Book Title: Dhyan ane Jivan
Author(s): Bhuvanbhanusuri, Padmasenvijay
Publisher: Omkar Gyanmandir Surat
Catalog link: https://jainqq.org/explore/004948/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pa. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA Jain Education Tnternational FOTWaesona SE ON ww.jainelibrary.org Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AcAryazrI OMkArasUri jJAnamaMdira graMthAvali -8 | re, ja ::::: do da Apo :::: : che - ja kahI .' , ki hata kavi ka ke : " , , - .'.. - ' ' . daka (bhAga 1 - 2) I.', F*; t" pravacanakAra sakalasaMghahitaciMtaka virATamunigaNasarjaka jinavacanamarmajJa pa. pU. AcAryadeveza zrImada | vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA saMpAdaka pa. pU. paMnyAsa zrI pabrasenavijayajI gaNivara " :. it, - .. : prakAzaka : . tathART nA * * ::::::: * *, kajaprako AcAryazrI 30kArasUri jJAnamaMdira, surata. Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AvRtti ; pAMcamI rA dikarI vikrama saMvata : 2055 vIra saMvata : 255 kiMmata 4pa-00 rA. prakAzana saujanya zrI niraMjanabhAI ramaNikalAla mahetA surata (hAla amerikA) prAptisthAna che AcArya zrI kArasUri ArAdhanA bhavana, subhASacoka, gopIpurA, surata-395 001. prastuta pustakanA prakAzana mATe saMmati ApavA badala zrI divyadana TrasTano temaja zrI kumArapALabhAi vI. zAhano khUba AbhAra mAnIe chIe....... * ::: bAiTa ophaseTa sametazikhara epArTamenTa, jaina yAtrika bhuvana sAme, kAjInuM medAna, gopIparA, surata-395 001. 2. Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ purovacana | zrI "dhyAnazataka' nAmathI prasiddha evuM "bAnAdhyayana' nAmanuM 105 gAthAnuM zAstra pUrvadhara maharSi pU. zrI jinabhadragaNi kSamAzramaNa mahArAje racyuM ane enA para saMkSipta vyAkhyA pU. AcArya zrI haribhadrasurijI mahArAje karI. baMne maharSi evA ati ucca zreNinA vidvAna che ke jemanI paMktione sUtrAzaranI jema pachInA zAstrakAro potAnA racelA zAstramAM AdhAra tarIke noMdhe che. AcArya puraMdara zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNa mahArAja pUrvadhara maharSi che. 14 "pUrva' nAmanA zAstro, je kRtasAgarasamA, te zAstro paikInA 1 'pUrva' nAmanA zAstranA eozrI jANakAra hatA. emanI pachI to pUrva zAstro naSTa thaI gayA, enA keTalAka padArthonA jharaNAM rahyA. sUtrathI naSTa thavAnuM kAraNa e kAMI lakhAyelA nahi, mAtra moDhe moDhe ja bhaNAvAtA, bhaNAtA ane yAda rakhAtA. badhuM ja moDhe. kALanA prabhAve jIvonI buddhino hrAsa thatAM e grahaNa karavAnuM ane yAda rAkhavAnuM muzkela thayuM. eTale mahAvIra prabhu pachI 14 pUrvamAMthI kramazaH naSTa thatAM thatAM 1000 varSamAM to 'pUrva' jJAna samULaguM naSTa thayuM. zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNa mahArAja enA aMta bhAgamAM thayA eTale emane lagabhaga 1 pUrva jeTaluM jJAna haze ema manAya che. e maharSie zramaNa sUtramAM AvatA "cauhi jhANahiM' padane laI "jhANa" eTale ke dhyAna, tenA para "dhyAna-adhyayana' racyuM che. 105 gAthAnuM eTale 100 "zata' nI najIka saMkhyAnI gAthAonuM, mATe A adhyayana "dhyAna-zataka' tarIke oLakhAya che. zibiranA aneka vidyArthIonI dhyAna ane yoganA viSayamAM tIvra jijJAsA hatI to bIjI bAju yama-niyama vagereno prasiddha krama oLaMgI keTalAka sIdho sIdhA dhyAnamAM utaravA mATe thanaganI rahyA hatA. e lokone dhArmika kriyAkAMDamAM je zArIrika zrama paDe e muddale pasaMda hato nahIM ane tethI loTarInI jema sIdhA ja dhyAnamAM utarI paDavAnI ghaNAo niSphaLa ceSTA karI cUkyA hatA. samAjamAM keTalAka AgaLa paDatA netAo paNa dhyAna-dhyAnanI bAMgo pokAratA hatA. A sthitimAM vAstavika dhyAna e zuM cIja che ? kevA azubha dhyAna TALyA vinA zubha dhyAna na Ave ? azubha dhyAnanA prakA kayA kayA ? enuM svarUpa ane kAraNo kayA kayA ? e kayA kayA upAye TaLe ? e pachI lAgatA zubha dhyAna kaI bhUmikAnI e vastu che ane te AtmasAt karavA mATe keTalA vArothI vicAraNA karavAnI jarUra che ? tathA dhyAnanA tAtkAlika ane dUragAmIkayA kayA pariNAmo udbhave che ? zubha dhyAnanI paNa keTalI kakSAo hoI zake che ? enA kevA kevA prakAro che ? tathA dhyAna mATe kevA kevA deza-kALa ucita gaNAya ? kone te lAbha kare tathA dhyAnano bIjo pAso zo che ? -emAM keTakeTalA prayatna saphaLatA maLe ?-A badhI jaTila samasyAo Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ _ upara zAstragarbhita anubhavasiddha prakAza pAtharavAnI tAtI jarUriyAta UbhI thaI gaI hatI. vijaya pUjyapAdazrIe tAtkAlika paristhitine dhyAnamAM laI zAstronA mahAsAgaramAMthI viNI viNIne dhyAna aMgenI sAmagrI ekaThI karI uparokta samasyAonA kAyamI ukela sUcavanAra vAcanAo zibiromAM ane anya sthaLe ApavAno maMgaLa prAraMbha karyo. te pravacano divyadarzana sAptAhikamAM 17 mA varSanA aMkomAM kramazaH chapAI gayA bAda be bhAgamAM pustakAkAre paNa chapAI gayA. A grantha pUjyazrInA "dhyAna" aMgenA ciMtana ane anubhavono tathA zAstrIya satyono amUlya khajAno banI gayo che. dhyAna e mAtra padmAsana lagAvIne ja ArAdhavAnI vastu nathI. paraMtu zAstravihita tamAma zubhakriyAomAM zubha dhyAna keTaluM otaprota che e tathya upara