettayA / aNNahA pajjattaNAmakammodayasahidaNivyattiapajjattANaM ghnnaannuvvtiido| vi-ti-cauridie tti vutte vIiMdiya-tIiMdiya-cauridiyajAdiNAmakammodayasahidajIvANaM gahaNaM / veNNi iMdiyANi jesiM te veiMdiyA idi gheppamANe ko doso 1 ce Na, apajjattakAle vaTTamANajIvANamiMdiyAbhAveNa tesimghnnppsNgaado| khaovasamo iMdiyaM Na dabidiyamiMdiyamidi ce Na, sajogikevalissa paNakhaovasamassa aNiMdiyattappasaMgAdo / hodu ? ce Na, suttassa pNciNdiyttpduppaaynnaado| kamhi taM suttamidi ce ettheva / taM zaMkA-dvIndriyAdika jIva bahuta haiM, ataeva unake liye ' tasseva' isaprakAra eka vacana nirdeza kaise bana sakatA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, bahutake bhI jAtise ekatvake prati koI virodha nahIM AtA hai| ___ yahAM sUtra meM aparyApta padase aparyApta nAmakarmake udayase yukta jIvoMkA grahaNa karanA cAhiye / anyathA paryApta nAmakarma ke udayase yukta nirvRtyaparyApta jIvoMkA bhI aparyApta isa vayanase grahaNa prApta ho jaaygaa| isIprakAra paryApta aisA kahane para paryApta nAmakarmake udayase yukta jIvoMkA grahaNa karanA cAhiye / anyathA paryApta nAmakarmake udayase yukta nityaparyApta jIvoMkA grahaNa nahIM hogaa| dvIndriya, trIndriya aura caturindriya, aisA kahane para dvIndriya jAti, trIndriya jAti aura caturindriya jAti nAmakarmake udayase yukta jIvoMkA grahaNa karanA caahiye| zaMkA-'jina jIvoMke do indriyAM pAI jAtI haiM ve dvIndriya jIva haiM ' aisA grahaNa karane meM kyA doSa AtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, uparyukta arthake grahaNa karane para aparyApta kAlameM vidyamAna jIvoMke indriyAM nahIM pAI jAnese unake nahIM grahaNa honekA prasaMga prApta ho jaaygaa| zaMkA-kSayopazamako indriya kahate haiM, dravyendriyako indriya nahIM kahate haiN| isaliye aparyApta kAlameM dravyendriyoMke nahIM rahane para bhI dvIndriyAdi padoMke dvArA una jIvoMkA grahaNa ho jAyagA? samAdhAna nahIM, kyoMki, yadi indriyakA artha kSayopazama kiyA jAya to jinakA kSayopazama naSTa ho gayA hai aise sayogikevalIko anindriyapanekA prasaMga A jAtA hai| zaMkA- A jAne do? samAdhAna- nahIM, kyoMki, sUtra sayogikevalIko paMcendriyarUpase pratipAdana karatA hai| Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312] chakkhaMDAgame jIvavANaM [ 1, 2, 78. jahA-paMciMdiyA sAsaNasammAiTippahuDi jAva ajogikevali tti davyapamANeNa kevaDiyA, oghmidi| suhumaTTaparUvaNaTuM suttamAhaasaMkhejAhi osAppiNi-ussappiNIhi avahiraMta kAleNa // 78 // edasma suttassa attho sugamo tti Na vuccde| edAo rAsIo sayakAlamAyANu rUvavayasahidAo tti Na vocchedamuvaDhukkate tado asaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti tti kadhamedaM ghaDade ? saccaM, Na vocchijjati ceva kiM tu edAsimAeNa viNA jadi vao ceva bhavadi to NicchaeNa vocchijjati / aNNahA asaMkhejjattANuvavattAdo / edassatthassa avabohaNahU~ avahiraMti tti vuttaM / zaMkA- vaha sUtra kahAM para hai ? samAdhAna-yahIM Age hai / yathA- 'paMcendriya jIva sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAnataka dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? sAmAnya prarUpaNAke samAna pAMcaveM guNasthAnataka palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga aura chaThavese saMkhyAta haiN| aba sUkSma arthakA prarUpaNa karane ke liye sUtra kahate haiM kAlakI apekSA dvIndriya, trIndriya aura caturindriya jIva tathA unhIMke paryApta aura aparyApta jIva asaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsapiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM / / 78 // isa sUtrakA artha sugama hai, isaliye nahIM kahate haiN| zaMkA-ye dvIndriyAdi sarva jIvarAziyAM sarva kAla Ayake anurUpa vyayase yukta haiM, isaliye yadi vicchedako prApta nahIM hotI hai to ' asaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hotI haiM, yaha kathana kaise ghaTita ho sakatA hai ? samAdhAna-yaha satya hai ki uparyukta dvIndriyAdika jIvarAziyAM vicchinna nahIM hotI haiM, kintu ina rAziyoMkA Ayake vinA yadi vyaya hI hotA to nizcayase vicchinna ho jaatiiN| yadi aisA na mAnA jAya to 'dvIndriyAdi rAziyAM asaMkhyAta haiM' yaha kathana nahIM bana sakatA hai / isI arthakA jJAna karAneke liye 'avahiraMti' aisA khaa| vizeSArtha-yahAM sUtrameM ' asaMkhejAhi' pATha hai, kintu arthasaMdarbhakI dRSTi se vahAM 'asaMkhejAsaMkhejAhi' aisA pATha pratIta hotA hai| khuddAbaMdha khaMDake isI prakaraNameM inhIM jIvoMkI sAmAnya saMkhyA batalAte hue yaha sUtra pAyA jAtA hai- 'asaMkhejjAsaMkhenjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / ' kintu yahAM TIkameM bhI 'asaMkhejjAhi' pada honese usI pAThakI rakSA kI gii| Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 79.] davapamANANugame veiMdiyAdipamANaparUvaNaM [ 313 khetteNa veiMdiya-tIiMdiya-cauriMdiya tasseva pajjatta-apajattehi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejadibhAgavaggapaDibhAeNa aMgulassa saMkhejjadi bhAgavaggapaDibhAeNa aMgulassa asNkhejdibhaagvggpddibhaaenn||79|| ___ edassa suttassa atthA buccade / taM jahA- 'jahA uddeso tahA Niheso ' ti NAyAdo puvvuddiDhavi-ti-cauriMdiyANaM pamANaM puvvuddiTTameva bhvdi| majjhillaM majjhamhiHsamuddiTThapajjatANaM bhavadi / aMtillaM pi aMtuddiTuM tesimapajjattANaM havadi / edehi sAmaNNavigaliMdiehi tesiM ceva pajattehi vigaliMdiyaapajjattaehi jagapadaramavahiradi / aMgulassa sUciaMgulassa asaMkhejadibhAgo sUciaMgulamAvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khNddideybhaago| tassa vaggo tAriseNa avareNa guNidarAsI paDibhAgo avhaarkaalo| evaM ceva apajjattasuttaM pi vivareyavvaM / evaM ceva pajjattamuttaM pi vakkhANeyavvaM / Navari sUciaMgulassa saMkhejadibhAe . kSetrakI apekSA dvIndriya, trIndriya aura caturindriya jIvoMke dvArA sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai / tathA unhIMke paryApta aura aparyApta jIvoMke dvArA kramazaH sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase aura sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai // 79 // ___aba isa sUtrakA artha kahate haiM / vaha isaprakAra hai- 'uddezake anusAra nirdeza kiyA jAtA hai / isa nyAyake anusAra sarva prathama kahe gaye dvIndriya, trIndriya aura caturindriya jIvoMkA pramANa sarva prathama kahA gayA hI hai| madhya meM kaha gaye paryAptoMkA pramANa gayA hai / aura antameM kahA gayA pramANa bhI anta meM kahe gaye unhIMke aparyAptakoMkA hai| inake dvArA arthAt sAmAnya vikalatrayoMke dvArA, unhIMke paryAptakoMke dvArA aura vikalendriya aparyAptakoMke dvArA jagapratara apahRta hotA hai / yahAM para aMgulase tAtparya sUcyaMgulakA aura usake asaMkhyAtaveM bhAgase tAtparya sUcyaMgulako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake jo eka bhAga labdha Ave usase hai| usa sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgakA varga isakA yaha tAtparya huA ki usa sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgako tatpramANa dUsarI rAzise guNita kara do| aisA karane para jo rAzi utpanna hogI vaha yahAM para pratibhAga arthAt avahArakAla hai| isIprakAra aparyApta-sUtrakA bhI spaSTIkaraNa karanA cAhiye aura isIprakAra paryApta-sUtrakA bhI vyAkhyAna karanA caahiye| itanA vizeSa hai ki sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgake vargita karane para . 1 dvIndriyAtrIndriyAzcaturindriyA asaMkhyeyAH zreNayaH pratarAsaMkhyeyabhAgapramitAH / sa. si. 1, 8. pajjattApajjatA viticau xx avaharaMti / aMgulasaMkha x x paesabhaiyaM puDho payaraM // pazcasaM. 2, 12.. Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 80. vaggide pajjattANamavahArakAlo hodi / teNa paDibhAeNa / padaraMgulassa asaMkhejadibhAga salAganaMda Thaviya vigaliMdiyaapajjattehi jagapadare avahirijjamANe salAgAhi saha jagapadaraM samappadi / padaraMgulassa saMkheladibhAgaM salAgabhUdaM Thaviya vigaliMdiyapajjattehi jagapadare avahirijjamANe salAgAhi saha jagapadaraM samappadi tti jaM vuttaM hodi| paMciMdiya-pAMcaMdiyapajjattaesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejA // 80 // edassa suttassa attho sugamo tti Na vuccde| asaMkhejjAsaMkhejAhi osappiNi-ussappiNIhi avahirAMta kAleNa // 81 // edassa vi suttassa attho sugamo tti Na vuccade / . khetteNa paMciMdiya-paMciMdiyapajjattaesu micchAiTThIhi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa aMgulassa sNkhejjdibhaagvggpddibhaaenn|| 82 // paryAptIkA avahArakAla hotA hai| isa pratibhAgase / pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgako zalAkArUpase sthApita karake vikalendriya aparyAptoMke dvArA jagapratarake punaH punaH apahRta karane para arthAt ghaTAne para zalAkAoMke sAtha jagapratara samApta hotA hai / tathA pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgako zalAkArUpase sthApita karake vikalendriya paryAptakoMke dvArA jagapratarake punaH punaH apahRta karane para zalAkAoMke sAtha jagapratara samApta hotA hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| paMcendriya aura paMcendriya paryApta jIvoMmeM mithyAdRSTi dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 8 // isa sUtrakA artha sugama hai, isaliye nahIM kahate haiN| kAlakI apekSA paMcendriya aura paMcendriya paryApta jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 81 // isa sUtrakA artha sugama hai, isaliye nahIM kahate haiN| kSetrakI apekSA paMcendriya aura paMcendriya paryApta jIvoMmeM mithyAdRSTiyoMke dvArA sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase aura sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai / / 82 // 144 maNussAdigA sabhedA je / jugavAramasaMkhejjA // go. jI. 175. 2 paJcendriyeSu mithyAdRSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH pratarAsaMkhyayabhAgapramitAH / sa. si. 1, 8, pratiSu 'saMkhe. jjadibhAyapaDibhAeNa' iti paatthH| Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 82.] davvapamANANugame veiMdiyAdipamANaparUvaNaM [315 'jahA uddesa tahA Niddeso' tti NAyAdo aMgulassa asaMkhejjadibhAgassa vaggo paMciMdiyANaM jagapadarassa paDibhAgo hodi / sUciaMgulassa saMkhejjadibhAgassa vaggo jagapadarassa paDibhAgo hodi paMciMdiyapajjattANaM / paDibhAgo bhAgahAro tti eyttttho| vigaliMdiyasutteNa saha paMciMdiyasuttaM kimidi Na vuttaM ? Na esa doso, uvarimaguNapaDivaNNasuttassa paMciMdiyattANuvaTThAvaNakRttAdo pudha paMciMdiyasuttaM vuccade / tattha TThiyapaMciMdiyaNiddeso kimidi NANuvaTTAvijjade ? Na, egajogaNihiTThANamegadesassa annuvttttnnaabhaavaado| __saMpahi uvari vuccamANaappAbahugaaNiyogaddArasuttabaleNa puvAiriovaesabaleNa ca edeNa sutteNa sUcidavigala-sayaliMdiyANamavahArakAlavisese bhnnissaamo| taM jahA-AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa sUciaMgule bhAge hide tattha jaM laddhaM taM vaggide veiMdiyANamavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte veiMdiyaapajattaavahArakAlo hodi / taM AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva 'uddezake anusAra nirdeza hotA hai| isa nyAyake anusAra aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgakA varga paMcendriya jIvoMkA pramANa lAneke liye jagapratarakA pratibhAga hai, aura sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgakA varga paMcendriya paryApta jIvoMkA pramANa lAneke liye jagapratarakA pratibhAga hai / pratibhAga aura bhAgahAra ye donoM ekArthavAcI zabda haiN| zaMkA-vikalendriyoM ke pramANake pratipAdaka sUtrake sAtha paMcendriyoMke pramANakA pratipAdaka sUtra kyoM nahIM kahA ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, Age kahe jAnevAle guNapratipanna jIvoMke sUtra meM paMcendriyatvakI anuvRtti karaneke liye pRthakpase paMcendriyoMke pramANakA pratipAdaka sUtra khaa| zaMkA-vikalendriyoMke pramANake pratipAdaka sUtrake sAtha paMcendriyoMke pramANake pratipAdaka sUtrake ekatra kara dene para vahAM sthita paMcendriya padake nirdezakI anuvRtti kyoM nahIM hotI hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, eka yogarUpase nirdiSTa aneka padoM se eka dezakI anuvRtti nahIM hotI hai| ___ aba Age kahe jAnevAle alpabahutva anuyogadvArake sUtrake balase aura pUrvAcAryoMke upadezake balase isa sUtrake dvArA sUcita vikalendriya aura sakalendriya jIvoMke avahArakAla vizeSoMko kahate haiN| ve isaprakAra haiM- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase sUcyaMgulake bhAjita karane para jo labdha Ave usako vargita karane para dvIndriya jIvoMkA avahArakAla hotA hai| dvIndriyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI dIndriyoMke apahArakAlameM milA dene para dvIndriya aparyApta jIvoMko avahArakAla hotA hai| isa dvIndriya aparyAptakoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 82. pakkhitte teiMdiyaavahArakAlo hodi / puNo tamhi ceva AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide jaM laddhaM taM tamhi ceva pakkhite teiMdiyaapajjattANamavahArakAlo hodi / evaM cauriMdi - cauriMdiyaapajjatta-paMciMdiya-paMcidiyaapajjattANaM jahAkameNa AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khaMDideyakhaMDeNa avahArakAlA anbhahiyA kAyavvA / tado paMciMdiya apajjattaavahArakAle AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide padaraMgulassa sNkhejdibhaage| teIdiyapajjattANaM avahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi caiva pakkhitte veiMdiyapajjattANamavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi caiva pakkhite paMciMdiyapajjattANamavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte cauriMdiyapajjattaavahArakAlo hodi / ettha savvattha rAsiviseseNa rAsimovaTTAviya laddhaM rUvaNaM kariya bhAgahArabhUdaAvaliyAe asaMkhejjadibhAgo uppAdavvo / edehi avahArakAle hi pudha pudha jagapadare bhAge hide aSpaSpaNo davtrapamANANi bhavati / ettha khaMDidAdao jANiUNa vattavyA / karane para jo labdha Ave use usI dvIndriya aparyApta avahArakAlameM milA dene para trIndriya jIvoMkA avahArakAla hotA hai / punaH isa trIndriya jIvoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI trIndriya jIvoMke avahArakAla meM milA dene para trIndriya aparyAptakoMkA avahArakAla hotA hai / isIprakAra caturindriya, caturindriya aparyApta, paMcendriya aura paMcendriya aparyApta jIvoMke avahArakAlako kramase AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake uttarottara eka eka bhAgase adhika karanA cAhiye / anantara paMcendriya aparyApta jIvoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgapramANa zrIndiya paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI trIndriya paryAptakoM ke bhavahArakAlameM milA dene para dvIndriya paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / isa dvIndriya paryAptakoM ke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI dvIndriya paryApta avahArakAlameM milA dene para paMcendriya paryApta jIvoMkA avahAra * kAla hotA hai / isa paMcendriya paryApta jIvoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga bhAjita karane para jo labdha Ave use isI paMcendriya paryApta avahArakAlameM milA dene para caturindriya paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / yahAM sarvatra rAzi vizeSa se rAziko apavartita karake jo labdha Ave usameMse eka kama karake bhAgaddArarUpa AvalIkA asaMkhyAtaveM bhAga utpanna kara lenA cAhiye / ina avahArakAloMse pRthak pRthak jagapratara ke bhAjita karane para apane apane dravyakA pramANa AtA hai / yahAM para khaMDita AdikakA kathana samajha kara karanA cAhiye / Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 85.] davvapamANANugame veiMdiyAdipamANaparUvaNaM [317 sAsaNasammAiTippahuDi jAva ajogikevali tti ogha // 83 // pahuDisaho kiriyAvisesaNaM / sAsaNasammAiTTippahuDi AI karietti / ettha punvasuttAdo paMciMdiya idi aNuvaTTade / teNa savve guNapaDivaNNA paMciMdiyA ceva / sajogiajogikevalINaM paNaTThAsesiMdiyANaM paMciMdiyavavaeso kadhaM ghaDade ? Na, paMciMdiyajAdiNAmakammodayamavekkhiya tesiM pNciNdiyvvesaado| edesiM pamANaparUvaNA mUloghaparUvaNAe tullA / kudo ? paMcidiyavadirittajAdIsu gunnpddivnnnnaabhaavaad|| paMciMdiyaapajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 84 // edassa suttassa sugamo atyo / asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiti kAleNa // 85 // edassa vi attho sugme|| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM paMcendriya aura paMcedriya paryApta jIva sAmAnya prarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyataveM bhAga haiM // 83 // __ yahAM para prabhRti zabda kriyAvizeSaNa hai| jisase sAsAdanasamyagdRSTi prabhRtikA artha sAsAdanasamyAgdRSTiko Adi lekara hotA hai| yahAM para pUrva sUtrase paMcendriya padakI anuvRtti hotI hai, isaliye saMpUrNa guNasthAnapratipanna jIva paMcendriya hI hote haiM, yaha abhiprAya nikala AtA hai| zaMkA-sayogikevalI aura ayogikevaliyoMke saMpUrNa indriyAM naSTa ho gaI haiM, ataeva unake paMcendriya yaha saMjJA kaise ghaTita hotI hai ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, paMcendriyajAti nAmakarmakI apekSA sayogikevalI aura ayogikevaliyoMke paMcendriya saMzA bana jAtI hai| ina guNasthAnapratipanna paMcendriya jIvoM ke pramANakI prarUpaNA mUlodha prarUpaNAke samAna hai, kyoMki, paMcendriyajAtiko chor3akara dUsarI jAtiyoM meM guNasthAnapratipanna jIva nahIM pAye jAte haiN| paMcendriya aparyApta jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM / / 84 // isa sUtrakA artha sugama hai| kAlakI apekSA paMcendriya aparyApta jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 85 // isa sUtrakA bhI artha sugama hai| 1 sAsAdanasamyagdRSTayAdayo'yogakevalyantA: sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1,8, Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 318 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 86. khatteNa paMciMdiyaapajjattaehi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa // 86 // edaM pi suttaM sugama ceva / edANi tiNNi vi suttANi paMciMdiyaapajjattapaDibaddhANi vigaliMdiyApajjattasuttaM va paMciMdiyamicchAidvisuttamhi ceva kiNNa vuttANi tti vutte Na, paMciMdiyaapajjattesu guNapaDivaNNAbhAvaparUvaNahattAdo pudha suttAraMbhassa / apajjattakAle vi paMciMdiesu guNapaDivaNNA atthi veubviya-orAliyamissa-kammaiyakAyajogesu smmtt-nnaann-dsnnovlNbhaado| idi ce, hodu NAma NivvattiM paDi apajjattaesu guNapaDivaNNANamatthitaM, apajjattaNAmakammodaeNa saha guNANaM avtttthaannvirohaa|| bhAgAbhAgaM vttissaam|| savvajIvarAsi sakhejakhaMDe kae tattha bahukhaMDA suhumeiMdiyapajjasA hoti / sesamasaMkhejjalogamettakhaMDe kae tattha bahukhaMDA suhumeiMdiyaapajjattA hoti / sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA bAdareiMdiyaapajjattA hoti / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA kSetrakI apekSA paMcendriya aparyApta jIvoMke dvArA sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai // 86 // yaha sUtra bhI sugama hI hai| ye pUrvokta tInoM bhI sUtra paMcendriya aparyApta jIvoMke pramANase pratibaddha haiN| zaMkA-jisaprakAra vikalendriya aparyAptakoMke pramANakA pratipAdaka sUtra svatantra na hokara vikalendriya aura unake paryAptakoMke pramANake pratipAdaka sUtra ke sAtha hI nibaddha hai, usIprakAra paMcendriya mithyAdRSTiyoMke pramANake pratipAdaka sUtroMmeM hI, paMcandriya aparyAptakoMke pramANake pratipAdaka sUtra nibaddha karake kyoM nahIM kahe ? samAdhAna-aisA pUchane para AcArya kahate haiM ki nahIM, kyoMki, paMcendriya aparyAptakoMke pramANake pratipAdaka sUtroMkA pRthakpase AraMbha paMcendriya aparyAptakoMmeM guNasthAnapratipanna jIvoMke abhAvake prarUpaNa karane ke liye kiyA hai| zaMkA- aparyApta kAlameM bhI paMcendriyoM meM guNasthAnapratipanna jIva hote haiM, kyoMki, vaikriyikamizra, audArikamizra aura kArmaNakAyayogameM samyagdarzana, samyagjJAna tathA darzanakI upalabdhi pAI jAtI hai? samAdhAna- yadi aisA hai to nivRttikI apekSA aparyAptakoM meM guNasthAnapratipanna jIvoMkA sadbhAva rahA Ave, paraMtu aparyApta nAmakarmake udayake sAtha samyagdarzana Adi guNoMkA sadbhAva mAnane meM virodha AtA hai| __ bhaya bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike saMpAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa sUkSma ekendriya paryApta jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta lokapramANa khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa sUkSma ekendriya aparyApta jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unase bahubhAgapramANa bAdara ekendriya aparyApta jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 86.] davvapamANANugame veiMdiyAdipamANaparUvaNaM [319 bAdareiMdiyapajjattA hoti / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA aNidiyA hoti / sesarAsIdo palidovamaasaMkhejjadibhAgamavaNeUNa sesarAsimAvaliyAe asaMkhejadibhAe UNegakhaMDaM pi puNo pudha Dhaviya sesabahubhAge ghettUNa cattAri sarisapuMje kAUNa ThaveyavyA / puNo AvaliyAe asaMkhejadibhAgaM viraleUNa avaNidaegakhaMDa samakhaMDaM kariya diNNe tattha bahukhaMDe paDhamapuMje pakkhitte veiMdiyA hoti / puNo AvaliyAe asaMkhejadibhAgaM viraleUNa diNNasesegakhaMDaM samakhaMDaM kariya diNNe tattha bahubhAge vidiyapuMje pakkhitte teiMdiyA hoti / pubdhaviralaNAdo saMpahi viralaNA kiM sarisA, kimadhiyA, kimUNA tti pucchide Natthi ettha uvaeso / puNo vi tappAoggamAvaliyAe asaMkhejadibhAgaM viraleUNa sesegakhaMDa samakhaMDaM kariya diNNe tattha bahukhaMDe tadiyapuMje pakkhitte cauridiyA hoti / sesegakhaMDaM cautthapuMje pakkhitte paMciMdiyamicchAiTThI hoti| veiMdiyarasimasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA veiMdiyaapajjattA hoti / sesegakhaMDaM tesiM pajjattA hoti / teiMdiya-cauridiya-paMciMdiyANaM pi evaM ceva vattavyaM / puvvamavaNidapalidovamassa asaMkhejadibhAgarAsimasaMkhejjakhaMDe kae khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa bAdara ekendriya paryApta jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa anindriya jIva haiN| zeSa rAzimese palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgako ghaTA kara jo rAzi avaziSTa rahe usake AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa khaMDa karake bahu. bhAgameMse eka bhAgako bhI punaH pRthak sthApita karake zeSa bahubhAgako lekara cAra samAna puMja karake sthApita kara denA cAhiye / punaH AvalIke asaMkhyAtaveM bha.gako viralita karake usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara nikAla kara pRthak rakhe hue eka khaMDako samAna khaMDa karake deyarUpase de deneke pazcAt unameMse bahubhAgoMko prathama puMjameM prakSipta karane para dvIndriya jIvoMkA pramANa hotA hai| punaHAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgako viralita karake usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara prathama puMjameM denese zeSa rahe hue eka bhAgako samAna khaMDa karake deyarUpase deneke pazcAt unameMse bahubhAgako dUsare puMjameM milA dene para trIndriya jIvoMkA pramANa hotA hai| pUrva viralanase yaha dUsarA viralana kyA samAna hai, kyA adhika hai, yA kyA nyUna hai ? aisA pUchane para AcArya uttara dete haiM ki isa viSayameM upadeza nahIM pAyA jAtA hai| phira bhI tadyogya AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgako viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake Upara zeSa eka khaMDako samAna khaMDa karake deyarUpase de deneke anantara unameMse bahubhAga tIsare puMjameM milA dene para caturindriya jIvoM kA pramANa hotA hai| zeSa eka khaMDako cauthe puMjameM milA dene para paMcendriya mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa hotA hai| dvIndriya jIvarAzike asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa dvIndriya aparyApta jIva haiN| zrIndriya, caturindriya aura paMcendriyoMkA bhI isIprakAra kathana karanA cAhiye / pahale ghaTA kara pRthak rakkhI ... ..pratiSu * palidovamasaMkhejjadi- ' iti paatthH| 2 go. jI. 178-179. ... ... Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 86. bahubhAgA asaMjadasammAiTThI hoti / evaM yavaM jAva ajogikevali ti| ahavA eiMdiyANaM bhAgAbhAgo evaM vA vattavyo / savyeiMdiyarAsI addhaddhaNa chettavyo jAva bAdareiMdiyarAsI avaciTTido tti / tattha laddhaaddhacchedaNayasalAgA viraleUNa vigaM kAUNa aNNoNNabhAse kade asaMkhejjalogamettarAsI uppajjadi / esa rAsiM viraleUNa ekekassa ruvassa savvameiMdiyarAsi samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi bAdareiMdiyANaM pamANaM pAvedi / tattha bahukhaMDA suhumeiMdiyA eyakhaMDaM baadreiNdiyaa| puNo suhumeiMdiyarAsI addhaddheNa chididavyo jAva suhumeiMdiyaapajjattarAsI avaciTThido tti / tattha addhacchedaNae viraliya vigaM kariya aNNoNNabbhAsakaraNeNuppaNNasaMkhejjarAsiM viraleUNa ekekassa rUvassa suhumeiMdiyarAsiM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi suhumeiMdiyaapajjattarAsI pAvuNadi / tattha bahukhaMDA suhumeiMdiyapaJjattA eyakhaMDaM tesimapajjattA hoti / evaM bAdareiMdiyANaM pi vatta / ettha saMdiTThI / taM jahA- eiMdiyarAsI vechappaNNasadametto 256 / suhumeiMdiyarAsI cAlIsabbhahiyavesayametto huI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa rAzike asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| isIprakAra ayogikevaliyoMke pramANa Anetaka le jAnA cAhiye / athavA, ekendriyoMke bhAgAbhAgako isaprakAra bhI kahanA cAhiye-bAdara ekendriya rAzi prApta hone taka ekondriya rAziko AdhI AdhI karate jAnA cAhiye / isaprakAra ardhA karanese jitanI ardhaccheda zalAkAeM prApta hoveM unakA viralana karake aura usa rAzike pratyeka aMkako dorUpa karake paraspara guNA karane para asaMkhyAta lokapramANa rAzi utpanna hotI hai / isa rAziko viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati sarva ekendriya rAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para pratyeka ekake prati bAdara ekendriya jIvoMkA pramANa prApta hotA hai / vahAM bahubhAgapramANa sukSma ekendriya jIva aura eka bhAgapramANa bAdara ekendiya jIva haiM / punaH sUkSma ekendriya aparyApta rAzi prApta hone taka sUkSma ekendriya jIvarAziko ardhAdharUpase chedita karanA caahiye| aisA karanese vahAM jitane ardhaccheda prApta hoM unakA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako do rUpa karake paraspara guNA karanese jo asaMkhyAta rAzi utpanna hove usakA viralana karake aura usa rAzike pratyeka ekake prati sUkSma ekendriya rAziko samAna khaMDa karake deyarUpase de dene para viralita rAzike pratyeka "ekake prati sUkSma ekendriya aparyApta rAzi prApta hotI hai / vahAM para bahubhAgapramANa sUkSma ekendriya paryApta rAzi hai aura eka bhAgapramANa sUkSma ekendriya aparyApta rAzi hai| isIprakAra bAdara ekendriyoMkA bhI kathana karanA caahiye| yahAM para saMdRSTi dete haiM / vaha isaprakAra hai ekendriya jIvarAzi dosau chappana 256 hai| sUkSma ekendriya rAzi dosau cAlIsa 240 hai| bAdara ekendriyarAzi solaha 16 hai / sUkSma ekendriya paryAptarAzi ekasau assI Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 86. ] davamANAgame eiMdiyAdibhAgAbhAgaparUvaNa [ 321 240 / bAdareIdiyarAsI solasameta 16 / suhumeiMdiyapajjattarAsI asIdisayamettA 180 / tesimapajjattA saTThI 60 havaMti / bAdareiMdiyaapajjattA vArasa 12 havaMti / tesiM pajjacA cattAri 4 / saMpahi veIdiyapajjatarAsIdo veiMdiya-teIdiyarAsINaM viseso kiM sariso kimahio ho vA idi vRtte asaMkhejjaguNo havadi / taM jahA / vuccade - teiMdiya - cauriMdiyarAsINaM visesAdo vediya - teiMdiyarAsivisesa asaMkhejjaguNo / taM kathaM jANijade ? AiriovadesAdo bhAgAbhAgamhi parUvidavakkhANAdo ya jANijjade / teiMdiya - cauriMdiyarAsiviseso puNa teIdiyapajjattarAsIdo bahugo / taM kathaM Navvade 1 teIdiyaapajjattarAsIdo cauriMdiyarAsI visesahINo ti vRttaappAbahugasuttAdo / teIdiyapajjattarAsIdo puNa veiMdiyapajjattarAsI visesahINa / taM kathaM vvade ? edaM pi appAbahuga suttAdo ceva Navvade / tado jANijade jahA vIiMdiyapajjattarAsIdo visesAhiyatIIdiyapajjattarAsIdo bahudaratIIdiya- cauriMdiya / sUkSma ekendriya aparyApta rAzi sATha 60 hai / bAdara ekendriya aparyApta rAzi bAraha 12 hai aura bAdara ekendriya paryApta rAzi cAra 4 hai / aba dvandraya paryApta rAzike pramANase dvIndriya aura trIndriya rAziyoMkA vizeSa arthAt antara kyA samAna hai, kyA adhika hai yA hIna hai ? aisA pUchane para dvIndriya paryApta rAzike pramANase asaMkhyAtaguNA hai aisA samajhanA cAhiye / vaha isaprakAra hai / Age usIko kahate haiM-- trIndriya aura caturindriya rAzi ke vizeSase dvIndriya aura trIndriya jIvarAzikA vizeSa asaMkhyAtaguNA hai / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - AcAryoMke upadezase aura bhAgAbhAga meM prarUpaNa kiye gaye vyAkhyAna se jAnA jAtA hai / zrIndriya aura caturindriya rAzikA vizeSa trIndriya paryApta rAzike pramANase adhika hai| zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna -- trIndriya aparyApta rAzike pramANase caturindriya rAzi vizeSa hIna hai aisA alpabahutvake sUtrameM kahA hai, ataeva usase jAnA jAtA hai / zrIndriya paryApta rAzike pramANase dvIndriya paryApta rAzikA pramANa vizeSa hIna hai / zaMkA- - yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - yaha bhI alpabahutva ke sUtrase hI jAnA jAtA hai / isaliye jAnA jAtA hai ki jisaprakAra dvandriya paryApta rAzise zrIndriya paryApta rAzi vizeSa adhika hai aura isase trIndriya aura caturindriya rAzikA vizeSa bar3A hai| zrIndriya Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 86. rAsivisesAdo asaMkhejjaguNo veiMdiya-teIdiyarA siviseso veIdiyapajjaterhito asaMkhejja guNoti / appA bahuaM tivihaM satthANa- paratthANa- savvaparatthAnabheeNa / ettha tAva satthANappA bahua vuccade / savtratthovA bAdareiMdiyapajjattA / tesimapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logAM / bAdaraiMdiyA visesAhiyA / kettiyamette ? sargapajjattapakkhittame teNa / savtratthovA muhumeIdiyaapattA / tesiM pajjattA saMkhejjaguNA / ko guNagAro 1 saMkhejjA samayA / suhumeiMdiyA visesAhiyA / kettiyamettaNa ? sagaapajjatametteNa / savvatthovo veIdiyaavahArakAlo / vikkhaMbhasUI asaMkhe jaguNA | ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUIe asaMkhejjadibhAgo / ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlA | ahaMcA seDhIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? avahArakAlavaggo / so vi asaMkhejjANi ghaNaMgulANi sUciaMgulasta asaMkhejjadibhAgametANi / seThI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? avahArakAlo / davvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUI / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? avhaarkaalo| logo asaMkheja aura caturindriya rAzike vizeSase dvIndriya aura trIndriya rAzikA vizeSa asaMkhyAtaguNA hai usIprakAra dvandriya paryApta rAzi se dvIndriya aura trIndriya rAzikA vizeSa asaMkhyAtaguNA hai| svasthAna, parasthAna aura sarva parasthAna ke bheda se alpabahutva tIna prakArakA hai / unameM se yahAM para pahale svasthAna alpabahutvako kahate haiM / bAdara ekendriya paryApta jIva sabase stoka haiM / bAdara ekendriya aparyApta jIva unase asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / bAdara ekendriya aparyAptoMse bAdara ekendriya jIva vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? apanI paryApta rAziko prakSipta karane rUpa vizeSase adhika haiN| sUkSma ekendriya aparyApta jIva sabase stoka haiM / sUkSma ekendriya paryApta jIva unase saMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / sUkSma ekendriya jIva sUkSma ekendriya paryAptoMse vizeSa adhika hai / kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? sUkSma ekendriya aparyAptoMkA jitanA pramANa hai tammAtra vizeSase adhika hai / dvIndriyoMkA avahArakAla sabase stoka hai / avahArakAlase viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / pratibhAga kyA hai ? apanA avahArakAla pratibhAga hai / athavA, jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAMga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai / pratibhAga kyA hai ? apane avahArakAlakA varga pratibhAga hai / vaha pratibhAga bhI sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra asaMkhyAta ghanAMgulapramANa hai / viSkaMbhasUcIse jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / jagazreNIse dvIndriyoMkA dravyapramANa asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra haiM / dvIndriyoMke dravyale jagapratara asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai / jagazreNI Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 86.] davvapamANANugame eiMdiyAdiappAbahugaparUvaNaM [ 323 gunno| ko guNagAro ? seDhI / evaM veiMdiyaapajjatANaM pi vattavyaM / evaM pajjattANaM pi / Navari jamhi sUciaMgulassa asaMkhejadibhAgamettANi ghaNaMgulANi tti vuttaM tamhi sUciaMgulassa saMkhejadibhAgamettANi tti vattavyaM / ti-cadu-paMciMdiyANaM tesiM pajjattApajjattANaM pi jahAkameNa veiMdiya-veiMdiyapajjattApajjattANaM bhaMgo / sAsaNAdANaM muulaaghstthaannbhNgo| paratthANe payadaM / tattha tAva eiMdiyaparatthANaM vuccade- savvatthovA baadreiNdiyaa| suhumehaMdiyA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| tesiM chedaNA vi asaMkhejjA logaa| evaM ceva vidiyaviyappo / Navari eiMdiyA visesaahiyaa| ahavA savvatthovA bAdareiMdiyapajjattA / tesimapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logaa| suhumeiMdiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / tesiM cheyaNA vi asaMkhejjA logaa| suhumeiMdiyapajattA saMkhejaguNA / ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| cauttho viyappo evaM ceva / Navari eiMdiyA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdareiMdiyasahidasuhumeiMdiyaapajjattamateNa / savvatthovA baadreiNdiypjjttaa| tesimapajjatA guNakAra hai| isIprakAra dvIndriya aparyApta jIvoMkA bhI alpabahutva kahanA cAhiye / isIprakAra dIndriya paryAptakoMkA bhI kahanA cAhiye / itanA vizeSa hai ki jahAM para sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra ghanAMgula kahe haiM vahAM para sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgamAtra ghanAMgula kahanA cAhiye / trIndriya, caturindriya aura paMcendriya tathA inhIMke paryApta aura aparyApta jIvoMke svasthAna alpabahutvakA kathana yathAkramase dvIndriya, dvIndriya paryApta aura dvIndriya aparyApta jIvoMke svasthAna alpabahutvake samAna jAnanA caahiye| indriyamANAmeM sAsAdanasamyagdRSTi AdikA svasthAna alpabahutva mUlogha svasthAna alpabahutvake samAna hai| ..aba parasthAnameM alpabahutva prakRta hai| unameMse pahale ekendriyoMke parasthAna alpabahutvakA kathana karate haiM- bAdara ekendriya jIva sabase stoka haiN| sUkSma ekendriya jIva inase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| unake ardhaccheda bhI asaM. khyAta loka haiN| isIprakAra dUsarA vikalpa hai| itanA vizeSa hai ki sUkSma ekendriya jIvoMke pramANase ekendriya jIva vizeSa adhika haiN| athavA, bAdara ekendriya paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara ekendriya aparyApta jIva bAdara ekendriya paryApta jIvoMse asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| sUkSma ekendriya aparyApta jIva bAdara ekendriya aparyApta jIvose asaMkhyataguNe haiN| guNakAra kyA hai? asaMkhyAta loka guNakAra hai| unake ardhaccheda bhI asaMkhyAta lokapramANa haiN| sUkSma ekendriya paryApta jIva sUkSma ekendriya aparyAptakoMse saMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai? saMkhyAta samaya guNakAra hai / cauthA vikalpa bhI isIprakAra hai| itanA vizeSa hai ki sUkSma ekendriyoMke pramANase ekendriya jIva vizeSa adhika hai / kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? sUkSma ekendriya aparyAptakoMke pramANameM bAdara ekendriya jIvoMke pramANako milA dene para jo pramANa ho tanmAtra vizeSase adhika haiN| bAdara ekendriya paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara ekendriya aparyApta jIva Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 86. asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logaa| bAdareiMdiyA visesAhiyA / ko viseso ? pucvaM bhaNido / suhumeiMdiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logaa| suhumeiMdiyapajjattA sNkhejjgunnaa| ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| suhumeiMdiyA visesaahiyaa| ko viseso ? puvvaM bhaNido / chaTTho viyappo evaM ceva / Navari eiMdiyA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdareiMdiyametteNa / ahavA savvatthovA bAdareiMdiyapajjattA / tesimapajjattA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logA / bAdareiMdiyA visesAhiyA / suhumeiMdiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| eiMdiyaapajjattA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdareiMdiyaapajjattametteNa / suhumeiMdiyapajjatA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| eiMdiyapajattA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdareiMdiyapajjattametteNa / suhumeiMdiyA visesAhiyA / kettiyamatteNa ? bAdareiMdiya bAdara ekendriya paryAptakoMke pramANase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai? asaMkhyAta loka guNakArahai / bAdara ekendriya jIva bAdara ekendriya aparyAptakoMke pramANase vizeSa adhika hai| vize. SakA pramANa kitanA hai? pahale kahA jA cukA hai arthAt bAdara ekendriya paryApta jIvoMkA jitanA pramANa hai vizeSakA pramANa utanA hai / sUkSma ekendriya aparyApta jIva bAdara ekendriya jIvoMke pramANase asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| sUkSma ekendriya paryApta jIva sUkSma ekendriya aparyAptakoMke pramANase saMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| sUkSma ekendriya jIva sUkSma ekendriya paryAptakoMke pramANase vizeSa adhika hai| vizeSa kyA hai ? pahale kahA jA cukA hai, arthAt sUkSma ekendriya aparyAptakoMkA jitanA pramANa hai utanA vizeSa hai / chaThA vikalpa isIprakAra hai / itanA vizeSa hai ki ekendriya jIva sUkSma ekendriyoMke pramANase vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara ekendriyoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiM / athavA, bAdara ekendriya paryApta jIva sabase stoka haiM / bAdara ekendriya aparyApta jIva inase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai? asaMkhyAta loka guNakAra hai| bAdara ekendriya jIva bAdara ekendriya aparyApta jIvoMke pramANase vizeSa adhika hai| sUkSma ekendriya aparyApta jIva bAdara ekendriyoM ke pramANase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| ekendriya aparyApta jIva sUkSma ekendriya aparyAptakoMke pramANase vizeSa adhika haiM / kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara ekendriya aparyAptakoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| sUkSma ekendriya paryApta jIva ekendriyaaparyApta jIvoMke pramANase saMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| ekendriya paryApta jIva sUkSma ekendriya paryAptakoMke pramANase vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara ekendriya paryAptakarkokA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiM / sUkSma ekendriyajIva ekendriya paryAptaka jIvoMke pramANase vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? bAbara ekendriya Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 86.] davvapamANANugame eiMdiyAdiappAbahugaparUvaNaM [325 pajjattavirahidasuhumeiMdiyApajjattamatteNa / evaM ceva aTThamo viyappo / gavari eiMdiyA visesAhiyA / savvatthovo veiMdiyaavahArakAlo / tasseva apajjattaavahArakAlo visesAhio / kattiyamatteNa ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDidametteNa / pajjattaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejdibhaago| tasseva vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUIe asNkhejdibhaag|| ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlo / ahavA seDhIe asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlavaggo asaMkhejjANi ghaNaMgulANi / kettiyamevANi ? sUciaMgulassa saMkhejadibhAgamattANi / veiMdiyaapajjattavikkhaMbhasUI asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhenyjdibhaago| veiMdiyavikkhaMbhaI visesAhiyA / kettiyametto ? AvaliyAe asakhejadibhAeNa khaMDidametto / seDhI asaMkhejjaguNA / ko gunngaa| ? veiMdiyaavahArakAlo / veiMdiyapajjattadavvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasaI / paryAptakoM ke pramANase rahita sUkSma ekendriya aparyAptakoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase Adhika haiN| isIprakAra AThavAM vikalpa hai| itanA vizeSa hai ki ekendriya jIva sUkSma ekendriyoMke pramANase vizeSa adhika haiN| dvIndriya jIvoMkA avahArakAla sabase stoka hai| unhIMke aparyApta jIvoMkA avahArakAla pUrvokta avahArakAlase vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase dvIndriya jIvoMke avahArakAlako khaMDita karake jo eka bhAga Ave tanmAtra vizeSase adhika hai| dvIndriya paryAptaka jIvoMkA avahArakAla dvIndriya aparyAptakoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / unhIM dvandriya paryAptakoMkI viSkabhasUcI unhIMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai? apanI viSkabhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? apanA avahArakAla pratibhAga hai| athavA, jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? apane avahArakAlakA varga pratibhAga hai jo asaMkhyAta ghanAMgulapramANa hai| asaMkhyAta ghanAMgula kitane haiM ? sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgamAtra haiM / dvIndriya aparyApta jIvoMkI viSkaMbhasUcI dvIndriya paryApta jIvoMkI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| dvIndriya jIvoMkI viSkabhasUcI dvIndriya aparyApta jIvoMkI viSkaMbhasUcIse vizeSa adhika hai| usa vizeSakA kitanA pramANa hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase dvIndriya aparyAptaka jIvoMkI viSkaMbhasUcIko khaMDita karake jo eka bhAga Ave tanmAtra vizeSa samajhamA caahiye| dvIndriya jIvoMkI viSkaMbhasUcIse jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? dvIndriya jIvoMkA avahArakAla guNakAra hai / dvIndriya paryAptaka jIvoMkA anya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai? apanI (dvIndriya paryApta jIvoMkI) Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 // chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 86. tasseva apajjattadavvamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgassa sNkhejjdibhaago| veiMdiyadavvaM visesAhiyaM / kettiyametto? AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDidasagaapajjattametto / padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? veiNdiyavhaarkaalo| logo asaMkhejjaguNo / ko guNagAroM ? seDhI / evaM tAidiya-cauriMdiyANaM / evaM paMciMdiyANaM pi / Navari ajogibhagavaMtamAI kAUNa vattavyaM / / .. savvaparatthANe pydN| savvatthovamajogikevalidavvaM / cattAri uvasAmagA sNkhejjgunnaa| cattAri khavagA saMkhejjaguNA / sajogikevalidavvaM saMkhejjaguNaM / appamattasaMjadadavvaM saMkhejjaguNaM / pamattasaMjadadavvaM saMkhejjaguNaM / asaMjadaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / uri palidovamaM ti oghaM / tado vIIdiyaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? sagaavahArakAlassa saMkhejadibhAgo / ko paDibhAgo ? palidovamaM / ahavA padaraMgulassa asaMkhejjadibhAgI asaMkhejjANi sUciaMgulANi / ko paDibhAgo ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNidapalidovamaM / tasseva apajjattaavahArakAlo visesAhio / viSkabhasUcI guNakAra hai| unhIM dvIndriya aparyApta jIvoMkA dravya dvIndriya paryApta jIvoMke dravyale asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| dvIndriya jIvoMkA dravya dvIndriya aparyApta jIvoMke dravyase vizeSa adhika hai| kitanAmAtra vizeSa adhika hai ? dvIndriya aparyApta jIvoMke pramANako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake jo labdha Ave tanmAna vizeSa adhika hai| jagapratara dvIndriya jIvoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? dvIndriya jIvoMkA avahArakAla guNakAra hai| jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai| isIprakAra sIndriya aura caturindriya jIvoMkA parasthAna alpabahutva hai| tathA isIprakAra paMcendriya jIvoMkA bhI parasthAna alyabahutva hai| itanA vizeSa hai ki paMcendriya jIvoMkA parasthAna alpabahutva kahate samaya ayogI bhagavAnako Adi karake usakA kathana karanA caahiye| ___aba sarvaparasthAna alpabahutva meM prakRta viSayako kahate haiM- ayogikevaliyoMkA dravyapramANa sabase stoka hai| cAroM guNarathAnoMke upazAmaka ayogikebaliyoMse saMkhyAtaguNe haiN|caaroN guNasthAnoMke kSapaka upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| sayogikevaliyoMkA dravyapramANa kSapakoMse saMkhyAtaguNA hai / apramattasaMyatoMkA pramANa sayogiyoMke pramANase saMkhyAtaguNA hai| pramattasaMyatoMkA pramANa apramattasaMyatoMke pramANase saMkhyAtaguNA hai / asaMyatoMkA avahArakAla pramattasaMyatoMke prasANase asaMkhyAtaguNA hai| isake Upara palyopama taka odhake samAna hai| palyopamase dvIndriyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNAkara kyA hai ? apane avahArakAlakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / pratibhAga kyA hai ? palyApama pratibhAga hai| athavA, pratarAMgulakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo asaMkhyAta sUcyaMgulapramANa hai| pratibhAga kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase palyopamako guNita karake jo labdha Ave utanA pratibhAga hai / unhIM dIndriyoMke aparyAptaka jIvoMkA avahArakAla dIndriyoM ke a-ka pratyoH ' asaMkhe0 ' iti pAThaH / Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 86.] davvapamANANugame eiMdiyAdiappAbahugaparUvaNaM [327. kettiyametto ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khNddidmetto| evaM teiMdiya-teiMdiyaapajjata cauridiya-cauridiyaapajjatta-paMciMdiya-paMciMdiyaapajjattANaM avahArakAlA kameNa visesAhiyA / tado tIiMdiyapajjattaavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgassa sNkhejjdibhaago| veiMdiyapajjattaavahArakAlo visesaahio| kettiyametto ? AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khaMDidatIiMdiyapajattaavahArakAlamatto viseso / paMciMdiyapajjattaavahArakAlo viseso / cauridiyapajjattaavahArakAlo visesAhio / tasseva vikkhaMbhaI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? puvvaM bhaNido / paMciMdiyapajattavikkhaMbhasaI visesAhiyA / veiMdiyapajjattavikkhaMbhasaI visesAhiA / teiMdiyapajjattavikkhaMbhasUI visesAhiyA / paMciMdiyaapajjattavikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgassa saMkhejjadibhAgo / paMciMdiyavikkhaMbhasUI visesAhiyA / kettiyameteNa ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDidapaMciMdiyaapajjattavikkhaMbhasUcimatteNa / evaM Neyarva apahArakAlase vizeSa adhika hai| kitanAmAtra vizeSa adhika hai ? AvalIke asaMkhyAtace bhAgase dvIndriyoMke avahArakAlako khaMDita karake jo eka bhAga labdha Ave tanmAtra vizeSa adhika hai| isIprakAra trIndriya, trIndriya aparyApta, caturindriya, caturindriya aparyApta, paMcendriya aura paMcendriya aparyApta jIvoMke avahArakAla bhI kramase vizeSa adhika haiN| paMcendriya aparyAptakoMke avahArakAlase trIndriya paryAptakoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| trIndriya paryAptakoMke avahArakAlase dvIndriya paryAptakoMkA avahArakAla vizeSa adhika hai| kitanAmAtra vizeSa adhika hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase trIndriya paryAptakoMke avahArakAlako khaMDita karake jo bhAga labdha Ave tanmAtra vizeSa adhika hai| dvIndriya paryAptakoMke avahArakAlase paMcendriya paryAptakoMkA avahArakAla vizeSa adhika hai| paMcendriya paryAptakoMke avahArakAlase caturindriya paryAptakoMkA avahArakAla vizeSa adhika hai| caturindriya paryAptakoMke avahArakAlase unhIMkI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? pahale kahA jA cukA hai| caturindriya paryAptakoMkI viSkaMbhasUcIse paMcendriya paryAptakoMkI viSkabhasUcI vizeSa adhika hai| paMcendriya paryAptakoMkI viSkaMbhasUcIse dvIndriya paryAptakoMkI viSkabhasUcI vizeSa adhika hai| dvIndriya paryApsakoMkI viSkabhasUcIse trIndriya paryAptakoMkI viSkamasUcI vizeSa adhika hai| trIndriya paryAptakoMkI viSkaMbhasUcIse paMcendriya aparyAptakoMkI viSkabhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / paMcendriya aparyAptakoMkI viSkabhasUcIse paMcendriyoMkI viSkaMbhasUcI vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase paMcendriya aparyAptakoMkI viSkama 1 pratiSu 'paMciMdiya' iti pATho naasti| Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128] chakkhaMDAMgame jIvahANaM [1, 2, 86. jAva cauridiyaapajjatta-cauridiya-teiMdiyaapajjatta-teiMdiya-veiMdiyaapajjatta-veiMdiyANaM vikkhaMbhamaIo tti / seDhI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? vIiMdiyaavahArakAlo / cauridiyapajjattadavvaM asaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUI / paMciMdiyapajjattadavvaM visesAhiyaM / veiMdiyapajjattadavvaM visesAhiyaM / teiMdiyapajjattadavyaM visesAhiyaM / paMciMdiyaapajjatadavvaM asaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| paMciMdiyadavvaM visesAhiyaM / kettiyametteNa ? AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khaMDidapaMciMdiyaapaJjattadavyametteNa / evaM cariMdiyaapajjatta-cauridiya-teiMdiyaapajatta-teiMdiya-veiMdiyaapajjattaveiMdiyANaM davvANi jahAkameNa visesAhiyANi / tado padaramasaMkhejaguNaM / ko guNagAro ? veiNdiyavhaarkaalo| logo asaMkhejaguNo / ko guNagAro ? seDhI / aNidiyA annNtgunnaa| ko guNagAro ? abhavasiddhiehi aNataguNo siddhaannmsNkhejdibhaago| ko paDibhAgo ? logo / bAdareiMdiyapajjattA aNaMtaguNA / ko guNagAro ? abhavasiddhiehi aNataguNo, siddhehi sUcIko khaMDita karake jo bhAga labdha Ave tammAtra vizeSase adhika hai| isI. prakAra caturindriya aparyApta, caturindriya, trIndriya aparyApta, trIndriya, dvIndriya aparyApta aura dvandriya jIvoMkI viSkaMbhasUcI Anetaka le jAnA cAhiye / dvIndriya jIyoMkI viSkaMbhasUcIse jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? dvIndriya jIvoMkA avahArakAla guNakAra hai| jagazreNIse caturindriya paryApta jIvoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkabhasUcI guNakAra hai| caturindriya paryAptakoMke draSyase paMcendriya paryApta jIvoMkA dravya vizeSa adhika hai| paMcendriya paryApta dravyase dvIndriya paryApta draSya vizeSa adhika hai| dvIndriya paryApta dravyase trIndriya paryApta dravya vizeSa adhika hai / trIndriya paryApta dravyase paMcendriyoMkA aparyApta dravya asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? ApalIkA asaM. khyAtavAM bhAga guNakAra hai| paMcendriya aparyApta dravyase paMcendriya dravya vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgase paMcendriya aparyApta. dravyako khaMDita karake jo labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai| isIprakAra caturindriya aparyApta, caturindriya, trIndriya aparyApta, trIndriya, dvIndriya aparyApta aura dvIndriya jIvoMkA dravyapramANa yathAkramase vizeSa adhika hai| dvIndriya dravyapramANase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? dvIndriya jIvoMkA avahArakAla guNakAra hai| jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai| lokase anindriya jIvoMkA pramANa anantaguNA hai / guNakAra kyA hai ? abhavyasiddha jIvoMse anantaguNA aura siddhoMkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? lokakA pramANa pratibhAga hai| bAdara ekendriya paryAptakoMkA pramANa anindriya jIvoMke pramANase anantaguNA hai| guNakAra kyA hai ? abhavyasiddhoMse bhI anantaguNA, siddhoMse bhI anantaguNA, jIvarAzike prathama vargamUlase bhI Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANapakhvaNaM [329 vi aNaMtaguNo jIvavaggamUlassa vi arNataguNo savvajIvarAsissa asaMkhejadimAgassa annNtimbhaago| ko paDibhAgo ? annidiyaa| tesimapajjattA asaMkhejjaguNA / bAdareiMdiyA visesAhiyA / suhumeiMdiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / eiMdiyaapajjattA visesaahiyaa| suhumeiMdiyapajjattA saMkhejaguNA / eiMdiyapajjattA visesAhiyA / suhumeiMdiyA visesAhiyA / eiMdiyA visesAhiyA / / evaM iMdiyamaggaNA samattA / kAyANuvAdeNa puDhavikAiyA AukAiyA teiukAyA vAukAiyA bAdarapuDhavikAiyA bAdaraAukAiyA bAdarateukAiyA bAdaravAukAiyA bAdaravaNapphaikAiyA patteyasarIrA tasseva apajjattA suhumapuDhavikAiyA suhumaAukAiyA suhumateukAiyA suhumavAukAiyA tasseva pajjattApajjattA davvapamANeNa kevaDiyA. asaMkhejjA logaa|| 87 // anantaguNA aura sarva jIdharAzike asaMkhyAtaveM bhAgakA anantavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? anindriya jIvoMkA pramANa pratibhAga hai| bAdara ekendriya paryAptakoMke pramANase unhIMke aparyAptaka jIva asaMkhyAtaguNe haiN| inase bAdara ekendriya jIva vizeSa adhika hai / inase sUkSma ekendriya aparyApta jIva asaMkhyAtaguNe haiM / inase ekendriya aparyApta jIva vizeSa adhika haiN| inase sUkSma ekendriya paryApta jIva saMkhyAtaguNe haiM / inase ekendriya paryApta jIva vizeSa adhika haiN| inase sUkSma ekendriya jIva vizeSa adhika haiN| inase ekendriya jIva vizeSa adhika haiN| ____ isaprakAra indriyamArgaNA samApta huii| kAyAnuvAdase pRthivIkAyika, apkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika jIva tathA bAdara pRthivIkAyika, bAdara apkAyika, bAdara tejaskAyika, bAdara vAyukAyika, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIva tathA inhIM pAMca bAdarasaMbandhI aparyApta jIva, sUkSma pRthivIkAyika, sUkSma apkAyika, sUkSma tejaskAyika, sUkSma vAyukAyika jIva tathA inhIM cAra sUkSmasaMbandhI paryApta jIva aura aparyApta jIva, ye saba pratyeka dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta lokapramANa haiM // 87 // 1 kAyAnuvAdena pRthivIkAyikA apkAyikAstejaHkAyikA vAyukAyikA asaMkhyeyalokAH / sa.si. 1,9. AuDurAsivAraM loge aNNoNNasaMguNe teU / bhU-jala-vAU ahiyA paDibhAgo asaMkhalogo du|| go. jI. 204. apadidvidapatteyA asaMkhalogappamANayA hoti / tatto padividA puNa asaMkhalogeNa saMguNidA // go. jI. 205. asaMkhayA sesaa| paMJcasaM. 2, 9. patteyapajjavaNakAiyAu payaraM harati logassa / aMgulaasaMkhamAgeNa mAiyaM bhUdagataNU ya / Avalivaggo antarAvalI ya guNio hu bAyarA teU / vAU ya logasaMkhaM sesatigamasaMkhiyA logA // paMcasaM. 2, 10-11..asaMvidha Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 87. ettha puDhavI kAo sarIraM jesiM te puDhavIkAyA ti Na vattavyaM, viggahagaIe vaTTamANANaM jiivaannmkaaittppsNgaado| puNo kadhaM vuccade ? puDhavikAiyaNAmakammodayavato jIvA puDhavikAiyA tti vucaMti / puDhavikAiyaNAmakammaM Na kahiM vi vuttamidi ce Na, tassa eiMdiyajAdiNAmakammatabbhUdattAdo / evaM sadi kammANaM saMkhANiyamo suttasiddho Na ghaDadi ti vutte vuccade / Na sutte kammANi advaiva advedAlasayamevetti, sNkhNtrpddisehvidhaayyevkaaraabhaavaado| puNo kettiyANi kammANi hoti ? haya-gaya-viya-phullaMdhuva-salaha-makkuNuddehi-gomiMdAdINi jattiyANi kammaphalANi loge uvalabhate kammANi vi tattiyANi ceva / evaM sesakAiyANaM pi vattavyaM / bAdaraNAmakammodayasahidapuDhavikAiyAdao bAdarA / thUlasarIrANaM jIvANaM bAdarataM kiNNa buccade ? Na, bAdareiMdiyaogAhaNAdo . yahAM para pRthivI hai kAya arthAt zarIra jinake unheM pRthivIkAya jIva kahate haiM, aisA nahIM kahanA cAhiye, kyoMki, pRthivIkAyakA aisA artha karane para vigrahagatimeM vidyamAna jIvoMke akAyitvakA arthAt pRthivIkAyitvake abhAvakA prasaMga A jAtA hai| zaMkA-to phira pRthivIkAdhikakA artha kaisA kahanA cAhiye? samAdhAna-pRthivIkAya nAmakarmake udayase yukta jIvoMko pRthivIkAyika kahate haiM, isaprakAra pRthivIkAyika zabdakA artha karanA caahiye| zaMkA-pRthivIkAyika nAmakarma kahIM bhI arthAt karmake bhedoM meM nahIM kahA gayA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, pRthivIkAya nAmakA karma ekendriya nAmaka nAmakarmake bhatira antarbhUta hai| zaMkA-yadi aisA hai to sUtrasiddha karmoMkI saMkhyAkA niyama nahIM raha sakatA hai ? samAdhAna-aisA prazna karane para AcArya kahate haiM ki sUtrameM karma ATha hI athavA ekasau ar3atAlIsa hI nahIM kahe haiM, kyoMki, ATha yA ekasau ar3atAlIsa saMkhyAko chor3akara dUsarI saMkhyAoMkA pratiSedha karanevAlA 'eva' aisA pada sUtrameM nahIM pAyA jAtA hai| zaMkA- to phira karma kitane haiM ? samAdhAna-lokameM ghor3A, hAthI, vRka (bher3iyA) bhramara, zalabha, matkuNa, uddehikA (dImaka), gomI aura indra Adi rUpase jitane karmoMke phala pAye jAte haiM, karma bhI utane hI hote haiN| isIprakAra zeSa kAyika jIvoMke viSayameM bhI kathana karanA caahiye| unameM bAdara nAmakarmake udayase yukta pRthivIkAyika Adi jIva bAdara kahalAte haiM / zaMkA-sthUla zarIravAle jIvoMko bAdara kyoM nahIM kahA jAtA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, vedanakSetravidhAnase bAdara ekendriyoMkI avagAhanAse puDhavIkAiyA jAva asaMkhicA vAukAiyA / anu. sU. 141, patra 179. Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87.] dazvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [331 suhameiMdiyaogAhaNAe vedaNakhettavihANAdo bahuttovalabhA / tado paDihammamANasarIro bAdaro / aNNehi poggalehi apaDihammamANasarIro jIvo suhumo tti ghettavvaM / ekamekaM prati pratyekam, pratyekaM zarIraM yeSAM te pratyekazarIrAH / ettha patteyasarIraNiddeso sAhAraNasarIravaNapphaikAiyapaDisehaphalo / puDhavikAiyAdao jIvA patteyasarIrA ceva / tesiM patteyavavaeso sutte kiNNa kado ? tattha patteyasarIrassa saMbhavo ceva asaMbhavo Natthi tti Na teNa te visesijjate sati saMbhave vyabhicAre ca vizeSaNamarthavadbhavati 'iti nyAyAta ) suhumaNAmakammodayasahidapuDhavikAiyAdao jIvA suhumA havaMti / thovasarIrogAhaNAe vaTTamANA jIvA suhumA tti Na gheppaMti, suhumeiMdiyaogAhaNAdo bAdareiMdiyaogAhaNAe vedaNAkhettavihANasuttAdo thovnuvlNbhaa| apajataNAmakammodayasahidapuDhavikAiyAdao apajattA ti ghettavyA NANippaNNasarIrA, pajjattaNAmakammodayaaNippaNNasarIrANaM pi gahaNappasaMgAdo / tahA panjattaNAmakammodayavaMto jIvA pajjattA / aNNahA NippaNNasarIrajIvANameva gahaNappA sUkSma ekendriya jIvoMkI avagAhanA bar3I pAI jAtI hai, isaliye sthUla zarIravAle jIvoMko bAdara nahIM kaha sakate haiN| ataH jinakA zarIra pratighAtayukta hai ve bAdara haiM aura anya pudgaloMse pratighAtarahita jinakA zarIra hai ve sUkSma jIva haiM, yaha artha yahAM para bAdara aura sUkSma zabdase lenA caahiye| ___ eka eka jIvake prati jo zarIra hotA hai use pratyeka kahate haiN| jina jIvoMkA pratyekazarIra hotA hai ve pratyekazarIra jIva haiN| yahAM sUtrameM pratyekazarIra ' padakA nirdeza sAdhAraNazarIra vanaspatikAyikake pratiSedhake liye kiyA hai / pRthivIkAyika Adi jIva pratyekazarIra hI hote haiN| zaMkA- sUtrameM pRthivIkAyika Adi jIvoMko pratyeka saMjJA kyoM nahIM dI gaI hai? samAdhAna-una pRthivIkAyika Adi jIvoM meM pratyeka zarIrakA saMbhava hI hai asaMbhava nahIM hai, isaliye pratyeka padase unheM vizeSita nahIM kiyA gayA hai, kyoMki, vyabhicArake hone para, athavA usakI saMbhAvanA hone para, diyA gayA vizeSaNa sArthaka hotA hai, aisA nyAya hai| . sUkSma nAmakarmake udayase yukta pRthivIkAyika Adi jIva sUkSma hote haiN| yahAM zarIrakI stoka avagAhanAmeM vidyamAna jIva sUkSma hote haiM, aisA artha nahIM liyA gayA hai, kyoMki vedanAkSetravidhAnake sUtrase sUkSma ekendriyoMkI avagAhanAkI apekSA bAdara ekendriyoMkI avagAhamA bhI stoka pAI jAtI hai / aparyApta nAmakarmake udayase yukta bAdara pRthivIkAyika Adi jIva aparyApta haiM, aisA artha yahAM para lenA cAhiye / kiMtu jinakA zarIra abhI niSpanna nahIM humA arthAt jinakI zarIra-paryApti pUrNa nahIM huI hai ve aparyApta haiM, aisA artha yahAM nahIM lenA cAhiye, kyoMki, aisA artha lene para paryApta nAmakarmakA udaya rahate hue bhI jinakA zarIra pUrNa nahIM huA hai aparyApta padase unake bhI grahaNakA prasaMga A jAtA hai| usIprakAra paryApta nAmakarmake udayase yukta jIva paryApta haiM, prakRtameM paryApta padase aisA artha lenA cAhiye, bhanyathA jina jIvoMkA zarIra niSpanna ho cukA hai paryApta padase unakA hI grahaNa hogaa| Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 87. sNgaa| bAdara-suhumajIvesu paMca-caunbheesu tassevetti egavayaNagiddeso kadhaM ghaDade? Na, tesiM jAdIe egttsNbhvaado| . ettha codago bhaNadi / vimgahagaIe vaTTamANavaNapphaikAiyA ki patteyasarIrA Aho sAhAraNasarIrA idi ? kiM cAtaH ? Na patteyasarIrA, kammaiyakAyajoge vaTTamANavaNapphaikAiyA arNatA tti kaTTa vnnpphikaaiyptteysriiraannmnnNtttppsNgaa| Na ca evaM sutte, tesiM asNkhejjlogmettpmaannpduppaaynnaado| Na te sAhAraNasarIrA vi, tattha sAhAraNamAhAro sAhAraNamANapANagahaNaM ca / sAhAraNajIvANaM sAhAraNalakkhaNaM bhaNidaM // 74 / / iccAdigAhAhi vRttsaahaarnnlkkhnnaannuvlNbhaado| Na ca patteya-sAhAraNasarIravadirittA ghaNapphaikAiyA atthi, thaavihovesaabhaavaado| tasmAtpratyekaM zarIraM deho yeSAM te pratyeka zarIrA ityetanna ghaTata iti ? zaMkA-bAdara jIva pAMca prakArake aura sUkSma jIva cAra prakArake hote haiM, ataH sUtra meM 'tasseSa' isaprakAra ekavacana nirdeza kaise bana sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, una pAMca prakArake bAdara aura cAra prakArake sUkSma jIvoMke jAtikI apekSA ekatva saMbhava hai, isaliye ekavacana nirdeza karane meM koI virodha nahIM AtA hai| zaikA-yahAM para zaMkAkAra kahatA hai ki vigrahagatimeM vidyamAna vanaspatikAyika jIva kyA pratyekazarIra haiM yA sAdhAraNazarIra haiM ? yadi isa praznakA phala pUchA jAya to yaha hai ki ve jIva ina donoM vikalpoMmeMse pratyekazarIra to ho nahIM sakate, kyoMki, kArmaNakAyayogameM rahanevAle vanaspatikAyika jIva ananta honese vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMke anantatvakA prasaMga A jAtA hai| paraMtu sUtrameM aisA hai nahIM, kyoMki, sUtrameM vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMkA asaMkhyAta lokamAtra pramANa kahA hai| usIprakAra ve jIva sAdhAraNazarIra bhI nahIM ho sakate haiM, kyoMki, vahAM para sAdhAraNa jIvoMkA sAdhAraNa hI to AhAra hotA hai aura sAdhAraNa zvAsocchAsakA prahaNa hotA hai / isaprakAra AgamameM sAdhAraNa jIvoMkA sAdhAraNa lakSaNa kahA hai // 74 // ityAdi gAthAoMke dvArA kahA gayA sAdhAraNa jIvoMkA lakSaNa nahIM pAyA jAtA hai| aura pratyekazarIra tathA sAdhAraNazarIra ina donoMse vyatirikta vanaspattikAyika jIva pAye nahIM jAte haiM, kyoMki, isaprakArakA upadeza nahIM pAyA jAtA hai / isaliye 'jinakA deha pratyeka hai ve pratyekazarIra haiM' yaha kathana ghaTita nahIM hotA haiM ? 1 pratiSu ' saMkhenja' iti paatthH| 2 go. jI. 192. Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM etya parihAro vuccde| jeNa jIveNa ekkeNa caiva ekkasarIraTThieNa suha-duHkhamajubhavedavvamidi kammamuvajidaM so jIvo patceyasarIro / jeNa jIveNa egasarIraTThiyakahahi jIvehi saha kammaphalamaNubhaveyavvamidi kammamuvajjidaM so sAhAraNasarIro / Na ca acchiNNAuassa tabdhavaeso, tatra pratyAsatterabhAvAt / viggahagaIe puNa paccAsattI asthi tti havadi eso vavaeso tamhA Na puvvuttadosassa sNbhvo| ahavA patteyasarIraNAmakammodayavaMto vaNapphaikAiyA pattyasarIrA / sAhAraNaNAmakammodayavato sAhAraNasarIrA tti vattavvaM / sarIragahidapaDhamasamae doNhaM sarIrANamegadarasta udao havadIdi viggahagaIe vaTTamANajIvANaM patteyasAhAraNasarIravavaeso Na pAvadi tti vutte, Na esa doso, tattha vi paccAsattI asthi tti uvayAreNa tesiM patteya-sAhAraNasarIravavaesasaMbhavAdo / viggahagaIe vaTTamANANatajIvANa sAhAraNakammodayaparavasANamaNNoNNANugayattaNeNa eyattamuvagayaeyasarIrammi vaTTamANattAdo vA samAdhAna - yahAM para uparyukta zaMkAkA parihAra karate haiM / jisa jIvane eka zarIra meM sthita hokara akele hI sukha duHkhake anubhava karane yogya karma upArjita kiyA hai vaha jIva pratyekazarIra hai| tathA jisa jIvane eka zarIrameM sthita bahuta jIvoMke sAtha sukha-duHkharUpa karmaphalake anubhava karane yogya karma upArjita kiyA hai, vaha jIva sAdhAraNazarIra hai| paraMtu jisakI Ayu chinna nahIM huI hai, arthAt jo jIva apanI paryAyako chor3akara pratyeka va sAdhAraNa paryAyameM utpanna nahIM huA hai usa jIvake isaprakArakA vyapadeza nahIM ho sakatA hai, kyoMki, vahAM para pratyAsatti nahIM pAI jAtI hai| vigrahagatimeM to pratyAsatti pAI jAtI hai, isaliye vahAM para yaha vyapadeza hotA hai, ataeva yahAM pUrvokta doSa saMbhava nahIM hai / athavA, pratyekazarIra nAmakarmake udayase yukta vanaspatikAyika jIva pratyekazarIra haiM aura sAdhAraNa nAmakarmake udayase yukta vanaspatikAyika jIva sAdhAraNazarIra haiM, aisA kathana karanA caahiye| zaMkA-zarIraM grahaNa hone ke prathama samaya meM donoM zarIroM se kisI ekakA udaya hotA hai, isaliye vigrahagatimeM rahanevAle jIvoMke pratyekazarIra aura sAdhAraNazarIra, ina donoM se koI bhI saMjJA nahIM prApta hotI hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, vigrahagatimeM bhI pratyAsatti pAI jAtI hai, isaliye upacArase una jIvoMke pratyekazarIra athavA, sAdhAraNazarIra saMkSA saMbhava hai| athavA, sAdhAraNa nAmakarmake udayake AdhIna hue aura vigrahagatimeM vidyamAna hue ananta jIva paraspara anugata honese ekatvako prApta hue eka zarIra meM rahate haiM, isaliye ghe pratyekArIra nahIM haiN| vizeSArtha-vartamAna bhAyuke samApta hone para ghartamAna zarIrako chor3akara uttara zarIrake grahaNa karaneke liye jo gati hotI hai use vigrahagati kahate haiN| yahAM vigrahakA bharthazarIra hai, isaliye vigraha arthAt zarIrake liye jo gati hotI hai use vigrahagati kahate haiN| isake yugati, pANimuktAgati, lAMgalikAgAti aura gomUtrikAgati isaprakAra dhAra bheda hai| Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 87 Na te patteyasarIrA / ede chabbIsarAsIo dabapamANeNa asaMkhejalogamettA hvNti| ettha visesapaduppAyaNovAyAbhAvAdo kAla-khetehi parUvaNA Na kadA / (saMpahi suttAviruddheNAiriyaparaMparAgadovaeseNa teukkAiyarAsiuppAyaNavihANaM vattaissAmo ) taM jahA- egaM ghaNalogaM salAgabhUdaM Thaviya avaregaM ghaNalogaM viraliya ekkekassa rUvassa ekekaM ghaNaloga dAUNa vaggidasaMvaggidaM kariya salAgarAsIdo egarUvamavaNeyavvaM / tAMdhe ekkA aNNoNNaguNagArasalAgA' laddhA havadi / tassuppaNNarAsissa palidovamassa inameMse prathama gatiko chor3akara zeSa tIna gatiyAM vigraha arthAt mor3erUpa haiN| jaba vanaspatikAyika jIva aisI mor3evAlI gatise nyUtana zarIrako grahaNa karatA hai taba usake eka, do yA tIna samayataka sAdhAraNa yA pratyeka nAmakarmakA udaya nahIM hotA hai, kyoMki, pratyeka yA sAdhAraNa nAmakarmakA udaya zarIra grahaNa karaneke prathama samayase lagAkara hotA hai| isI abhiprAyako dhyAnameM rakhakara zaMkAkArane yaha zaMkA kI hai ki jabataka vanaspatikAyika jIva viprahagatimeM rahatA hai tabataka usake ukta donoM karmoM se kisI bhI karmakA udya nahIM pAyA jAtA hai, isaliye usakI sAdhAraNazarIra aura pratyekazarIra ina donoM meM kisI bhI bhedameM gaNanA nahIM ho sakatI hai| isa zaMkAkA samAdhAna do prakArase kiyA gayA hai| eka to yaha ki yadyapi vigraha arthAt mor3evAlI gatimeM ukta donoM karmoM se kisI karmakA udaya nahIM pAyA jAtA hai, yaha ThIka hai| phira bhI pratyAsattise aise jIvako bhI pratyeka yA sAdhAraNa kaha sakate haiM / arthAt aisA jIva eka do yA tIna samayake anantara hI pratyeka yA sAdhAraNa nAmakarmake udayase yukta honevAlA hai, ataeva upacArase use pratyeka yA sAdhAraNa kahane meM koI Apatti nahIM hai| dUsare vigrahakA artha mor3A na lekara zarIra le lene para iSugatikI apekSA vigrahagatimeM arthAt nyUtana zarIrake grahaNa karaneke liye honevAlI gatimeM sAdhAraNa yA pratyeka nAmakarmakA udaya pAyA hI jAtA hai, kyoMki, iSugatise utpanna honevAlA javi AhAraka hI hotA hai| - ye pUrvokta chaThavIsa jIvarAziyAM dravyapramANakI apekSA asaMkhyAta lokapramANa haiN| yahAM para vizeSarUpase pratipAdana karanekA koI upAya nahIM pAyA jAtA hai, isaliye kAla aura kSetrapramANakI apekSA ina chavAsa jIvarAziyoMkI prarUpaNA nahIM kii| . aba sUtrAvirUddha AcArya paraMparAse Aye hue upadezake anusAra tejaskAyika jIva. rAzika pramANake utpanna karanekI vidhiko batalAte haiN| yaha isaprakAra hai-eka ghanalokako zalAkArUpase sthApita karake aura dUsare ghanalokako viralita karake usa viralita rAzike pratyeka ekake prati janalokako deyarUpase dekara aura paraspara vargitasaMvargita karake zalAkArAzimese eka kama kara denA caahiye| taba eka anyonya guNakAra zalAkA prApta hotI hai| paraspara . 