suMdara prakAza pAtharyo che. lagabhaga tamAma saMjJI jIvone eka yA bIjA prakAranuM dhyAna cAlu ja hoya che paraMtu temAM "raudra' ane "A be azubha dhyAnanA prakAranI ja bolabolA hoya che. rojIMdA jIvanamAM mAnava Dagale ne pagale keTaluM badhuM durgAna karato hoya che enA namUnA pUjyazrIe evA sacoTa darzAvyA che ke dhyAna-dhyAna karanArAono unmAda pIgaLI jAya ane potAne sAco khyAla AvI jAya ke dhyAnanI bhUmi upara paga mUkavAnI vAta to dUra rahI, sauthI pahelAM to durgAnanA magaramacche je ApaNane pAkI pakaDamAM lIdhA che emAMthI ja chuTavAnI khAsa jarUra che ane e mATe pratipakSI zubha dhyAne ujAgara karanArI zubhakriyAomAM sAmela thavAnI prAthamika AvazyakatA che. pUjyazrIe durbAnanI bhISA pakaDa tathA temAMthI chUTavA mATe upayogI ciMtanazailInuM je hRdayaMgama varNana karyuM che te pratyeka dhyAnopAsakane vicAra karatA karI mUke tevuM che. potAne dhyAnamAM AgaLa vadhI gayelA mAnI lenArane paNa siMhAvalokananyAye potAnI yogyatA ane potAnI bhUmikAnI pharI ekavAra tapAsa karI levA preraNA Apato A grantha sAce ja dhyAnanI pipAsA rAkhanArAo mATe bhomIyAnI garaja sAre evo che. pUjyazrI jaina zAsananA eka aNamola ratna hatA. temanuM dhyAna ane ciMtana ekabAju zAstrIya satyothI vaNAyeluM che to bIjI bAju vartamAnakALe navI ja dizAsUjha ApI janAruM che. sau koI A granthamAM pIrasAyela rasathALane ArogI zukladhyAnAruDha thavAnI zakti keLavo eja zubhecchA. AvA uttama sAhityanA prakAzanamAM nimittabhUta thanAra sva. gacchAdhipati vardhamAna taponidhi pU. AcAryadevazrI vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI ma. tathA saMpAdaka pa.pU. paMnyAsazrI paddhasena vijayajI mahArAja temaja saujanyadAtA zrI niraMjanabhAI ramaNikabhAI mahetA surata (hAla amerikA) no AbhAra mAnIe chIe. li. TrasTI maNa AcAryazrI OMDArarasUri jJAnamaMdira graMthAvali 4. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pUjyapAda gurUdeva AcArya bhagavaMta zrImad vijayabhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnA jIvanaMhimAlayanA ugzazikharI nAma : pUjyapAda gacchAdhipati AcAryadeva zrImada vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjA.. janmadivasa : caitra vada 6 saMvata 1967, tArIkha 19-4-1911 janmasthaLa : amadAvAda mAtAjI : bhUrIbahena pitAjI : cImanabhAI saMsArI nAma : kAMtilAla vyavahArika abhyAsa : gavarmenTa DIplomeITa ekAunTanTa (G.D.A - C.A. samakakSa) pAsa InsTiTayuTa opha beMkarsa (IMglenDa) sapuraskAra pAsa... InsTiTayuTa opha inkorporeTeDa sekreTarIjha (iMglenDa) sapuraskAra pAsa caturtha vrata svIkAra : vi.saM. 1990 Aso vada 6 (uMmara varSa 23) dIkSA : poSa suda 12 saMvata 1991 tA. 16-12-1935 cANasmA... vaDI dIkSA : mahA suda 10 saMvata 1991 cANasmA... gurUdevazrI : siddhAnta mahodadhi naiSThika brahmacArI pa. pU. AcArya deva zrImadavijaya premasUrIzvarajI mahArAja gaNipada : saM. 2012 phAgaNa suda 11 tA. 22-2-1956, pUnA paMnyAsapada : saM. 2015 vaizAkha suda 6 tA. 2-5-1959 surendranagara AcAryapada : saM. 2029 mAgasara suda 2 tA. 7-12-1972 amadAvAda gacchAdhipati pada : saM. 2046 poSa suda 12 tA. 8-1-1990 IroDa 100 oLInI pUrNAhuti : saM. 2026 Aso suda 15 tA. 14-10-1970 kalakattA 108 oLInI pUrNAhuti : saM. 2035 phAgaNa suda 13 - tA. 25-3-1979 muMbaI prathama ziSya : pU. munirAjazrI paghavijayajI ma. (saMsArI bhAI) kula ziSya praziSya AjJAvartI parivAra : 270 gRhastha paryAya : 23 varSa kula saMyama paryAya : 58 varSa AcAryapada paryAya : 20 varSa kula AyuSya : 82 varSa prathama cAturmAsa : pATaNa aMtima cAturmAsa : surata kula cAturmAsa : 18 svahaste dIkSA pradAna : 400 thI vadhu svahaste padapradAna : 30 thI vadhAre mahAtmAone Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svahaste aMjanazalAkA svahaste pratiSThA svanizrAmAM upadhAna suprasiddha viziSTa guNo kula gujarAtI pustako marAThI pustaka saraLa oLakhANa : 82, : 1 : 4 kRpA-preraNA ane mArgadarzanathI saMzodhana, saMpAdana ane navasarjana pAmelA saMskRta-prAkRta graMtho adhyayanopayogI sarjana jaina saMghane zreSTha bheTa prathama zibira tapasAdhanA vihArabhUmi ane cAturmAsaH gujarAta-23, mahArASTra-22, rAjasthAna-7, uttarapradeza-1, baMgALa-1, karNATaka-2, tAmilanADu2, bihAra, madhyapradeza... : saM. 2010 jeTha mAsa, I.sa. 1954 me mAsa nAsika.... AnaMdanA viSayo : 12 thI vadhAre sthAnomAM : 20 thI vadhAre sthAnomAM : 20 thI vadhAre sthAnomAM : gurU pArataMtrya, vinaya, tapa, tyAga, titikSA, saMyamazuddhi, kSamA, jJAna, vairAgya, prabhubhakti, zuddhakriyA, apramattatA, zAstraniSThA, brahmacarya, saMghavAtsalya, zramaNaghaDatara, niryAmaNA kauzalya VALLE.... kALadharma divasa kula hindI pustako : 27 aMgrejI pustaka : 50 thI vadhu : prAkRtaniyamAvalI, saMskRta niyamAvalI, nyAyabhUmikA, prakaraNa dohana, tatvArthauSA vi... : prabhAvaka saMyamI zramaNo, zibira Ayojana, saMghaekatAnirmANa, vizALa sAtvika sAhityano khajAno, mahAna jIvana AlaMbana... : nIcI dRSTi, nirdoSa gocarI, rAtre cAMdanImAM lekhana, aSTApadajInI pUjA, adbhUta pratikramaNa, nitya vAcanA, vyAkhyAnamAM nItarato vairAgya, sAdagI ItyAdi... : vardhamAna tapanI 108 oLI, prasaMge chaTTha, upavAsa AdinI aneka tapazcaryAo... : katalakhAnAne tALA lagAvavA, devadravyAdinI zuddhi, AjIvana gurUsevA, mumukSuno saMyamasvIkAra, paraguNa prazaMsA, anekAMta-syAdvAda, zAstrasvAdhyAyaghoSa, stavanAdinA rahasyArthanI prApti ItyAdi... : saM. 2049 caitra vada-13 tA. 19-4-1993 bapore 1-30 kalAke amadAvAda. 6 Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -- (anukramaNikA) bhAga - 1 10 21 3 47 67 71 78 84 86 5 viSaya duHkhamAM karmanikAla para dhyAna dhyAnane jIvana sAthe saMbaMdha namaskAra maMtranA dhyAnanA draSTAMta navakAra dhyAnanI rIta zubha bhAvanA bhavya lAbha ne upAya saMsAramAM bacAva kema maLe ? cittanI avasthAo. "dhyAnazataka' zAstranA kartA zubhAzubha cAra dhyAna ArtadhyAnanA cAra prakAra ArtadhyAna TALavAnA traNa mahAna upAya ArtadhyAna, vedanAnubaMdhI tAmasabhAvanA tAMDavaH sAdhanAmAM hoMza-josa-pariNati rAgane kema haMphAvavo ? valopAta-ArtadhyAna phema miTe ? munine rogamAM ArtadhyAna kema nahi ? mahAna kema thavAya ? mananA raMga na phare..... zubhadhyAna kema lAge ? bhogavIne pApanAzanA cAra upAya tapathI karmanAza : cha bAhya tapa mokSArthIne bAhya tapanuM mahattva lalitAMga muni ane asaMmata nAstika pApazalya bhayaMkara : tapano prabhAva AMtarazatruno anyAya khaTake che ? IrSyAH AtmahitanI jarUriyAto che ? pApabIjanAza : AtmasvAtaMtrya 105 113 125 136 141 155 160 168 181 201 214 221 234 - - - - - - - - - Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gAyachAdhipati sva. AcArya zrI vijayebhuvatabhAnusUrIzvarajI mahArAja Alekhita sAhitya mUlya rUpiyA naM je >> saM i I - $ 9 = = pustakanuM nAma yogadaSTi samucca bhA. 1 (bIjI AvRtti) yogadaSTi samucya bhA. 2 amIcaMdanI amIdaSTi (AvRtti 5) navapada prakAza-1 (arihaMta pada) navapada prakAza-2 (siddha pada) navapada prakAza-3 (AcArya upAdhyAya pada) tApa hare tanamananA parama teja bhA. 1 paramateja bhA. 2 gAdharavAda mIThA phala mAnava bhavanA ucca prakAzanA paMthe (cothI AvRtti) 13. dhyAna ane jIvana (cothI AvRtti) 14. dhyAna ane jIvana bhAga 2 (trIjI AvRtti) kuvalayamAlA bhAga. 1 16. kuvalayamAlA bhAga. 2 17. kuvalayamAlA bhA. 1 (hiMdI) 18. mAnava! tuM mAnava bana (hiMdI) 19. mAnava jIvana meM dhyAna kA mahatva (hiMdI) 20. kaDavA phaLa che krodhanA 35-00 30-00 10-00 10-00 20-00 10-00 10-00 25-00 30-00 10-00 25-00 30-00 25-00 ra5-00 25-00 25-00 25-00 20-00 20-00 20-00 -: prAptisthAna :divyadarzana TrasTa kumArapALa vi. zAha 39-kalikuMDa sosAyaTI, dhoLakA - 387810. -- --- - - - Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ graMtha prakAzana sahayoga niraMjanabhAi ramaNikalAla mahetA suvarNAbena niraMjanabhAi mahetA surata (hAla amerikA) AbhAra AcAryazrI OMkArasUri jJAnamaMdira graMthAvali Get Relateirala lehrenientale SOTASUUSRDIRINYA 1erealia1E1aTIatel Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dhyAna ane jIvana - (meTrika - kolejanA vidhArthIone dhArmika grIma zikSAyatana zibiramAM zrI dhyAnazataka zAstra para apAyelAM pravacananA AdhAre) ja 1. duHkhamAM karmanikAla para dhyAna mAnavajIvanamAM dhyAna agatyano bhAga bhajave che, mAnavane moTAmAM moTuM sAdhana "viziSTa zaktivALuM mana maLeluM che. e mananI dhyAnadhArA upara e sukha-duHkhanA sarjana kare che, harSa-zokanAM sarjana kare che, bAdazAhI-garIbI sarje che ane paraloka mATe prabaLa zubhAzubha karmanAM sarjana karI zake che, yAvat anaMta saMsAra yA anaMta mokSa upArjI zake che. bAhya saMyogo-paristhiti vagere pratikuLa paNa ho, kintu tethI duHkhI thavAya evo niyama nahi, kemake jo mananuM dhyAna karmanA nikAla para hoya to kheda-udvega na thatAM harakha thAya che. pratikuLatAmAM karmano nikAla kema?: aNadhArI AphatamAM kAraNa koNa? mANasa aNadhAryo mAMdo paDe che, aNadhAryo akasmAtano bhoga bane che, aNadhArI patnI bimArI, putrabimArI, vepAra-khoTa, zeThanI nArAjI, rAjya TekSa, moMghavArI, gRhabhaMga vagere vagere kaI ApattithI gherAya che. A aNagamatuM aNaIcchavuM aNadhAryuM kema banI Ave che ? jIvanI ahIMnI barAbara sAvadhAnI hoya, udyama sIdhI lAIne hoya, chatAM Ama kema bane che ? kaho, pUrvanA upArjelA potAnAM azubha karmanA udayathI ja aNadhArI ya Apatti Ave che. bhagavAne Ama karyuM', ke "By Chance emaja ekAeka banyuM" vagere samAdhAna lUlA che. kAraNa vinA kArya bane ja nahi evo jagatamAM sanAtana siddhAnta che. nahitara to dUdha vinA emaja ekAeka dahIM banI jAo ! sUrya vinA vizva para emaja tApa ane prakAza jhaLahaLI UTho ! nA, kAraNa maLyA vinA kArya zAnuM thAya ? tyAre bhagavAnane jo kAraNa mAno to "zuM bhagavAna nirdaya ane Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2H. dhyAna ane jIvana pakSapAtI che ke amukane ja pratikuLatA - Apatti - akasmAt Ape ? te ya gunA vinA paNa Ape ?' janmelA keTalAka bALakano ahIMno koI guno nathI, chatAM mAMdA kema ? bhagavAna mAMdA pADe to e kevA krUra gaNAya ? mATe A badhI vAta khoTI. eka ja vAta sAcI ke jIvanamAM potAnAM pUrva janme upArjita azubha karma ahIM udayamAM AvyAM, eTale ene aNadhArI Apatti Ave