1 kA guNakArazalAkA ? viralanarAzimAtratatsarvadayarAzInAM / guNitabArarUpA go. nI. pR. 243. (paryApti adhikAra) Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [335 asaMkhejadibhAgamettavaggasalAgA havaMti / tassaddhacchedaNayasalAgA asaMkhejjA logA / rAsI vi asaMkhejjalogametto jAdo / puNo udvidamahArAsiM viraleUNa tattha ekkekassa rUvassa udvidamahArAsipamANaM dAUNa vaggidasaMvaggidaM kariya salAgarAsIdo avaregaM rUvamavaNeyavvaM / tAdhe aNNoNNaguNagArasalAgA doNNi / vaggasalAgA addhacchadaNayasalAgA rAsI ca asaMkhejA logaa| evamedeNa kameNa NedavvaM jAva logamettasalAgarAsI samatto ti / tAdhe aNNoNNaguNagArasalAgapamANaM logo / sesatigamasaMkhejA logaa| puNo udvidamahArAsiM viraleUNa taM ceva salAgabhUdaM Thaviya viraliya-ekkekkassa rUvassa uppaNNamahArAsipamANaM dAUNa vaggidasaMvaggidaM kariya salAgarAsIdo egarUvamavaNeyavyaM / tAdhe aNNoNNaguNagArasalAgA logo rUvAhio / sesatigamasaMkhejjA logaa| puNo uppaNNarAsi viraliya evaM paDi uppaNNarAsimeva dAUNa vaggidasaMvaggidaM kariya salAgarAsIdo aNNegarUvamavaNeyavvaM / tado aNNoNNaguNagArasalAgAoM logo duruuvaahio| sesatigamasaMkhejjA logA / evamedeNa kameNa dhargitasaMvargita karanese utpanna huI usa rAzikI vargazalAkAeM palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hotI haiM, usa utpanna rAzikI ardhacchedazalAkAeM asaMkhyAtalokapramANa hotI hai aura vaha utpanna rAzi bhI asaMkhyAta lokapramANa hotI hai| punaH isa utpanna huI mahArAziko viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati usI utpanna huI mahArAziko deyarUpase dekara paraspara vargitasaMvargita karake zalAkArAzise dUsarIvAra eka kama karanA caahiye| taba anyonya guNakAra zalAkAeM do hotI haiM aura vargazalAkAeM ardhacchedazalAkAeM, tathA utpannarAzi asaMkhyAta lokapramANa hotI haiN| isIprakAra lokapramANa zalAkArAzi samApta honetaka isI kramase le jAnA cAhiye / taba anyonya guNakAra zalAkAoMkA pramANa loka hogA aura zeSa tIna rAziyAM arthAt usa samaya utpanna huI mahArAzi aura usakI vargazalAkAeM tathA ardhacchedazalAkAeM asaMkhyAta lokapramANa hoNgii| punaH isaprakAra utpanna huI mahArAziko viralita karake aura isI rAziko zalAkArUpase sthApita karake viralita rAzike pratyeka ekake prati usI utpanna huI mahArAzike pramANako deyarUpase dekara vargitasaMvargita karake zalAkArAzimeMse eka kama kara denA caahiye| taba anyonya guNakAra zalAkAeM eka adhika lokapramANa hotI haiN| zeSa tInoM rAziyAM arthAt utpanna huI mahArAzi, vargazalAkAeM aura ardhacchedazalAkAeM asaMkhyAta lokapramANa hotI haiN| punaH utpanna huI mahArAziko viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati usI utpanna huI mahArAziko dekara vargitasaMvargita karake zalAkArAzimeMse dUsarIvAra eka ghaTA denA caahiye| usa samaya anyonya guNakAra zalAkAeM do adhika lokapramANa hotI haiN| zeSa tInoM rAziyAM asaMkhyAta lokapramANa 1 pratiSu '- salAgAdo' iti pAThaH / Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 235] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 87. durUvUzukkassasaMkhejjamettalogasalAgAsu durUvAhiyalogamhi paviTThAsu cattAri vi asaMkhejA lomA havaMti / evaM NeyavvaM jAva vidiyavAradvavidasalAgarAsI samatto tti / tAdhe vi cattAri vi asaMkhejA logaa| puNo udvidarAsi salAgabhUdaM Thaviya avaregamuTThidamahArAsipamANaM viraleuna udvidamahAsasipamANameva rUvaM paDi dAUNa vaggidasaMvaggidaM kariya salAgarAsIdo egaM rUvamavaNeyavvaM / tAdhe cattAri vi asaMkhejjA logaa| evamedeNa kameNa NedavvaM jAva tadiyavAraM ThaviyasalAgarAsI samatto tti / tAdhe cattAri vi asaMkhejA logaa| puNo udvidamahArAsiM tippaDirAsiM kAUNa tatthegaM salAgabhUdaM dRviya aNNegarAsi viraleUNa tattha ekkekkassa rUpassa egasasipamANaM dAUNa vaggidasaMvaggidaM kariya salAgarAsIdo egarUvamavaNeyavvaM / evaM puNo puNo kariya Neya jAva adikkaMtaaNNoNNaguNagArasalAgAhi UNacautthavArahidaaNNoNNaguNagArasalAgarAsI samatto ti / tAdhe teukAiyarAsI uDido havadi / tassa hotI haiN| isaprakAra isI kramase do kama utkRSTa saMkhyAtamAtra lokapramANa anyonya guNakAra zalAkAyoMke do adhika lokapramANa anyonya guNakAra zalAkAoM meM praviSTa hone para cAroM rAziyAM mI asaMkhyAta lokapramANa hotI haiN| isIprakAra dUsarIvAra sthApita zalAkArAzi samApta honetaka isI kramase le jAnA caahiye| taba bhI cAroM bhI rAziyAM asaMkhyAta lokapramANa hotI haiN| punaH antameM utpanna huI mahArAziko zalAkArUpase sthApita karake aura dUsarI usI utpanna huI mahArAzike pramANako viralita karake aura utpanna huI usI mahArAzike pramANako ghirAlita rAzike pratyeka ekake prati deyarUpase dekara paraspara vargitasaMvargita karake zalAkArAzise eka kama kara denA cAhiye / taba bhI cAroM rAziyAM asaMkhyAta lokapramANa hotI haiN| isIprakAra tIsarIvAra sthApita zalAkArAzi samApta honetaka isI kramase le jAnA caahiye| taba bhI cAyeM rAziyAM asaMkhyAta lokapramANa haiN| punaH antameM isa utpanna duI mahArAziko tIna pratirAzirUpa karake unameMse eka rAziko zalAkArUpase sthApita karake, dUsarI eka rAziko viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati eka rAzike pramANako vyarUpase dekara paraspara vargitasaMvargita karake zalAkArAzimeMse eka kama kara denA caahiye| isaprakAra punaH punaH karake taba taka le jAnA cAhiye jaba taka ki atikrAnta zalAkAoMse arthAt pahalI dUsarI aura tIsarIvAra sthApita anyonya guNakAra zalAkAoMse nyUna cauthIvAra sthApita anyonya guNakAra zalAkArAzi samApta hotI hai| taba tejaskAyika evaM prathama-dvitIya-tRtIyavArasthApitazalAkArAzinyUnacaturthavArasthApitazalAkArAziparisamAptau satyA tatrotpanamahArAziH tejaskAyikajIvarAzeH pramANaM bhavati / go. jI, jI.pra; TI. 204. punaHtatrotpannamahArAziH prAgvat tripratikaM kRtvA atItaguNakArazalAkArAzitrayahIno'yaM caturthavArasthApitazalAkArAziniSThApyate / go. jI., jI. pra., TI. pR. 284, (paryApti adhikAra ). 2 ti. pa. patra 182. go. jI. pR, 282-284. Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvarNa [317 guNagArasalAgA cautthavAraM dRvidasalAgarAsipamANaM hodi / (ke vi AiriyA salAgarAsissa addhe gade teukkAiyarAsI uppajadi ti bhaNati / ke vi taM NecchaMti ) kudo ? adbhuTTharAsisamudayassa vaggasamuTThidattAbhAvAdo / teukkAiyaaNNoNNaguNagArasalAgA vaggasamudvidA ti kadhaM jANijade ? pariyammavayaNAdo / ke vi AiriyA evaM bhnnNti| jahA- eso rAsI teukkAiyarAsissa guNagArasalAgapamANaM Na bhvdi| puNo ko hodi ti vutte vuccade-guNejamANassa logassa guNagArasarUveNa pavesamANalogANaM jAo salAgAo tAo teukkAiyaaNNoNNaguNagArasalAgA vuccaMti / edAo vaggasamuTTidAo Na pucillAo tti / tamhA adhuduguNagArasalAgovaeso virujjhade, eso Na virujjhade idi / evaM pi Na ghaDade / kudo ? logaddhacheyaNaehiM teukkAiyarAsissa addhacchedaNae bhAge hide jaM laddhaM taM viraliya ekkekkassa rUvassa ghaNalogaM dAUNaNNoNNabbhatthe kade teukAiyarAsI uppajjadi / heDillaviralidarAtI vi teukAiyaaNNoNNaguNagArasalAgapamANaM bhavadi / rAzi utpanna hotI hai| usa tejaskAyika rAzikI anyonya guNakAra zalAkAeM cauthIvAra sthApita anyonya guNakAra zalAkArAzipramANa haiN| kitane hI AcArya cauthIvAra sthApita zalAkArAzike Adhe pramANake vyatIta hone para tejaskAyika jIvarAzi utpanna hotI hai, aisA kahate haiN| paraMtu kitane hI AcArya isa kathanako nahIM mAnate haiM, kyoMki, sAr3he tInavAra rAzikA samudAya vargadhArAmeM utpanna nahIM hai| zaMkA-yaha ThIka hai ki hUThavAra (sAr3he tInavAra) rAzikA samudAya vargotpanna nahIM hai, para tejaskAyika rAzikI anyonya guNakAra zalAkAeM vargadhArAmeM utpanna haiM, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-ukta AcAryoMke matameM yaha bAta parikarmake vacanase jAnI jAtI hai| kitane hI AcArya isaprakAra kahate haiM ki yaha pUrvokta rAzi (iThavAra rAzi) tejaskAyika rAzikI guNakAra zalAkArAzike pramANarUpa nahIM hai / phira kaunasI rAzi tejaskAyika rAzikI guNakAra zalAkArAzike pramANarUpa hai, aisA pUchane para ve kahate haiM ki guNyamAna lokake guNakArarUpase pravezako prApta honevAle lokoMkI jitanI zalAkAeM hoM utanI tejaskAyika rAzikI anyonya guNakAra zalAkAeM kahI jAtI haiN| ye anyonya guNakAra zalAkAeM vargameM utpanna huI haiM pahalekI arthAt sAr3he tInavAra rAzirUpa nahIM, isaliye haThavAra rAzipramANa guNakArazalAkAoMkA upadeza virodhako prApta hotA hai, yaha upadeza nhiiN| paraMtu isaprakArakA kathana bhI ghaTita nahIM hotA hai, kyoMki, lokake ardhacchedoMse tejaskAyika rAzike ardhacchedoMke bhAjita karane para jo labdha Ave use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati ghanalokako deyarUpase dekara paraspara guNA karane para tejaskAyika rAzi utpanna hotI hai aura adhastana viralita rAzi bhI tejaskAyika rAzikI Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [338 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 87. vara aNNoNNaguNagArasalAgA teukkAiyarArAsivaggasa lAgAhiMto asarakhejjaguNattaM pattAo / kudo ? tekvAiyarAsissa ac chedaNayasalAgApaDhamavaggamUlAdo asaMkhekhaguNattAdo / Na ca edamicchajjade / kudo 1 teukkAiyarAsivaggasa lAgAdo tassa asaMkhejaguNahINattAdo / taM kathaM vade ? priymmvynnaad| / taM jahA - teukAiyarAsissa aNNoSNaguNagArasalAgA vaggajamANA vaggajamANA asaMkhejje loge vagge heTThAdo uvarimasaMkhejjaguNaM gaMtUNa teukkAiyarAsissa vaggasalAgaM pAvadi ti / esa vilidarAsI Na vaggasamuTThido vi / kudo ! logachedaNayacchiNate ukkAiyarAsissa addhacchedaNayameta tAdo / viralida - diNNamAsINaM samAnattaNeNa te ukkAiyarAsissa ghaNAghaNadhArAsamuppaNNattaNeNa ca teukkAiyarAsissa addhacchedaNayasalAgAo Na vaggasamuTThidAo tti 1 Na edaM, ittaad| / Na ca pariyammeNa saha - viroho, tassa taduddesapaduppAyane vaavaaraado| ettha puNa adhuTTavAramettAo caiva teukA anyonya guNakAra zalAkAoMke pramANarUpa hotI hai / para isa matameM itanA vizeSa hai ki anyonya guNakAra zalAkAeM tejaskAyika rAzikI vargazalAkAoMse asaMkhyAtaguNI ho jAtI haiM, kyoMki, isaprakAra jo anyonya guNakAra zalAkAeM utpanna hotI haiM ve tejaskAyika rAzikI ardhacchedazalAkAoMke prathama vargamUlase asaMkhyAtaguNI ho jAtI haiM / lekina yaha iSTa nahIM hai, kyoMki, tejaskAyika rAzikI vargazalAkAoMse anyonya guNakAra zalAkArAzi asaMkhyAtaguNI hIna hai / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - parikarmake vacanase jAnA jAtA hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra haitejaskAyikarAzikI anyonya guNakAra zalAkAoMko uttarottara vargita karate hue asaMkhyAta lokapramANa arthAt adhastana vargoMse Upara asaMkhyAtaguNe jAkara tejaskAyikarAzikI vargazalAkAeM prApta hotI haiM / dUsare yaha viralita rAzi, arthAt guNakArarUpase pravezako prApta honevAle lokoMkI jitanI zalakAeM hoM vaha rAzi, vargasamutpanna bhI nahIM hai, kyoMki, vaha lokake ardhacchedoMse chinna tejaskAyika rAzike ardhacchedapramANa hai / zaMkA - viralitarAzi aura deyarAzi samAna honese aura tejaskAyikarAzi ghanAghanadhArA utpanna huI honese tejaskAyikarAzikI ardhacchedazalAkAeM bhI to vargasamutpanna nahIM haiN| samAdhAna - para yaha koI bAta nahIM hai, kyoMki, yaha bAta hameM iSTa hai / aura isataraha parikarma ke sAtha bhI virodha nahIM AtA hai, kyoMki, parikarmakA usake uddezamAtra ke pratipAdana karanemeM vyApAra hotA hai / yahAM para to kevala tejaskAyikarAzikI sAr3he tIna rAzivAra anyonya 1' logaddhachadaNayaccheNNaM teu' iti pAThaH / Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,2,87.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvarNa iyarAsiaNNoNNaguNagArasalAgAo tti ghettavvaM, AiriyaparaMparAgaovaesattAdo / Na ca vaggasamuTThidattaM guNagArasalAgANaM Natthi tti adbhuTThavaeso Na bhaddao, adbhuTThavaesaNNahANuvavattIdo ceva tadavaggasamudvidattassa avagamAdo / Na pariyammado vaggatasiddhI, tassa teukkAiyaaddhacchedaNaehi aNeyaMtiyattAdo / ahavA teukkAiyarAsissa aNNoNNaguNagArasalAgAo salAgabhUdAo dvaviUga ........................... guNakAra zalAkAeM hotI haiM, aisA grahaNa karanA caahiye| kyoMki, AcArya paraMparAse isIprakArakA upadeza A rahA hai| guNakAra zalAkAeM vargasamutpanna nahIM haiM, isaliye sAr3he tInavArakA upadeza ThIka nahIM hai, so bAta bhI nahIM hai, kyoMki, sAr3he tInavArakA upadeza anyathA bana nahIM sakatA hai, isIse guNakAra zalAkAeM vargasamutpanna nahIM haiM, yaha bAta jAnI jAtI hai| parikarmase inake vargatvakI bhI siddhi nahIM hotI hai, kyoMki, isakA tejaskAyika rAzike ardhacchedoMke sAtha anekAnta hai| vizeSArtha-yahAM para tejaskAyikarAzikI anyonya guNakArazalAkAeM kitanI haiM, isa viSayameM AcArya paraMparAle Aye hue matake atirikta do aura matoMkA ullekha kiyA gayA hai| ghanalokako lekara viralana, deya aura zalAkAkramase tIsarIvAra zalAkArAzike samApta hone para jo mahArAzi utpanna ho usameMse pahalI, dUsarI aura tIsarI zalAkArAzike ghaTA dene para zeSa rAziko zalAkA mAna kara sAr3he tIna rAzivAra anyonya guNakAra zalAkAoMkA pramANa A jAtA hai| yaha mata AcArya-paraMparAse AyA huA honese pramANa hai| dUsarA mata yaha hai ki tIsarIvAra zalAkArAzike samApta hone para jo mahArAzi utpanna ho usake Adhe pramANako zalAkArUpase sthApita karanA cAhiye taba jAkara sAr3he tIna rAzivAra anyonya guNakAra zalAkAoMkA pramANa hotA hai| para kitane hI AcArya isa matakA virodha karate haiN| unake matase yaha sAr3he tIna rAzivAra anyonya guNakAra zalAkArAzikA upadeza vargasamutpanna nahIM hai, isaliye pramANabhUta nahIM hai| tejaskAyika rAzikI anyonya guNakAra zalA. kAeM vargotpanna haiM isa matakI puSTi ve AcArya parikarmake AdhArase karate haiN| kitane hI AcArya aisA kathana karate haiM ki jitane lokapramANarAzike pratyeka eka para lokako sthApita karake paraspara guNita karanese tejaskAyikarAzi utpanna hotI hai utane lokapramANarAzi tejaskAyikarAzikI anyonya guNakAra zalAkAeM hotI haiN| inheM ve vargasamutpanna bhI mAnate haiN| para vIrasenasvAmIne dUsare matake samAna isa matako bhI pramANabhUta nahIM mAnA hai, kyoMki, isaprakAra anyonya guNakAra zalAkAoMkA jo pramANa prApta hotA hai vaha tejaskAyikarAzikI vargazalAkArAzise asaMkhyAtaguNA ho jAtA hai / para kramAnusAra anyonya guNakAra zalAkArAzise vargazalAkArAzi asaMkhyAtaguNI honI caahiye| athavA, tejaskAyikarAzikI anyonya guNakAra zalAkAoMko zalAkArUpase sthApita Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 87. taduppattiNimittarAsINaM vaggidasaMvaggide kAUNa teukAiyarAsI uppAedavyA / teukkAiyarAsiM bhAgahAraM kAUNa tassuvarimavaggaM vihajjamANarAsiM kariya khaMDida-bhAjida-viralidaavahidANi jANiUNa vattavyANi / tassa pamANamuvarimavaggassa asNkhenyjdibhaago| kAraNaM, teukAiyarAsiNA uvarimavagge bhAge hide teukkAiyarAsI ceva Agacchadi tti / ettha saMdehAbhAvA NiruttI Na vattavvA / viyappo duviho, heTThimaviyappo uvarimaviyappo cedi / ettha heDimaviyappo Natthi, teukkAiyarAsissa vihajjamANarAsipaDhamavaggamUlamattattAdo / uvarimaviyappo tiviho, gahido gahidagahido gahidaguNagAro cedi / tattha gahidaM vttissaamo| teukkAiyarAsiNA uvarimavagge bhAge hide teukkAiyarAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNaye kade teukkAiyarAsI Agacchadi / ahavA teukkAiyarAsiNA tassuvarimavaggaM guNeUNa taduvarimavagge bhAge hide teukkAiyarAsI Agacchadi / tassaddhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNaye kade vi teukkAiyarAsI Agacchadi / aTTharUve vattaissAmo / teukkAiyarAsiNA teukkAiyauvarimavaggasamANaaTTharUvavaggaM guNeUNa tassuvarimavaggaM mottUNa karake aura usakI utpattikI nimittabhUta rAziyoMko vargitasaMvargita karake tejaskAyikarAzi utpanna kara lenA cAhiye / tejaskAyikarAziko bhAgahAra karake aura usake uparima vargako bhajyamAnarAzi karake khaMDita, bhAjita, viralita aura apahRtakA jAnakara kathana karanA caahiye| usakA pramANa tejaskAyika rAzike uparima vargakA asaMkhyAtavAM bhAga hai| isakA kAraNa yaha hai ki tejaskAyikarAzise usake uparima vargake bhAjita karane para tejaskAyika jIvarAzi hI AtI hai| yahAM para saMdeha nahIM honese niruktike kathanakI AvazyakatA nahIM hai| vikalpa do prakArakA hai, adhastana vikalpa aura uparima viklp| paraMtu yahAM para adhastana vikalpa nahIM pAyA jAtA hai, kyoMki, tejaskAyikarAzi bhajyamAna rAzike prathama ghargamUlapramANa hai| - uparima vikalpa tIna prakArakA hai, gRhIta, gRhItagRhIta aura gRhItaguNakAra / unameMse gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM- tejaskAyika rAzise usake uparima vargake bhAjita karane para tejaskAyika rAzikA pramANa AtA hai| ukta bhAgahArake ardhacchedapramANa ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI tejaskAyika rAzi AtI hai| athavA, tejaskAyika rAzike pramANase usake uparima vargako guNita karake labdha rAzikA uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para tejaskAyika rAzikA pramANa AtA hai| ukta bhAgahArake ardhacche ipramANa ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI tejaskAyika rAzikA pramANa AtA hai| ____ aba aSTarUpameM uparima vikalpako batalAte haiM-tejaskAyika rAzise tejaskAyika rAzike uparima vargake samAna ghanake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usakA tejaskAyika rAzike uparima ghargako chor3akara usake uparima vargameM bhAga dene Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [341 taduvarimavagge bhAge hide teukkAiyarAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi teukkAiyarAsI Agacchadi / ghaNAghaNe' vattaissAmo / teu. kkAiyarAsiNA teukkAiyarAsiuvarimavaggasamANaaTTharUvavaggaM guNeUga tassuvarimavaggaM motUNa taduvarimavaggasamANaverUvavaggaM guNeUNa tassuvarimavaggaM mottUNa taduvarimavagge bhAge hide teukkAiyarAsI Agacchadi / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi teukkAiyarAsI avcitttthde| vihajjamANavaggANaM asaMkhejadibhAeNa gahidagahido gahidaguNagAro ca vattavyo / evaM teukkAiyaparUvaNA smttaa|| teukkAiyarAsimasaMkhejjalogeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte puDhavikAiyarAsI hodi / tamhi asaMkhejjalogeNa bhAge hiMde laddhaM tamhi ceva pavikhatte AukAiyarAsI hodi / tamhi asaMkhejjalogeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhite vAukAiyarAsI hodi / edesiM tiNaM rAsINaM avahArakAlassuppAyaNa para tejaskAyika rAzikA pramANa AtA hai| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI tejaskAyika rAzikA pramANa AtA hai| ___aba ghanAghanameM uparima vikalpako batalAte haiM- tejaskAyika rAzile tejaskAyika rAzike uparima vargake samAna ghanake uparima vargako guNita karake punaH tejaskAyika rAzike uparima vargako chor3akara usake uparima vargake samAna dvirUpake vargako guNita karake tejaskAyika rAzike uparima dhargake uparima vargako chor3akara usake uparima vargameM bhAga dene para tejaskAyika rAzikA pramANa AtA hai| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI tejaskAyika rAzikA pramANa AtA hai| vibhajyamAna vargoMke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa tejaskAyika rAzike dvArA gRhItagRhIta aura gRhItaguNakArakA kathana karanA caahiye| isaprakAra tejaskAyika jIvarAzikI prarUpaNA samApta huii| tejaskAyika rAziko asaMkhyAta lokoMke pramANase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI tejaskAyika rAzike pramANameM prakSipta karane para pRthivIkAyika rAzikA pramANa hotA hai / isa pRthivIkAyika rAziko asaMkhyAta lokoMke pramANa se bhAjita karane para jo labdha Ave use usI pRthivIkAyika rAzimeM milA dene para apkAyika rAzikA pramANa hotA hai| isa apkAyika rAziko asaMkhyAta lokoMke pramANale bhAjita karane para jo labdha Ave use usI apakAyika rAzimeM milA dene para vAyukAyika rAzikA pramANa hotA hai| aba ina tInoM rAziyoMke apahArakAlake utpanna karanekI vidhiko batalAte 1 pratiSu * verUve' iti pAThaH / Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312) chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 87. vihANaM uccade / taM jahA- teukkAiyarAsiM puDhavikAiyarAsimhi sohiya seseNa teukkAiyarAsimhi bhAge hide asaMkhejjalogarAsI Agacchadi / teNa rUvAhieNa teukkAiyarAsimovaTTiya laddhaM tamhi ceva avaNide puDhavikAiyaavahArakAlo hodi / puNo puDhavikAiyarAsiM AukAiyarAsimhi sohiya seseNa puDhavikAiyarAsimhi bhAge hide asaMkhejalogamettarAsI Agacchadi / teNa rUvAhieNa puDhavikAiyaavahArakAlamovaTTiya laddhaM tamhi ceva avaNide AukkAiyaavahArakAlo hodi / puNo AukkAiyarAsi vAukAiyarAsimhi sohiya tatthAvasiTTharAsiNA AukAiyarAsimhi bhAge hide asaMkhejjalogamettarAsI labbhadi / teNa rUvAhieNa AukAiyaavahArakAle bhAge hide laddhaM tamhi ceva avaNide vAukAiyaavahArakAlo hodi / etthuva ujaMtI gAhA rAsiviseseNavahidarAsimhi ya jaM hiye samuvaladdhaM / rUvUNahieNavahidahAro UNAhio teNa // 75 // haiM / vaha isaprakAra hai- tejaskAyika rAziko pRthivIkAyika rAzimeMse ghaTA kara jo zeSa rahe usase tejaskAyika rAzike bhAjita karane para asaMkhyAta lokapramANa rAzi AtI hai| eka adhika usa asaMkhyAta lokapramANarAzise tejaskAyika rAziko bhAjita karake jo labdha Ave use usI tejaskAyika rAzimeMse ghaTA dene para pRthivIkAyika rAzisaMbandhI avahArakAla hotA hai| punaH pRthivIkAyika rAziko jalakAyika rAzimeMse ghaTA kara jo zeSa rahe usase pRthivIkAyika rAzike bhAjita karane para asaMkhyAta lokapramANarAzi AtI hai| eka adhika usa asaMkhyAta lokapramANa rAzise pRthivIkAyika rAzike avahArakAlako bhAjita karake jo labdha Ave use usI pRthivIkAyika rAzike avahArakAlameMse ghaTA dene para jalakAyika rAzisaMbandhI aghahArakAla hotA hai| punaH apkAyika rAziko vAyukAyika rAzimeMse ghaTA kara vahAM jo rAzi avaziSTa rahe usase apkAyika rAzike bhAjita karane para asaMkhyAta lokapramANa rAzi labdha AtI hai| eka adhika usa asaMkhyAta lokapramANa rAzise apakAyika rAzike avahArakAlake bhAjita karane para jo labdha Ave use usI apkAyika rAzike avadArakAlameMse ghaTA dene para vAyukAyika rAzisaMbandhI avahArakAla hotA hai| yahAM para upayukta gAthA dI jAtI hai rAzivizeSale rAzike bhAjita karane para jo bhAga labdha Ave usameMse yadi eka kama karake zeSa rAzise bhAgahAra bhAjita kiyA jAya to usa lamghako usI bhAgahAra meM milA deve aura yadi labdha rAzimeM eka adhika karake usase bhAgahAra bhAjita kiyA jAya to bhAgahArake bhAjita karane para jo landha rAzi Aye use bhAgahArameMse ghaTA denA cAhiye // 7 // AuuuuN 1 pratiSu 'naM hive' iti pAThaH / Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87 ] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [351 esA kiriyA iMdiya-kasAya jogamaggaNAsu visesAhiyarAsINaM visesahINarAsINa ca miravayavA kAyayA / ede puvvutte cattAri avahArakAle viraliya teukAiyarAsissuvarimavaggaM cauNhaM viralaNANaM pudha pudha samakhaMDaM kariya diNNe appappaNo rAsipamANaM pAvadi / puNo sagasagabAdarajIvahiM sagasagaviralaNAe egarUbovari dvidasagasagarAsimhi bhAge hide asaMkhejjalogamettarAsI Agacchadi / teNa rUvUNeNa sagasagaavahArakAlesu ovaTTidesu laddhaM tamhi ceva pakkhitte sagasagasuhumANaM avahArakAlA bhavaMti / puNo ede cattAri vi suhumajIvaavahArakAle' pudha pudha viraliya teukkAiyarAsissuvarimavaggaM samakhaMDaM kariya diNNe rUvaM paDi sagasagasuhumapamANaM pAvedi / puNo sagasagaviralagAe egarUvovari hidasuhumarAsiM sagasagasuhumaapajjattaehiM bhAge hide tattha laddhasaMkhejjarUvehi rUvUNehi sagasagasuhumaavahArakAle ovaTTiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte sagasagasuhumapajjatANamavahArakAlA bhavaMti / puvaM bhAgaladdhasaMkhejjarUvehiM sagasagasuhumajIvaavahArakAlesu guNidesu sagasagasuhumaapajjattaavahArakAlA bhavaMti / cauNhaM bAdarANaM puvvuppAdidehiM asaMkhealogametta indriya, kaSAya aura yoga ina tIna mArgaNAoM meM vizeSa adhika rAziyoMke aura vizeSa hIna rAziyoMke saMbandhameM saMpUrNa rUpase yaha kriyA karanA caahiye| pUrvokta ina cAroM avahArakAloko viralita karake aura tejaskAyika gazike uparima vargako cAroM viralanoMke Upara pRthak-pRthaka samAna khaMDa karake de dene para apanI apanI rAzikA pramANa prApta hotA hai / punaH apanI apanI bAdarakAyika jIvarAzike pramANakA apane apane viralanake eka aMkake Upara sthita apanI apanI rAzike pramANameM bhAga dene para asaMkhyAta lokapramANa rAzi prApta hotI hai| eka kama usa asaMkhyAta lokapramANa rAzise apane apane avahArakAloMke bhAjita karane para jo jo labdha Ave use usI apane apane avahArakAlameM milA dene para apane apane sUkSma jIvoMke pramANa lAne ke liye avahArakAla hote haiN| punaH sUkSma jIvasaMbandhI ina cAroM bhI avahArakAloMko pRthak pRthak viralita karake aura una viralanoMke pratyeka ekake Upara tejaskAyika rAzike uparima vargako samAna khaMDa karake de dene para viralanoMke pratyeka ekake prati apane apane sUkSma jIvoMkA pramANa prApta hotA hai| punaH apane apane viralanake eka viralana-aMkake Upara sthita sUkSma jIvarAzike pramANa ko apanI apanI sUkSma aparyApta jIvarAzike pramANase bhAjita karane para vahAM jo saMkhyAta labdha AveM unameMse eka kama karake zeSa rAzise apane apane sUkSma jIvoMke avahArakAlako bhAjita karake jo labdha Ave use unhIM avahArakAlomeM milA dene para apane apane sUkSma paryApta jIvoMke avahArakAla hote haiN| pahale bhAga dene para jo saMNyAtalabdha Aye the unase apane apane sUkSma jIvoMke apahArakAloMke guNita karane para apane apane sUkSma aparyApta jIvoMke avahArakAla hote haiN| cAroM bAdaroMke 1 pratiSu '-kAlesu' iti paatthH| Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 87. guNagArehiM sagasagasAmaNNaavahArakAlesu guNidesu sagasagabAdarANamavahArakAlA bhavaMti / . puNo suttAviruddhaNa AiriovaeseNa suttaM va pamANabhUdeNa bAdarANamaddhacchedaNae vattaissAmo / taM jahA- egasAgarovamAdo egaM palidovamaM ghettUNa tamAvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa khaMDiya tatthegakhaMDaM pudha dvaviya sesabahubhAge tamhi ceva pakkhitte bAdarateukkAiyaaddhacchedaNayasalAgA hvNti| jaM pudha dRvideyakhaMDaM taM puNo vi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa khaMDiya tatthegakhaMDamavaNiya bahukhaMDe pundharAsiM duppaDirAsiM kAUNa pakkhitte bAdaravaNapphaipatteyasarIrANa addhacchedaNayasalAgA havaMti / evaM bAdaraNigodapadivida-bAdarapuDhavi-bAdaraAUNaM ca vattavyaM / aMte avaNidaegakhaMDaM bAdaraAukkAiyaaddhacchedaNayasalAgAsu pakkhitte cAdaravAukkAiyaaddhacchedaNayasalAgA sAyarovamamettA jaadaa| bAdarateukkAiyaaddhacchedaNae viraliya vigaM kariya aNNoNNabbhatthe kade bAdarateukkAiyarAsI uppajjadi / ahavA ghaNaloyacheyaNaehiM bAdarateukkAiyaaddhacchedaNaesu ovaTidesu laddhaM viraleUNa rUvaM paDi jo pahale asaMkhyAta lokapramANa guNakAra utpanna kiye the unase apane apane sAmAnya avahArakAloMke guNita karane para apane apane bAdara jIvoMke avahArakAla hote haiN| ___aba Age sUtrake samAna pramANabhUta sUtrAviruddha AcAryoMke upadezake anusAra bAdara jIvoMke ardhaccheda batalAte haiN| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai-eka sAgaropamameMse eka palyopamako grahaNa karake aura use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake vahAM jo eka bhAga labdha Ave use pRthak sthApita karake zeSa bahubhAgako usI rAzimeM arthAt palyakama sAgara meM milA dene para bAdara tejaskAyika rAzikI ardhaccheda zalAkAeM hotI haiN| jo eka bhAga pRthak sthApita kiyA thA use phira bhI AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake vahAM jo eka bhAga labdha AyA use ghaTA kara avazeSa bahubhAgako pUrvarAzi arthAt bAdara tejaskAyika rAzike ardhacchedoMkI do pratirAziyAM karake aura unameM se ekameM milA dene para bAdara vanaspati pratyekazarIra jIvoMkI ardhacchedazalAkAeM hotI haiN| isIprakAra bAdara nigodapratiSThita, bAdara pRthivIkAyika aura bAdara apkAyika jIvarAzike ardhacchedoMkA kathana karanA cAhiye / antameM apanIta eka khaMDako bAdara apkAyika jIvoMkI ardhaccheda zalAkAoM meM milA dene para sAgaropamapramANa bAdara vAyukAyika jIvoMkI ardhacchedazalAkAeM ho jAtI haiN| bAdara tejaskAyika rAzikI ardhacchedazalAkAoMkA viralana karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNita karane para bAdara tejaskAyika jIvarAzi utpanna hotI hai| athavA, ghanalokake ardhacchedoMse bAdara tejaskAyika rAzike ardhacchedoMke 1 avali asaMkhabhAgeNavahidapallUNasAyaraddhAchidA / bAdaratepaNibhUjalavAdANaM carimasAyaraM puNNa // go. jI. 213. Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [345 ghaNaloga dAUNa aNNoNNabhatthe kae bAdarateukAiyarAsI uppajjadi / ahavA bAdarateuaddhacchedaNae bAdaravaNapphadipatteyasarIraddhachedaNaehiMto sohiya avasesarAsiM viraliya vigaM kariya aNNoNNabbhattharAsiNA bAdaravaNapphaipatteyasarIrarAsimhi bhAge hide bAdarateukAiyarAsI uppajjadi / ahavA bAdaravaNapphaipatteyarAsissa ahiyaddhaccheyaNayamette' accheyaNae kae bAdarateukAiyarAsI uppajjadi / ahavA ghagalogachedaNaehi ahiyaddhachedaNaesu ovaTTidesu tattha laddhaM viraleUNa ekkekkassa ruvassa ghaNalogaM dAUNa aNNoNNabbhatthe kae jo rAsI teNa bAdaravaNapphaipatteyasarIrarAsimhi bhAge hide bAdarateukAiyarAsI hodi / evaM bAdaraNigodapadiTTida-bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAukAiya-bAdaravAukAiyANaM appappaNo addhacchedaNaehito bAdarateukAiyarAsI uppAdedavyA / evaM bAdarateukAiyarAsissa satcArasavihA parUvaNA kadA / bhAjita karane para jo landha Ave use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati ghanalokako dekara paraspara guNita karane para bAdara tejaskAyika rAzi utpanna hotI hai| athavA, bAdara tejaskAyika rAzike ardhacchedoMko bAdara vanaspati pratyekazarIra jIvoMke ardhacchedoMmeMse ghaTAkara jo rAzi zeSa rahe use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNita karanese jo rAzi utpanna ho usase bAdara vanaspati pratyekazarIra jIvoMkI rAzike bhAjita karane para bAdara tejaskAyika rAzi utpanna hotI hai / athavA, bAdara vanaspati pratyekarAzike jitane adhika ardhaccheda hoM utanIvAra bAdara vanaspati pratyekazari rAzike ardhaccheda karane para bhI bAdara tejaskAyika rAzi utpanna hotI hai| athavA, ghanalokake ardhacchedoMse adhika ardhacchedoMke bhAjita karane para vahAM jo labdha Ave use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati ghanalokako deyarUpase dekara paraspara guNita karane para jo rAzi Ave usase bAdara vanaspati pratyekazarIra jIvarAzike bhAjita karane para bAdara tejaskAyika rAzi AtI hai| isIprakAra bAdara nigodapratiSThita, bAdara pRthivIkAyika, bAdara apkAyika aura bAdara vAyukAyika jIvoMke apane apane ardhacchedoMse bAdara tejaskAyika rAzi utpanna kara lenA caahiye| isaprakAra bAdara tejaskAyika rAzikI satraha prakArakI prarUpaNA kii| vizeSArtha-Upara pAMca prakArase tejaskAyika jIvarAzi utpanna karake batalA Aye haiN| prathamavAra tejaskAyika jIvarAzike ardhacchedoMkA aura dUsarIvAra dhanalokake ardhacchedoMkA Azraya lekara tejaskAyika jIvarAzi utpanna kI gaI hai| antima tIna prakArase tejaskAyika jIvarAzike utpanna karane meM bAdara vanaspati pratyekazarIra jIvarAzike ardhacchedoMkI mukhyatA 1 pratiSu * addhaccheyaNayamatte' iti paatthH| Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 87. bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrarAsissa addhacchedaNae viraleUNa vigaM kariya aNNoNNabbhatthe kade bAdaravaNapphadipatteyasarIrarAsI uppajjadi / ahavA ghaNalogachedaNaehi bAdaravaNapphaipattegasarIraaddhacheyaNaesu ovaTTidesu laddhaM viraleUNa rUvaM paDi ghaNalogaM dAUNa aNNoNNabhatthe kae bAdaravaNapphaipatteyasarIrarAsI uppjjdi| bAdarateukAiyarAsIdo bAdaravaNapphadipattegasarIrarAsimuppAijjamANe ahiyaddhaccheyaNamette' bAdarateukAiyarAsissa duuNaguNagAre kae bAdaravaNapphaipattegasarIrarAsI uppajjadi / ahavA anbhahiya hai| bAdara tejaskAyika rAzise bAdara vanaspati pratyekazarIrarAzi bar3I hai, ataeva tejaskAyika rAzike ardhacchedoMse isa rAzike jitane adhika ardhaccheda hoM, utanIvAra do rakhakara paraspara guNita karanese jo rAzi utpanna ho usase bAdara vanaspati pratyekazarIra rAzike bhAjita kara dene para, athavA jitane ardhaccheda adhika haiM utanIvAra bAdara vanaspati pratyekazarIra rAzike ardhita karane para, bAdara tejaskAyika jIva rAzi utpanna hotI hai / bAdara vanaspati pratyekazarIra rAzike ardhacchedoMkA Azraya karake bAdara tejaskAyika rAzike utpanna karaneke do prakAra to ye hue / tIsare prakArameM ghanalokake ardhacchedoMkA Azraya aura le liyA jAtA hai| arthAt dhanalokake ardhacchedoMse bAdara vanaspati pratyekazarIra jIva rAzike bAdara teja. skAyika rAzike ardhacchedoMse adhika ardhacchedoMke bhAjita kara dene para jo labdha Ave utanIvAra ghanalokake paraspara guNita karane para AI huI rAzikA bAdara vanaspati pratyekazarIra jIvarAzimeM bhAga dene para bAdara tejaskAyika jIvarAzi utpanna hotI hai| inhI tInoM prakAroMse bAdara nigoda pratiSThita jIvarAzi, bAdara pRthivIkAyika, bAdara apkAyika aura bAdara vAyukAyika rAzike ardhacchedoMkA Azraya lekara tejaskAyika rAzike utpanna karane para bAraha prakArase tejaskAyika rAzikA pramANa utpanna hotA hai| ina bAraha bhedoMmeM pUrvokta pAMca bhedoMke milA dene para tejaskAyika rAzikI prarUpaNA satraha prakArase ho jAtI hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvarAzike ardhacchedoMko viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNita karane para bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvarAzi utpanna hotI hai| athavA, ghanalokake ardhacchedoMse bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra rAzike ardhacchedoMke bhAjita karane para jo labdha Ave use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati ghanalokako deyarUpase dekara paraspara guNita karane para bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra javirAzi utpanna hotI hai| bAdara tejaskAyika rAzise bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra rAzike utpanna karane para adhika ardhacchedapramANa bAdara tejaskAyika rAzike duguNita karane para bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvarAzi utpanna hotI hai| athavA, adhika ardhacchedoMko viralita karake aura 1 pratiSu / addhaccheyaNayamette ' iti pAThaH / Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 87.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvarNa [345 ccheyaNae viraliya vigaM kariya aNNoNNabhatthakadarAsiNA bAdarateukAiyarAsiM guNide bAdaravaNapphadipattegasarIrarAsI hoi / ahavA ahiyaccheyaNae ghaNalogacheyaNaehi ovaTTiya laddhaM viraleUNa rUvaM paDi ghaNalogaM dAUNa aNNoNNabbhatthakadarAsiNA bAdarateukAiyarAsiM guNide bAdaravaNapphaipattegasarIrarAsI hodi / bAdaraNigodapadidvida-bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAukAiya-bAdaravAukAiehiMto bAdaravaNapphaipatteyasarIrarAsimuppAijjamANe jahA teukAiyarAsI uppAido tahA uppAdedavyA / bAdaraNigodapadidvida-bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAukAiya-bAdaravAukAiyANaM ca evaM ceva sattArasavihA parUvaNA parUvedavvA / pattegasAdhAraNasarIravadiritto bAdaraNigodapadihridarAsI Na jANijadi tti vutte saccaM, tehiM vadiritto vaNapphaikAiesu jIvarAsI Natthi ceva, kiM tu patteyasarIrA duvihA bhavaMti bAdaraNigodajIvANaM usa viralita rAzike pratyeka ekako dorUpa karake paraspara guNA karanese jo rAzi utpanna ho usase bAdara tejaskAyika rAzike guNita karane para bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvarAzi hotI hai| athavA, adhika ardhacchedoMko ghanalokake ardhacchedoMse bhAjita karake jo labdha Ave use viralita karake aura usa viralita rAzike pratyeka ekake prati ghanalokako deyarUpase dekara paraspara guNita karanese jo rAzi utpanna ho usase bAdara tejaskAyika jIva. rAzike guNita karane para bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvarAzi hotI hai| bAdara nigodapratiSThita, bAdara pRthivIkAyika, bAdara apakAyika aura bAdara vAyukAyika jIvarAzike pramANase bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra rAzike utpanna karane para jisaprakAra ina rAziyoMse tejaskAyika jIvarAzi utpanna kI gaI usIprakAra utpanna karanA cAhiye / bAdara nigodapratiSThita, bAdara pRthivIkAyika, bAdara apkAyika aura bAdara vAyukAyika jIvarAzikA isIprakAra satraha satraha prakArakI prarUpaNAse prarUpaNa karanA caahiye| vizeSArtha-jahAM bar3I rAzikA Azraya lekara choTI rAzi utpanna kI jAve vahAM para choTI rAzike ardhacchedoMse bar3I rAzike ardhaccheda jitane adhika hoveM utanIvAra bar3I rAzike Adhe Adhe karane para, athavA, utane ardhacchedapramANa doke paraspara guNita karanese jo labdha Ave usakA bar3I rAzimeM bhAga dene para choTI rAzi AtI hai| tathA jahAM choTI rAzikA Azraya lekara bar3I rAzi utpanna kI jAve vahAM Adhika ardhacchedapramANa choTI rAzike dviguNita karane para, athavA, utane ardhacchedapramANa doke paraspara guNita karanese jo rAzi utpanna ho usase choTI rAzike guNita kara dene para bar3I rAzi A jAtI hai| zeSa kathana spaSTa hI hai| isaprakAra tejaskAyika rAzikI satraha prakArakI prarUpaNAke samAna prarUpaNA karanese uparyukta pratyeka rAzikI prarUpaNA satraha satraha prakArakI ho jAtI hai| zaMkA-pratyekazarIra aura sAdhAraNazarIra, ina donoM jIvarAziyoMko chor3akara bAdara. nigoda pratidhita jIvarAzi kyA hai, yaha nahIM mAlUma par3atA hai ? samAdhAna-yaha satya hai ki ukta donoM rAziyoM ke atirikta banaspatikAyikoM meM bhora koI jIvarAzi nahIM hai, kintu pratyekazari vanaspatikAyika jIva do prakArake haiM, eka Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 348] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 88. joNIbhUdasarIrA tabdhivarIdasarIrA cedi / tattha je bAdaraNigodANaM joNIbhUdasarIrapattegasarIrajIvA te vAdaraNigodapadidvidA bhnnNti| ke te ? mUlayaddha-bhalya-sUraNa-galoI-logesarapabhAdao / uttaM ca (bIje joNIbhUde jIvo vakkamai so va aNNo vA / je vi ya mUlAdIyA te patteyA paDhamadAe // 76 // ___ sutte bAdaravaNapphadipaseyasarIrANameva gahaNaM kadaM, (Na tabbhedANaM )? Na', cAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIrajIvesu ceva tesimaMtabbhAvAdo / edesiM bAdarapajjattANaM parUvamANANa parUvaNaTTamuttarasuttamAha (bAdarapuDhavikAiya-bAdaraAukAiya-bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 88 // ) (edassa suttassa attho sugamo tti Na vucade / ) asaMkhejA idi sAmaNNavayaNeNa to bAdaranigoda jIvoMke yonibhUta pratyekazarIra aura dUsare unase viparIta zarIravAle arthAt bAdaranigoda jIvoMke ayonibhUta pratyekazarIra jIva / unameMse jo bAdaranigoda jIvoMke yonibhUtazari pratyekazarIra jIva haiM unheM dhAdaranigoda pratiSThita kahate haiN| zaMkA-ghe bAdaranigoda jIvoMke yonibhUta pratyekazarIra jIva kauna haiM ? samAdhAna -mUlI, adaraka (1) bhallaka (bhadraka), sUraNa, galoi (guDucI yA guravela) lokezvaraprabhA ? Adi bAdaranigoda pratiSThita haiM / kahA bhI hai yonibhUta bIja meM vahI jIva utpanna hotA hai, athavA dUsarA koI jIva utpanna hotA hai| ghaha aura jitane bhI mUlI Adika sapratiSThitapratyeka haiM ve prathama avasthAmeM pratyeka hI hai // 6 // zaMkA-sUtrameM bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMkA hI grahaNa kiyA hai, unake bhedoMkA kyoM nahIM kiyA ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoM meM hI unakA antarbhAva ho jAtA hai| aba ina bAdara paryAptoMkI prarUpaNAke prarUpaNa karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM bAdara pRthivIkAyika, bAdara apkAyika aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM / / 88 // isa sUtrakA artha sugama hai, isaliye nahIM kahate haiN| sUtrameM 'asaMkhyAta haiM' aisA 1 A. pratau * saloI / iti pAThaH / 2 go. jI. 187. bIe joNibhUe jIvo vakkamai so va anno vA / jo'vi ya mUle jIvo so'vi ya patte paDhamayAe / prajJApanA 1,45, gA. 51, pR. 119. 3 pratiSu 'gahaNaM kadhaM Na ' iti paatthH| 4 pratiSu cAdaraAukAiya' iti pAThaH nAsti / Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davvapamANAnugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM vahamasaMkhejjANaM gahaNaM patte aNicchidA saMkhejjapaDi sehamuttarasutaM bhaNadiasaM khejjAsaMkhejjAhi osappiNi- ussappiNIhi avahiraMti kAle // 89 // edassa vi suttassa attho sugamo ceva / edeNa avagada - asaMkhejjAsaMkhejjassa viseseNa talladdhiNimittamuttarasuttamAha khetteNa bAdarapuDhavikAiya- bAdaraAukAiya-vAdaravaNaphaikAiyapatteyasarIrapajjata ehi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAgeNa // 90 // ettha aMgulamidi utte pamANAMgulaM ghettavyaM / tassa asaMkhejadibhAgassa jo vagge teNa paDibhAgeNa bhAgahAreNa / ettha nimitte taiyA daTThavA / edeNa avahArakAleNa bAdarapuDha vipajjattAdIhi jagapadaramavahiradi ti jaM vRttaM hodi / 1, 2, 90. .] [ 349 sAmAnya vacana dene se nau prakArake asaMkhyAtoMkA grahaNa prApta hone para anicchita asaMkhyAtoMke pratiSedha karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM kAlakI apekSA bAdara pRthivIkAyika paryApta bAdara aSkAyika paryApta aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIva asaMkhyAtA saMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM / / 89 / / isa sUtrakA bhI artha sugama hI hai / yadyapi isa sUtra se asaMkhyAtA saMkhyAta avagata ho gayA, phira bhI usakI vizeSarUpa se prApti karAneke liye AgekA sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA bAdara pRthivIkAyika paryApta, bAdara aSkAyika paryApta aura bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIvoMke dvArA sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAga ke vargarUpa pratibhAga se jagapratara apahRta hotA hai / / 90 // yahAM sUtra meM aMgula aisA kahane para pramANAMgulakA grahaNa karanA caahiye| usa pramANAM gulake asaMkhyAtaveM bhAgakA jo varga tadrUpa pratibhAgase arthAt bhaaghaarse| yahAM nimittameM tRtIyA vibhakti jAnanA caahiye| isa avahArakAlase bAdara pRthivI kAyika paryApta Adi jIvoMke dvArA jagapratara apahRta hotA hai, yaha isa sUtrakA abhiprAya hai / vizeSArtha - utsedhAMgula, pramANAMgula aura AtmAMgulake bhedase aMgula tIna prakArakA hai / ATha yavakA eka utsedhAMgula hotA hai| pAMcasau utsedhAMguloMkA eka pramANAMgula hotA hai / 1 paLAsaMkhejjavahnidapadaraMgulamAjide jagappavare / jalabhUNipabAdarayA puNNA AvaliasaMkhamajidakamA // gI. jI. 209. Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 350 ] chaDAgame jIvANaM [ 1, 2, 91. ettha suttasUcidamAiriovaraseNa bhAgahArANaM visesaM bhaNissAma / taM jahApalidovamassa asaMkhejjadibhAgeNa sUciaMgulamavahariya laddhaM vaggide bAdaraAukAiyapajjattaavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide bAdarapuDhavikAiyapajjata avahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhedibhAeNa guNide bAdaraNigodapadiTThidapajjata avahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAraNa guNide bAdaravaNaSphadipatteyasarIrapajjattaavahArakAlo hodi / kAraNaM, sagarAsibahuttaNibaMdhaNattA / edesi - mavahArakAlANaM khaMDidAdINaM paMcidiyatirikkhabhaMgo / NavaMri padaraMgulabhAgahAro ettha palidovamassa asaMkhejjadibhAge / edehi avahArakA lehi jagapadare bhAge hide saMgasagadavvapamANamAgacchadi / bAdarate upajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / asaMkhejjAvaliyavaggo AvaliyaghaNassa aMtoM // 91 // apane apane aMgulako AtmAMgula kahate haiM / inameM se yahAM pramANAMgularUpa sUcyaMgulakA hI grahaNa kiyA gayA hai, kyoMki, dvIpa AdikI gaNanA meM yahI aMgula liyA gayA hai / isIprakAra dravyapramANAnugamameM jahAM aMgulakA saMbandha AyA hai vahAM isI aMgulakA abhiprAya jAnanA cAhiye / aba yahAM para AcAryoMke upadezAnusAra sUtrase sUcita bhAgaddAroMke vizeSako kahate haiM / vaha isaprakAra hai- palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgase sUcyaMgula ko bhAjita karake jo labdha Ave usake vargita karane para bAdara akAyika paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / isa bAdara roars paryApta jIvoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para bAdara pRthivIkAyika paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / isa bAdara pRthivIkAyika paryApta jIvoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para bAdara nigodapratiSThita paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai / isa bAdara nigodapratiSThita paryApta jIvoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para bAdara vanaspati pratyeka zarIra paryApta jIvoMkA avahArakAla hotA hai| yahAM avahArakAloMke uttarottara adhika honekA kAraNa yaha hai ki pUrva pUrvavartI apanI apanI rAzi bahuta bahuta pAI jAtI hai / ina avahArakAloMke khaMDita AdikakA kathana paMcendriya tiryacake khaMDita Adikake kathana ke samAna karanA cAhiye / itanA vizeSa hai ki vahAM para pratarAMgula bhAgahAra hai aura yahAM para pasyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga bhAgaddAra hai / ina avahArakAloMse jagapratarake bhAjita karane para apane apane dravyakA pramANa AtA hai / bAdara tejaskAyika paryApta jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM / yaha asaMkhyAtarUpa pramANa asaMkhyAta AvaliyoM ke vargarUpa hai jo AvalIke ghana ke bhItara AtA hai / / 91 // 1 vidAvalilo gANamasaMkha saMkhaM ca teuvaauunn| paJjattANaM pamArNa... // go. jI. 210. AvalivaggI antarAnalIya guNio hu bAyarA teU / paJcasaM. 2, 11. www.jainelibrary forg Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 91.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [351 asaMkhejjA idi sAmaNNeNa utte Navavihassa asaMkhejjassa gahaNaM pasattaM tappaDisehaTTaM asaMkhejjAvaliyavaggo ti Nideso kdo| asaMkhejjAvaliyavaggo tti vayaNeNa ghaNAvaliyAdINamuvarimANaM gahaNe patte tappaDisehaTThamAvaliyaghaNassa aMto idi Nideso kado / ghaNAvaliyAe abbhaMtare ceva bAdarateupajjattarAsI hodi tti uttaM bhavadi / AiriyaparaMparAgaovaeseNa bAdarateupajjattarAsissa avahArakAlaM bhaNissAmo / taM jahA- AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padarAvaliyamavahAriya laddheNa padarAvaliyauvarimavagge bhAge hide bAdarateukAiyapajjattarAsI hodi| ettha khaMDida-bhAjida-viralida-avahidANi jANiUNa bhaNiUNa bhANidavyANi / tassa pamANaM uccde| padarAvaliyauvarimavaggassa asaMkhejjadibhAgo asaMkhejjAo pdraavliyaao| taM jahA- padarAvaliyAe taduvarimavagge bhAge hide padarAvaliyaM Agacchadi / tisse dubhAgeNa bhAge hide doSNi, tiSNibhAgeNa bhAge hide tiSNi, evaM sUtrameM ' asaMkhyAta haiM' isaprakAra sAmAnyarUpase kathana karane para nau prakArake asaM. khyAtoMkA grahaNa prApta hotA hai, ataH unake pratiSedha karaneke liye 'vaha asaMkhyAtarUpa pramANa asaMkhyAta AvaliyoMke vargarUpa hai aisA nirdeza kiyA hai| ' asaMkhyAta AvaliyoMke vargarUpa hai| isa vacanase ghanAvalI Adi uparima saMkhyAoMke grahaNake prApta hone para usake pratiSedha karaneke liye 'AvalIke ghanake bhItara hai' isaprakArakA nirdeza kiyaa| isakA abhiprAya yaha huA ki bAdara tejaskAyika paryApta rAzi dhanAvalIke bhItara hI hai| aba AcArya paraMparAse Aye hue upadezake anusAra bAdara tejaskAyika paryApta rAzikA avahArakAla kahate haiN| vaha isaprakAra hai- AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIko bhAjita karake jo labdha Ave usase pratarAvalIke uparima vargake bhAjita karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi hotI hai| yahAM para khaMDita, bhAjita, viralita aura apahRtoMko jAnakara, kahakara, kahalavAnA caahiye| vizeSArtha-yadyapi Upara bAdara tejaskAyika paryApta rAzike avahArakAla lAnekI pratikSA kI gaI hai aura antameM bAdara tejaskAyika paryApta rAzikA pramANa kitanA hai yaha batalAyA hai| phira bhI isase UparakI pratikSAmeM koI visaMgati nahIM AtI hai, kyoMki, 'Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIko bhAjita karake jo labdha Ave' isa kathanake dvArA bAdara tejaskAyika paryApta rAzike avahArakAlakA kathana ho jAtA hai| Age bAdara tejaskAyika paryApta rAzikA pramANa kahate haiN| pratarAvalIke uparima vargakA asaMkhyAtavAM bhAga bAdara tejaskAyika paryApta rAzikA pramANa hai, jo pratarAvalIke uparima vargakA asaMkhyAtavAM bhAga asaMkhyAta pratarAvalIpramANa hai| Age isIkA spaSTIkaraNa karate haiM-pratarAvalIkA usIke uparima vargameM bhAga dene para pratarAvalIkA pramANa AtA hai / pratarAvalIke dvitIya bhAgakA pratarAvalIke uparima vargameM bhAga dene para do pratarAvaliyAM labdha Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 352] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 91. gaMtUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDidapadarAvaliyAe taduvarimavagge bhAge hide asaMkhejjAo padarAvaliyAo labbhaMti / kAraNaM gdN| padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padarAvaliyAe ovaTTidAe tattha jattiyANi rUvANi tattiyAo padarAvaliyAo havaMti / NiruttI gadA / viyappo duviho, heTThimaviyappo uvarimaviyappo cedi / tattha heTThimaviyappaM verUve vttissaamo| padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padarAvaliyamovaTTiya laddheNa taM ceva padarAvaliyaM guNide bAdarateupajjattarAsI hodi / aTTharUve vttissaamo| padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padarAvaliyaM guNiya padarAvaliyaghaNe bhAge hide bAdarateupajjattarAsI hodi / taM jahA- padarAvaliyAe padarAvaliyaghaNe bhAge hide padarAvaliyauvarimavaggo Agacchadi / puNo padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa tamhi bhAge hide bAdarateupajattarAsI hodi / ghaNAghaNe vattaissAmo / padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padarAvaliyaM guNiya teNa padarAvaliyaghaNapaDhamavaggamUlaM guNiya padarAvaliyaghaNAghaNapaDhamavaggamUle bhAge hide bAdara AtI haiN| pratarAvaloke tRtIya bhAgakA pratarAvalIke uparima vargameM bhAga dene para tIna pratarAvaliyAM labdha AtI haiN| isIprakAra nIce jAkara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIko khaMDita karake jo labdha Ave usakA pratarAvaloke uparima vargameM bhAga dene para asaMkhyAta pratarAvaliyAM labdha AtI haiN| isaprakAra kAraNakA kathana samApta huaa| pratarAvalIke asakhyAtaveM bhAgase pratarAvalIke bhAjita karane para vahAM jitanA pramANa labdha Ave tatpramANa pratarAvaliyAM bAdara tejaskAyika paryApta jIvoMkA pramANa hotA hai| isaprakAra niruktikA kathana samApta huaa| vikalpa do prakArakA hai, adhastana vikalpa aura uparima vikalpa / unameMse dvirUpameM adhastana vikalpako batalAte haiM-pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIko bhAjita karake jo labdha Ave usase usI pratarAvalIko guNita karane para bAdara tejaskAyika paryApta jIvarAzi hotI hai| aba aSTarUpameM adhastana vikalpako batalAte haiN| pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIko guNita karake jo labdha Ave usase pratarAvalIke ghanake bhAjita karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi hotI hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai-pratarAva se pratarAvalIke ghanake bhAjita karane para pratarAvalIkA uparima varga AtA hai| punaH pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase usI pratarAvalIke uparima vargake bhAjita karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi hotI hai| aba ghanAghanameM adhastana vikalpako batalAte haiM-pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIko guNita karake jo labdha Ave usase pratarAvalIke ghanake prathama vargamUlako guNita karake jo labdha Ave usakA pratarAvalIke ghanAghanake prathama vargamUlameM bhAga dene para bAdara Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 91.] davyapamANANugame puDhayikAiyAdipamANaparUvaNaM [351 teupajjattarAsI hodi / taM jahA- padarAvaliyaghaNapaDhamavaggamUleNa ghaNAghaNapaDhamavaggamUle bhAge hide padarAvaliyaghaNo Agacchadi / punne| padarAvaliyAe padarAvaliyaghaNe bhAge hide padarAvaliyauvarimavaggo Agacchadi / puNo padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa tamhi bhAge hide bAdarateupajjattarAsI aagcchdi| uvarimaviyappo tiviho ghidaadibheenn| verUve gahidaM vttissaamo| padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padarAvaliyauvarimavagge bhAge hide bAdarateupajjattarAsI hodi| ahavA padarAvaliyAe asaMkheJjadibhAeNa padarAvaliyauvarimavaggaM guNeUNa taduvarimavagge bhAge hide bAdarateupajjattarAsI hodi / ( evamAgacchadi tti kaTTa guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi bAdarateukAiyapajjattarAsI aagcchdi|) aTTharUve vattaissAmo / padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padarAvaliyauvarimavaggassuvarimavaggaM guNeUNa ghaNAvaliyauvarimavaggassuvarimavagge bhAge hide bAdarateupajjattarAsI hodi / taM jahA- padarAvaliyauvarimavaggassuvarimavaggeNa ghaNAvaliyauvarimavaggassuvarimavagge bhAge hide padarAvaliyauvarimavaggo Agacchadi / puNo vi padarAvaliyAe asaMkhejadibhAeNa tejaskAyika paryApta rAzi hotI hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai-pratarAvalIke ghanake prathama vargamUlase pratarAvalIke ghanAghanake prathama vargamUlake bhAjita karane para pratarAvalIkA ghana AtA hai| punaHpratarAvalIse pratarAvalIke ghanake bhAjita karane para pratarAvalIkA uparima varga AtA hai / punaH pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase usI pratarAvalIke uparima vargake bhAjita karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai| . gRhIta Adike bhedase uparima vikalpa tIna prakArakA hai| unameMse dvirUpameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM-pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIke uparima vargake bhAjita karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi hotI hai| athavA, pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIke uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usakA pratarAvalIke uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi hotI hai| isaprakAra bhI bAdara tejaskAyaka paryApta rAzi AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai| ___aba aSTarUpameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM- pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIke uparima vargake uparima vargako guNita karake jo labdha Aye usakA valIke uparima vargake uparima vargameM bhAga dene para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi hotI hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- pratarAvalIke uparima vargake uparima vargase ghanAvalIke uparima vargake uparima vargake bhAjita karane para pratarAvalIkA uparima varga AtA 1 pratiSu 'tti guNeUNa mAgaggahaNaM kadaM ' ityadhikaH pAThaH / Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 354 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 91. padarAvaliyauvarimavagge bhAge hide: bAdarate upajjattarAsI Agacchadi / evamAgacchaditi kaTTu guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamete rAsissa addhacchedaNae kade bAdarate upajjattarAsI Agacchadi / ghaNAghaNe vattaislAmo | padarAvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa padarAvaliyauvarimavaggassuvarimavaggaM guNeUNa teNa padarAvaliyaghaNauvarimavaggastuvarimavaggaM guNeUNa teNa guNidarAmiNA ghaNAghaNAvaliya uvarimavaggassuvarimavagge bhAge hide bAdara upajjatarAsI Agacchadi / taM jahA - padarAvaliyaghaNa uvarimavaggastuvarimavaggeNa ghaNAghaNAvaliyauvarimavaggastuvarimavagge bhAge hide ghaNAvaliyauvarimavaggassuvarimavaggo Agacchadi / puNo vipadarAvaliyauvarimavaggassuvarimavaggeNa tamhi bhAge hide padarAvaliyavaramaggo Agacchadi / puNo vi padarAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa padarAvaliyauvarimavagge bhAge hide bAdarate upajjattarAsI Agacchadi / evamAgacchaditi kaTTu guNeUNa bhAgaggahaNaM kadaM / tassa bhAgahArassa addhacchedaNayamette rAsissa addhacchedaNae kade vi bAdarateupajjattarAsI Agacchadi / evaM saMkhejjAsaMkhejjANatesu NeyavvaM / padarAvaliya uvarimavaggassa ghaNAvaliyauvarimavaggassa ghaNAghaNA ( - valiyauvarimavaggassa) ca asaMkhejjadihai / punaH pratarAvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIke uparima vargake bhAjita karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai / isaprakAra bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| ukta bhAgaddArake jitane ardhaccheda hoM utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai / aba ghanAghanameM gRhIta uparima vikalpako batalAte haiM--- pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalI ke uparima vargake uparima vargako guNita karake jo labdha Ave usase pratarAvalIke ghanake uparima vargake uparima vargako guNita karake jo guNita rAzi labdha Ave usase ghanAghanAvalIke uparima vargake uparima vargake bhAjita karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- pratarAvalIke ghanake uparima varga ke uparima vargase ghanAghanAvalIke uparima vargake uparima vargake bhAjita karane para ghanAvalIke uparima vargakA uparima varga AtA hai| phira bhI pratarAvalIke uparima vargake uparima vargase ghanAlIke uparama vargake uparima vargake bhAjita karane para pratarAvalIkA uparima varga AtA hai / phira bhI pratarAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase pratarAvalIke uparima vargake bhAjita karane para bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai / isaprakAra bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai, aisA samajhakara pahale guNA karake anantara bhAgakA grahaNa kiyaa| ukta bhAgahArake jitane ardhaccheda ho utanIvAra ukta bhajyamAna rAzike ardhaccheda karane para bhI bAdara tejaskAyika paryApta rAzi AtI hai / isIprakAra saMkhyAta, asaMkhyAta aura ananta sthAnoM meM le jAnA cAhiye / pratarAvalIke uparima varga ke asaMkhyAtaveM bhAgarUpa, ghanAvalIke uparima vargake Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 94.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM bhAeNa bAdarateupajjattarAsiNA gahidagahido gahidaguNagAro ca vttvyo| ettha suttagAhA (AvaliyAe vaggo AvaliyAsaMkhabhAgaguNido du / tAhA ghaNassa aMto bAdarapajjattateUNaM / / 77 // ) bAdaravAukAiyapajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, asNkhejjaa||92|| edassa suttassa attho sugamo / asaMkhejA idi sAmaNNavayaNeNa NavavihAsaMkhejassa gahaNe patte aNicchidAsaMkhejjapaDisehaTTamuttarasuttamAha asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi--ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 93 // edassa vi suttassa atyo NikkhevAdIhi puvaM va parUvedabyo / edamhAdo suttAdo sesaaTTavihaasaMkhejjassa paDisehe jAde vi ajahaNNANukkassaasaMkhejjAsaMkhejjaosappiNiussappiNIo ghaNalogAdibheeNa aNeyaviyappAo tado tappaDisehaTTamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa asaMkhejjANi jagapadarANi logassa saMkhejadibhAgoM // 14 // asaMkhyAtaveM bhAgarUpa aura ghanAghanAvalIke uparima vargake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa bAdara teja skAyika paryApta rAzike dvArA gRhItagRhIta aura gRhItaguNakArakA kathana karanA caahiye| yahAM sUtragAthA dI jAtI hai cUMki AvalIke asaMNyAtaveM bhAgase AvalIke vargako guNita kara dene para bAdara tejaskAyika paryApta rAzikA pramANa hotA hai, isaliye vaha pramANa ghamAvalIke bhItara hai // 77 // bAdara vAyukAyika paryApta jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 92 // isa sUtrakA artha sugama hai| sUtra meM ' asaMkhyAta haiM' aisA sAmAnya vacana denese nau prakArake asaMkhyAtoMkA grahaNa prApta hone para anicchita asaMkhyAtoMkA pratiSedha karaneke liye mAgekA sUtra kahate haiM ___kAlakI apekSA bAdara vAyukAyika paryApta jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoM ke dvArA apahRta hote haiM // 93 // nikSepa Adike dvArA isa sUtrake bhI arthakA pahaleke samAna prarUpaNa karanA caahiye| isa sUtrase zeSa ATha prakArake asaMkhyAtoMke pratiSedha ho jAne para bhI ajaghanyAnutkRSTa asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyAM aura utsarpiNiyAM ghanaloka Adike bhedase aneka prakArakI haiM, isaliye unakA pratiSedha karane ke liye AgekA sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA bAdara vAyukAyika paryApta jIva asaMkhyAta jagapratarapramANa haiM, 14 logANaM x saMkhaM xx vaauunnN| pajjatANa pamANaM | go.jI. 210 vAU ya logasaMkhaM / pazcasaM.2,11 Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 95. .. asaMkhejANi ti Nideso jagapadarAdiheDimaasaMkhejjAsaMkhejjapaDisehaphalo / ghaNalogAdiuvarimasaMkhejjAsaMkhejjapaDisehaTuM logassa saMkhejadibhAgavayaNaM / khetteNa idi vayaNe taiyA dahavvA / sesaM sugamaM / saMkhejjarUvehi ghaNaloge bhAge hide bAdaravAupajjattadavvamAgacchadi tti vuttaM hodi / ettha gAhA ( jagaseDhIe vaggo jagaseDhIsaMkhabhAgaguNido du / "tamhA ghaNalogaMto bAdarapajjattavAUNaM // 78 // vaNaphaikAiyA NigodajIvA bAdarA suhumA pajjattApajjattA davvapamANeNa kevADayA, aNaMtA // 95 // .. vanaspatiH kAyaH zarIraM yeSAM te vanaspatikAyAH, vanaspatikAyA eva vanaspati jo asaMkhyAta jagapratarapramANa lokake saMkhyAtaveM bhAga hai // 94 // sUtrameM 'asaMkhyAta' yaha vacana jagapratara Adi adhastana asaMkhyAtAsaMkhyAtake pratiSedhake liye diyA hai| ghanaloka Adi uparima asaMkhyAtAsaMkhyAtake pratiSedha karaneke liye 'lokake saMkhyAtaveM bhAgapramANa' yaha bacana diyA hai| 'khetteNa' isa padameM tRtIyA vibhakti jAnanA caahiye| zeSa kathana sugama hai| saMkhyAtase ghanalokake bhAjita karane para bAdara vAyukAyika paryApta jIvoMkA dravya AtA hai, yaha isa kathanakA tAtparya hai| yahAM gAthA dI jAtI hai cUMki jagazreNIke vargako jagazreNIke saMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para bAdara vAyukAyika paryApta rAzi AtI hai / isaliye ukta pramANa ghanalokake bhItara AtA hai // 78 // vanaspatikAyika jIva, nigoda jIva, vanaspatikAyika bAdara jIva, vanaspatikAyika sUkSma jIva, vanaspatikAyika bAdara paryApta jIva, vanaspatikAyika bAdara aparyApta jIba, vanaspatikAyika sUkSma paryApta jIva, vanaspatikAyika sUkSma aparyApta jIva, nigoda bAdara jIva, nigoda sUkSma jIva, nigoda bAdara paryApta jIva, nigoda bAdara aparyApta jIva, nigoda sUkSma paryApta jIva aura nigoda sUkSma aparyApta jIva, pratyeka dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? ananta haiM // 95 // vanaspati hI kAya arthAt zarIra jina jIvoMke hotA hai ve vanaspatikAya kahalAte haiN| 1 tasarAsipuDhaviAdicaukkapatteyahINasaMsArI / sAhAraNajIvANaM parimANaM hodi jiNadiha // sagasagaasaMkhamAgo bAdarakAyANa hodi parimANaM / sesA sahumapamANaM paDibhAgo purnnihittttho| sahamesu saMkhabhAga saMkhAmAMgA apaNNagA idraa| jassi apuNNaddhAdo puNaddhA saMkhaguNidakamA // go jI. 206-208. sAhAraNabAdare asaMkha bhAga asaMkhagA maagaa| puNNANamapuNNANaM parimANaM hodi annukmso|| go. jI. 211. sAhAraNANa bheyA cauro aNaMtA / paJcasaM. 2,9. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 95.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [357 kAyikAH / evaM sadi viggahagaIe vaTTamANANaM vaNa phaikAiyattaM Na pAvedi ? ce, Na esa doso, vaNapphaikAiyasaMbaMdheNa suha-dukkhANuhavaNaNimittakammeNeyattamuvagayajIvANamuvayAreNa vaNapphaikAiyattAvirohA / vaNapphaiNAmakammodayA jIvA viggahagaIe vaTTamANA vi vaNapphaikAiyA bhavaMti / jesimaNaMtANaMtajIvANamekkaM caiva sarIraM bhavadi sAdhAraNarUveNa te NigodajIvA bhaNaMti / saMkhejjAsaMkhejjapaDisehaphalo aNaMtaNideso / sesaM sugamaM / aNaMtA idi sAmaNNavayaNeNa Navavihassa aNaMtassa gahaNe patte avivakkhidassa aTTavihANaMtassa paDisehaTThamuttarasuttaM bhaNadi tathA vanaspatikAya hI vanaspatikAyika kahalAte haiN| zaMkA-yadi aisA hai to vigrahagatimeM vidyamAna jIvoMko vanaspatikAyikapanA nahIM prApta hotA hai ? samAdhAna- yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, vanaspatikAyake saMbandhale sukha aura duHkhake anubhava karane meM nimittabhUta karmake sAtha ekatvako prApta hue jIvoMke upacArase vigrahagatimeM vanaspatikAyika kahane meM koI virodha nahIM AtA hai| jina jIvoMke vanaspati nAmakarma kA udaya pAyA jAtA hai ve vigrahagatimeM rahate hue bhI vanaspatikAyika kahe jAte haiN| vizeSArtha-yahAM para zaMkAkArakA yaha abhiprAya hai ki jo jIva vigrahagatimeM rahate haiM unake eka, do yA tIna samayataka nokarma vargaNAoMkA grahaNa nahIM hotA hai, isaliye unheM usa samaya vanaspatikAyika Adi nahIM kaha sakate haiM / isa zaMkAkA samAdhAna yaha hai ki vigrahagatike prathama samayase hI jIvoMke sthAvarakAya yA trasakAya nAmakarmakA udaya ho jAtA hai| sthAvarakAyake pRthivIkAyika Adi pAMca avAntara bheda haiM aura sAmAnya apane vizeSoMko chor3akara svataMtra nahIM pAyA jAtA hai, isaliye pRthivI jIvake pRthivIkAya, vanaspati jIvake vanaspatikAya nAmakarmakA udaya vigrahagatike prathama samayase hI ho jAtA hai, yaha siddha huaa| aba yadi eka, do yA tIna samayataka usake nokarma vargaNAoMkA grahaNa nahIM bhI hotA hai, to bhI vaha jIva usa usa paryAyameM sukha aura duHkhake anubhava karanemeM nimittabhUta karmoM ke sAtha ekatvako prApta ho cukA hai, isaliye use upacArase vanaspatikAyika Adi kahanA virodhako prApta nahIM hotA hai| jina anantAnanta jIvoMkA sAdhAraNarUpase eka hI zarIra hotA hai unheM nigoda jIva kahate haiN| sUtrameM saMkhyAta aura asaMkhyAtakA pratiSedha karane ke liye 'ananta' padakA nirdeza kiyA haiM / zeSa kathana sugama hai| sUtra meM 'ananta hai ' aisA sAmAnya vacana denese nau prakArake anantoMke grahaNake prApta hone para avivakSita ATha prakArake anamtoM ke pratiSedha karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM- . Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 358) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 96. aNatANatAhi osAppaNi-ussappiNIhi Na avahiraMta kAleNa // 96 // ____ jadi puvarAsINamaNaMtANaMtattAvabohaNaTThamAgadamidaM suttaM, to Na avahiraMti kAleNetti vayaNaM Niratthayamidi ce, Na esa doso, ubhayakajjasAhaNadvattAdo / puvvarAsINamaNaMtANaMtattaM ca sate vi vae aNateNa vi adIdakAleNa asamattiM ca paduppAdedi tti / avasesaM sugama / khetteNa aNaMtANaMtA logaa||97 // adIdakAle osappiNi ussapiNIpamANeNa kIramANe Na aNaMtANaMtAo osappiNiussappiNIo bhavati / edAhi aNaMtANatAhi osappiNi-usmappiNIhi puvvuttacodasajIvarAsIo Na avahirati ti bhaNaMteNa pubillasutteNa edANaM rAsINamaNatANatattamadIdakAlAdo bahuttaM ca jANAvidaM / saMpahi imeNa sutteNa ko apuco attho jANAvido jeNedassa suttassa pAraMbho saphalo hojja ? vuccade- edANaM rAsINamadIdakAlAdo bahuttamettaM pubillasutteNa jANAvidaM, Na tassa viseso / edeNa puNa sutteNa tesiM rAsINamadIdakAlAdo aNaMta kAlakI apekSA pUrvokta caudaha jIvarAziyAM anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta nahIM hotI haiM / 96 // zaMkA- yadi pUrvokta jIvarAziyoMke anantAnantatvake jJAna karAneke liye yaha sUtra AyA hai to 'Na avahirati kAleNa' yaha vacana nirarthaka hai ? . samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, ubhaya kAryoMke sAdhana karaneke liye ukta vacana diyA hai / ukta pada eka to pUrvokta rAziyoMke anantAnantatvakA aura dUsare unameM se pratyeka rAzike vyaya hone para bhI ananta atIta kAlake dvArA bhI ve samApta nahIM hotI haiM, isakA pratipAdana karatA hai / zeSa kathana sugama hai| ve caudaha jIvarAziyAM kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa haiM // 97 // zaMkA- atIta kAlako aghasarpiNI aura utsarpiNIke pramANase karane para ve avasapiNiyAM aura utsarpiNiyAM anantAnanta nahIM hotI haiM, aisI anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA prarvokta caudaha jIvarAziyAM apahRta nahIM hotI haiM, isaprakAra pratipAdana karanevAle isake pahale sUtrase ina caudaha rAziyoMke anantAnantatvakA aura atItakAlase bahutyakA zAna ho jAtA hai| paraMtu isa samaya kahe gaye isa sUtrase kaunasA apUrva artha jAnA jAtA hai, jisase isa sUtrakA prAraMbha saphala hove ? . samAdhAna-pUrva atIta sUtrane ina caudaha rAziyoMkA atIta kAlase bahutvakA jJAna karA diyA, kintu usakI vizeSatAkA zAna nahIM kraayaa| paraMtu yaha sUtra una rAziyoMkA atIta kAlase anantaguNasvakA jJAna karAtA hai| Age usIkA spaSTIkaraNa karate haiM-pUrva sUtrameM Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 97.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [ 359 guNattaM jaannaavijde| taM jahA-pubillasutte guNijjamANarAsI kappo, ettha puNa tado asaMkhejjaguNo logo tti vutto / kappama guNagArarAsIdo ghaNalogaguNagAro aNaMtaguNo / kudo ? edassa suttassa avayavabhUdasolasavaDiyaappAbahugavayaNAdo jANijade / tamhA saphalo esa suttAraMbho tti ghettavyaM / __ saMpahi ettha dhuvarAsI uppAijjade / taM jahA- puDhavikAiya-AukAiya-teukAiyavAukAiya-tasakAie akAie ca, edesiM ceva pamANaM vaggaM vaNapphaiyakAiyabhAjidaM ca savvajIvarAsimhi pakkhitte vaNapphaikAiyadhuvarAsI hodi / vaNapphaikAiyavadirittasesarAsiNA' sadhajIvarAsimovahiya laddharUvRNeNa bhajidasavyajIvarAsiM tamhi ceva pakkhitte vaNapphaikAiyadhuvarAsI hodi tti vuttaM bhavadi / edeNa dhuvarasiNA savvajIvarAsissuvarimavagge bhAge hide vaNapphaikAiyarAsI Agacchadi / vaNapphaikAiyadhuvarAsimasaMkhecalogeNa khaMDideyakhaMDaM tamhi ceva pakkhitte suhumavaNapphaikAiyadhuvarAsI hodi / edeNa puvuttaasaMkhejalogavaNapphadikAiyadhuvarasibhAgahAreNa rUvAhieNa vaNapphaikAiyadhuvarAsiM guNide bAdaravaNapphaikAiyadhuvarAsI guNyamAna rAzi kalpa kahI gaI hai, paraMtu isa sUtrameM kalpase asaMkhyAtaguNA loka guNyamAna rAzi kahA gayA hai / tathA kalpakI guNakAra rAzise ghanalokakA guNakAra anantaguNA hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - isa sUtrake avayavabhUta solahapratika alpabahutvake vacanase yaha jAnA jAtA hai| isaliye isa sUtrakA AraMbha saphala hai, aisA yahAM grahaNa karanA caahiye| aba yahAM dhruvarAzi utpanna kI jAtI hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai-pRthivIkAyika, apkAyika, tejaskAyika, vAyukAyika, trasakAyika aura akAyika, ina jIvarAziyoMke pramANako tathA vanaspatikAyika jIvarAzike pramANase bhAjita ukta rAziyoM ke pramANake vargako sarva jIvarAzimeM milA dene para vanaspatikAyika dhruvarAzi hotI hai / vanaspatikAyika jIvarAziko chor3akara zeSa rAzike dvArA sarva jIvarAziko bhAjita karake jo labdha Ave usameMse eka kama karake jo zeSa rahe usase sarva jIvarAziko bhAjita karake jo labdha Ave use usI sarva jIvarAzimeM milA dene para vanaspatikAyika jIvarAzikI dhruvarAzi hotI hai, yaha ukta kathanakA tAtparya hai| isa dhruvarAzise sarva jIvarAzike uparima vargake bhAjita karane para vanaspatikAyika jIvarAzi AtI hai| vanaspatikAyika dhruvarAziko asaMkhyAta lokapramANase khaMDita karake jo eka khaMDa labdha Ave use usI vanaspatikAyika dhruvarAzimeM milA dene para sUkSma vanaspatikAyika jIvarAzikI dhruvarAzi hotI hai| Upara jo asaMkhyAta lokapramANa vanaspatikAyika dhruvarAzikA bhAgahAra kaha Aye haiM usameM eka milA kara jo pramANa ho usase vanaspatikAyika dhruvarAzike guNita karane para bAdara vanaspatikAyika dhruvarAzi hotI hai / puna: 1 pratiSu 'sesarAsI' iti pAThaH / Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 360 ] chakkhaMDa | game jIvANaM [ 1, 2, 98. hodi / puNo sumavaNa phaiapajjattarAsiNA' suhumavaNa phaikAiyarAsimhi bhAge hide tattha jaM laddhaM taM duppaDirAsi kAUNa tatthegeNa suhumavaNa phaikAiyadhuvarAsiM guNide suhumavaNaphadikAiyaapajjattadhuvarAsI hodi / puNo pudhaTThaviyapuvvilasaM khejjarUvehi rUvRNehi suhumavaphAdikAiyadhuvarAsiMkhaMDiya tattheyakhaMDa tamhi ceva pakkhitte suhumavaNapphaikAiyapaJjattadhruvarAsI hodi / bAdaravaNapphaikAiyapajjattaehi bAdaravaNa phaikAiya simhi bhAge hide laddhaM asaMkhejjalogaM duppaDirAsiM kAUNa tatthegeNa bAdaravaNapphaikAiyadhuvarAsiM guNide bAdaravaNa phaikAiyapajjattadhuvarAsI hodi / pudha viyarAsiNA rUvUNeNa bAdaravaNapphaikAiyadhruvarAsaM khaMDiya tatthegakhaMDaM tamhi ceva pakkhitte bAdaravaNapphaikAiya apajattadhuvarAsI hodi / evaM ceva NigodANaM pi dhuvarAsI uppAdedavvo / vari patteyasarIrehi saha satta pakkhevarAsIo bhavati / sesavihINaM vaNaSphaikAiyabhaMgo / tasakAiya-tasakAiyapajjattaesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhenA // 98 // sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIvarAzise sUkSma vanaspatikAyika jIvarAzike bhAjita karane para vahAM jo labdha Ave usakI do pratirAziyAM karake unameM se eka pratirAzike dvArA sUkSma vanaspatikAyika dhruvarAzike guNita karane para sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai / punaH pRthak sthApita pUrvokta pratirAzike saMkhyAta pramANameMse eka kama karake jo zeSa rahe usase sUkSma vanaspatikAyika dhruvarAzike khaMDita karake vahAM jo eka khaMDa labdha Ave use usI sUkSma vanaspatikAyika dhruvarAzimeM milA dene para sUkSma vanaspatikAyika paryApta jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai / bAdara vanaspatikAyika paryApta rAzike pramANase bAdara vanaspatikAyika paryApta rAzike bhAjita karane para jo asaMkhyAta loka labdha AveM unakI do pratirAziyAM karake unameMse eka pratirAzise bAdara vanaspatikAyika dhruvarAzike guNita karane para bAdara vanaspatikAyika paryApta jIvarAzikI dhruvarAzi hotI hai / punaH pRthak sthApita pratirAzimeMse eka kama karake jo zeSa rahe usase bAdara vanaspatikAyika dhruvarAziko khaMDita karake vahAM jo eka khaMDa labdha Ave use usI bAdara vanaspatikAyika dhruvarAzimeM milA dene para bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai / isIprakAra nigoda jIvoMkI bhI dhruvarAzi utpanna kara lenA cAhiye / itanA vizeSa hai ki pratyekazarIra vanaspatikAyikoM ke sAtha sAta prakSeparAziyAM hotI haiN| zeSa vidhi vanaspatikAyikake kathana ke samAna hai kAyika aura kAyika paryAptoM meM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 98 // 1 pratiSu ' apajjatarAsi' iti pAThaH / 2 kAyikasaMkhyA pazcendriyavat / sa. si. 1, 8. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 100.] davvapamANANugame tasakAiyapamANaparUvaNaM [361 edasta suttassa attho asaI parUvido ti Na vuccade / asaMkhejA idi sAmaNNavayaNeNa NavaNhamasaMkhejANaM gahaNe saMpatte avivakkhide avaNiya vivakkhiyaparUvaNaTThamuttarasuttaM bhnndi| ___ asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 99 // edassa vi atthA bahuso utto tti Na uccade / taM ca asaMkhejjAsaMkhejjayamaNeyaviyappamidi tassa visesaparUvaNaTThamuttarasuttaM bhaNadi khetteNa tasakAiya-tasakAiyapajjattaesu micchAiTThIhi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejadibhAgavaggapaDibhAgeNa aMgulassa saMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa // 10 // edeNa sutteNa jagapadarAdo jagaseDhIdo ca uvarima-heTThimasaMkhejjaviyappA avaNidA bhvti| 'aMgulassa asaMkhejadibhAgavaggapaDibhAgeNa' imeNa vayaNeNa jagapadarassa aMtabbhUda isa sUtrakA artha kaIvAra kaha cuke haiM, isaliye yahAM nahIM kahate haiN| sUtrameM asaM. khyAta haiM' isa sAmAnya vacanake denese nau hI prakArake asaMkhyAtoMke grahaNake prApta hone para avivAkSita asaMkhyAtoMkA apanayana karake vivakSita asaMkhyAtake prarUpaNa karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM __kAlakI apekSA trasakAyika aura trasakAyika paryApta jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 99 // isa sUtrakA bhI artha anekavAra kahA jA cukA hai, isaliye nahIM kahate haiN| vaha asaMkhyAtAsaMkhyAta aneka prakArakA hai, isaliye usake vizeSake prarUpaNa karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM kSetrakI apekSA trasakAyikoMmeM mithyAdRSTi jIvoMke dvArA sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase aura trasakAyika paryAptoMmeM mithyAdRSTi jIvoMke dvArA sUcyaMgulake saMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai // 10 // isa sUtrase jagapratara aura jagazreNIse Upara aura nIceke asaMkhyAta vikalpa apanIta hote haiN| 'aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase' isa vacanase jagapratarake antarbhUta 1 pratiSu ' asaMkhejjadibhAgavaNapphadimAgeNa ' iti pAThaH / 2 pratiSu * asaMkhejjadimAgapaDibhAgeNa ' iti pAThaH / Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 101. sesaghiyappA paDisiddhA ti daTThavyA / jagapadara kadajummaM vaggasamuTThidaM padaraMgulaM pi kadajumma vaggasamuTTidaM ceva / tesiM vidasavabhAgahArA vi vaggasamuTTidA kadajummaM cedi jANAvaNa?maMgulassa asaMkhejadibhAgavaggavayaNaM / aNNahA tassa phlaannuvlNbhaado| padaraMgulassa asaMkhedibhAeNa padaraMgulassa saMkhejadibhAgeNa ca jagapadare bhAge hide jahAkameNa tasakAiyA tasakAiyapajjattA ca bhavaMti tti vuttaM bhavadi / sAsaNasammAiTippahuDi jAva ajogikevali tti oghaM // 10 // ettha tasakAiya-tasakAiyapajjattA idi puvasuttAdo aNuvaTTade / kudo ? uvari pudha apjjttsuttaarNbhnnnnhaannuvvttiido| sesaM sugamaM / / tasakAiyaapajjattA paMciMdiyaapajjattANa bhaMgo // 102 // zeSa vikalpa pratiSiddha ho jAte haiM, aisA samajhanA cAhiye / jagapratara kRtayugma saMkhyArUpa aura vargasamutthita hai| pratarAMgula bhI kRtayugma saMkhyArUpa aura vargasamutthita hai| usIprakAra unake sthApita bhAgahAra bhI vargasamutthita aura kRtayugmarUpa haiM, isakA jJAna karAneke liye 'aMgulake asaMkhyAtaveM bhAgakA varga' yaha vacana diyA, anyathA usakI dUsarI koI saphalatA nahIM pAI jAtI hai| pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgase aura pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgase jagapratarake bhAjita karane para yathAkramase trasakAyika aura prasakAyika paryApta jIva hote haiM, yaha isa sUtrakA abhiprAya hai| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM trasakAyika aura trasakAyika paryApta jIva sAmAnya prarUpaNAke samAna haiM // 1.1 // isa sUtrameM 'sakAyika aura trasakAyika paryApta' isa vacanakI pUrva sUtrase anuvRtti hotI hai, kyoMki, Ageke labdhyaparyApta jIvoMke pramANake pratipAdana karanevAle sUtrakA AraMbha pRthakarUpase anyathA bana nahIM sakatA thaa| zeSa kathana sugama hai| - vizeSArtha-cUMki Age sakAyika labdhyaparyApta jIvoMke pramANakA pratipAdana karanevAlA sUtra pRthakpa se racA gayA hai, isase pratIta hotA hai ki pUrvotta sUtrameM 'sakAyika aura prasakAyika paryApta' padakI anuvRtti apane pUrvavartI sUtrase huI hai| isa kathanakA tAtparya yaha hai ki yadyapi sAmAnya trasakAyika jIvoMmeM labdhyaparyAptaka jIvoMkA antarbhAva ho jAtA hai phira bhI labdhyaparyAptaka jIva guNasthAnapratipanna nahIM hote haiM, arthAt mithyAdRSTi hI hote haiN| ataeva isa viSayakA jJAna karAneke liye trasakAyikoMke pramANake anantara bIcameM sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnapratipanna jIvoMkA pramANa kaha kara anantara labdhyaparyApta trasakAyikoMkA pramANa kahA / trasakAyika labdhyaparyApta jIvoMkA pramANa paMcendriya labdhyaparyAptakoMke pramANake samAna hai // 102 // Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ................... 1, 2, 102.] davvapamANANugame kAyamaggaNAbhAgAbhAgaparUvaNaM veiMdiya-teiMdiya-cauriMdiya-paMciMdiyaapajjattajIve egaDhe kade tasakAiyaapajattA havaMti / kadhaM tesiM parUvaNA paMciMdiyaapajjattaparUvaNAe samANA bhavadi ? Na esa doso, ubhayattha padaraMgulassa asaMkhejadibhAgaM bhAgahAraM pekkhiUNa thovesaado| atthado puNo tesi viseso gaNaharehi vi Na vaarijde| bhAgAbhAgaM vttissaamo| savvajIvarAsiM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA suhumaNigodajIvapajjattA hoti / sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA suhumaNigodaapajjattA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kara bahukhaMDA bAdaraNigodaapajjattA hoti / sesaM aNatakhaMDe kae bahukhaMDA bAdaraNigodapajjattA hoti / sese aNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA akAiyA hati / sesarAsIdo asaMkhejjalogapamANamavaNeUNa pudha Thaviya puNo sesarAsimasaMkhejjaloeNa khaMDiya eyakhaMDamavaNeUNa taM pi pudha Thaviya puNo sesarAsiM cattAri samaje kAUga avaNidaeyakhaMDaM asaMkhejjalogeNa khaMDiya tattha bahukhaMDe paDhamapuMje pakkhitte suhumavAukAiyA hoti / sesegakhaMDamasaMkhejjalogeNa khaMDiya tattha bahukhaMDA zaMkA-jaba ki dvIndriya, trIndriya, caturindriya aura paMcendriya lamdhyaparyAptakoM ko ekatra karane para trasakAyika ladhyaparyApta jIva hote haiM, taba phira basakAyika layaparyApta koMkI prarUpaNA paMcendriya labdhyaparyAptoMkI prarUpaNAke samAna kaise ho sakatI hai? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, ubhayatra arthAt paMcendriya ladhyaparyAptaka aura prasakAyika lamdhyaparyAptaka, ina donoMkA pramANa lAneke liye pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa bhAgahArako dekhakara isa prakArakA upadeza diyaa| arthakI apekSA jo una donoMkI prarUpaNAmeM vizeSa hai usakA gaNadhara bhI nivAraNa nahIM kara sakate haiN| ___aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa sUkSma nigoda paryApta jIgha haiN| zeSa eka bhAgake asaMNyAta khaMDa karane para unameMse bahumAgapramANa sUkSma nigoda aparyApta jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa bAdara nigoda aparyApta jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa bAdara nigoda paryApta jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa akAyika jIva haiN| zeSa eka bhAgapramANa rAzimeMse asaMkhyAta lokapramANa rAziko nikAlakara pRthak sthApita karake punaH zeSa rAziko asaMkhyAta lokapramANase khaMDita karake jo eka khaMDa Ave use nikAlakara aura use bhI pRthak sthApita karake puna: jo zeSa bahubhAga rAzi hai usake cAra samAna puMja karake nikAle hue pRthak sthApita eka khaMDako asaMkhyAta lokapramANase khaMDita karake unameMse bahubhAgoMko prathama puMjameM milA dene para sUkSma vAyukAyika jIvoMkA pramANa hotA hai / zeSa eka khaMDako asaMkhyAta lokapramANase khaMDita 1 pratiSu * apajjattajIvehito' iti pAThaH / Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 364 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 102. vidiyapuMje pakkhite suhumaAukAiyA hoMti / seseyakhaMDa masaMkhejjaloeNa khaMDiya bahukhaMDA tadiyapuMje pakkhitte humapuDhavikAiyA hoMti / seseyakhaMDaM cautthapuMje pakkhitte humaukAiyA hoMti / saga-sagarAsiM saMkhejjakhaMDe kade tattha bahukhaMDA appappaNo pajjatA hoMti / eyakhaMDaM tesimapajjattA' / puvvamavaNidamasaMkhejjaloga simasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA bAdaravAuapajjattA hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA bAdaraAukAiya apajjattA hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA bAdarapuDhaviapajjattA hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe ka bahukhaMDA bAdaraNigodapadiTTidA apajjattA hoMti / se samasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA bAdaravaNaphadikAiyaapajjattA hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA bAdarate ukAiyaapajjattA hoMti / sesamasaMkheJjakhaMDe kae bahukhaMDA bAdaravAukAiyapajjattA hoMti / bAdaraAukAiyabAdarapuDhavikAiya- bAdaraNigodapadidi-bAdaravaNapphaipattegasarIra pajjattAgamevaM caiva NeyavvaM / tado sese asaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA tasakAiyaapajjattA' hoMti / sesamasaMkheja khaMDe karake unameM se bahubhAgako dUsare puMjameM milA dene para sUkSma aSkAyika jIvoMkA pramANa hotA hai / punaH zeSa eka bhAgako asaMkhyAta lokapramANase khaMDita karake unameMse bahubhAgako tIsare puMjameM milA dene para sUkSma pRthivIkAyika jIvoMkA pramANa hotA hai / punaH zeSa eka khaMDako cauthe puMja meM milA dene para sUkSma tejaskAyika jIvoMkA pramANa hotA hai| ina cAroM rAziyoM meM se apanI apanI rAzike saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa apane apane paryApta jIvoM kA pramANa hotA hai aura eka bhAgapramANa una unake aparyApta jIva hote haiM / punaH pahale nikAla kara pRthak sthApita kI huI asaMkhyAta lokapramANa rAzike asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa vAdara vAyukAyika aparyApta jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa bAdara akAyika aparyApta jIva hote haiN| zeSa eka bhAga asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa bAdara pRthivIkAyika aparyApta jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa bAdara nigodapratiSThita vanaspati aparyApta jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva hote haiM / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa bAdara tejaskAyika aparyApta jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa bAdaravAyukAyika paryApta jIva hote haiN| Age bAdara aSkAyika, bAdara pRthivIkAyika, bAdara nigodapratiSThita aura bAdara vanaspati pratyekazarIra paryApta jIvoM kA bhAgAbhAga isIprakAra le jAnA cAhiye | cAdara pratyekazarIra paryApta jIvoMke pramANake anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake 1 go. jI. 207. 2 pratiSu ' bAdaraNigodakAiyA ' iti pAThaH / 3 apratau 'tasakAi asaMjadA '; A pratau 'tasakAiyaasaMkhejjA'; ka praptau 'tasakAzyaasaM.' iti pAThaH / Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,2, 102. ] davyamANAgame kAyamaggaNA appA bahugaparUvaNaM [ 365 kae bahukhaMDA tasakAiyapajjattamicchAiTThI hoMti / sese asaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaMjadasagmAiTTiNo hoMti / evaM NeyavvaM jAva saMjadAsajadA ti / sese asaMkhejja - khaMDe kae bahukhaMDA bAdarate ukAiyapajjattA hoMti / sese saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA pamatta saMjadA hoMti / evaM yavvaM jAva ajogikevali tti / appA bahugaM tivihaM, satthANaM paratthANaM savvaparatthANaM cedi / satthANe payadaM / savvattha vA bAdarapuDhavikAiyapajjattA / tesimapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / bAdarapuDhavikAiyA visesAhiyA / savvatthovA suhumapuDhavikAiya apajjattA / siM pajjattA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejjasamayA / suhumapuDhavikAiyA visesAhiyA / evaM AukAiya- te ukAiya-vAukAiyANaM ca satthANaM vattavyaM / savvatthovA bAdaravaNa phaikAiyapajjattA / tesimapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ! asaMkhejA logA / bAdaravaNa phaikAiyA visesAhiyA / savvatthovA suhumavaNa phaikAiyaapajjattA / tesiM asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa trasakAyika aparyApta jIva hote haiM / zeSa eka bhAga asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa trasakAyika paryApta mithyAdRSTi jIva hote haiM / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameMse bahubhAgapramANa asaMyata samyagdRSTi jIva hote haiM / isIprakAra saMyatAsaMyatAkA pramANa Ane taka bhAgA - bhAgakA kathana le jAnA cAhiye / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa bAdara tejaskAyika paryApta jIva haiN| zeSa eka bhAga ke saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa pramattasaMyata jIva haiM / isIprakAra ayogikevaliyoM ke pramANa Anetaka bhAgAbhAgakA kathana karanA cAhiye / alpabahutva tIna prakArakA hai, svasthAna alpabahutva, parasthAna alpabahutva aura sarva parasthAna alpabahutva / unameMse svasthAna alpabahutvameM prakRta viSayako batalAte haiM-- bAdara pRthivIkAyika paryApta jIva sabase stoka haiM / bAdara pRthivIkAyika aparyApta jIva unase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / bAdara pRthivIkAyika jIva bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| sUkSma pRthivIkAyika aparyApta jIva sabase stoka haiM / sUkSma pRthivIkAyika paryApta jIva sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoM se saMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / sUkSma pRthivIkAyika jIva sUkSma pRthivIkAyika paryAptoMse vizeSa adhika hai| isIprakAra akAyika, tejaskAyika aura vAyukAyika jIvoMkA bhI svasthAna alpabahutva kahanA cAhiye / bAdara banaspatikAyika paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika paryAptoM se asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / bAdara vanaspatikAyika jIva bAdara vanaspati kAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiM / sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva sabase stoka haiM / sUkSma vanaspatikAyika paryApta jIva sUkSma vanaspatikAyika Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 366 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1,2, 102. pajjattA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejA samayA / suhumavaNa phaikAiyA visesAhiyA / savvatthovo tasakAiyaavahArakAlo / vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / seThI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagaavahArakAlo | davtramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUI | padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? sgavhaarkaalo| logo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? seThI | evaM bAdaravapphaipajjatta- patteyasarIrapajjatta- bAdaraNigodapadiTThidapajjata- bAdarapuDhavipajatta- bAdaraAupajjata-tasakAiyapajjattamicchAiTThi-tasakAiya apajattANaM ca vattavyaM / sAsaNAdaNa moghasatthANabhaMgo / evaM satthANappAbahugaM samattaM / paratthApaya / savvatthovA bAdarapuDhavikAiyA / suhumapuDhavikAiyA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logA / savvattha vA bAdarapuDhavikAiyA / suhumapuDhavikAiyA asaMkhejjaguNA / ko gunngaa| ? asaMkhejjA logA | puDhavikAiyA visesAhiyA / savvatthovA bAdara puDhavipajjattA / tasseva apajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ! asaMkhejjA logA / huma puDhavikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logA / aparyAptoM se saMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| sUkSma vanaspatikAyika jIva sUkSma vanaspatikAyika paryAptoMse vizeSa adhika hai| trasakAyika jIvoMkA avahArakAla sabase stoka hai / unhIMkI viSkaMbhasUcI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai / jagazreNI viSkaMbhasUcI se asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / kAyika jIvoMkA dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai / jagapratara jasakAyika jIvoMke dravyase asaMkhyAta guNA hai | guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / loka jagapratarase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai / isIprakAra bAdara vanaspatikAyika paryApta, pratyekazarIra paryApta, bAdara nigodapratiSThita paryApta, bAdara pRthivIkAyika paryApta, bAdara aSkAyika paryApta, trasakAyika paryApta midhyAdRSTi aura trasakAyika aparyApta jIvoMkA svasthAna alpabahutva kahanA cAhiye / kAya mArgaNA meM sAsAdanasamyagdRSTi AdikA svasthAna alpabahutva sAmAnya svasthAna alpabahutvake samAna hai / isaprakAra svasthAna alpabahutva samApta huA / aba parasthAnameM alpabahutva prakRta hai- bAdara pRthivIkAyika jIva sabase stoka haiN| sUkSma pRthivIkAyika jIva bAdara pRthivIkAyikoMse asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / athavA, bAdara pRthivIkAyika jIva sabase stoka haiN| sUkSma pRthivIkAyika jIva unase asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / pRthivIkAyika jIva sUkSma pRthivIkAyikoM se vizeSa adhika haiN| athavA, bAdara pRthivIkAyika paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara pRthivIkAyika aparyApta jIva unase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / sUkSma pRthivIkAyika aparyApta jIva bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMse asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ! asaMkhyAta loka guNakAra hai / sUkSma Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102.] davvapamANANugame kAyamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [367 suhumapuDhavikAiyapajjattA saMkhejjaguNA / evaM cauttho viyappo / Navari puDhavikAiyA visesAhiyA / savvatthovA baadrpuddhvikaaiypjjttaa| tesimapajjattA / asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / bAdarapuDhavikAiyA visesaahiyaa| suhumapuDhavikAiyaapajattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| suhumapuDhavikAiyapajjattA saMkhejaguNA / ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| suhamapuDhavikAiyA visesAhiyA / evaM ceva chaTTho viyappo / Navari puDhavikAiyA visesAhiyA / sabathovA bAdarapuDhavikAiyapajjattA / tesimapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / bAdarapuDhavikAiyA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdarapuDhavikAiyapajjattametteNa / suhumapuDhavikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logA / puDhavikAiyaapajjattA visesAhiyA / kesiyametteNa ? bAdarapuDhavikAiyaapajjattamatteNa / suhumapuDhavikAiyapajattA sakhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejjA smyaa| puDhavikAiyapajjattA visesAhiyA / kettiyameteNa ? bAdarapuDhavikAiyapajanamatteNa / suhumapuDhavikAiyA vise sAhiyA / kettiya pRthivIkAyika paryApta jIva sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe haiM / isIprakAra cauthA vikalpa hai / itanI vizeSatA hai ki pRthivIkAyika jIva sUkSma pRthivIkAyika paryAptoMse vizeSa adhika hai| bAdara pRthivIkAyika paryApta jIva sabase stoka haiM / bAdara pRthivIkAyika aparyApta jIva unase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / bAdara pRthivIkAyika jIva bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| sUkSma pRthivIkAyika aparyApta jIva bAdara pRthivIkAyikoMse asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / sUkSma pRthivIkAyika paryApta jIva sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe hai |gunnkaar kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| sUkSma prathivIkAyika jIva sUkSma pRthivIkAyika paryAptose vizeSa adhika haiM / isIprakAra chaThavAM vikalpa hai| itanI vizeSatA hai ki pRthivIkAdhika jIva sUkSma pRthivIkAyikoMse vizeSa adhika haiN| bAdara pRthivIkAyika paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara pRthivIkAyika aparyApta jIva unase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai| asaMkhyAta loka guNakAra hai| bAdara pRthivIkAyika jIva bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtrase vizeSa adhika hai ? bAdara pRthivIkAyika paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| sUkSma pRthivIkAyika aparyApta jIva bAdara pRthivIkAyikoMse asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| pRthivIkAyika aparyApta jIva sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| kitane pramANase adhika haiM ? bAdara prathivIkAyika aparyAptoMkA jitanA pramANa hai utane pramANase adhika haiN| pRthivIkAyika paryApta jIva prathivIkAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai / pRthivIkAyika paryApta jIva sUkSma pRthivIkAyika paryAptoMse vizeSa adhika hai| kitane pramANase adhika haiM ? bAdara pRthivIkAyika paryAptIkA jitanA pramANa hai Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 368] chakkhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 102. metteNa ? bAdarapuDhavikAiyapajjattaparihINasuhumapuDhavikAiyaapajattametteNa / evaM ceva aTThamo viyappo / Navari puDhavikAiyA visesAhiyA / eguttaravaDDikameNa ettiyA ceva appAbahugaviyappA / avahArakAla-vikkhaMbhasUI-seDhi-padara-loge kameNa pavesiya appAbahuge kIramANe vi viyappA labbhaMti tti ? Na, tANaM kamappavesassa kAraNAbhAvA / puDhavikAiyarAsissa saMgahabheyapaduppAyaNaTuM puDhavikAiyarAsissa kameNa bhedo kIrade / Na ca avahArakAlAdisu kameNa pavesijjamANesu puDhavikAiyarAsI bhijade / tado ettiyA ceva eguttaravaDDiviyappA hoti tti dvidaM / aMtimaviyappaM vttissaamo| savvatthovo baadrpuddhvikaaiypjjttavhaarkaalo| tasseva vikkhaMbhamaI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? sagavikkhaMbhasUIe asNkhejdibhaago| ko paDibhAgo ? sagaavahArakAlo / ahavA seDhIe asaMkhejadibhAgo asaMkhejjANi seDhipaDhamavaggamUlANi / ko paDibhAgo / avahArakAlavaggo / seDhI asaMkheja. guNA / ko guNagAro ? avahArakAlo / davyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? vikkhaMbhasUI / utane pramANase adhika haiM / sUkSma pRthivIkAyika jIva pRthivIkAyika paryAptoMse vizeSa adhika haiM / kitane pramANase adhika haiM ? bAdara pRthivIkAyika paryAptoMke pramANase hIna sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoMkA jitanA pramANa rahe utanese adhika haiN| isaprakAra AThavAM vikalpa hai| itanI vizeSatA hai ki pRthivIkAyika jIva sUkSma pRthivIkAyikoMse vizeSa adhika hai| ekottara vRddhike kramale alpabahutvake itane hI vikalpa hote haiN| zaMkA - avahArakAla, viSkaMbhasUcI, jagazreNI, jagapratara aura loka inako kramase praviSTa karake alpabahutva karane para bhI vikalpa prApta hote haiM ? samAdhAna nahIM, kyoMki, ina avahArakAla Adikake kramapravezakA koI kAraNa nahIM hai| saMgraharUpa pRthivIkAyika rAzi ke bhedoMke pratipAdana karaneke liye pRthivIkAyika rAzikA kramase bheda kiyA hai / paraMtu avahArakAlAdikake kramase pravizyamAna hone para pRthivIkAyika rAzi bhedako prApta nahIM hotI hai| isaliye ekottara vRddhike kramase vikalpa itane hI hote haiM, yaha bAta nizcita ho jAtI hai| ___ aba antima vikalpako batalAte hai- bAdara pRthivIkAyika paryAptoMkA avahArakAla sabase stoka hai / unhIM kI viSkaMbhasUcI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? apanA avahArakAla pratibhAga hai| athavA, jagazreNIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai jo jagazreNIke asaMkhyAta prathama vargamUlapramANa hai| pratibhAga kyA hai? apane avahArakAlakA varga pratibhAga hai| jagazreNI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai| unhIMkA (bAdara pRthivIkAyika paryAptoMkA) dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanI viSkaMbhasUcI guNakAra hai / jagapratara 1 pratipu * vajjakameNa ' iti paatthH| Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102.] davvapamANANugame kAyamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [269 padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? avahArakAlo / logo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? seDhI / bAdarapuDhavikAiyaapajjattavyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| bAdarapuDhavikAiyA visesaahiyaa| suhumapuDhavikAiyaapajjattA asNkhejgunnaa| ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / puDhavikAiyaapajjattA visesAhiyA / suhumapuDhavikAiyapajjattA saMkhejaguNA / ko guNagAro ? sNkhejjsmyaa| puDhavikAiyapajattA visesaahiyaa| suhumapuDhavikAiyA visesAhiyA / puDhavikAiyA visesAhiyA / evaM cAu-teu-vAuNaM paratthANaM jANiUNa vattavyaM / yAdara pRthivIkAyika paryAptoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? apanA avahArakAla guNakAra hai / loka jagapratarase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? jagazreNI guNakAra hai / bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMkA dravya lokase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| bAdara pRthivIkAyika jIva bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| sUkSma pRthivIkAyika aparyApta jIva bAdara pRthivIkAyikoMse asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| pRthivIkAyika aparyApta jIva sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| sUkSma pRthivIkAyika paryApta jIva pRthivIkAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe hai / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| pRthivIkAyika paryApta jIva sUkSma pRthivIkAyika paryAptose vizeSa adhika haiN| sUkSma pRthivIkAyika jIva pathivIkAyika paryAptoMse vizeSa adhika hai / pRthivIkAyika jIva sUkSma pRthivIkAyikoMse vizeSa adhika haiM / isIprakAra apkAyika, tejaskAyika aura vAyukAyika jIvoMke parasthAna alpabahutvakA samajhakara kathana karanA caahiye| pRthivIkAyika jIvoMke ekottara vRddhikramase bhedoke alpabahutvake kramakA batalAnevAlA koSThaka. bA. pR. bA. pR. sU. pR. sU. pR. | pR. sA. bA. pR. pa. | vA. pR. pa. | bA. pR. pa. | bA. pR. pa. | bA. pR. pa. bA. pR. pa. bA.pR. apa.bA. pR. apa. bA. pR. apa. bA. pR. apa. bA. pR. | bA. pR. a. sU.pR.apa. sU. pR. apa. bA. pR. bA. pR. bA. . sU. pR. pa. sU. pR. pa. sU. pR. apa. sU. pR.apa. sU. pR. sa. pa. a. pR. sA. sU. pR. pa. sU. pR. sU. pR. sU. pR. .. 1 pratiSu 'pijjatta' iti paatthH| Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 370 chakhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 102. saMpahi vaNapphaiparatthANappAbahugaM vttissaamo| savvatthovA bAdaravaNapphaikAiyA / suhumavaNapphaikAiyA asNkhejjgunnaa| evaM vidiyaM pi| Navari vaNapphaikAiyA visesAhiyA / ahavA savatthovA baadrvnnpphikaaiypjjttaa| bAdaravaNapphaikAiyaapajjattA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? asNkhejjlogaa| suhumavaNapphaikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjalogA / suhumavaNapphaikAiyapajjattA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejasamayA / evaM cautthaM pi / Navari vaNapphaikAiyA visesAhiyA / ahavA savvatthovA bAdaravaNapphaipajjattA / bAdaravaNapphaikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / bAdaravaNapphaikAiyA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNapphaikAiyapajjattametteNa / suhumavaNapphaikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro? asaMkhejA logaa| suhumavaNapphaikAiyapajjattA saMkhejaguNA / suhumavaNaphaikAiyA visesAhiyA / kettiyameteNa ? suhumavaNapphaikAiyaapajjattametteNa / evaM chaTheM pi / Navari vaNapphaikAiyA visesAhiyA / ahavA savvatthovA dhAdaravaNapphai ___ aba vanaspatikAyika jIvoMke parasthAna alpabahutvako batalAte hai-bAdara vanaspatikAyika jIva sabase stoka haiM / sUkSma vanaspatikAyika jIva unase asaMkhyAtaguNe haiN| isIprakAra dUsarA vikalpa bhI hai| itanI vizeSatA hai ki vanaspatikAyika jIva sUkSma vanaspatikAyika jIvoMse vizeSa adhika haiN| athavA, bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva unase asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai? asaMkhyAta loka guNakAra hai / sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika aparyAptoMse asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| sUkSma vanaspatikAyika paryApta jIva sUkSma vanaspatikAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| isIprakAra cauthA vikalpa bhI hai| itanI vizeSatA hai ki vanaspatikAyika jIva sUkSma vanaspatikAyika paryAptose vizeSa adhika haiM / athavA, bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva asaMkhyAtagaNe haiN| bAdara vanaspatikAyika jIva bAdara vanaspatikAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiM / sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyikoMse asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| sUkSma vanaspatikAyika paryApta jIva sUkSma vanaspatikAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe haiN| sUkSma vanaspatikAyika jIvasUkSma vanaspatikAyika paryAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? sUkSma vanaspatikAyika aparyAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika hai| isIprakAra chaThavAM vikalpa bhI hai| itanI vizeSatA hai ki vanaspatikAyika jIva sUkSma vanaspatikAyikoMse vizeSa adhika haiN| athavA, bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva sabake stoka haiM / bAdara Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102. ] davamANAgame kAyamaggaNA appA bahugaparUvaNaM [ 371 kAiyapajjattA / bAdaravaNa phaikAiyaapajjatA asaMkhejaguNA / bAdaravaNa phaikAiyA visesAhiyA / suhumavaNa phaikAiyaapajjattA asaMkhejjaguNA / vaNapphaikAiyaapajjattA visesAhiyA / kettiyameteNa ? bAdaravaNapphaikAiyaapajjattametteNa / suhumavaNapphadikAiyapajjattA saMkhejjaguNA / vaNapphaikAiyapajjattA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNaphahakAiyapajjattametteNa / suhumavaNa phaikAiyA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNaphaikAiyapattavirahida suhumavaNa phaikAiyaapajattametteNa / evamaTTamaM pi / Navari vaNapphaikAiyA visesAhiyA / vanaspatikAyika aparyApta jIva unase asaMkhyAtaguNe haiN| bAdara vanaspatikAyika jIva bAdara vanaspatikAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva vAdara vanaspatikAyikoMse asaMkhyAtaguNe haiM / vanaspatikAyika aparyApta jIva sUkSma vanaspatikAyika aparyAptoM se vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika aparyAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiM / sUkSma vanaspatikAyika paryApta jIva vanaspatikAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe haiM / vanaspatikAyika paryApta jIva sUkSma vanaspatikAyika paryAptoMse vizeSa adhika haiM / kitanemAtra vizeSale adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika paryAptoM kA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSa se adhika hai| sUkSma vanaspatikAyika jIva vanaspatikAyika paryAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika paryAptoMke pramANase rahita sUkSma vanaspatikAyika aparyAptoMkA jitanA pramANa rahe tanmAtra vizeSa se adhika haiM / isIprakAra AThavAM vikalpa bhI hai / isameM itanI vizeSatA hai ki vanaspatikAyika jIva sUkSma vanaspatikAyikoM se vizeSa adhika haiM / vanaspatikAyika jIvoMke ekottara vRddhikrama se bhedoMke alpabahutvake kramakA batalAnevAlA koSTaka. bA. va. sU. va. bA. va. sU. va. va. bA. va. pa. bA. va. a. sU. va. a. sU. va. pa. bA. va. pa. bA. va. a sU. va. a. sU. va. pa. va. bA. va. pa. bA. va. a. bA. va. sU. va. a. sU. va. pa. sU. va. bA. va. pa. bA. va. a. bA. va. sU. va. a. sU. va. pa. sU. va. va. bA. va. pa. bA. va. a. bA. va. sU. va. a. va. a. sU. va. pa. va. pa. sU. va. bA. va. pa. bA. va. a. bA.va. sU. va. a. va. a. sU. va. pa. va. pa. sU. va. va. Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 372] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1,2, 102. : saMpahi edesu Navapadesu NigodachapadANi pavisiya paNNArasapadaappAbahugaM vttissaamo| savvatthovA baadrnnigodpjjttaa| bAdaravaNapphaikAiyapajjattA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjatteNa' padarassa asaMkhejadibhAgametteNa / upari aTThapadANi puvvaM va / ahavA sabbatthovA bAdaraNigodapajjattA / bAdaravaNapphaikAiyapajjatA visesaahiyaa| bAdaraNigodaapajjattA asaMkhejaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejA logA / bAdaravaNapphaikAiyaapajjattA visesaahiyaa| kettiyametteNa ? bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIraapajjattaasaMkhejjalogametteNa / uvari sattapadANi puvvaM va / ahavA savvatthovA vaadrnnigodpjjttaa| bAdaravaNapphaikAiyapajjattA visesaahiyaa| bAdaraNigodaapajattA / asaMkhejaguNA / bAdaravaNapphaikAiyaapajjattA visesAhiyA / bAdaraNigodA visesAhiyA / kettiyametteNa ? yAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIraapajjatteNUNavAdaraNigodapajjattameteNa / bAdaraghaNapphaikAiyA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrametteNa / uvari ___ aba ina pUrvokta nau sthAnoM meM nigodasaMbandhI chaha sthAnoMkA praveza karAke pandraha sthAnoM meM alpabahutvako batalAte haiM- bAdaranigoda paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva bAdaranigoda paryAptose vizeSa adhika haiN| kitane adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika paryApta, jo ki jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAga haiM, tanmAtra vizeSase Adhika haiN| isake Upara ATha sthAna pahaleke samAna haiN| athavA, bAdaranigoda paryApta jIva sabase stoka hai / bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva unase vizeSa adhika haiN| bAdaranigoda aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika paryAptoMse asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdaranigoda aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta, jo ki asaMkhyAta lokapramANa haiM, tanmAtra vizeSase adhika haiN| isake Upara sAta sthAna pahaleke samAna haiN| athavA, bAdaranigoda paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva unase vizeSa adhika haiN| bAdaranigoda aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika paryAptose asaMkhyAtaguNe haiN| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdaranigoda aparyAptoMse vizeSa adhika haiM / bAdaranigoda jIva bAdara vanaspatikAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyAptoMke pramANase nyUna bAdaranigoda paryAptoMkA jitanA pramANa ho tanmAtra vizeSase adhika haiM / bAdara vanaspatikAyika jIva vAdaranigoda jIvoMse vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102.] davvapamANANugame kAyamaggaNAappAbahugaparUvaNaM chappadANi puvvaM va / ahavA savvatthovA bAdaraNigodapajjattA / bAdaravaNapphaikAiyapajjattA visesAhiyA / bAdaraNigodaapajjattA asaMkhejagugA / bAdaravaNapphaikAiyaapajjattA visesAhiyA / bAdaraNigodA visesAhiyA / bAdaravaNapphaikAiyA visesAhiyA / suhumavaNapphaikAiyaapajjattA asaMkhejaguNA / NigodaapajjattA visesaahiyaa| vaNapphaikAiyaapajjattA visesaahiyaa| kettiyametteNa ? asaMkhejjalAgamettapatteyasarIrametteNa / uvari cattAri padANi puvaM va / ahavA savvatthovA bAdaraNigodapajjattA / bAdaravaNapphaikAiyapajjattA visesAhiyA / bAdaraNigodaapajjattA asaMkhejaguNA / bAdaravaNapphaikAiyaapaJjattA visesaahiyaa| bAdaraNigodA visesaahiyaa| bAdaravaNapphaikAiyA visesaahiyaa| suhumavaNapphaikAiyaapajjattA asNkhejjgunnaa| NigodaapajjattA visesAhiyA / vaNapphaikAiyaapajjattA visesAhiyA / suhumavaNapphaikAiyapajjattA saMkhejjaguNA / NigodapajjattA visesAhiyA / vizeSase adhika haiN| isake Upara chaha sthAna pahaleke samAna haiN| athavA bAdaranigo paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva unase vizeSa adhika haiN| bAdara nigoda aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika paryAptose asaMkhyAta guNe haiN| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdaranigoda aparyAptoMse vizeSa adhika hai| bAdaranigoda jIva bAdara vanaspatikAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| bAdara vanaspatikAyika jIva bAdaranigoda jIvoMse vizeSa adhika hai / sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyikose asaMkhyAtaguNe haiN| nigoda aparyApta jIva sUkSma vanaspatikAyika aparyAptose vizeSa adhika haiN| vanaspatikAyika aparyApta jIva nigoda aparyAptose vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika haiN| asaMkhyAta lokapramANa pratyekazarIra jIvose vizeSa adhika haiN| isake Upara cAra sthAna pahaleke samAna haiN| athavA, bAdaranigoda paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva bAdaranigoda paryAptoMse vizeSa adhika hai| bAdaranigoda aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika paryAptoMse asaMkhyAtaguNe hai| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdaranigoda aparyAptose vizeSa adhika haiN| bAdaranigoda jIva bAdara vanaspatikAyika aparyAptoMse vizeSa adhika hai| bAdara vanaspatikAyika jIva bAvara nigodoMse vizeSa adhika haiN| sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyikoMse asaMkhyAtaguNe haiN| nigoda aparyApta jIva sUkSma vanaspatikAyika aparyAptose vizeSa adhika haiN| vanaspatikAyika aparyApta jIva nigoda aparyAptose vizeSa adhika hai| sUkSma vanaspatikAyika paryApta jIva vanaspatikAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe haiN| nigoDa paryApta jIva sUkSma vanaspatikAyika paryAptoMse vizeSase adhika hai| kitanemAtra vizeSa Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 371] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 102. kettiyametteNa ? bAdaraNigodapajjattametteNa / vaNapphaikAiyapajjattA visesAhiyA / kettiyametteNa ? patteyasarIrapajjattametteNa / suhumavaNapphaikAiyA visesaahiyaa| vaNapphaikAiyA visesAhiyA / ahavA savvatthovA baadrnnigodpjjttaa| bAdaravaNapphaikAiyapajjattA visesaahiyaa| bAdaraNigodaapajjattA asNkhejjgunnaa| bAdaravaNapphaikAiyaapajjattA visesaahiyaa| bAdaraNigodA visesAhiyA / bAdaravaNapphaikAiyA visesaahiyaa| suhumavaNa phaikAiyaapajjattA asaMkhejaguNA / NigodaapajjattA visesAhiyA / vaNapphaikAiyaapajjattA visesAhiyA / suhumavaNapphaikAiyapajjattA saMkhejjaguNA / NigodapajjattA visesAhiyA / vaNaNphaikAiyapajjatA visesaahiyaa| suhumavaNapphaikAiyA visesahiyA / NigodA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaraNigodametteNa / vaNapphaikAiyA vimesahiyA / kettiyametteNa? patteyasarIravaNapphaikAiyametteNa / adhika haiM ? bAdara nigoda paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| ghanaspatikAyika paryApta jIva nigoda paryAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? pratyekazarIra paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| sUkSma vanaspatikAyika jIva ghanaspatikAyika paryAptoMse vizeSa adhika haiM / vanaspatikAyika jIva sUkSma vanaspatikAyikoMse vizeSa adhika hai| athavA, bAdara nigoda paryApta jIva sabase stoka haiN| bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva inase vizeSa adhika haiM / bAdara nigoda aparyApta jISa bAdara vanaspatikAyika paryAptoMse asaMkhyAtaguNe haiM / bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara nigoda aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| bAdara nigoda jIva bAdara ghanaspatikAyika aparyAptoMse vizeSa adhika hai| bAdara vanaspatikAyika jIva bAdara nigodoMse vizeSa adhika haiM / sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jISa bAdara vanaspatikAyikoMse asaMkhyAtaguNe haiM / nigoda aparyApta jIva sUkSma ghanaspatikAyika aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| ghanaspatikAyika aparyApta jIva nigoda aparyAptose vizeSa adhika haiN| sUkSma dhanaspatikAyika paryApta jIva vanaspatikAyika aparyAptAse saMkhyAtaguNe haiM / nigoda paryApta jIva sUkSma vanaspatikAyika paryAptose vizeSa adhika haiN| vanaspatikAyika paryApta jIva nigoda paryAptoMse vizeSa adhika haiM / sUkSma ghanaspatikAyika jIva vanaspatikAyika paryAptoMse vizeSa adhika haiN| nigoda jIva sUkSma vanaspatikAyikoMse vizeSa adhika haiN| kisanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara nigodoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| vanaspatikAyika jIva nigoda jIvoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase bhadhika haiM ? pratyekazarIra vanaspatikAyikoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102.] davvapamANANugame puDhavikAiyAdipamANaparUvaNaM [375 saMpahi bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjatta-bAdaraNigodapadidvidapajjatta-bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIraapajjatta-bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIra-cAdaraNigodapadidvidaapajjattabAdaraNigodapadidvidA edANi chappadANi pucillapaNNArasapadesu pakkheviya ekAvIsapadaappAbahugaM vattaissAmA / taM jahA- savvattho bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattadavvaM / bAdaraNigodapajjattadavvamaNataguNaM / ko guNagAro ? sagarAsissa asaMkhejadi bA. va. pa. pUrvokta nau rAziyoM meM nigodakI chaha rAziyAM milA dene para alpabahutvake kramako batalAnevAlA koSThaka. bA. ni. pa. bA. ni. pa. bA. ni. pa. bA. ni. pa. bA. ni. pa. bA.ni. pa. bA. va. pa. bA. va. pa. bA. va. pa. bA. va. pa. bA. va. pa. bA. va. a. bA. ni. a. bA. ni. a. bA. ni. a| bA.ni. a. bA. ni. a. bA. va. a. bA. va. a. bA. va. a. bA. va. a. bA. va. a. bA. ni. ni. bA. ni. bA.va. sU.va. a. l 7 b l m l m m aba bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta, bAdara nigoda pratiSThita paryApta, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra, bAdara nigodapratiSThita aparyApta aura bAdara nigodapratiSThita, ina chaha sthAnoMko pUrvokta pandraha sthAnoMmeM milAkara ikkIsa sthAnoMmeM alpabahutvako batalAte haiN| vaha isaprakAra hai-bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA dravya sabase stoka hai| bAdara nigoda paryAptoMkA dravya usase anantaguNA hai / guNakAra kyA hai ? apanI rAzikA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga 1 pratiSu bAdaravaNapphaha. patteyasarIra- bAdaravaNapphaha. patteyasarIra.' iti AdhikaH pAThaH / Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 376] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 102. bhAgo / ko paDibhAgo ? padarassa asaMkhejadimAgamettapattayasarIrapajjattadavvaM paDibhAgo / uvari coddasapadANi puvvaM va / ahavA sabatthAvaM bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjatadavvaM / yAdaraNigodapadihidapajjattadavbamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro' ? AvaliyAe asaMkhejadi. bhaago| ukari paNNArasa padANi puvvaM va / ahavA savvatthovaM bAdaravaNa pphaikAiyapatteyasarIrapajjacadabaM / bAdaraNigodapadihidapajjattadavkmasaMkhejjaguNaM / bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIraapajjatadavyamasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| ko paDibhAgo ? padarassa asNkhejdibhaagmettvaadrnnigodpdihidpjttdvvpddibhaagoN| bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrA visesAhiyA / kettiyametteNa ? patteyasarIrapaJjattamettaNa / bAdaraNigodapajjattA aNaMtaguNA / ko guNagAro ? sagarAsista asaMkhejadibhAgo / ko pddibhaago| asNkhejjlogmettptteysriirdvbpddibhaago| uvari caudasa padANi puvvaM va / ahavA savvatthovaM bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattadavvaM / bAdaraNigodapadidvidapajjattadavvamasaMkhejjaguNaM / bAdaravaNapphai ......................................... kyA hai ? jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pratyekazarIra paryApta dravyapramANa pratibhAga hai / isake Upara caudaha sthAna pahaleke samAna haiN| athavA, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA dravya sabase stoka hai| bAdara nigodapratiSThita paryAptIkA dravya isase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| isake Upara pandraha sthAna pahaleke samAna haiM / athavA, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA dravya sabase stoka hai| bAdara nigodapratiSThita paryAptoMkA dravya usase asaMkhyAtaguNA hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyAptoMkA dravya bAdara nigodapratiSThita paryAptose asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra bAdara nigoda pratiSThita paryApta dravya pratibhAga hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIva bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyAptose vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? pratyekazarIra paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika hai| bAdara nigoda paryApta jIva bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMse anantaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? apanI rAzikA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| pratibhAga kyA hai ? asaMkhyAta lokapramANa pratyekazarIra dravya pratibhAga hai| isake Upara caudaha sthAna pahaleke samAna haiM / athavA, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta dravya sabase stoka hai| bAdara nigoda pratiSThita paryApta dravya isase asaMkhyAtaguNA hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra 1 ka-ApratyoH asaMkhejA logA / ko paDibhAgo ? padarassa asaMkhejadibhAva mettavAdaraNigopadichidapajjattadabvaM paDibhAgo' ityAdhikaH paatthH| 2 A-kapratyoH ko guNagAro......dabvapaDimAgo' iti pAThaH nAsti / Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102. ] davamANAnugame kAyamaggaNA appA bahugaparUvaNaM [ 377 kAiyapatteyasarIraapajjattadavvamasaMkhejjaguNaM / bAdaravaNaphaikAiyapatteyasarIrA visesAhiyA / bAdaraNigodapadidiapajjattadavyamasaMkhejaguNaM / ko guNagAro ? asaMkhejA logA / uvari paNArasa padANi puvvaM va | ahavA savvatthovaM bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattadavvaM / bAdaraNigodapadidvidapajjattadavvamasaMkhejaguNaM / bAdaravaNapphaikAiyapatteya sarIraapajjatadavyamasaMkhejjaguNaM / bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrA visesAhiyA / bAdaraNigodapadiTThidaapajjattadavvaM asaMkhejjaguNaM / bAdaraNigodapadiTThidA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaraNi godapadiTThidapajjattametteNa / uvarimapaNArasa padANi puvtraM va / 1 aparyApta dravya bAdara nigodapratiSThita paryApta dravyase asaMkhyAtaguNA hai / bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIva bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta dravyase vizeSa adhika haiN| bAdara nigoda pratiSThita aparyApta dravya bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra dravyase asaMkhyAta - guNA hai | guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / isake Upara pandraha sthAna pahaleke samAna haiM / athavA, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta dravya sabase stoka hai / bAdara nigoda pratiSThita paryApta dravya usase asaMkhyAtaguNA hai / bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta dravya bAdara nigoda pratiSThita paryApta dravyase asaMkhyAtaguNA hai / bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIva bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyApta dravyase vizeSa adhika haiM / bAdara nigodapratiSThita aparyApta dravya bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMse asaMkhyAtaguNA hai / bAdara nigodapratiSThita jIva bAdara nigodapratiSThita aparyApta dravyase vizeSa adhika haiM / kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara nigodapratiSThita paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSa se adhika haiM / isake Upara pandraha sthAna pahale ke samAna haiM / vizeSArtha- Upara diye hue tIna koSThaka aura Age diye hue nimna koSThakase isa bAtakA jJAna acche prakArase ho jAtA hai ki prathama sthAnase dUsare meM aura tIsare Adise cauthe AdimeM kyA antara hai / yadyapi ina koSThakoM meM paraspara alpabahutvako vizeSatA nahIM batalAI hai, to bhI inase alpabahutvakA krama avazya hI samajhameM A jAtA hai / vizeSatAkA jJAna mUlase kiyA jA sakatA hai / vanaspatike pahale koSThaka meM nau bhedoMkI mukhyatAse, dUsare meM una nau bhedoMmeM 6 aura milAkara pandraha bhedoMkI mukhyatAse aura nimna tIsare koSThaka meM uparyukta padranha bhedoMmeM chaha bheda aura milAkara ikkIsa bhedoMkI mukhyatA se alpabahutva batalAyA hai| jahAM 'Upara sAta sthAna pahaleke samAna haiM, pandraha sthAna pahale ke samAna hai' ityAdi kahA hai usakA yaha abhiprAya hai ki prAraMbhake jitane sthAnoM meM vizeSatA kahanI thI vaha kaha dii| Age antake sAta yA pandraha Adi sthAna pahale ke kahe hue jor3a lenA cAhiye / Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 378] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 102. saMpahi bAdaraNigodapadidipajjattaavahArakAlo bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattaavahArakAlo tasseva vikkhaMbhasUI bAdaraNigodapadiTThidapajjattavikkhaMbhasUI seDhI jagapadara-logA idi satta padANi ekAvIsapadesu pakkhiviya aTThAvIsapadappAbahugaM vattaissAmo / pUrvokta pandraha sthAnoMmeM chaha sthAna jor3akara ikkIsa sthAnoMmeM alpabahutvake kramakA jJAna karanevAlA koSTaka. bA.va. pra. pa. bA. ni. pa. va. pa. bA. va pra. pa. bA.ni.prati.pa. bA. ni. pa. bA. va. pa. bA. ni. a. bA. va. a. bA. va. pra pa. bA. va. pra. pa. bA.ni. prati.pa. bA ni. prati.pa. bA. va.pra. a. bA. va. pra. a. || bA. va. pra. vA. va. bA. ni. pa. bA.ni.prati.a. bA. va. pa. bA.ni. pa. bA. ni. a. bA. va. pa. bA. va. a. bA. ni. a. bA. va. a. bA. va. pra. pa. bA.ni. prati.pa. bA. va. pra.a. bA. va. pra. bA.ni.prati.a. bA. ni. prati. bA. ni. pa. bA. va. pa. bA. ni. a. bA. va. a. bA. ni. bA. va. sU. va. a. ni, a. va. a. va. pa. ni. pa. sU. va. a. bA. va. sU. va. a. ni. pa. AAAE 4. aba bAdara nigodapratiSThita paryApta jIvoMkA avahArakAla, bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA avahArakAla, usIkI viSkaMbhasUcI, bAdara nigodapratiSThita paryAptoMkI viSkaMbhasUcI, jagazreNI, jagapratara aura loka, ina sAta sthAnoMko pUrvokta ikkIsa sthAnoMmeM milAkara aTThAIsa sthAnoMmeM alpabahutvako batalAte haiM- yahAM ye sAtoM sthAna ekasAtha milA For Private & Persoal Use Only Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102.] davvaMpamANANugame kAyamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [379 edANi satta vi padANi ekavAreNa pavisidavyANi / kudo ? kamappavesakAraNAbhAvA / rAsisaMgahabhedapaduppAyaNaTuM kameNa paveso kIrade / Na ca ettha rAsibhedo asthi, pattabhijjamANabhedapajatattAdo / savvatthovo baadrnnigodpdidvidpjjttavhaarkaalo| bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajattaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejdibhaago| tasseva vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / bAdaraNigodapadiTThidapajjattavikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgo / seDhI asaMkhejjaguNA / bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / baadrnnigodpdidipjjttdvymsNkhejgunnN| ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| padaramasaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? baadrnnigodpdihidpjttavhaarkaalo| logo asNkhejgunno| ko guNagAro ? seddhii| bAdaravaNapphadikAiyapatteyasarIraapajjattadavyaM asaMkhejjaguNaM / ko guNagAro ? asaMkhejA logaa| bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrA visesaahiyaa| kettiyametteNa ? tasseva bAdaravaNa phaikAiyapatteyasarIrapajjattamatteNa / bAdaraNigodapadihidaapajjattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logaa| bAdaraNigodapadihidA visesAhiyA / denA cAhiye / kyoMki, unake kramase milAne kA koI kAraNa nahIM hai / saMgraharUpa rAziyoMke bhedake pratipAdana karaneke liye kramase rAzi milAI jAtI hai| paraMtu yahAM para to rAzimeM koI bheda pAyA nahIM jAtA hai, kyoMki, bhidhamAna rAziyoM meM jitane bheda prApta the utane bheda kiye jA cuke haiM / bAdara nigodapratiSThita paryAptoMkA avahArakAla sabase stoka hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA avahArakAla pUrvokta avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| unhIM bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkI viSkabhasUcI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai| bAdara nigodapratiSThita paryAptoMkI viSkaMbhasUcI pUrvokta viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai / guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| jagazreNI ukta viSkabhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| bAdara banaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai| bAdara nigoda. pratiSThita paryAptoMkA dravya bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / jagapratara bAdara nigodapratiSThita paryAptoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? bAdara nigodapratiSThita paryAptoMkA avahArakAla guNakAra hai| loka jagapratarase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? agazreNI guNakAra hai| bAvara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyAptoMkA dravya lokase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai / bAdara vanaspatikAyika pratyeka zarIra jIva bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyAptoMse vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? unhIMke paryAptoMkA arthAt bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| bAdara nigodapratiSThita aparyApta jIva bAdara ghanaspatikAyika pratyekazarIra jIvose asaMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 102. kettiyametteNa ? bAdaraNigodapadiTThidapajjattametteNa / bAdaraNigodapajjattA aNaMtaguNA / ko guNagAro ? sagarAsissa asNkhejdibhaago| tassa ko paDibhAgo ? bAdaraNigodapadividA pddibhaago| bAdaravaNapphaikAiyapajjacA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNa pphaikAiyapatteyasarIrapajattametteNa / bAdaraNigodaapajattA asaMkhejjaguNA / ko guNagAro ? asaMkhejjA logA / bAdaravaNapphaikAiyaapajjattA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIraapajattametteNa / bAdaraNigodA visesAhiyA / kettiyametteNa ? patteyasarIraapajjatteNUNavAdaraNigodapajjattametteNa / bAdaravaNapphaikAiyA vise saahiyaa| kettiyametteNa ? bAdaravaNapphadipatteyasarIrametteNa / suhumavaNapphaikAiyaapajjattA asNkhejgunnaa| ko guNagAro? asaMkhejjA logA / NigodaapajjattA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaraNigodaapajattametteNa / vaNapphaikAiyaapajjattA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNapphaikAiyapatteya guNakAra hai / bAdara nigodapratiSThita jIva bAdara nigodapratiSThita aparyAptoMse vizeSa adhika haiM / kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? vAdara nigodapratiSThita paryApta jIvoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiM / bAdara nigoda paryApta jIva bAdara nigodapratiSThita jIvoMse anantaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? apanI rAzikA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| usakA pratibhAga kyA hai ? bAdara nigodapratiSThita jIvoMkA pramANa pratibhAga hai| bAdara vanaspatikAyika paryApta jIva bAdara nigoda paryAptoMke pramANase vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika hai| bAdara nigoda aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika paryAptoMke pramANase asaMkhyAtaguNe haiN| guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara nigoda aparyAptoMke pramANase vizeSa adhika haiM / kitanemAtra vizeSase adhika haiN| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra aparyAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| bAdara nigoda jIva bAdara vanaspatikAyika aparyApta jIvoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? pratyekazarIra aparyAptoMke pramANase nyUna bAdara nigoda paryAptoMkA jitanA pramANa ho tanmAtra vizeSase adhika haiN| bAdara vanaspatikAyika jIva bAdara nigoda jIvoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiM / sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika jIvoMse asaMNyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? asaMkhyAta loka guNakAra hai| nigoda aparyApta jIva sUkSma vanaspatikAyika aparyAptoMse vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara nigoda aparyApta jIvoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| vanaspatikAyika aparyApta jIva nigoda aparyAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara ghanaspatikAyika pratyekazarIra aparyAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| sUkSma Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102.] davvapamANANugame kAyamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [ 381 sarIraapajjattametteNa / suhumavaNapphadikAiyapajjattA saMkhejjaguNA / ko guNagAro ? saMkhejjA samayA / NigodapajattA visesAhiyA / kettiyametteNa bAdaraNigodapajjattametteNa / vaNapphaikAiyapajjattA visesAhiyA / kettiyametteNa? bAdaravaNapphadipatteyasarIrapajjattametteNa / suhumavaNapphadikAiyA visesAhiyA / ketiyametteNa ? bAdaravaNaphadipajjatteNUNasuhumavaNaphadiapajjattametteNa / NigodA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaraNigodametteNa / vaNapphaikAiyA visesAhiyA / kettiyametteNa ? bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrametteNa / evaM vaNapphaikAiyaparatthANappAbahugaM samataM / tasakAiyaparatthANassa paMciMdiyaparatthANabhaMgo / evaM paratthANappAbahugaM samattaM / . sadhaparatthANappAbahugaM vttissaamo| savvatthovA ajegikevalI / cattAri uvasAmagA saMkhejaguNA / cattAri khavagA sNkhejjgunnaa| sajogikevalI saMkhejjaguNA / apamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattApamattarAsIhito bAdaravAupajjattaavahArakAlo kimahio UNo tti Na jANijjade / kudo ? saMpahi uvaesAbhAvAdo / .......................... vanaspatikAyika paryApta jIva vanaspatikAyika aparyAptoMse saMkhyAtaguNe haiM / guNakAra kyA hai ? saMkhyAta samaya guNakAra hai| nigoda paryApta jIva sUkSma vanaspatikAyika paryAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara nigoda paryAptoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| vanaspatikAyika paryApta jIva nigoda paryAptoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptIkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| sUkSma vanaspatikAyika jIva vanaspatikAyika paryAptose vizeSa adhika haiN| kitaneprAtra vizeSase adhika hai ? bAdara vanaspati paryAptoMke pramANase nyUna sUkSma vanaspati aparyAptoMkA jitanA pramANa ho tanmAtra vizeSase adhika hai| nigoda jIba sUkSma vanaspatikAyika jIvoMse vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara nigoda jIvoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| vanaspatikAyika jIva vizeSa adhika haiN| kitanemAtra vizeSase adhika haiM ? bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra jIvoMkA jitanA pramANa hai tanmAtra vizeSase adhika haiN| isaprakAra vanaspatikAyika jIvoMkA pararathAna alpabahutva samApta huaa| trasakAyika jIvoMkA parasthAna alpabahutva paMcendriya jIvoMke parasthAna alpabahutvake samAna hai / isaprakAra parasthAna alpahutva samApta huaa| aba sarvaparasthAna alpabahutvako batalAte haiM- ayogikepalI jIva sabase thor3e haiN| cAroM guNasthAnoMke upazAmaka ayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiN| cAroM guNasthAnoMke kSapaka upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| sayogikevalI jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata jIva sayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiN| pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIvarAzise bAdara vAyukAyika paryApta jIvoMkA avahArakAla kyA adhika hai, yA kama, yaha nahIM jAnA jAtA hai, kyoMki, isa samaya isa prakArakA Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 382] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 102. tado asaMjadasammAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| evaM jANiUNa NeyavvaM jAva saMjadAsaMjadaavahArakAlo tti / tado bAdarateupajjattA asNkhejgunnaa| tado saMjadAsaMjadadavyamasaMkhejjaguNaM / evaM jANiUNa NedavyaM jAva palidovamo tti / tado bAdaraAupajjattaavahArakAlo asaMkhejaguNo / bAdara puDhavipajjattaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgo / bAdaraNigodapadidvidapajjattaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| bAdaravaNapphaikAiyapatteyapajjattaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? AvaliyAe asNkhejjdibhaago| tasakAiyamicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / ko guNagAro ? palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / tasakAiyaapajjattaavahArakAlo visesAhio / kettiyametteNa ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDidegakhaMDeNa / tasakAiyapajjattaavahArakAlo asNkhejjgunno| ko guNagAro ? AvaliyAe asaMkhejjadibhAgasya sNkhejjdibhaago| tado tasakAiyapajjatta upadeza nahIM pAyA jAtA hai| bAdara vAyukAyika paryAptoMke avahArakAlase asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra samajhakara saMyatAsaMyatoMke avahArakAlataka le jAnA cAhiye / saMyatAsaMyatoMke avahArakAlase bAdara tejaskAyika paryApta asaMkhyAtaguNe sase saMyatAsaMyatoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra jAnakara palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase bAdara apkAyika jIvoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / bAdara pRthivIkAyika paryApta jIvoMkA avahArakAla bAdara apkAyika paryApta jIvoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| bAdara nigodapratiSThita pratyeka jIvoMkA avahArakAla bAdara pRthivIkAyika paryAptoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| bAdara vanaspatikAyika pratyeka zarIra paryApta jIvoMkA avahAra kAla bAdara nigodapratiSThita paryAptoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / guNakAra kyA hai ? AvalIkA asaMkhya tavAM bhAga guNakAra hai| sakAyika mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? palyopamakA asaMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai| trasakAyika aparyApta jIvoMkA avahArakAla trasakAyika mithyATiyoMke avArakAlase vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase trasakAyika mithyAdRSTiyoMke avahArakAlako khaMDita karake jo eka bhAga labdha Ave tanmAtra vizeSase adhika hai| prasakAyika paryApta jIvoMkA avahArakAla sakAyika aparyAptoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| guNakAra kyA hai ? AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgakA saMkhyAtavAM bhAga guNakAra hai / prasakAyika paryAptoMke abahArakAlase trasakAyika paryAptoMkI viSkaMbhasUcI 1 pratiSu vAu0 iti paatthH| Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102.] davvapamANANugame kAyamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [383 vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / tasakAiyaapajjattavikkhaMbhasaI asaMkhejjaguNA / tasakAiyavikkhaMbhasUI visesAhiyA / bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattavikkhaMbhasaI asaMkhejaguNA / bAdaraNigodapadihidapajjattavikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / bAdarapuDhavikAiyapajjattavikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / bAdaraAukAiyapajjattavikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / bAdaravAukAiyapajjattavikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / seDhI saMkhejaguNA / tasakAiyapajjattadavvamasaMkhejjaguNaM / tasakAiyaapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / tasakAiyadavvaM visesAhiyaM / bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / bAdaraNigodapadiTThidapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / ( bAdarapuDhavikAiyapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / ) bAdaraAupajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / padaramasaMkhejjaguNaM / bAdaravAupajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / logo sNkhejjgunno| tado bAdarateuapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / bAdarateuvvaM visesAhiyaM / asaMkhyAtaguNI hai / basakAyika aparyApta jIvoMkI viSkaMbhasUcI basakAyika paryAptoMkI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| prasakAyika jIvoMkI viSkaMbhasUcI trasakAyika aparyAptoMkI viSkaMbhasUcIse vizeSa adhika hai| bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryApta jIvoMkI viSkaMbhasUcI trasakAyikoMkI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| bAdara nigodapratiSThita paryApta jarjAghoM kI viSkaMbhasUcI bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| bAdara pRthivIkAyika paryApta jIvoMkI viSkaMbhasUcI bAdara nigodapratiSThita paryAptoMkI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| bAdara apkAyika paryApta jIvoMkI viSkaMbhasUcI bAdara pRthivIkAyika paryAptoMkI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| bAdara vAyukAyika paryAptoMkI viSkaMbhasUcI vAdara apkAyika paryAptoMkI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| jagazreNI bAdara vAyukAyika paryAptoMkI vibhasUcIse saMkhyAtaguNI hai| trasakAyika paryAptoMkA dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai| trasakAyika aparyAptoMkA dravya trasakAyika paryAptoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| prasakAyikoMkA dravya prasakAyika aparyAptoMke dravyase vizeSa adhika / hai bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMkA dravya trasakAyikoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai / bAdara nigodapratiSThita paryAptoMkA dravya bAdara vanaspatikAyika pratyekazarIra paryAptoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| bAdara pRthivIkAyika paryAptoMkA dravya bAdara nigodapratiSThitoMse asaM. khyAtaguNA hai| bAdara apkAyika paryAptoMkA dravya bAdara pRthivIkAyika paryAptoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| jagapratara bAdara akAyika paryAptoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| bAdara vAyukAyika paryAptoMkA dravya jagapratarase asaMkhyAtaguNA hai| loka bAdara vAyukAyika paryAptake dravyase saMkhyAtaguNA hai / lokase bAdara tejaskAyika aparyAptoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| bAdara tejaskAyikoMkA dravya bAdara tejaskAyika aparyApta dravyase vizeSa 1 pratiSu ' bAdaraNigodavipajjatta - ' iti pAThaH / Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 384 ] chakkhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 102. bAdaravaNapphadipatteyasarIraapajjattadabamasaMkhejjaguNaM / bAdaravaNapphaipatteyasarIradavvaM visesAhiyaM / bAdaraNigodapadihidaapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / bAdaraNigodapadiTTidadavvaM visesAhiyaM / (bAdarapuDhavikAiyaapajjattadavyamasaMkhejjaguNaM / bAdarapuDhavikAiyadavvaM visesAhiyaM / ) bAdaraAuapajjattadavvamasaMkhejjaguNaM / bAdaraAukAiyadavvaM visesAhiyaM / bAdaravAuapajjattadavvamasaMkhejjaguNaM / bAdaravAukAiyadavvaM visesAhiyaM / suhumateuapajjattadavyaM asaMkhejjaguNaM / teuapajjattadavyaM visesAhiyaM / suhamapuDhaviapajjattadavvaM visesAhiyaM / puDhaviapajjattadavvaM visesAhiyaM / (suhumaAuapajjattadavvaM visesAhiyaM / ) AuapajjattadavvaM visesAhiyaM / suhumavAuapajjattadavvaM visesAhiyaM / (vAuapajjattadavvaM visesAhiyaM / ) suhumateupajjattA saMkhejjaguNA / teupajjattadavvaM visesAhiyaM / suhumapuDhavipajjattA visesAhiyA / puDhavipajjattA visesaahiyaa| suhumaAupajjattA visesAhiyA / AupajjattA adhika hai / bAdara vanaspati pratyekazarIra aparyAptoMkA dravya bAdara tejaskAyika dravyase asaMkhyAtaguNA hai| bAdara vanaspati pratyekazarIra jIvoMkA dravya bAdara vanaspati pratyekazarIra aparyApta dravyase vizeSa adhika hai| bAdara nigodapratiSThita aparyAptoMkA dravya bAdara vanaspati pratyekazarIra jIvoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| bAdara nigodapratiSThita jIvoMkA dravya bAdara nigodapratiSThita aparyApta dravyase vizeSa adhika hai| bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMkA dravya bAdara nigodapratiSThita aparyAptoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| bAdara pRthivIkAyikoMkA dravya bAdara pRthivIkAyika aparyAptoMke dravyase vizeSa adhika hai| bAdara apkAyika aparyAptoMkA dravya bAdara pRthivIkAyika dravyase asaMkhyAtaguNA hai| bAdara apkAyika jIvoMkA dravya bAdara apkAyika aparyAptoka dravyase vizeSa adhika hai| bAdara vAyukAyika aparyAptoMkA dravya bAdara apkAyikoM ke dravyase asaMkhyAtaguNA hai / bAdara vAyukAyikoMkA dravya bAdara vAyukAyika aparyApta dravyase vizeSa adhika hai / sUkSma tejaskAyika aparyAptoMkA dravya bAdara vAyukAyika dravyase asaMkhyAtaguNA hai| tejaskAyika aparyAptoMkA dravya sUkSma tejaskAyika aparyApta dravyase vizeSa adhika hai| sUkSma pRthivIkAyika aparyAptoMkA dravya tejaskAyika aparyApta dravyase vizeSa adhika hai / pRthivIkAyika aparyAptoMkA dravya sUkSma pRthivIkAyika aparyApta dravyase vizeSa adhika hai| sUkSma apkAyika aparyAptoMkA dravya pRthivIkAyika aparyAptoMke dravyase vizeSa adhika hai| akAyika aparyAptoMkA dravya sUkSma apkAyika aparyAptoMke dravyase vizeSa adhika hai| sUkSma vAyukAyika aparyAptoMkA dravya apkAyika aparyApta dravyase vizeSa adhika hai / vAyukAyika aparyAptoMkA dravya sUkSma vAyukAyika aparyApta dravyase vizeSa adhika hai / sUkSma tejaskAyika paryApta jIva sUkSma vAyukAyika aparyApta dravyase saMkhyAtaguNe haiN| tejaskAyika paryApta jIva sUkSma tejaskAyika paryApta dravyase vizeSa adhika haiN| sUkSma pRthivIkAyika paryApta jIva tejaskAyika paryApta dravyase vizeSa adhika haiN| pRthivIkAyika paryApta jIva sUkSma pRthivIkAyika paryApta dravyase vizeSa adhika hai| Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 102.] davvapamANANugame kAyaggaNAappAbahugaparUvaNaM [385 visesAhiyA / suhumavAupajjattA visesaahiyaa| vAupajjattA visesaahiyaa| suhumateukAiyA visesaahiyaa| teukAiyA visesaahiyaa| suhamapuDavikAiyA vimesaahiyaa| puDhavikAiyA visesAhiyA / suhumaAukAiyA vimesAhiyA / AukAiyA visesAhiyA / suhumavAukAiyA visesAhiyA / vAukAiyA visesAhiyA / akAiyA agaMtaguNA / bAdaraNigodapajattA' aNaMtaguNA / bAdaravaNapphaipajjattA visesAhiyA / bAdaraNigodaapajjattA asaMkhejaguNA / bAdaravaNapphaiapajjattA visesAhiyA / bAdaraNigodA visesaahiyaa| bAdaravaNapphaikAiyA visesaahiyaa| suhumavaNapphaiapajjattA asaMkhejaguNA / NigodaapajjattA visesAhiyA / vaNapphaiapajjattA visesAhiyA / suhumavaNapphaipajjattA saMkhejjaguNA / NigodapajjattA visesAhiyA / vaNapphaipajjattA visesAhiyA / suhumavaNapphaikAiyA visesAhiyA / sUkSma apkAyika paryApta jIva pRthivIkAyika paryApta dravyase vizeSa adhika hai / apkAyika paryApta jIva sUkSma apkAyika paryApta dravyase vizeSa adhika haiN| sUkSma vAyukAyika paryApta jIva apkAyika paryApta dravyase vizeSa adhika haiM / vAyukAyika paryApta jIva sUkSma vAyukAyika paryApta dravyase vizeSa adhika haiN| sUkSma tejaskAyika jIva vAyukAyika paryApta dravyase vizeSa adhika haiN| tejaskAyaka jIva sUkSma tejaskAyika dravyase vizeSa adhika hai| sUkSma pRthivIkAyika jIva tejaskAyika dravyase vizeSa adhika haiN| pRthivIkAyika jIva sUkSma pRthivIkAyika dravyase vizeSa adhika haiN| sUkSma apkAyika jIva pRthivIkAyika dravyase vizeSa adhika haiN| apkAyika jIva sUkSma apkAyika dravyase vizeSa adhika haiN| sUkSma vAyukAyika jIva akAyika dravyase vizeSa adhika hai| vAyukAyika jIva sUkSma vAyukAyika jIva dravyase vizeSa adhika haiN| akAyika jIva vAyukAyika dravyase anantaguNe haiM / bAdara nigoda paryApta jIva akAyika jIvoMse anantaguNe haiN| bAdara vanaspati paryApta jIva bAdara nigoda paryAptoMse vizeSa adhika haiN| bAdara nigoda aparyApta jIva bAdara vanaspati paryApta dravyase asaMkhyAtaguNe haiN| bAdara vanaspati aparyApta jIva bAdara nigoda aparyApta dravyase vizeSa adhika haiN|baadr nigoda jIva bAdara vanaspatikAyika aparyApta dravyase vizeSa adhika haiN| bAdara vanaspatikAyika jIva bAdara nigoda dravyase vizeSa adhika haiN| sUkSma vanaspatikAyika aparyApta jIva bAdara vanaspatikAyika dravyase asaMkhyAtaguNe haiN| nigoda aparyApta jIva sUkSma vanaspati aparyApta dravyase vizeSa adhika haiN| vanaspati aparyApta jIva nigoda aparyApta dravyase vizeSa adhika hai| sUkSma vanaspati paryApta jIva vanaspati aparyApta dravyase saMkhyAtaguNa haiN| nigoda paryApta jIva sUkSma vanaspati paryApta dravyase vizeSa adhika haiN| vanaspatikAyika paryApta jIva nigoda paryApta dravyase vizeSa adhika haiN| sUkSma vanaspati 1 pratiSu apajja.' iti pAThaH / 2 A-kapratyoH suhumavaNaphaha. vise..' iti adhikaH pAThaH / Page #479 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 386] chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 103. NigodA visesAhiyA / vaNapphaikAiyA visesAhiyA / evaM kAyamaggaNA samattA / jogANuvAdeNa paMcamaNajogi-tiNNivacijogIsu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA ? devANaM saMkhejjadibhAgo // 103 // ___ettha tiNhaM ceva vacijogANaM saMgaho kimaTTho kado ? Na esa doso| kudo ? vacijoga-asaccamosavacijogehi saha edesiM tiNhaM vacijogANaM davyAlAvaM paDi smaannttaabhaavaado| samANAlAvANamegajogo bhavadi, Na bhiNNAlAvANaM / devANaM jANi davva-kAla-khettapamANANi puvvaM paravidANi tesiM saMkhejadibhAgo edesimaTTaNhaM rAsINaM pamANaM hodi / kudo ? jado ede aTTha vi jogA saNNINaM ceva bhavaMti, No asaNNINaM, tattha pddisiddhttaado| saNIsu vi pahANA devA ceva, sesagadisaNINaM devANaM sNkhejdibhaagttaado| tattha vi devesu pahANo kAyajogarAsI, maNa-vacijogarAsIdo sNkhejgunnttaado| taM pi kadhaM jANijade ? .............. jIva vanaspati paryApta dravyase vizeSa adhika haiN| nigoda jIva sUkSmavanaspatikAyika dravyase vizeSa adhika haiN| vanaspatikAyika jIva nigoda jIvoM se vizeSa adhika haiN| isaprakAra kAyamArgaNA samApta huii| yogamArgaNAke anuvAdase pAMcA manoyogiyoM aura tIna vacanayogiyoM meM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? devoMke saMkhyAtaveM bhAga haiM // 103 // zaMkA- yahAM tIna hI vacanayogiyoMkA saMgraha kisaliye kiyA hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, vacanayogiyoM aura anubhaya vacanayogiyoMke sAtha ina tIna vacanayogiyoMkI dravyAlApake prati samAnatA nahIM pAI jAtI hai / samAnAlApoMkA hI eka yoga hotA hai, bhinnAlApoMkA nahIM / devoMkA dravya, kAla aura kSetrakI apekSA jo pramANa pahale kaha Aye haiM usake saMkhyAtaveM bhAga ina ATha rAziyoMkA pramANa hai| kyoMki, ye AThoM yoga saMziyoMke hI hote haiM asaMkSiyoMke nahIM, kyoMki, asaMziyoM meM ye AThoM yoga pratiSiddha haiM / saMjhiyoMmeM bhI pradhAna deva hI haiM, kyoMki, zeSa tIna gatike saMjJI jIva devoMke saMkhyAtaveM bhAga hI haiN| vahAM devoM meM bhI pradhAna kAyayogiyoMkI rAzi hai, kyoMki, kAyayogiyoMkA pramANa manoyogiyoM aura vacanayogiyoMse saMkhyAtaguNA hai| zaMkA-yaha kaise jAnA jAnA hai ? 1 manoyoginoxxmidhyAdRSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH pratarAsaMkhyeyabhAgapramitAH / sa. si. 1, 8. 2 pratiSu 'pahANu' iti paatthH| Page #480 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 105.] davvapamANANugame jogamagaNApamANaparUvaNaM [ 387 jogddhppaabhugaado| taM jahA- 'savvatthovA maNajogaddhA / vacijogaddhA saMkhejjaguNA / kAyajogaddhA saMkhejjaguNA ti / ' puNo edesimaddhANaM samAsa kAUNa teNa tiNhaM jogANaM saNNirAsimovaTTiya appappaNo addhAhi pudha pudha guNide maNa-vaci-kAyajogarAsIo havaMti / tado hidamedaM ede aTTa vi micchAihirAsIo devANaM saMkhejadibhAgo tti / sAsaNasammAdiTippahuDi jAva saMjadAsaMjadA ti oghaM // 104 // palidovamassa asaMkhejjadibhAgattaM paDi oghajIvehi saha edesiM samANattamatthi tti oghamidi uttaM / pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijjamANe tehiMto edesi atthi mahato bhedo| kudo ? edesimoghasissa sNkhejjdibhaagttaado| taM pi kadhaM Navvade ? puvvuttaddhappAbahugAdo / sesaM sugamaM / pamattasaMjadappahuDi jAva sajogikevali tti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 105 // samAdhAna-yogakAlake alpabahutvase yaha jAnA jAtA hai / vaha isaprakAra hai'manoyogakA kAla sabase stoka hai| vacanayogakA kAla usase saMkhyAtaguNA hai / kAyayogakA kAla vacanayogake kAlase saMkhyAtaguNA hai|' anantara ina kAloMkA jor3a karake jo phala ho usase tInoM yogoMkI saMzI jIvarAziko apavartita karake jo ladhdha Ave use apane apane kAlase pRthak pRthak guNita karane para manoyogI, vacanayogI aura kAyayogI jIvarAzi hotI hai| isaliye yaha nizcita huA ki ye ATha hI mithyAdRSTi jIvarAziyAM devoMke saMkhyAtaveM bhAga haiN| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM pUrvokta ATha yogavAle jIvoMkA pramANa sAmAnya prarUpaNAke samAna patyopamake asaMkhyAtaveM bhAga hai // 104 // palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgake prati ogha jIvoMke sAtha ina ATha jIdharAziyoMkI samAnatA hai, isaliye sUtra meM ' ogha' aisA khaa| paraMtu paryAyArthika nayakA avalaMbana karane para to sAsAdanAdi saMyatAsaMyatAnta guNasthAnapratipanna oghaprarUpaNAse guNasthAnapratipanna ina ATha rAziyoM meM mahAn bheda hai, kyoMki, ye rAziyAM ogharAzike saMkhyAtaveM bhAga haiN| zaMkA-yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-pUrvokta yogakAlake alpabahutvase yaha jAnA jAtA hai| zeSa kathana sugama hai| pramattasaMyata guNasthAnase lekara sayogikevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAnamai 1 pratiSu * jogavadappA' iti pAThaH / Page #481 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 106. ettha ogharAsiNA saMkhejjattaM paDi edesi rAsINaM samANatte saMte kimaTThamoghamidi Na parUvidaM sutte ? Na, ettha avlNbidpjjvtttthiynnyttaado| so vi ettha kimaTThamavalaMbijade ? jogaddhappAbahugamassiUNa raasivisespduppaaynnttuN| ka, jogaddhappAbahugamidi vutte vuccade- 'savvatthovA saccamaNajogaddhA / mosamaNajogaddhA saMkhejjaguNA / saccamosamaNajogaddhA saMkhejjaguNA / asaccamosamaNajogaddhA saMkhejjaguNA / maNajogaddhA visesAhiyA / saccavacijogaddhA sNkhejjgunnaa| mosavacijogaddhA saMkhejjaguNA / saccamosavacijogaddhA saMkhejjaguNA / asaccamosavacijogaddhA saMkhejjaguNA / vacijogaddhA visesAhiyA / kAyajogaddhA saMkhejjaguNA' tti'| vacijogi-asaccamosavacijogIsu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 106 // pUrvokta ATha jIvarAziyAM dravyapramANakI apekSA kitanI haiM ? saMkhyAta haiM // 105 / / yahAM para saMkhyAtatvakI apekSA pramattAdi ogharAzike sAtha ina rAziyoMkI samAnatA rahane para sUtra meM 'oghaM' aisA kisaliye nahIM kahA? samAdhAna-nahIM, kyoMki, yahAM para paryAyArthika nayakA avalambana liyA gayA hai, bhataH sUtrameM 'oghaM ' aisA nahIM khaa|| zaMkA-yaha paryAyArthika naya bhI yahAM para kisaliye grahaNa kiyA gayA hai ? samAdhAna-yogakAlakA Azraya lekara rAzivizeSakA pratipAdana karaneke liye yahAM para paryAyArthika nayakA avalambana liyA gayA hai| yogakAlake Azrayase alpabahutva kisaprakAra hai, aisA pUchane para AcArya kahate haiMsatya manoyogakA kAla sabase stoka hai| mRSAmanoyogakA kAla usase saMkhyAtaguNA hai| ubhayamanoyogakA kAla mRSAmanoyogake kAlase saMkhyAtaguNA hai / anubhayamanoyogakA kAla ubhaya manoyogake kAlase saMkhyAtaguNA hai| isase manoyogakA kAla vizeSa adhika hai| satya vacanayogakA kAla manoyogake kAlase saMkhyAtaguNA hai| mRSA vacanayogakA kAla satya vacana. yogake kAlase saMkhyAtaguNA hai| ubhaya vacanayogakA kAla mRSA vacanayogake kAlase saMkhyAtaguNA hai / anubhaya vacanayogakA kAla ubhaya vacanayogake kAlase saMkhyAtaguNA hai| vacanayogakA kAla anubhaya vacanayogake kAlase vizeSa adhika hai / kAyayogakA kAla vacanayogake kAlase saMkhyAtaguNA hai| vacanayogiyoM aura asatyamRSA arthAt anubhaya vacanayogiyoM meM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM // 106 // 1 aMtomuhuttamettA caumaNajogA kameNa saMkhaguNA / tajjogo sAmaNNaM caupavijogA tado du saMskhaguNA / / vagmogo sAmaNNaM kAo saMkhAhado tijogamidaM / go. jI. 262.263. Page #482 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 108.] davvapamANANugame jogamagaNApamANaparUvaNaM [ 389 ettha micchAiTThI idi egavayaNaNideso, kevaDiyA idi bahuvayaNaNiddeso; kadhamedANaM bhiNNAhiyaraNANameyaTThapauttI ? Na, eyANeyANamaNNoNNAjahavuttINameyadvattAvirohA / sesaM sugamaM / asaMkhejjA idi sAmaNNeNa NavavihassAsaMkhejjasma gahaNe pasatte aNicchidAsaMkhejjapaDisehaTThamuttarasuttaM bhaNadi asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 107 // ___ edaM suttamaisugamaM / aNicchidAsaMkhejjAsaMkhejaviyappapaDisehaNimittamuttarasuttAvadAro bhavadi khetteNa vacicogi-asaccamosavacijogIsu micchAiTThIhi padaramavahiradi aMgulassa saMkhejadibhAgavaggapaDibhAgeNa // 108 // vacijogo asaccamosavacijogo ca vIiMdiyappahuDINamuvarimANaM jIvasamAsANaM bhAsApajjattIe pajjatayANaM bhavadi, teNa vi-ti-cauridiya-asaNipaMciMdiyapajjattarAsIo zaMkA-isa sUtra meM 'micchAiTThI' yaha ekavacana nirdeza hai, aura kevaDiyA' yaha bahuvacana nirdeza hai / ataeva bhinna bhinna adhikaraNavAle ina donoMkI ekArthameM kaise pravRtti ho sakatI hai? samAdhAna- nahIM, kyoMki, eka aura aneka anyonya ajahavRtti hai, isaliye ina donoMkI ekArthameM pravRtti hone meM koI virodha nahIM AtA hai| zeSa kathana sugama hai| 'asaMkhyAta hai' isaprakAra sAmAnya dhacana denese nau prakArake asaMkhyAtoMkA grahaNa prApta hotA hai, ataeva anicchita asaMkhyAtoMke pratiSedha karaneke liye AgekA sUtra kahate haiM kAlakI apekSA vacanayogI aura anubhaya vacanayogI jIva asaMkhyAtAsaMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM / 107 // yaha sUtra atisugama hai / anicchita asaMkhyAtAsaMkhyAtarUpa vikalpake pratiSedha karaneke liye Ageke sUtrakA avatAra huA hai kSetrakI apekSA vacanayogiyoM aura anubhaya vacanayogiyoMmeM mithyAdRSTi jIvoMke dvArA aMgulake saMkhyAtaveM bhAgake vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA hai // 1.8 // dvIndriyoMse lekara Uparake saMpUrNa jIvasamAsoMmeM bhASAparyAptise paryApta hue jIvoMke vacanayoga aura anubhaya vacanayoga pAyA jAtA hai, isaliye dvIndriya, trIndriya, caturindriya 1 pratiSu ' maNadi ' iti pAThaH / 2 yogAnuvAdena xx vAgyoginazca miNyAdRSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH prtraasNkhyeymaagprmitaaH|s. si. 1,1. Page #483 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 390 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 109. egahu~ kariya vacijoga-kAyajogaddhAsamAseNa khaMDiya egakhaMDaM vacijogaddhAe guNiya paMciM. diyaasaccamosavacijogarAsiM pakkhitte asaccamosavacijogarAsI hodi / ettha saccAdisesavacijogarAsiM pakkhitte vacijogarAsI hodi / addhAsamAsassa AvaliyAe guNagAratteNa dRvidasaMkhejjarUvehiMto padaraMgulassa heTTA bhAgahAratteNa dRvidasaMkhajjarUvANi jeNa saMkhejaguNANi teNa padaraMgulassa saMkhejadibhAgo bhAgahAro bhavadi / sesANaM maNijogibhaMgo // 109 // jadhA maNajogarAsI oghasAsaNAdINaM saMkhejadibhAgo, tahA vacijogi-asaccamosavacijogIsu sAsaNAdao oghasAsaNAdINaM saMkhejadibhAgo / sesaM sugamaM / saMpahi appAbahugavaleNa pughillasuttesu vuttarAsINamavahArakAlA parUvijjate / taM jahA- saMkhejjarUvehi sUciaMgule bhAge hide laddhe vaggide vacijogiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte asaccamosavacijogiavahArakAlo aura asaMhI paMcendriya paryApta jIvarAziko ekatrita karake aura use vacanayoga aura kAyayogake kAlake jor3arUpa pramANase khaMDita karake jo eka bhAga labdha Ave use vacanayogake kAlase guNita karake jo pramANa ho usameM paMcendriya anumaya vacanayogI rAzi milA dene para anubhaya vacanayogI jIvarAzi hotI hai| isameM satyavacanayogI jIvarAzi Adi zeSa vacanayogI jIvarAziyoMke milA dene para vacanayogI jIvarAzi hotI hai| yahAM para addhAsamAsake liye AvalIke guNakArarUpase sthApita saMNyAtase pratarAMgulake nIce bhAgahArarUpase sthApita saMkhyAta cUMki saMkhyAtaguNA hai, isaliye prakRtameM pratarAMgulakA saMkhyAtavAM bhAga bhAgahAra hai| sAsAdanasamyagdRSTi Adi zeSa guNasthAnavI vacanayogI aura anubhaya vacanayogI jIva sAsAdanasamyagdRSTi Adi manoyogirAzike samAna haiM // 109 // jisaprakAra manoyogI jIvarAzi oghasAsAdanasamyagdRSTi Adike saMkhyAtaveM bhAga hai, usIprakAra bacanayogiyoM aura anubhaya vacanayogiyoM meM sAsAdanasamyagdRSTi Adi jIvarAzi ogha sAsAdanasamyagdRSTi Adike saMkhyAtaveM bhAga hai| zeSa kathana sugama hai| __aba alpavahutvake balase pUrvokta satroMmeM kahI gaI rAziyoMke avahArakAla kahe jAte haiN| ve isaprakAra haiM- saMkhyAtase sUcyaMgulake bhAjita karane para jo labdha Ave usake vargita karane para pacanayogiyoMkA aghahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use isI vacanayogiyoMke avahArakAlameM milA dene para anubhaya vacanayogiyoMkA apahArakAla hotA hai / ise saMkhyAtase guNita karane para vaikriyika kAyayogiyoMkA avahArakAla 1 triyogino sAsAdanasamyagdRSTayAdayaH saMyatAsaMvatAntAH palyopamAsaMkhyeyabhAgapramitAH / sa. si. 1, 6, Page #484 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 108.] davvapamANANugame jogamagaNApamANaparUvaNaM [391 hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide veubdhiyakAyajogiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejarUvehi guNide saccamosavacijogiavahArakAlo hodi| tamhi saMkheJjarUvehi guNide mosavacijogiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejasvehi guNide saccavacijogiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejasvehi guNide maNajogiavahArakAlo hodi| taM hi saMkhejjarUvehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte asaccamosamaNajogiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejasvehi guNide saccamosamaNajogiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide mosamaNajogiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide saccamaNajogiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejjarUvehi guNide veubbiyamissaavahArakAlo hodi| kiM kAraNaM ? jeNa aMtomuhuttamettaveubdhiyamissuvakkamaNakAlAdo saMkhejjavassAuvadevANamuvakamaNakAlo saMkhejaguNo teNa devANaM saMkhejjadibhAgo veubdhiyamissarAsI hodi / hoto vi saccamaNarAsissa sNkhejjdibhaago| kudo ? saccamaNajogaddhovaTTidasayaladdhAsamAsaaMtomuhuttametaddhAe AvaliyaguNagArasaMkhejjarUvehiMto veubiyamissaddhovaTTidasaMkhejjavassesu sNkhejjgunnruubovlNbhaado| saMpahi oghaasaMjadasammAiDiavahArakAlaM saMkhejjarUvehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para ubhaya vacanayogiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para mRSA vacanayogiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para satyavacanayogiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para manayogiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use isI manoyogiyoMke avahArakAla meM milA dane para anubhaya manoyogiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise saMkhyAtase guNita karane para ubhaya manoyogiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para mRSA manoyogiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para satyamanoyogiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA avahArakAla hotA hai| zaMkA-isakA kyA kAraNa hai ? samAdhAna-cUMki antarmuhUrtamAtra vaikriyikamizrake upakramaNakAlase saMkhyAta varSakI AyuvAle devoMkA upakramaNakAla saMkhyAtaguNA hai, isase to yaha siddha huA ki vaikriyikamizrakAyayogiyoMkI rAzi devoMke saMkhyAtaveM bhAga hai, para vaha vaikriyikamizrakAyogiyoMkI rAzi devoMke saMkhyAtaveM bhAga hote hue bhI satyamanoyogiyoMke pramANake saMkhyAtaveM bhAga hai, kyoMki satyamanoyogake kAlase sarva kAlake jor3arUpa antarmuhUrta kAlake apavartita karane para jo labdha Ave usake liye AvalIke guNakAra saMkhyAtase vaikriyikamizrake kAlase apavartita saMkhyAta varSoM meM saMkhyAtaguNI saMkhyA pAI jAtI hai|| ___ aba ogha asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase khaMDita karake jo Page #485 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 392] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 108. pakkhitte kAyajegiasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitta veuvyiyaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejjavahi guNide vacijogiasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi.| taM hi saMkhejarUbaMhi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte asaccamosavacijogiasaMjadasamma iTiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide saccamosavacijogiasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUbehi guNide momavacijogiasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide saccavacijogiasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide maNajogiavahArakAlo hodi / taM hi saMkhejjarUvehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhite asaccamosama gajogiavahArakAlo hodi / ( tamhi saMkhejasvehi guNide saccamosamaNajogiavahArakAlo hodi / ) tamhi saMkhejjarUvehi guNide mausamaNajogiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejjarUvahi guNide saccamaNajogiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide orAliyakAyajogilabdha Ave use usI ogha asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlameM milA dene para kAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isa kAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI kAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlameM milA dene para vaikriyikakAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isa vaikriyikakAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para vacanayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa vacanayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use usI vacanayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlameM milA dene para anumaya vacanayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isa anubhaya ghacanayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase gaNita karane para ubhaya' vacanayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa ubhaya vacanayogI asaMyatasamya samyagdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para mRSAvacanayogI asaMyatasamya. gdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise saMkhyAtase guNita karane para satyavacanayogI asaMyatagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa satyavacanayogiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para manayogiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa manayogiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use usI manoyogiyoM ke avahArakAlameM milA dene para anubhaya manoyogiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa anubhaya manoyogiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para ubhayamanoyogiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa ubhaya manoyogiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para mRSAmanoyogiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa mRSAmanoyogiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para satyamanoyogiyoMkA avahArakAla hotA hai / isa satyamanoyogiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para audArika Page #486 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 109.] davapamANANugame jogamagaNApamANaparUvaNaM [ 393 asaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkheJjadibhAeNa guNide veubiyamissakAyajogiasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkheJjadibhAeNa guNide kammaiyakAyajogiasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / evaM sammAmicchAiTThissa / Navari veuviyamissaM kammaiyaM ca choDDiya vattavyaM / oghasAsaNasammAiTiavahArakAlaM saMkhejjarUvehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte kAyajogisAsaNasammAITTiavahArakAlo hodi / taM hi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte veubiyakAyajogisAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejjarUvehi guNide vacijogisAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejjarUvahi bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte asaccamosavacijogisAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejarUvehi guNide saccamosavacijogiavahArakAlo hodi / evaM mosavacijogi-saccavacijogiavahArakAlANaM jahAkameNa saMkhejasvehi guNeyavvaM / tamhi saMkhejasvehi guNide maNajogisAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi / taM hi saMkhejasvehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte asaccamosamaNajogisAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi / tado saccamosamaNa kAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase gaNita karane para vaikriyikamizrakAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para kArmaNakAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isIprakAra samyagmithyAdRSTiyoMkA bhI avahArakAla karanA caahiye| paraMtu itanI vizeSatA hai ki vaikriyikamizrakAyayoga aura kArmaNakAyayogako chor3akara hI kathana karanA cAhiye / ogha sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use usI ogha sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlameM milA dene para kAyayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake jo labdha Ave use usI kAyayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlameM milA dene para vaikriyikakAyayogI sAsAdanasamyagdahiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para vacanayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI vacanayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlameM milA dene para anubhaya vacanayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para ubhaya vacanayogIsAsAdanasamyagdRSTi jIvoMkA avahArakAla hotA hai| isIprakAra mRSAvacanayogI aura satyavacanayogI jIvoMkA avahArakAla lAne ke liye yathAkramase saMkhyAtase guNita karanA caahiye| satyavacanayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para manoyogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use isI manoyogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlameM milA dene para anubhaya manoyogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isake Age Page #487 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 394 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 109. jogi - mosama jogi - saccemaNANaM jahAkameNa saMkhejarUvehiM guNijadi / tahi avaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide orAliyakAyajogisAsaNasamma iDiavahArakAlo hodi / tahi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide orAliyamissa sAsaNasammAiTThiavahAra kAlo hodi / tamhi AvaliyA asaMkhejjadibhAeNa guNide veuvviyamissa jogisAsaNasammAiTThi avahArakAlo hodi / tahi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide kammaiyasAsaNasamma iDiavahArakAlo hodi / evaM saMjadAsaMjadANaM / Navari oghAvahArakAlaM saMkhejjarUvehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte orAliyakAyajogisaMjadAsaMjadANaM avahArakAlo hodi / tamha saMkhejjarUvehiM guNide vacijogisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / sesaM pubbaM va vattavdhaM / pamattAdINaM buccade | maNajoga - vacijoga-kAyajo gANaM samAseNa aSpaSpaNo rAsimhi bhAge hide laddhaM tippaDirAsiM kAUNa puNo appappaNo addhAhi guNide ekkekahi guNaTThANe maNa-vaci-kAya jogarAsIo havaMti / puNo saccAmosa - asaccamo samaNajogaddhANaM samAseNa maNajogarAsiM khaMDiya laddhaM ca duppaDirAsiM kAUNa aSpaSpaNo addhAhi guNide saccAmosa - ubhayamanoyogI, mRSAmanoyogI aura satyamanoyogI jIvoMkA avahArakAla lAneke liye yathAkrama se saMkhyA tase guNita karanA cAhiye | satyamanoyogI sAsAdanasamyagdRSTiyoM ke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para audArikakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para audArikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para vaikriyikamizrakAyayogI sAsAdana samyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para kArmaNakAyayogI sAsAdana samyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isIprakAra saMyatAsaMyata vacanayogI, manoyogI aura kAyayogiyoMkA avahArakAla jAnanA caahiye| yahAM itanI vizeSatA hai ki saMyatAsaMyata ogha avahArakAlako saMkhyAtase khAMData karake jo labdha Ave use usI saMyatAsaMyata ogha avahAra. kAlameM milA dene para audArikakAyayogI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai / ise saMkhyAta se guNita karane para vacanayogI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| zeSa kathana pahale ke samAna karanA cAhiye | aba pramattasaMyata AdikA dravyapramANa kahate haiM- manoyoga, vacanayoga auraM kAyayogake kAlake jor3ase apane apane guNasthAnasaMbandhI rAzimeM bhAga dene para jo labdha Ave usakI tIna pratirAziyAM karake punaH unheM apane apane kAlase guNita kara dene para eka eka guNasthAnameM manoyogI, vacanayogI aura kAyayogiyoMkI rAziyAM hotI haiM / punaH ubhaya manoyoga aura anubhaya manoyogake kAloMke jor3ase manoyogI jIvarAziko khaMDita karake jo labdha Ave usakI do pratirAziyAM karake apane apane kAlase guNita karane para ubhaya 1 pratiSu ' sacca mosa - ' iti pAThaH / Page #488 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 111.] davvapamANANugame jogamaggaNApamANaparUvaNaM [ 395 asaccamosamaNajogarAsIo havaMti / evaM vacijogarAsissa vi vattavvaM / kAyajogi-orAliyakAyajogIsu micchAiTThI mUloghaM // 110 // ede do vi rAsIo annNtaa| aNaMtANaMtAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa / khetteNa aNaMtANaMtA logA idi vuttaM hodi / sesaM sugamaM / sAsaNasammAiTTippahuDi jAva sajogikevali tti jahA maNajogibhaMgo // 111 // edaM suttaM sugamaM / ettha dhuvarAsivihANaM vuccde| taM jahA- saguNapaDivaNNamaNajogi-vacijogirAsiM siddha-ajogirAsiM ca kAyajogibhajida edesi vaggaM ca savyajIvarAsimhi pakkhitte kAyajogidhuvarAsI hodi / taM paDirAsi kAUNa tatthekarAsimhi saMkhejasvehi bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte orAliyakAyajogidhuvarAsI hodi / manoyogI aura anubhaya manoyogI jIvarAziyAM hotI haiN| isIprakAra vacanayogI jIvarAzikA bhI kathana karanA caahiye| kAyayogiyoM aura audArikakAyayogiyoMmeM mithyAdRSTi jIva sAmAnya prarUpaNAke samAna haiM // 110 // uparyukta ye donoM bhI rAziyAM ananta haiM / kAlakI apekSA kAyayogI aura audArikakAyayogI mithyAdRSTi jIva anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta nahIM hote haiM aura kSetrakI apekSA anantAnanta lokapramANa haiM, yaha isa kathanakA tAtparya hai| zeSa kathana sugama hai| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara sayogikevalI guNasthAnataka kAyayogI aura audArikakAyayogI jIva manoyogiyoMke samAna haiM // 111 // yaha sUtra sugama hai| aba yahAM para dhruvarAzikI vidhikA kathana karate haiN| vaha isaprakAra hai-guNasthAnapratipanna manoyogirAzi, vacanayogirAzi, siddharAzi aura ayogi. rAziko tathA ina cAroM rAziyoMke vargameM kAyayogirAzikA bhAga dene para jo labdha Ave use sarva jIvarAzimeM milA dene para kAyayogiyoMkI dhruvarAzi hotI hai| anantara isakI pratirAzi karake unameMse eka rAzimeM saMkhyAtakA bhAga dene para jo labdha Ave use usI dhruSarAzimeM milA dene para audArikakAyayogiyoMkI dhruvarAzi hotI hai| sAsAdanasamyagdRSTi 1 kAyayogiSu mithyAdRSTayo'nantAmantAH / sa. si. 1, 4. pradUNA saMsArI ekkajogA hu| go. jI: 261. Page #489 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 396 ] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 112. sAsaNAdINaM saga-sagaavahArakAle saMkhejjarUvahi' khaDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte kAyajogisAsaNAdiguNapaDivaNNANaM avahArakAlA bhavaMti / ede avahArakAle AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide orAliyakAyajogisAsaNAdINamavahArakAlA bhavaMti / kudo ? tirikkha-maNussaguNapaDivaNNarAsINaM devaguNapaDivaNNarAsissa asNkhejdibhaagttaado| saMjadAsaMjadANaM puNa kAyajogiavahArakAlo ceva orAliyakAyajogiavahArakAlo hodi, tattha tvydirittkaayjogaabhaavaado| orAliyamissakAyajogIsu micchAiTThI mUloghaM // 112 // edaM pi suttaM sugamaM / ettha dhuvarAsI uccade / orAliyakAyajogidhuvarAsiM puvaM parUvidaM saMkhejjarUvehiM guNide orAliyamissakAyajogidhuvarAsI hodi / kudo ? suhumeiMdiyaapajjattarAsAe pajjattarAsissa sNkhejdibhaagttaado| taM jahA- tirikkha-maNusaapajjattaddhAdo pajjattaddhA saMkhejjaguNA / tANamaddhANaM samAseNa tirikkharAsiM khaMDiya Adi guNasthAnoMke apane apane avahArakAlako saMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use usI sAmAnya avahArakAlameM milA dene para kAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi Adi guNasthAnapratipanna jIvoM ke avahArakAla hote haiN| ina avahArakAloko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para audArikakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi Adi jIvoMke avahArakAla hote hai, kyoMki, guNasthAnapratipanna tiryaMca aura manuSya rAziyAM guNasthAnapratipanna devarAzike asaMkhyAtaveM bhAgamAtra haiN| audArikakAyayogakI apekSA saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hI audArikakAyayogiyoMkA avahArakAla hai, kyoMki, saMyatAsaMyata guNasthAnameM audArikakAya. yogako chor3akara aura dUsarA koI kAyayoga nahIM pAyA jAtA hai| audArikamizrakAyayogiyoMmeM mithyAdRSTi jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 112 // yaha sUtra bhI sugama hai| aba yahAM dhruvarAzikA kathana karate haiM- pahale jo audArika kAyayogiyoMkI dhruvarAzi kaha Aye haiM use saMkhyAtase guNita karane para audArikamizrakAyayogiyoMkI dhruvarAzi hotI hai, kyoMki, sUkSma ekendriya aparyApta rAzi paryApta rAzike saMkhyAtaveM bhAgamAtra hai| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- tiryaMca aura manuSyoMke aparyApta kAlase paryApta kAla saMkhyAtaguNA hai| punaH una kAloMke jor3ase tiryaMca rAziko khaMDita karake 1 pratipusaMkhejjarUve' iti paatthH| 2 kammarAliyamissayaorAladdhAsu sNcidannNtaa| kammorAliyamissayaorAli yajogiNo jIvA / samaya tayasaMkhAva lisaMkhaguNAvalisamAsahidarAsI / sagaguNaguNide thovo asaMkhasaMkhAhado kmso|| go. jI. 264-265. Page #490 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 114.] davvapamANANugame jogamaggaNApamANaparUvaNaM [397 laddhamapajjattaddhAe guNide orAliyamissarAsI havadi / tamaddhAe guNagAreNa guNide orAliyakAyajogarAsI havadi / teNa orAliyakAyajogarAsIdo orAliyamissakAyajogarAsI saMkhejjaguNahINo / sAsaNasammAiTTI oghaM // 113 // sAsaNasammAiTThiNo deva-NeraiyA jeNa tirikkha-maNussesu uvavajjamANA palidovamassa asaMkhejadibhAgamettA lambhaMti teNa edesi pamANaparUvaNAe oghabhaMgo havadi / edesimavahArakAlo vuccade / taM jahA- orAliyakAyajogisAsaNaavahArakAlamAvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide orAliyamissakAyajogisAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi| kudo ? deva-Neraiehito tirikkha-maNussesu uppajjamANarAsiNo puvaTThidarAsissa asaMkhejadibhAgattAdo / asaMjadasammAiTThI sajogikevalI davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejA // 114 // deva NeraiyasammAidviNo maNusesu uvavajjamANA saMkhejA ceva labhaMti, maNusapajjattarAsissa aNNahA asaMkhejjattappasaMgA ( orAliyamissakAyajogamhi suttAviruddhaNa jo labdha Ave use aparyApta kAlase guNita kara dene para audArikamizrakAyayogI rAzi hotI hai / isa audArikamizrakAyayogI jIvarAziko audArikakAyayogake kAlake guNaka.rase guNita kara dene para audArikakAyayogIrAzi hotI hai / isaliye audArikakAyayogI jIva. rAzise audArikamizrakAyayogI jIvarAzi saMkhyAtaguNI hIna hai, yaha siddha huaa| audArikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIva sAmAnya prarUpaNAke samAna haiM // 113 // cUMki tiryaMca aura manuSyoM meM utpanna hote hue sAsAdanasamyagdRSTi deva aura nArakI jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga pAye jAte haiM, isaliye audArikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSiyoM ke pramANako prarUpaNA sAmAnya prarUpaNAke samAna hotI hai| aba inakA avahArakAla kahate haiM / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- audArikakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para audArikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, deva aura nArakiyoMmeMse tiryaMca aura manuSyoM meM utpanna honevAlI rAziyAM pahale sthita rAzike asaMkhyAtaveM bhAgamAna hotI haiN| __ asaMyatasamyagdRSTi aura sayogikevalI audArikamizrakAyayogI jIva kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 114 // samyagdRSTi deva aura nArakI jIva manuSyoMmeM utpanna hote hue saMkhyAta hI pAye jAte haiN| yadi aisA na mAnA jAya to manuSya paryApta rAziko asaMkhyAtapanekA prasaMga A jAtA hai| Page #491 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 115. AiriovaeseNa' sajogikevaliNo cattAlIsaM havaMti / taM jahA- kavADe AruhaMtA vIsa 20, odaratA vIsetti 20 / veuvviyakAyajogIsu micchAiTI davvapamANeNa kevaDiyA, devANaM saMkhejadibhAgUNoM // 115 // edassa suttassa attho vuccade / devANaM jo rAsI appappaNo saMkhejadibhAeNa parihINo veuvviyakAyajogimicchAiTThINaM pamANaM hodi / kudo ? deva-NeraiyarAsimegaTuM kariya maNa-vacikAyajogaddhAsamAseNa khaMDiya laddhaM tippaDirAsiM kAUNa appappaNo addhAhi guNide saga-sagarAsIo havaMti / jeNa maNa-bacijogarAsIo devANaM saMkhejadibhAgo havaMti, vizeSArtha- asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna meM audArikamizrakAyayoga tiryaMca aura manuSya donoM meM pAyA jAtA hai| phira bhI jo samyagdRSTi jIva marakara tiryaMcoM meM utpanna hote haiM ve manuSya hI hote haiM, ataeva aise utpanna honevAle jIvoMkA pramANa svalpa hI rhegaa| tathA manuSyagatise jo jIva samyaktvake sAtha manuSyoMmeM utpanna hoMge unakA bhI pramANa svalpa hI rhegaa| aba raha gaI naraka aura devagatikI bAta, so ina donoM gatiyoMse samyagdRSTi marakara manuSyoM meM hI utpanna hote haiN| kintu paryApta manuSyoMkA pramANa saMkhyAta hI hai| ataeva naraka aura devagatise marakara manuSyoM meM honevAle samyagdRSTi jIva saMkhyAta hI utpanna hoMge, adhika nahIM / isaliye audArikamizrakAyayogI samyagdRSTiyoMkA pramANa saMkhyAta hI hogA, adhika nahIM, yaha siddha ho jAtA hai| sUtrake aviruddha AcAryoMke upadezAnusAra audArikamizrakAyayogameM sayogikevalI jIva cAlIsa hote haiM / isakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- kapATa samuddhAtameM ArohaNa karanevAle audArikamizrakAyayogI vIsa aura utarate hue vIsa hote haiN| vaikriyikakAyayogiyoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? devoMke saMkhyAtaveM bhAga kama haiM // 115 // isa sUtrakA artha kahate hai-apanI apanI rAzike saMkhyAtaveM bhAgase nyUna devoMkI jo rAzi hai utanA vaikriyikakAyayogI mithyAdRSTiyoMkA pramANa hai, kyoMki, deva aura nArakiyoMkI rAziko ekatrita karake manoyoga, vacanayoga aura kAyayogake kAlake jor3ase khaMDita karake jo labdha Ave usakI tIna pratirAziyAM karake apane apane kAlase guNita karane para apanI apanI rAziyoMkA pramANa hotA hai| cUMki manoyogI jIvarAzi aura pacanayogI jIva 1 pratiSu -ovaesa ' iti pAThaH / 2 suraNisyakAyajogA vegubbiyakAyajogA hu|| go. jI. 269. 3 pratiSu / rAsIo' iti pAThaH / Page #492 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 116.] davvapamANANugame jogamaggaNApamANapakhvaNaM [ 399 teNa veubviyakAyajogimicchAiTThirAsipamANaM saMkhejadibhAgaparihINadevarAsiNA samANa bhvdi| ettha avahArakAlo uccde| deva-NeraiyamicchAidvirAsisamAsammi maNa-vaci-veubdhiyamissakAya-kammaiyakAyajogideva-NeraiyamicchAiTThirAsisamAseNa bhAge hide saMkhejarUvANi labhaMti / tehi rUvUNehi saMkhejjapadaraMgulamettaM deva-NeraiyasamAsaavahArakAlaM khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte veubdhiyakAyajogimicchAiDiavahArakAlo hodi / sAsaNasammAiTThI sammAmicchAiTThI asaMjadasammAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM // 116 // devaguNapaDivaNNANaM rAsipamANaM appappaNo saMkhejjadibhAeNa UNaM veubdhiyakAyajogiguNapaDivaNNarAsipamANaM hodi / taM jahA- deva-NeraiyaguNapaDivaNNarAsimhi appappaNo maNa-vaci-veubdhiyamissa-kammaiyarAsIhi bhAge hide tattha laddhasaMkhejjarUvehi rUvaNehi deva raiyasamAsaavahArakAlaM khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte veuniyakAyajogiguNapaDivaNNANamavahArakAlA bhavaMti / rAzi devoMke saMkhyAtaveM bhAga hai, isaliye caikriyikakAyayogI mithyAdRSTi rAzikA pramANa saMkhyAtaveM bhAga kama devarAzike samAna hotA hai| aba yahAM para avahArakAlakA kathana karate haiM- deva mithyAdRSTirAzi aura nAraka mithyAdRSTirAzikA jitanA yoga ho use manoyogI, vacanayogI, vaikriyikamizrakAyayogI aura kArmaNakAyayogI deva aura nArakI mithyAdRSTi rAzike yogase bhAjita karane para saMkhyAta labdha Ate haiN| eka kama usa saMkhyAtase saMkhyAta pratarAMgulamAna deva aura nArakiyoMke jor3arUpa avahArakAlako khaMDita karake jo labdha Ave use unhIM donoMke jor3arUpa avahArakAlameM milA dene para vaikriyikakAyayogI miyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi vaikriyikakAyayogI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? oghaprarUpaNAke samAna haiM // 116 // guNasthAnapratipanna devoMkI rAzikA jo pramANa hai, apanI apanI usa rAzimeMse saMkhyAta bhAga nyUna karane para vaikriyikakAyayogI guNasthAnapratipanna apanI apanI rAzikA pramANa hotA hai| vaha isaprakAra hai-guNasthAnapratipanna deva aura nAraka rAzimeM apanI apanI manoyogI, vacanayogI, vaikriyikamizrakAyayogI aura kArmaNakAyayogI jIvoMkI rAziyoMkA bhAga dene para vahAM jo saMkhyAta labdha Ave usameM eka kama karake zeSase deva aura nArakiyoMke yogarUpa avahArakAlako khaMDita karake jo labdha Ave use usI deva aura nArakiyoMke mile hue avahArakAlameM milA dene para baikriyikakAyayogI guNasthAnapratipanna jIvoMke avahArakAla hote haiN| Page #493 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 400] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 117. veubviyamissakAyajogIsu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, devANaM saMkhejjadibhAgoM // 117 // edassa suttassa vakkhANaM vuccade / saMkhejjavassAuabhaMtaraAvaliyAe asaMkhejadibhAgamettauvakkamaNakAleNa' jadi devarAsisaMcao labbhadi, to edamhAdo saMkhejjaguNahINaveubdhiyAmissauvakkamaNakAlamhi kettiyamettarAsisaMcayaM labhAmo tti icchArAsiNA pamANarAsimhi bhAge hide tattha laddhasaMkhejjarUvehi devarA simhi bhAge hide tatthegabhAgo veubdhiyamissakAyajogimicchAiDipamANaM hodi / sesaM sugamaM / vaikriyikamizrakAyayogiyoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? devoMke saMkhyAtaveM bhAga haiM / / 117 // - aba isa sUtrakA vyAkhyAna karate haiM- saMkhyAta varSakI Ayuke bhItara AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra upakramaNa kAlase yadi devarAzikA saMcaya prApta hotA hai, to isase saMkhyAtaguNe hIna vaikriyikamizra upakramaNa kAlake bhItara kitanAmAtra rAzikA saMcaya prApta hogA, isaprakAra trairAzika karake icchArAzise pramANarAzike bhAjita karane para vahAM jo saMkhyAta labdha AveMge usase devarAzike bhAjita karane para vahAM eka bhAgapramANa vaikriyikamizrakAyayogI mithyAdRSTiyoMkA pramANa hotA hai| zeSa kathana sugama hai| vizeSArtha- utpattiko upakramaNa kahate haiM, aura isa sahita kAlako sopakramakAla kahate haiM / yaha sopakramakAla AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai / arthAt devoMmeM yadi nirantara jIva utpanna hoM to itane kAla taka utpanna hoNge| isake pazcAt antara par3a jAyagA / vaha antarakAla jaghanya eka samaya hai aura utkRSTa sopakramakAlase saMkhyAtaguNA hai / devoMmeM saMkhyAta varSakI Ayu lekara adhika jIva utpanna hote haiM, isaliye yahAM unhIMkI vivakSA hai| isaprakAra saMkhyAta varSake bhItara jitane upakramakAla hote haiM unameM yadi devarAzikA saMcaya prApta hotA hai to isase saMkhyAtaguNe hIna mizrakAlameM aparyApta avasthAke sopakramakAlameM) kitane jIva hoNge| isaprakAra trairAzika karane para sarva devarAzike saMkhyAtaveM bhAgamAtra vaikriyikamizrakAyayogiyoM kA pramANa hotA hai| yahAM asaMkhyAta varSakI AyuvAle devoM aura nArakiyoMkI apekSA vaikriyakamizrakAyayogiyoM ke pramANake nahIM lAnekA kAraNa yaha hai ki unakA anupakramakAla adhika honese unameM vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA pramANa alpa hogA, isaliye unakI yahAM vivakSA nahIM kI hai| 1 sotrakkamANuvakkamakAlo saMkhenjavAsaThidivANe / Avali asaMkhabhAgo saMkhejjAvalipamA kmso| tahiM savve suddhasalA sovakkamakAladA du saMkhaguNA / tatto saMkhaguNUNA apuNNakAlamhi suddhasalA // taM suddhasalAgAhidaNiyarAsimapuNNakAlala dAhiM / suddhasalAgAhiM guNe veMtaraveguvvamissA hu|| tahiM sesadevaNArayamissa jude sabamissaveguvvaM // go. jI. 266-269. 2 tatra utpattiH upakramaH, tatsahitaH kAlaH sopakramakAlaH nirantarotpattikAla: ityrthH| go.jI.266 TIkA. 3 a pratau -kAleNa gahide jadi' iti pAThaH Page #494 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 119.] davvapamANANugame jogamagaNApamANaparUvaNaM [101 sAsaNasammAiTThI asaMjadasammAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM // 118 // tirikkha-maNusasAsaNa-asaMjadasammAidviNo jeNa devesuppajjamANA palidovamassa asaMkhejadibhAgamettA lambhaMti teNedesiM pamANaparUvaNA oghaM, ogheNa samANA ti vuttaM hodi / edesimavahArakAluppattI vuccade / taM jahA- orAliyamissasAsaNasammAiDiavahArakAlamAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide veuvviyamissakAyajogisAsaNasammAiTTiavahArakAlo hodi / orAliyakAyajogiavahArakAlamAvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide veuvviyamissakAyajogiasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi / kiM kAraNaM ? tirikkhANamasaMkhejjAdabhAgassa devesuppttiido| keNa kAraNeNa veubdhiyamissakAyajogisAsaNehiMto orAliyamissakAyajogisAsaNasammAiTThiNo asaMkhejjaguNA ? Na esa doso, kudo ? devesuppajjamANatirikkhasAsaNehiMto tirikkhesuppajjamANadevasAsaNANamasaMkhejjaguNattAdo / AhArakAyajogIsu pamattasaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA, caduvaNaM // 119 // sAsAdanasamyagdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi vaikriyikamizrakAyayogI jIva dravyapramANakI apekSA kitane hai ? oghaprarUpaNAke samAna haiM // 118 // cUMki sAsAdanasamyagdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi tiryaMca aura manuSya devoMmeM utpanna hote hue palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa pAye jAte haiM, isaliye inake pramANakI prarUpaNA ogha arthAt oghaprarUpaNAke tulya hotI hai, yaha isakA abhiprAya hai / aba inake apahArakAlakI utpattikA kathana karate haiN| vaha isaprakAra hai- audArikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para vaikriyikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| asaMyatasamyagdRSTi audArikakAyayogiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para vaikriyikamizrakAyayogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, tiryacoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa rAzi devoM meM utpanna hotI hai| zaMkA-vaikriyikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvoMse audArikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIva asaMkhyAtaguNe kisa kAraNase haiM ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, devoMmeM utpanna honevAle tiryaMca sAsAdana. samyagdRSTi jIvoMse tiryaMcoMmeM utpanna honevAle deva sAsAdanasamyagdRSTi jIva asaMkhyAtaguNe pAye jAte haiN| AhArakAyayogiyoMmeM pramattasaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? 1 AhArakAyajogA cauvaNaM hoMti ekasamayamhi // go. jI. 270 Page #495 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 402 ] lakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 120. AhArasarIramaNNaguNaTThANesu Natthi ci jANAvaNaGkaM pamattagaNaM kadaM / sesaM sudru sumaM / (AhAramissa kAyajogIsu pamattasaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 120 // ( ettha AiriyaparaMparAgadovaeseNa AhAramissakAyajoge sattAvIsa 27 jIvA havaMti / ) ahavA AhAramissakAyajoge jiNadiTThabhAvA saMkhejjajIvA havaMti, Na sattAvIsa, sutte saMkhejjaNiddesaNNa hANuvavattIdo missakAyajogehiMto AhArakAyajogINaM saMkhejjaguNattAdo ca / Naca dohamettha gahaNaM, ajahaNNaaNukkassasaMkhejjassa savvagahaNAdo, savvaapajjataddhAhiMto pajjattaddhANaM jahaNNANaM pi saMkhejjaguNattadaMsaNAdo / kammaiyakAyajogIsu micchA haTTI davvapamANeNa kevaDiyA, mUloghaM // 121 // cauvana haiM // 119 // pramattasaMyata guNasthAnako chor3akara dUsare guNasthAnoM meM AhArazarIra nahIM pAyA jAtA hai, isakA jJAna karAne ke liye pramattasaMyata padakA grahaNa kiyaa| zeSa kathana sugama hai. AhAra mizrakA yayogiyoM meM pramattasaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 120 // yahAM para AcArya paraMparAse Aye hue upadezAnusAra AhAramizrakAyayogameM sattAvIsa jIva hote haiM / athavA, AhAramizrakAyayogameM jinadevane jitanI saMkhyA dekhI ho utane saMkhyAta jIva hote haiM, sattAvIsa nahIM, kyoMki, sUtrameM saMkhyAta, yaha nirdeza anyathA bana nahIM sakatA hai / tathA mizrayogiyoMse AhArakAyayogI jIva saMkhyAtaguNe haiM, isase bhI pratIta hotA hai ki AhAramizrakAyayogI jIva saMkhyAta haiM, sattAvIsa nahIM / kadAcit kahA jAya ki do bhI to saMkhyAta haiM / paraMtu do yaha saMkhyA saMkhyAta hote hue bhI usakA yahAM para grahaNa nahIM kiyA hai, kyoMki, sabake dvArA ajaghanyAnutkRSTarUpa saMkhyAtakA hI grahaNa kiyA hai / athavA, sarva aparyAptakAlase jaghanya paryApta kAla bhI saMkhyAtaguNA hai, isase bhI yahI pratIta hotA hai ki AhAramizrakAyayogI sattAvIsa nahIM lenA cAhiye / kArmaNakAyayogiyoM meM midhyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? oghaprarUpaNA ke samAna haiM // 121 // 1 AhAra missAjogA sattAvIsA du ukkassaM // go. jI. 270 2 go. jI. 264-265. Page #496 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 122. ] davyamANANugame jogamaggaNApamANaparUvaNaM [ 403 do sabjIvarAsI gaMgApavAho vva niraMtaraM viggahaM kAUNuppajjadi, teNa kammaiyarAsissa mUloghaparUvaNA Na viruddhA / edassa suttassa dhuvarAsI buccade / kAyajogidhuvarAsimaMtomuhutteNa guNide kammaiyajogidhuvarAsI hodi / taM jahA - saMkhejjAvaliyamettaaMtomuhuttakAle jadi savvajIvarAsissa saMcao hodi, to tiNhaM samayANaM kettiyaM saMcayaM lAmo ti pamANeNa icchAguNidaphalamovaTTiya aMtomuhuttovaTTiyasavvajIvarAsI Agacchadi / sAsaNasammAhaTTI asaMjadasammAhaTTI davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM // 122 // jeNa palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettA tirikkhaasaMjadasammAiTTiNo viggahaM kAUNa devesuppajjamANA labbhaMti, deva-tirikkhasAsaNasammAiTTiNo palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettA tirikkha- devesu viggahaM kariya uvavajjamANA labbhaMti, teNa edesiM pamANaparUvaNA oghaparUvaNAe tullA / edesimavahArakAluppattI buccade / asajada sammAdiTThi - sAsaNasammAdiTTiveubviyamissaavahArakAle AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide kammaiyakAyajogia saMjadasammAdiTThi - sAsaNasammAdiTThiavahArakAlA bhavaMti / kudo ? viggahaM kariya cUMki sarva jIvarAzi gaMgAnadI ke pravAhake samAna niraMtara vigraha karake utpanna hotI hai, isaliye kArmaNakAya rAzi kI prarUpaNA mUlodha prarUpaNA ke samAna hotI hai, viruddha nahIM / aba isa sUtra meM kahe gaye kArmaNakAyayogiyoMke pramANakI dhruvarAzi kahate haiMkAyayogiyoMkI dhruvarAziko antarmuhUrtase guNita karane para kArmaNakAyayogiyoM kI dhruvarAzi hotI hai / usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai- saMkhyAta AvalImAtra antarmuhUrta kAlake dvArA yadi sarva jIvarAzikA saMcaya hotA hai, to tIna samaya meM kitanA saMcaya prApta hogA, isaprakAra icchArAzise phalarAziko guNita karake jo labdha Ave use pramANarAzise bhAjita karane para antarmuhUrta kAla se bhAjita sarva jIvarAzi AtI hai / sAsAdanasamyagdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi kArmaNakAyayogI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? sAmAnya prarUpaNA ke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 122 // cUMki palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa tiryaca asaMyatasamyagdRSTi jIva vigraha karake devoMmeM utpanna hote hue pAye jAte haiM / tathA palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa deva sAsAdanasamyagdRSTi jIva, aura utane hI tiryeca sAsAdanasamyagdRSTi jIva kramale tiryaca aura devoMmeM vigraha karake utpanna hote hue pAye jAte haiM, isaliye sAsAdanasamyagdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi kArmaNakAyayogiyoMkI prarUpaNA sAmAnya prarUpaNA ke tulya hai / aba inake avahArakAlakI utpattiko kahate haiM-- asaMyatasamyagdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi vaikriyikamizra avahArakAlako bhAvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para kramase kArmaNakAyayogI bhasaMyatasamyagdRSTi aura sAsAsAdanasamyagdRSTi jIvoMke avahArakAla hote haiM, kyoMki, vigraha Page #497 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 404 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM maramANarAsI devesu uvavajjamANarAsissa asaMkhejjadibhAgattAdo / sajogikevalI davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 123 // ( ettha puvvAiriovaseNa saDDI jIvA havaMti / ) kudo ? padare vIsa, logapUraNe vIsa, ravi odaramANA padare vIsa ceva bhavaMti tti / bhAgAbhAgaM vattaissAmA / savvajIvarAsiM saMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA orA - liyakAya jograasiio| sesamasaMkhejjakhaMDa kae bahukhaMDA orAliya missakAyajogarAsI hodi / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA kammaiyakAyamicchAiTThirAsI hodi / sesamaNatakhaMDe ka bahukhaMDA siddhA hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaccamosava cijo gimicchAiTTiNo hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA veucciyakAyajogi micchAiTTiNo hoMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamosavacijogimicchAiTTiNo hoMti / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA mosavacija gimicchAiTTiNa hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccavacijogimicchAiTTiNo hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaccamosamaNamicchAiTThI hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamosamaNamicchAiTThI hoMti / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA mosamaNamicchAiTTiNa hoMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamaNamicchA * karake maranevAlI rAzi devoM meM utpanna honevAlI rAzike asaMkhyAtaveM bhAgamAtra pAI jAtI hai / kArmaNakA yogI sayogikevalI jIva kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 123 // pUrva AcAryoMke upadezAnusAra sayogikevaliyoM meM kArmaNakAya yogI jIva sATha hote haiM, kyoMki, pratara samuddhAtameM vIsa, lokapUraNa samudrAtarphe vIsa aura utarate hue pratara samuddhAta meM punaH vIsa jIva hote haiM / [ 1, 2, 123. aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike saMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAgapramANa audArikakAyayogI jIvarAzi hai / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAgapramANa audArikamizrakAyayogI jIvarAzi hai / zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bhAgapramANa kArmaNakAyayogI mithyAdRSTi rAzi hai / zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAgapramANa siddha jIva haiN| zeSa eka bhAga asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhaya vacanayogI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vaikriyikakAyayogI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahubhAga ubhaya vacanayogI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSA vacanayogI midhyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satya vacanayogI midhyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhaya manoyogI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhaya manoyogI mithyAdRSTi jIva hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSA manoyogI mithyAdRSTi jIva haiM / zeSa eka bhAga saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satya manoyogI Page #498 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 123.] davvapamANANugame jogamaggaNAbhAgAbhAgaparUvaNaM (105 iTThI hoti| sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA veubbiyamissakAyajogimicchAiTTiNo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bhukhNdd| veuvviyakAyajogiasaMjadasammAidvirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaccamosavacijogiasaMjadasammAihirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamosavacijogiasaMjadasammAidvirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mosavacijogiasaMjadasammAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccavacijogiasaMjadasammAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaccamosamaNajogiasaMjadasammAiTThirAsI hodi| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamosamaNajogiasaMjadasammAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mosamaNajogiasaMjadasammAiTThirAsI hodi / sesaMmasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamaNajeogiasaMjadasammAidvirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kade bahukhaMDA veubdhiyakAyajogisammAmicchAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kade asaccamosavacijogisammAmicchAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kade bahukhaMDA saccamosavacijogisammAmicchAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mosavacijogisammAmicchAidvirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccavaci mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vaikriyikamizra. kAyayogI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vaikriyikakAyayogI asaMyatasamyagdRSTi jIva haiM / zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhaya vacanayogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhaya vacanayogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSA vacanayogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satya vavanayogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhaya manoyogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhaya manoyogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSA manoyogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satya manoyogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vaikriyikakAyayogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAga saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhaya vacanayogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhaya pacanayogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSAvacanayogI samyagmithyAzuSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta baMDa karane para Page #499 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 123. jogisammAmicchAidvirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaccamosamaNajogisammAmicchAidvirAsI hodi| sesaM saMkhenjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamosamaNajogisammAmicchAidvirAsI hodi sesaM saMkheJjakhaMDe kae bahukhaMDA mosamaNajogisammAmicchAidvirAsI hodi| sesa saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamaNajogisammAmicchAidvirAsI hodi / oghasAsaNarAsIdo oghasammAmicchAiTThirAsI saMkhejaguNo tti suttasiddho / sipahi oghasammAmicchAiTThirAsissa saMkhejadibhAgo saccamaNajegisammAmicchAidvirAsI kadhaM oghasAsaNarAsIdo saMkhejjaguNo hodi ti utte vuccade- jogaddhAguNagArAdo' sammAmicchAiTThirAsiM paDi sAsaNasammAidvirAsissa guNagAro bahugo, teNa saccamaNajogisammAmicchAidvirAsI sesassa saMkhajja. bhAgoM / taM kadhaM Navvade sutteNa viNA ? patthi suttaM vakkhANaM vA, kiMtu AiriyavayaNameva kevalamatthi ) sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA veubdhiyakAyajogisAsaNasammAidvirAsI hodi / sesa saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaccamosavacijogisAsaNasammAidvirAsI hodi / bahubhAga satyavacanayogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhaya manoyogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhayamanoyogI sasyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSAmanoyogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satyamanoyogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| ogha sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzise ogha samyagmithyAdRSTi jIvarAzi saMkhyAtaguNI hai, yaha sUtra siddha hai| aba ogha samyagmithyAdRSTi rAzike saMkhyAtaveM bhAgapramANa satyamanoyogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi ogha sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzise saMkhyAtaguNI kaise hai, Age isI viSayake pUchane para kahate haiM-yogakAla ke guNakArase samyagmithyAdRSTi jIvarAzikI apekSA sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikA guNakAra bahuta hai, isaliye satyamanoyogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi bhAgAbhAgameM mRSAmanoyogI samyagmidhyAdaSTikA pramANa Aneke anantara jo eka bhAga zeSa rahatA hai usakA saMkhyAtavAM bhAga hai| zaMkA-sUtrake vinA yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-yadyapi isa viSayameM sUtra yA vyAkhyAna nahIM pAyA jAtA hai, kiMtu AcA. poke vacana hI kevala pAye jAte haiM, jisase yaha kathana jAnA jAtA hai| satyamanoyogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzike anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vaikriyikakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta kheDa karane para bahubhAga anubhavavacanayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi 1 A pratI 'jogavAe guNa-' iti paatthH| 1 pratiSu ' saMkhemjA bhAgo' iti pAThaH / Page #500 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 123.] davapamANANugame jogamagaNAbhAgAbhAgaparUvaNaM [ 407 sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamosavacijogisAsaNasammAihirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mosavacijogisAsaNasammAidvirAsI hodi| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccavacijogisAsaNasammAidvirAsI hodi| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaca. mosamaNajogisAsaNasammAidvirAsI hodi| sesa saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamosamaNajogisAsaNasammAidvirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mosamaNajogisAsaNa. sammAiTThI hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahubhAgA saccamaNajogisAsaNasammAiTThI hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae tattha bahukhaMDA orAliyakAyajogiasaMjadasammAiTThirAsI hodi| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA orAliyakAyajogisammAmicchAidvirAsI hodi| sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA orAliyasAsaNasammAidvirAsI hodi| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA orAliyakAyajogisaMjadAsaMjadarAsI hodi| sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA asaccamosavacijogisaMjadAsaMjadarAsI hodi / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA saccamosavacijogisaMjadAsajadarAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mosavacijogisaMjadAsajadarAsI hedi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccavacijogisaMjadAsaMjadarAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaccamosamaNajogisaMjadAsaMjadarAsI hodi / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA sccmoshai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhayavacanayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSAvacanayogI sAsAdana. samyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satyavacanayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhayamanoyogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhayamanoyogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSAmanoyogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satyamanoyogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta karane para unameMse bahabhAga audArikakAyayogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga audArikakAyayogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga audArikakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga audArikakAyayogI saMyatAsaMyata jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhayavacanayogI saMyatAsaMyata jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhayavacanayogI saMyatAsaMyata jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgakesaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga muSAvacanayogI saMyatAsaMyata jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satyavacanayogI saMyatAsaMyata jIvarAzi hai |shss eka bhAgaka saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anubhayamanoyogI saMyatAsaMyata jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga ubhayamanoyogI saMyatAsaMyata jIvarAzi Page #501 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108] chakkhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 123. maNajogisaMjadAsaMjadarAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mosamaNajogisaMjadAsaMjadarAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saccamaNajogisaMjadAsaMjadarAsI hodi| (sutteNa viNA veuvviyamissakAyajogiasaMjadasammAidvirAsI tirikkhasammAmicchAidvippahuDi tIhiM vi rAsIhito asaMkhejjaguNahINo ti kadhaM Navvade ? AiriyavayaNAdo / AiriyavayaNamaNeyaMtamidi ce, hodu NAma, Nasthi majjhettha aggaho / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA veuvviyamissakAyajogiasaMjadasammAidvirAsI hodi| sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA kammaiyakAyajogiasaMjadasammAidvirAsI hodi / sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA orAliyamissakAyajogisAsaNasammAidvirAsI hodi / sesamasaMkhejakhaMDe kae yahukhaMDA veubdhiyamissakAyajogisAsaNA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA kammaiyakAyajogisAsaNa sammAidvirAsI hodi / sesaM jANiUNa NeyavyaM / / appAbahuaMtivihaM satthANAdibheeNa / satthANe payadaM / paMcamaNajogi-tiNNivacijogi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mRSAmanoyogI saMyatAsaMyata jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga satyamanoyogI saMyatAsaMyata jIvarAzi hai| zaMkA-sUtrake vinA vaikriyikamizra kAyayogI samyagmithyAdRSTi jIvarAzi tiryaca samyamithyAdRSTi jIvarAzise lekara tInoM rAziyoMse asaMkhyAtaguNI hIna hai, yaha kaise jAnA jAtA hai? samAdhAna-yaha kathana AcAryoM ke vacanase jAnA jAtA hai| zaMkA-AcAryoMke vacanomeM anekAnta hai, arthAt ve aneka prakArake pAye jAte haiM ? samAdhAna-yadi ve aneka prakArake pAye jAte haiM to pAye jAo, isameM hamArA Agraha nahIM hai| ___ satyamanoyogI saMyatAsaMyata rAzike anantara jo eka bhAga zeSa rahe usake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vaikriyikamizrakAyayogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga kArmaNakAyayogI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga audArikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vaikriyikamizrakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga kArmaNakAyayogI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai / zeSa kathana samajhakara le jAnA cAhiye / ___ svasthAna Adike bhedase alpabahutva tIna prakArakA hai| unameMse svasthAna alpabahutva prakRta hai| pAMcoM manoyogI, tIna vacanayogI, vaikriyikakAyayogI aura vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA Page #502 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 123.] davvapamANANugame jogamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [109 veubviya-veubviyamissakAyajogINaM satthANasta devagaibhaMgo / vacijogi-asaccamosavacijogINaM satthANassa pNciNdiytirikkhpjjttbhNgo| sesakAyajogAsu micchAiTThINaM satthANaM Nasthi / sAsaNasammAiTThi-sammAmicchAiDi-asaMjadasammAidvi-saMjadAsaMjadANaM satthANassa oghbhNgo| paratthANe payadaM / savvatthovA asaccamosamaNajogiNo cattAri uvsaamgaa| asaJcamosamaNajogiNo cattAri khavagA saMvejjaguNA / asaccamosamaNajogiNo sajogikevalI saMkhejjaguNA / asaccamosamaNajogiNo appamattasaMjadA sNkhejjgunnaa| asaccamosamaNajogiNo pamattasaMjadA sNkhejjgunnaa'| asaccamosamaNajogiasaMjadasammAiTThiavahArakAlo asaMvejjaguNo / asaccamosamaNajogisammAmicchAihiavahArakAlo asNkhejjgunno| asaJcamosamaNajogisAsaNasammAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / asaccamosamaNajogisaMjadAsaMjadaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva dabamasaMkhejjaguNaM / asaccamosamaNajogisAsaNasammAiTThidavyamasaMkhejjaguNaM / asaccamosamaNajogisammAmicchAiTTidavvaM saMkhejaguNaM / svasthAna alpabahutva devagatike samAna hai / vacanayogI aura anubhayavacanayogiyoMkA svasthAna alpabahutva paMcendriya tiryaMca paryAptoMke svasthAna alpabahutvake samAna hai| zeSa kAyayogiyoM meM mithyAdRSTi jIvoMke svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai| unhIMke sAsAdanasamyagdRSTi, samyagmithyAdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoMkA svasthAna alpabahutva ogha svasthAna alpabahutvake samAna hai| aba parasthAnameM alpabahutva prakRta hai| anubhaya manoyogI cAroM guNasthAnavartI upazAmaka sabase stoka haiM / anubhaya manoyogI cAra guNasthAnavartI kSapaka upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| anubhaya manoyogI sayogikevalI jIva ukta kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| bhanubhaya manoyogI apramattasaMyata jIva ukta sayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiN| anubhaya manoyogI pramatta. saMyata jIva ukta apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| anubhayamanoyogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA bhava. hArakAla ukta pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai| anubhayamanoyogI samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla ukta asaMyata avahArakAlase asaMkhyAtaMguNA hai| anubhayamanoyogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla ukta samyagmithyAdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / anubhayamanoyogI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla uttaH sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIM anubhayamanoyogI saMyatAsaMyatoMkA dravya unhIMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| anubhayamanoyogI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA dravya ukta saMyatAsaMyatoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| anubhayamanoyogI samyamithyASTiyoMkA dravya ukta sAsAdanasamyagdRSTiyoMke dravyase saMkhyAtaguNA hai / anubhayamano. 1 pratiSu ' ajogikevalI' iti paatthH| 2 pratiSu asaMkhe0 guNA' iti pAThaH / Page #503 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 410 chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 123. asaccamosamaNajogiasaMjadasammAiTThidavbamasaMkhejjaguNaM / palidovamamasaMkhejjaguNaM / asaJcamosamaNajogimicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva vikkhaMbhaI asaMkhejjaguNA / seDhI asaMkhejjaguNA / davbamasaMkhejjaguNaM / padaramasaMkhejjaguNaM / logo asaMkhejjaguNo / evaM cattArimaNa-paMcavacijogINaM paratthANappAbahugaM vattavyaM / veuvyiyakAyajogIsu savvatthovo asaMjadasammAiTThiavahArakAlo / uvari mnnjogprtthaannbhNgo| veuvyiyamissakAyajogIsu savvatthovo asNjdsmmaaiddiavhaarkaalo| sAsaNasammAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva dabamasaMkhejjaguNaM / asaMjadasammAiTidavyamasaMkhejjaguNaM / upari mnnjogiprtthaannbhgo| savvatthovA kAyajogiNo uvsaamgaa| khavagA saMvejjaguNA / evaM NeyavyaM jAva palidovamaM ti / palidovamAdo uvari micchAiTThI aNaMtaguNA / evaM orAliyakAyajogINaM pi vattavyaM / orAliyamissakAyajogIsu savvatthovA sajogikevalI / asaMjadasammAiTThI saMkhejaguNA / sAsaNasammAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva davyamasaMkhejjaguNaM / palidovamamasaMkhejjaguNaM / micchAiTI aNaMtaguNA / AhAra-AhAramissesu Natthi satthANaM paratthANaM yogI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA dravya ukta samyagmithyAdRSTiyoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| palyo. pama ukta asaMyatasamyagdRSTiyoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai| anubhayamanoyogI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla palyopamase asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkI viSkaMbhasUcI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai| jagazreNI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| unhIM anubhayamanoyogI mithyAdRSTiyoMkA dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai| jagapratara dravyapramANase asaMkhyAtaguNA hai / loka jagapratarase asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra zeSa cAra manoyogI aura pAMcoM vacanayogiyoMkA parasthAna alpabahutva kahanA cAhiye / vaikriyikakAyayogiyoM meM asaMyatasamyagdRSTiyoMkA apahArakAla sabase stoka hai| isake Upara manoyogake parasthAna alpabahutvake samAna jAnanA cAhiye / vaikriyikamizrakAyayogiyoM meM asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sabase stoka hai| sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAsaguNA hai| unhIM sAsAdanasamyagdRSTi vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA dravya apane avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| asaMyatasamyagdRSTi vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA dravya sAsAdana dravyase asaMkhyAtaguNA hai| isake Upara manoyogiyoMke parasthAna alpabahutvake samAna jAnanA caahiye| kAyayogI upazAmaka sabase stoka haiN| kAyayogI kSapaka kAyayogI upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| isIprakAra palyopamataka le jAnA caahiye| palyopamake Upara kAyayogI mithyAdRSTi jIva anantaguNe haiN| isIprakAra audArikakAyayogiyoMkA bhI kathana karanA cAhiye / audArikamizrakAyayogiyoMmeM sayogikevalI jIva sabase stoka haiN| asaMyatasamyagdRSTi jIva sayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiN| sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMyata samyagdRSTiyoMse asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya apane avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| palyopama sAsAdanasamyagdRSTi audArikamizrakAyayogiyoMse asaMkhyAtaguNA hai| audArikamizrakAyayogI mithyAdRSTi jIva palyopamase Page #504 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 123. ] GoamANAgame jogamaggaNAappA bahugaparUvaNe [ 411 vA / kammaiyakAyajogIsu savvatthovA sajogiNo / asaMjadasammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasammAiaivahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / asajada sammAidvidavvamasaMkhejjaguNaM / palidovamamasaMkhejjaguNaM / kammaiyakAyajogimicchAanaMtaguNA / ( savvaparatthANe payadaM / savvatthovA AhAramissakAyajogijIvA / AhArakAyajogijIvA saMkhejjaguNA | appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamatta saMjadA saMkhejjaguNA / sabve simasaMjadasammAdiTThINaM avahArakAlo asaMkhejjaguNo / evaM yavvaM jAva palidovamaM ti / kimevaM jANijade ? ucciyamissa - orAliya missa-kammaiyakA yajogIsu sAsaNasammAiDi - asaMjadasammAidvirAsINaM mAhaM Na jANijjaditi / putraM kimidaM parUvidaM ? Na, AiriyANaM tassa abhippAyaMtaradarisaNaTTattAdo ) palidovamAdo uvari vacijogiavahArakAlo asaMkhejjaguNo | asaccamosavacijogiavahAra kAlo visesAhio / veubviya kAyajogi anantaguNe haiN| AhArakakAyayoga aura AhAraka mizrakAyayogameM svasthAna athavA parasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai / kArmaNakAyayogiyoM meM sayogikevalI jIva sabase stoka hai~ / asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sayogiyoM ke pramANase asaMkhyAtaguNA hai / sAsAdanasamyagdaSTiyoMkA avahArakAla asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya apane avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / asaMyatasamyagdRSTiyoMkA dravya sAsAdana dravyase asaMkhyAtaguNA hai / palyopama asaMyatasamyagdRSTiyoM ke dravyase asaMkhyAtaguNA hai / kArmaNakAya yogI mithyAdRSTiyoM kA dravya palyopamase anantaguNA hai / / aba sarva parasthAnameM alpabahutva prakRta hai / AhAramizrakAyayogI jIva sabase stoka hai| AhArakAyayogI jIva AhAra mizra jIvoMse saMkhyAtaguNe haiM / apramattasaMyata jIva AhArakAyayegiyAsa saMkhyAtaguNe haiM / pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoM se saMkhyAtaguNe haiN| sabhIkA asaMyata' samyagdRSTi avahArakAla pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / zaMkA- aisA kisaliye samajheM ? samAdhAna - vaikriyikamizra, audArikamizra aura kArmaNakAyayogiyoM meM sAsAdana. samyagdRSTi aura asaMyatasamyagdRSTi rAziyoMkA mAhAtmya arthAt paraspara alpabahutva nahIM jAnA jAtA hai, isaliye aisA samajhanA cAhiye / zaMkA - to phira inake alpabahutvakA pahale prarUpaNa kisaliye kiyA hai ? samAdhAna -- nahIM, kyoMki, ghAM dUsare AcAryoMkA abhiprAyAntara dikhalAnA unake alpabahutva ke kathanakA prayojana thA / popamake Upara vacanayogiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / anubhayavacanayogikA avahArakAla vacanayogiyoMke avahArakAlase vizeSa adhika hai| vaikriyikakAyayogiyoMkA Page #505 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 123. avahArakAlo saMkhejjaguNo / evaM saccamosava cijogi-mosavacijogi-saccavacijogimaNajogINa avahArakAlA' saMkhejjaguNA / asaccamo samaNajogINaM avahArakAlo visesAhio / saccamosamaNajogiavahArakAlA saMkhejjaguNo / evaM mosamaNajogi saccamaNajogi veubviyamissakAyajogINaM avahArakAlA saMkhejjaguNA / tasseva vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / saccamaNajogivikkhaMbhasUI saMkhejjaguNA / evaM mosamaNajogi- saccamo samaNajogi-asaccamosamaNajogINaM / tado maNajogivikkhaMbhasUI visesAhiyA / saccavacijogivikkhaMbhasUI saMkhejjaguNA / evaM mosavacijogi - ( saccamo savacijogi ) - veucviyakAyajogi. asaccamosavacijogivikkhaMbhasUcIo saMkhejjaguNAo / vacijogivikkhaMbhasUI visesAhiyA / seDhI asaMkhejjaguNA / tado veuvviya missa kAyajogi micchAiTThidavyamasaMkhejaguNaM / saccamaNajogidavvaM saMkhejjaguNaM / evaM mosamaNajogi- sacca mosamaNajogi- asaccamosamaNajogidavvANi jahAkameNa saMkhejjaguNANi / maNajogidavvaM visesAhiyaM / saccavacijogidavvaM avahArakAla anubhayavacanayogiyoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / isIprakAra ubhayavacanayogI, mRSAvacanayogI aura satyavacanayogI jIvoMkA avahArakAla uttarottara saMkhyAtaguNA hai / anubhayamanoyogiyoMkA aghahArakAla satyavacanayogiyoMke avahArakAlase vizeSa adhika hai / ubhayamanoyogiyoMkA avahArakAla anubhayamanoyogiyoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / isIprakAra asatyamanoyogI, satyamanoyogI aura vaikriyikamizrakAyayogiyoMkA avahArakAla uttarottara saMkhyAtaguNA hai / unhIMkI arthAt vaikriyikamizrakAyayogiyoMkI viSkaMbhasUcI unhIM ke avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai / satyamanoyogiyoMkI viSkaMbhasUcI vaikriyikamizrakAyayogi yoMkI viSkaMbhasUcIse saMkhyAtaguNI hai / isIprakAra mRSAmanoyogI, ubhayamanoyogI aura anubhayamanoyogiyoMkI viSkaMbhasUcI bhI samajhanA cAhiye / anubhayamanoyogiyoMkI viSkaMbhasUcI se mano. yogiyoM kI viSkaMbhasUcI vizeSa adhika hai / satyavacanayogiyoMkI viSkaMbhasUcI manoyogiyoM kI viSkaMbhasUcI se saMkhyAtaguNI hai / isIprakAra mRSAvacanayogI, ubhayavacanayogI, vaikriyikakAyayogI aura anubhavacanayogiyoMkI viSkaMbhasUcIyAM bhI uttarottara saMkhyAtaguNI haiM / vacanayogiyoMkI viSkaMbhasUcI anubhayavacanayogiyoMkI viSkaMbhasUcIse vizeSa adhika hai / jagazreNI vacanayogiyoMkI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai / jagazreNIse vaikriyika mizrakAya yogiyoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai / satyamanoyogiyoMkA dravya vaikriyikamizrakAyayogiyoM ke dravya se saMkhyAtaguNA hai / isIprakAra mRSAmanoyogI, ubhayamanoyogI, anubhayamanoyogiyoMkA dravya yathAkramale saMkhyAtaguNA hai | manoyogiyoM kA dravya anubhaya manoyogiyoM ke dravyase vizeSa adhika hai / satyavacanayogiyoMkA 1 pratiSu ' avahArakAlameteNa ' iti pAThaH / Page #506 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 1.4. ] davyamANAgame vedamaggaNApamANaparUvaNaM [ 413 saMkhejjaguNaM / evaM mosavacijogi saccamosava cijogi veucciyakAya jogi-asaccamosavacijogidavvANi jahAkameNa saMkhejjaguNANi / tado vacijogidavtraM visesAhiyaM / padaramasaMkhejaguNaM / logo asaMkhejjaguNo / tado ajoiNo agaMtaguNA / kammaiyakAyajogiNo anaMtaguNA / orAliyamassakAyajogiNo asaMkhejjaguNA / orAliyakAyajogiNo micchAiTThI saMkhejjaguNA | evaM jogamaggaNA samattA / veda vANa itthavedasu micchAraTThI davvapamANeNa kevaDiyA, devIhi sAdireyaM // 124 // 1 devagamagaNA devaNaM pamANamettiyaM hodi tti suttamhi Na vRttaM, to kadhaM jANide itthavedarAsI devIhiMto sAdirego idi ? jadi vi ettha Na butto to vi 'IsANakappavAsiyadevANamuvari tamhi ceva devIo saMkhejjaguNAo / tado sohammakappavAsiyadevA saMkhejjaguNA / tahi caiva devIo saMkhejjaguNAo / paDhamAe puDhavIe NeraDyA asaMkheja dravya manoyogiyoMke dravyase saMkhyAtaguNA hai / isIprakAra mRSAvacanayogI, ubhayavacanayogI, vaikikAyayogI aura anubhaya vacanayogiyoMkA dravya yathAkramase saMkhyAtaguNA hai / anubhaya vacanayogiyoMke dravyase vacanayogiyoMkA dravya vizeSa adhika hai / jagapratara vacanayogiyoMke dravya se asaMkhyAtaguNA hai / loka jagapratarase asaMkhyAtaguNA haiM / lokale ayogI jIva anantaguNe haiN| ayogiyoMse kArmaNakAya yogI jIva anantaguNe haiM / kArmaNakAyayogiyoMse audArikamizrakAyayogI jIva asaMkhyAtaguNe haiM / audArikAmizrakAyayogiyoMse audArikakAyayogI mithyAdRSTi jIva saMkhyAtaguNe isa prakAra yogamArgaNA samApta huI / vedamArgaNAke anuvAda se strIvediyoM meM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? deviyoMse kucha adhika haiM / / 124 // zaMkA - devagati mArgaNA meM deviyoMkA pramANa itanA hai, yaha sUtra meM nahIM kahA hai, ataeva yaha kaise jAnA jAtA hai ki strIvedarAzi deviyoMse sAdhika hotI hai-? samAdhAna - yadyapi yahAM jIvaTTaNameM yaha bAta nahIM kahI hai to bhI 'Upara IzAnakalpavAsI devoMke vahIM para deviyAM unase saMkhyAtaguNI haiN| unase saudharma kalpavAsI deva saMkhyAtaguNe haiM aura vahIM para deviyAM devoMse saMkhyAtaguNI haiN| pahalI pRthivImeM nArakI jIva saudharma kalpakI deviyoMse asaMkhyAtaguNe haiM / bhavanavAsI deva nArakiyoMse 1 vedAnuvAdena strIvedAH X X mithyAdRSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH pratarAsaMkhyeya bhAgamitAH / sa. si. 1, 8. devI sAhiyA itthI / go. jI. 279. Page #507 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 125. gunnaa| bhavaNavAsiyadevA asaMkhejjaguNA / devIo sNkhejjgunnaao| paMciMdiyatirikkhajoNiNIo sNkhejjgunnaao| vANaveMtaradevA saMkhejjaguNA / devIo saMkhejjaguNAo / joisiyadevA saMkhejjaguNA / devIo saMkhejjaguNAo tidamhAdo khuddAbaMdhasuttAdo jANijade jahA devANaM saMkhejjA bhAgA devIo hoMti titirikkhajoNiNIo devINaM saMkhejadibhAgo / tAo devIsu pakkhitte itthivedarAsI hodi tti kaTTa devIhi sAdireyamidi tAsiM pamANaM sutte vuttaM / tAsimavahArakAluppattiM vattaissAmo / devaavahArakAlamhi vattIsarUvehi bhAge hiMde laddhaM tamhi ceva pakkhiviya tirikkha-maNusittheivadAgamaNimittaM tatto ekkassa padaraMgulassa saMkhejadibhAe avaNide itthivedaavahArakAlassa bhAgahAro hodi / (khattIsaruvANi devaavahArakAlassa bhAgahAro hati ti kadhaM Nayade ? tehiMto devIo vattIsaguNA havaMti tti AiriyaparaMparAgayuvadesAdo nnvvde| edeNa avahArakAleNa jagapadare bhAge hide itthivedarAsI hodi|) sAsaNasammAiTippahuDi jAva saMjadAsajadA ti oghaM // 125 // asaMkhyAtaguNe haiN| tathA yahIM para deviyAM devoMse saMkhyAtaguNI hai| paMcendriya tiryaMca yonimatI jIpa bhavanavAsI devoMse saMkhyAtaguNe haiN| vANabyantara deva paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMse saMkhyAtaguNe haiN| tathA vahIM para deviyAM devoMse saMkhyAtaguNI haiN| jyotiSI deva vANavyantara deviyoMse saMkhyAtaguNe haiN| tathA vahIM para deviyAM devoMse saMkhyAtaguNI haiN| isa vahAbandhaka sUtrase yaha jAnA jAtA hai ki devoMke saMkhyAta bahubhAga deviyAM hotI hai / tathA tiryaMca yonimatI jIva deviyoMke saMkhyAtaveM bhAga hote haiN| ataeva ina tiryaMca yonimatiyoM ke pramANako deviyoMke pramANameM milA dene para strIveda jIvarAzi hotI hai, aisA samajhakara deviyoMse kucha adhika isaprakAra strIvedI jIvoMkA pramANa sUtrameM khaa| aba strIvediyoMke avahArakAlakI utpattiko batalAte haiM- devoMke avahArakAlako battIsase bhAjita karake jo labdha Ave use usI deva avahArakAlameM milA kara jo yoga ho usameMse, tiryaMca aura manuSya strIvedI jIvoMkA pramANa lAneke liye, eka pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgake nikAla lene para strIvedI jIvoMkA avahArakAla hotA hai| zaMkA-deSa aghahArakAlakA bhAgahAra battIsa hotA hai, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna-devoMse deviyAM battIsaguNI haiM, isaprakAra bhAcArya-paraMparAse Aye hue upadezase yaha jAnA jAtA hai| yonimatiyoMke isa pUrvokta avahArakAlase jagapratarake bhAjita karane para strIveda mIvarAzi hotI hai| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNa1sIvedAHxx sAsAdanasamyagdRSTayAvayaH saMyatAsaMyatAntA sAmAgyoktasaMkhyAH / sa. si. 1,8. Page #508 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 126. ] davyamANAgame vedamaggaNApamANaparUvaNaM [ 415 jeNede caduguNaTTANiNo' jIvA palidovamassa asaMkhejjadibhAgamettA teNedesiM parUvaNA oghaM hodi / oghapamANAdo UNaitthivedaguNapaDivaNNANaM kathamoghattaM juJjade ? Na, oma oghamidi uvayAreNa tisse aughattasiddhIdo | oghaasaMjadasamma iDiavahArakAlamAvaliyA asaMkhejadibhAeNa guNide itthivedaasaM jadasamma iDiavahArakAlo hodi / kudo ? kArisaggamANaitthavedeNa dajjhatahiyayANamitthINaM saNidANANaM paraM sammattapariNAmAsaMbhavAdo | tahi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide sammAmicchAiTThiavahAra kAlo hodi / tahi saMkhejjarUvehi guNide sAsaNasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAra asaMkhejjadibhAeNa guNide saMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / edehi avahArakAle hi palidovame bhAge hide saga-sagarAsIo bhavaMti / pamatta saMjada pahuDi jAva aNiyaTTibAdara sAMpa iyapaviTTha uvasamA khavA davvapamANeNa kevaDiyA saMkhejjA // 126 // ) " sthAna meM strIvedI jIva oghaprarUpaNA ke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM / / 125 / / cUMki ye cAra guNasthAnavartI jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM, isaliye inakI prarUpaNA oghaprarUpaNA ke samAna hotI hai / zaMkA- guNasthAnapratipanna oghaprarUpaNA se nyUna guNasthAnapratipanna strISediyoMke pramAko opanA kaise bana sakatA hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, oghake samAnako bhI ogha kahA jAtA hai, isaliye upacAra se strIvediyoMkI saMkhyAko oghatva siddha ho jAtA hai / ogha asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai, kyoMki, upalekI anike samAna strIvedase jinakA hRdaya jala rahA hai aura jo kAmAbhilASa sahita haiM, aisI striyoMke pracuratA se samyakcapariNAma saMbhava nahIM hai / arthAt strIvedake sAtha pracura samyagdRSTi jIva nahIM hote haiM / usa strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoM ke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgale guNita karane para strIvedI samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / stravedI samyagmithyAdRSTiyoM ke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para strIvedI sAsAdanasamyadRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / strIvedI sAsAdanasamyagdRSTiyoM ke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para strIvedI saMyatAsaMyatAkA avahArakAla hotA hai / ina avahAra kAloMse palyopamake bhAjita karane para apanI apanI rAziyoMkA pramANa AtA hai / pramattasaMyata guNasthAna se lekara anivRttivAdarasAMparAyapraviSTa upazamaka aura 1 pratiSu ' caduguNaTThANANi ' iti pAThaH / 2 pratiSu 'saNidhANANaM ' iti pAThaH / 3 pramacasaMyatAdayo'nivRttivAdazantA: saMkhyeyAH / sa. si. 1, 8. Page #509 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 416 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 127. ( pattANaM ogharAsiM saMkhejjakhaMDe kae eyakhaMDa mitthavedapamattAdao bhavaMti / itthaveda uvasAmagA dasa 10, khavagA vIsa 20 / purisavedasu micchAiTTI davvapamANeNa kevaDiyA, devehi sAdireyaM // 127 // 1 devaloe devINaM saMkhejjadibhAgamettA devA bhavaMti / paMciMdiyatirikkhajoNiNINaM saMkhejjadibhAgamettA tirikkhesu purisavedA bhavati / tesu devesu pakkhitesu devehi sAdireyaM purisavedasipamANaM hodi / ettha avahArakAluSpattiM vattaislAmo ) devaavahArakAlaM tettIsarUvehi guNiya tat ekkapadaraMgulaM ghetUNa saMkhejakhaMDa kAUNa tatthegakhaMDamavaNiya bahukhaMDe tattheva pakkhite purisavedamicchAiTThiavahArakAlo hodi / edeNa jagapadare bhAge hide purisavedamicchAiTTirAsI hodi / ( sAsaNasammAdvipahuDa jAva aNiyaTTibAdarasAM parAiyapaviTTha uvasamA khavA davvapamANeNa kevADiyA, oghaM // 128 // 126 // kSapaka guNasthAnataka jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // pramattasaMyata Adi guNasthAnasaMbandhI ogharAziko saMkhyAtase khaMDita karane para eka khaMDapramANa strIvedI pramattasaMyata Adi guNasthAnavartI jIva hote haiN| strIvedI upazAmaka daza aura kSapaka vIsa haiM / puruSa vediyoM meM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? devoMse kucha adhika haiM / / 127 // devaloka meM deviyoM ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra deva haiN| paMcendriya tiryaMca yonimatiyoM ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra tiryacoM meM puruSavedI jIva haiM / ina puruSavedI tiryaMcoMke pramANako devoM meM prakSipta kara dene para devoMse kucha adhika puruSaveda jIvarAzikA pramANa hotA hai / aba yahAM ukta jIvoMke avahArakAlakI utpattiko batalAte haiM- devoMke avahArakAlako tetIsa se guNita karake jo labdha Ave usameMse eka pratarAMgulako grahaNa karake aura usake saMkhyAta khaMDa karake unameM se eka khaMDako ghaTAkara bahubhAga usI pUrvokta rAzimeM milA dene para puruSavedI mithyAdRSTi avahArakAla hotA hai / isa avahArakAlase jagapratara ke bhAjita karane para puruSavedI mithyAdRSTi rAzi hotI hai / sAsAdana samyagdRSTi guNasthAna se lekara anivRtti bAdarasAMparAyapraviSTa upazamaka 1 vedAnuvAdena XX puMvedAzca mithyAdRSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH pratarAsaMkhyeyabhAgaprAmetAH / sa. si. 1, 8. devahiM sAdireyA purisA / go. jI. 279. Page #510 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12, 129.] davvapamANANugame vedamaggaNApamANapakhvaNaM [117 isthiveda-NaqsayavedarAsiparihINo ogharAsI purisavedassa bhavadi / kadhaM tassa oghattaM jujjade ? Na esa doso, oghamiva oghamidi tassa oghttsiddhiido|| ettha avahArakAlo vuccade / oghaasaMjadasammAiTThiavahArakAlaM AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte purisavedaasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide sammAmicchAiTiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejasvehi guNide sAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide saMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / oghapamattAdisu appaNo saMkhejabhAgabhUdaisthi-NaqsayavedarAsipamANamavaNide purisavedapamattAdao bhavaMti / __Naqsayavedesu micchAiTippahuDi jAva saMjadAsajadA ti oghaM // 129 // aura kSapaka jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? oghaprarUpaNAke samAna haiM // 128 // ogharAzimeMse strIvedI aura napuMsakavedI rAziko kama kara dene para jo labdha rahe utanA puruSavediyoMkA pramANa hai| zaMkA- isa sAsAdanasamyagdRSTi Adi puruSavedIrAziko oghapanA kaise bana sakatA hai? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, oghake samAnako bhI ogha kahate haiM, isaliye usa sAsAdanasamyagdRSTi Adi puruSavedIrAzike oghapanA siddha ho jAtA hai| aba puruSavediyoMke aghahArakAlako kahate haiM- ogha asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI ogha asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAla meM milA dene para puruSavedI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para puruSavedI samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para puruSavedI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para puruSavedI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| ogha pramattasaMyata Adi rAziyoMmeMse unhIMke saMkhyAtaveM bhAgabhUta strIvedI aura napuMsakavedI rAzike pramANako ghaTA dene para puruSavedI pramatasaMyata Adi jIva hote haiN| napuMsakavediyoMmeM mithyAdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 129 // 1napuMsakavedA mithyaadRssttyo'nntaanntaaH|xx napuMsakavedAzca sAsAdanasamyagdRSTayAdayaH saMyatAsaMyatAntAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1,8. tehiM vihINa savado rAsI saMDhANaM parimANaM // go. jI. 271. Page #511 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118] chakkhaDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 130. gaqsayavedamicchAiTThiNo aNaMtattaNeNa oghamicchAiTThIhi samANA / sAsaNAdao palidovamassa asaMkhejadibhAgattaNeNa oghaguNapaDivaNNehi samANA tti oghattamedesiM junyjde| ettha avahArakAluppattI vuccade / taM jahaH- itthi-purisavedasaguNapaDivaNNe avagadavedajIve ca NavusayavedamicchAiTThirAsibhajidamedesiM vaggaM ca savvajIvarAsissuvari pakkhitte dhuvarAsI hodi / edeNa savvajIvarAsissuvarimavagge bhAge hide NaqsayavedamicchAidvirAsI hodi / itthivedaasaMjadasammAiTTiavahArakAlaM AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNide NaqsayavedaasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide sammAmicchAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide sAsaNasammAiDiavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide saMjadAsaMjadaavahArakAlo heodi / (pamattasaMjadappahuDi jAva aNiyaTTibAdarasAMparAiyapaviTTha uvasamA khavA davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 130 // napuMsakavedI mithyAdRSTi jIva anantatvakI apekSA oghamithyAdRSTiyoMke samAna haiM aura napuMsakavedI sAsAdanasamyagdRSTi Adi jIva palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgatvakI apekSA ogha guNasthAnapratipannoMke samAna haiM, isaliye napuMsakavedI ina rAziyoMke oghapanA bana jAtA hai| aba ina napuMsakavediyoMke avahArakAlakI utpattiko kahate haiN| vaha isaprakAra hai-guNasthAnapratipanna strIvedI aura puruSavedI jIva rAziko tathA apagatavedI jIvarAziko tathA napuMsakavedI mithyAdRSTi rAzise bhAjita inhIM strIvedI, puruSavedI aura apagatavedI rAzike vargako sarva jIvarAzimeM milA dene para napuMsakavedI mithyAdRSTiyoMkI dhruvarAzi hotI hai / isase sarva jIvarAzike uparima vargake bhAjita karane para napuMsakavedI mithyAdRSTi jIvarAzi hotI hai| strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahAra kAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para napuMsakavedI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise ApalIke asaMkhyAtaveM gaNita karane para napaMsakaveThI samyagmiyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase gaNita karane para napaMsakavedI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para napuMsakavedI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| pramattasaMyata guNasthAnase lekara anivRttibAdarasAMparAyikapraviSTa upazAmaka aura kSapaka guNasthAnataka jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 130 // 1 pramattasaMyatAdayo'nivRttinAdarAntAH saMkhyayAH / sa. si. 1,8. Page #512 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 131.] davpamANANugame vedamaggaNApamANaparUvaNe [419 itthivedapamattAdirAsissa saMkhejjadibhAgameto NavusayavedapamattAdirAsI hodi / kudo ? iTTapAgaggisamANeNa NaqsayavedodayeNa saNidANeNa pauraM sammatta-saMjamAdINamuklaMbhAbhAvAdo / oghapamANaM Na pAveMti. tti jANAvaNaTuM sutte saMkhejjaNiddeso ko| NaqsayavedauvasAmagA paMca 5, khavagA dasa 10 / itthiveda-Navusa yavede pamattA apamattA ca ettiyA ceva hati tti saMpahi uvaeso Natthi / apagadavedaesu tiNhaM uvasAmagA kevaDiyA, paveseNa eko vA do vA tiNNi vA, ukasseNa cauvaNNaM // 131 // ettha purado bhaNNamANaavagadavedajIvasaMcayapaduppAyaNasutteNeva pajjattaM kimaNeNaM avagadavedapavesaparUvaNAsutteNetti ?Na esa doso, uvasamaseDhipavesaNatullo avagayavedapajjAyapaveso tti jANAvaNaphalattAdo / tihamidi NedaM chaTThIbahuvayaNaM kiMtu paDhamAbahuvayaNamidi ghettavyaM, chaTThavihattiuppattiNimittAbhAvAdo / kadhamuvasaMtakasAyassa uvasAmagavavaeso ? Na, strIvedI pramattasaMyata Adi rAzike saMkhyAtaveM bhAgamAtra napuMsakavedI pramattasaMyata Adi jIvarAzi hotI hai, kyoMki, iSTapAkakI agnike samAna napuMsaka vedake udayase atikAmAbhilASase yukta honeke kAraNa pracuratAse samyaktva aura saMyamAdi pariNAmoMkA upalaMbha nahIM pAyA jAtA hai| pramattasaMyata Adi napuMsakavedI jIvarAzi oghapramANako nahIM prApta hotI hai, isakA jJAna karAneke liye sUtrameM saMkhyAta padakA nirdeza kiyA hai| napuMsakavedI upazAmaka pAMca aura kSapaka daza hote haiN| strIvedI aura napuMsakavedI pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIva itane hI hote haiM, isaprakAra isa samaya upadeza nahIM pAyA jAtA hai| apagatavediyoM meM tIna guNasthAnavartI upazAmaka jIva kitane haiM ? pravezase eka, do yA tIna, aura utkRSTarUpase cauvana haiM // 131 / / zaMkA-yahAM Age kahA jAnevAlA apagatavedI jIvoMke saMcayakA prarUpaka sUtra hI paryApta hai, phira apagatavedI jIvoM ke pravezake prarUpaNa karanevAle isa sUtrakA kyA prayojana hai? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, upazamazreNImeM praveza karaneke samAna hI apagataveda paryAya meM praveza hotA hai, isa bAtakA jJAna karAnA isa sUtrakA phala hai| sUtrameM AyA huA 'tiNhaM' pada SaSThI vibhaktikA bahuvacana nahIM hai, kintu prathamA vibhaktikA bahuvacana hai, yahAM aisA artha lenA cAhiye, kyoMki, yahAM para SaSThI vibhaktikI utpattikA koI nimitta nahIM pAyA jAtA hai| 1 pratiSu saviNadhANeNa' iti pAThaH / 2 pratiSu 'usamAgeNa ti pAThaH / 3 apagatavedA anivRttibAdarAdayo'yogakevalyatA sAnAmyoktAMkhyA: / sa. si. 1,.. Page #513 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 420 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 132 davtrayiNayaM paDucca uvasaMtakasAyassa vi uvasAmagavavaesa paDi virohAbhAvAda / ettha pavesavidhI uvasamaseDhipavesaNeNa tullA / edeNa khavagaavagadavedapaveso vi khavagaDha - paveseNa tullo tti jANAvidaM / kudo ? khavagaavagadavedapavesaM paDi pudha suttAraM bhAbhAvAdo / addhaM pahuca saMkhejjA // 132 // ettha saMkhejjA ttiNa bhaNiya oghamidi vattavyaM ? Na, avalaMbiyapajjayattAdo / se sugamaM / tiNi khavA ajogikevalI oghaM // 133 // oghAdo edesiM pamANaM paDi visesAbhAvA oghataM jujjade / zaMkA-upazAntakaSAya jIvako upazAmaka saMjJA kaise prApta ho sakatI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, dravyArthika nayakI apekSA upazAntakaSAya jIvake bhI upazAmaka isa saMjJA ke prati koI virodha nahIM AtA hai / yahAM apagatavedasthAna meM pravezavidhi upazamazreNIsaMbandhI pravezavidhike samAna hai / isI kathanase kSapaka apagatavediyoM kA praveza bhI kSapakazreNIsaMbandhI pravezake samAna hai, isakA jJAna karA diyA, kyoMki, kSapaka apagatavediyoM ke pravezake prati pRthakrUpase sUtrakA AraMbha nahIM pAyA jAtA hai / vizeSArtha -- jisaprakAra upazamazreNI ke pratyeka guNasthAna meM sAmAnyase jaghanya eka aura utkRSTa cauvana jIva praveza karate haiM, aura vizeSarUpa se pahale Adi samaya meM eka jIvase lekara solaha Adi jIvataka praveza karate haiM; tathA kSapakazreNI meM sAmAnyase jadhanya eka aura utkRSTa ekasau ATha jIva praveza karate haiM, aura vizeSarUpase pahale Adi samayameM eka jIvase lekara battIsa Adi jIva praveza karate haiM; vahI niyama yahAM apagatavediyoMke liye bhI pravezakI apekSA samajhanA cAhiye / kAlakI apekSA apagatavedI upazAmaka saMkhyAta haiM / / 132 / / zaMkA- - isa sUtra meM ' saMkhyAta haiM ' isaprakAra na kahakara ' oghaprarUpaNAke samAna hai ' aisA kahanA cAhiye ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, yahAM paryAyArthika nayakA avalambana liyA hai / zeSa kathana sugama hai / apagatavediyoM meM tIna guNasthAnavartI kSapaka aura ayogikevalI jIva oghaprarUpaNA ke samAna haiM // 133 // ogha se ina tIna guNasthAnavartI kSapaka aura ayogikevaliyoM ke pramANake prati koI vizeSatA nahIM hai, isaliye oghapanA bana jAtA hai / Page #514 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 134.] davvapamANANugame vedamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [421 sajogikevalI oghaM // 134 // gadatthamedaM suttaM / (bhAgAbhAgaM vattaissAmo ) sadhajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA NaqsayavedamicchAiTTiNo bhavaMti / sesamaNatakhaMDe kae bahukhaMDA avagadavedA havaMti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA itthivedamicchAiTThiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA purisavedamicchAiTTiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA savvesimasaMjadasammAiTThiNo hoti / sesamoghaM / ___ appAbahugaM tivihaM satthANAdibheeNa / satthANe pydN| itthiveda-purisavedANaM satthANaM devamicchAiTThINaM bhaMgo / sAsaNAdi jAva saMjadAsaMjadANaM satthANamoghaM / NaqsayavedamicchAidvisatthANaM Natthi / sAsaNAdINaM satthANamoghaM / paratthANe pyNd| savvatthovA itthiveduvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / asaMjadasammAiDiavahArakAlo asNkhejjgunno| sammAmicchAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| sAsaNasammAiTThiavahArakAlo apagatavediyoMmeM sayogikevalI jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 134 // isa sUtrakA artha bhI vahI hai jaisA Upara kaha Aye haiN| bhava bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para bahubhAga napuMsakavedI mithyAdRSTi jIva haiM / zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga apagatavedI jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga strIvedI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahabhAga paruSavedI mithyAdRSTi jIva hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga sarva asaMyatasamyagdRSTi jIva hai| zeSa kathana bhoghaprarUpaNAke samAna hai| svasthAna Adikake bhedase alpabahutva tIna prakArakA hai| unameMse svasthAnameM alpabahutva prakRta hai| strIvedI aura puruSavedI jIvoMkA svasthAna alpabahutva deva mithyASTiyoMke svasthAna alpabahutyake samAna hai / sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyatataka svasthAna alpabahutya ogha svasthAna alpabahutvake samAna hai / napuMsakavedI mithyAdRSTi jIvoMkA svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai, sAsAdanasamyagdRSTi Adi napuMsakavediyoMkA svasthAna alpabahusva modha svasthAnake samAna hai| aba parasthAnameM azabahutva prakRta hai-strIvedI upazamaka sabase stoka haiM / strIvedI kSapaka jIya strIvedI upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiM / strIvedI aprattasaMyata jIva strIvedI kSapakose saMkhyAtaguNe haiM / strIvedI pramattasaMyata jIva strIvedI apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla strIvedI pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai| strIdhedI samyagmidhyAdRSTiyoMkA avahArakAla strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoMke bhavahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| stravidI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla strIvedI Page #515 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 422] ___ chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 134. saMkhejjaguNo / saMjadAsaMjadaavahArakAlo asNkhejjgunno| tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evaM paDilomeNa NeyavyaM jAva asaMjadasammAiTThidavvaM tti / tado palidovamamasaMkhejjaguNaM / tado itthivedamicchAidviavahArakAlo asaMkhejjaguNo / vikkhaMbhamaI asaMkhejjaguNA / seDhI asNkhejjgunnaa| davyamasaMkhejjaguNaM / padaramasaMkhejjaguNaM / logo asNkhejjgunno| evaM parisavedassa vi vattavyaM / evaM ceva Naqsayavedassa / Navari palidovamAdo uvari micchAiTThI aMNataguNA tti vattavyaM / savyaparatthANe pyd| savvatthovA Na_sayaveduvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / itthivevasAmagA tattiyA ceva / tesiM khavagA saMkhejjaguNA / purisaveduvasAmagA saMkhejaguNA / tesiM khavagA saMkhejjaguNA / NavUmayavede appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / tamhi ceva pamatta. saMjadA saMkhejjaguNA / itthivede appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / tamhi ceva pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / sajogikevalI saMkhejjaguNA / purisavedaappamattasaMjadA saMkhejjaguNA / tamhi samyagmidhyAdRSTiyoM ke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| strIvedI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla strIvedI sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIM saMyatAsaMyatoMkA dravya apane avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isaprakAra pratilomarUpase strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoMke dravya Ane taka le jAnA caahiye| strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoM ke dravyase palyopama asaMkhyAtaguNA hai| palyopamase strIvedI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| strIvedI mithyASTi avahArakAlase strIvediyoMkI viSkaMbhasUcI asaMkhyAtaguNI hai| strIvediyoMkI viSkaMbhasUcIse jagazreNI asaMkhyAtaguNI hai| jagazreNIse strIvediyoMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai| dravyase jagapratara asaMkhyAtagaNA hai| jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra puruSavedakA bhI parasthAna alpabahutva kahanA caahiye| tathA isIprakAra napuMsakavedakA bhii| paraMtu itanI vizeSatA hai ki napuMsakavediyoMkA kahate samaya palyopamake Upara mithyAdRSTi anantaguNe haiM, yaha kahanA caahiye| aba sarva parasthAnameM asyabahutya prakRta hai-napuMsakavedI upazAmaka jIva sabase stoka haiN| napuMsakavedI kSapaka jIva saMkhyAtaguNe haiN| strIvedI upazAmaka jIva napuMsakavedI kSapakoMkA jitanA pramANa hai utane hI haiM / strIvedI kSapaka jIva strIvedI upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| puruSavedI upazAmaka jIva strIvedI kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| puruSavedI kSapaka jIva puruSavedI upazamakoMse saMkhyAtaguNe haiN| napuMsakavedameM apramattasaMyata jIva puruSavedI kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| napuMsakavedameM hI pramattasaMyata jIva napuMsakavedI apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| strIvedI apramattasaMyata jIva napuMsakavedI pramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / strIvedameM hI pramattasaMyata jIva strIvedI apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| sayogikevalI jIva strIvedI pramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| puruSadhedI apramattasaMyata nIva sayogikevaliyoMse saMkhyAta. Page #516 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 134.] davapamANANugame vedamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [126 ceva pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / purisavedaasaMjadasammAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sammAmicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasammAiDiavahArakAlo saMkhejaguNo / saMjadAsajadaavahArakAlo asaMkhejaguNo / itthivedaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| sammAmicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasammAiTiavahArakAlo saMkhejaguNo / saMjadAsaMjadaavahArakAlo asaMkhejaguNo / NaqsayavedaasaMjadasammAiTiavahArakAlo asaMkhejaguNo / sammAmicchAidviavahArakAlo asNkhejjgunno| sAsaNasammAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / saMjadAsajadaavahArakAlo asNkhejjgunno| tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evaM paDilomeNa NedavvaM jAva palidovamaM ti / tado ithivedamicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejaguNo / purisavedamicchAihiavahArakAlo saMkhejjaguNo / tasseva vikkhaMbhasUI asaMkhejaguNA / itthivedamicchAiTThivikkhaMbhaI saMkhejjaguNA / seDhI asaMkhejjaguNA / purisavedamicchAidvi guNe haiN| puruSavedameM hI pramattasaMyata jIva puruSavedI apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| puruSavedI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla puruSavedI pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai| puruSavedI samyagmithyASTiyoMkA avahArakAla puruSavedI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| puruSavedI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla puruSavedI samyagmithyAdRSTiyoMke avahAra* kAlase saMkhyAtaguNA hai| puruSavedI saMyatAsaMyatoMkA avahAra kAla puruSavedI sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| strIvedI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla puruSavedI saMyatAsaMyatoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| strIvedI samyagmithyAdRSTiyoMkA apahArakAla sAMdhedI asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| strIvedI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avArakAla strIvedI samyagmidhyAvadhi avahArakAlase saMkhyAtagaNA hai| strIveTI saMyatAsaMya tokA avahArakAla strIvedI sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / napuMsakavedI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA akahArakAla strIvedI saMyatAsaMyatoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| napuMsakavedI samyagmithyA dRSTiyoMkA avahArakAla napuMsakavedI asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| napuMsakavedI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla napuMsakavedI samyagmithyAdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| napuMsakavedI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla napuMsakavedI sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIM napuMsakavedI saMyatAsaMyatoMkA dravya apane avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra pratilomakramase palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase strIvedI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| puruSavedI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla strIvedI mithyAdRSTiyoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| unhIM puruSavedI mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI unhIMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai| strIvedI mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcI puruSavedI mithyAdRSTiyoMkI viSkaMbhasUcIse saMkhyAtaguNI hai| jagazreNI strIvedI mithyAiSTi viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai / Page #517 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 424 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 1350 dantramasaMkhejjaguNaM / itthivedamicchAidivvaM saMkhejaguNaM / padaramasaMkhejjaguNaM / logo asaMkhejjaguNo / avagatavedA aNataguNA / NavuMsayavedamicchAiTThI anaMtaguNA (vedaguNapaDavaNNaguNagAro Na' Navyaditti ke vi AiriyA bhaNati / tesimabhippAeNa savvaparatthANaM vuccade / savvatthovA appamatta saMjadA tivedagadA / ) ( pamatta saMjadA saMkhejjaguNA / saMjadA ) tivedA visesAhiyA / tivedaarsajada sammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / evaM davvaM jAva palidovamaM ti / uvari itthavedamicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / taduvari putraM va vatavvaM / evaM vedamaggaNA samattA / kodhakasAi-mANakasAi-mAyakasAi-lobhakasAIsu kasAyANuvAdeNa micchAiTTi pahuDi jAva saMjadAsaMjadA tti oghaM // 135 // dasta suttassa attho vuccade / taM jahA- anaMtattaNeNa palidovamassa asaMkhejadi puruSavedI mithyAdRSTiyoMkA dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai / strIvedI mithyAdRSTiyoMkA dravya puruSaveda mithyAdRSTi dravyase saMkhyAtaguNA hai / jagapratara strIveda mithyAdRSTi dravyase asaMkhyAta / guNA hai| loka jagapratarase asaMkhyAtaguNA hai / apagatavedI jIva loka se anantaguNe haiM - napuMsaka vedI mithyAdRSTi jIva apagatavediyoMse anantaguNe haiM / veda guNasthAnapratipanna jIvoMke avahAra kAlakA guNakAra jJAta nahIM hai, aisA kitane hI AcAryoMkA kathana hai / Age unhIM ke abhiprAyAnusAra sarva parasthAna alpabahutvakA kathana karate haiN| tInoM vedoMse yukta apramattasaMyata jIva sabase stoka haiN| tInoM vedoMse yukta pramattasaMyata jIva unase saMkhyAtaguNe haiN| tIna vedavAle saMyata jIva vizeSa adhika haiM / trivedI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyA hai / isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / isase Upara strIvedI mithyAdRSTiyoM kA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / isase Upara pahaleke samAna kathana karanA cAhiye / isaprakAra vedamArgaNA samApta huI / kaSAyamArgaNA ke anuvAda se krodhakapAyI, mAnakapAyI, saguNA kaSAyI jIvoMmeM midhyAdRSTi guNasthAna se lekara saMyatAsaMyata guNasthAna meM jIva sAmAnya prarUpaNAke samAna haiM // 135 // isa sUtra kA artha kahate haiM / vaha isaprakAra hai- anantatvakI apekSA mithyAdRSTi jIva aura palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgatvakI apekSA guNasthAnapratipanna jIva ogha mithyAdRSTi aura mAyAkaSAyI aura lobhaguNasthAnataka pratyeka 1 pratiSu ' - guNagAreNa ' iti pAThaH / 2 kaSAyAnuvAdana krodhamAnamAyAsu mithyAdRSTayAdayaH saMyatAsaMyatAntAH sAmAnyoktasaMkhyAH / lobhakaSAyANamukta eva kramaH / sa. si. 1, 8. Page #518 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 135.] davvapamANANugame kasAyamaggaNApamANaparUvaNaM [125 bhAgattaNeNa ca micchAiTThI guNapaDivaNNA ca oghamicchAiTThi-guNapaDivaNNehi samANA tti kaha sutte edesi parUvaNA oghamidi vuttaa| pajjavaTThiyaNae puNa avalaMbijjamANe asthi viseso| taM kadhaM ? cadukasAyamicchAiTThIsu tirikkharAsI pahANo, sesagadirAsissa tdrnntbhaagttaado| tattha vi cadukasAyamicchAiTThirAsI Na' aNNoNNeNa samANo / kudo ? tadaddhANaM sAricchAbhAvA / taM jahA tirikkha-maNusesu savvatthovA mANaddhA / kodhaddhA visesaahiyaa| kettiyametteNa ? AvaliyAe asaMkhejadibhAgametteNa / mAyaddhA visesAhiyA / kettiyametto viseso ? puncha parUMvido / lobhaddhA visesAhiyA / kettiyametto viseso? AvaliyAe asNkhejdibhaagmetto| Na ca addhAsu asarisAsu tattha dvidarAsINaM samANaNiggama-pavesANaM saMtANaM paDi gaMgApa: vAho vva avaTThidANaM sarisattaM juJjade / tado cauNhamaddhANaM samAsaM kAUNa cadukasAimicchAiTThirAsimhi bhAge hide laddhaM cauppaDirAsiM kariya mANAdINamaddhAhi paDivADIe guNide saga-sagarAsIo bhavaMti / edamaTThapadaM kAUNa cadukasAimicchAidvissa rAsissa avahAra guNasthAnapratipanna jIvoMke samAna haiM, aisA samajhakara sUtra meM krodhAdi kaSAyayukta ogha mithyASTi aura ogha guNasthAnapratipanna jIvoMkI prarUpaNA oghaprarUpaNAke samAna hai, yaha khaa| paraMtu paryAyArthika nayakA avalambana karane para vizeSatA hai hii| zaMkA-vaha vizeSatA kaise hai ? samAdhAna-cAroM kaSAyavAle mithyAdRSTi jIvoM meM tiryaMcarAzi pradhAna hai, kyoMki, zeSa tIna gatisaMbandhI jIvarAzi tiryacarAzike anantaveM bhAga hai| usameM bhI cAroM kaSAyavAlI mithyAdRSTirAzi paraspara samAna nahIM hai, kyoMki, cAroM kaSAyoMkA kAla samAna nahIM haiN| usakA spaSTIkaraNa isaprakAra hai-tiryaMca aura manuSyoM meM mAnakA kAla sabase stoka hai| krodhakA kAla mAnakAlase vizeSa adhika hai| kitanemAtra vizeSase adhika hai ? AvalIke masakhyAtaveM bhAgamAtra vizeSase adhika hai| mAyAkA kAla krodhake kAlase vizeSa adhika hai| kitanAmAtra vizeSa hai? pahale prarUpaNa kara diyA hai, arthAt AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAga vizeSa hai| lobhakA kAla mAyAke kAlase vizeSa adhika hai| kitanAmAtra vizeSa hai? AvalIkA asaMkhyAtavAM bhAgapramANa vizeSa adhika hai| isaprakAra kAloMke visadRza rahane para jinakA nirgama aura praveza samAna hai aura saMtAnakI apekSA gaMgAnadIke pravAhake samAna jo avasthita hai, aisI vahAM sthita una rAziyoM kI sadRzatA nahIM bana sakatI hai| tadanantara cAroM kaSAyoMke kAloMkA yoga karake usakA cAroM kaSAyavAlI mithyAdRSTirAzimeM bhAga dene para jo labdha Ave usakI cAra pratirAziyAM karake mAnAdikake kAloMse paripATIkamase 1 pratiSu NaM' iti paatthH| 2NaratiriyalomamAyAkohI mANo viiMdiyAdiva / AvaliasaMkhabhajjA sagakAlaM va samAseja // go. jI. 1980 Page #519 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 426 ] kAlo vuccade chakkhAgame jIvANaM caukasAiguNapaDivaNNapamANamakasAipamANaM ca cadukasAimicchAiTThirAsibhajidatavvaggaM ca savvajIvarAsissuvari pakkhitte cadukkasAidhuvarAsI hodi / taM caduhi guNide kasAyarAsicadubbhAgassa bhAgahAro hodi / puNo tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide laM tamhi ceva pakkhi mANakasAidhuvarAsI hodi / puvvabhAgahAramabbhahiyaM kAUNa kasAyacaubhAgabhAgahArarAsimhi bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte ko dhakasAidhuvarAsI hodi / puNo kodhaka sAibhAgahAramabbhahiyaM kAUNa puvvilladhuvarAsimhi bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhite mAyakasAidhuvarAsI hodi / kasAyacaubbhAgadhuvarAsimAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDiya laddhaM tamhi ce avaNide lobhakasAidhuvarAsI hodi / edehi avahArakAlehi savvajIvarAsissuvarimavagge bhAge hide saga-sagarAsIo Agacchati / tinhaM kasAyamicchAiTThINaM pamANaM savvajIvarAsissa caubbhAgo deNo / lobhakasAimicchAiTThipamANaM cadubbhAgo sAdirego | guNapaDivaNNesu devarAsI pahANo / kudo ? sesamadirAsissa tadasaMkhejjadi [ 1, 2, 1350 guNita karane para apanI apanI rAziyAM hotI haiM / isa arthapadako samajhakara cAra kaSAyapAlI mithyAdRSTirAzikA avahArakAla kahate haiM guNasthAnapratipanna cAroM kaSAyavAle jIvoMke pramANako aura kaSAya rahita jIvoMke pramANako tathA cAroM kaSAyavAle mithyAdRSTiyoMke pramANase bhakta pUrvokta donoM rAziyoM ke vargako sarva jIvarAzike Upara prakSipta karane para cAroM kaSAyavAle jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai / use cArase guNita karane para kaSAyarAzike cauthe bhAgakA bhAgaddAra hotA hai / punaH ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usImeM milA dene para mAnakaSAyavAle jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai / punaH isa bhAgahArako abhyadhika karake usakA kaSAyarAzike cauthe bhAgakI bhAgahArarAzimeM bhAga dene para jo labdha Ave use usI bhAgaddArarAzimeM milA dene para krodhakaSAyavAle jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai / punaH krodhakaSAya ke bhAgahArako abhyadhika karake usakA pUrvokta dhruvarAzimeM bhAga dene para jo labdha bhAve use usI dhruvarAzimeM milA dene para mAyAkaSAyavAle jIvoM kI dhruvarAzi hotI hai / kaSAyarAzike cauthe bhAgakI dhruvarAziko (bhAgahArako) AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake jo labdha Ave use usI dhruvarAzimeMse nikAla lene para lobhakaSAya jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai / ina hArakAloMse sarva jIvarAzike uparima vargake bhAjita karane para apanI apanI rAziyAM AtI haiM / krodha, mAna, aura mAyA, ina tInoM kaSAyavAle midhyAdRSTiyoMkA pRthak pRthak pramANa sarva jIvarAzikA kucha kama cauthA bhAga hai / lobhakaSAyavAle mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa kucha adhika cauthA bhAga hai / guNasthAnapratipanna jIvoMmeM devarAzi pradhAna hai, kyoMki, zeSa tIna gatiyoMkI guNasthAnapratipanna jIvarAzi guNasthAnapratipanna devarAzike asaMkhyAtaveM bhAga hai / Page #520 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 135.] davvapamANANugema kasAyamaggaNApamANaparUvaNaM [120 bhaagttaado| devesu caukasAyaguNapaDivaNNarAsI Na samANo tadaddhANANaM samANattAbhAvAdo / taM jahA- devesu savvatthovA kodhaddhA / mANaddhA saMkhejjaguNA / mAyaddhA saMkhejjaguNA / lobhaddhA saMkhejjaguNA / NeraIesu savvatthovA lobhaddhA / mAyaddhA saMkhejjaguNA / mANaddhA saMkhejjaguNA / kodhaddhA saMkhejjaguNA / ettha devagadiaddhANaM samAsaM kAUNa oghaasaMjadarAsiM khAMDaya cauppaDirAsiM kAUNa parivADIe kodhAdi'addhAhi guNide saga-sagarAsIo bhavati / evaM sammAmicchAiTThi-sAsaNasammAdiTThINaM pi kAyavvaM / saMjadAsajadANaM puNa tirikkhagaiaddhAsamAsa kAUNa oghasaMjadAsaMjadarAsi khaMDiya caduppaDirAsiM kariya kameNa kodhAdiaddhAhi guNide saga-sagarAsIo bhavaMti / edeNa vIyapadeNa edesimavahArakAluppattI vuccde| taM jahA- oghaasaMjadasammAiTThiavahArakAlaM saMkhejjarUvehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte lobhakasAiasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejarUvehi guNide mAyakasAiasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehiM devoM meM cAroM kaSAyavAlI guNasthAnapratipanna jIvarAzi samAna nahIM hai, kyoMki, una cAroM kaSAyoMke kAla samAna nahIM haiM / Age isI viSayakA spaSTIkaraNa karate haiM- devoM meM krodhakA kAla sabase stoka hai| mAnakA kAla usase saMkhyAtaguNA hai| mAyAkA kAla mAnake kAlase saMkhyAtaguNA hai| lobhakA kAla mAyAke kAlase saMkhyAtaguNA hai| nArakiyoM meM lobhakA kAla sabase stoka hai| mAyAkA kAla lobhake kAlase saMkhyAtaguNA hai| mAnakA kAla mAyAke kAlase saMkhyAtaguNA hai| krodhakA kAla mAnake kAlase saMkhyAtaguNA hai| yahAM devagatike kaSAyasaMbandhI kAlakA yoga karake usase devoMkI ogha asaMyatasamyagdRSTi jIvarAziko khaMDita karake jo labdha Ave usakI cAra pratirAziyAM karake unheM paripATIkamase krodhAdikake kAlose guNita karane para apanI apanI rAziyAM hotI haiN| isIprakAra samyagmithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAziyoMkA bhI karanA caahiye| saMyatAsaMyatoMkA pramANa lAte samaya to tiryaMcagatisaMbandhI kaSAyoMke kAlakA yoga karake aura usase oghasaMyatAsaMyata rAziko khaMDita karake jo labdha Ave usakI cAra pratirAziyAM karake kramase krodhAdikake kAlose guNita karane para apanI apanI rAziyAM hotI haiM / isa bIjapadake anusAra ina pUrvokta rAziyoMke avahArakAlakI utpattiko batalAte haiN| vaha isaprakAra hai- ogha asaMyatasamya. gdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use usI avahArakAlameM milA dene para lobhakaSAyavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa lobha asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para mAyAkaSAyavAle asaMyata 1 puha puha phasAyakAlo Niraye aNtomuhuttprimaanno| lohAdI saMkhaguNA devemu ya kohphudiido| sabasamAseNavahidasagasagarAsI puNo vi saMguNide / sagasagaguNagArehiM ya sagasagarAsINa parimANaM // go. jI. 296, 297. 2 pratiSu ' kodhAo' iti pAThaH / Page #521 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 428) chakkhaMDAgame jIvaDANaM [1, 2, 131. guNide mANakasAiasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejjarUvehi guNide kodhakasAiasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / evaM sammAmicchAiTThi-sAsaNasammAiTThINaM pi vattavvaM / oghasaMjadAsaMjadaavahArakAlaM caduhi guNiya caduppaDirAsiM kAUNa tatthegarAsimasaMkhajjehi svehi khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte mANakasAisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / puNo puvvabhAgahAramabbhahiyaM kAUNa caduguNiyabhAgahAraM khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte kodhakasAisaMjadAsajadaavahArakAlo hodi / puNo puvvabhAgahAramabhahiyaM kAUNa caduguNidaavahArakAlaM khaMDiya laddhaM tamhi ceva pakkhitte mAyakasAisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / caduguNabhAgahAramasaMkhejjarUvahiM khaMDiya laddhaM tamhi ceva avaNide lobhakasAisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / pamattasaMjadappahuDi jAva aNiyaTTi ti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 136 // oSamidi abhaNiya saMkhejjA idi kimae vuccade ? Na esa doso, kudo ? oghasamyAdRSTiyoMkA bhavahArakAla hotA hai| isa mAyAkaSAya asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para mAnakaSAyavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa mAnakaSAya asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para krodhakaSAyI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA apahArakAla hotA hai| isIprakAra samyagmithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA bhI kathana karanA cAhiye / ogha saMyatAsaMyatoMke avahArakAlako cArase gaNita karake jo labdha Ave usakI cAra pratirAziyAM karake unameMse eka rAziko asaMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use usI rAzimeM milA dene para mAnakaSAyavAle saMyatAsaMyatoMkA bhavahArakAla hotA hai| punaH pUrva bhAgahArako abhyadhika karake aura usase caturguNita bhAga. hArako khaMDita karake jo labdha Ave use usImeM milA dene para krodhakaSAyI saMyatAsaMyatoMkA bhavahArakAla hotA hai / punaH pUrva bhAgahArako abhyadhika karake aura usase caturguNita avahArakAlako khaMDita karake jo labdha Ave use usI meM milA dene para mAyAkaSAyI saMyatAsaMyatoMkA bhavahArakAla hotA hai| caturguNita bhAgahArako asaMkhyAtase khaMDita karake jo labdha Ave use usI caturguNita bhAgAhArameMse ghaTA dene para lobhakaSAyI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| pramattasaMyata guNasthAnase lekara anivRttikaraNa guNasthAnataka cAroM kaSAyavAle jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 136 // zaMkA-sUtrameM 'ogha' aisA na kaha kara 'saMkhejjA' isaprakAra kisaliye kahA hai| pramattasaMyatAdayo'nivRttibAdarAntAH saMkhyeyAH / sa.si. 1,8. Page #522 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 137.] davvapamANANugame kasAyamaggaNApamANapakhvaNaM pamattAdirAsiM caduNhaM kasAyANaM paDibhAgeNa cauvihA vihatte tattha ogharAsipamANANuvalaMbhAdo / kadhamettha vihajjade ? vuccade- cauNhaM kasAyANamaddhAsamAsaM kariya caduppaDirAsiM appappaNo addhAhi ovaTTiya laddhasaMkhejjarUvehi icchidarAsimhi bhAge hide saga-sagarAsIo bhavaMti / ettha codago bhaNadi-pamattAdINaM cadukasAyarAsIo samANA AvaliyAe asaMkhejjadibhAgamettaddhAvisesAo tti / AvaliasaMkhejadibhAgamettaddhAvisesatte vi Na rAsINaM visesAhiyattaM virujjhade, pavesAMtarANaM sNkhaanniymaabhaavaado| teNettha terAsiyaM Na kIrade ? Na, pamattAdisu mANakasAyarAsI thovo / kodhakasAyarAsI visesaahio| mAyakasAyarAsI visesAhio / lobhakasAyarAsI visesAhio / Navari lobhakasAIsu suhamasAMparAiyasuddhisaMjadA uvasamA khavA mUloghaM // 137 // samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, ogha pramattasaMyata Adi rAziko ghAra kaSAyoMke bhAgahArase bhAjita karane para vahAM ogharAzikA pramANa prApta nahIM ho sakatA hai| zaMkA-ina rAziyoMkA yaha vibhAga kisaprakAra hotA hai / samAdhAna -cAroM kaSAyoMke kAloMkA yoga karake aura usakI cAra pratirAziyoM karake apane apane kAlase apavartita karake jo saMkhyAta labdha AveM usase icchita rAzike bhAjita karane para apanI apanI rAziyAM hotI haiN| zaMkA-yahAM para zaMkAkAra kahatA hai, eka to pramattasaMyata AdimeM cAroM kaSAyarAziyAM samAna haiM, kyoMki, yahAM para AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlakI vizeSatA nahIM hai ? dUsare, AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa kAlakI vizeSatA nahIM hone para bhI rAziyoMkI vizeSAdhikatA virodhako prApta nahIM hotI hai, kyoMki pravezAntara karanevAle jIvoMke saMkhyAkA koI niyama nahIM pAyA jAtA hai| isaliye yahAM para trairAzika nahIM karanA cAhiye ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, pramattasaMyata Adi guNasthAnoM meM mAnakaSAya jIvarAzi sabase stoka hai| krodhakaSAya jIvarAzi mAnakaSAya rAzise vizeSa adhika hai| mAyAkaSAya avirAzi krodhakaSAya rAzise vizeSa adhika hai| lobhakaSAya jIvarAzi mAyAkaSAya jIvarAzise vizeSa bhadhika hai| itanA vizeSa hai ki lobhakaSAyI jIvoM meM sUkSmasAMparAyika zuddhisaMyata upazamaka aura kSapaka jIva mUloSa prarUpaNAke samAna haiM // 137 // 1 A pratau -mesaddhAe' iti pAThaH / 1 ayaM tu vizeSaH, sUkSmasAparAyasaMyatA: sAmAnyoktasasyAH / sa. si. 1,.. Page #523 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130] chakkhaMDAgame jauvaTThANaM [1, 2, 138. khavagovasAmagasuhumasAMparAiesu suhumalobhakasAyavadirittasAMparAyAbhAvAdo ogha Na virujjhde| akasAIsu uvasaMtakasAyavIdarAgachadumatthA oghaM // 138 // ettha bhAvakasAyAbhAvaM pekkhiUNa uvasaMtakasAyA akasAiNo Na davvakasAyAbhAvaM paDi, udaodIraNokaTTaNukkaTTaNa-parapayaDisaMkamAdivirahidadavvakammarasa tatthuvalaMbhAdo / caubihadavvakammabheeNa caubihatto mUlo uvasaMtakasAyarAsI kadhaM pAdekaM mUloghapamANaM pAvade 1 Na esa doso, kudo ? vuccade- Na tAva davyakasAyavisesaNamettha saMbhavai, teNa ahiyArAbhAvA / Na bhAvakasAyavisesaNaM pi saMbhavai, tassa ttthaabhaavaado| tado uvasaMtakasAyarAsI Na caduvihA vihajjade to ceva mUlopattaM pi tassa Na virujjhadi ti / ( khINakasAyavIdarAgachadumatthA ajogikevalI oghaM // 139 // ) kSapaka aura upazAmaka sUkSma sAMparAyika jIvoM meM sUkSma lobha kaSAyase vyatirikta kaSAya nahIM pAI jAneke kAraNa sUkSma lobhiyoMke pramANako oghatvakA pratipAdana karanA virodhako prApta nahIM hotA hai| kaSAyarahita jIvoMmeM upazAntakaSAya vItarAga chamastha jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 138 // . yahAM bhAva kaSAyakA abhAva dekhakara upazAntakaSAya jIvoMko akaSAyI kahA hai, dravya kaSAyake abhAvakI apekSAse nahIM, kyoMki, udaya, udIraNA, apakarSaNa, utkarSaNa aura paraprakRtisaMkramaNa Adise rahita dravya karma vahAM upazAntakaSAya guNasthAnameM pAyA jAtA hai| zaMkA-dravya karma cAra prakArakA honese cAra bhedoMmeM vibhakta mUla upazAntakaSAyarAzi pratyeka mUlogha pramANako kaise prApta hotI hai ? samAdhAna-yaha koI doSa nahIM hai| doSa kyoM nahIM hai, Age isIkA kAraNa kahate haiMdravyakaSAyarUpa vizeSaNa to yahAM saMbhava nahIM hai, kyoMki, usakA yahAM adhikAra nahIM hai| bhAvakaSAya vizeSaNa bhI saMbhava nahIM hai, kyoMki, bhAvakaSAya vahAM pAyA nahIM jAtA hai| ataeva upazAntakaSAya jIvarAzi cAra bhedoM meM vibhakta nahIM hotI hai aura isaliye usake mUloghapanA bhI virodhako prApta nahIM hotA hai| kSINakaSAyavItarAgachamastha jIva aura ayogikevalI jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 139 // 1akaSAyA upazAntakaSAyAdayo'yogakevalyantAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1,8. Page #524 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 140. ] davyamANAnugame kasAyamaggaNA bhAgAbhAgaparUvaNaM [ 039. ettha samuccaya ca sadeovAdANaM kAyavvaM ? Na, ca-saddeNa viNA vi tadaTThovaladdhIdo / edesiM donhaM guNaDDANANamegajogakaraNaM kimaTThamidi ce, Na esa doso, davtrayamANaM paDi edesiM guNaTThANANaM paccAsattiM pekkhiya egattavirohAbhAvAdo' / Na ca oghattaM virujjhade, nivvisesaNattAdo / sajogikevalI oghaM // 140 // sajogi ajogikevalINamegameva suttaM kiSNa kIrade, kevalittaM paDi paccAsattisaMbhavAdo 1 Na, donhaM pamANagadapahANapaccAsattIe abhAvAdo / kathaM pamANassa padhANattaM ! teNettha ahiyArAdo | sesaM sugamaM / bhAgAbhAgaM vattassamo / savvajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae tattha bahukhaMDA caukasAyamicchAiTTiNo bhavaMti / egakhaMDamakasAiNo guNapaDivaNNA ca / puNo cadukasAyamicchAiTThirAsimAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDiya tatthegakhaMDaM pudha TThaviya sesabahukhaMDe cattAri zaMkA- isa sUtra meM samuccayArtha ca zabdakA grahaNa karanA cAhiye 1 samAdhAna -- nahIM, kyoMki, ca zabdake vinA bhI samuccayarUpa arthakI upalabdhi ho jAtI hai / zaMkA- ina donoM guNasthAnoMkA eka yoga kisaliye kiyA hai ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, dravyapramANake prati donoM guNasthAnoMkI pratyAsatti dekhakara eka yoga karane meM koI virodha nahIM AtA hai / care bhI virodhako prApta nahIM hotA hai, kyoMki, ye donoM guNasthAna nirvizeSaNa haiN| sayogikevalI jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 140 // zaMkA - sayogikevalI aura ayogikevalI, ina donoMkA eka hI sUtra kyoM nahIM banAyA hai, kyoMki, kevalitva ke prati ina donoMkI pratyAsatti pAI jAtI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, ina donoMkI pramANagata pradhAna pratyAsatti nahIM pAI jAtI hai, isaliye ina donoMkA eka sUtra nahIM kiyA / zaMkA - pramANako pradhAnatA kisa kAraNase hai ? samAdhAna - kyoMki, yahAM usakA adhikAra hai| zeSa kathana sugama hai / aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para unameMse bahubhAga cAra kaSAya mithyAdRSTi jIva haiM aura eka bhAgapramANa akaSAyI aura guNasthAnapratipakSa jIva hai / punaH cAra kaSAya mithyAdRSTi rAziko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgale khaMDita karake unameM se eka khaMDako pRthak karake zeSa bahubhAga ke cAra samAna puMja karake sthApita karanA 1 a pratau ' NANAttavirohAdo bhAvAdo' iti pAThaH / Page #525 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 110. samapuMje kariya huvedavvaM / puNo avaNidaeyakhaMDamAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDeUNa tattha bahukhaMDe paDhamapuMje pakkhitte lobhakasAyamicchAidvirAsI hodi / seseyakhaMDamAvaliyAe asaMkheJjadibhAeNa khaMDeUNa bahukhaMDe vidiyapuMje pakkhitte mAyakasAyamicchAidvirAsI hodi| seseyakhaMDamAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDiya bahukhaMDe tadiyapuMje pakkhitte kodhakasAimicchAihirAsI hodi / sesaM cautthapuMje pakkhitte mANakasAyamicchAidvirAsI hodi / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA akasAyA hoti / etto uvari kasAyaguNagArehito sammAmicchAidvirAsiM paDi sAsaNasammAidviguNagAro saMkhejjaguNo ti uvaesamavalaMbiya bhAgAbhAgo vuccade / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA lobhakasAyaasaMjadasammAihirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mAyakasAyaasaMjadasammAihirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mANakasAyaasaMjadasammAihirAsI hodi / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA kodhakasAyaaMsaMjadasammAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA lobhakasAyasammAmicchAidvirAsI hodi| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mAyakasAyasammAmicchAihirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mANakasAyasammAmicchAidvirAsI cAhiye / puna nikAlakara pRthak rakkhe hue eka bhAgako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake unameMse bahubhAga pahale puMjameM milA dene para lobhakaSAya mithyATaSTi jIvarAzi hotI hai| zeSa eka khaMDako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake bahubhAga dUsare puMjameM milA dene para mAyAkaSAya mithyAdRSTi jIvarAzi hotI hai / zeSa eka khaMDako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake bahubhAga tIsare puMjameM milA dene para krodhakaSAyI mithyAdRSTi jIvarAzi hotI hai| zeSa eka bhAgako cauthe puMjameM milA dene para mAnakaSAya mithyAdRSTi rAzi hotI hai| sarva jIvarAzike ananta khaMDoMmeMse jo eka khaMDa pramANa akaSAyI aura guNasthAnapratipanna batalAye the usa eka khaMDake ananta khaMDa karane para bahubhAga akaSAya jIva hote haiN| aba Age kaSAyake guNakArase samyAgmithyAdRSTi jIvarAzike prati sAsAdanasamyagdRSTikA guNakAra saMkhyAtaguNA hai| isaprakArake upadezakA avalambana lekara bhAgAbhAgakA kathana karate haiN| zeSake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga lobhakaSAya asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mAyAkaSAya asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mAnakaSAya asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAtaM khaMDa karane para bahubhAga krodhakaSAya asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga lobhakaSAya samyagmithyASTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mAyAkaSAya samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mAnakaSAya samyagmithyASTi Page #526 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 140. ] davyamANAgame kasAyamaggaNA appA bahugaparUvaNaM [ 433 hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA kodhakasAya sammAmicchAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA lobhakasAyasAsaNasammAhirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mAyakasAyasA saNasammAiTThirAsI hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA mANakasAyasAsaNasammAirAsI hodi / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA kodhakasAyasAsa sammADirAsI hodi / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA caukasAya saMjadAsaMjadAsI hodi / tado saMjadAsaMjadarAsissa asaMkhejjadibhAgamavaNiya sesaM cattAri samapuMje kariya vedavvaM | puNe puvvamavaNidae yakhaMDa masaMkhejjakhaMDa kariya tattha bahukhaMDe paDhamapuMje pakkhitte lobhakasAisajadAsaMjadarAsI hodi / sesamasaMkhejjakhaMDe kariya bahukhaMDe vidiyapuMje pakkhite mAyakasAisajadAsaMjadarAsI hodi / sesamasaMkhejjakhaMDaM kariya bahukhaMDe tadiyapuMje pakkhite kodhaka sAhasaM jadA saMjadarAsI hodi / sesaM cautthapuMje pakkhitte mANakasAisaMjadAsaMjadarAsI hodi / sesaM jANiUNa NeyavtraM / appA bahugaM tivihaM satthANAdibheSaNa / tattha satthANaM vattaislAmo / micchAiTThINaM satthANaM Natthi rAsIdo micchAidvidhuvarAsissa adhigattAdo / asaMjadasammAiTTi pahuDi jAva saMjadAsaMjadA ti satthANassa mUloghabhaMgo / jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga krodhakaSAya samyagmithyAdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga lobhakaSAya sAsAdanasamyagdRSTi javirAzi hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mAyAkaSAya sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai / zeSa eka bhAga ke saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mAnakaSAya sAsAdana samyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para vahubhAga krodhakaSAya sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzi hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga cAra kaSAya saMyatAsaMyata jIvarAzi hai / tadanantara saMyatAsaMyata jIvarAzike asaMkhyAtaveM bhAgako ghaTA kara zeSake cAra samAna puMja karake sthApita kara denA cAhiye / punaH pahale ghaTA kara rakkhe hue eka khaMDake asaMkhyAta khaMDa karake unameM se bahubhAga prathama puMjameM prakSipta karane para lobhakaSAya saMyatAsaMyata jIvarAzi hotI hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karake unameM se bahubhAga dUsare puMjameM milA dene para mAyAkaSAyI saMyatAsaMyata jIvarAzi hotI hai / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karake bahubhAga tIsare puMjameM milA dene para krodhakaSAyI saMyatAsaMyata jIvarAzi hotI hai / zeSa eka bhAgako cauthe puMja meM milA dene para mAnakaSAyI saMyatAsaMyata jIvarAzi hotI hai / zeSa kathana jAnakara le jAnA cAhiye / svasthAna Adike bhedase alpabahutva tIna prakArakA hai| unameMse svasthAna alpabahutvako batalAte haiM-- mithyAdRSTi jIvoMkA svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai, kyoMki, mithyAdRSTi jIvarAzi se mithyAdRSTi dhruvarAzi adhika hai / asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna se lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka svasthAna alpabahutva mUlogha svasthAna alpabahutva ke samAna hai / Page #527 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 434 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 140. paratthANe payadaM / savvatthovA kodhakasAiuvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / asaMjadasammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / evaM NeyavvaM jAva palidovamaM ti / kodhakasAimicchAiTirAsI annNtgunno| evaM mANa-mAya-lobhANaM pi paratthANaM vattavyaM / akasAIsu savvatthovA uvasaMtakasAyA / khINakasAyA sNkhejjgunnaa| ajogikevalI tattiyA ceva / sajogikevalI saMkhejjaguNA / siddhA annNtgunnaa| savyaparatthANe payadaM / savvatthovA maannksaayuvsaamgaa| kodhakasAyauvasAmagA visesAhiyA / mAyakasAyauvasAmagA visesAhiyA / lobhakasAyauvasAmagA visesAhiyA / mANakasAikhavagA visesAhiyA / kodhakasAikhavagA visesaahiyaa| mAyakasAikhavagA visesAhiyA / lobhakasAikhavagA visesAhiyA / evaM jammi guNaTThANe cattAri kasAyA saMbhavaMti tamassiUNa bhaNidaM / aNNatthuvasAmaehiMto khavagA duguNA ceva / saMsAratthA akasAyA saMkhejjaguNA / mANakasAyaapamattasaMjadA sNkhejjgunnaa| kodhakasAyaapamattasaMjadA vise parasthAnameM alpabahutva prakRta hai- krodhakaSAyI upazAmaka jIva sabase stoka hai| krodhakaSAyI kSapaka jIva upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiM / krodhakaSAyI apramattasaMyata jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| krodhakaSAyI pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| krodhakaSAyI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra palyopamataka le jAnA jaahiye| patyopamase krodhakaSAyI mithyAdRSTiyoMkA pramANa anantaguNA hai| isIprakAra mAna, mAyA ora lobhakaSAyake parasthAna alpabahutvakA bhI kathana karanA cAhiye / kaSAyarahita jIvoMmeM upazAntakaSAya jIva sabale stoka haiN| kSINakaSAya jIva upazAntakaSAya jIvoMse saMkhyAtaguNa haiN| ayogikevalI jIva utane hI haiN| sayogikevalI jIva ayogiyoMse saMkhyAtaguNe haiM / siddha jIva sayogiyoMse anantaguNe haiN| aba sarvaparasthAnameM alpabahutva prakRta hai- mAnakaSAyI upazAmaka jIva sabase stoka haiN| krodhakaSAyI upazAmaka jIva mAnakaSAyI upazAmakoMse vizeSa adhika haiN| mAyAkaSAyI upazAmaka jIva mAnakaSAyI upazAmakoMse vizeSa adhika haiN| lobhakaSAyI upazAmaka jIva mAyAkaSAyI umazAmakose vizeSa adhika haiN| mAnakaSAyI kSapaka jIva lobhakaSAyI upazAmakoMse vizeSa adhika hai| krodhakaSAyI kSapaka jIva mAnakaSAyI kSapakoMse vizeSa Adhaka hai| mAyAkaSAyI kSapaka jIva krodhakaSAyI kSapakose vizeSa adhika hai| lobhakaSAyA bhapaka jIva mAyAkaSAyI kSapakoMse vizeSa adhika hai| isaprakAra jisa guNasthAnameM cAroM kaSAya saMbhava hai usakA Azraya lekara kathana kiyaa| anyatra upazAmakoMse kSapaka ne hI hote haiM / kaSAya rahita saMsArI jIva lobhakaSAyI kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| mAnakaSAya apramattasaMyata jIva saMsArI kaSAya rahita jIvoMse saMkhyAtaguNe haiN| krodhakaSAya apramattasaMyata Page #528 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 140.] davvapamANANugame kasAyamaggaNAappAbahugaparUvarNa [435 saahiyaa| mAyakasAyaappamattasaMjadA visesaahiyaa| lobhakasAyaappamattasajadA visesaahiyaa| mANakasAyapamattasaMjadA visesaahiyaa| kodhakasAyapamattasaMjadA visesaahiyaa| mAyakasAyapamattasaMjadA visesAhiyA / lobhakasAyapamattasaMjadA visesAhiyA / lobhakasAyaasaMjadasammAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| mAyakasAyaasaMjadasammAiDiavahArakAlo saMkhejjaguNo / mANakasAyaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo sNkhejjgunno| kodhakasAyaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / lobhakasAyasammAmicchAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / mAyakasAyasammAmicchAiDiavahArakAlo saMkhejjaguNo / mANakasAyasammAmicchAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / kodhakasAyasammAmicchAiTiavahArakAlo sNkhejjgunno| lobhakasAyasAsaNasammAiTThiavahArakAlo sNkhejjgunno| mAyakasAyasAsaNasammAiTiavahArakAlo saMkhejaguNo / (mANakasAyasAsaNasammAiTThiavahArakAlo sNkhejjgunno|) kodhakasAyasAsaNasammAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / lobhakasAyasaMjadAsaMjadaavahArakAlo asNkhejjgunno| jIva mAnakaSAya apramattoMse vizeSa adhika haiN| mAyAkaSAya bhapramattasaMyata jIva krodhakaSAya apramattoMse vizeSa adhika haiM / lobhakaSAya apramattasaMyata jIva mAyAkaSAya apramattoMse vizeSa adhika haiN| mAnakaSAya pramattasaMyata jIva lobhakaSAya apramattoMse vizeSa adhika hai| krodhakaSAya pramattasaMyata jIva mAnakaSAya pramattoMse vizeSa adhika haiN| mAyAkaSAya pramattasaMyata jIva krodhakaSAya pramattoMse vizeSa adhika hai| lobhakaSAya pramattasaMyata jIva mAyAkaSAya pramattoMse vizeSa adhika haiN| lobhakaSAya asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla lobhakaSAya pramattoMse asaMkhyAtaguNA hai| mAyAkaSAya asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla le asaMyatasamyagdRSTi apahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / mAnakaSAya asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla mAyAkaSAya asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| krodhakaSAyI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla mAnakaSAya asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase saMkhyAta. guNA hai / lobhakaSAya samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla mAnakaSAya asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| mAyAkaSAya samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla lobhakaSAya samyagmithyAdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| mAnakaSAyI samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla mAyAkaSAya samyagmithyAdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| krodhakaSAya samyagmithyAdRSTiyoMkA apahArakAla mAnakaSAya samyagmithyAdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / lobhakaSAya sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla krodhakaSAya samyagmithyATi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| mAyAkaSAya sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla lobhakaSAya sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| mAnakaSAya sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla mAyAkaSAya sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlale saMkhyAtaguNA hai| krodhakaSAya sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla mAnakaSAya sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / lobhakaSAya saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla kodhakaSAya sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAta. Page #529 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 436] chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 141. mAyakasAyasaMjadAsaMjadaavahArakAlo visesAhio / kodhakasAyasaMjadAsaMjadaavahArakAlo visesaahio| mANakasAyasaMjadAsaMjadaavahArakAlo visesaahio| tasseva davvamasaMkhejaguNaM / evaM avahArakAlapaDilomeNa NeyavvaM jAva palidovamaM ti / akasAI aNaMtaguNA / mANakasAimicchAiTThI aNaMtaguNA / kodhakasAimicchAiTTI visesaahiyaa| mAyakasAimicchAiTThI visesAhiyA / lobhakasAimicchAiTThI visesaahiyaa| evaM kasAyamaggaNA samattA / NANANuvAdeNa madiaNNANi-sudaaNNANIsu micchAiTThI sAsaNasammAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, ogha // 14 // edassattho buccade / taM jahA- oghamicchAiTThi-sAsaNasammAiTThirAsIhiMto madisudaaNNANimicchAiTThi-sAsaNasammAiTThirAsiNo Na ekeNa vi jIveNa UNA bhavaMti, duvihnnaannvirhiy-micchaaitttthi-saasnnsmmaaditttthiinnmbhaavaado| vibhaMgaNANiNo micchAdihi-sAsaNa ...................... guNA hai| mAyAkaSAya saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla lobhakaSAya saMyatAsaMyata avahArakAlase vizeSa adhika hai / krodhakaSAya saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla mAyAkaSAya saMyatAsaMyata avahArakAlase vizeSa adhika hai / mAnakaSAya saMyatAsaMyata apahArakAla krodhakaSAya saMyatAsaMyata avahArakAlase vizeSa adhika hai / mAnakaSAya saMyatAsaMyatoMkA dravya unhIMke aghahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra ayahArakAlake pratilomakramase palyopamataka le jAnA caahiye| palyopamase kaSAyarahita jIva anantaguNe haiN| mAnakaSAyI mithyAdRSTi jIva kaSAyarahita jIvoMse anantaguNe haiN| krodhakaSAyI mithyAdRSTi jIva mAnakaSAyI mithyAdRSTiyoMse vizeSa adhika haiN| mAyAkaSAyI mithyAhATa jIva krodhakaSAyI mithyAdRSTiyoMse vizeSa adhika hai| lobhakaSAyI mithyAdRSTi jIva mAyAkaSAyI mithyAdRSTiyoMse vizeSa bhadhika haiN| isaprakAra kaSAyamArgaNA samApta huii| jJAnamArgaNAke anuvAdase matyajJAnI aura zrutAjJAnI jIvoMmeM mithyAdRSTi aura sAMsAdanasamyagdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? oghaprarUpaNAke samAna haiM // 141 // isa sUtrakA artha kahate haiN| vaha isaprakAra hai- ogha mithyAdRSTirAzi aura ogha sAsAdanasamyagdRSTi rAzise matyajJAnI aura zrutAjJAnI mithyAdRSTirAzi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIva rAzi eka bhI jIva pramANase kama nahIM hai, kyoMki, ukta donoM prakArake jJAnole rahita mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIva nahIM pAye jAte haiN| . 