che. rAmacaMdrajI e dazarathanA kuLanA dIpaka jevA kevA sadguNI saraLa prakRtinA putra ! chatAM kema emane rAjyAbhiSekanA ja avasare vanavAsa javuM paDyuM? kaikeyIno doSa hoya emAM rAmane daMDa ? rAmano rAjyahaka phUla ? mAnavuM ja paDe ke rAmanA potAnA pUrvakarma vinA Ama bane ja nahi. sItAjI mahAsatI hatA. rAvaNa emane jaMgalamAMthI upADI gayo e sItAnA kyA vAMke ? kaI bhUle ? to zuM rAma-lakSmaNanI bhUle ke e baMne bahAra gayA eTale rAvaNathI sItAnuM haraNa thayuM ? Thokara koka khAya, ne lohI bIjAne nIkaLe ? thAMbhale mAthuM koInuM aphaLAya ane DhImaNuM bIjanA mAthe thAya? nA, potAnI bhUle ja potAne duHkha Ave. rAvaNa sItAne upADI gayo emAM sItAnAM potAnAM pUrva karma javAbadAra hatAM. ema sItAjI tyAM rAvaNanA koI paNa pralobhana ke bhayathI DagyA nahi, mahApavitra rahyA chatAM ayodhyAmAM pAchA AvyA pachI loke kema evA pavitra mahAsatIno apavAda gAyo ? "rAvaNane tyAM rahI AvelA e pavitra hoya ja nahi. evAne rAma jevAe rakhAya nahi'... vagere kalaMka kema caDyuM ? tema emane rAma jevAe jaMgalamAM kema mUkAvI dIdhA ? kahevuM ja paDe ke sItAnA potAnAM ja pUrvopArjita karme udayamAM AvI A karyuM. potAnAM azubha karma vinA Apatti zAnI? mahAvIra prabhunAM karmanI zirajorI : sArAMza, ahIM tame game teTalAM sArA bano, sArA varto, sArA raho, paraMtu jo tevA koI pUrvanAM azubha karma udayamAM AvyA, to Apatti AvavAnI ja. prabhu mahAvIra ghaNA sArA hatA, chatAM cAritra lIdhA pachI pAra vinAnI Apatti AvI ne? e potAnAM ja tevAM pUrvanAM karmanAM udaye. devatA zuM, manuSya zuM, ke tiryaMca zuM, badhAe prabhune upadrava ghora karyA, paraMtu e badhA to Apatti-upadravamAM gauNa kAraNa, kintu pradhAna (mukhya) kAraNa to prabhunAM potAnAM karma ja. karmanI bhAre zirorI, e prabhune ya pakaDe ! evAM karma khalAsa thaI gayA ane prabhu kevaLajJAna pAmyA. pachI tIrthakara banyA pachI koI ja upadrava Apatti nahi; mAtra eka karmajutha bAkI haze te tIrthakara banyA pachI paNa gozALAnI tejalezyAnI Apatti AvI ane e cha mahinAnI pIDA lAvI. emAMya gozALo to gauNa ja kAraNa hato ane prabhunAM karma ja mukhya bhAga bhajavatA hatA. nahitara je karma bAkI na hota, to Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana ja prabhunI sAthe jaghanyathI kroDa devatA rahenArA, te zuM gozALAne roke nahi? devonI sAme gozALAnI majAla nahi ke prabhunI sAme kazuM viparIta karavA Daga paNa upADI zake. paraMtu karma baLavAna che, e udayamAM Ave tyAre bhalabhalA devatAnI AMkhamAM dhULa nAkhI de, enA ya magaja bIje ja kyAMya cAlyA jAya ane ahIM karma saraLatAthI potAno bhAva bhajavI jAya. eTale vAta A che ke aNadhArI Aphata sva karmanA udayathI ja Ave. karmathI duHkha ane duHkhathI karmanAza: have, jema A sAcuM che ke potAnA azubha karmanA udaya vinA duHkha Apatti na Ave, ema, A paNa eTaluM ja sAcuM che ke ekeka paLanI Apatti AvyA pachI ene ApanAruM te te paLanuM karma UbhuM rahe ja nahi. eTale samagra Apatti-duHkha bhogavyA enI sAthe ja enAM karma ravAnA thayA. kemake karma pAkyuM, udayamAM AvyuM, tyAre ja duHkha-Apatti AvI ane pAkeluM karma have nIrasa thaIne AtmA parathI kharI ja jAya. pAkeluM gumaDuM vedanA Ape che, paNa e pAkeluM phUTI jAya che eTale pachI e jAya che ne ? basa, karmanuM evuM ja che. pAkeluM karma vedanA Ape, ne tarata phUTIne cAlyuM jAya. jeTaluM duHkha bhogavo eTalAM azubha karma khatma, jeTalAM sukha bhogavo eTalAM zubha karma khatma. eTale ja A vAta che ke game tevI duHkha-Apatti aNadhArI AvI, paraMtu jo dhyAna karmanA nikAla para hoya ke "A jeTaluM duHkha bhogavuM chuM eTalAM mArAM azubha karma ochAM ja thatAM jAya che, karmano nikAla ja thato jAya che, to pachI evA kacarAnA nikAla para kheda zuM kAma thAya ? harakha thAya ke "hAza ! kacaro sApha thaI rahyo che !" tyAre dhyAna karmanA nikAla upara na hoya ane karmanA udaya ke bIja upara hoya, to kheda thavAno ke "hAya ! duHkha kyAM AvyuM? hAya ! A phalANAe mAruM bagADyuM.' duHkha chatAM duHkhI nahi? karmanA nikAla upara dRSTi che ene zuM du:kha nathI ? che, chatAM ene kheda nathI, manane duHkha nathI, e duHkhI nathI. mahAvIra prabhu upara duHkha ghaNAM AvyAM paNa prabhu duHkhI nahotA, kemake potAnA dhyAnamAM masta hatA. Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana eTale ja A vAta che ke dhyAna jevuM hoya te pramANe mANasa sukhI ke duHkhI bane che, harakha ke zoka anubhave che. mATe sukhI banavAnI cAvI A ke dhyAna malina nahi, nirmaLa rAkho, bhaLatI vastu upara nahi, paNa mukhya vastu para kendrita karo, jethI kheda-udvega sparzI zakaze nahi. evA nirmaLa zubha dhyAnathI paraloka mATe paNa zubha karmanuM ja upArjana thAya che, tethI tyAM paNa sukha-sagavaDa AvI maLe che. Ama ahIMnA sukhaduHkha ane paralokanI sArI-narasI sthiti ahIMnA sArA-narasA dhyAna para sarjAya che. mATe dhyAna e jIvanamAM agatyano bhAga bhajave che. * * * ka 2. dhyAnane jIvana sAthe saMbaMdha koIpaNa vastu para mananI ekAgra coMTa e dhyAna, azubha dhyAnathI ciMtA-ajaMpo H dhyAna e pahelAM kahyuM tema vastunA upalakiyA bhaLatA muddA para hoya yA aMdaranA mukhya muddA