1jJAnAnuvAdena matyajJAninaH zrutAjJAninazca mithyASTisAsAdanasamyagdRSTayaH saamaanyoktsNkhyaaH| sa. si. 1.8. saNNANirAsipaMcayaparihINo savvajIvarAsI hu / madisudaaNNANINaM patteyaM hodi parimANaM // go. jI. 464. Page #530 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 142.] davvapamANANugame NANamaggaNApamANaparUvaNaM sammAdihiNo asthi tti oghamicchAiTThi-sAsaNasammAdiTThIhiMto madi-sudaaNNANamicchAdihi-sAsaNasammAdiTThiNo UNA hoti tti oghapamANamedesi Natthi ti ce Na, madisudaaNNANivirahidavibhaMgaNANINamaNuvalaMbhAdo tado oghamidi suha ghaDade / ettha madisudaaNNANimicchAihirAsissa dhuvarAsI vuccde| taM jahA- siddhaterasaguNapaDivaNNarAsiM madi-sudaaNNANimicchAidvirAsibhajidatavyaggaM ca savvajIvarAsissuvari pakkhitte madi-sudaaNNANimicchAiTThidhuvarAsI hodi / oghasAsaNasammAiTiavahArakAlo ceva madi-sudaaNNANisAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi| vibhaMgaNANIsu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, devahi sAdireyaM // 142 // devamicchAiTThiNo NeraiyamicchAiTThiNo ca savve vihaMgaNANiNo, vihaMgaNANabhavapaJcayasamaNNidattAdo / tirikkhavihaMgaNANiNo vi padarassa asaMkhejjadibhAgamettA hotA vi - zaMkA-vibhaMgazAnI mithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiM, isaliye oghamithyAdRSTi aura sAsAdanasamyagdRSTiyoMke pramANase matyajJAnI aura zrutAkSAnI mithyASTi aura sAsAdanasamyagdRSTi jIva kama ho jAte haiM, isaliye inake oghapramANakA nirdeza nahIM bana sakatA hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, matyajJAnI aura zrutAzAniyoM ko chor3akara vibhaMgavAnI jIva pRthaka nahIM pAye jAte haiM, isaliye inakA pramANa oghaprarUpaNAke samAna acchItaraha bana jAtA hai| aba yahAM para matyajJAnI aura zrutAzAnI mithyAdRSTi jIvarAzikI dhruvarAzikA kathana karate haiN| yaha isaprakAra hai-siddharAzi aura teraha guNasthAnapratipanna rAziko tathA siddha aura teraha guNasthAna pratipanna rAzike vargameM matyajJAnI aura zrutAzAnI mithyAdRSTi rAzikA bhAga dene para jitanA labdha Ave usako sarva jIvarAzimeM milA dene para matyajJAnI aura zrutAzAnI mithyAdRSTi jIvoMkI dhuvarAzi hotI hai| oghasAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hI matyazAnI aura zrutAjJAnI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| vibhaMgajJAniyoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? devAse kucha adhika haiM // 142 // deva mithyAdRSTi jIva aura nAraka mithyAdRSTi jIdha, ye saba ghibhaMgazAnI hote haiM, kyoMki, ye jIva bhavapratyaya vibhaMgajJAnase yukta hote haiN| tiryaMca vibhaMgazAnI jIva jagapratarake -..... 1 vimaMgahAnino mithyAdRSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH pratarAsaMkhyeyabhAgapramitAH / sa. si. 1, 8. pallAsaMkhaghaNaMgulahadaseditirikkhagativimaMgajudA / NarasahidA kiMcUNAcadugadivebhaMgaparimANaM // go. jI. 463. Page #531 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 438 ] chekkhaDAgame jIvadvANaM [ 12, 143. asaMkhejaseDhimettA bhavaMti / tAsi seThINaM vikkhaMbhaI asaMkhejjaghaNaMgulamettA / kettiyatANighaNaMgulANi 1 palidovamassa asaMkhejadibhAgamettANi / tado devamicchAiTThirAsIdo vihaMgaNANamicchAiTThirAsI visesAhio bhavadi / vihaMgaNANavirahidadevApajjattarAsiM raiya-tirikkha vihaMgaNANIhiMto asaMkhejjaguNaM devehiMto avaNide devehiM sAdireyattaM Na ghaDadi ti NAsaMkaNijjaM vihaMgaNANisahassAvittikaraNeNa vihaMgaNANidevA gaM gahaNAdo / veuvjiyamissarAsissa sAMtaraNa, devapajjattANaM savtrakAlamasaMbhavA ca / edasta avahArakAlo buccade | taM jahA- devamicchAiTThiavahArakAlamhi egapadaraMgulaM ghettUNa asaMkhejjakhaMDa kariya tatthe - khaMDamavaNiya bahukhaMDe tamhi ceva pakkhite vihaMgaNANimicchAi avahArakAlo hodi / deNa jagapadare bhAge hide vihaMgaNANimicchAidvirAsI Agacchadi / sAsasamma iTTI oghaM // 143 // oghasAsaNasamma iTTharAsIdo jadi vi eso sAsaNasammAidvirAsI appaNI asaM asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hote hue bhI asaMkhyAta zreNIpramANa hote haiM / una asaMkhyAta zreNiyoM kI viSkaMbhasUcI asaMkhyAta ghanAMgulapramANa hai / ve asaMkhyAta ghanAMgula kitane hote haiM ? pasyopamake asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hote haiM / ataeva deva mithyAdRSTi jIvarAzi se vibhaMgajJAnI mithyAdRSTi jIvarAzi vizeSa adhika hotI hai / nAraka aura tiryaca vibhaMgajJAniyoM se vibhaMgajJAna se rahita deva aparyApta rAzi asaMkhyAtaguNI hai / ataeva use devarAzimeMse ghaTA dene para devoMse sAdhika vibhaMgajJAniyoMkA pramANa nahIM bana sakatA hai, isaprakAra bhI AzaMkA nahIM karanI cAhiye, kyoMki, prakRtameM vibhaMgajJAnI zabdakI AvRtti kara lenese vibhaMgajJAnI devoMkA grahaNa kiyA hai| dUsare vaikriyikamizra rAzi sAntara hone ke kAraNa deva aparyApta jIva sarvadA pAye bhI nahIM jAte haiM, isaliye vibhaMgajJAniyoMkA pramANa devoMse sAdhika hai isa kathanameM bhI koI bAdhA nahIM AtI hai / aba vibhaMgajJAnI midhyAdRSTi rAzikA avahArakAla kahate haiM / vaha isaprakAra hai- deva mithyAdRSTi rAzimeMse eka pratarAMgulako grahaNa karake aura usake asaMkhyAta khaMDa karake unameM se eka khaMDako nikAla kara bahubhAga usI deva midhyAdRSTi avahArakAla meM milA dene para vibhaMgajJAnI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / isa avahArakAlase jagapratarake bhAjita karane para vibhaMgajJAnI mithyAdRSTi jIvarAzi AtI hai / vibhaMgajJAnI sAsAdanasamyagdRSTi jIva oghaprarUpaNA ke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 143 // ogha sAsAdanasamyagdRSTi rAzi se yadyapi yaha vibhaMgajJAnI sAsAdana samyagdRSTi rAzi 1 sAsAdanasamyagdRSTayaH patyIpamAsaMkhyeyabhAgamitAH / sa. si. 1, 8. Page #532 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 144.] davvapamANANugame NANamaggaNApamANaparUvaNaM [ 439 khedibhAeNa tirikkha- maNusaduNANipamANeNa hINo, to vi palidovamassa asaMkhedibhAgamettattaNeNa donhaM pi rAsINaM paccAsattI asthi tti oghamidi vuccade | abhiNibohiyaNANi-sudaNANi ohiNANIsu asaMjadasammAiDi huDa jAva khINakasAyavIdarAgachadumatthA tti ogha // 144 // AbhiNibohiya-sudaNANINaM pamANassa oghattaM juJjade, tehi virahida- asaMjadasammAiAiNamavalaMbhAdo | Na puNa ohiNANINaM oghattaM jujade, ohiNANavirahidatirikkhamaNussasammAiTThINamuvalaMbhA ? Na esa doso, bahuso dattutarAdo / desimavahArakAluSpattI buccade / taM jahA- AbhiNibohiyaNANi-sudaNANiasaMjadasammAiTThiavahArakAlo oghaasaMjada sammAiTThiavahArakAlo caiva bhavadi / tahi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhite ohiNANiasaMjada sammAiTThiavahAra apane asaMkhyAtaveM bhAgarUpaM matyajJAna aura zrutAjJAna ina do ajJAnoMse yukta tiryaMca aura manuSyoM ke pramANase hIna hai, to bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgatvakI apekSA oghasAsAdana samyagdRSTi rAzi aura vibhaMgajJAnI sAsAdanasamyagdRSTi rAzi ina donoMkI pratyAsatti pAI jAtI hai, isaliye sUtrameM 'ogha ' aisA kahA hai / AbhinibodhikajJAnI, zrutajJAnI aura avadhijJAnI jIvoMmeM asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna se lekara kSINakaSAya vItarAga chadmastha guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva oghaprarUpaNA ke samAna haiM // 144 // zaMkA - Abhinibodhika aura zrutajJAnI jIvoMke pramANake oghapanA bana jAtA hai, kyoMki, ina donoM jJAnoMke vinA asaMyatasamyagdRSTi Adi guNasthAna nahIM pAye jAte haiM / paraMtu avadhijJAniyoM ke pramANake oghapanA nahIM bana sakatA hai, kyoMki, avadhijJAna se rahita tiryaca aura manuSya samyagdRSTi pAye jAte haiM ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM haiM, kyoMki, isa prakAra ke praznakA anekavAra uttara de Aye haiM / aba inake avahArakAloM kI utpattiko kahate haiM / vaha isaprakAra hai- ogha asaMyatasamyagdRSTi jIvoMkA avahArakAla hI AbhinibodhikajJAnI aura zrutajJAnI jIvoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI avahArakAla meM milA dene para avadhijJAnI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / mati zrutijJA nino'saMyata samyagdRSTayAdayaH kSINakaSAyAntAH sAmAnyoktasaMkhyAH / avadhijJAnino'saMyatasamyagdRSTisaMyatAsaMyatAntAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1, 8, cadurgAdimadisudabohA pallAsaMkhejjayA // go. jI. 461. ohirahidA tirikkhA madiNANi asaMkhabhAgagA maNugA / saMkhejjA hu tadUNA madiNANI ohiparimANaM // go. jI. 462. Page #533 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140] chakkhaMDAgame jIvahANaM [2, 1, 154. kAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide (missamadi-sudaaNNANi-) sammAmicchAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM ceva pakkhitte missatiNANisammAmicchAiDiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejasvehi guNide madi-sudaaNNANisAsaNasammAiDiavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte vihaMgaNANisAsaNasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide AbhiNiyohiyaNANi-sudaNANisaMjadAsajadaavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide ohiNANisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / ahavA oghaasaMjadasammAiTThiavahArakAlamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte tiNANiasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi / tamhi AvalieAe asaMkhejjadibhAeNa guNide missatiNANisammAmicchAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejasvehi guNide tiNANisAsaNasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkheadibhAeNa guNide duNANiasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide missaduNANisammAmicchAiTTiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejarUvehi guNide duNANisAsaNasammAiDiavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejadi isa avadhijJAnI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AghalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para mizra do jJAnI samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaM. khyAtaveM bhAgale bhAjita karane para jo labdha Ave use usI avahArakAlameM milA dene para mizra tIna sAnavAle samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para matyajJAnI aura zrutAzAnI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI avahArakAla meM milA dene para vibhaMgajJAnI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para AbhinibodhikajJAnI aura zrutazAnI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| ise Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para avadhijJAnI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai / athavA, ogha asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI ogha asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlameM milA dene para tIna jJAnavAle asaMyatasamyagdapriyAMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para mizra tIna jJAnavAle samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise saMkhyAtase guNita karane para tIna ajJAnavAle sAsAdanasamyagdRSTiyokA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para do jJAnavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para mizra do sAnavAle samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita Page #534 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 146.] davapamANANugame NANamaggaNApamANaparUvaNaM [441 bhAeNa guNide duNANisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide tiNANisaMjadAsajadabahArakAlo hodi / edehi avahArakAlehi palidovame bhAge hide saga-sagarAsIo havaMti / pamattAdINaM pamANaM oghameva bhavadi, visesaabhaavaado| ohiNANipamattAdINaM pi oghattaM patte tappaDisehaTThamuttarasuttaM bhaNadi__Navari viseso, ohiNANisu pamattasaMjadappahuDi jAva khINakasAyavIyarAyachadumatthA tti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 145 // __ ohiNANiNo pamattasaMjadA apamattasaMjadA ca saga-sagarAsissa saMkhejadibhAgamecA bhavaMti / kiMtu ettiyA idi paripphuDaM Na NavyaMti, saMpahiyakAle gurUvaesAbhAvAdo / Navari ohiNANiNo uvasAmagA coddasa 14, khavagA aTThAvIsa 28 / maNapajjavaNANIsu pamattasaMjadappahuDi jAva khINakasAyavIdarAgachadumatthA tti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 146 // pamattApamattaguNaTThANesu maNapajjavaNANiNo tatthaTTiyaduNANINaM saMkhejjadibhAgamettA karane para do jJAnavAle saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para tIna jJAnavAle saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| ina avahArakAloMse pRthak pRthak palyopamake bhAjita karane para apanI apanI rAziyAM AtI haiN| pramattasaMyata AdikA pramANa ogharUpa hI hotA hai kyoMki vahAM vizeSa kA abhAva hai| avadhijJAnI pramattasaMyata Adike pramANako oghatvakI prApti hone para usakA pratiSedha karanekeliye AgekA sUtra kahate haiM itanA vizeSa hai ki avadhijJAniyoM meM pramattasaMyata guNasthAnase lekara kSINakaSAya vItarAga chamastha guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 145 // ___ avadhijJAnI pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIva apanI apanI rAzike saMkhyAtaveM bhAgamAtra hote haiM, kintu ve itane hI hote haiM yaha spaSTa nahIM jAnA jAtA hai, kyoMki, vartamAnakAlameM isaprakArakA gurukA upadeza nahIM pAyA jAtA hai| itanA vizeSa hai ki avadhijJAnI upazAmaka caudaha aura kSapaka aTThAIsa hote haiN| manaHparyAyajJAniyoMmeM pramattasaMyata guNasthAnase lekara kSINakaSAya vatirAga cha astha guNasthAnataka jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 146 // pramattasaMyata aura apramattasaMyata guNasthAnoMmeM manaHparyayazAnI jIva vahAM sthita do 1 pramattasaMyatAdayaH kSINakasAyAntAH sNkhyeyaaH| sa. si. 1, 8. 2 manaHparyayahAninaH pramattasaMyatAdayaH kSINakaSAyAntAH saMkhyeyAH / sa. si. 1, 8. maNapajjA saMkhemjA // go. mI. 461. Page #535 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 412) chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 117. bhavaMti, laddhisaMpaNNarAsINaM bhuunnmsNbhvaado| te ca ettiyA idi samma Na NavvaMti, saMpahiyakAle uvaesAbhAvAdo / Navari maNapajjavaNANiNo uvasAmagA dasa 10, khavagA 20 / (kevalaNANIsu sajogikevalI ajogikevalI oghaM // 147 // ) sugamamidaM suttaM / bhAgAbhAgaM vattaissAmo / sayajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA madi-sudaaNNANimicchAiTThiNo bhavaMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA kevalaNANiNo bhavaMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA vibhaMgaNANimicchAihiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AbhiNibohiya-sudaNANiasaMjadasammAiTThiNo bhavaMti / te ceva paDirAsiM kAUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva avaNide ohiNANiasaMjadasammAiTThiNo hoti / sesaM saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA missaduNANisammAmicchAiTThiNo hoMti / te ceva paDirAsiM kAUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi zAnavAle jIvoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra hote haiM, kyoMki, labdhisaMpanna rAziyAM bahuta nahIM ho sakatI haiN| phira bhI ve itane hI hote haiM, yaha ThIka nahIM jAnA jAtA hai, kyoMki vartamAnakAlameM isaprakArakA upadeza nahIM pAyA jAtA hai| itanA vizeSa hai ki manaHparyayazAnI upazAmaka daza aura kSapaka vIsa hote haiN| kevalajJAniyoMmeM sayogikevalI aura ayogikevalI jIva oghaprarUpaNAke samAna haiN||147|| yaha sUtra sugama hai| aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para unase bahubhAga matyajJAnI aura zrutAjJAnI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para unameM se bahabhAga kevalajJAnI jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahabhAga vibhaMgavAnI mithyAdRSTi jIva haiM / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga AbhinibodhikajJAnI aura zrutajJAnI asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| inhIM AbhinibodhikahAnI aura zrutajJAnI asaMyatasamyagdRSTiyoMkI pratirAzi karake aura use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI pratirAzimeMse ghaTA dene para avadhijJAnI asaMyatasamyagdRSTi jIvarAzi hotI hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mizra do jJAnavAle samyagmithyAdRSTi jIva hote haiN| unhIM mizra do zAnavAle jIvoMke pramANakI pratirAzi karake aura use Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave 1 pratiSu ' taddhi' iti paatthH| 2 kevalajJAninaH sayogA ayogAzca sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. kevaliNo siddhAdo hoti adirittA // go. jI. 461. Page #536 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 147.] davapamANANugame NANamaggaNAbhAgAbhAgaparUvaNaM [113 ceva avaNide missatiNANisammAmicchAiTThI hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA madi-sudaaNNANisAsaNasammAidviNo hoti / te ceva paDirAsiM kAUNa AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva avaNide vibhaMgaNANisAsaNasammAiTThiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AbhiNivohiya-sudaNANisaMjadAsajadA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA ohiNANisaMjadAsajadA hoti / sesaM jANiya vattavyaM / __ ahavA sabajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA madi-sudaaNNANimicchAiTThiNo hoti / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA kevalaNANiNo bhavaMti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA vihaMgaNANimicchAiTThiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA tiNANiasaMjadasammAiDigo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA tiNANisammAmicchAiTThiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA tiNANisAsaNasammAiTThiNo hoti / sesamasaMkhajjakheDa kae bahukhaMDA duNANiasaMjadasammAihiNo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA duNANisammAmicchAiTThiNo hati / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA duNANisAsaNasammAiTThiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA duNANisaMjadAsajadA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe use usI pratirAzimeMse ghaTA dene para mizra tIna jJAnavAle samyagmithyAdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga matyajJAnI aura zrutAjJAnI sAsAdanasamyagdRSTi jIva hote haiM / unhIM matyajJAnI aura zrutAjJAnI sAsAdanasamyagdRSTi jIvarAzikI pratirAzi karake aura use usI AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI pratirAzimeMse ghaTA dene para vibhaMgajJAnI sAsAdanasamyagdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga AbhinibodhikajJAnI aura zrutajJAnI saMyatAsaMyata hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga avadhijJAnI saMyatAsaMyata jIva hote haiN| zeSa alpabahutvakA jAnakara kathana karanA caahiye| athavA, sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para bahubhAga matyajJAnI aura zrutAjJAnI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahabhAga kevalajJAnI jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vibhaMgazAnI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga tIna jJAnavAle asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga tIna zAnavAle samyagmithyAhaSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga tIna jJAnavAle sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga do zAnavAle asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga do jJAnavAle samyagmithyATaSTi jIva haiM / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga do jJAnavAle sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga do sAnavAle saMyatAsaMyata jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa Page #537 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 14.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 14.. kae bahukhaMDA tiNANisaMjadAsajadA hoti / sesaM jANiya vattavyaM / appAbahuaM tivihaM satthANAdibheeNa / madi-sudaaNNANIsu satthANaM Natthi / kAraNaM puvamaNidaM / sAsaNasammAidvisatthANappAbahuge oghabhaMgo / vibhaMgaNANimicchAiTThINaM satthANassa devamicchAiTThINaM satthANabhaMgo / tiNANIsu madi-sudaNANIsu ca asaMjadasammAiTThi-saMjadAsaMjadesu satthANamoghaM / satthANappAbahugaM gadaM / ___paratthANe payadaM / savvatthovo madi-sudaaNNANisAsaNasammAiTThiavahArakAlo / davvamasaMkhejjaguNaM / palidovamamasaMkhejjaguNaM / micchAiTThidavyamaNaMtaguNaM / savvatthovo vibhaMgaNANisAsaNasammAiTThiavahArakAlo / davyamasaMkhejjaguNaM / palidovamamasaMkhejjaguNaM / vibhaMgaNANimicchAidviavahArakAlo asaMkhejjaguNo / vikkhaMbhaI asaMkhejjaguNA / ( seDhI asaMkhejjaguNA / ) dabamasaMkhejjaguNaM / padaramasaMkhejjaguNaM / logo asaMkhejaguNo / sabatthovA madi-sudaNANiNoM' cattAri uvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA karane para bahubhAga tIna jJAnayAle saMyatAsaMyata jIva haiN| zeSakA jAnakara kathana karanA caahiye| svasthAna Adike bhedase alpabahutva tIna prakArakA hai| unameMse matyajJAnI aura zrutAmAnI jIvoM meM svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai| kAraNa pahale kahA jA cukA hai| matyajJAnI aura zrutAjJAnI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA svasthAna alpabahutva ogha svasthAna alpabahusvake samAna hai| vibhaMgajJAnI mithyAdRSTiyoMkA svasthAna alpabahutva deva mithyAdRSTiyoMke svasthAna arUpabahutvake samAna hai| tIna zAnavAle asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoMmeM tathA mati aura zruta ina do jJAnavAle asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoM meM svasthAna alpabahutva oghasvasthAna alpa bahutvake samAna hai / isaprakAra svasthAna alpabahutva samApta huaa| aba parasthAnameM alpabahutva prakRta hai- matyazAnI aura zrutAzAnI sAsAdanasamya. gdRSTiyoMkA avahArakAla sabase stoka hai| unhIMkA dravya avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / palyopama dravyapramANase asaMkhyAtaguNA hai| matyakSAnI aura zrutAjJAnI mithyAdRSTiyoMkA dravya palyopamase anantaguNA hai| vibhaMgazAnI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla sabase stoka hai| unhIMkA dravya avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| palyopama dravyapramANase asaMkhyAtaguNA hai| vibhaMgazAnI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla palyopamase asaMkhyAtaguNA hai / unhIMkI viSkaMbhasUcI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai| (jagazreNI viSkaMbhasUcIse asaMNyAtaguNI hai| ) jagazreNIse unhIMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai / dravyapramANase jagapratara asaMkhyAtaguNA hai| jagapratarase loka asaMkhyAtaguNA hai / matijJAnI aura zrutajJAnI cAra guNasthAnoMke upazAmaka sabase stoka haiN| matijJAnI aura zrutazAnI kSapaka jIya upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiM / matizAnI aura zrutakSAnI apramattasaMyata jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| matijJAnI aura zrutajJAnI pramattasaMyata jIva 1 pratiSu ' madi-sudaNANa' iti pAThaH / Page #538 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 147. davvapamANANugame NANamaggaNA appA bahugaparUvaNaM [ 445 saMkhejjaguNA / pamatta saMjadA saMkhejjaguNA / asaMjadasammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / saMjadAsaMjada avahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / asaMjadasammAiTThidavyamasaMkhejjaguNaM / palidotramamasaMkhejjaguNaM / evaM cetra ohiNANi paratthANaM pivattanvaM I maNapajjavaNANi savvatthovA uvasAmagA / khavagA saMkhejjagugA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / kevalaNANIsu savvatthovA sajogikevalI / agivalI aNataguNA / paratthANaM gadaM / savvaparatthANe payadaM / savvatthovA maNapajjavaNANi uvasAmagA dasa 10 / ohipANiuvasAmagA visesAhiyA 14 / maNapajjavaNANikhavagA visesa hiyA 20 / ohigANikhavagA visesAhiyA 28 / maNapajjavaNANiNo appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / tattheva ohiNANiNo visesAhiyA / magapajavaNANiNo pamattA visesAhiyA / tattheva ohiNANiNo visesAhiyA | kudo edamavagammade ? uvasama - khavagaseDhimhi edesiM donhaM NANANaM edeNeva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / matijJAnI aura zrutajJAnI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai / matijJAnI aura zrutajJAnI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla asaMyatasamyagdRSTiyoM ke avahArakAlale asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / matijJAnI aura zrutajJAnI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA dravya saMyatAsaMyatoM ke dravyase asaMkhyAtaguNA hai / palyopama asaMyatasamyagdRSTiyoMke dravyase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra avadhi - jJAniyoMke parasthAna alpabahutvakA bhI kathana karanA cAhiye / manaHparyayajJAnI upazAmaka sabase stoka haiM / mana:paryayajJAnI kSapaka jIva upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiM / manaHparyayajJAnI apramattasaMyata jIva kSapakoM se saMkhyAtaguNe haiM / mana:paryayajJAnI pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoM se saMkhyAtaguNe haiM / kevalajJAniyoM meM sayogikevalI jIva sabase stoka haiM / ayogikevalI jIva sayogikevaliyoM se anantaguNe haiM / isaprakAra parasthAna alpabahutva samApta huA / sarvaparasthAna meM alpabahutva prakRta hai - mana:paryayajJAnI upazAmaka jIva sabase stoka hote hue daza haiM / avadhijJAnI upazAmaka mana:paryayajJAniyoMse vizeSa adhika hote hue caudaha haiM / mana:paryayajJAnI kSapaka vizeSa adhika hote hue bIsa haiM / avadhijJAnI kSapaka vizeSa adhika hote hue aTThAIsa haiM / mana:paryayajJAnI apramattasaMyata jIva avadhijJAnI kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| vahIM para arthAt apramattasaMyata guNasthAnameM avadhijJAnI jIva manaHparyayajJAni yoMse vizeSa adhika haiM / mana:paryayajJAnI pramattasaMyata jIva avadhijJAnI apramattasaMyatoM se vizeSa adhika haiN| vahIM para arthAt pramattasaMyata guNasthAna meM hI avadhijJAnI jIva manaHparyayajJAniyoM se vizeSa adhika haiM / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - upazama aura kSapaka zreNImeM ina donoM jJAnoMke pramANakA prarUpaNa isI Page #539 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 446 ] chakkhaDAgame jIvadvANaM [ 12, 147. kameNa pamANaparUvaNAdo / kajaM kAraNANurUvaM savvahA Na hodi ttiNa vattavvaM, kattha vi kaarnnaannuruuvkjjdNsnnaado| Na jiNaMtareNa vabhicAro, tassa paDiNiyadatittha paDibaddhattAdo / duNANiasaMjada sammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tigANiasaMjadasamma iDiavahArakAlo visesAhio | duNANisammAmicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tiNANisammAmicchAiTThiavahArakAlo visesAhio / duNANisAsaNasamma iDiavahArakAlo saMkhejjaguNo / tiNANisA saNasamma iDiavahArakAlo visesAhio / duNANisaMjadAsaMjadaavahArakAla asaMkhejjaguNo / tiNANisaMjadAsaMjadaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evamavahArakAlapaDilomeNa NedavvaM jAva palidovamaM ti / tado vihaMgaNANimicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / vikkhaMbhasUI asaMkhejaguNA / seThI asaMkhejjaguNA / davvamasaMkhejjaguNaM / paramasaMkhejjaguNaM / logo asaMkhejjaguNo / kevalaNANiNo anaMtaguNA / madi-sudaaNNANimicchAiTTiNo anaMtaguNA / evaM NANamaggaNA samattA / krama se kiyA hai / kArya sarvadA kAraNake anurUpa nahIM hotA hai, yaha bhI nahIM kahanA cAhiye, kyoMki, kahIM para bhI kAraNake anurUpa kArya dekhA jAtA hai / jinAntarase vyabhicAra bhI nahI AtA hai, kyoMki, jinAntara pratiniyata tIrthase pratibaddha hotA hai / avadhijJAnI pramatta saMyatoMse do jJAnavAle asayatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| tIna jJAnavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla do jJAnavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAla se vizeSa adhika hai| do jJAnavAle samyagmidhyAdRSTiyoMkA avahArakAla tIna jJAnavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / tIna jJAnavAle samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla do jJAnavAle samyagmithyAdRSTiyoM ke avahArakAlase vizeSa adhika hai / do jJAnavAle sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla tIna jJAnavAle samyagmithyAdRSTiyoM ke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| tIna jJAnavAle sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla do jJAnabAle sAsAdanasamyagdRSTiyoM ke avaddArakAlase vizeSa adhika hai / do jJAnavAle saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla tIna jJAnavAle sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai | tIna jJAnavAle saMyatAsaMyatoM kA avahArakAla do jJAnavAle saMyatAsaMyatoM ke bhavahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / unhIM tIna jJAnavAle saMyatAsaMyatoMkA dravya unhIM bhavaddArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isaprakAra avahArakAlake pratilomakrama se palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase vibhaMgajJAnI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai / unhIMkI viSkaMbhasUcI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai / jagazreNI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAta - guNI hai| unhIMkA dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai / jagapratara dravyase asaMkhyAtaguNA hai / loka jagapratarase asaMkhyAtaguNA hai / kevalajJAnI lokase anantaguNe haiM / matyajJAnI aura zrutAjJAnI mithyAdRSTi jIva kevalajJAniyoMse anantaguNe haiM / isaprakAra jJAnamArgaNA samApta huI / Page #540 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 149.] davvapamANANugame saMjamamaggaNApamANaparUvaNaM [447 saMjamANuvAdeNa saMjadesu pamattasaMjadappahuDi jAva ajogikevali tti oghaM // 148 // ettha oghadavvAdo Na kiMci UNamadhiyaM vA atthi, bhedaNibaMdhaNavisesAbhAvAdo / tado ettha oghattaM junyjde| sAmAiya- chedovaTThAvaNasuddhisaMjadesu pamattasaMjadappahuDi jAva ANiyaTTivAdarasAMparAiyapaviTTha uvasamA khavA tti oghaM // 149 // ettha vi oghattaM Na virujjhde| kudo ? dayaTThiyaNayAvalaMbaNeNa paDigahidegajamA sAmAiyasuddhisaMjadA vuccaMti, te ceya pajjavaTThiyaNayAvalaMbaNeNa ti-cadu-paMcAdibheeNa puvillajamaM phAliya' paDivaNNA chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA NAma / tado do vi rAsIo ogharAsipamANAdo Na bhijjati tti oghattaM juJjade / / ettha codago bhaNadi- ubhayaNayAvalaMbaNaM kiM kameNa bhavadi, Aho akkameNetti ? saMyama mArgaNAke anuvAdase saMyamiyoMmeM pramattasaMyata guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva oghaprarUpaNAke samAna saMkhyAta haiM // 148 / / yahAM thoghadravyapramANase kucha nyana yA adhika pramANa nahIM hotA hai, kyoMki, sAmAnya prarUpaNameM bhedakA kAraNabhata vizeSakI apekSA nahIM hotI hai, isaliye yahAM saMyamamArgaNAmeM sAmAnyase oghapanA bana jAtA hai| sAmAyika aura chedopasthApana zuddhisaMyata jIvoMmeM pramattasaMyata guNasthAnase lekara anivRttivAdarasAMparAyikapraviSTa upazamaka aura kSapaka guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva oghapramANake samAna saMkhyAta haiM // 149 // yahAM sAmAyika aura chedopasthApana zuddhisaMyatoMmeM bhI pramANakI apekSA oghatva virodhako prApta nahIM hotA hai, kyoMki, dravyArthika nayakA avalambana karanekI apekSA jinhoMne 'maiM sarva sAvadhase virata hUM' isaprakAra eka yamako svIkAra kiyA hai, ve sAmAyikazuddhisaMyata kahe jAte haiN| tathA ve hI jIva paryAyArthika nayake avalambana karanekI apekSA tIna, cAra aura pAMca Adi bhedarUpase pahaleke yamako bheda karake svIkAra karate hue chedopasthApana zuddhisaMyata kahe jAte haiN| isaliye ye donoM rAziyAM ogharAzike pramANase bhedako prApta nahIM hotI haiM, isaliye oghapanA bana jAtA hai| zaMkA-yahAM para zaMkAkAra kahatA hai ki donoM nayoMkA avalambana kyA kramase hotA ............ 1 saMyamAnuvAdena sAmAyikacchedopasthApanazuddhisaMyatAH pramattAdayo'nivRttibAdarAntAH sAmAnyoktasaMkhyAH sa. si. 1, 8. pamattAdicauNha judI sAmAyiyadugaM / go. jI. 480. 2 pratiSu -saMjamaM pAliya' iti pAThaH / Page #541 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 448] chakkhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 149. Na tAva akkameNa', viruddhehi bhedAbhedehi jugavaM vavahArANuvavattIdo / aha kameNa, Na sAmAiyasuddhisaMjadA chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA bhavaMti, egattajjhavasAyANaM bhedjjhvsaaittvirohaado| chedovaTThAvaNAsuddhisaMjadA vi Na sAmAiyasuddhisaMjadA tatkAle bhavaMti, bhedjjhvsaayaannmbhedjjhvsaaittvirohaado| tado akkameNa dohi Naehi pAdidoghasaMjadarAsI tatthegeNa bhAgeNa oghapamANaM Na pAvedi tti oghattaM Na juJjade / adha kadAi savyo' saMjadarAsI akkameNa ekaM ciya NayamavalaMbiUNa jadi ciTThadi tti icchiJjadi, to edAo duvihasaMjadarAsIo sAMtarAo havaMti / Na ca evaM, kAlANioge edAsiM NiraMtaratuvalaMbhAdo / ettha parihAro vuccade / taM jahA- dayaTThiyaNae avalaMbide savvesiM saMjadANaM ekeko ceva jamo hodi ti sAmAiyasuddhisaMjadANaM oghasaMjadapamANaM hodi / pajjavaTThiyaNae avalaMbide savvesiM saMjadANaM pAdekaM paMca paMca jamA havaMti tti chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA vi oghasaMjadarAsipamANaM pAveMti teNedesimoghattaM juJjade / Na ca egaM cevaijjhavamAyA eyaMteNa appappaNo paDivakkhaNiravekkhA, hai yA akramase ? akramase to ho nahIM sakatA, kyoMki, paraspara viruddha bheda aura abheda inake dvArA ekasAtha vyavahAra nahIM bana sakatA hai| yadi kramase hotA hai to sAmAyika zuddhisaMyata jAva chedopasthApanazuddhisaMyata nahIM ho sakate haiM, kyoMki, ekatvarUpa pariNAmoMkA bhedarUpa pariNAmoMke sAtha virodha hai| usIprakAra chedopasthApanAzuddhisaMyata jIva bhI usI samaya sAmAyikazuddhisaMyata nahIM ho sakate haiM, kyoMki, bhedarUpa pariNAmoMkA abhedarUpa pariNAmoM ke sAtha virodha hai| isaliye akramase donoM nayoMkI apekSA oghasaMyatarAzi saMyamamArgaNAmeM eka bhAgake dvArA oghapramANako prApta nahIM ho sakatI hai, isaliye sAmAyikazuddhisaMyatoM aura chedopasthApanAzuddhisaMyatoMkA pramANa oghapramANapaneko prApta nahIM ho sakatA hai ? kadAcit saMyatarAzi akramase eka hI nayakA avalambana lekara yadi rahatI hai, aisA Apa cAhate haiM, to ye donoM saMyatarAziyAM sAntara ho jAtI haiN| paraMtu aisA hai nahIM, kyoMki, kAlAnuyogameM ye rAziyAM nirantara haiM, aisA pAyA jAtA hai ? samAdhAna-yahAM pUrvokta zaMkAkA parihAra karate haiN| vaha isaprakAra hai-dravyArthika nayakA avalambana karane para sarva saMyamiyoMke eka eka hI yama hotA hai, isaliye sAmAyikazuddhisaMyatoMke oghasaMyoMkA pramANa bana jAtA hai| paryArthika nayakA avalambana karane para to sarva saMyamiyoMke pratyekake pAMca pAMca saMyama hote haiM, isaliye chedopasthApanAzuddhisaMyata bhI oghasaMyatarAzike pramANako prApta ho jAte haiM, ataeva, ina donoM saMyatoMke oghapanA bana jAtA hai| kucha eka jAtike pariNAma ekAntase apane pratipakSI pariNAmoMse nirapekSa hote haiM, 1 pratiSu ' akkame' iti pAThaH / 2 pratighu 'sattho' iti paatthH| 3 a-ApratyoH 'ega cada-', ka pratau' egaM ceda- 'iti paatthH| Page #542 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 151. ] davyamANAgame saMjamamaggaNApamANaparUvaNaM [ 449 tesiM duNNayattAvattado / tado je sAmAiyasuddhisaMjadA te ceya chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA hoMti / je chedovaTThAvaNa suddhisaMjadA te ceya sAmAiyasuddhisaMjadA hoMti tti / tado dohaM rAsINamoghattaM jujjade | parihArasuddhisaMjadesu pamattApamattasaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 150 // oghasaMjadapamANaM Na pAveMti tti bhaNidaM hodi / to vi te kettiyA tti bhaNide uccade, tirUvUNa sattasahassamettA havaMti / suhumasAM parAiya suddhisaMjadesu suhumasAMparAiya suddhisaMjadA uvasamA khavA davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM // 151 // ettha egaM suhumasAMparAiyaggahaNaM ahiyArapaduSpAyaNahUM, avaregaM guNadvANaNideso / tesiM pamANaM tirUvUNa - Nava sadamettaM / vRttaM ca aisA nahIM hai, kyoMki, aisA mAnane para unako durNayapanekI Apatti A jAtI hai / isaliye jo sAmAyika zuddhisaMyata jIva haiM, ve hI chedopasthApanAzuddhisaMyata hote haiM / tathA jo chedopasthApanAzuddhisaMyata jIva haiM, ve hI sAmAyikazuddhisaMyata hote haiM / ataeva ukta donoM rAziyoMke oghapanA bana jAtA hai / parihAravizuddhisaMyatoM meM pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM / / 150 / / parihAravizuddhisaMyamase yukta pramattasaMyata aura apramattasaMyatoM kA pramANa oghasaMyatoM ke pramANako prApta nahIM hotA hai, yaha isa sUtrakA tAtparya hai / to bhI una parihAravizuddhisaMyatakA pramANa kitanA hai, aisA pUchane para kahate haiM ki ve parihAravizuddhisaMyata tIna kama sAta hajAra hote haiN| sUkSmasAMparAyika zuddhisaMyatoM meM sUkSmasAM parAyika zuddhisaMyata upazamaka aura kSapaka jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? oghaprarUpaNA ke samAna haiM / / 151 // isa sUtra meM prathamavAra sUkSmasaparAyika padakA grahaNa adhikArakA pratipAdana karaneke liye kiyA hai / aura dUsarIvAra sUkSmasAMparAyika padakA grahaNa guNasthAnakA nirdezarUpa kiyA hai / una sUkSmasAM parAyikazuddhisaMyatoM kA pramANa tIna kama nau sau hai / kahA bhI hai 1 parihAravizuddhisaMyatAH pramattAzcApramattAzca saMkhyeyAH / sa. si. 1, 8, kameNa sesatiyaM sacasahassA Navasya NavalakkhA tIhiM parihINA // go. jI. 480. 2 sUkSmasAmparAya zuddhisaMyatAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1,8. Page #543 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvahANaM 15.1 [1, 2, 152. sattAdI chakaMtA doNavamajhA ya hoti parihArA / sattAdI aTuMtA NavamajhA suhumarAgA du // 79 // jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadesu cauTThANaM oghaM // 152 // cauTThANamidi. kadhamegavayaNaNideso ? Na, cauNhaM pi jAdIe egattamavalaMbiya sadhovadesAdo / sesaM sugamaM / saMjadAsajadA davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM // 153 // sugamamidaM suttaM / asaMjadesu micchAiTippahuDi jAva asaMjadasammAiTTi tti davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM // 154 // caduNhamasaMjadaguNaTThANANaM oghacaduguNahANehiMto avisiTThANamoghattaM juJjade / ettha jisa saMkhyAke AdimeM sAta, antameM chaha aura madhyameM dovAra nau haiM utane arthAt chaha hajAra nausau sattAnaveM parihAravizuddhisaMyata jIva haiN| tathA jisa saMkhyAke AdimeM sAta, bhantameM ATha aura madhyameM nau hai utane arthAt AThasau sattAnaveM sUkSmarAgavAle jIva haiM // 79 // yathAkhyAta vihArazuddhisaMyatoMmeM gyArahaveM, bArahaveM, terahaveM aura caudahaveM guNasthAnavI jIvoMkA pramANa oghaprarUpaNAke samAna hai // 152 // zaMkA-sUtrameM 'cauDhANaM' isaprakAra ekavacana nirdeza kaise bana sakatA hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, jAtikI apekSA ekatvakA avalambana lekara cAroM guNasthAnoMkA eka vacanarUpase upadeza diyA hai / zeSa kathana sugama hai| saMyatAsaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? oghaprarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 153 // yaha sUtra sugama hai| asaMyatoMmeM mithyAdRSTi guNasthAnase lekara asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnataka jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? sAmAnya prarUpaNAke samAna haiM // 154 // asaMyatasaMbandhI cAroM guNasthAna ogha cAroM guNasthAnoMke samAna haiM, isaliye asaMyata cAroM guNasthAnoMke pramANake oghapanA bana jAtA hai| aba yahAM para avahArakAlakI utpatti 1 yathAkhyAtavihArazuddhisaMyatAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si 1, 8. 2 saMyatAsaMyatAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. pallAsaMkhejjadimaM viradAviradANa davvaparimANaM // go. jI. 481. 3 asaMyatAzca sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. puvuttarAsihINA saMsArI aviradANa pamA // go. nI. 481. Page #544 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 154.] davyapamANANugame saMjamamaggaNAbhAgAbhAga-appAbahugaparUvaNaM [151 avahArakAluppattI vuccde| taM jahA-siddha-terasaguNapaDivaNNarAsiM micchAidvirAsibhajidatavvaggaM ca savvajIvarAsissuvari pakkhitte micchAividhuvarAsI hodi / sAsaNAdINamavahArakAluppattI oghasamANA / evaM saMjadAsajadANaM pi / bhAgAbhAgaM vttissaamo| savvajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA micchAiDiNo hoti / sesamaNatakhaMDe kae bahukhaMDA siddhA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDa kae bahukhaMDA asaMjadA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sammAmicchAiTTiNo hoti| sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiTiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saMjadAsajadA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe' kae bahukhaMDA sAmAiya-chedovaTThAvaNasuddhisaMjadA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA jahAkkhAdasuddhisaMjadA hoti / sesa saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA parihArayA hoti / (sesegakhaMDaM suhumasAMparAiyasuddhisaMjadA hoti / ) appAbahugaM tivihaM satthANAdibheeNa / tattha satthANe payadaM / saMjadANa satthANaM Natthi, avahArAbhAvAdo / micchAiTThINaM pi satthANaM Natthi, rAsIdo bhAgahArassa bhuttaado| sAsaNasammAidvimAdi kariya jAva saMjadAsajadA tti edesi satthANassa oghabhaMgo / ........................................... kahate haiN| vaha isaprakAra hai-siddharAzi aura sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnavI rAziko tathA mithyAdRSTi rAzise bhAjita siddha aura teraha guNasthAnavartI rAzike dhargako sarva jIvarAzimeM milA dene para mithyAdRSTizazikI dhuvarAzi hotI hai| sAsAdanasamyagdRSTi Adike avahArakAloMkI utpatti ogha sAsAdanasamyagdaSTi Adi avahArakAloMkI utpattike samAna hai| isIprakAra saMyatAsaMyatoMke avahArakAlakI utpatti bhI samajhanA cAhiye / bhava bhAgAbhAgako batalAte haiM-sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para bahubhAga mithyAiSTi jIva hote hai| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga siddha jIva hote hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga asaMyatasamyagdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga samyagmithyADaSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga sAsAdanasamyagdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahabhAga saMyatAsaMyata jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga sAmAyika aura chedopasthApanAzuddhisaMyata hote haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga yathAkhyAtazuddhisaMyata hote haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga parihAravizuddhisaMyata hote haiN| (zeSa eka bhAga sUkSmasAMparAyikazuddhisaMyata haiN|) svasthAna alpabahutva Adike bhedase alpabahutva tIna prakArakA hai| unameMse yahI svasthAna aspabahusva prakRta hai- saMyata jIvoMke aghahArakAlakA abhAva honese svasthAna alpabatva mahIM pAyA jAtA hai| mithyASTiyoM ke bhI svasthAna alpabahatva nahIM hai, kyoMki. mithyAdRSTi rAzile bhAgahAra bahuta bar3A hai| sAlAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka ina jIvoMkA svasthAna alpabahutvasAmAnya svasthAna alpabahutvake samAna hai| pratiSu * sesamasaMkhejjakhaMDe ' iti pAThaH / Page #545 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 ] [ 1, 2, 154. paratthApaya / savvatthovA sAmAiya-chedovaDAvaNasuddhisaMjadauvasAmagA / tesiM khavagA saMkhejjaguNA / apamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / parihArasuddhisaMjadesu savvatthovA apamattasaMjadA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / suhumasAM parAiya suddhisaMjadesu savvatthovA uvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / jahAkkhAdasaMjadesu savvatthovA uvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / sajogikevalI saMkhejjaguNA / saMjadAsaMjadesu paratthANaM Natthi / asaMjadesu savvatthovo asaMjadasammAiTThiavahArakAlo / sammAmicchAiDiavahAra kAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasammAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNA / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evaM yavvaM jAva palidovamaM ti / tado micchAiTThI anaMtaguNA / khaMDAga savvaparatthANe payadaM / savvatthovA muhumasAMparAiyamuddhisaMjadA / parihAramuddhisaMjadA saMkhejjaguNA / jahAkkhAda suddhisaMjadA saMkhejjaguNA / sAmAiya-chedovaTTAvaNa suddhisaMjadA do vitullA saMkhejaguNA / asaMjadasammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / evaM yavtraM jAva palidovamaM ti / tado uvari micchAiTThI anaMtaguNA / evaM saMjamamaggaNA gadA / aba parasthAna meM alpabahutva prakRta hai- sAmAyika aura chedopasthApanazuddhisaMyata upazAmaka jIva sabase stoka haiM / unhIMke kSapaka upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiM / ve hI apramattasaMyata jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiM / ve hI pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoM se saMkhyAtaguNe haiM / parihAravizuddhisaMyatoM meM apramattasaMyata jIva sabase stoka haiN| pramattasaMyata jIva unase saMkhyAtaguNe hai / sUkSmasaparAyikazuddhisaMyatoM meM upazAmaka jIva sabase thor3e haiM / kSapaka jIva unase saMkhyAtaguNe haiM / yathAkhyAta saMyatoM meM upazAmaka jIva sabase thor3e haiN| kSapaka jIva upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiM / sayogikevalI jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiM / saMyatAsaMyatoM meM parasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai| asaMyatoM meM asaMyatasamyagdRSTiyoM kA avahArakAla sabase stoka hai| samyagmithyA dRSTiyoM kA avahArakAla asaMyata samyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / sAsAdana samyagdRSTiyoMkA avahArakAla samyagmithyAdRSTiyoM ke avahAra kAla se saMkhyAtaguNA hai / unhIM sAsAdana samyagdRSTiyoM kA dravya unhIMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase mithyAdRSTi jIva anantaguNe haiM / aba sarvaparasthAnameM alpabahutva prakRta hai- sUkSmasAMparAyikazuddhisaMyata jIva sabase stoka haiM / parihAravizuddhisaMyata jIva unase saMkhyAtaguNe haiM / yathAsyAtazuddhisaMyata jIva parihAravizuddhisaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / sAmAyika aura chedopasthApanazuddhisaMyata jIva donoM samAna hote hue yathAkhyAtasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla ukta donoM saMyatoM ke pramANase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / popamase Upara mithyAdRSTi jIva anantaguNe haiN| isaprakAra saMyamamArgaNA samApta huI / Page #546 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 157. ] davyamANAnugame daMsaNamaggaNApamANaparUvaNaM [ 453 saNa vAde cakkhudaMsaNIsu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA // 155 // sugamamedaM sutaM, bahuso vakkhANidattAdo / asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi ussappiNIhi avahiraMti kAleNa // 156 // aithUla-dhUla- muhumaparUvaNAo tiSNi vi parivADIe kimaDuM vuccati, sudumaparUvaNameva kiNa buccade ? Na, mahAvi-maMdAimaMdame hA vijaNANuggahakAraNeNa tahovaesA / sesaM sugamaM / kheteNa cakkhudaMsaNIsu micchAiTThIhi padaramavahidi aMgulassa saMkhejjadibhAgavaggapaDibhAe // 157 // saMkhejjarUvehi sUciaMgule bhAge hide tattha jaM laddhaM taM vaggide cakkhudaMsaNimicchAiTThI paDibhAgo hodi / edeNa paDibhAgeNa cakkhudaMsaNimicchAiTThIhi jagapadaramavahiradi / ettha kiM cakkhudaMsaNAvaraNakammakkhaovasamA jIvA cakkhudaMsaNiNo vuccaMti, Aho cakkhu darzanamArgaNA ke anuvAda se cakSudarzanI jIvoM meM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? asaMkhyAta haiM / / 155 // yaha sUtra sugama hai, kyoMki, anekavAra vyAkhyAna ho gayA hai / kAlakI apekSA cakSudarzanI mithyAdRSTi jIva asaMkhyAtA saMkhyAta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta hote haiM // 156 // zaMkA - atisthUla, sthUla aura sUkSma, ye tInoM prarUpaNAeM paripATIkramase kisaliye kahI jAtI haiM, kevala eka sUkSma prarUpaNA kyoM nahIM kahI jAtI hai ? samAdhAna- nahIM, kyoMki, medhAvI, mandabuddhi aura atimandabuddhi janoMkA anugraha karane ke kAraNa isa prakArakA upadeza diyA gayA hai / zeSa kathana sugama hai / kSetrakI apekSA cakSudarzaniyoM meM mithyAdRSTi jIvoM ke dvArA sUcyaMgula ke saMkhyAtaveM bhAga vargarUpa pratibhAgase jagapratara apahRta hotA haiM / / 157 / / sUcyaMgula meM saMkhyAtakA bhAga dene para vahAM jo labdha Ave use vargita karane para darzanI mithyAdRSTi jIvoMkA pratibhAga hotA hai / isa pratibhAgase cakSudarzanI midhyAdRSTi jIvoMke dvArA jagapratara apahRta hotA hai / zaMkA- yahAM para kyA cakSudarzanAvaraNakarmake kSayopazamase yukta jIva cakSudarzanI kahe jAte haiM, yA cakSudarzanarUpa upayoga se yukta jIva cakSudarzanI kahe jAte haiM ? inameMse prathama 1 darzanAnuSAdena cakSurdarzanino mithyASTaSTayo'saMkhyeyAH zreNayaH pratarAsaMkhyeyabhAga pramitAH / sa. si. 1,80 moge caurakkhANaM paMcakkhANaM ca khINacarimANaM cakkhUNaM / go. jI. 487. Page #547 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 451] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 158. dasaNovaogasahidajIvA tti ? paDhamapakkhe cakkhudaMsaNimicchAiTThiavahArakAleNa padaraMgulassa asaMkhejjadibhAeNa hodavvaM, cadu-paMciMdiyApajjattarAsINaM pAhaNNAdo / Na vidiyapakkho vi, cakkhudaMsaNadvidIe' aMtomuhattappasaMgAdo ti? ettha parihAro vuccde| asaMkhejjadibhAe cakkhidiyapaDibhAge cakkhudaMsaNuvajogapAoggacakkhudasaNakhaovasamA cakkhudaMsaNiNo tti jeNa vucaMti teNa laddhiapajjattANaM gahaNaM Na bhavadi, tesu cavikhadiyaNippattivirahidemu cakkhudaMsaNovaogasahidatakkhaovasamAbhAvAdo / saMkhejjasAgarovamamettA cakkhudaMsaNihidI vi Na virujjhade, khaovasamassa phaannttbbhuvgmaado| tado padaraMgulassa saMkhejadibhAgametto cakkhudaMsaNimicchAiTiavahArakAlo hodi tti siddhaM, cadu-paMciMdiyapajjattarAsINaM phaannttbhuvgmaado| sAsaNasammAiTippahuDi jAva khINakasAyavIdarAgachadumatthA ti ogha // 158 // pakSake grahaNa karane para cakSudarzanI mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla pratarAMgulake asaMkhyAtaveM bhAgamAna honA cAhiye, kyoMki, aisI sthitimeM caturindriya aparyApta aura paMcendriya aparyApta jIvoMkI pradhAnatA hai / isaprakAra pahalA pakSa to ThIka nahIM hai / usIprakAra dUsarA pakSa bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, usake mAnane para cakSudarzanakI sthitiko antarmuhUrtamAtrakA prasaMga A jAtA hai? samAdhAna- Age pUrvokta zaMkAkA parihAra karate haiM-cakSudarzana vAle mithyAdRSTiyoMkA bhavahArakAla sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa AkSepakA parihAra yaha hai ki cUMki yakSudarzanopa. yogake yogya vakSudarzanAvaraNake kSayopazamavAle jIva cakSudarzanI kahe jAte haiM, isaliye yahAM para labhyaparyApta jIvoMkA grahaNa nahIM hotA hai, kyoMki, ve jIva cakSu indriyakI niSpattise rahita hote hai, isaliye unameM cakSudarzanarUpa upayogase yukta cakSudarzanarUpa kSayopazama nahIM pAyA jAtA hai| tathA cakSudarzanavAle jIvoMkI sthiti saMkhyAtasAgaropamamAtra hotI hai, yaha kathana bhI virodhako prApta nahIM hotA hai, kyoMki, vahAM para kSayopazamakI pradhAnatA svIkAra kI hai| isaliye cakSudarzanI mithyApiyoMkA avahArakAla pratarAMgulake saMkhyAtaveM bhAgamAtra hotA hai, yaha kathana siddha hotA hai, kyoMki, yahAM para cakSudarzanI jIvoMke pramANake kathanameM caturindriya aura paMcendriya paryApta jIvoMkI pradhAnatA svIkAra kI hai| sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara kSINakaSAyavItarAgachamastha guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM cakSudarzanI jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 158 // 1 pratiSu ' -dasaNadiTThIe ' iti pAThaH / 1a-kapraloH piDighAde'. Apratau paDivAde' iti paatthH| 3.cakhudaMsIsa micchAiTThI' ukkasseNa vesAgaroSamasahassANi 'jI. kA. sU. 279-281. Page #548 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 160.] damvapamANANugame daMsaNamaggaNApamANapakhavaNaM [155 kudo ? ckkhudsnnkkhovsmrhidgunnpddivnnnnaabhaavaado| acakkhudasaNIsu micchAiTTippahuDi jAva khINakasAyavIdarAgachadumatthA tti ogha // 159 // kiM kAraNaM? ackkhudsnnkhovsmvirhidchdumtthjiivaabhaavaado| saMpahi acakkhudasaNINaM dhuvarAsI buccade / taM jahA- siddha terasaguNapaDivaNNarAsimacakkhudaMsaNamicchAiTThirAsibhajidatavvaggaM ca savvajIvarAsissuvari pakkhitte acakkhudaMsaNimicchAividhuvarAsI hodi / edeNa sadhajIvarAsissuvarimavagge bhAge hide acakkhudaMsaNimicchAiTThidavvaM hodi / sAsaNAdINamoghamhi bhaNidaavahAro ceva vattavyo, visesaabhaavaado| ohiMdasaNI ohiNANibhaMgoM // 160 // kyoMki, guNasthAnapratipanna jIva cakSudarzanarUpa kSayopazamase rahita nahIM hote haiM / arthAt guNasthAnapratipanna pratyeka jIvake cakSudarzanAvaraNa karmakA kSayopazama pAyA jAtA hai, ataeva guNasthAnapratipanna cakSudarzanI jIvoMke pramANakI prarUpaNA oghaprarUpaNAke samAna hai| ____ acakSudarzaniyoMmeM mithyAdRSTi guNasthAnase lekara kSINakaSAyavItarAgachamastha guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 159 // zaMkA-acakSudarzanI jIvoMkA pramANa sAmAnya prarUpaNAke samAna hai, isakA kyA / samAdhAna- kyoMki, acakSudarzanarUpa kSayopazamase rahita chamastha jIva nahIM pAye jAte haiM, isaliye unakA pramANa oghapramANake samAna kahA hai| aba acakSudarzanI jIvoMkI dhuvarAzikA kathana karate haiN| vaha isaprakAra hai-siddharAzi aura sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnapratipanna jIvarAziko tathA mithyAdRSTi rAzise bhAjita siddharAzi aura guNasthAnapratipanna rAzike vargako sarva jIvarAzimeM milA dene para acakSudarzanI mithyAdRSTi jIvoMkI dhuvarAzi hotI hai| isa dhruvarAzise sarva jIvarAzike uparima vargake bhAjita karane para acakSudarzanI mithyAdRSTiyoMkA dravyapramANa hotA hai| avakSudarzanI sAsAdanasamyagdRSTi Adi jIvoMkA oghanarUpaNAmeM kahA gayA avahArakAla hI kahanA cAhiye, kyoMki, guNasthAnapratipanna ogha avahArakAlase acakSudarzanI guNasthAnapratipanna jIvoMke avahArakAlameM koI vizeSatA nahIM hai| avadhidarzanI jIva avadhijJAniyoMke samAna haiM // 160 // 1 acakSurdarzanino mithyASTayo'nantAnantAH / ubhaye ca sAsAdanasamyagdRSTayAdayaH kSINakaSAyAntA: sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. eiMdiyapahudINaM khINakasAyaMtaNaMtarAsINaM / jogo acakkhudaMsaNajIvANaM hodi primaannN|| go.jI.488. 2 avadhidarzanino'vadhijJAnivat / sa. si. 1,8. Page #549 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 456 ] chakkhaMDAgame jIvANaM .. [ 1, 2, 161 ohidasaNavirahidaohiNANINamabhAvAdo / ettha avahArakAlo vuccade / jo oghaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo so ceva acakkhudaMsaNi-cakkhudaMsaNiasaMjadasammAiTiavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte ohidaMsaNiasaMjadasammAidviavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide cakkhudaMsaNi-acakkhudaMsaNisammAmicchAiDiavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejarUvehi guNide cakkhudaMsaNi-acakkhudaMsaNisAsaNasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide cakkhudaMsaNi-acakkhudaMsaNisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi| tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa guNide ohidaMsaNisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi|| kevaladasaNI kevalaNANibhaMgoM // 161 // kevalaNANavirahidakevaladasaNAbhAvAdo / suda-maNapajjavaNANANaM kimidi Na daMsaNaM ? vuccada- Na tAva sudaNANassa daMsaNamatthi, tassa madiNANapuvvattAdo / Na maNapajjava cUMki avadhidarzanako chor3akara avadhijJAnI jIva nahIM pAye jAte haiM, isaliye donoMkA pramANa samAna hai| aba yahAM para inake avahArakAlakA kathana karate hai-jo ogha asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hai, vahI acakSudarzanI aura cakSudarzanI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI avahArakAlameM milA dene para avadhidarzanI asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa avadhidarzanI asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para cakSadarzanI aura acakSadarzanI samyagmithyATiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para cakSadarzanI aura acAdarzanI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para cakSudarzanI aura acakSu. darzanI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| ise Avaloke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para avadhidarzanI saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| kevaladarzanI jIva kevalajJAniyoMke samAna haiM // 161 // cUMki kevalajJAnase rahita kevaladarzana nahIM pAyA jAtA hai, isaliye donoM rAziyoMkA pramANa samAna hai| - zaMkA-zrutajJAna aura manaHparyayajJAna kA darzana kyoM nahIM kahA jAtA hai ? samAdhAna-zrutajJAnakA darzana to ho nahIM sakatA hai, kyoMki, vaha matijJAnapUrvaka hotA hai| usIprakAra manaHparyayajJAnakA bhI darzana nahIM hai, kyoMki, manaHparyayajJAna bhI usIprakArakA hai, arthAt manaHparyayazAna bhI matijJAnapUrvaka hotA hai, isaliye usakA darzana nahIM pAyA jAtA hai| 1 kevaladarzaninaH kevalajJAnivat / sa. si. 1, 8. ohikevalaparimANa tANa jANaM ca / go. jI. 487. 