upara hoI zake. dA.ta. paisA maLyA, have ema enA para mana coTe ke "A na jAya, e TakI rahe to sAruM', to e paisA-vastunA upalakiyA muddA para mana gayuM. paisAnuM TakI rahevuM e upalakiyA bAbata che, bhaLatI bAbata che, kemake paisA e TakanArI vastu nathI. paisA bhale thoDo samaya TakI gayA dekhAya, paNa aMte to javAnA e nakkI, ahIM jIvatAM ya e jAya, ne aMte marIne to koI ja paisA sAthe laI jaI zakatuM nathI, ke pAchaLavALA ene pahoMcADI zakatA nathI. marelAne manIorDara thaI zake ? moTo karoDapatI maryo paNa eno vAraso lenAra enA premALa chokarA ya ene jyAM gayA hoya tyAM pAMca rUpiyAno paNa manIorDara karI zake ? nA. e sUcave che ke paisA kAyama TakanArI vastu nahi. have je ema mananI coMTa rahe ke "A maLelA paisA TakI rahe to sAruM, jAya nahi to sAruM', to e mananI upalakiyA bhaLatI bAbata para coMTa thaI. e azubha dhyAna che. emAM ciMtA, saLavaLATa, ajaMpo rahevAno. zubha dhyAnathI zAMti : paraMtu jo mukhya muddA para mana kendrita thAya ke dA.ta. "A paisA e to nAzavaMta puNyano vipAka che, mArA tAbAmAM nathI, puNyodayanA tAbAmAM che, Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana puNyodaya patI gaye e javAnA, to paisA maLyA para mAre kazo harakha nahi mAnavAno' A lakSa jAme, to e paisAnA AMtarIka sAcA muddA para dhyAna gayuM. emAM pachI zAMti raheze, abhimAna-unmAda-atiharSa vagere nahi thAya. dhyAna kayA muddA para rahe che, kevI rItanuM rahe che, e parathI jIvanamAM sukha-duHkha harakha-zoka vagerenA anubhava thAya che ane jIvanamAM hAlatAM ne cAlatAM kaMI paNa jovA-sAMbhaLavA vagere para, ke yAda AvavA para, mana keTalIya vAra koI ne koI muddA para coMTe to che ja. eTale kahevAya ke dhyAnane jIvana sAthe saMbaMdha che. jIvananA sukha-duHkhAdi sAthe moTo saMbaMdha che. dharma sAdhanAmAM dhyAnanuM sthAna H A to zubha azubha baMne prakAranA dhyAnanI vAta thaI. paraMtu dharmasAdhanAmAM ya zubha dhyAnanI bhAre agatyatA che. mATe to tIrthaMkara deva jevA paNa vItarAga banavA saMyama-tapa vagere dharmasAdhanA kare che emAM emane rojanA covIsa kalAkano moTo bhAga kAyotsarga-dhyAnamAM jAya che. emanI tapasyA joradAra, emAM pAchA devatAI upasarga-upadravo ya varasatA hoya, chatAM e zubha dhyAna gumAvatA nathI. kema nahi ? samaje che ke - jo dhyAna gumAvyuM to sAdhanA lulI paDI jAya. sAdhanAmAM baLa dhyAnanA paribaLe rahe che. pa tapasyA karI emAM bhUkha-tarasa lAgI, paraMtu zubha dhyAna jAgatuM rahe to e tapane dRDha kare che, ne jo e gumAvyuM to tapa muDadAla banI jAya. bhUkhamAM dahADo to pasAra kare paNa rotaDa banIne, kemake dhyAna gayuM khAvA para, khAvAnI sukhazAMti para, pachI moM lIluM nahi paNa vIluM, zabdo ullAsanA nahi paNa udAsItAnA, koI pUche, 'kema cho ?' to kaheze, 'kema zuM che ? DhIlA, Aja upavAsa karyo, paNa ApaNuM kAma nahi.' zuM che AmAM ? dhyAna ruDA khAnapAnanI sukha-zAMti para che. A azubha dhyAna che. paraMtu jo dhyAna zubha hoya, 'cAlo, Aje mana mArIne paNa anAdinI vaLagelI duSTa AhAra saMjJAne kacarI che, e duSTAne Aje poSavAnuM baMdha rAkhyuM che, e suMdara thayuM', AvuM dhyAna hoya to tapamAM ullAsa rahevAno, tapa joradAra thavAno. tyAre pUcho, pra. paNa bhUkha pIDatI hoya tyAM mana to jAya ne ? ethI dhyAna na bagaDe ? u. to eno artha to e, ke bhUkha lagADyA karavAnI ane mana bagADyA karavAnuM ! vAta e che, ke mana jAya tethI zuM ? ene 'hAyavoya'mAM na laI jatAM ema vicAravAnuM ke, - Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ma dhyAna ane jIvana | Ama ja AhArasaMzAne rokatAM rokatAM sahelAIthI tapamAM AgaLa vadhAze." vaLI, bhUkha tarasa ! lAga lAga, tuM lAge tema mArAM karama bhAge, A maMtara japyA karAya, mana karmakSaya para jAya, to e zubha dhyAnarUpa thaI jAya. bhUkha lAgI eTale pIDA to kharI, chatAM dhyAna pIDAthI thatA karmakSayanA lAbha upara gayuM, eTale e zubha dhyAna thayuM. karmakSaya e koI paugalika vastu nathI. Idriyano managamato viSaya nathI, ke enuM dhyAna bagaDeluM kahevAya. paugalika vastu satkAra sanmAna kIrti vagere, ke IndriyaviSaya, e gamato aNagamato maLavA ke javA para dhyAna jAya to e azubha dhyAna thayuM, paNa karma koI evI dezya aniSTa cIja nathI eTale enA kSaya para dhyAna e zubha dhyAna che. to bhUkha-tarasanI pIDA vakhate paNa A kamAI zakAya che. A plAna jeTaluM jaLavAya teTalo e karmano nAza kare che. eTale tapa vakhate jo A coMTa hoya ke "bhUkha vadhu lAgI to karma vadhu tuTyA', to tyAM e zubha coMTa yAne zubha dhyAnanA baLa para tapanI sAdhanA joradAra banavAnI. mATe kaho, koI paNa sAdhanAnA TakA dhyAnanA baLa para mapAya che. nAgaketu mahAzrAvaka bhagavAnanI puSpapUjA karatA hatA. e vakhate dhyAna to zubha ja hatuM ke "aho ! kevo suMdara jinabhaktino lAbha ! kevA sarasa jinendra prabhu !" paraMtu A paNa eTaluM joradAra dhyAna nahi, tethI sAdhanA evI joradAra nahi. kintu jyAM puSpanA karaMDiyAmAMno nAno sarpa AMgaLie Dasyo, ne jhaNajhaNATI UThI, tyAM dhyAnanuM baLa vadhyuM, ne tyAM e ja sAdhanA evI joradAra jAmI - vItarAganI bhaktinI sAdhanA hatI ane bhakti eTale bhajavuM, Azraya karavo, caraNalIna banavuM, ekAkAra thavuM - ke e sAdhanA, bIjuM badhuM bhUlAI, yAvata potAnI kAyA pratye paNa taddana nirALA jevI sthiti banI, anAsaktayogipaNAnI sAdhanA thaI. ethI vItarAga sarvajJa thayA ! kevaLajJAnI banyA ! dhyAnanA vadhatA baLa para sAdhanA baLanA TakA vadhyA, sAmAnya bhaktimAMthI abheda bhakti thaI ane vItarAgane bhajatAM pote vItarAga banyA. azubha dhyAna-baLathI azubha pravRtti baLavAna jevuM A zubhamAM, tevuM ja azubhamAM paNa che. viSayonI ane kaSAyonI dunyavI pravRttimAM paNa azubha dhyAnanA baLa para TakA vadhI jAya che. dA.ta. paisA bhegA karavAnI pravRtti sAmAnya lobhanA dhyAnanI ya hoya ane utkRSTa lobha-dhyAnanI paNa hoI zake. Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te dhyAna ane jIvana - mammaNa zeThane bicArAne evuM utkRSTa lobhanuM dhyAna rahyuM, tethI e sAtamI narake gayo. bAkI eNe kyAM evAM khUnarejI-durAcAra rAjya kArabhAranA mahA AraMbha-samAraMbha karyA hatA? kazuM ja nahi, chatAM sAtamInA bhAtAM zAnA para ? dhana saMgrahanI pravRttinA AMtarika baLa upara, e baLa azubha lobhanA dhyAna para jAmyuM, tethI sAtamI narakanAM karma bhegAM karyAM ! ema, cakravartInuM strIratna kayAM moTA pApa kare che? khUnakhAra laDAIo e na laDe. puNya eTaluM badhuM joradAra ke bIjI zokyarANIo eTalI badhI Adara sadbhAvavALI hoya ke emanI sAthe paNa aMTasa-jhagaDA vagerenI vAta nahi. to zuM enAmAM evA parigrahanA lobha che ? ke juThaDaphANa corIo durAcAra vagere pApAcaraNa che ? nA. chatAM kema e chaThThI narake ya jAya ? kaho, saMsAra-sukhanI sAdhanAnA bhAvI baLa upara, e baLa enA viSaya-raMganA utkRSTa azubha dhyAnanA baLa upara jAme che. e dhyAnamAM eno AtmA eTalo badho viSayarAgamAM cakacUra rahe to emAM chaThThI nArakInAM ya ghora pApa upArja che ! sAmAnya pravRttithI kema ghora pApa?: vAta A che ke dhyAnanA baLa upara sAdhanAnuM baLa vadhI jAya che. eTale ja sAMsArika pravRtti Ama bhale sAmAnya rUpanI hoya, paraMtu dhyAna yAne mananI coMTa jo azubha rAgAdinA joravALI banI to e mananI pravRtti AMtarika rUpe prabaLa pAparUpa thaIne ghora karmano baMdha karAvaze. evuM ja sArI dhArmika sAmAnya paNa pravRtti, dA.ta. devadarzana ke navakArajApanI pravRtti, jo sAthe zubha dhyAnanA baLavALI hoya, vItarAganA guNasmaraNAdi paranA tIvra rAganA dhyAnavALI mananI coMTa. e guNo para ane potAnI atilaghutA-adhamatA upara hoya, to e devadarzana-jApanI pravRtti paNa baLavatI bane che. sAmAnya dharmapravRttithI ya dhyAnabaLe UMcA puNya maLe. sArAMza, dhyAnanuM ATaluM badhuM UcuM mahattva che, mATe zubha-azubha dhyAnanuM svarUpa jANavAnI jarUra che, jethI azubha dhyAnane oLakhI enA TakA kApatA rahIe ane zubha dhyAnane samajI enA TakA joradAra vadhAratA rahIe. bhUlatA nahi, A zubha dhyAnano adbhuta prabhAva che. enAthI aciMtya siddhio thAya che. tapamAM lAgI gayelA mahAtmAone, sAthe vadhArelA zubha dhyAnanA baLa para mahAna labdhio UbhI thAya che. sanatakumAra mahAmuni cakravartipaNuM choDI rogiSTha dehe paNa saMyama-tapamAM Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana dhyAnanAM baLa upara evA AgaLa vadhyA ke potAnA thUMkanA kaNiyAmAM paNa apUrva auSadha-zakti prApta karI ! chatAM niHsaMgatAnuM zubha dhyAna eTaluM jvalaMta ke eno upayoga potAnA roganA nivAraNa arthe nathI karatA, mAtra svarganA deva roga kADhanA2 dhanvantarI vaida tarIke pArakhuM karavA AvyA tyAre potAnI labdhi-zaktino yatkiMcit camatkAra batAvyo, thUMkano kaNa koDharogavALI AMgaLI para lagADatAM AMgaLI kaMcanavarNI thaI gaI batAvI. ethI sUcavyuM ke, 'auSadhiothI rogane tame zuM kADho ? rogane to huM ja mArA zarIramaLathI kADhI zakuM chuM. paraMtu mAre roga ema kADhavA nathI, kemake roga e to mArA mitra che. enA sahAre eTale ke e sahana karatAM karatAM pUrvanAM mArAM azubha karma khapI rahyA che. azubha karmano udaya thAya tema tema AvA roga vagere pIDA Ave, ne e rogAdi bhogavIe tema tema pelA udaya pAmelAM karma khatma thatA jAya. e karma ja evA khaMdhA ke AvA roga ApyA vinA khase nahi, Atmaghara choDe nahi. mATe roga to karmanA nikAlamAM sahAyaka hoI mArA mitra che, to pachI karmaduzmanane kADhavAmAM sahAyaka mitra jevA rogane kema kADhI mUkAya ?'' mahAmuninA mananI coMTa A vastu para hatI, dhyAna rogamitra dvArA karmanA nikAla para lAgeluM hatuM. to enAthI adbhuta labdhio UbhI thaI, tema rogonI zI majAla ke e vadhu TakI zake ? eka lAkha varasanA cAritra-paryAyamAM mAtra pahelA 700 varSa roga rahyA. pachI e mahAtmA nIrogI kaMcanavarNI kAyAnA thaI gayA. sAthe adbhuta kamAyelI labdhio UbhI rahI. davA-DokTaranI pUMThe paDelAne AmAnuM kazuM dekhavA maLe ? maLe ene bhAre zarIra-rAganA kusaMskAro tathA azubha karmonAM poTalAM. mATe zubha dhyAna e to moTAmAM moTI sAdhanA che. e vadhAravAmAM Ave to TheTha kevaLajJAna-sarvajJatA sudhI pahoMcADe eTalI tAkAta e dharAve che. paraMtu eTaluM dhyAnamAM rahe ke A dhyAna eTale kAMI covIsa kalAka ke divasa-rAtano moTo bhAga padmAsana lagAvI 'OM' karatA besavAnI cIja nathI. ekalA ethI uddhAra na thAya, azubha dhyAna TALavAno jabaradasta prayatna joIe. eka bAvo hato. ene ghoDo rAkhavAnI IcchA thaI. gayo eka rAjA pAse. rAjA ene praNAma karI pUche che, kahiye bAvAjI ! kyA AzA hai ?' Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana * bAvo kahe "ghoDA cAhiye." rAjA e sAMbhaLI navAI pAmyo, pUche che, "Apa to saMsAra tyAgI hai, ghoDe se kyA kareMge?' "kyA kareMge? kAzmIra se kanyAkumArI taka ke tIrthasthAnoM kI yAtrA kareMge' rAjA kahe "acchA, acchA' ema kahI potAnA mANasa pAse eka sAro ghoDo maMgAvIne Ape che. "lIjIe sAba ! yaha ghoDA." bAvo kahe "yaha nahIM, terI savArI kA khAsa ghoDA cAhiye." rAjA jue che ke "A bAvAjI koI mAtra yAtrAnA arthI nathI lAgatA. nahitara emane laDAImAM sAme uchaLatA bhAlA dekhIne paNa na DaganArA khAsa jAtimAna kiMmatI ghoDAnuM zuM kAma?' "eTale rAja kahe che, "vaha to, sAba !" mApha kIjiye, hama nahIM de sakate hai.' "nahIM degA ? dekha lenA." basa, eTaluM kahI bAvo tyAMthI cAlato thayo. zuM samajIne ? e ja ke "jAuM gAma bahAra, dhyAna lagAuM, Isa kA baDA prabhAva hogA." gayo gAma bahAra, lagAvyuM dhyAna, dhyAnamAMthI laya, layamAMthI samAdhi. evo zarIrano jaDa jevo thaI gayo ke mAravADa jevo e deza, te pavananI jhapATe zarIra para dhULanA dhapha caDI gayA, paNa ene kazI khabara nahi. 5-10 divaso thayA. ema ja daTAyo rahyo. ekavAra vaLI vaMToLathI dhULa khasI te mAthAnI mAtra tAlakI dekhAtI thaI. tyAMthI jatA eka mANase joI, dhULa AdhI karatAM bAvAne samAdhimAM joI DhaMDhoLe che, paNa Ane kAMI ja bhAna nathI. vicAre che, "A samAdhi utare to bAvo bahAranA bhAnamAM Ave.' gAmamAM jaI enA jANakArane bolAvI lAvyo. jANakAre soyanI aNI enA ekeka aMga para dabAvI dabAvI tapAsatAM je aMga para bAvAe mana kendrita karyuM haze enA para soyanI aNI jorathI dabAtAM eNe AMkha kholI, ne kholatAM veta bole che, "ghoDA detA hai ke nahIM ?' jANakAra mANasa samajI gayo ke "A koka pAsethI ghoDo levAnI IcchAmAM dhyAna-samAdhi caDyo lAge che." bolo AvuM dhyAna AtmAnuM zuM kalyANa kare ! Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIM 3. namaskAra maMtranA dhyAnanAM draSTAMta magajane mAtra OM vageremAM kendrita lIna karI devAthI kArya sIjhatuM nathI, kemake AtmAmAM junA junA keI kusaMskAro vAsanAo bharI paDI che, eno nikAla kevI rIte thAya ? e nirmULa kema thAya ? ene nirmULa karavA mATe to enAthI viruddha susaMskAro poSAya evI bharacaka dharmapravRtti joIe, mananI coMTavALI pravRtti joIe ane A mananI coMTa e ja kharekhara satata dhyAnarUpe AdaraNIya che. "jJAna-dhyAna" emAM dhyAna eTale? : eTale ja zAstra "jJAna-dhyAnamAM rakta muni', emAM "jJAna' eTale paMcavidha zAstra svAdhyAya ane "dhyAna" eTale kriyAmAM mananI ekAgratA. A batAve che ke dareke dareka dhArmikaAcAra-anuSThAna e ekAgra manathI thAya, mananI coMTathI thAya, e dhyAnarUpa che. yAvat ema paNa kahyuM che ke dhyAna e mAtra mAnasika nahi paNa kAyika gupti ane vAcika guptirUpa paNa che. mATe to mokSe javA pUrve yoganirodha je zukladhyAnathI kare che, te kAMI mAnasika ekAgra ciMtana rUpa hotuM nathI, kintu kAyayoganI mahAgupti rUpa hoya che, kemake evA asAdhAraNa kAyayoganA yogone rUMdhavAnuM kare che. mATe e utkRSTa dhyAna. mATe jaina zAsananI zailIthI, zuM sAdhu ke zuM zrAvaka, e potAnA AcAra-anuSThAnanA kartavyo ekAgra manathI Adare e mukhyapaNe dhyAna che. e ja anAdinI kuvAsanAone toDavA mATe samartha che. alabat e kartavyo banAvIne bacelA samayamAM paMcaparameSThInuM yA arihaMtanuM ekAMtamAM dhyAna kare, evuM "upadeza pada' "aSTakajI' tathA upamiti' zAstramAM vidhAna che. - tyAre have ApaNe e joIe ke A parameSThi dhyAna zI rIte thAya ? TuMkA dhyAnathI zo lAbha?: pra. - upara kahyuM tema Avazyaka kartavyo bajAvyA bAda to mAtra -nA kalAka jevo samaya rahe, evo TuMko samaya kareluM parameSThi dhyAna zo lAbha kare? u. - AmAM samayano savAla nathI, mahattva dhyAnanuM che. nAgaketune dhyAna kyAM lAMbo kALa cAlyuM hatuM? chatAM e bAne emane kevaLajJAna apAvyuM. alabat enI pUMThe cAlu zrAvakapaNAnI dhArmika kriyAo - AcAromAM rakhAtuM sacoTa praNidhAna, mananI tanmayatA yAne zubha dhyAna kAraNabhUta hatuM. evA dhyAnanA bahu Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * dhyAna ane jIvana abhyAsathI mana keLavAyeluM hatuM, AtmA ghaDAyelo hato. tethI avasara AvI lAgatAM alpa samayanA nirAsaMga-anAsaMga dhyAne kevaLajJAna apAvyuM. eTalI badhI tAkAtavALuM e dhyAna banI gayuM ! ema, paMcaparameSThinuM alpa samayanuM paNa dhyAna sAmarthyavALuM banI zake che. mAtra, (1) enI pAchaLa zrAvakapaNAnA bIjA je deva-darzanAdi AcAra-anuSThAna sadhAya e sacoTa zubha dhyAnavALA sAdhavAmAM Ave, e jarUrI che. temaja (2) parameSThi dhyAna kevI rIte karavuM enI paddhati jANIne pachI e pramANe dhyAna karavuM joIe. mananI traNa avasthAoH citta-bhAvanA-dhyAna. ahIM eTaluM samajavAnuM che ke dhyAna e mananI eka avasthA che, mananI eka kriyA che. (1) mana game te game te ADAavaLA asaMbaddha vicAro karatuM hoya to ene "citta' kahevAmAM Ave che. (2) mana evA eka jAtanAM vyavasthita vicAro kare ciMtana kare ke jenAthI AtmA bhAvita thAya e mananI "bhAvanA" avasthA che. dA.ta. maitrI