2 pratiSu 'suda-maNapajjavaNAgaM ' iti pAThaH / Page #550 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 161.] davapamANANugame dasaNamaggaNAbhAgAbhAgaparUvaNaM [150 NANassa vi daMsaNamatthi, tassa vi tadhAvidhattAdo / jadi sarUvasaMvedaNaM desaNa to edesi pi dasaNassa atthittaM pasajjade cenna, uttarajJAnotpattinimittaprayatnaviziSTasvasaMvedanasya darzanatvAt / Na ca kevalimhi eso kamo, tattha akkameNa nnaann-dsnnputtiido| Na ca chadumatthesu doNhamakameNa vuttI atthi, 'haMdi duve Natthi uvajogA' ti pddisiddhttaado| Na ca NANAdo pacchA daMsaNaM bhavadi, 'daMsaNapuvvaM NANaM, Na NANapuvvaM tu daMsaNamatthi' idi vynnaado| __ bhAgAbhAgaM vattaissAmo / savvajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA acakkhudasaNamicchAiTThI hoti / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA kevaladaMsaNiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA cakkhudaMsaNamicchAidviNo hoti / sesamasaMkhajjakhaMDe kae bahukhaMDA cakkhudaMsaNiacakkhudaMsaNiasaMjadasammAiTThidavvaM hodi / tattha tasseva asaMkhejadibhAgamavaNide ohidaMsaNidavvaM hodi / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA cakkhudaMsaNi-acakkhudaMsaNisammAmicchAiTThidavvaM hodi / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiDhidavvaM hodi / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA cakkhudaMsaNi-acakkhudaMsaNisaMjadAsaMjadadavvaM hodi / sesamasaMkhejjakhaMDe kae ___zaMkA-yadi darzanakA svarUpa svarUpasaMvedana hai, to ina donoM zAnoMke bhI darzanake astitvakI prApti hotI hai ? samAdhAna nahIM, kyoMki, uttaramAnakI utpatti ke nimittabhUta prayatnaviziSTa svasaMvedanako darzana mAnA hai| paraMtu kevalImeM yaha krama nahIM pAyA jAtA hai, kyoMki, vahAM para akramase zAna aura darzanakI pravRtti hotI hai| chamasthoM meM darzana aura zAna, ina donoMkI akramase pravRtti hotI hai, yadi aisA kahA jAve so bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, channasthoMke 'donoM upayoga eka sAtha nahIM hote haiN| isa Agamavacanale chadmasthoM ke donoM upayogoMke akramase honekA pratiSedha ho jAtA hai| jJAnapUrvaka darzana hotA hai, yadi aisA kahA jAve so bhI ThIka nahIM hai, kyoMki, 'darzanapUrvaka zAna hotA hai, kiMtu jJAnapUrvaka darzana nahIM hotA hai| aisA Agasavacana hai|| aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para bahubhAga acakSudarzanI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga kevaladarzanI jIva haiM / zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga cakSudarzanI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga cakSudarzanI aura acakSudarzanI asaM. yatasamyagdRSTiyoMkA dravya hai| isameMse isIkA asaMkhyAtavAM bhAga ghaTA dene para zeSa avadhidarzanI jIvoMkA dravyapramANa hotA hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga cakSudarzanI aura acakSudarzanI samyagmithyAdRSTiyoMkA dravyapramANa hotA hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga cakSudarzanI aura acakSudarzanI sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA dravyapramANa hotA hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga cakSudarzanI aura bhacakSudarzanI saMyatAsaMyatoMkA dravyapramANa hotA hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga Page #551 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 1510 bahukhaMDA ohidaMsaNisaMjadAsaMjadadavvaM hodi / sesaM jANiya vattavyaM / appAbahugaM tivihaM satthANAdibheeNa / satthANe pydN| cakkhudaMsaNimicchAiTTisatthANassa tspjjttmicchaaittissthaannbhNgo| sAsaNAdINaM satthANassa oghssthaannbhNgaa| paratthANe payadaM / acavakhudaMsaNIsu savvatthovA uvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / uvari oghapaMciMdiyaM va vattavvaM' jAva palidovamaM ti| tado micchAidviNo aNaMtaguNA / evaM ceva cakkhudaMsaNiparatthANappAbahugaM vattavyaM / Navari palidovamAdA uvari cakkhudaMsaNimicchAiTThiNo asaMkhejjaguNA / ohidasaNINamohiNANibhaMgo / kevaladasaNINaM kevalaNANibhaMgo / savaparatthANe payadaM / savvatthovA ohidNsnnuvsaamgaa| khavagA saMkhejjaguNA / cakkhudaMsaNi-acamavudaMsaNiuvasAmagA saMkhajjaguNA / khavagA sNkhejjgunnaa| ohidaMsaNaappamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / dudaMsaNiappamattasaMjadA saMkhejja ....... avadhidarzanI saMyatAsaMyatoMkA dravya hotA hai| zeSa bhAgAbhAgakA kathana jAnakara karanA caahiye| svasthAnAdikake bhedase alpabahutva tIna prakArakA hai| unameMse svasthAnameM alpabahutva prakRta hai- cakSudarzanI mithyAdRSTiyoMkA svasthAna alpabahutva basa paryApta mithyAdRSTiyoMke svasthAna alAva hutvake samAna hai| sAsAdanasamyagdRSTi AdikA svasthAna alpabahutva oghasvasthAna alpabahutvake samAna hai| ___aba parasthAnameM alpabahutva prakRta hai- acakSudarzaniyoMmeM sabase stoka upazAmaka jIva haiN| kSaeka jIva upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| isake Upara palyopamataka bhogha paMcendriyoMke parasthAna alpabahutyake samAna kathana karanA cAhiye / / jIva anantaguNe haiN| isIprakAra cakSudarzaniyoMke parasthAna alpabahutvakA kathana karanA caahiye| itanA vizeSa hai ki palyopamase Upara cakSudarzanI mithyAdRSTi jIva asaMkhyAtaguNe haiN| aghadhidarzanavAloMkA alpaba hutva avadhijJAniyoMke alpabahutvake samAna jAnanA cAhiye / kevaladarzanacAloMkA kevalajJAniyoMke alpabahatvake samAna jAnanA caahiye| aba sarvapara sthAnameM alpabahutva prakRta hai- avadhidarzanI upazAmaka jIva sabase stoka haiM / avadhidarzanI kSapaka jIva upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| cakSudarzanI aura acakSudarzanI upazAmaka jIva avadhijJAnI kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| ve hI kSapaka jIva apane upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiM / avadhidarzanI apramattasaMyata jIva cakSu aura acakSudarzanavAle kSapakoMse khyAtaguNe haiN| ve hI pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| do darzanavAle bhapramattasaMyata jIva avadhidarzanI pramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| ve hI pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| do darzanavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla do 1 pratiSu * AMgha paMciMdiya vattavyaM ' iti pAThaH / Page #552 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 162.] davapamANANugame lessAmaggaNApamANaparUvaNaM [159 guNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / dudaMsaNiasaMjadasammAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| tidasaNaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo visesaahio| durdamaNasammAmicchAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| dudaMsaNasAsaNasammAiTiabahArakAlo sNkhejgunnoN| dudaMsaNamajadAsaMjadaavahArakAlo asNkhejjgunno| tidaMsaNasaMjadAsaMjadaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva davbamasaMkhejjaguNaM / evamavahArakAlapaDilomeNa NedavvaM jAva palidovamaM ti / tado cakkhudaMsaNimicchAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| vikkhaMbhasUI asaMkhejaguNA / seDhI asaMkhejaguNA / dabamasaMkhejjaguNaM / padaramasaMkhejjaguNaM / logo asaMkhejjaguNo / kevaladasaNI aNaMtaguNA |ackkhudNsnnii aNaMtaguNA / __ evaM daMsaNamaggaNA gadA / lessANuvAdeNa kiNhalessiya-NIlalessiya-kAulessiesu micchAiTTippahuDi jAva asaMjadasammAihitti oghaM // 162 // darzanavAle pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai / tIna darzanavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla do darzanaghAle asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase vizeSa adhika hai| do darzanavAle samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla tIna darzanavAle asaMyatasamyagdRSTiyoMke aghahArakAlase bhasaMkhyAtaguNA hai| do darzanavAle sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA apahArakAla do darzanaSAle samyamithyAdRSTiyoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| do darzanavAle saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla do darzanavAle sAsAdanasamyagdRSTiyoMke aghahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| tIna darzanavAle saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla do darzanavAle saMyatAsaMyatoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIM tIna darzanaSAle saMyatAsaMyatoMkA dravya unhIMke aghahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra avahArakAlake pratilomarUpakramase palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase cakSu. darzanI mithyASTiyoMkA aghahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkI viSkaMbhasUcI apane avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai| agazreNI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai| unhIMkA dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai| jagapratara dravyase asaMkhyAtaguNA hai| loka jagapratarase asaMkhyAta. guNA hai| kevaladarzanI jIva lokase anantaguNe haiM / acakSurdazanI jIva kevaladarzaniyoMke pramANase anantaguNe haiN| isaprakAra darzanamArgaNA samApta huI / lezyAmArgaNAke anuvAdase kRSNalezyAvAle, nIlalezyAvAle aura kApotalezyAvAle jIvoM meM mithyAdRSTi guNasthAnase lekara asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva oSaprarUpaNAke samAna haiM // 162 // 1 pratiSu / asaMkhejjaguNo' iti pAThaH / 2 lezyAnuvAdena kRSNamAlakApotalezyA mithyAdRSTayAdayo'saMyatasamyagdRSTa yantA: sAmAnyoktasaMkhyAH / se. si. 1,8. kiNhAdirAsimAvaliasakhabhAgeNa bhajiya pavibhate / hINakamA kAla vA assiya davA du majidacA // Page #553 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 162. __ aNaMtattaNeNa palidovamassa asaMkhejadibhAgateNa ca ogheNa sAdhammamatthi ti oghamidi bhaNidaM / visese avalaMbijjamANe puNa Natthi samANattaM, sesalessovalakkhiyajIvANaM payadaguNahANesu asNbhvaado| ettha dhuvarAsI vuccade / taM jahA-siddha-terasaguNapaDivaNNa-teu-pamma-sukkalessamicchAiTThirAsiM kiNha-NIla-kAulessamicchAiTThirAsibhajidamedesi vaggaM ca savvajIvarAsissuvari pakkhite hi kiNha-NIla-kAulessamicchAidvidhuvarAsI hodi / taM tIhi rUvehi guNeUNa AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte kAulessiyadhuvarAsI hodi / puyabhAgahAramabbhahiyaM kAUNa tiguNadhuvarAsimhi bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte NIlalessiyadhuvarAsI hodi / tamAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva avaNide kiNhalessiyadhuvarAsI hodi / kAu-NIlalessarAsIo savvajIvarAsissa tibhAgo desUNo / kiNhalessiyarAsI tibhAgo sAdireo / guNapaDivaNNANamavahArakAlaM purado bhaNissAmo / ukta tIna lejhyAvAle mithyAdRSTi jIvoMkI anantatvakI apekSA, aura sAsAdanasamyagdRSTi bhAdi guNasthAnavI jIvoMkI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgatvakI apekSA oghapramANake sAtha samAnatA pAI jAtI hai, isaliye sUtra meM 'oghaM' aisA kahA hai| vizeSa arthAt paryAyArthika nayakA avalambana karane para to ukta tIna lezyAvAle jIvoMke pramANakI oghapramANaprarUpaNAke sAtha samAnatA nahIM hai, kyoMki, aisA mAna lene para zeSa lezyAoMse upalakSita jIvoMkA prakRta guNasthAnoM meM rahanA asaMbhava mAnanA pdd'egaa| aba yahAM para dhruvarAzikA kathana karate haiN| vaha isaprakAra hai-siddharAzi, sAsAdanasamyagdRSTi Adi teraha guNasthAnapratipanna rAzi aura pIta, paza tathA zuklalezyAvAle mithyAdRSTiyoMkI rAziko, tathA ina sarva rAziyoMke dhargameM kRSNa, nIla aura kApotalezyAvAlI mithyAdRSTi rAzikA bhAga denese jo labdha Ave use sarva jIvarAzimeM milA dene para kRSNa, nIla aura kApotalezyAse yukta mithyASTi jIvoM kI dhruvarAzi hotI hai| ise tInase guNita karake jo pramANa ho use AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usI meM milA dene para kApotalezyAse yukta jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai| pUrvokta bhAgahArako abhyadhika karake aura usakA triguNita dhruvarAzimeM bhAga dene para jo labdha Ave use usI triguNita dhruvarAzimeM milA dene para nIlalezyAse yukta jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usImeMse ghaTA dene para kRSNalezyAse yukta jIvoMkI dhruvarAzi hotI hai| kApotalezyAse yukta aura nIlalezyAse yukta pratyeka jIvarAzi sarva jIvarAzike kucha kama tIsare bhAgapramANa hai| tathA kRSNalezyAse yukta jIvarAzi kucha adhika tIsare bhAga pramANa hai| ukta tIna lezyAoMse yukta guNasthAnapratipanna jIvoMke bhavahArakAlakA kathana Age kreNge| khettAdo asuhatiyA aNaMtalogA kameNa prihiinnaa| kAlAdo tIdAdo aNaMtaguNidA kamA hINA / / kevalaNANANaMtimamAgA mAvAda kiNhatiyajIvA // go. jI. 537,539. Page #554 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 163.] danvapamANANugame lessAmaggaNApamANaparUvaNaM [ 461 teulessiesu micchAiTThI davapamANeNa kevaDiyA, joisiyadevehi sAdireyaM // 163 // edassa attho vuccde| joisiyadevA pajjattakAle savve teulessiyA bhavaMti / apajjattakAle puNa te ceya kiNha-NIla-kAulessiyA hoti / te ca pajattarAsissa asNkhejjdibhaagmettaa| vANaveMtaradevA vi pajjattakAle teulessiyA ceva hoti / te ca joisiyadevANaM saMkhejadibhAgamettA hati / edesimapajjattA kiNha-NIla-kAulessiyA bhavati / te ca sagapajjattANaM saMkhejadibhAgamettA / maNusa-tirikkhesu vi teulessiyamicchAidvirAsI padarassa asaMkhejjadibhAgametto tirikkhapammalessiyarAsIdo saMkhejjaguNo asthi / ede tiNi vi rAsIo bhavaNavAsiya-sohammIsANamicchAiTThIhi saha gadAo joisiyadevehi sAdireyA havaMti / edesimavahArakAlo vuccde| taM jahA- joisiyaavahArakAlAdo padaraMgulassa saMkhejjadibhAge avaNide teulessiyavahArakAlo hodi / tado ekkapadaraMgulaM ghettUNa saMkhejjakhaMDaM kariya egakhaMDamavaNiya bahukhaMDe tamhi ceva pakkhitte teu tejolezyAvAle jIvoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? jyotiSI devoMse kucha adhika haiM // 63 // aba isa sUtrakA artha kahate haiM- paryAptakAla meM sabhI jyotiSI deva tejolezyAse yukta hote haiN| tathA aparyApta kAlameM ve hI deva kRSNa, nIla aura kApotalezyAse yukta hote haiM / ve aparyApta jyotiSI jIva apanI paryApta rAzike asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hote haiN| vANavyantara deva bhI paryAptakAlameM tejolezyAse yukta hote haiM, aura ve vANavyantara paryApta jIva jyotiSiyoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra hote haiN| inhIM vANavyantaroM meM aparyApta jIva kRSNa, nIla bhaura kApotalezyAse yukta hote haiM, aura ve aparyApta vANavyantara deva apanI paryApta rAzike saMkhyAtaveM bhAgamAtra hote haiN| manuSya aura tiryaMcoM meM bhI tejolezyAse yukta mithyAdRSTirAzi jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hai, jo padmalezyAse yukta tiryaMcarAzise saMkhyAtaguNI hai / ina tInoM rAziyoMko bhavanavAsI aura saudharma-pezAna rAzike sAtha ekatrita kara dene para yaha rAzi jyotiSI devoMse kucha adhika ho jAtI hai| aba isa rAzike avahArakAlakA kathana vaha isaprakAra hai- jyotiSI devoMke avahArakAlameMse pratarAMgalake saMkhyAta bhAgapramANako ghaTA dene para tejolezyAse yukta jIvarAMzikA avahArakAla hotA hai| ukta tejolezyAse yukta jIvarAzike avahArakAlameMse eka pratarAMgulako grahaNa karake aura usake saMkhyAta khaMDa karake eka khaMDako ghaTA kara zeSa bahuta khaMDoMko usI avahArakAlameM milA dene para teja:padmalezyA miSyAdRSTayAdayo saMyatAsaMyatAntAH strIvedavat / sa. si. 1,8. teutiyA saMkhejjA saMkhAsaMkhejabhAgakamA // joisiyAdo ahiyA tirikkhamaNissa saMkhabhAgo du| sUissa aMgulassa ya asaMkhabhAgaM tu teutiyaM // udu asaMkhakappA... | ohimasaMkhemjadimaM teutiyA bhAvado hoti / / go. jI. 539, 540,543. Page #555 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 462) chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 161. lessiyAmicchAiTThiavahArakAlo hodi / sesaM joisiyabhaMgo / sAsaNasammAiTippahuDi jAva saMjadAsaMjadA tti oghaM // 164 // chasu lessAsu dvidaoghaasaMjadasammAidvi-sammAmicchAihi-sAsaNasammAdiTThIhi sariso ekAe teulessAe dvidarAsI kadhaM hodi ? Na, palidovamassa asaMkhejjadibhAgateNa sarisattamavekkhiya oghovesaado| pamatta-appamattasaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 165 // ogharAsipamANaM Na pUredi tti jaM buttaM hodi / pammalessiesu micchAiTTI davvapamANeNa kevaDiyA, saNNipaMciMdiyatirikkhajogiNINaM saMkhejjadibhAgo // 166 // tejolezyAse yukta mithyAdRSTi jIvarAzikA avahArakAla hotA hai| zeSa kathana jyotiSI devoMke kathanake samAna hai| tejolezyAse yukta jIva sAsAdanasamyagdRSTi guNa sthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM oghaprarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 164 // zaMkA- ogha asaMyatasamyagdRSTi rAzi, ogha samyagmithyAdRSTirAzi aura ogha sAsAdanasamyagdRSTirAzi chahoM lezyAoM meM sthita hai, ataeva usake sAtha kevala tejolezyAmeM sthita asaMyatasamyagdRSTirAzi, samyagmithyAdRSTirAzi aura sAsAdanasamyagdRSTirAzi samAna kaise ho sakatI hai? samAdhAna-nahIM, kyoMki, palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgatvakI apekSA ukta donoM rAziyoMmeM samAnatA dekhakara tejolezyAse yukta sAsAdanasamyagdRSTi Adi rAzikA ogharUpase upadeza kiyA hai| tejolezyAse yukta pramattasaMyata jIva aura apramattasaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 165 // ukta do guNasthAnoM meM tejolezyAse yukta jIvarAzi oghapramANako pUrNa nahIM karatI hai, yaha isa sUtrameM saMkhyAta padake denekA abhiprAya hai| papalezyAvAloMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane hai ? saMjJI paMcendriya tiryaca yonimatI jIvoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM // 166 / / pramApramattasaMyatAH saMkhyeyAH / sa. si. 1,8. Page #556 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 169.] davvapamANANugame lessAmaggaNApamANaparUvaNaM [163 sugamamedaM suttaM / edassa avahArakAlo vuccde| paMciMdiyatirikkhajoNiNIavahArakAle saMkhejjarUvehi guNide saNipaMciMdiyatirikkhajoNiNINamavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjaravehi guNide saNipaMciMdiyatirikkhateulessiyamicchAiTThINamavahArakAlo hodi / tamhi saMkhejjarUvehi guNide pammalessiyamicchAiTThINamavahArakAlo hodi| sAsaNasammAiTippahuDi jAva saMjadAsaMjadA ti ogha // 167 // edassa vi suttassa attho sugamo / pamatta-appamattasaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejA // 168 // teulessiyANaM saMkhejjadibhAgamettA havaMti / kudo ? pammalessAe' saha gadajIvANaM pauraM sNbhvaabhaavaado| .. sukalessiesu micchAiTippahuDi jAva saMjadAsajadA ti davvapamANeNa kevaDiyA, palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutteNa // 169 // yaha sUtra sugama hai| aba padmalezyAse yukta mithyAdRSTi jIvarAzike avahArakAlakA kathana karate haiM-paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para saMzI paMcendriya tiryaMca yonimatiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise saMkhyAtase guNita karane para saMdhI paMcendriya tiryaMca tejolezyAvAle mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para panalezyAvAle mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| pAlezyAvAle jIva sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM opanarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga pramANa haiM // 167 // isa sUtrakA bhI artha sarala hai| pAlezyAvAle pramattasaMyata jIva aura apramattasaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 168 // panalezyAghAle pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIva tejolezyAvAle pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIvoMke saMkhyAtaveM bhAgapramANa hote haiM, kyoMki, padmalezyAse yukta pramattasaMyata aura apramattasaMyata guNasthAnako prApta hue jIva pracura nahIM hote haiN| . zuklalezyAvAloMmeM mithyAdRSTi guNasthAnase lekara saMyatAsaMyata guNasthAnataka pratyeka 1 pratiSu lessA' iti pAThaH / 2 zuklalezyA midhyAdRSTayAdayaH saMyatAsaMyatAntAH palpopamAsaMkhyeyabhAgapramitAH / sa. si. 1,8. pallAsaMsejjamAgayA mukkaa| go. jI. 542. Page #557 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 464 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 169. ettha palidovamassa asaMkhejjadibhAgavayaNaM sAvahAraparUvaNaM oghapamANapaDisehaphalaM / kudovagammade ? saMgaha parihAreNa pajjavaNayAvalaMbaNAdo / ettha avahArakAlo bumbade | ogha - asaMjadasammAiTThiavahArakAlaM AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte teulessiyaasaMjadasamma iDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide pammalessiya asaM jada sammAidviavahAra kAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide kAulessiyaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi / tahi AvaliyAe asaMkhejadibhAgeNa guNide kiNhalessiyaasaMjada sammAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte NIlalessiyaasaMjadasamma iTThiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide sukalessiyaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo hodi / saga-sagaasaMjadasamma iDiavahArakAle AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide saga-sagasammAmicchAiTThiavahAra kAlo hodi / te guNasthAna meM jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiN| ina jIvoMke dvArA antarmuhUrta kAlase palyopama apahRta hotA hai / / 169 // isa sUtra meM avahArakAlasahita palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa isa vacanakA prarUpaNa oghapramANake pratiSedha karaneke liye diyA hai / zaMkA- yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna - saMgrahanayakA parihAra karake paryAyArthika nayakA avalambana lene se yaha jAnA jAtA haiM / aba yahAM para avahArakAlakA prarUpaNa karate haiM- ogha asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgale bhAjita karane para jo labdha Ave use usImeM milA dene para tejolezyA se yukta asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAbhAga guNita karane para padmalezyAle yukta asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para kApotalezyAle yukta asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalI ke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para kRSNalezyA se yukta asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usImeM milA dene para nIlalezyA se yukta asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para zuklalezyA se yukta asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ina apane apane asaMyatasamyagdRSTiyoM ke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para apane apane samyagmithyA* dRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ina apane apane samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlako Page #558 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 101.] [ 465 saMkhejjarUvehi guNide saga-sagasAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi / tesu AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNidesu teu - pamma lessiya sajadAsaMjada avahArakAlo hodi / vari sukkalessiya asaMjadasammAiTThiavahArakAle saMkhejjarUvehi guNide sukkamicchAi dviavahAra kAlo hodi / tahi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide sammAmicchAiTThiavahArakAlo hodi / taha saMkhejjarUhi guNide sukkalessiyasA saNasammAidviavahArakAlo hodi / tamhi Ava liyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide sukkalessiya saMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / saga-sagaavahArakAle palidovame bhAge hide saga-sagarAsiNo havaMti / dampamANAnugame lessAmaggaNApamANaparUvaNaM pamatta - appamattasaMjadA davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA' // 170 // de do virAsiNo oghapamANaM Na pAveMti, teu-pamma sukkalessAsu akkameNa vihajiya dattAdo | sesaM sujhaM / apuvvakaraNapahuDi jAva sajogikevali tti oghaM // 171 // saMkhyAtase guNita karane para apane apane sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / inheM arthAt tejolezyAvAle aura padmalezyAvAle sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAloMko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para tejolezyAvAle aura padmalezyAvAle saMyatAsaMyatoMke avahArakAla hote haiM / itanA vizeSa hai ki zuklalezyAvAle asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako saMkhyAtase guNita karane para zuklalezyAvAle mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para zuklalezyAvAle samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise saMkhyAtase guNita karane para zuklalezyA vAle sAsAdana samyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para zukulezyAvAle saMyatAsaMyatoM kA avahArakAla hotA hai / isa apane apane avahArakAlase palyopamake bhAjita karane para apanI apanI rAzikA pramANa AtA hai / zuklezyAvAle pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 170 // zuklalezyAse yukta pramattasaMyata aura apramattasaMyata ye donoM rAziyAM aghapramANako prApta nahIM hotI haiM, kyoMki, pramattasaMyata aura apramattasaMyata guNasthAnameM jIva tejolezyA, padmalezyA aura zuklalezyAmeM yugapat vibhakta hokara sthita haiN| zeSa kathana sugrAhya hai / zuklalezyAvAle jIva apUrvakaraNa guNasthAna se lekara sayogikevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAna meM oghaprarUpaNA ke samAna haiM / / 171 // 1 pramattApramattasaMyatAH saMkhyeyAH sa. si. 1,8. 2 apUrvakaraNAdayaH sayoga kevalyantAH alezyAzca sAmAnyokasaMkhyAH / sa. si. 1,8. Page #559 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM [1, 2, 171. . kudo ? annnnlessaabhaavaado| ajogiNo alessiyA / kudo ? kmmlevnnimittjog-ksaayaabhaavaa| jogassa kadhaM lessAvavaeso 1 Na, liMpadi tti jogassa vi lessaavvessiddhiido| __ bhAgAbhAgaM vattaissAmo / savvajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA tilessiyA hoti| sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA alessiyA hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA teulessiyA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA pammalessiyA / sesegabhAgo sukklessiyaa| tilessiyarAsimAvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa khaMDeUNa tatthegakhaMDa tadA pudha dRviya sese bahubhAge ghettUNa tiNi samapuMje kariya avaNidegakhaMDamAvaliyAe asaMkheadibhAeNa khaMDiya tattha bahukhaMDe paDhamapuMje pakkhitte kiNhalessiyA / sesegakhaMDamAvaliyAe asaMkhejjadibhAgeNa khaMDiya bahukhaMDe vidiyapuMje pakkhitte nniillessiyaa| sesegakharDa tadiyapuMje pakkhitte kAulessiyA / tado kAulessiyarAsimarNatakhaMDe kae bahukhaMDA micchAidviNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asNjdsmmaaitttthinno| sesaM saMkhejjakhaMDe kae cUMki apUrvakaraNa Adi guNasthAnoMmeM zuklalezyAko chor3akara dUsarI lezyA nahIM pAI jAtI hai. isaliye apUrvakaraNa Adi guNasthAnoM meM oghapramANa hI zakalezyAvAloMkA pramANa hai| ayogI jIva lezyArahita haiM, kyoMki, ayogI guNasthAnameM karmalepakA kAraNabhUta yoga aura kaSAya nahIM pAyA jAtA hai| zaMkA-kevala yogako lezyA yaha saMkSA kaise prApta ho sakatI hai ? samAdhAna-nahIM, kyoMki, jo liMpana karatI hai vaha lezyA hai' isa niruktike bhanusAra yogake bhI lezyA saMzA siddha ho jAtI hai| aba bhAgAbhAgako batalAte haiM-sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para bahubhAga. pramANa kRSNa, nIla aura kApota ina tIna lezyAvAle jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga lezyArahita jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga tejolezyAvAle jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga padmalezyAvAle jIva haiN| zeSa eka bhAgapramANa zuklalezyAvAle jIva haiN| kRSNa, nIla aura kApota ina tIna lezyAse yukta jIvarAziko AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake unameM se eka khaMDako pRthak sthApita karake aura zeSa bahubhAgake samAna tIna puMja karake ghaTAkara pRthaka rakkhe hue eka baMDako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake vahAM jo bahubhAga Ave use prathama puMjameM milA dene para kRSNalezyAvAle jIvoMkA pramANa hotA hai| zeSa eka bhAgako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase khaMDita karake bahubhAga dUsare puMjameM milA dene para nIlalezyAvAle jIvoMkA pramANa hotA hai| zeSa eka bhAga tIsare puMjameM milA dene para kApotalezyAvAle jIvoMkA pramANa hotA hai| anantara kApotalezyAvAlI rAzike ananta khaMDa karane para bahubhAga mithyAraSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta baMDa karane para bahubhAga bhasaMyatasamyagdRSTi Page #560 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 171.] davvapamANANugame lessAmaggaNA appA bahugaparUvaNaM [ 460 bahukhaMDA sammAmicchAiTTiNo / sesegakhaMDaM sAsaNa sammAiTTiNo / evaM gIla- kiNhalessANaM pi bhAgAbhAgaM kAyantraM / teulessiyarAsimasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA micchAihiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaMjada sammAiTTiNo / sesaM saMkhajjakhaMDe kae bahukhaMDA sammAmicchAiTTiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiTTiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saMjadAsaMjadA / sesegabhAgo pamattApamattasaMjadA / pammalessiyarAsima saMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA micchAiTTiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaMjada sammAiTThiyo / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sammAmicchAiTTiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiTTiNo / sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA saMjadAsaMjadA / sesegabhAgo pamattApamattasaMjadA / sukkalessiyarAsiM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaMjadasammAiTTiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA micchAiTTiNo / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sammAmicchAiTTiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiTTiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saMjadAsaMjadA | sesegabhAgo pamattApamattAdao / appA bahugaM tivihaM satthANAdibheSaNa / satthANe payadaM / kiNha NIla- kAulessiya jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga samyagmithyAdRSTi jIva hai / zeSa eka bhAga pramANa sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiM / isIprakAra nIla aura kApotalezyAbAloM kA bhI bhAgAbhAga kara lenA cAhiye / tejolezyAvAlI jIvarAzike asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga midhyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga asaMyata samyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga samyagmithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAga asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga saMyatAsaMyata jIva haiN| zeSa eka bhAga pramANa pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIva haiM / padmalezyAvAlI jIvarAzike asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mithyAdRSTi jIva hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAga ke saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga samyagmithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga sAsAdanasamyagdRSTi jIva hai / zeSa eka bhAga asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga saMyatAsaMyata jIva haiN| zeSa eka bhAgapramANa pramattasaMyata aura apramattasaMyata jIva haiN| zuklalezyaka rAzike saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga asaMyatasamyagdRSTi jIva hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga mithyAdRSTi jIva hai| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga samyagmithyAdRSTi jIva hai| zeSa eka bhAga asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga sAsAdanasamyagdRSTi jIva hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga saMyatAsaMyata jIva hai| zeSa eka bhAgapramANapramattasaMyata Adi jIva hai / svasthAna Adike bhedale alpabahutva tIna prakArakA hai / unameMse svasthAnameM malpabahutva Page #561 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 468 ] chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 171 micchAiDINaM satthANaM Natthi rAsIdo thovadarabhAgahArAbhAvA / sAsaNAdINa moghabhaMgo / satthavo teulessiyamicchAiDiavahArakAlo / vikkhaMbhasUI asaMkhejjaguNA / seDhI asaMkhejjaguNA / davvamasaMkhejjaguNaM / padaramasaMkhejjaguNaM / logo asaMkhejjaguNo / sAsaNAdINamoghaM / evaM caiva pamma sukkalessANaM satthANaM vattavyaM / satthANaM gadaM / paratthApayadaM / savvatthovo kAulessiyaa maMjadasammAiTThiavahArakAlo / sammAmicchAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasammAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / tasseva davamasaMkhejjaguNaM / evaM yavtraM jAva palidovamaM ti / tado kAulessiya micchAiTTiNa anaMtaguNA / evaM NIla- kiNhANaM / savvatthovA teulessiya appamattasaMjadA / pamatta saMjadA saMkhejjaguNA / asaMjadasammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sammAmicchAiDiavahAra kAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasamma iDiavahArakAlo saMkhejjaguNo / saMjadAsaMjadaavahAra kAlo asaMkhejjaguNa / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evaM yavvaM jAva palidovamaM ti / tado teu prakRta hai - kRSNa, nIla aura kApotalezyAvAloMke svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai, kyoMki, kRSNa, nIla aura kApotalezyaka rAziyoMse unake bhAgaddAra stoka nahIM haiN| sAsAdanasamyagdRSTi Adi ke svasthAna alpabahutva ogha svasthAna alpabahutva ke samAna haiM / tejolezyaka mithyAdRSTiyoM kA avahArakAla sabase stoka hai| unhIMkI viSkaMbhasUcI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai / jagazreNI viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai / dravya jagazreNIse asaMkhyAtaguNA hai jagapratara dravyase asaMkhyAtaguNA hai / loka jagapratarase asaMkhyAta guNA hai / sAsAdana samyagdRSTi bhAdikA svasthAna alpabahutva ogha svasthAna alpabahutva ke samAna hai / isIprakAra padmalezya aura zuklezyA vAloM ke svasthAna alpabahutvakA kathana karanA cAhiye / isaprakAra svasthAna alpabahutva samApta huA / I ava parasthAnameM alpabahusva prakRta hai-- kApotalezyaka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA ava hArakAla sabase stoka hai / samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMyata samyagdISTayoM ke bhavadvArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla samyagmithyAdRSTiyoM ke avahArakAla se saMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra pakSyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase kApAtalazyaka midhyAdRSTi jIya anantaguNe haiM / isIprakAra nIla aura kRSNalezyaka jIvoMke parasthAna alpabahutvakA bhI kathana karanA cAhiye I tejolezyaka apramattasaMyata jIva sabase stoka haiM / pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoM se saMkhyAta. guNe haiN| asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai / samyagmithyAdRSTiyoMkA avadhArakAla asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / sAsAdana. samyagdRSTiyoM kA avahArakAla samyagmithyAdRSTiyoM ke avahArakAlase saMkhyAtaguNA haiM / saMyatAsaMyatakA avahArakAla sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / unhIMkA dravya bhavaddArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopama se 1 Page #562 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 101.] davvapamANANugame lessAmAgaNAappAbahugaparUvaNaM [169 lessiyamicchAidviavahArakAlo asaMkhejjaguNo / uvari satthANabhaMgo / evaM pammalessAe / sukalessAe savvatthovA cattAri uvsaamgaa| khavagA sNkhejjgunnaa| sajogikevalI saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA sNkhejjgunnaa| asaMjadasammAidviavahArakAlo asNkhejjgunno| micchAiTiavahArakAlo saMkhejjaguNo / sammAmicchAidviavahArakAlo asNkhejjgunno| sAsaNasammAiTThiavahArakAlo sNkhejjgunno| saMjadAsaMjadaavahArakAlo asNkhejjgunno| tasseva davyamasaMkhejjaguNaM / evamavahArakAlapaDilomeNa NeyavvaM jAva palidovamaM ti / paratthANaM gadaM / sayaparatthANe payadaM / savvatthovA cattAri uvsaamgaa| khavagA saMkhejjaguNA / sajogikevalI sNkhejjgunnaa| sukkalessiyaappamattasaMjadA sNkhejjgunnaa| pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pammalessiyaappamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejaguNA / teulessiyaappamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamatsasaMjadA saMkhejjaguNA / teulessiyaasaMjadasammAiDiavahArakAlo asNkhejgunno| sammAmicchAiTThiavahArakAlo asNkhejgunno| sAsaNasammA tejolezyaka mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| isake Upara svasthAna aspabahutvake samAna kathana karanA cAhiye / isIprakAra padmalezyAke parasthAna alpabahutvakA kathana karanA caahiye| zuklalezyAmeM cAroM upazAmaka sabase stoka haiN| kSapaka upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| sayogikevalI jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata jIva sayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiN| pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai| mithyAdRSTiyoMkA apahArakAla asaMyatasamyagdaSTi aghahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| samyagmithyATiyoMkA avahArakAla mithyATiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla samyagmithyASTiyoMke bhavahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla sAsAdanasamyagdRSTiyoMke adhahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra abahArakAlake pratiloma kramase palyopamataka le jAnA cAhiye / isaprakAra parasthAna alpabahutva samApta huaa| bhava sarva parasthAnameM alpabahutva prakRta hai- cAroM upazAmaka sabase stoka haiN| kSapaka upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiM / sayogikevalI saMkhyAtaguNe haiN| zuklalezyaka apramattasaMyata jIva saMyogiyoMse saMkhyAtaguNe haiN| pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguge haiN| pAlezyaka apramattasaMyata jIva zuklalezyaka pramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| padmalezyaka pramattasaMyata jISa pAlezyaka apramattasaMyata jIvoMse saMkhyAtaguNe haiN| tejolezyaka apramattasaMyaMta jIba pacalezyaka pramattasaMyata jIvoMse saMkhyAtaguNe haiM / tejolezyaka pramasasaMyata jIva tejolezyaka apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| tejolezyaka asaMyatasamyagdRSTiyokA avahArakAla tejolezyaka pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai| samyagmithyAdhi Page #563 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17.] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 154. iDiavahArakAlo sNkhejjgunno| pammalessiyaasaMjadasammAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sammAmicchAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| sAsaNasammAiTThiavahArakAlo sNkhejjgunno| kAulessiyaasaMjadasammAiDiavahArakAlo asNkhejjgunno| kiNhalessiyaasaMjadasammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / NIlalessiyaasaMjadasammAiDiavahArakAlo visesAhio / kAulessiyasammAmicchAiDiavahArakAlo asNkhejjgugo| sAsaNasammAiDiavahArakAlo sNkhejjgunno| kiNhalessiyasammAmicchAiDiavahArakAlo asaMkhajjaguNo / NIlalessiyasammAmicchAiTiabahArakAlo visesAhio / kiNhalessiyasAsaNasammAiDiavahArakAlo sNkhejjgunno| NIlalessiyasAsaNasammAiTThiavahArakAlo visesAhio / teulessiyasaMjadAsaMjadaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / pammalessiyasaMjadAsajadaavahArakAlo saMkhejjaguNo / yoMkA apahArakAla asaMyatasamyagdRpiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla samyagmithyAdRSTiyoM ke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| padmalezyaka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla tejolezyaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla samyagmithyAdRSTiyoM ke bhavahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / kApotalezyaka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla panalezyaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAla se asaMkhyAtaguNA hai| kRSNalezyaka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla kApotalezyaka asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| nIlalezyaka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla kRSNalezyaka asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase vizeSa adhika hai| kApotalezyaka samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla nIlalezyaka asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| kApotalezyaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla samyagmithyAdRSTiyoM ke avahArakAlale saMkhyAgutaNA hai| kRSNalezyaka samyamithyAdRSTiyoMkA avahArakAla kApotalezyaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / nIlalezyaka samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla kRSNalezyaka samyagmidhyAdRSTiyoM ke avahArakAlase vizeSa adhika hai / kRSNalezyaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla nIlalezyaka samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| nIlalezyaka sAsAdana. samyagdRSTiyoMkA avahArakAla kRSNalezyaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase vizeSa adhika hai / tejolezyaka saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla nIlalezyaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMke maSahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / padmalezyaka saMyatAsaMyatoMkA apahArakAla tejolezyaka saMyatAsaMyatoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| zuklalezyaka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA pratiSu pramatta.' iti pAThaH / / Page #564 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2, 1, 171.] davapamANANugame lessAmaggaNAappAbahugaparUvaNaM [471 sukkalessiyaasaMjadasammAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sukalessiyamicchAidviavahArakAlo sNkhejjgunno| sukalessiyasammAmicchAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| sukkalessiyasAsaNasammAiDiavahArakAlo sNkhejjgunno| sukkalessiyasaMjadAsaMjadaavahArakAlo asaMkhejaguNo / tasseva davyamasaMkhejaguNaM / evamavahArakAlapaDilomeNa NedavvaM jAva palidovamaM ti / tado teulessiyamicchAiTiavahArakAlo asNkhejjgunno| pammalessiyamicchAidviavahArakAlo sNkhejjgunno| tasseva vikkhaMbhaI asaMkhejaguNA / teulessiyamicchAiTThivikkhaMbhasUI saMkhejaguNA / seDhI asNkhejgunnaa| pammalessiyamicchAidvidabamasaMkhejjaguNaM / teulessiyamicchAiTThidavvaM saMkheJjaguNaM / padaramasaMkhejaguNaM / logo asaMkhejaguNo / alessiyA aNaMtaguNA / kAulessiyA aNaMtaguNA / NIlalessiyA visesaahiyaa| kiNhalessiyA visesAhiyA (eso savvaparatthANaappAbahuo gurUvaeseNa lihido, Natthi ettha suttajuttI vakkhANaM vA / ) evaM lessANuvAdo gdo| aSahArakAla pAlezyaka saMyatAsaMyatoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / zuklalezyaka mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla unhIMke asaMyatasamyagdRSTi bhavahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / zuklalezyaka samyagmithyASTiyoMkA avahArakAla unhIMke mithyAdRSTi avahArakAlase asaMkhyAta. guNA hai| zuklalezyaka sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla unhIMke samyagmithyAraSTi ava. hArakAlase saMkhyAtaguNA hai| zuklalezyaka saMyatAsaMyatoMkA apahArakAla unhIMke sAsAdana. samyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya palyopamase asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra avahArakAlake pratiloma kramase palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase tejolezyaka mithyAdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| padmalezyaka mithyASTiyAMkA bhavahArakAla tejolezyaka mithyASTiyoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| unhIMkI viSkaMbhasUcI avahArakAlase asaMkhyAtaguNI hai| tejolezyaka mithyAdRSTi jIvoMkI viSkamasUcI padmalezyaka jIvoMkI viSkaMbhasUcIse saMkhyAtaguNI hai| jagazreNI tejolezyaka viSkaMbhasUcIse asaMkhyAtaguNI hai / pAlezyaka mithyASTiyoMkA dravya jagazrerNAse asaMkhyAtaguNA hai / tejolezyaka mithyAdRSTi jIvoMkA dravya pAlezyaka mithyAdRSTi dravyase saMkhyAtaguNA hai| jagapratara tejolezyaka draSyase asaM. khyAtaguNA hai| loka jagapratarase asaMkhyAtaguNA hai| lezyArahita jIva lokase anantaguNe haiN| kApotalezyaka jIva lezyArahita jIvoMse anantaguNe haiN| nIlalezyAvAle jIva kApotalezyaka jIvose vizeSa adhika haiN| kRSNalezyaka jIva nIlalezyaka jIvaoNle vizeSa adhika hai| yaha sarva parasthAna alpabahutva guruke upadezase likhA hai| paraMtu isa viSayameM sUtrayukti athavA vyAkhyAna nahIM pAyA jAtA hai| isaprakAra lezyAnuSAda samApta hubhaa| Page #565 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvadvANaM [ 1, 2, 172. bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiesu micchAiTTi pahuDi jAva ajogikevali tti oghaM // 172 // 472 ] edasya suttassa attho sugamA / Navari abhavasiddhiya sahida siddha-terasaguNapaDivaNNarAsi bhavasiddhiyamicchAiTThibhajidaM tesiM vaggaM ca savvajIvarAsissuvari pakkhitte bhavasiddhiyamicchAvirAsI hodi / abhavasiddhiyA davvapamANeNa kevaDiyA, anaMtA // 173 // ettha anaMtavaNaM saMkhejjAsaMkhejjapaDisehaphalaM / ettha kAlapamANaM sutte kimidaNa butaM ? Na esa doso, abhavasiddhiyANaM vayAbhAvA / vayAbhAvo vi tesiM mokkhAbhAvAdo avagamade | khettapamANaM kimidi Na vRttaM idi ce Na, apariSphuDassa atthassa phuDIkaraNaTuM bhavya mArgaNA ke anuvAda se bhavyasiddhikoMmeM midhyAdRSTi guNasthAnase lekara ayogikevala guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva oghaprarUpaNA ke samAna haiM // 172 // isa sUtra kA artha sugama hai / itanA vizeSa hai ki abhavyasiddhika jIvarAzisahita siddharAzi aura teraha guNasthAnapratipanna jIvarAziko tathA ukta rAziyoM ke varga meM bhavyasiddhika mithyAdRSTi rAzikA bhAga denese jo labdha Ave use sarva jIvarAzimeM milA dene para bhaSyasiddhika mithyAdRSTi dhruvarAzi hotI hai / abhavyasiddhika jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? ananta haiM // 173 // yahAM sUtrameM ananta yaha vacana saMkhyAta aura asaMkhyAtake pratiSedha ke liye diyA hai / zaMkA- yahAM bhavya mArgaNA meM abhavyoMkA pramANa kahate samaya sUtrameM kAlakI apekSA pramANa kyoM nahIM kahA ? samAdhAna - yaha koI doSa nahIM hai, kyoMki, abhavyasiddhoM kA vyaya nahIM hotaa| unakA vyaya nahIM hotA hai yaha kathana unako mokSakI prApti nahIM hotI hai isase jAnA jAtA hai / zaMkA - abhavyoM kA pramANa kSetrapramANakI apekSA kyoM nahIM kahA ? samAdhAna nahIM, kyoMki, jo artha aparisphuTa ho usake sphuTa karaneke liye 1 bhavyAnuvAdena bhavyeSu mithyAdRSTyAdayo'yoga ke balyantAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. teNa vihiNo savvo saMsArI bhavtrarAsissa // go. jI. 560.. 2 abhavyA anantAH / sa. si. 1, 8. avaro juttANaMto amavtrarAsissa hodi parimANaM // go. jI. 560. 3 pratiSu ' mayAbhAvAdi ' iti pAThaH / Page #566 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 173.] davvapamANANugame bhaviyamaggaNAbhAgAbhAga-appAbahugaparavaNaM [401 khettapamANaM vuccade / eso puNa abhavasiddhiyarAsipamANaM suTTha pripphuddo| kudo ? abhavasiddhiyarAsipamANaM jahaNNajuttANaMtamidi sylaairiyjyppsiddhaado| bhAgAbhAgaM vattaissAmo / savvajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA bhavasiddhiyamicchAiTThiNo / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA Neva bhavasiddhiyA Neva abhavasiddhiyA / sesamaNatakhaMDe kae bahukhaMDA abhavasiddhiyA / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA asaMjadasammAidviNo / sesmoghbhNgo| appAbahugaM tivihaM satthANAdibheeNa / bhavasiddhiyasatthANaM paratthANaM micchAiDippahuDi jAva ajogikevali tti auSaM / abhavasiddhiyasatthANaM Natthi / savvaparatthANe savvatthovA ajogikevalI / cattAri uvasAmagA saMkhejjaguNA / evaM jAva palidovamaM ti NeyavvaM / tado abhavasiddhiyA aNaMtaguNA / Neva bhavasiddhiyA Neva abhavasiddhiyA aNaMtaguNA / bhavasiddhiyamicchAiTThI aNaMtaguNA / ____ evaM bhaviyamaggaNA samattA / kSetrakI apekSA pramANa kahA jAtA hai| paraMtu yaha abhavyasiddhika rAzikA pramANa atyanta sphuTa hai, kyoMki, abhavyasiddhika rAzikA pramANa jaghanya yuktAnanta hai, yaha sarva AcArya jagatmeM prasiddha hai| __ aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para bahubhAga bhavyasiddhika mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika vikalparahita jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga abhavyasiddhika jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa bhAgAbhAga ogha bhAgAbhAgake samAna hai| svasthAna alpabahutva Adike bhedase alpabahutva tIna prakArakA hai| unameM se bhavya. siddhika jIvoMkA svasthAna aura parasthAna alpabahutva mithyAdASTa guNasthAnase lekara ayogikevalI guNasthAnataka ogha svasthAna aura parasthAna alpabahutvake samAna hai| abhavyasiddhika jIvoMkA svasthAna alpabahutva nahIM pAyA jAtA hai| sarva parasthAna alpabahutvameM ayogikevalI jIva sabase stoka haiN| cAroM upazAmaka ayogiyoMse saMkhyAtagaNe hai| isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase abhavyasiddhika jIva anantaguNe haiN| bhavyasiddhika aura abhavyasiddhika vikalpase rahita abhavyasiddhika jIvoMse anantaguNe haiM / bhavyasiddhika mithyAdRSTi jIva abhavyoMse anantaguNe haiN| isaprakAra bhavyamArgaNA samApta huii| Page #567 -------------------------------------------------------------------------- ________________ chakkhaMDAgame jIvANaM [ 1, 2, 171, sammattANuvAdeNa sammAiTTIsu asaMjadasammAiTTi pahuDi jAva ajogakevali tti oghaM // 174 // 474 ] ke kAraNa ? sammattasAmaNNeNa ahiyaaraado| Na hi sAmaNNavadiritto tavvisese asthi / tamhA oghaparUvaNA ceya NiravayavA ettha vattavyA / khaiyasamma iTTIsu asaMjadasammAhaTTI oghaM // 175 // jada va eso khaiyasammAiTThirAsI oghaasaMjadasamma ihirAsissa asaMkhejjadibhAgametto, to vi oghaparUvaNaM labhadeH palidovamassa asaMkheJjadibhAgamettattaM paDi visesA bhAvA / saMjadAsaMjada pahuDi jAva uvasaMtakasAyavIdarAgachadumatthA davva. pamANeNa kevaDiyA saMkhenA // 176 // samyaktvamArgaNA ke anuvAda se samyagdRSTiyoM meM asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna se lekara ayogikevalI guNasthAnataka jIva oghaprarUpaNA ke samAna haiM // 174 // zaMkA- samyaktvI jIva asaMyatasamyagdRSTi guNasthAna se lekara ayogikevalI guNasthAna taka odhaprarUpaNAke samAna kisa kAraNase haiM ? samAdhAna -- kyoMki, yahAM para samyaktva sAmAnyakA adhikAra hai / sAmAnyako chor3akara usake vizeSa nahIM pAye jAte haiM / isaliye oghaprarUpaNA hI nizzeSa yahAM para kahanA cAhiye / kSAyika samyagdRSTiyoM meM asaMyatasamyagdRSTi jIva oghaprarUpaNA ke samAna haiM / / 175 / / yadyapi yaha kSAyika asaMyatasamyagdRSTirAzi ogha asaMyatasamyagdRSTi rAzike asaMkhyAtaveM bhAgamAtra hai to bhI vaha oghaprarUpaNAko prApta hotI hai, kyoMki, palyopamake 'asaMkhyAtaveM bhAgatva ke prati ukta donoM rAziyoM meM koI vizeSatA nahIM hai / saMyatAsaMyata guNasthAna se lekara upazAntakaSAya vItarAga chadmastha guNasthAnataka kSAyikasamyagdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM / / 176 // 1 pratiSu ' - kevalI ' iti pAThaH / 2 samyaktvAnuvAdena kSAyikasamyagdRSTiSu asaMyata samyagdRSTayaH palyopamAsaMkhyeyabhAga pramitAH / sa. si. 1, 8. vAsapudhatte khaiyA saMkhejjA jaha havaMti sohamme / to saMkhapallaThidiye kevadiyA evamaNupAde // saMkhAvalihidapallA khaiyA // go. nI. 657-658. 3 saMyatAsaMyatadaya upazAntakaSAyAntAH saMkhyeyAH / sa. si. 1,80 Page #568 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 177. ] davvapamANANugame sammattamaggaNApamANaparUvarNaM [ 475 puvvasuttAdo khaiyasammAiTThi tti aNuvaTTade | oghapamANaM Na pUredi' tti jANAvaNaGkaM saMkhejjavayaNaM / saMjadAsaMjadakhaiyasamma iTTiNo kathaM saMkhejjA ? Na, tesiM maNusagahavadirittase sagaIsu abhAvAda / puvvaM baddhatirikkhAuA sammataM ghetUNa daMsaNamohaNIyaM khaviya tirikkhesu uvavajrjjatA labbhaMti teNa saMjadA saMjadakhaiya sammAiTTiNo asaMkhejjA labbhaMti tti ce Na, putraM baddhAuakhaiyasammAiTThINaM tirikkhe suppaNNANaM saMjamAsaMjamaguNAbhAvAdo / kudo ? bhogabhUmimaMtareNa tesimuppattIe aNNattha sNbhvaabhaavaado| Na ca tirikkhesu daMsaNamohaNIyakhavaNA va asthi, 'NiyamA maNusagaIe' idi vayaNAdo | caunhaM khavA ajogikevalI oghaM // 177 // ettha caunhaM kammANaM ghAisaNNidANaM khavagA idi ajjhAhAro kAyavvo / causadoguNA visesaNaM kaNNa hodi tti vRtte Na, tattha chaTThINidesANuvavattado / sesaM sugamaM / pUrva sUtra se isa sUtra kSAyika samyagdRSTi isa padakI anuvRtti hotI hai / saMyatAsaMyata se upazAMtakaSAya guNasthAnataka kSAyikasamyagdRSTiyoM kA pramANa oghapramANako pUrNa nahIM karatA hai, isakA jJAna karAne ke liye sUtra meM ' saMkhyAta haiM ' yaha vacana diyA hai| / zaMkA - saMyatAsaMyata kSAyikasamyagdRSTi jIva saMkhyAta kaise haiM ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, saMyatAsaMyata kSAyikasamyagdRSTi jIva manuSya gatiko chor3akara zeSa gatiyoM meM nahIM pAye jAte haiM, aura paryApta manuSya saMkhyAta hI hote haiM, isaliye saMyatAsaMyata kSAyikasamyagdRSTi jIva bhI saMkhyAta hI hote haiM, aisA kahA / zaMkA- jina jIvoMne pahale tiryacAyukA baMdha kara liyA hai aise jIva samyaktvako grahaNa karake aura darzanamohanIyakA kSaya karake tiryacoM meM utpanna hote hue pAye jAte haiM, isaliye saMyatAsaMyata kSAyika samyagdRSTi jIva asaMkhyAta honA cAhiye / samAdhAna -- nahIM, kyoMki, jinhoMne pahale tiryacAyukA bandha kara liyA hai aise tiryacoM meM utpanna hue kSAyikasamyagdRTTiyoMke saMyamAsaMyamaguNa nahIM pAyA jAtA hai, kyoMki, bhogabhUmike binA anyatra unakI utpatti saMbhava nahIM hai / tathA tiryaMcoM meM darzanamohanIyakI kSapaNA bhI nahIM pAI jAtI hai, kyoMki, darzanamohanIyakI kSapaNA niyamase manuSyagati meM hI hotI hai, aisA Agamavacana hai / cAroM kSapaka aura ayogikevalI jIva oghaprarUpaNA ke samAna haiM / 177 // yahAM para kSapaka padale ghAtisaMjJaka cAroM karmoM ke kSapaka, aisA adhyAhAra kara lenA cAhiye / zaMkA- sUtrameM AyA huA 'cau' zabda guNasthAnoM kA vizeSaNa kyoM nahIM hotA hai ? samAdhAna - aisA pUchane para AcArya kahate haiM ki nahIM, kyoMki, 'ca' zabda meM SaSThI 2 pratiSu 'saMjadA ' iti pAThaH / 1 pratiSu ' oSapamANaM pUreditti ' iti pAThaH / 3 catvAraH kSapakAH sayoga keva lino'yogakevalinazca sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1.8. Page #569 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Alimauswimmisnahavina chakkhaMDAgame jIvahANaM [1, 2, 108. sajogikevalI oghaM // 178 // kudo ? khaiyasammatteNa viNA sajogikevalINamaNuvalaMbhA / vedagasammAiTThIsu asaMjadasammAiTippahuDi jAva appamattasaMjadA tti oghaM // 179 // ettha ogharAsI ceva tthovUNo vedagarAsI hodi teNottaM Na virujjhade / uvasamasammAiTThIsu asaMjadasammAiTi-saMjadAsaMjadA ogha // 180 // ede do vi rAsIo oghaasaMjadasammAiTThi-saMjadAsaMjadANamasaMkhejadibhAgamettA jadi vi hoti, to vi palidovamassa asaMkhejadibhAgatteNa samANattamatthi tti oghamidi bhaNidaM / sesaM sugamaM / vibhAktikA nirdeza nahIM bana sakatA hai| arthAt sUtra meM AyA huA 'cauNhaM' yaha pada prathamA vibhAktirUpa hai, SaSThI nahIM, isaliye guNasthAnoMkA vizeSaNa nahIM ho sakatA hai| zeSa kathana sugama hai| sayogikevalI jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 178 // cUMki sayogikevalI jIva kSAyikasamyaktvake vinA nahIM pAye jAte haiM, isaliye unakA pramANa oghaprarUpaNAke samAna hai| vedakasamyagdRSTiyoMmeM asaMyatasamyagdRSTi guNasthAnase lekara apramattasaMyata guNasthAnataka jIva oghanarUpaNAke samAna haiM // 179 // asaMyatasamyagdRSTi gupasthAnase lekara apramattasaMyata guNasthAnataka ogharAzi hI kucha kama vedakasamyagdRSTi jIvarAzi hotI hai, isaliye oghatva virodhako prApta nahIM hotA hai| __upazamasamyagdRSTiyoMmeM asaMyaMtasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyata jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 180 // ye donoM bhI rAziyAM ogha asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoMke asaMkhyAtaveM bhAgapramANa hotI haiM, to bhI palyopamake asaMkhyAtaveM bhAgatvakI apekSA upazamasamyagdRSTi asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoMkI ogha asaMyatasamyagdRSTi aura saMyatAsaMyatoMke sAtha samAnatA hai, isaliye sutrameM 'ogha' aisA kahA hai| zeSa kathana sugama hai| 1kSAyopazAmikasamyagdRSTiSu asaMyatasamyagdRSTayAdayo'pramattAntAH sAmAnyoktasaMkhyA: / sa. si. 1,8. tatto ya vedamuvasamayA / AvaliasaMkhaguNidA asaMkhaguNahINayA kamaso // go. jI. 65.. 2 pratiSu -- tyodUNo' iti pAThaH / 3 aupazamikasamyagdRSTiSu asaMyatasamyagdRSTisaMyatAsaMyatAH palyopamAsaMkhyeyamAgapramitAH / sa. si. 1,8. Page #570 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 181.] davvapamANANugame sammattamaggaNApamANaparUvaNaM [477 pamattasaMjadappahuDi jAva uvasaMtakasAyavIdarAgachadumatthA ti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA // 181 // ettha saMkhejavayaNaM oghapamANapaDisehaphalaM / oghadavyapamANaM Na pAvedi ti kadhamavagammade ? oghapamattAdirAsissa saMkhejadibhAgo tamhi tamhi uvasamasammAidvirAsI hodi ti appAbahugavayaNAdo / (sAsaNasammAiTThI oghaM // 182 // sammAmicchAiTThI oghaM / / 183 // micchAiTThI oghaM // 184 // ) edANi tiNNi vi suttANi oghammi parUvidANi tti Neha parUvijjatti / ettha avahArakAluppAyaNavihiM vattaissAmo / oghaasaMjadasammAiTThiavahArakAle AvaliyAe pramattasaMyata guNasthAnase lekara upazAntakaSAya vItarAgachamastha guNasthAnataka upazamasamyagdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? saMkhyAta haiM // 181 // yahAM sUtrameM 'saMkhyAta haiM' yaha vacana oghapramANake pratiSedhake liye diyA hai| zaMkA-pramattAdi upazAntakaSAya guNasthAnataka upazamasamyagdRSTi jIva ogha dravyapramANako prApta nahIM hote haiM, yaha kaise jAnA jAtA hai ? samAdhAna- 'ogha pramattasaMyata Adi guNasthAnavI rAzike saMkhyAtaveM bhAga usa usa guNasthAnameM upazamasamyagdRSTi jIva hote haiN| isa alpabahutva anuyogadvArake ghacamase jAnA jAtA hai ki pramattasaMyata Adi upazAntakaSAyataka pratyeka guNasthAnake upazamasamyagdRSTi jIva oghapramANako prApta nahIM hote haiN| sAsAdanasamyagdRSTi jIva oghaprarUpaNAke samAna palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM // 182 samyagmithyAvRSTi jIva odhaprarUpaNAke sAmana palyopamake asaMkhyAtaveM bhAga haiM / / 183 // mithyAdRSTi jIva oghaprarUpaNAke samAna anantAnanta haiM // 184 // ina tInoM sUtroMkA prarUpaNa oghaprarUpaNAke samaya kara Aye haiM, isaliye yahAM unakA prarUpaNa nahIM karate haiN| aba yahAM para avahArakAlake utpanna karanekI vidhiko batalAte hai 1 pramalApramattasaMyatAH saMkhyeyAH / catvAra aupazamikAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1,8.. 2 sAsAdanasamyagdRSTayaH samyagmithyAdRSTayo mithyAdRSTayazca sAmAnyoktasaMkhyA: / sa. si. 1, 8. pallAsaMkhejjadimA sAsaNamicchA ya saMkhaguNidA hu / missA tehiM vihINo saMsArI vAmaparimANaM // go. jI. 659. Page #571 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178) chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 18.. asaMkhejadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte vedagaaMsajadasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide khaiyaasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide asaMjadauvasamasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide sammAmicchAiTiavahArakAlo hodi / tamhi saMvejjarUvehi guNide sAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide vedagasammAiTThisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejadibhAeNa guNide uvasamasammAiTThisaMjadAsaMjadaavahArakAlo hodi / edehi avahArakAlehi palidovame bhAge hide saga-sagarAsIo AgacchaMti / siddhaterasaguNaTThANarAsiM micchAiTibhajidatavvaggaM ca savyajIvarAsissuvari pakkhitte micchAiTTidhuvarAsI hodi| bhAgAbhAgaM vttissaamo| savyajIvarAsimagaMtavaMDe kae bahukhaMDA micchAidiyo hoti / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA siddhA / sesamasaMkhajjakhaMDe kae bahukhaMDA vedagaasaMjadasammAiTThiNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA khaiyaasaMjadasammAidviNo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA uvsmasNjdsmmaaitttthinno| sesaM saMkhejjakhaMDe kae mogha asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Adhe use usI aghahArakAla meM milA dene para vedaka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA bhavahArakAla hotA hai| ise ApalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para kSAyika asaMyatasamyaghaTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para asaMyata upazamasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAta bhAgase guNita karane para samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise ApalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para vedakasamyagdRSTi saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai / ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para upazamamasamyagdRSTi saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| ina avahArakAlose palyopamake bhAjita karane para apanI apanI rAziyAM AtI haiN| siddharAzi aura teraha guNasthAnavartI rAziko tathA mithyAdRSTi rAzise bhAjita una rAziyoMke vargako sarva jIvarAzimeM milA dene para mithyAdRSTiyoMkI dhruvarAzi hotI hai| aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para unameM se bahubhAga mithyAdRSTi jIva hote haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga siddha jIva hai| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga vedakaasaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga kSAyika asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake bhasaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga upazama asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka Page #572 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 184.] davvapamANANugame sammattamaggaNAappAbahugaparUvaNaM [179 bahukhaMDA smmaamicchaaitttthinno| sesamasaMkhejaravaMDe kae bahukhaMDA sAsaNasammAiDiyo / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA vedagasammAiTThisaMjadAsajadA / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA uvasamasammAidvisaMjadAsajadA / sesaM saMkhejjaravaMDe kae bahukhaMDA khiysmmaaitttthisNjdaasjdaa| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA pmttsNjdaa| sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA appamattasaMjadA / sesaM jANiya vattavyaM / appAbahugaM tivihaM satthANAdibheeNa / savvesiM satthANamoghaM / paratthANe payadai / savvatthovA vedagasammAidviappamattasaMjadA / pamattasaMjadA sNkhejjgunnaa| asaMjadasammAidviavahArakAlo asaMkhejjaguNo / saMjadAsaMjadaavahArakAlo asNkhejjgunno| tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evaM NeyavvaM jAva palidovamaM ti / uvasamasammAiTThIsu savvatthovA cattAri uvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejaguNA / uvari vedgprtthaannbhNgo| khaiyasammAiTThIsu savyatthovA cattAri uvasAvagA / khavagA saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / saMjadAsaMjadA saMkhejaguNA / asaMjadasammAiTiavahArakAlo asaMkhejaguNo / tasseva davama bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga samyagmithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake bhasaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta bADa karane para bahubhAga vedakasamyagdRSTi saMyatAsaMyata jIva hai| zeSa eka bhAgake asakhyAta khaDa karane para bahabhAga upazamasamyagdRSTi saMyatAsaMyata jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga kSAyikasamyagdRSTi saMyatAsaMyata jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga pramattasaMyata jIva haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga apramattasaMyata jIva haiM / zeSa bhAgAbhAgakA kathana jAnakara karanA caahiye| svasthAna alpabahutva Adike bhedase alpabahutva tIna prakArakA hai| unameMse sabhIkA svasthAna alpabahutva oghaprarUNAke samAna hai| aba parasthAnameM alpabahutva prakRta hai- vedakasamyagdISTa apramattasaMyata jIva sabase stoka haiN| inase pramattasaMyata jIva saMkhyAtaguNe haiN| inase asayatasamyagdRdhiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtagaNA hai| isase saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| isIprakAra palyopamataka le jAnA caahiye| upazamasamyagdRSTiyoM meM cAroM upazAmaka sabase thor3e haiN| kSapaka saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| isake Upara vedakasamyagdRSTiyoMke parasthAna aspabahutvake samAna jAnanA cAhiye / kSAyika samyagdRSTiyoM meM cAroM upazAmaka sabase stoka haiM / kSapaka unale saMkhyAtaguNe haiN| inase apramattasaMyata saMkhyAtaguNe haiN| inase pramattasaMyata saMkhyAtaguNe haiN| inase saMyatAsaMyata saMkhyAtaguNe haiM / inase asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla asaMkhyAtaguNA Page #573 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 480 ] chakkhaMDAgame jIvadvANaM saMkhejjaguNaM / palidovamamasaMkhejjaguNaM / kevalaNANiNo anaMtaguNA / savvaparatthANe payadaM / savvatthovA uvasamasammAiTTiNo cattAri uvasAmagA / tattheva khaiyasammAiDiNo saMkhejjaguNA / khavagA saMkhejjaguNA / appamatta saMjadauvasamasammAiTTiNo saMkhejjaguNA / kAraNaM, cAritamohaNIyakhavaNakAlAdo uvasamasammatta kAlassa saMkhejjaguNattA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / appamattasajadA khaiyasammAiTTiNo saMkhejjaguNA / pamatta saMjadA saMkhejaguNA / vedagasammAiTThiappamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattA saMkhejjaguNA / khaiyasammAiTThisaMjadAsaMjadA saMkhejjaguNA (pamattasaMjadANaM saMkhejjabhAgamettapamattasaMjadavedagasammAiTThIhiMto kadhaM maNusa saMjadAsaMjadANaM saMkhejadibhAgame takhaiyasammAiTThisaMjadAsaMjadANaM saMkhejjaguNataM ? Na, savvasammattesu saMjadehiMto desasaMjadANaM desa saMjadehiMto asaMjadANaM bahuttuvalaMbhAdo / taM pi kudo ? cArittAvaraNakhaovasamuhasa savvasammatte supAyaNa hai / isase unhIMkA dravya asaMkhyAtaguNA hai / isase palyopama asaMkhyAtaguNA hai / isase kevalajJAnI anantaguNe haiM / [ 1, 2, 184. sarvaparasthAnameM alpabahutva prakRta hai- upazamazreNIke cAroM guNasthAnavartI upazamasamyagdRSTi jIva sabase stoka haiM / upazamazreNIke cAroM guNasthAnavartI kSAyikasamyagdRSTi jIva unase saMkhyAtaguNe haiN| kSapaka jIva upazamazreNIke cAroM guNasthAnavartI kSAyikasamyagdRSTiyoMse saMkhyAtaguNe haiM / apramattasaMyata upazamasamyagdRSTi jIva kSapaka jIvoMse saMkhyAtaguNe haiM, kyoMki, afta mohanIyake kSapaNa kAlase upazamasamyaktvakA kAla saMkhyAtaguNA hai / pramattasaMyata upazamasamyagdRSTi jIva apramattasaMyata upazamasamyagdRSTiyoMse saMkhyAtaguNe haiM / apramattasaMyata kSAyikasamyagdRSTi jIva pramattasaMyata upazamasamyagdRSTiyoMse saMkhyAtaguNe haiM / pramatta saMyata kSAyikasamyagdRSTi jIva apramattasaMyata kSAyikasasamyagdRSTiyoMse saMkhyAtaguNe haiM / vedakasamyadRSTi apramattasaMyata jIva kSAyikasamyagdRSTi pramattasaMyatoM se saMkhyAtaguNe haiM / vedakasamyagdRSTi pramattasaMyata jIva vedakasamyagdRSTi apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / kSAyikasamyagdRSTi saMyatAsaMyata jIva vedakasamyagdRSTi pramattasaMyatoM se saMkhyAtaguNe haiM / zaMkA - pramattasaMyatoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra pramattasaMyata vedakasamyagdRSTiyoM se manuSya saMyatAsaMyatoM ke saMkhyAtaveM bhAgamAtra kSAyikasamyagdRSTi saMyatAsaMyata jIva saMkhyAtaguNe kaise ho sakate haiM ? samAdhAna nahIM, kyoMki, sarva samyaktvoMmeM saMyatoMse dezasaMyata aura dezasaMyatoM se asaMyata jIva bahuta pAye jAte haiM, isaliye manuSya saMyatAsaMyatoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra kSAyika samyagdRSTi saMyatAsaMyata jIva pramattasaMyatoMke saMkhyAtaveM bhAgamAtra vedakasamyagdRSTiyoM se saMkhyAtaguNe bana jAte haiM / zaMkA - sarva samyaktvoMmeM saMyatoMse saMyatAsaMyata aura saMyatAsaMyatoMse asaMyata bahuta hote haiM, yaha kaise jAnA jAtA hai ? Page #574 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1,2, 184. ] davvapamANAgame samattamaggaNA appA bahugaparUvaNaM [ 481 saMbhavAbhAvAdo / ' terasakoDI dese ' edIe gAhAe edassa vakkhANassa kiNNa viroho ? hou NAma / kadhaM puNa viruddhavakkhANassa bhaddattaM ? Na, juttisiddhassa AiriyaparaMparAgayassa edIe gAhA NAbhaddattaM kAUNa sakkijjadi, aippasaMgAdo | vedagaasaMjada sammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / khaiyaasaMjadasamma iDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / uvasamaasaMjadasamma iDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sammAmicchAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sAsasamma iDiavahAra kAlo saMkhejjaguNo / vedagasamma iTThisaMjadAsaMjada avahArakAlo asNkhejjgunno| uvasamasammAiTThi saMjadAsaMjada avahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evamavahArakAlapaDilomeNa NeyavvaM jAva palidoSamaM ti / tado khaiyasammAiNi kevalaNANiNo anaMtaguNA / micchAiTTiNo anaMtaguNA / evaM sammattamaggaNA gadA / samAdhAna- cUMki caritrAvaraNa mohanIyakarmakA kSayopazama sarva samyaktvoM meM prAyaH saMbhava nahIM hai, isaliye yaha jAnA jAtA hai ki sarva samyaktvoMmeM saMyatoMse saMyatAsaMyata aura saMyatAsaMyatoM se asaMyata jIva adhika hote haiM / zaMkA- yadi aisA hai to ' dezasaMyata meM teraha karor3a manuSya haiM' isa gAthA ke sAtha isa pUrvokta vyAkhyAnakA virodha kyoM nahIM A jAyagA ? samAdhAna - yadi ukta gAthArthake sAtha pUrvokta vyAkhyAnakA virodha prApta hotA hai to hobho / zaMkA - to isa prakArake viruddha vyAkhyAnako samIcInatA kaise prApta ho sakatI hai ? samAdhAna - nahIM, kyoMki, jo yuktisiddha hai aura AcArya paraMparA se AyA huA hai usameM isa gAthAse asamIcInatA nahIM lAI jA sakatI, anyathA atiprasaMga doSa A jAyagA / vedakasamyagdRSTiyoM kA avahArakAla kSAyikasamyagdRSTi saMyatAsaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai / kSAyikaasaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla vedakaasaMyatasamyagdRSTiyoMke bhavahArakAla se asaMkhyAtaguNA hai / upazamaasaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla kSAyikaasaMyatasamyagDaSTiyoM ke apahArakAla se asaMkhyAtaguNA hai / samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla upazama asaMyata samyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAla se saMkhyAtaguNA hai / vedakasamyagdRSTi saMyatAsaMyatAkA abahArakAla sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / upazamasamyagdRSTi saMyatAsaMyatAkA avahArakAla vedakasamyagdRSTi saMyatAsaMyatoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIM upazamasamyagdRSTi saMyatAsaMyatoMkA dravya unhIM ke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra avahArakAlake pratilomakramase palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase kSAyika samyagdaSTi kevalajJAnI anantaguNe haiN| mithyAdRSTi jIva kSAyikasamyagdRSTi kevalazAMniyoMse anantaguNe haiN| isaprakAra samyaktvamArgaNA samApta huI / Page #575 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [1, 2, 185. saNNiyANuvAdeNa saNNIsu micchAiTTI davvapamANeNa kevaDiyA, devehiM sAdireyaM // 185 // edassa suttassa attho vuccde| savve devamicchAiTThiNo saNiNo cey| tesiM saMkhejjadibhAgamettA tigadisaNNiAmicchAiTThiNo hoti / teNa saNNimicchAiTThiNo devehi sAdireyA / ettha avahArakAlo vuccade / taM jahA- devaavahArakAlAdo padaraMgulamegaM ghettUNa saMkhejakhaMDe kariya tatthegakhaMDamavaNiya sesabahukhaMDaM tamhi ceva pakkhitte saNimicchAiTThiavahArakAlo hodi / edeNa jagapadare bhAge hide saNNimicchAiTThidavvaM hodi / sAsaNasammAiTTippahuDi jAva khINakasAyavIdarAgachadumatthA tti oghaM // 186 // sugamamedaM suttaM / asaNNI davvapamANeNa kevaDiyA, aNaMtA // 187 // saMjJImArgaNAke anuvAdase saMjJiyoMmeM mithyAdRSTi jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? devoMse kucha adhika haiM // 185 // ___ aba isa sUtrakA artha kahate haiN| sarva deva mithyAdRSTi jIva saMzI hI hote haiN| tathA unake saMkhyAtaveM bhAgapramANa tIna gatisaMbandhI saMjJI mithyAdRSTi jIva hote haiN| isaliye saMkSI mithyAdRSTi jIva devoMse kucha adhika hai, aisA sUtra meM kahA hai| aba yahAM para avahArakAlakA kathana karate haiN| vaha isaprakAra hai- deva avahArakAlameM eka pratarAMgulako grahaNa karake aura usake saMkhyAta khaMDa karake unameMse eka khaMDako nikAlakara zeSa baha khaMDa usI meM milA dene para saMjJI mithyAdhiyoMkA avahArakAla hotA hai| isa ava kAlase jagapratarake bhAjita karane para saMkSI mithyAdRSTi dravya hotA hai| - sAsAdanasamyagdRSTi guNasthAnase lekara kSINakaSAya vItarAgachadmastha guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM saMjJI jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 186 / / yaha sUtra sugama hai| asaMjJI jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM ? ananta haiM // 187 // 1 saMjJAnuvAdena saMkSiSu mithyAdRSTavAdayaH kSINakaSAyAntAzcakSurdarzanivat / sa. si. 1, 8. devehiM sAdirego rAsI saNNINaM hodi primaannN|| // go. jI. 663. 2 asaMjhino midhyaadRssttyo'nntaanntaaH| tadubhayavyapadezarahitAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1,8. teNUNo saMsArI savvesimasaNNijIvANaM // go. jI. 663. Page #576 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 190.] davvapamANANugame saNNi-AhArabhaggaNAparUvaNaM [483 aNaMtANatAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa // 188 // khetteNa aNaMtANatA logA // 189 // edANi tiNNi suttANi avagadatthANi tti edesi Na vakkhANaM vuccade / ettha dhuvarAsiM vttissaamo| saNNirAsiM Neva-saNNi-Neva-asaNNirAsiM ca asaNNibhajidatavvaggaM ca sadhajIvarAsissuvari pakkhitte asaNNidhuvarAsI hodi / bhAgAbhAgaM vttissaamo| savvajIvarAsimaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA asaNNiNo hoti / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA Neva saNNI va asaNNI hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA saNNimicchAiTThiNo hoti / sesamoghabhAgAbhAgabhaMgo / tivihamavi appAbahugaM jANiUNa mANidavvaM / evaM saSNimaggaNA samattA / AhArANuvAdeNa AhAraesu micchAiTippahuDi jAva sajogikevali tti oghaM // 190 // kAlakI apekSA asaMjJI mithyAdRSTi jIva anantAnanta avasarpiNiyoM aura utsarpiNiyoMke dvArA apahRta nahIM hote haiN| 188 / / kSetrakI apekSA asaMjJI mithyAdRSTi jIva anantAnanta lokapramANa haiM // 189 // ina tInoM sUtroMkA artha avagata hai, isaliye inakA vyAkhyAna nahIM kiyA hai| aba yahAM para dhruvarAzikA pratipAdana karate haiM- saMzIrAzi aura saMkSI tathA asaMhI ina donoM vyapadezoMse rahita jIvarAziko tathA asaMjJI rAzise bhAjita ukta rAziyoMke vargako sarva jIvarAzimeM milA dene para asaMhI jIvoMke pramANa lAne ke liye dhruvarAzi hotI hai| aba bhAgAbhAgako batalAte haiM- sarva jIvarAzike ananta khaMDa karane para unameMse bahubhAga asaMhI jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para unase bahubhAga saMjhI aura asaMhI ina donoM vyapadezoMse rahita jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga saMzI mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa bhAgAbhAgakA ogha bhAgAbhAgake samAna kathana karanA caahiye| tInoM prakArake alpabahutvakA bhI jAnakara kathana karanA cAhiye / isaprakAra saMzImArgaNA samApta huii| AhAramArgaNAke anuvAdase AhArakoMmeM mithyAdRSTi guNasthAnase lekara sayogi1 AhArAnuvAdena AhArakeSu mithyAdRSTayAdayaH sayogakevalyantAH sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1, 8. Page #577 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184] chakkhaMDAgame jIvaTThANaM [ 1, 2, 1919 edaM pi suttaM sugamaM ceya / Navari saguNapaDivaNNaaNAhArarAsiM AhAramicchAidrirAsibhajidatavvaggaM ca savvajIvarAsissuvari pakkhitte AhArimicchAiTThidhuvarAsI hodi / aNAhAraesu kammaiyakAyajogibhaMgo // 191 // edaM pi suttaM sugamaM ceya / ettha dhuvarAsI vuccade / auSamicchAiTThidhuvarAsimaMtomuhutteNa guNide aNAhArimicchAidvidhuvarAsI hodi / oghaasaMjadasammAiTiavahArakAlaM AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa bhAge hide laddhaM tamhi ceva pakkhitte AhAriasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide sammAmicchAiTiavahArakAlo hodi| tamhi saMkhejasvehi guNide sAsaNasammAiTiavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide saMjadAsajadaavahArakAlo hodi / tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide aNAhAriasaMjadasammAiDiavahArakAlo hodi / kevalI guNasthAnataka pratyeka guNasthAnameM jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 190 // yaha bhI sUtra sugama hai / itanA vizeSa hai ki guNasthAnapratipanna rAzi aura anAhAraka jIvarAziko tathA mAhAraka mithyAdRSTi jIvarAzise bhAjita ukta rAziyoMke vargako sarva jIvarAzimeM milA dene para AhAraka mithyAdRSTi jIvoMkA pramANa lAne ke liye dhruvarAzi hotI hai| / anAhArakoMmeM mithyAdRSTi, sAsAdanasamyagdRSTi, asaMyatasamyagdRSTi aura sayogikevalI jIvoMkA pramANa kArmaNakAyayogiyoMke pramANake samAna hai // 191 / / yaha bhI sUtra sugama hI hai| aba yahAM dhruvarAzikA pratipAdana karate haiM- ogha mithyAdRSTiyoMkI dhruvarAziko antamuhUrtase guNita karane para anAhAraka mithyAdRSTiyoMke pramANa lAneke liye dhuvarAzi hotI hai / oghaasaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlako AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase bhAjita karane para jo labdha Ave use usImeM milA dene para AhAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalAke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise saMkhyAtase guNita karane para AhA. raka sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke asaMkhyAtaveM bhAgase guNita karane para AhAraka saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla hotA hai| ise ApalIke asaMkhyAta bhAgase guNita karane para anAhAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla hotA hai| ise AvalIke tavivarIdasaMsArI savvo AhAraparimANaM // go. jI. 671. 1 anAhArakeSu mithyAdRSTisAsAdanasamyagdRSTayasaMyatasamyagdRSTayaH sAmAnyoktasaMkhyAH / sayogikevalimaH saMkhyeyAH / sa. si. 1, 8. kammaiyakAyajogI hodi aNAhArayANa parimANa // go. jI. 571. Page #578 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 192.] davapamANANugame AhAramaggaNAbhAgAbhAga-appAbahugaparUvaNaM [485 tamhi AvaliyAe asaMkhejjadibhAeNa guNide aNAhArisAsaNasammAiTThiavahArakAlo hodi| ajogikevalI oghaM // 192 // sugamamedaM / bhAgAbhAgaM vttissaamo| savvajIvarAsimasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AhArimicchAihiNo hoti| sesamaNatakhaMDe kae bahukhaMDA aNAhAribaMdhagA hoti / sesamaNaMtakhaMDe kae bahukhaMDA aNAhAriabaMdhagA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AhAriasaMjadasammAiTThiNo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA sammAmicchAiTTiNo hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA AhArisAsaNasammAiTThiNo hoti / sesamasaMkhejakhaMDe kae bahukhaMDA saMjadAsajadA hoti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA aNAhAriasaMjadasammAiTThiNo heti / sesamasaMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA aNAhArisAsaNasammAidviNo hoti / sesaM saMkhejjakhaMDe kae bahukhaMDA pamattasaMjadA hoti / sesegakhaMDaM appamattasaMjadAdao' hoti / appAbahugaM tivihaM satthANAdibheeNa / tattha satthANaM muuloghbhNgo| paratthANe pydN| .................. asaMkhyAta bhAgase guNita karane para anAhAraka sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA apahArakAla hotA hai| anAhAraka ayogikevalI jIva oghaprarUpaNAke samAna haiM // 192 // yaha sUtra sugama hai| aba bhAgAbhAgako batalAte haiM-sarva jIvarAzike asaMkhyAta khaMDa karanepara bahubhAga AhAraka mithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga anAharaka bandhayukta jIva haiN| zeSa eka bhAgake ananta khaMDa karane para bahubhAga anAhAraka abandhaka jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga AhAraka asaMyatasamyagdRSTi jIba haiN| zeSa eka bhAgake saMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga samyagmithyAdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga AhAraka sAsAdanasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga saMyatAsaMyata jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anAhAraka asaMyatasamyagdRSTi jIva haiN| zeSa eka bhAgake asaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga anAhAraka sAsAdanasamyagdRSTi jIva hai| zeSa eka mAgakesaMkhyAta khaMDa karane para bahubhAga pramattasaMyata jIva haiN| zeSa ekabhAga pramANa apramattasaMyata mAdi jIpa haiN| sAsthAna aspabahusva Adike bhedase bhaspabahutva tIna prakArakA hai| unameMse svasthAna bhasyAhutva mUla ogha svasthAna bhalpaSahutyake samAna hai| . .. . ayogakevalimA sAmAnyoktasaMkhyAH / sa. si. 1, .. 2 pratiSu ' appamattasaMjadA' iti paatthH| Page #579 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186] chakkhaMDAgame jIvahANaM [ 1, 2, 192. savvatthovA cattAri uvasAmagA / khavagA saMkhejjaguNA / appamattasaMjadA saMkhejjaguNA / pamattasaMjadA saMkhejjaguNA / AhAriasaMjadasammAiTiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sammAmicchAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| AhArisAsaNasammAiTiavahArakAlo sNkhejjgunno| saMjadAsaMjadaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evaM NeyavvaM jAva palidovamaM ti / tado AhArimicchAiTThiNo aNataguNA / aNAhAraesu savvatthovA sjogikevlii| asaMjadasammAiDiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / sAsaNasammAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| tasseva davvamasaMkhejjaguNaM / evaM NeyavvaM jAva palidovamaM ti / tado abaMdhagA aNaMtaguNA / baMdhagA aNaMtaguNA / savyaparatthANe payadaM / savvatthovA aNAhArisajogikevalI / (ajogikevalI sNkhejgunnaa|) cattAri uvasAmagA saMkhejaguNA / (khavagA sNkhejgunnaa|) AhArisajogikevalI saMkhejaguNA / appamattasaMjadA saMkhejaguNA / pamattasaMjadA sNkhjgunnaa| AhAriasaMjadasammAiDiava ........... __ aba parasthAnameM alpabahutva prakRta hai-cAroM guNasthAnavartI upazAmaka jIva sabase stoka haiN| kSapaka jIva upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| pramattasaMyata jIva apramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiN| AhAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla pramattasaMyatoMse asaMkhyAtaguNA hai / samyagmithyAdRSTiyoMkA avahArakAla AhAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / AhAraka sAsAdanasamyadRSTiyoMkA avahArakAla AhAraka samyagmithyAdRSTiyoMke avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai / saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla AhAraka sAsAdanasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya unhIMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra palyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase AhAraka mithyAdRSTi jIva anantaguNe haiN| anAhArakoM meM sayogikevalI jIva sabase stoka haiN| anAhAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla anAhAraka sayogikevaliyoMse asaMkhyAtaguNA hai / anAhAraka sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA bhavahArakAla anAhAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya unhIMke aghahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra patyopamataka le jAnA cAhiye / palyopamase abandhaka jIva anantaguNe haiM / bandhaka jIva abandhakoMse anantaguNe haiN| aba sarva parasthAnameM alpabahutya prakRta hai- anAhAraka sayogikevalI jIva sabase stoka haiM / ayogikevalI jIva unase saMkhyAtaguNe haiM / cAra guNasthAnavartI upazAmaka jIva ayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiM / kSapaka jIva upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| AhAraka sayogikevalI jIva kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| apramattasaMyata jIva AhAraka sayogikevaliyoMse saMkhyAtaguNe haiM / pramattasaMyata jIva bhapramattasaMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / AhAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla pramattasaMyatoMse Page #580 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1, 2, 192.] davvapamANANugame AhAramaggaNAappAbahugaparUvaNaM [487 hArakAlo asaMkhejaguNo / sammAmicchAiDiavahArakAlo asNkhejgunno| AhArisAsaNasammAiTThiavahArakAlo saMkhejjaguNo / saMjadAsajadaavahArakAlo asaMkhejjaguNo / aNAhAriasaMjadasammAiTThiavahArakAlo asaMkhejjaguNo / aNAhArisAsaNasammAiTThiavahArakAlo asNkhejjgunno| tasseva davyamasaMkhejjaguNaM / evaM NeyavyaM jAva palidovamaM ti / tado abaMdhagA aNaMtaguNA / aNAhAriNo badhaMgA micchAiTThiNo annNtgunnaa| tado AhAriNo micchAiTThiNo asNkhejjgunnaa| __evaM davANiogaddAraM samattaM / asaMkhyAtaguNA hai / samyagmithyAdRSTiyAkA avahArakAla AhAraka asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / AhAraka sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla samyagmithyAdRSTi avahArakAlase saMkhyAtaguNA hai| saMyatAsaMyatoMkA avahArakAla AhAraka sAsAdanasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / anAhAraka asaMyatasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla saMyatA. saMyatoMke avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / anAhAraka sAsAdanasamyagdRSTiyoMkA avahArakAla anAhAraka asaMyatasamyagdRSTi avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai| unhIMkA dravya apane avahArakAlase asaMkhyAtaguNA hai / isIprakAra palyopamataka le jAnA caahiye| palyopamase abandhaka jIva anantaguNe haiN| anAhAraka bandhaka mithyAdRSTi jIva abandhakoMse anantaguNe haiN| inase AhAraka bandhaka jIva asaMkhyAtaguNe haiN| isaprakAra dravyAnuyogadvAra samApta huaa| Page #581 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #582 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa Page #583 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #584 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 davvaparUvaNAsuttANi / sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha 1 davvapamANANugameNa duviho Niddeso 12 addhaM paDucca sNkhejjaa| ogheNa AdeseNa ya / 113 sajogikevalI davapamANeNa keva2 ogheNa micchAiTThI davyapamANeNa DiyA, paveseNa eko vA do vA __ kevaDiyA, annNtaa| 10 tiNNi vA, ukkasseNa adruttarasayaM / 95 3 aNaMtANatAhi osappiNi-ussappi- 14 addhaM paDucca sadasahassapudhattaM / 95 . NIhi Na avahiraMti kaaleg| 2715 AdeseNa gadiyANuvAdeNa Niraya4 khetteNa aNatANatA logaa| 32 gaIe Neraiesu micchAiTThI davya5 tiNhaM pi adhigamo bhAvapamANaM / 30 pamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / 121 6 sAsaNasammAiTippahuDi jAva saMja- 16 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi* dAsajadA ti dadhapamANeNa keva- ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 129 DiyA, palidovamassa asaMkhejjadi- 17 khetteNa asaMkhejjAo seDhIo jaga bhAgo / edehi palidovamamavahiri- padarassa asNkhejdibhaagmettaao| * jjadi aMtomuhutteNa / 63 / tAsiM seDhINa vikkhaMbhasUcI aMgula7 pamattasaMjadA dayapamANeNa kevaDiyA, vaggamUlaM vidiyavaggamUlaguNideNa / 131 koDipudhattaM / 8818 sAsaNasammAiTippahuDi jAva asaM8 appamattasaMjadA dadhapamANeNa keva- jadasammAihi tti davapamANeNa DiyA, saMkhejjA / 89 kevaDiyA, oghaM / 156 9 caduNhamuvasAmagA davapamANeNa keva- 19 evaM paDhamAe puDhavIe NeraiyA / 161 DiyA, paveseNa eko vA do vA 20 vidiyAdi jAva sattamAe puDhavIe tiNNi vA, ukkasseNa cauvaNaM / 90 raiesu micchAiTThI dabapamANeNa 10 addhaM paDucca sNkhejjaa| 91 kevaDiyA, asNkhejjaa| 198 11 cauNheM khavA ajogikavalI daba- 21 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi pamANeNa kevaDiyA, paveseNa eko vA ussappiNIhi avahirati kaalenn| 198 do vA tiNNi vA, ukkasseNa aTTha- 22 khetteNa seDhIe asaMkhejadibhAgo / ttrsdN| 92 tisse seDhIe AyAmo asaM Page #585 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 2 ) sUtra saMkhyA pariziSTa sUtra khejjAo joyaNakoDIo paDhamA diyANaM seviggamUlANaM saMkhekhANaM aNNoSNavabhAseNa / 23 sAsaNasamma iTTi pahuDi jAva asaMjadasammAiTThitti oghaM / 24 tirikkhagaIe tirikkhesu micchAhuDa jAva saMjadAsaMjadA ti oghaM / 25 paMcidiyatirikkhamicchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA / 217 26 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 217 27 khetteNa paMcidiyatirikkhamicchA pRSTha 215 hi padaramavahiradi devaavahArakalAdo asaMkhejjaguNahINakAlega / 219 | 28 sAsaNasammAiTTi pahuDi jAva saMjadAsaMjadA ti tirikkhoghaM / 199 34 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNiussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 230 206 35 khetteNa paMcidiyatirikkhajoNiNimicchAiTThI hi padaramavahiradi deva - avahArakAlAdo saMkhejjaguNeNa kAleNa / 230 32 sAsa sammATThippa huDi jAba saMjadAsaMjadA tti oghaM / 33 paMcidiyatirikkhajoNiNIsu micchA sUtra saMkhyA sUtra iTThI pamANa kevaDiyA, asaMkhejjA / 228 36 sAsaNasammAiTThippa huDi jAva saMjadAsaMjadA ti oghaM / | 37 paMcidiyatirikkhaapajjattA davtra 38 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osapiNipamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / 239 ussappiNIhiM avahiraMti kAleNa / 239 39 kheteNa paMcidiyatirikkhaapajase hi padaramavahiradi devaavahArakAlAdo asaMkhejjaguNahINeNa kAlena / 226 40 maNusaIe maNussesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejA / 244 29 paMcidiyatirikkhapajjattamicchAiTThI davamANa kevaDiyA, asaMkhejA / 226 41 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi30 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi- ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 245 ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 227 42 khetteNa seTIe asaMkhejjadibhAgo / 31 kheteNa paMcidiyatirikkhapajjatamicchAiDIhi padaramavahiradi devaavahArakAlAdo saMkhejjaguNahINeNa kAle / tisse seTIe AyAmo asaMkhejadijoyakoDIo / maNusamicchAiTThIhi rUvA pakkhittaehi seDhI avahiradi aMgulavaggamUlaM tadiyamUlaguNa | 245 229 43 sAsaNasammAiTThippa huDi jAva saMjadAsaMjadA tti davvapamANeNa keva pRSTha 229 237 239 Page #586 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davvaparUvaNAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA sUtra pRSTha DiyA, sNkhejjaa| 251 aMgulavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNi44 pamattasaMjadappahuDi jAva ajogi- denn| ___ 262 kevali tti oghaM / 252 53 devagaIe devesu micchAiTThI davya45 maNusapajjattesu micchAiTThI dava- pamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / 266 pamANeNa kevaDiyA, koDAkoDA- 54 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNikoDIe uvari koDAkoDAkoDA- ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 268 koDIe hevado chaNhaM vaggANamuvari 55 khetteNa padarassa vechappaNaMgulasayasattaNhaM vaggANaM hettttdo| 253 vaggapaDibhAgeNa / 268 46 sAsaNasammAiTTippahuDi jAva saMja- 56 sAsaNasammAiTThi-sammAmicchAiTThi. dAsaMjadA ti dayapamANeNa keva- asaMjadasammAiTThINaM oghaM / 269 DiyA, sNkhejjaa| 259 57 bhavaNavAsiyadevesu micchAiTThI davya47 pamattasaMjadappahaDi jAva ajogi- pamANeNa kevaDiyA, asNkhejaa| 270 kevali tti ogha / 66058 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi48 maNusiNIsu micchAiTThI dayapamA- ussappiNIhi abahiraMti kAleNa / 270 NeNa kevaDiyA, koDAkoDAkoDIe 59 khettaNa asaMkhejjAo seDhIo padauvari koDAkoDAkoDAkoDIe he- rassa asaMkhejadibhAgo / tAsiM Dhado chaNhaM vaggANamuvari sattaNhaM seDhINaM vikkhaMbhamaI aMgulaM aMgulavaggANaM heddhdo| 260 vaggamUlaguNideNa / 270 49 maNusiNIsu sAsaNasammAiTippahu- 60 sAsaNasammAihi-sammAmicchAiTi Di jAva ajogikevali tti dava- asaMjadasammAiTiparUvaNA ogha / 271 pamANeNa kevaDiyA, sNkhejjaa| 261/61 vANa-taradevesu micchAiTThI dava50 maNusaapajjattA davvapamANeNa keva- pamANeNa kevaDiyA, asNkhjaa| 272 DiyA, asNkhejjaa| 26262 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi51 asaMkhejAsaMkhejjAhi osappiNi- ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 272 ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 262 63 khetteNa padarassa sakhejjajoyaNasada52 khetteNa seDhIe asNkheadibhaago| bggpddibhaaenn| tisse seDhIe AyAmo asaMkhejAo64 sAsagasammAiTi-sammAmicchAiTijoyaNakoDIo / maNusaapajattehi asaMjadasammAiTThI ogha / 274 rUvA pakkhittehi seDhimavahiradi65 joisiyadevA devagaINaM bhNgo| 275 Page #587 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 4 ) pariziSTa sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA 66 sohammIsANa kappavAsiyadevesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / 67 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNiussappiNIhi avahiraMti kAleNa | 276 68 khette asaMkhejjAo seDhIo pada | 75 anaMtANaMtAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAleNa / 306 276 76 khetteNa anaMtANaMtA logA / 307 77 veiMdiya-tIiMdiya- cauriMdiyA tasseva pajjattA apajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / 78 asaMkhejjAhi osappiNi-ussappiNIhi avahita kAlena | rassa asaMkhejjadibhAgo | tAsiM seThINaM vikkhaMbhasUI aMgulavidiya 69 sAsaNasamma iTTi sammAmicchAiTThiasaMjadasammAiTThI oghaM / vaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa / 277 79 khetteNa veiM diya-tIiMdiya - cauriMdiya tasmeva pajjatta-apajjattehi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAega aMgulassa saMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa agulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDi 280 bhASaNa / 70 saNakkumArappa huDi jAva sadArasahassArakappavAsi yadevesu jahA sattamA puDhavIe raiyANaM bhNg| / 280 71 ANada-pAda jAva NavagevejjavimANavAsiya devesu micchAiTThipahuDi jAva asaMjada sammAiTThitti davvapamANeNa kevaDiyA, palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / edehi palidovamamavahiradi aMtomuhutteNa / 281 72 aNuddisa jAva avarAidavimANa vAsi deve asaMjadasammAiDa davyapamANeNa kevaDiyA, palidovamassa asaMkhejjadibhAgo / edehi palidovamamavahiradi aMta muhuttreNa / 281 73 savvasiddhi vimANavAsiyadevA da - vyApamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA / 286 74 iMdiyANuvAdeNa eiMdiyA bAdarA suhumA pajjattA apajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, anaMtA / 80 paMcidiya-paMcidiyapajjattaesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / sUtra tasu micchAi hi padaramavahira di aMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAeNa aMgulassa saMkhejjadi - bhAgavaggapaDibhAeNa / sAsaNasammAiTTi pahuDi jAva ajoviliti oghaM / 84 paMcidiyaapajjattA davtrayamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / 305 | 85 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNi | 83 pRSTha 310 312 |81 asaMkhejjAsaMkhe jAhi osappiNiussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 314 |82 khetteNa paMcidiya - paMcidiyapajja 313 314 314 317 317 Page #588 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davvaparUvaNAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 317 | 86 khetteNa paMcidiyaapajjatehi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejadibhAgavaggapaDibhAeNa / 87 kAyANuvAdeNa puDhavikAiyA AukAiyA teukAiyA vAukAiyA bAdarapuDhavikAiyA bAdaraAukAiyA bAdara ukAiyA bAdaravA ukAiyA bAdaravaNaphaikAiyA patteyasarIrA tasseva apajattA suhuma puDhavikAiyA suhumaAukAiyA suhumateukAiyA suhumavAukAiyA tasseva paJjattApajattA davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejA logA // 88 bAdarapuDhavikAiya- bAdaAukAiyabAdaravaNaphaikAiyapatteyasarIrapajattA davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / pRSTha sUtra saMkhyA sUtra haDiyA, asaMkhekhA / |93 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNiussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 355 318 94 khette asaMkhejjANi jagapadarANi logassa saMkhejjadibhAgo / 355 | 95 vaNaSphaikAiyA NigodajIvA bAdarA suhumA pajjattApajjattA davvapamANeNa kevaDiyA, anaMtA / 96 anaMtANaMtAhi osappiNi-ussappiNIhi Na avahiraMti kAlena / 358 97 khetteNa aNaMtANaMtA logA / 358 98 tasakAiya-tasakAiyapajjattaesu micchAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejjA / 356 360 99 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappiNiussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 361 100 khetteNa tasakAiya-tasakAiyapajja tasu micchAiTThIhi padaramavahiradi aMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAgeNa aMgulassa saMkhejjadibhAgavagga paDibhAeNa / 101 sAsaNasammAiTTippahu Di ajogikevali tti oghaM / 102 tasakAi apajattA paMcidiyaapajjattANa bhaMgo / jAtra 329 348 89 asaMkhejjAsaMkhejAhi osappiNiussappiNIhi avahiraMti kAlena / 349 90 khetteNa bAdarapuDha vikAiya-bAdaraAukAiya- bAdaravaNapphaikAiyapatteyasarIrapaJjattaehi padara mahiradiaMgulassa asaMkhejjadibhAgavaggapaDibhAgeNa / 349 91 bAdara upajjattA davyapamANeNa kevaDiyA, asaMkhejA / asaMkhejAva - liyaargo AvaliyaghaNassa aMto / 350 92 bAdaravAukAiyapaJjattA davvapamANeNa 103 jogANuvAdeNa paMcamaNajogi ti NNiva cijogIsu micchAiTThI davtrapamANeNa kevaDiyA, devANaM saMkhebhAgo / ( 5 ) pRSTha 355 361 362 362 386 Page #589 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA 104 sAsaNasammAdiTippahuDi jAva / iTThI asaMjadasammAiTThI davapamA saMjadAsajadA tti oghN| 387 NeNa kevaDiyA, oghaM / 399 105 pamattasaMjadappahuDi jAva sajogi- 117 veubdhiyamissakAyajogIsu mikevali tti dayapamANeNa keva cchAiTThI davapamANeNa kevaDiyA, DiyA, sNkhejjaa| 387 devANaM sNkhejjdibhaago| 400 106 vacijogi-asaccamosavacijogIsu 118 sAsaNasammAiTThI asaMjadasammA micchAiTThI davvapamANeNa keva- iTThI dayapamANeNa kevaDiyA, DiyA, asNkhejjaa| 388 ogha / 107 asaMkhejjAsaMkhejAhi osappiNi- 119 AhArakAyajogIsu pamattasaMjadA ussappiNIhi avahiraMti kAleNa / 389 davyapamANeNa kevaDiyA, caduvaNNaM / 401 108 khetteNa vacijogi-asaccamosa- 120 AhAramissakAyajogIsu pamattavacijogIsu micchAiTThIhi pada saMjadA dayapamANeNa kevaDiyA, ramavahiradi aMgulassa saMkhejjadi sNkhejjaa| 402 bhaagvggpddibhaagenn| 389 121 kammaiyakAyajogIsu micchAiTTI 109 sesANaM mnnjogibhNgo| 390 davvapamANeNa kevaDiyA, mUloghaM / 402 110 kAyajogi-orAliyakAyajogIsu- 122 sAsaNasammAiTThI asaMjadasammA micchAiTThI mUloghaM / 395 iTThI davvapamANeNa kevaDiyA, 111 sAsaNasammAiTTippahuDi jAva oghN| sajogikevali tti jahA maNa- 123 sajogikevalI davvapamANeNa kevjogibhNgo| 395 DiyA, sNkhejaa| 404 112 orAliyamissakAyajogIsu mi- 124 vedANuvAdeNa itthivedaesu micchA. cchAiTThI mUloghaM / 396 iTThI davvapamANeNa kevaDiyA, 113 sAsaNasammAiTThI oghN| 397 devIhi sAdireyaM / 413 114 asaMjadasammAiTThI sajogikevalI 125 sAsaNasammAiTippahuDi jAva saM. davvapamANeNa kevaDiyA, skhejaa| 397 jadAsajadA tti oghN| 414 115 veuvviyakAyajogIsu micchAiTThI 126 pamattasaMjadappahuDi jAva aNiyadavvapamANeNa kevaDiyA, devANaM TTibAdarasAMparAiyapaviTTha uvasamA saMkhejjadibhAgUNo / 398 khavA davvapamANeNa kevaDiyA, 116 sAsaNasammAiTThI sammAmicchA sNkhejaa| 415 Page #590 -------------------------------------------------------------------------- ________________ davyaparUvaNAsuttANi sUtra saMkhyA sUtra 127 purisavedasu micchAiDDI davvapamANa kevaDiyA, devehi sAdireyaM / 128 sAsaNasammAiTTippahuDi aNiyaTTibAdara sAMparAiyapaviTTha uvasamA khavA davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM / jAva 129 buMsayavedesu micchA iTThippa huDa jAva saMjadAsaMjadA ti oghaM / 130 pamattasaMjada pahuDi jAva aNibAdarasAM parAiyapaviTTha uvasamA khavA davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA | 131 apagadavedasu tinhaM uvasAmagA davvapamANeNa kevaDiyA, paveseNa ekko vA do vA tiNNi vA, ukkasseNa cauvaNNaM / pRSTha sUtra saMkhyA 416 418 140 sajogikevalI oghaM / 416 | 141 NANANuvAdeNa madiaNNANi-suda 417 sUtra mUloghaM / 138 akasAIsu uvasaMtakasAyavIdarAgachadumatthA oghaM / |139 khINakasAyavIdarAgachadumatthA ajogakevalI oghaM / aNNANIsu micchAiTThI sAsaNasammAiTThI davvapamANeNa kevaDiyA, oghaM / 142 vibhaMgaNANIsu micchAiTThI davtrapamANeNa kevaDiyA, devehi sAdireyaM / 428|147 ( 7 ) pRSTha 429 430 430 431 | 143 sAsaNasamma iTThI oghaM / 144 AbhiNibohiyaNANi - sudaNANiohiNANI asaMjadasammAiTThipahuDi jAva khINakasAyavIdarAgachadumatthA tti oghaM / 419 132 addhaM paDucca saMkhejjA / 420 421 133 tiNNi khavA ajogikevalI oghaM / 420 145 Navari viseso, ohiNANIsu 134 sajogikevalI oghaM / 135 kasAyANuvAdeNa kodhakasAi mANasA-mAyakasAi-lobhakasAIsu micchAiTThippa huDi jAva saMjadAsaMjadA ti oghaM / 424 pattasaMjada pahuDi jAva khINakasAyarva / yarAyachadumatthA tti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA / 441 146 maNapajjavaNANIsu pamattasaMjadapahuDi jAva khINakasAyavIdarAgachadumatthA divvapamANeNa kevaDiyA saMkhejjA / kevalaNANIsu sajogikevalI ajogakevalI oghaM / | 148 saMjamANuvAdeNa saMjadesu pamatta 136 pamatta saMjada pahuDi jAva aNigraTTi tti davvapamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA / 137 Navari lobhakasAIsu suhumasAMparAiyasuddhisaMjadA uvasamA khavA 436 437 438 439 441 442 Page #591 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (8) pariziSTa sUtra saMkhyA pRSTha sUtra saMkhyA saMjadappahuDi jAva ajogikevali 158 sAsaNasammAiTippahuDi jAva tti oghaM / 447 khINakasAyavIdarAgachadumatthA tti 149 sAmAiya-chedovaTThAvaNamuddhisaMjadesu oghN| 454 pamattasaMjadappahuDi jAva aNi- 159 acakkhudaMsaNIsu micchAiTThiyaTTibAdarasAMparAiyapaviTTha uva ppahuDi jAva khINakasAyavIdasamA khavA tti oghaM / 447 rAgachadumatthA tti oghN| 455 150 parihArasuddhisaMjadesu pamattApamatta- 160 ohidasaNI ohinnaannibhNgo| 455 saMjadA davvapamANeNa kevaDiyA, 161 kevaladasaNI kevlnnaannibhNgo| 456 sNkhejjaa| 449 162 lessANuvAdeNa kiNhalessiya151 suhumasAMparAiyasuddhisaMjadesu suhuH NIlalessiya kAulessiesu mi masAMparAiyasuddhisaMjadA uvasamA cchAiTippahuDi jAva asaMjadakhavA davvapamANeNa kevaDiyA, sammAiTTi tti oghaM / 459 oghN| 449163 teulessiesu micchAiTThI davva152 jahAkkhAdavihArasuddhisaMjadesu ca- pamANeNa kevaDiyA, joisiyauhANaM oghN| devehi sAdireyaM / 461 153 saMjadAsajadA davvapamANeNa keva- 164 sAsaNasammAiTippahuDi jAva DiyA, oghN| saMjadAsajadA tti ogha / 462 154 asaMjadesu micchAiTippahuDi jAva 165 pamatta-appamattasaMjadA davvapamAasaMjadasammAihi tti davyapamA NeNa kevaDiyA, saMkhejjA / 462 NeNa kevaDiyA, oghN| 450 166 pammalessiesu micchAiTThI davya155 daMsaNANuvAdeNa cakkhudasaNIsu pamANeNa kevaDiyA, saNNipaMciMmicchAiTThI davvapamANeNa keva- diyatirikkhajoNiNINaM saMkhejjaDiyA, asNkhejaa| 453 dibhaago| 156 asaMkhejjAsaMkhejjAhi osappi- 167 sAsaNasammAiTippahuDi jaav| Ni-ussappiNIhi avahiraMti saMjadAsajadA ti oghaM / 463 kAleNa / 453 168 pamatta-appamattasaMjadA davvapamA157 khetteNa cakkhudaMsaNIsu micchA NeNa kevaDiyA, sNkhejjaa| 463 iTTIhi padaramavahiradi aMgulassa169 sukkalessiemu micchaaitttthippsNkheadibhaagvggpddibhaaenn| 453, huDi jAva saMjadAsajadA ti Page #592 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dadhvaparUvaNAmuttANi sUtra saMkhyA sUtra pRSTha sUtra saMkhyA pRSTha daghapamANeNa kevaDiyA, pa- 180 uvasamasammAiTvIsu asaMjadasalidovamassa asNkhejjdibhaago| mAiTThi-saMjadAsaMjadA oghaM / 476 edehi palidovamamavahiradi aMto- 181 pamattasaMjadappahuDi jAva uvasaMtamuhutteNa / kasAyavIdarAgachadumatthA si da170 pamatta-appamattasaMjadA dadhapamA vyapamANeNa kevaDiyA, saMkheA / 477 __NeNa kevaDiyA, sNkhejaa| 465 182 sAsaNasammAiTThI ogha / 477 171 apudhakaraNappahuDi jAva sajogi ., 183 sammAmicchAiTThI ogha / 477 kevali tti oghaM / 465 172 bhaviyANuvAdeNa bhavasiddhiesu 184 micchAiTThI ogha / micchAiTippahuDi jAva ajo 185 saNiyANuvAdeNa saNIsu micchAgikevali tti oghN| 472 i8| dayapamANeNa kevaDiyA, 173 abhavasiddhiyA dadhapamANeNa ke. devahi sAdireyaM / 482 vaDiyA, annNtaa| 472 186 sAsaNasammAiTippahuDi jAva khI174 sammattANuvAdeNa sammAiTThIsu / NakasAyavIdarAgachadumatthA ti asaMjadasammAiDhippahuDi jAva oghN| 482 ajogikevali ti ossN| 474/187 asaNNI davyapamANeNa kevaDiyA, 175 khaiyasammAiTThIsu asaMjadasammA annNtaa| iTThI oghN| 474 188 agaMtANatAhi osappiNi-usta176 saMjadAsaMjadappaDi jAva uvasaMta- ppiNIhi Na avahiraMti kAleNa / 483 kasAyavIdarAgachadumatthA daba- 189 khetteNa aNaMtANaMtA logaa| 483 pamANeNa kevaDiyA, saMkhejjA / 474|190 AhArANuvAdeNa AhAraesu mi177 cauNhaM khavA ajogikevalI ogha / 475 cchAiTippahuDi jAva sajogi178 sajogikevalI oghN| 476 kevali tti ogha / 483 179 vedagasammAiTThIsu asajadasammA- 122 aNAhAraesu kammaiyakAyajogiiTTippahuDi jAva appamattasaMjadA bhNgo| 484 tti oghN| 476 192 ajogikevalI oghaM / 482 485 Page #593 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 avataraNa-gAthA-sUcI / krama saMkhyA gAthA pRSTha anyatra kahAM krama saMkhyA gAthA pRSTha anyatra kahAM 34 aTTattIsaddhalavA 66 go. jI. 505 8 NAma TavaNA daviyaM...maNaM- 11 48 aTTeva sayasahassA aTThA- 96 go. jI. 629 57 NAmaM DhavaNA daviyaM...masaM. 123 49 aTTeva sayasahassA Nava- 97 4 1 tigahiya-sada NavaNaudI 90 go. jI. 625 35 asta aNalasasla ya 66 go. jI. TIkA, 36 tiNi sahaslA satta ya 66 anu. Adi. Adi. 45 tisadiM vadaMti keI 94 go. jI. 626 12 avagayaNivAraNaTuM 70 terasa koDI dese vAva 254 go. jI. 642 59 apagayaNivAraNaDhe 126 69 teraha koDI dese paNNA- 252 1 arasamarUvamagaMdhaM 2 pravaca. Adi. 68 teraha koDI dese cAva- 252 go. jI. 642 29 avaNayaNarAsiguNido 48 19 dhammAdhammAgAsA 29 24 avahAravaTirUvA 46 62 dhammAdhammA logA 129 25 avahAraviseseNa ya 46 3 nayopanayaikAntAnAM 5 A mI. 107 1. Agamo hyAptavacana- 12 anu. TIkA 5 nAnAtmatAmaprajahattadeka. 6 yuktyanu. 50 33 Avali asaMkhasamayA 65 go. jI. 577 30 pakkhevarAsiguNido 49 77 AvaliyAe vaggo 355 38 paNaTThI ca sahastA 88 44 uttaradalahayagacche 94 22 pattheNa kodaveNa ya 32 47 ekkekkaguNaTThANe 95 20 pattho tihA vihatto 29 4 eyadaviyammi je go. jI. Adi.6 palo sAyara-sUI 132 tri. sA. 92 21 kAlo tihA vihatto 29 2 puDhavI jalaM ca chAyA 3 go. jI Adi. 71 gayaNa?NayakasAyA 225 9 pUrvIparaviru dvAde- 12 46 cauruttaratiNi sayaM 94 52 causa chacca sayA 99 40 paMcasaya bArasuttara- 88 56 chakkAdI chakkaMtA 101 54 paMceva sayalahassA ...uNa-100 78 jagaseDhIe vaggo 356 55 paMceva sayasahassA ...te. 101 60 jattha jahA jANejjo 126 14 pramANanayanikSepai- 17 13 jattha bahU jANejjo 126 31 je ahiyA avahAre 7 bahirartho bahuvrIhiH 7 32 je UNA avahAre 6 bahuvrIhavyayIbhAvo 6 15 zAnaM pramANamityAhu- 18 laghIya 6, 2.76 bIje joNIbhUde 348 50 Nava ceva sayasahassA 97 11 rAgAdvA dveSAdvA mohAdvA 12 58 61 Page #594 -------------------------------------------------------------------------- ________________ krama saMkhyA gAthA 75 rAsiviseseNa vahida 26 laddhavisesacchiNNaM 27 laddhaMtarasaMguNide 23 logAgAsa pase 43 battIsamadAlaM 37 battIsa solasa cattAri 66 vArasa dasa aTTheva ya 67 39 visadda aDayAlaM 53 ve koDi sattavIsA 72 satta Nava suNNa paMca 35 avataraNagAthAsUcI va nyAyoktiyAM anyatra kahAM krama saMkhyA pRSTha 342 46 47 100 256 33 93 go. jI. 628 16 siddhA NigodajIvA 87 167 201 88 bhAga pRSTha 1, 28 1 agniriva mANavako'griH / 2 kajjaNANattAdo kAraNaNANattamaNumaNijjadi / 1, 219 3. kAraNa kam mANusArI kajakamo / 1, 218 4 kAraNadharmasya kAryAnuvRttiH / 5 kAraNAnurUpaM kAryam / 6 jahA uddeso tahA Niddeso / 3, 10-313.315 1, 237 1, 270 7 jaM thUlaM apavaNNaNIyaM taM putrameva bhANiyavyaM / 8 nadIsroto nyAya | 9 nahi pramANaM pramANAntaramapekSate- 1, 204 10 na hi svabhAvAH paraparyanu yogAH / 11 nAgamastarkagocaraH / 12 pamANeNa pamANAvirohiNA |73 sattasahaslaDasIdahi 51 sattAdI ahaMtA 79 sattAdI chakkaMtA |73 sAdhAraNamAhAro 3 nyAyoktiyAM | sUcanA - nyAyavAkya ke pazcAt 1, 3 saMkhyA bhAgasUcaka aura zeSa saMkhyAeM pRSThasUcaka haiM / 1, 296 1, 304 hodaSvaM / 13 parizeSanyAya 14 pratipAdyasya bubhutsitArthaviSayanirNayotpAdanaM phalam / vaktRvacasaH 1, 922 15 bhAvini bhUtavat ( upacAraH ) 1, 181 gAthA 17 sumo ya havadi... havadi | 63 suhumo ya havadi... jAyade 130 | 18 suhumaM tu havadi... havadi 28 | 64 sudumaM tu havadi... jAyade 130 42 solalayaM caDavIsaM 1 28 hArAntarahRnahArA 1, 217 1, 42157 pRSTha 256 98 go. jI. 663 ( 11 ) anyatra kahAM 450 332 go. jI. 192 26 ti. pa. Adi. 27 vi. bhA. 91 go. jI. 627 47 3, 27-130 23 vaktRprAmANyAdvacanaprAmA1, 180 bhAga pRSTha | 16 bhUtapUrvagatinyAyasamAzrayaNAt / 1, 263 17 bhUtapUrvagati / 1. 166 1, 129 18 bhUdapuvvagai | 1, 25 1, 161 19 bhUpuvvaNApaNa | 20 yatheoddezastathA nirdezaH / 21 yadyekazabdena na jAnAti tato'nyenApi zabdena jJApayitavyaH / 1, 32 | 22 rUDhitantrA vyutpattiH / Nyam / 1, 140 1, 72-196, 3, 11 | 24 vyAkhyAnato vizeSapratipattiH / 3, 18 sati saMbhave vyabhicAre ca vizeSaNamarthavadbhavati / 1, 185 | 25 savvakAlamavadirAsINaM vayANusAriNA ApaNa hodavvaM / 3, 120 | 26 sAmAnya codanAzca vizeSeSva. tiSThante / 1, 140 | 27 siddhAsiddhAzrayA hi kathAmArgAH 1, 349 | 28 saMte saMbhaSe viyahivAre va visesaNa matthavaMtaM bhavadi / | 29 suparikkhA hiyayaNivuikarA / 1, 70 1,262-331 Page #595 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 granthollekha / bhAga pRSTha 1 appAbahuga sutta 1 'uvasamasammAiTThI thovA / khaiyasammAiTThI asaMkhejjaguNA / vedayasammAiTThI bhasaMkhejjaguNA' tti appAbahugasuttAdo nnvvde| ___ 2 'teiMdiyaapajjattarAsIdo cauridiyarAsI visesahINo' tti vuttaappAbahugasuttAdo / xxx edaM pi appAbahugasuttAdo ceva Navvade / 3 321 ____ 'savvatthovA NabuMsayavedaasaMjadasammAiTThiNo / ithivedabhasaMjadasammAiTThiNo asaMkhejjaguNA / purisavedaasaMjadasammAiTThiNo asaMkhejjaguNA' idi appAbahua. suttAdo kAraNasla thovattaNaM jANijjade / 3 261 4 aNNahA appAbahugasutteNa saha virohaado| 3273 2 kasAyapAhuDa, pAhuDasutta / 1kasAyapAhuDaucaeso puNa aDhakasAesu khINesu pacchA aMtomuhuktaM gaMtUNa solasa kammANi khavijjati tti| 2 AiriyakahiyANa xx kasAyapAhuDANaM / 1221 3 ' aNaMtaraM pacchado ya micchattaM ' idi aNeNa pAhuDasutteNa saha virohaa|| 2 566 3 kAlasUtra ( kAlAnuyoga) 1 kAlasUtreNa saha virodhaH kinna bhavediti cenna, tatra kSayopazamasya praadhaanyaat| 1 142 2 to edAo duvihasaMjadarAsIo sAMtarAo hvNti| Na ca evaM, kAlANioge edAsiM nnirNtrtuvlNbhaado| 3 448 4 khuddAbaMdha 1 'paMciMdiyatirikkhajoNiNIhiMto vANaveMtaradevA saMkhejjaguNA, tattheva devIo saMkhejjaguNAo' edamhAdo khuddAbaMdhasuttAdo jANijjade / 3 231 __ 2 'maNusagaIe maNusehi rUvaM pakkhittaehi seDhI avahiradi aMgulavaggamUlaM tadiyavaggamUlaguNideNa' idi khuddaabNdhsuttaado| 3249 3 'IsANakappavAsiyadevANamuvari tamhi ceva devIo saMkhejjaguNAo / tado sohammakappavAsiyadevA saMkhejjaguNA / tamhi ceva devIo saMkhejjaguNAo / paDhamAe puDhavIe NeraDyA asNkhejjgunnaa| bhavaNavAsiyadevA asaMkhejjaguNA / Page #596 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMthollekha (13) bhAga pRSTha devIo sNkhejjgunnaao| paMciMdiyatirikkhajoNiNIo sNkhejjgunnaao| vANa. vetaradevA saMkhejjaguNA / devIo sNkhejjgunnaao| joisiyadevA saMkhejjaguNA / devIo saMkhejjaguNAo' tti padamhAdo khuddAbaMdhasuttAdo jANijjade jahA devANaM saMkhejjA bhAgA devIo hoti / 4 khuddAbaMdhe vi ghaNadhAruppaNNavikkhaMbhasUINaM pAdolaMbhAdo vaa| 3279 5 khuddAbaMdhuvasaMhArajIvaTThANassa micchAiTThivikkhaMbhasUIe sAmaNNavikhaMbha. sUcisamANattavirohA / evaM khudAbaMdhamhi vuttasavvaavahArakAlA jIvaTThANe sAdireyA vattavvA / 6 avalesidamaNusarAsiparUvaNAdo juttaM khuddAbaMdhamhi bhAgaladdhAdo egarUvassa aSaNayaNaM / 3249 __7 saMpadi khuddAbaMdheNa sAmaNNeNa jIvapamANaparUvaeNa jAo vikkhaMbhaIo xxx idi esA khuddAbaMdhe xxx khuddAbaMdhe uttA xxx khuddAbaMdhe vuttA xx / tamhA ettha vuttavikkhaMbhasUIhi UNiyAhi khuddAbaMdhavuttavikkhaMbhasUhi vA adhi. yAhiM hodavvamidi codago bhaNadi / ettha parihAro vuccade / jIvaTThANavuttavikkhaMbhasUIo saMpuNNAo, khuddAbaMdhamhi vuttavikkhaMbhasUIo saadhiyaao| 3274 8 khudAdhamhi vuttavikkhaMbhasUIo saMpuNNAo kiNNa hoti ? xxx ahavA ettha vuttavikkhaMbhasUIo desUNAo, khuddAbaMdhamhi vuttavikkhaMbhasUIo sNpunnaao| 3 275 5 jIvaTThANa 1 jIvaTThANamicchAiTThivikkhaMbhasUcipAdo vi khuddAbaMdhasAmaNNaSikkhaMbhasUcipAdeNa smaanno| 3279 __2 ettha puNa jIvaTThANamhi micchattavisesidajIvapamANaparUvaNe kIramANe rUvAhiyaterasaguNaTThANamatteNa avaNayaNarAmiNA hodadhamidi / 3 250 3 ettha vi jIvaTThANexx vuttaao| 3278 6 tatvArthabhASya 1 uktaM ca tatvArthabhASye-upapAdo janma prayojanameSAM ta ime bhoppaadikaaH| 1 103 7 tatvArthasUtra 1 ' vanaspatyantAnAmekam ' iti ttvaarthsuutraadvaa|| 1239 1 'kRmipipIlikAbhramaramanuSyAdInAmekaikavRddhAni' iti asmaatttvaarthsuutraadvaa| 1 258 8 tiloyapaNNattI 1 'guNa-duguNo duvaggo NiraMtaro tiriyaloge' tti tiloypnnnnaattisuttaado| 3 36 2 joisiyabhAgahArasuttAdo cNdaacbiNbpmaannpruuvytiloypnnnnttimuttaadoc|3 36 Page #597 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 ) pariziSTa 9 pariyamma 1 'jahi jahi anaMtANaMtayaM maggijjadi tamhi tariha ajaddaNNamaNukkassa aNaMtANaMtasleva gaddaNaM' idi pariyammavayaNAdo | 3 19 2 'jaddaNNaaNaMtANaMtaM vaggijjamANe jaddaNNaaNaMtANaMtassa heTTimavaggaNaTTANehiMto uvari anaMta guNavaggaTTANANi gaMtRRNa savvajIvarAsivagga salAgA uppajjadi' tti pariyamme vuttaM / 3Na ca tadiyavAravaggidasaMvaggidAsivaggasalAgAo deTThimavaggaNaTThANeddito uvari pariyammautta anaMta guNavaggaNaTTANANi gaMtRRNuppaNNAo / 4 'anaMtAta visae ajahaNNamaNukkassaaNatANateNeva guNagAreNa bhAgaddAreNa vihodavvaM' idi pariyammavayaNAdo | 5 'jattiyANi dIvasAgararUvANi jaMbUdIvachedaNANi ca rUvAddiyANi' tti parimasute saha virujjhai / 6 jaM taM gaNaNA saMkhejjayaM taM parimyame vRttaM / bhAga pRSTha 7 'jamhi jahi asaMkhejjAsaMkhejjayaM maggijjadi tamhi tamhi ajahaNNamaNukassaasaMkhejjAsaMkhejjasseva gaddaNaM bhavadi' idi pariyammavayaNAdo / 8 'aTTharuvaM vaggijjamANe vaggijjamANe asaMkhejjANi vaggaTTANANi gaMtRRNa sohammIsANavikkhaMbhasUI uppajjadi / sA saI vaggidA NeraiyavikkhaMbhasUI havadi / sA saI vaggidA bhavaNavAsiyavikkhaMbhasUI havadi sAsa vaggidA ghaNaMgulo havadi' tti pariyammavayaNAdo / 13 Na ca pariyammeNa saha viroho, tassa taduddesapaduSpAyaNe vAvArAdo / 14. pariyammado vaggattasiddhI, tassa teDakkAiya addhacchedaNaehi ayaMtiyattAdo / 0 piMDiyA uttaM ca piMDiyAe 1 leslA ya davva-bhAvaM kammaM NokammamissayaM davvaM / jIvasta bhAvaleslA pariNAmo appaNo jo so // 11 vargaNAtra 1 kathametadavagamyate ? vargaNAsUtrAt / kiM tadvargaNAsUtramiti ceducyate 3 24 3 24 3 134 9 padAMsaM avahArakAlaparUvayagAhA suttAdo vA pariyammapamANAdo vA jANijjade / 3 201 10 pariyammAdo asaMkhejjAo joyaNakoDIo seDhIe pamANamavagada midi ce Na, padassa suttassa baleNa pariyammapavRttIdo / 11 pariyammavayaNAdo / 12 pariyammavayaNAdo / 3 25 3 36 3 99 3 127 3 263 3 337 3 338 3 338 3 339 2 788 1290 Page #598 -------------------------------------------------------------------------- ________________ granthollekha (15) krama naM, bhAga pRSTha 12 viyAhapaNNati 1 logo yAdapaviTTido tti viyAhapaNNattIyayaNAdo / 13 veyaNAsutta, vedanAkSetravidhAna 1 jo maccho joyaNasahassio sayaMbhUramaNasamuhassa bAhirillae taDe veyaNasamugdhAraNa samuhado kAulestiyAe laggo tti edeNa veyaNAsutteNa saha viroho 3 37 2 tatkuto'vasIyata idi ceddhedanAkSetravidhAnasUtrAt / tadyathA...... / 1251 3 Na, bAdareiMdiyogAhaNAdo suhumeiMdiyaogAhaNAe vedaNakhettavihANAdo bhuttovlNbhaa| 3 330 ___4 suTumeradiyogAhaNAdo bAdareiMdiyaogAhaNAe vedaNakhettavihANasuttAdo thovttusslNbhaa| 3331 14 sanmatisUtra 1 NAmaM ThavaNA davie tti esa davvaTTiyassa nnikkhyo| 2 bhASo du pajjavaTThiyaparUvaNA esa paramattho / 3 aNeNa sammaisutteNa saha kadhamidaM vakkhANaM Na virujvade ? 15 saMtakammapAhuDa 1 evaM kAUNa xxx solasa payaDIo khavedi / tado aMtomuhuttaM gaMtUNa paJcaphlANApaJcakkhANAvaraNakodha-mANa mAyA-lobhe akkameNa khavedi / eso saMtakamma. 1 217 2 pAhuDauvaeso 3 AiriyakahiyANaM saMtakamma-kasAyapAhuDANaM 1221 16 saMtasutta (parUvaNA) 1 apajjattakAle paMciMdiyapANANamasthittapaduppAyaNasaMtasuttadasaNAdo 2658 - Page #599 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5 paribhASika zabdasUcI / sUcanA- jo zabda graMyameM anekavAra Aye haiM unake prAyaH prathama eka do pRSThAMka hI yahAM diye gaye haiN| - zabda pRSTha zabda ajIvadravya atItaprastha adharmadravya adhastanavikalpa adhigama adhastanaviralana ananta |apradezika apradezikAnanta 29 apradezikAsaMkhyAta arUpI ajIvadravya 52, 74 ardhaccheda 21 39 ardhacchedazalAkA 165, 179 ardhapudgalaparivartanakAla 26, 267 alpabahutva 114, 208 avasarpiNI avahAra 46, 47, 48 avahArakAla 164,167 19 avahArakAlaprakSepazalAkA 165, 166, 171 avahArakAlazalAkA avahAravizeSa 62 avahArArtha anantaguNa anantaguNahIna anantAnanta anantapradezika asaMkhyeyapradezika anantimabhAga anAgata (kAla) anAgataprastha anugama antarmuhurta anyonyaguNakArazalAkA anyonyAbhyAsa apanayana (rAzi) apaneya aparyApta apavAijjamANa apahata avyayIbhAvasamAsa 29 aSTarUpadhArA (dhanadhArA) asaMkhyAta asaMkhyAtAsaMkhyAta 334 asaMkhyeyaguNa 21, 68 20, 115, 199 asaMkhyeyaguNahIna asaMkhyeyapradezika asaMkhyeyabhAga 63, A 42 AkAzadravya Page #600 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhASika zabdasUcI ( 25 ) " zabda zabda 12, 123 kAladravya 12 kAlabhAvapramANa 123 kRtayuggarAzi 123 kSetrabhAvapramANa 125 koTAkoTI Agama AgamadravyAnanta AgamadravyAsaMkhyAta AgamabhAvAnanta AgamabhAvAsaMkhyAta Adi (dhana) Adeza Apta AyAma AvalikA 249 255 1, 10 khaMDita 39, 41, 71 124, 126 199, 200, 245 gaNanAnanta gaNanAsaMkhyAta gRhIta 187, 190, 191 gRhItaguNAkAra gRhItagRhIta her icchA (rAzi) 91, 93, 94 ghanapalya 94, 99 ghanAMgula 80, 81 132, 139 ghanAghanadhArA ucchAsa uttara (dhana) uttarapaDivattI utsarpiNI uparimavarga uparimavikalpa uparimaviralana ubhayAnanta ubhayAsaMkhyAta 484 ekAnanta ekAsaMNyAta 21 21, 22, 52 ___54, 77 catuSkacheda 165, 179 16 chahadravyaprakSiptarAzi 125 jagapratara jaghanya anantAnanta jaghanya parItAnanta jagazreNI jAti jAtismaraNa jIvadravya jaMbUdvIpa sAyakazarIradravyAnanta 249 zAyakazarIradravyAsaMkhyAta 131, 359 43, 72 tatpuruSasamAsa oghanirdeza oja (rAzi) 135, 142, 177 250 157 karmadhArayasamAsa kaliojarAzi kalpakAla kAraNa Page #601 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) zabda tadvyatiriktakarmAnanta tadbrUyatiriktakarmA saMkhyAta tadvyatiriktadravyAnanta tadvyatirikadravyAsaMkhyAta tadvyatiriktano karmAnanta tadvyatirikta karmAsaMkhyAta teojarAzi trikaccheda trairAzika dakSiNapratipatti divasa deya dravya dravyapramANa dravyapramANAnugama dravyabhAvapramANa dravyAnanta dravyAnuyoga dravyA saMkhyAta dviguNAdikaraNa dvirUpadhArA dvigusamAsa dvandvasamAsa dharmadravya dhruvarAzi maya nAmAnanta nAmAsaMkhyAta nAlikA mAlI dha na - pariziSTa pRSTha 16 | nigodajIva 124 nikSepa 15 nirukti 124 nirdeza 15 124 noAgama noAgamadravyAnanta | no AgamadravyAsaMkhyAta noAgamabhAvAnanta 78 noAgamabhAvA saMkhyAta 249 95, 96, 100 nyAsa pa 94, 98 parasthAna ( alpabahutva ) 67 paryApta 20 parihANi ( rUpa ) 2, 5, 6 parItAnanta 10 palyopama 1, 8 puGgaladravya 39 pUrvaphala 12 | pRthaktva 1 pRthivIkAyika 123 paMcaccheda 77, 81, 118 prakSepa zabda 52 prakSeparAzi 7 prakSepazalAkA 7 pracaya pratarapalya pratarAMgula 3 | pratyekazarIra 41 pramANa 11 123 pramANa ( parimANa ) 18 | pramANa (rAzi) | prabAhyamAna ( pavAijja mANa ) prANa 65 66 | phala (rAzi) pha 1, - pRSTha 357 51, 73 8, 9 13, 123 13 123 16 125 18 208 331 187 18 63, 132 3 49 89 330 78 48, 49, 187 49 159 94 78,79, 80 331, 333 4, 18 40, 42, 72 187, 194 92 66 187, 190 Page #602 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paribhASika zabdasUcI pRSTha zabda zabda pRSTha bahuvrIhisamAsa labdhaavahAra landhavizeSa 330, 331 labdhAntara loka bAdaranigodapratiSThita bAdarayugmarAzi 33, 132 249 lokapratara lokapradezaparimANa va 357 133, 134 bhajyamAnarAzi bhavyAnanta bhavyAsaMkhyAta bhAgalabdha bhAgahAra bhAgAbhAga bhAjita bhAjyazeSa bhAvapramANa bhAvAnanta bhinnamuhUrta 335 1 14 vanaspatikAyika 124 vargamUla 38, 39 vargazalAkA 39, 48 vargasthAna 101, 207 vargitasaMvargita 39, 41 vargitasaMvargitarAzi 47 vartamAnaprastha 32, 39 vastu 16 vAdAla 66, 67 vikalpa 202, 203 viralana viralita viSkaMbhasUcI 255, 256 vistArAnanta 66 vistArAsaMkhyAta vRddhi (rUpa) 52, 74 bhaMga 40, 42 131, 133, 138 mAnuSakSetra muhUrta 46, 187 yuktAmanta yugma (rAzi) 335,336 rAzi rAzivizeSa rUpIajIvadravya 249 zalAkI 33 zalAkArAzi 249 zAzvatAnanta 342 zAzvatAsaMkhyAta zreNI 124 33, 142 65/samakaraNa Page #603 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) pariziSTa zabda pRSTha zabda 267 samAsa samAsa (jor3a) sarvaparasthAna sarvAnanta sarvAsaMkhyAta 87, 197 114, 208 6 saMkhyA 203 saMkhyAta 114, 208 saMkhyAna saMdRSTi svasthAna alpa hutva sthApanAnanta 132 sthApanAsaMkhyAta 333 stoka 331 132, 135 hAra 91, 93 hArAntara sAgara sAdhAraNazarIra ho sUcyaMgula saMkalanasUtra 6 mUDabidrIkI tAr3apatrIya pratiyoMke milAna / a - mUDabidrIkI pratiyoMke aise pAThabheda jo artha va pAThazuddhikI dRSTise vizeSatA rakhate haiM, ataeva grAhya haiN| bhAga 1. pRSTha paMkti pATha hai| pATha cAhiye / 9 2 sayalasthavatthUNaM sayalatthavatthANaM , 13 artha-vAcaka . padArthoMkI avasthAke vAcaka 18 4 samavAya-NimittaM .. samavAyadavvaNimittaM 34 7 maGgalaprAptiH maMgalatvaprAptiH 38 2 maMgalam / tanna, maMgalatvam / na 39 10 dehiMto kaya___ avvocchitti ya avvocchitti (ttI) 41 6 NibaddhadevadA kayadevadA 17 nibaddha kara diyA svayaM kiyA Page #604 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabaudrIkI tAr3apatrIya pratiyoMke milAna (21) pRSTha paMkti pATha hai| pATha caahiye| .. . ,, 7 kayadevadA NivaddhadevadA ,, 18-19 devatAko....jAtA hai,) anyakRta devatAnamaskAra nibaddha kiyA jAtA hai, 497 sAhaNa -sohaNa49 20 sAdhana arthAt vratoMkI rakSA zodhana arthAt vratoMkI zuddhi 52 8 ratnAbhogasya ratnabhAgasya 63 7 -prAptyatizaya prAptAtizaya 63 17 nizcaya vyavahArarUpa....prApta huI nizcaya aura vyavahArase prApta atizayarUpa 64 3 caukka-ghAi-tie taheva ghAitie , 14 cAra ghAtiyA karmomeMse 65 6 teNa godameNa teNa vi gomeNa , 14 gautama gaNadharane gautama gaNadharane bhI 67 4 hohadi tti hohidi tti 8 ceva ceva hoMti 83 11 droSyatyadudruvat dravati droSyatyadudruvat , 27 jo jo vartamAnameM paryAyoMko prApta hotA 86 5 santvete saMtu te 97 3 pUjA-vihANaM pUjAdividhANaM , 13 pUjAvidhikA pUjA Adi vidhikA 101 5 NeyappamANaM NeyappamANajJeyapramANa hai, kyoMki jJAna- hai, kyoMki jJeyapramANa jJAnamAtra pramANa hI 102 1 dhammadesaNaM dhammuvadesaNaM 106 5 samayassa sasamayassa 4 veiyANaM vezyA-vaMsA saMThANaM saMThANa, 14 nAnA prakArake....galAtA hai chaha prakArake saMsthAnoMse yukta nAnA prakArake zarIroMse pUrita hotA hai aura galAtA hai 123 8 adbhuvamaM paNidhikappe addhavasaMpaNidhikappe " 10 vajjhae bujjhae 146 4 vikrameNopalaMbhAt 'krameNopalaMbhAt 110 Page #605 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) pariziSTa pRSTha paMkti pATha hai| pATha caahiye| 151 4 zraddhAnamanuraktatA zraddhAnamutkatA 159 - 1 avadharaNaM avadhANaM jAyadi jAdi 9 samilliyA samalliyaha 171 24 vedaka samyaktvase mela kara letA hai vedaka samyaktvako prApta hotA hai 194 6 sahAvayavasya sahAsyArSAvayavasya 196 6 apauruSeyatvasya apauruSeyasya 198 tpattiriti punarnotpattiriti 2017 pAtayati yAtayati " 23 girAtA hai yAtanA detA hai 203 8 davva divva. 203 22 dravya aura bhAvarUpa divya svabhAvavAle 212 4 aNeNeva aNeNa 217 4 saMkhenjadi. saMkhejje 220 6 parimANattAdo pariNAmattAdo 243 2 uttiraMga uttigga (uttiMga) 4 ghrANamiti ghrANamiti cet 248 2 bhavediti bhavati 259 6 saMkSina iti saMkSina:, amanaskAH asaMjhina iti 19 kahate haiM aura manarahita jIvoMko asaMjJI kahate haiM 260 2 niSpattau niSpatteH 1 karmaskandhaiH nokarmaskandhaiH 14 karmaskaMdhoMke nokarmaskaMdhoMke 281 2 saccamosaM ti saccamosaM taM 287 9 prayatnA saprayatnA, 30 prayatna aura prayatnasahita 293 1 tatparityaktA parityaktA295 6 ko hyau keSvau318 5 bhUtapUrvagata bhUtapUrvagati320 7 tAmyAM patAmyAM 321 4 jAdi jAMti , jAdi jAMti Page #606 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (23) mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAna pRSTha paMkti pATha hai / pATha caahiye| 321 5 jAdi jAMti 341 11 napuMsakamubhayA napuMsaka ubhayA344 3 abhilASe AbhilASo 349 8 gahIM gRrddhA 149 30 gardA gRddhi 1 bheyaM ca meyagayaM 373 7 sacitta saJcitta374 3 nibaMdhanAvevAbhaviSyatAM nibaMdhanAvabhaviSyatAM 388 5 pIta teja 389 appANamiva appANaM piva 390 4 rAyaboso rAyadosA 398 3 ekadeze satyavirodhAt ekadezotpatyavirodhAt 398 17 ekadeza rahane meM ekadezakI utpattimeM 360 bhAga 2. 415 4 micchAiTThI siddhA0 cedi micchaiTThI0 siddhA cedi . 419 4 eiMdiyAdI atthi eiMdiyAdI 427 2 bhaNNamANe oghe bhaNNamANe 444 1 siddhamapajjataM siddhamapajjattattaM 2 sarIra-paTThavaNa sarIrAvaNa ( sarIrADhavaNa) 462 6 tiNNi sammattaM tiNi sammattANi 463 4 tiNNi sammattaM tiSiNa sammattANi 513 5 danvitthivedA dagvitthivedA puNa 534 7 asuha-ti-lessANaM gauravaNNA- asuha-ti-lessANaM dhavalavaNNAbhAvappasaMgAdo, bhaavaapttiido| kammabhUmimicchAiTThINaM pi apajjattakAle asuha ti-lessANaM gurvnnnnaabhaavaapttiido| 534 26 bhogabhUmiyAM manuSyoMke gaura varNakA bhogabhUmiyAM manuSyoMke dhavalavarNake abhAvakA prasaMga prApta hogaa| tathA, azubha tInoM lezyAvAle karmabhUmiyAM mithyAdRSTi jIvoMke bhI aparyApta kAlameM gaura varNakA Page #607 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (24) pariziSTa pRSTha paMkti pATha hai| pATha caahiye| 535 9 teu-pamma sukkalessAo bhvNti| teu-pamma-sukkalessAo bhavaMti / bahuvaNNassa. paMca-vaNNa-rasa-kAgassa jIvasarissa kadhamekkalessA jujjade ? Na, pAdhaNNapadamAsejja 'kasaNo kAgo' tti paMca vaNNassa kAgassa 535 25 teja, padma aura zuklalezyAeM teja, padma aura zuklalezyAeM hotI haiN| hotI haiM / jaise pAMcoM varNa aura zaMkA-aneka varNavAle jIvake zarIrake eka pAMcoM rasavAle kAkake athavA lejhyA kaise bana sakatI hai ? pAMcoM varNavAle rasoMse yukta samAdhAna-nahIM, kyoMki, prAdhAnyapadakI apekSA kAkake kRSNa vyapadeza ' kAka kRSNa hai ' isaprakAra pAMcoM vargoMse yukta kAkake jaise kRSNa vyapadeza 568 6 evaM devagadI evaM devagadI samatto (ttA) 589 3 tirikkhagadIo tti tirikkhagadi tti 590 10 evaM vidiyamaggaNA evamiMdiyamaggaNA 598 4 apajjattA duvihA apajjattabheyeNa duvihA 609 12 AyArabhAve maTTiyAe AdhArabhUmimaTTiyAe 610 12 AdhArake honepara maTTIke AdhArabhUta bhUmikI maTTIke 611 3 bAdarakAiyANaM bAdarateukAiyANaM 648 8 kevalaNaM sayogakevalI 648 20 kevalI jinake sayogikevalI jinake 653 3 bhAvagada-puvvagaI ca bhUdapuvvagaI ca 653 17 bhAvamanogata pUrvagati arthAt bhUtapUrvagati nyAyake bhUtapUrva nyAyake 657 4 micchAiTThINaM micchAiTThINaM va 659 2 samaNA bhavadi saMbhavo bhavadIdi 659 7 prANoMkA sadbhAva ho jAtA hai, prANoMkA honA saMbhava hai, 660 4 vArida-jIva-padesANaM vA ThidajIvapadesANaM 660 16 vyApta jIvake sthita jIvake 1 dekho pRSTha 657 kA artha aura vizeSArtha / Page #608 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAna (25) pRSTha paMkti pATha hai| pATha caahiye| 660 5 evaM baMdhaharasta evaM daharassa (Daharasta) , 18 viziSTa baMdhako dhAraNa karanevAle isa choTe zarIrake zarIrake 823 2 caDhamANA caDhamANANaM 823 3 upasamasammatteNa uvasamasammatte ,, 15 zreNi car3haneke pUrvameM hI parihAra- zreNise utaraneke pazcAt hI upazamasamyaktvake zuddhisaMyamake naSTa ho jAne para naSTa ho jAne para parihAravizuddhisaMyamIkA / upazamasamyaktvake sAtha parihAra vizuddhisaMyamIkA 846 2 pajjattApajjattA AlAvA pajjattApajjattA be AlAvA , 11 paryApta aura aparyAptakAlasaMbandhI paryApta aura aparyAptakAlasaMbandhI do AlApa AlApa bhAga 3 14 3 dhanurdhatAyAmevAyaM dhanurdhatAvaMsthAyAmevAyaM 20 3 puNo puNo vi 26 9 avaTThANAdo avvavaDANAdo , 25 vaha padArtha pramANase avasthita hai| pramANasiddha padArthakI punaH pramANase parIkSA karane para kisI bhI padArthakI vyavasthA nahIM ho sakatI hai| 28 10 Na avahirijjati mA avahirijjaMtu 30 7 rUvasadapudhattaM rUvadasapudhattaM, rUvadasamapudhattaM , 26 zataprathaktvarUpa dasapRthaktvarUpa 34 4 eti rAsI , 15 yaha jagacchreNIkA sAtavAM bhAga yaha rAzi jagacchreNIke sAtaveM bhAgapramANa hai / AtA hai| 36 5 edassa samavahAgAdo / edasta vakkhANassa sammavaTThANAdo / 39 1NANapamANamidi NANaM pamANamidi 1ye dI pATha do bhinna bhinna tADapatrIya pratiyoMke haiN| Page #609 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 26 ) pRSTha paMkti pATha hai / 39 12 adhigama aura jJAnapramANa ye donoM 39 2 davvatthivisayANaM 15 dravyoMke astitva viSayaka 5 sahiyapamANAbhAve 6 avadhAraNasislANamabhAvAdo / 21 karanevAle ziSyoM kA "" 39 39 99 39 91 40 48 54 56 y 58 64 65 "" 67 68 97 125 178 191 "" 191 208 "" 208 " 208 6 adhavA eyaM 23 athavA, isa bhAvapramANakA kathana karanA cAhiye / 1 egakhaMDagahide 4 khaMDa 2 avahAro 4 keNa kAraNeNa ? 5 sarUvehi 2 tiguNaruvRNeNa 1 micchAiTTissiva 3 addhAparUvaNaM 24 kAlakA prarUpaNa 9 jAva usAso 6 avahAra kAlo 5 paruvida savvaM saMjada 4 saMkhAtIdAdo | 7 asaMkhejjadibhAgaM 6 - tiNNi 20 tIna saMkhyAko 9 anaMtaruppaNNa 4 asaMkhejjesu 18 asaMkhyAta khaMDa 4 saMkhejjesu 19 saMkhyAta khaMDa 7 asaMkhejjesu pariziSTa pATha cAhiye / adhigama, jJAna aura pramANa ye tInoM davva visayANaM dravyaviSayaka muhiyamANAbhAve avadha raNasamatthasissANamabhAvAdo / karane meM samartha ziSyoMkA athavA evaM athavA, caahiye| bhAvapramANakA kathana isaprakAra karanA khaMDa gahide do khaMDa avahAre keNa kAraNeNa ? jeNa rUhi tiguNidarUveNUNeNa micchAiTTimmi va atthaparUvaNaM arthakA prarUpaNa gussA avahArakAlo AvaliyAe paruvidasavva saMjada saMkhAdIdattAdo | asaMkhejjadibhAgaM va - tiNNi-tiSNi tIna tIna saMkhyAko anaMtaruppaNNarUvANaM saMkhejjesu saMkhyAta khaMDa asaMkhejjesu asaMkhyAta khaMDa saMkhejjesu Page #610 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkI tAr3apatrIya pratiyoM ke milAna (27) pRSTha paMkti pATha hai| pATha cAhiye / 208 22 asaMkhyAta khaMDa saMkhyAta khaMDa 208 8 saMkhejjesu asaMkhejjesu , 23 saMkhyAta khaMDa asaMkhyAta khaMDa 215 6 oghapaDivaNNehi oghaguNapaDivaNNehi 232 3 bhavaNAdiyANaM bhavaNAdiyANaM devANaM 271 2 paDisehaDheM / paDisehaTuM / padarassa asaMkhejjadibhAgo te mi cchAiTTI hoti tti uttaM / , 14 kahA hai| kahA hai / bhavanavAsI mithyAdRSTi deva jagapratarake asaMkhyAtaveM bhAgapramANa haiM, yaha isa kathanakA tAtparya hai| 275 6 oghaparUvaNAe devaoghaparUvaNAe 276 1davvamicchAidirAsiM devamicchAiTThirAsiM 283 10 asaMkhejjaguNA saMkhejjaguNA " 27 hue bhI ve asaMkhyAtaguNe hue bhI ve saMkhyAtaguNe 286 4 sayadevarAsimasaMkhejjakhaMDe sabvadevarAsiM saMkhejjakhaMDe , 15 asaMkhyAta khaMDa saMkhyAta khaMDa 295 6sesamasaMkhejjakhaMDe sesaM saMkhejjakhaMDe , 22 asaMkhyAta khaMDa saMkhyAta khaMDa 298 10 bhavaNavAsiyadevi tti bhavaNavAsiyadevetti " 29 deviyoMke devoMke 361 11 uparima-heTimasaMkhejjapiyappA uparimaheTTimasavve viyappA " 25 asakhyAta vikalpa sarva vikalpa 381 12tti vetti 398 5rAsI rAsI so 404 6-kAyajogarAsIo -kAyajogarAsI hodi 494 9isthivedaavahArakAlassa bhAgahAro itthivedaavahArakAlo 419 6 uvasAmagA kevaDiyA, paveseNa uvasAmagA vyapamANeNa kevaDiyA, pavesaNeNa , 19 jAva kitane haiM ? jIva dravyapramANakI apekSA kitane haiM? 426 6 bhAgabhAgahArarAsimhi -bhAgadhuvarAsimhi , 21 cauthe bhAgakI bhAgahAra rAzimeM cauthe bhAgarUpa dhruvarAzimeM Page #611 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (28) pariziSTa pRSTha paMkti pATha hai| pATha caahiye| 427 4 devagadiaddhANaM devagadikasAiaddhANaM 430 6 mUlo uvasaMtakasAyarAsI mUlodhuvasaMtakasAyarAsI 43610-11 duvidaNANavirahiya duvihaNNANavirahiya436 28 donoM prakArake jJAnoMse donoM prakArake ajJAnoMse 440 3 ceva tamhi ceva 442 1 laddhisaMpaNNarAsINaM laddhisaMpaNNarisINaM ,, 12 rAziyAM bahuta nahIM ho sakatI haiM / RSi bahuta nahIM ho sakate haiM / 442 6 sesamasaMkhejjakhaMDe sesamaNaMtakhaMDe , 20 asaMkhyAta khaMDa ananta khaMDa 444 2 madi sudaaNNANIsu madi-sudaaNNANamicchAiTThIsu , 14 -jJAnI jIvoMmeM jJAnI mithyAdRSTi jIvoMmeM 445 9 visesAhiyA 28 / visesAhiyA 28 / AbhiNi-sudaNANiuvasAmagA saMkhejjaguNA / khavagA sNkhejjgunnaa| , 25 ahAIsa haiM / manaHparyayajJAnI aprama- aTThAIsa haiM / Abhinibodhika aura zrutajJAnI upa. ttasaMyata jIva avadhijJAnI kSapakoMse zAmaka jIva avadhijJAnI kSapakoMse saMkhyAtaguNe haiN| matijJAnI aura zrutajJAnI kSapaka jIva ukta upazAmakoMse saMkhyAtaguNe haiN| manaHparyayajJAnI apramattasaMyata jIva ukta kSapakoMse 406 3 duNANiasaMjada AbhiNiNANi-sudaNANiappamattasaMjadA sNkhjjgunnaa| tattheva pamattasaMjadA sNkhejjgunnaa| duNANi asaMjada, 16 avadhijJAnI pramattasaMyatoMse avadhijJAnI pramattasaMyatoMse Aminibodhika aura zrutajJAnI apramattasaMyata jIva saMkhyAtaguNe haiM / inhIM do jJAnoMmeM pramattasaMyata jIva ukta apramatta. saMyatoMse saMkhyAtaguNe haiM / inase 454 3 cakkhudaMsaNahidIe cakkhudaMsaNamicchAiTiTidIe " 15 cakSudarzanakI cakSudarzanI mithyAdRSTiyoMkI , 3 asaMkhejjadibhAe cakkhidiyapaDi- asaMte cakkhidiyapaDighAde bhAge Page #612 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAna (29) pRSTha paMkti pATha hai| pATha cAhiye / 151 17 cakSudarzanavAle mithyAdRSTiyoMkA ava- cUMki cakSuindriyake pratighAtake nahIM rahane para hArakAla sUcyaMgulake asaMkhyAtaveM bhAgarUpa AkSepakA parihAra yaha hai ki cUMki 461 11 teulessiyaavahArakAlo devateulessiyaavahArakAlo ,, 26 tejolezyAse yukta jIvarAzikA tejolezyAse yukta devoMkA 473 2 sylaairiyjyppsiddhaado| sylaairiyviyppsiddhaado| , 14 yaha sarva AcArya jagatmeM prasiddha hai| yaha kathana sarva AcAryoke vacanoMse siddha hai| 478 9 micchAiTThibhAjidatavyaggaM micchAiTThirAsibhajidatavvaggaM 486 1 khavagA saMkhejjaguNA / khavagA saMkhejjaguNA / sajogikevalI AhA riNo saMkhejjaguNA / , 13 apramattasaMyata jIva kSapakoMse sayogikevalI AhAraka jIva kSapakoMse saMkhyAta guNe haiM / inase apramattasaMyata jIva ba-mUDavidrIkI pratiyoMke aise pAThabheda jo zabda aura arthakI dRSTise donoM zuddha haiM, ataeva jo saMbhavataH prAcIna pratiyoMmeM vaikalpikarUpase nibaddha pAye jAte hoN| bhAga 1 13 2 sAha-pasAhA 32 1 kimiti 71 6 tado 94 5 orAliya-sarIra-NijjaraM 108 3 sveSTakRdaitikAyana108 11 sveSTakRt 110 4 jiNaharAdINaM 110 16 jinAlaya AdikA 112 1 cauNhamahiyArANamatthi 112 14 cAra adhikAroMkA nAmanirdeza 116 6 cha-ahiya, 7 vAksaMskArakAraNaM sAhupasAhA kimartha puNo orAliya-NijjaraM sviSTikRdaitikAyanasviSTikRt jiNaharANaM jinAlayoMkA cauNhamAhiyArANamatthacAra adhikAroMkA arthanirdeza chahi ahiyasaMskArakAraNaM Page #613 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30) pariziSTa pRSTha paMkti mudrita pATha mUDabidrIkA pATha 118 1 sAdyanAdInaupazamikAdIn sAdhanAdIn bhAvAn 118 15 sAdi aura anAdirUpa aupazamika sAdi aura anAdi bhAvoMkI AdibhAvoMkI 125 9NeyavvA NAyavvA ,, 23 niSedha kara denA niSedha jAnanA 147 1 abhAvaprasaMgAt abhAvAsaMjanAt ,, 5 iti cenna iti cet , 22 aisI zaMkA karanA ThIka nahIM hai, kyoMki, kyoMki, 156 6vaNNaNIo vaNNao 158 5 tehiMto tehi 186 5 tadekatvopapatteH tadekatvokteH , 20 ekatA bana jAtI hai| ekatA kahI hai| 209 1 pratipAdakArSAt pratipAdanArSAt 228 4 mizraNamavagamyate mizratehAvagamyate , 13 jIvoMke sAtha mizraNa jIvoMke sAtha yahAM mizraNa 254 9-zaktarnimittAnAmAptiH , 26 pariNamana karanerUpa zaktise bane hue pariNamana karanekI zaktikI pUrNatAko Agata pudgalaskaMdhokI prAptiko 255 2 audArikAdizarIratrayapariNAma- audArikAdipariNamanazakterniSpattiH zaktyupetAnAM skaMdhAnAmavAptiH ,, 13 pariNamana karanevAle audArika audArika Adi zarIrarUpa pariNamana karanerUpa Adi tIna zarIroMko zaktise zaktikI pUrNatAko yukta pudgalaskaMdhoMkI prAptiko 4 -grahaNazaktyutpattenimittapudgala -grahaNazaktanippattiH pracayAvAptiH ,, 16 grahaNa karanerUpa zaktikI utpattike grahaNa karanerUpa zaktikI pUrNatAko nimittabhUta pudgalapracayakI prAptiko ,, 6 nimittapudgalapracayAvAptiH Page #614 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAna (31) pRSTha paMkti mudrita pATha mUDabidrIkA pATha 255 20 zaktikI pUrNatAke nimittabhUta pudgala- zaktikI pUrNatAko pracayakI prAptiko ,, 8 nimittanokarmapudgalapracayAvAptiH , 23 zaktike nimittabhUta nokarma pudgala- zaktikI pUrNatAko pracayakI prAptiko 9 manovargaNAskandhaniSpannapudgala* manovargaNAbhirniSpannadravyamanovaSTaMbhenAnubhUta pracayaH anubhUtArthasmaraNazakti- smaraNazakterutpattiH manaHparyAptiH nimittaH manaHparyAptiH dravyamanovaSTambhenAnubhUtArthasmaraNa zakterutpattirmanaHparyAptirvA , 25 anubhUta arthake smaraNarUpa zaktike manovargaNAoMse niSpanna dravyamanake nimittabhUta manovargaNAke skandhoMse niSpanna pudgalapracayako manaHparyApti kahate haiM / athavA, dravyamanake 256 3 niSpatteH kAraNaM niSpattiH , 15 pUrNatAke kAraNako pUrNatAko 257 4 iti cenna, paryAptInAM iti cecchaktInAM , 22 paryAptiyoMkI apUrNatAko zaktiyoMkI apUrNatAko 283 3 parispaMdarUpasya , 14 manake nimittase jo parispandarUpa manake nimittase jo prayatnavizeSa prayatnavizeSa 353 7 jJAnAnuvAdena jhAnAnuvAde 383 9 AsaMjananAt AsaMjanAt 400 2 AsaMjananAt AsaMjanAt bhAga 3 3 7 logapamANaM logasamANaM 16 7 taM padarAgAreNa AgAsaM taM padarAgAreNa 8 savvajIvarAsivaggasalAgAo 3 terasaguNaTrANamettaNa terasaguNaTThANa36 4 bhaddataM abhahattaM Page #615 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) pariziSTa pRSTha paMkti mudrita pATha mUDabidrIkA pATha 46 6 avahAraviseseNa ya avahAraviseseNa 51 4eyaM khaMDa eyakhaMDa 55 7 bhAgacchadi tti / aagcchdi| 60 7 68 4 guNide guNide hi 109 3 heTTimaviralaNAe heTTimaviralaNANaM 118 1 guNagAro rAsI guNagArarAsI 119 3 asaMkhajaguNAe seDhIe asaMkhejaguNaseDhIe 126 6 bhaNijjamANaM vaNijjamANaM 130 7chaMDiya chaDDiya 132 5 appidattAdo padidattAdo 142 1 egaseDhI egA seDhI 162 1 visesAbhAvAdo visesAbhAvA 184 6 pecchAmo pacchAmo 5 uvarimaviralaNarUva uparimaviralaNa192 7so 193 5 icchAe -micchAe 1984-parUvaya -parUvaNa. 201 4 devesu / / 67 // devesu (67 ) idi 215 7-TThiyaNae -TTiyaNae puNa 216 1 avalaMbijjamANe oghaparUvaNAdo avalaMbioghaparUvaNAdo 218 1 suttassa vi suttassa 224 7 hodi| aagcchdi| 426 2cadukkasAi cadukasAi 441 4 oghattaM oghatte 447 6khavA khavagA 448 5ciya 476 7 pade do vi edeNAvi sa-mUDabidrIya tADapatrIya pratiyoMke ve pATha bheda jo uccAraNa bhedase saMbandha rakhate haiM, ataeva - unameMse kisIke bhI rakhane meM koI Apatti nahIM hai / bhAga 1 6 3 vivihaddhi vivihiddhi" 5 gaoha gayoha hailash 191 eso ceya Page #616 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkI tAr3apatrIya pratiyoMke milAna pRSTha paMkti mudrita pATha mUDabidrIkA pATha 7 1 puSphadaMtaM puSphayaMtaM " 3 bhUyabaliM bhUvabali 5 heU 6 Airiyo Airio 1eyattha 2bhaNio 1pajjaya 2 sukukkhi8molI 7 aNNa-NimittaMtara 1Nivadadi 26 2 ghAdeNiyareNa 2 AdIvasANa 3 mAruda 62 7 vasappiNIe 2dasaNa-NANaM caritte 66 1 jaMbUsAmI ya 70 3Nivvuikare ti 71 7jiNavAlidassa , 10 eyaM 77 2 dramila 819-10 jANuga19 3paNhavAyaraNaM 103 3 kiSkibila 108 8 divivAdAdo 192 5 samvahiM " 13 upAya 114 1pagUNa 8.aNiyoga119 6 sukha 121 8vi.sada 122 3 vi-sada eya? bhaNido pajjaya suvakukki (-kkhi) mauli aNNaM NimittaMtaraNipadadi ghAyeNiyareNa Adi-avasANa mAruva uva sabdhiNIye dasaNa-NANa-caritte (NANaccaritte) jaMbUsAmI ca Nivvuhakarotti jiNapAlidasta edaM dravila jANagapaNDavAharaNaM kiSkaMbila diTTivAyAdo savvehi uppAda paUNa -yaNiyogasuha vi-saya du-laya Page #617 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa (34) pRSTha paMkti mudrita pATha ... mUDabidrIkA pATha loga atyAdhiyAro cavaNa pacchA havaMti saMpadi saMtatthapArisesAdo tehi 202 , 5loka 123 3 asthAhiyAro 124 4 cayaNa 126 4 pucchA 127 5 bhavaMti 130 11 saMpahi 157 2 saMtamattha , 7parisesAdo 158 5 tehiMto 170 5puha bhAvaM 186 9 huyavaha 7 suviyaDa 217 9uvaesA 222 9 mettiM 243 1pipIlika 252 1 vaNapphadi 264 6 AdadhAnA 313 7 paMceMdiyA tti 343 7 Nava'sayavedA 347 11 sammAchama 350 8 haridda 358 8 uvaesA 364 10 ohiNANaM 373 6 jjhariya 394 2Nigoda 407 4 avarAjida piha bhAvaM hudavaha suviyada uvaese motti (mettI) pipIliya vaNapphA dhAnA paMceMdiya tti NaqsagavedA sammUJchita halida uvadesA odhiNANaM jjhaDiya Niyoda avarAida bhAga 2 417 7 cattAri (3 vAra) 419 9cha lessAo 421 5vA cAri (3 vAra) challesAo " 6 saMpahi 4eo saMpadi ... ego 434 Page #618 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTha 448 "3 452 453 456 471 493 497 503 528 559 563 566 569 590 591 600 604 629 688 699 823 " 33 39 593 6 aTThArasa 597 1. ghe tUNa 598 10 ekkAvaNa 1 39 1 3 paMkti mudrita pATha 2 mUloghAlAvA samattA suDDu kaNhetti 5 asaMjama 3 asaMjama 4 kAU kAU kAU 3 paMcavidhA bhavaMti 2 AhAriNI aNAhAriNI 7 tAsa ceva 2 pakkhiUNa 7 maNusiNIsu 7 pariNamiya 8 kApiDu 7 maNussANaM ca 2 adIdapajjattIo 9 AnaMdiyANaM 2 chavvA 1 pade 2 mUloghabbhutta 1 pekkhiya 1 sAsaNasamma iDipa huDi 8 oghAlAvA mUloghabhaMgA 2 uvasaMharida 2 NamiUNa mUDabidrI tAr3apatrIya pratiyoM ke milAna mUDabidrIkA pATha mUloghAlAbo samatto suDDu katti asaMjamo asaMjamo davvaNi ogaM " 5 duviho 10 deU kAu kAu taha kAo paMcavidhA havaMti AhAriNIo aNAhAriNIo tAsiM pekkhiyUNa masaNI pariNAmiya kAviTTha maNusANa va adIdapajattINo aNidiyA chAva 33 aTThAraha X ekkAvaNNa ee mUloghammi utta pekkhiUNa sAsaNasammAiTTi pahuDiM oghAlAo mUloghabhaMgo uvasaMgharida bhAga 3 mithUNa davvaNiyogaM duvidho hedU ( 35 ) Page #619 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (36) pariziSTa mUDabidrIkA pATha pRSTha paMkti mudrita pATha 5, 6 2,3,5,7,8 duMda 6 12 tadatthAbhAvAdo 13 4 davvANaMtaM cedi " " jANugasarIraM 14 2 dukkejjetti 14 2 gaheyabvaM 17 2 tadhAdasaNAdo 19 7 ahavA 29 5 vavahArajoggo 30 5 aNAirasa 32 7jadhA 32 7miNijjadi 32 8loeNa 37 5veyaNAsutteNa 38 7 hoMti 40 4 egarUvaM 40 9-bhAjida43 4-viralaNaya 6-mavahirijjadi 64 5 aThatIsa 67 10 sesussAse vi 71 2 validovame 90 2 teNaudI 98 10 bhAvamApaNNaM 9causaTThI 100 1NavaNaudI 100 2 aTThANaudI 100 12 uNIsA 114 2 bhavaditti 123 3 savva-bhAvA 142 9-sUIdo 9-ssaraNa 173 1 ANeyavvAo tadaTThAbhAvAdo davvANaMtamidi -jANugassa sarIraM dukkejjeditti gahedavvaM tahAdasaNAdo, athavA vavahArajogo aNAdissa jahA miNijjade logeNa dheyaNasutteNa, vedaNasutteNa havaMti, bhavaMti egaM rUvaM -bhajida-viralaNa-mavahiradi atIsa sesussAsAso vi palidovame teNaudA bhAvamAvaNNa causaTTA NavaNaudA aTThANaudA ugutIsA bhavadIdi savva-bhAvo sUcIdo caraNa ANevAo 157 Page #620 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAna mUDabidrIkA pATha ekkUNavIsahi duyaM pRSTha paMkti mudrita pATha 190 2 eguNavIsehi 201 3 durga 210 10Nedavyo 213 4 aTThama219 7,9 vesaya. 223 1-bhAgeNa , 5 bhAge 224 1saMpahi 228 2 kappamANaparUSaNA 239 14 bhANedavvA 244 7 sesagaipaDiseho 246 5-micchAiTThINa 262 12 viyahicAre 272 10 padarassedi 273 3 virohAdo 278 3 aNNUNAhiyAo 295 2 cauggaha330 2-makAitta337 6 guNejja337 6 pavesamANa348 3 bhAdao 360 1pajattarAsiNA 375 3 pakkheviya 379 1 pavisivvANi 390 3 -jogarAsiM 397 1 tamaddhAe guNagAreNa 397 13 kAyajogamhi 408 5-maNeyaMtamidi 420 2 pavesavidhI 425 11 paDivADIe Neyaco -ahavilaya-bhAraNa bhAe saMpadi kppymaannpruuvnnaado| . bhANidavvA sesagaipaDisedho -micchAiTThINaM vabhicAre padarasletti virohA aNUNAhiyAo caugaha-makAiyattaguNijjapavisamANa-bhudao pajjattarAsiehi pakkhiviya pavesidavvANi -jogarAsIo tamaddhAguNagAreNa -kAyajogimhi -maNeyaMtiyamidi pavesaNavidhI parivADIe Page #621 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38) pariziSTa Da - mUDabidrIkI tAr3apatrIya pratiyoMke ve pATha jo pATha yA arthakI dRSTise azuddha pratIta hue / noTa - jina pAThoMke saMbaMdha meM kucha vizeSa kahanA hai vaha nIce pAda TippaNa meM dekhiye / jo pada pATha yA arthakI dRSTise spaSTataH azuddha pratIta hue unake Upara koI TippaNa dene kI AvazyakatA pratIta nahIM huI / pRSTha " v m w = av ov 30 8 13 16 21 31 44 39 53 58 60 64 68 82 83 paMkti mudrita pATha 3 arihaMtANaM 1 ujusudda 4 Niyata 8 tasyAyuktaM 1 aNuvajutto 5 viparyasyatoH 4 arihaMtA 5 5 tatkaNAdapyupa 11 ambucchiSNaM 33 3 vyAkulatA 6 divvajjhaNI 5 pAdamUlamuvagayA 10 jIvaTThANe 8 jIvaTThANaM bhAga 1 mUDabidrIkApATha arahaMtANaM ujusuda cciyata (?) tasyApyuktaM aNavajutto viparyasthayoH arihaMtaH 95 tatkaraNAdapyupaavvacchiNNaM vyAkula divvajjhANe 8 3 pRSTha 42 para jo NamokAra sUtrakA artha prAraMbha kiyA gayA hai vahIM ' arihaMtANaM ' pATha hI grahaNa kiyA gayA hai aura mUDabidrI pratiyoMse bhI vahA~ koI pAThAntara prApta nahIM huA / usake artha karane meM bhI dhavalAkArane " arirmohaH ' ityAdi padazi grahaNa kiyA hai / isase anumAna hotA hai ki dhavalAkAra ke sanmukha ' arihaMtANaM ' pATha hI rahA hai| arihaMtANaM pada grahaNa karane se prAkRta niyamAnusAra usakA ' arihaMtA ' va arhata' donoM artha ho sakate haiM (dekho haima prAkRta vyAkaraNa 8, 2, 111 ) kintu arahaMta se kevala arhat artha hI nikala sakatA hai arihaMtA nahIM / 3 pAdamUlamavagayA jIvANa jIvA 31, 5 ' viparyasthayoH pATha to vyAkaraNase zuddha hai hI nahIM, kintu yadi usake sthAna para viparyayasthayoH ' pATha ho to mAjha ho sakatA hai, kyoMki usakA vahI artha nikala AtA hai jo prakRtopayogI hai / 44, 4-5 isakA vicAra hama pahale hI kara cuke haiN| dekho SaTkhaMDAgama, bhAga 1, bhUmikA pR. 12 va 87 Page #622 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pRSTa 92 97 205 35 111 112 124 158 186 219 220 333 359 363 366 376 59 380 392 2 413 paMkti mudrita pATha 3 viyogApAyasya 1 purisaM ca 1 kahAo 2 suddhiM kareMtI 2 uttaM ca 222 262 298 315 2 bAdhA 326 10 mahavvadAI 328 8 tatraitAsAM 1 asmAdevArSAt 1 khaiyuvasamiyaM 7 idi // 119 // atraika 5 sthitam 7 paMcayamaH 8 wr 3 havaha 12 NAmaM kammANaM 4 jamatthitaM 8 jessi 6 to vi 3 ambhahiya 4 NivaTTati 9 asaMziprabhRtayaH 6 naiSa 39 11 cakSuSA 8 tad 5 kSayopazamApekSayA 3 maithunasaMjJAyAH vizeSalakSaNa 35 5 AlIDhabAhyArthAH 33 414 10 vedamArgaNAprabhedaH 417 11 ANappANapANA badrI kI tAr3apatrIya pratiyoM ke milAna mUDabidrIkA pATha viyopAyasya purisa ca x suddhimakareMtI uttA ca x NAma kammANaM jamatitthittaM jaMsa te vi avvahiya pinbuditi (1) saMziprabhRtayaH naiSa doSaH bAdhAt mahavvade tatraiteSAM yasmAdevAt diyuva samiyaM ityatra eka sthitaH paMcayamAH 39 cakSuSo te bhAga 2 kSayopazamApekSya maithunasaMjJAyAM vizeSalakSaNaM AlIDha bAhyArtha vedamArgaNAprabhedAH ANapANapANa ( 39 ) Page #623 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa . mUDabidrIkA pATha (40) pRSTha paMkti mudrita pATha 420 7siddhagadI 433 3-saNNA 443 6-maNiJcamidi 453 3tiNi aNNANa 493 3 pajjattajoNiNINaM 7 teNitthivede pi 609 11 rattAaMba 653 5 sattabhuvagamAdo vA 823 3 odiNNANaM siddhagadI vi saNNAo -maNiJcami teNa tiNi NANANi pajjattajoNiNI teNitthivedo pi vattAaMba sattabbhuvAdo vA udiNNANaM 51B bhAga 3 2 5 saparappagAsao 5 11 -manekadhA 6 7vvapamANANaM 7 2 pUrvamavyayIbhAvasya 12 1 bheMDakammesu 18 8 aNNabhedassa 22 1 aNaMtaguNAo 25 10 NaTuMtasta 26 6 tattiyametto 9evaM mahaMtI 28 2 mogAhe 28 8 avahirijjamANe savve saparappagAsadi -manekavA vvapamANANaM parUvaNANaM pUrvamavyAyabhAvasya' bhedakammesu uppaNNabhedassa aNaMtaguNAdo NiTuMtassa tattiyANimetto emmahaMtI mogAde avahirijjamANe sabbe samayA avahirijjamANe sabve aNaMtA' 32 3 aNaMtANaMtA 38 2 aiMdiyatthavisae 52 5 savvajIvarAsiNA tassa ghaNo 58 3 aparUvaNA aiMdiyatthavisayo savvajIvarAsiNA puNo aTTharUvaNA ------ 1 saMskRta vyAkaraNake niyamAnusAra * avyayIbhAva ' hI hotA hai, kintu chaMdakI rakSA hetu vahAM -hasvatva kara liyA jAna par3atA hai| 2 Age indriya Adi mArgaNAoMmeM, jinakA pramANa kSetrakI apekSA anantAnanta hai, unakA pramANa 'aNaMtANatA ' isI rUpameM batalAyA gayA hai| dekho sUtra 76, 97 va 189. Page #624 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 mUDabidrIkI tADapatrIya pratiyoMke milAna (41) pRSTha paMkti mudrita pATha * mUDabidrIkA pATha 67 4-muhuttabbhuvagamAdo / -muhuttabbhugado 3 -saMjuda -saMjatta 9 chAsaTTi chAvattari,, parimANaM pamANaM 5 aTThasamayAhiya aTThasamayAviya 105 7 adha verUvAhiya athavA rUvAhiya123 4 kaTTakammAdisu kaTThamAdisu 131 1 ogAhe ogADe 133 7 jaDAhi jadAhi 191 9 avaNidasesapamANaM avaNide sesapamANaM 191 9 heTimaviralaNAe viralaNAe 192 2 puvvaTThaviveti puzvavidajetti6 sodhide sovide 199 3 aNNoNNabhAseNa aNNoNNabbhAso 209 4 padarama paDhama227 4 adIva adIda232 3bhavaNAdiyANaM aNAdiyANaM 232 8 chajjoyaNa tiNNijoyaNa236 10 tavvaggavaggaM tattassa vaggaM 243 1pajjattaavahArakAlo pajjattamissaavahArakAlo 245 7 asaMkhejjadi asaMkhejjAdi260 6 koDAkoDAkoDAkoDIe koDAkoDAkoDIe 262 11 tadiyavaggamUlaguNideNa tdiyvggmuulgunnidenn| tisse seDhIe AyAmo asaMkhejjAo joyaNakoDIo' 263 1Neva ceva 268 3 asaMkhejjAsaMkhenjAhi asaMkhejjAsaMkhejjAo 275 5 bahuttAvirohAdo bahuttAviroho 279 6 ghaNadhAruppaNNa ghaDaNadhAruppaNNa307 2 gaMdhavva-NAgAdi gaMdhavvaNigAdi 307 4 vocchejati vocchejaMto 1 'pamANaM' pada rakhanese arthameM koI bheda na par3ate hue bhI chaMdobhaMga doSa ho jAtA hai / 2. tisse seTIe' Adi pATha Uparase punarAvRtta hogayA hai| Page #625 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pariziSTa mUDabidrIkA pATha belave (42) pRSTha paMkti mudrita pATha 341 2 ghaNAghaNe 342 10hiye 353 5 aagcchdi| 359 7-sesarAsiNA 372 3-larIrapajjattaNa 381 12 kimahio UNo 382 3 bAdaraAupajatta384 1-vyamasaMkhejaguNaM 386 9jado 404 4 puNaravi odaramANA 412 1 mosavacijoga-saccavacijogi 414 2 saMkhejjaguNAo 425 8-bhAgametto " 9Na ca 9Niggama-pavesANaM 430 4 akasAiNo Na 448 11cevajhavasAyA 454 6 cakkhudaMsaNaTThidI 474 6 eso 481 3NAmahattaM 484 10 aNAhAriasaMjada486 10 (khavagA saMkhejjaguNA) Agacchaditti guNeUNa bhAgaggahaNaM krd| -sesarAsi sarIrapajjatta kimAdIbho UNA bAdaravAupajatta -davyamaNataguNaM jAdo puNa chuviyodaramANA mosavacijooga saMbhavadi asaMkhajaguNAo bhAgamette Nava NiggamapavesaNaM akasAiNA cedajjhavasAyA cakkhudaMsaNaTTidIo ego Na bhaittaM AhAriasaMjadabaMdhagA saMkhejjaguNA Page #626 -------------------------------------------------------------------------- _