Adi bhAvanA athavA anitya bhAvanA, azaraNa bhAvanA vagere. tattvArtha sUtrakAra Ane "anuprekSA" kahe che. anuprekSA eTale jANelA, bhaNelA, anubhavelAnuM smaraNa ciMtana. (3) mana koI viSaya para ekAgra thaI jAya, e "dhyAna avasthA che. koI eka viSaya para mananI coTa, kendrita mana, mananuM samarpaNa, mananI tanmayatA, e "dhyAna." citta, bhAvanA, dhyAna, e zubha viSayanA ya hoya ane azubha viSayanA ya hoya. dA.ta. zubhAzubha citta-bhAvanA-dhyAna (1) dunyavI vastuo sAMsArika kAryo ke vyaktio aMge ADAavaLA, saMbaMdha vinAnA vicAro e azubha citta che, tyAre Atmahitakara vastuo, jemake bhagavAnanI pratimA, maMdira, dharmakSetra, saMgha, dharmopakaraNa vagerenA vicAra, paNa saMbaMdha vinAnA vicAra, kSaNamAM Ano, ne kSaNamAM bIjAno vicAra, e zubha citta che. (2) vaira-virodha, kaThoratA, IrSyA vagerenuM ciMtana e azubha bhAvanA che. ema anitya padArthomAM nityatvanuM ciMtana, azaraNabhUtamAM zaraNadAtA tarIkenuM ciMtana e paNa azubha bhAvanA tyAre maitrI-karuNA-pramoda vagerenuM ciMtana yA jagatanA saMyogonI anityatAnuM ciMtana, "ghara paisA kuTuMba vagere e jIvane aMte Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana zaraNabhUta nathI' ema azaraNatAnuM ciMtana, e zubha bhAvanA che. e jema anuprekSA che, ema bhaNelA-samajelA zAstrasUtranuM sUtrathI ke arthathI punarAvartana-punaHsmaraNa e paNa anuprekSA che. e zubha bhAvanA che. (3) dhyAnamAM koI gamA-aNagamatA kAyA, dhana, mAla, kuTuMbI vagere dunyavI viSaya para ekAgra ciMtana e azubha dhyAna che. tyAre, jinAjJA, jinavacana, karmanA vipAka, rAgAdinA anartha, lokasthiti vagere koI viSaya para ekAgra ciMtana e zubha dhyAna che. ApaNe mukhya to A zubha-azubha dhyAnane samajavAnuM che, jethI azubhathI bacIne zubhano vAraMvAra khapa karIe. paraMtu pahelAM je alpa samaya paNa parameSThInuM dhyAna lAbhadAyI kahyuM, eno saheja vicAra karI laIe, jethI eno AjathI ja prayoga abhyAsa zarU thAya. parameSThI eTale parama pade rahelA arihaMta bhagavAna, siddha bhagavAna, AcArya mahArAja, upAdhyAya ane sAdhu. e pAMca parameSThI che. namaskAra maMtramAM e pAMcane namaskAra karavAmAM Ave che. ekeka namaskAranuM ekeka pada , jemake namo arihaMtANaM", "namo siddhANaM" vagere. e rIte pAMca padanI uparAMta e namaskAranI anumodanArthe namaskAranAM sarvottama phaLa ane prabhAvane darzAvanArA cAra padanI cUlikA che. ema kula maLIne nava padano namaskAra-mahAmaMtra che. parameSThI-namaskAra e mahAmaMtra zAthI? (1) A jIvanamAM dunyavI siddhio karI ApanAra maMtra ghaNA, paraMtu e koI paralokanI sadgati ane sukha samRddhi na apAvI zake. tyAre namaskAra maMtramAM A loka paraloka ubhayamAM sukha siddhio apAvavAnI pAvatu mokSa apAvavAnI tAkAta che. mATe e mahAmaMtra che. (2) vaLI sarva zAstra bhaNavAnA prAraMbhe namaskAra maMtranuM smaraNa karavAmAM Ave che, mATe paNa e mahAmaMtra che. (3) samasta zAstronA pAragAmIne paNa aMtakALe yAda karavA yogya namaskAra maMtra che, tethI ya e mahAmaMtra che. (4) jagatamAM anaMtA kALamAM ghaNA-badhA pheraphAra thAya che, paraMtu A namaskAra maMtra aphara rahe che, e zAzvata che, tethI e mahAmaMtra che. namaskAra mahAmaMtra para kSaNavAra paNa mana coMTI jAya, kSaNa paNa enuM dhyAna thAya, to e A jIvanamAM aciMtya siddhi karI Ape che, tyAre aMtakALe enuM Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana - sacoTa dhyAna karatAM karatAM pApI manuSya to zuM paNa pazu jevA ya marIne parabhave suMdara sadgati pAmyA che. namaskAramaMtranA prabhAvanA dAkhalA : zivakumArane ahIM sidhdhiH zAstramAM zivakumArano dAkhalo Ave che. zrAvakano e jugArI-vyasanI banI gayelo chokaro. bApe ghaNuM kahyuM to ya na sudharyo, tyAre maratI vakhate bApa kahe che, jo bhAI ! chevaTe kyAre paNa ApattimAM bahu muMjhAya tyAre namaskAra maMtra (navakAramaMtra) yAda karaje." bApa marI gayo. pelo vyasanomAM nidhana thaI gayo, have AjIvikA mATe phAMphA mAre che. emAM eka daMbhI jogIe ene bhoLavyo ke "cAla tuM mAro uttara sAdhaka thA, huM maMtrasAdhanA karI tene suvarNa apAvIza." jaMgalamAM agnino kuMDa karI eka maDaduM rAkhI enI sAme zivakumArane besADIne yogI potAno maMtrajApa kare che. maDadAnA hAthamAM talavAra mUkI che, maMtrathI mad UThuM-UThuM thAya che. tyAM zivakumAra gabharAyo, ke "hAya A UThIne mArA para talavAra to nahi jhIkI de? hAya huM kyAM sonAnA lobhamAM paDyo ? have zuM karavuM? UThIne bhAgatAM kadAca jogI gusse thAya to ? maDaduM pUMThe paDe to ? A to maMtranuM kAma che. maMtrathI maDaduM UThe, to doDe kema nahi ? kone khabara ?" gabharAyelA zivakumArane tyAM ekAeka bApano chello bola yAda Avyo ke "ApattimAM bahu muMjhAya tyAre namaskAramaMtra yAda karaje." basa, zivakumAre namaskAramaMtrane ja kharuM zaraNa mAnI gadgada hRdaye enuM smaraNa karavA mAMDyuM. eno evo prabhAva paDyo ke maDaduM UThI UThIne pAchuM paDyuM nIce. yogI vahemAyo, pUche che, "alyA ! tuM koI maMtra bhaNe che?' A kahe, "mane abhaNane bhAIsAba ! kyAMthI maMtra AvaDe ?" jogI samajyo tyAre to mArA japavAmAM khAmI rahI, lAva pharI japuM." eNe pharIthI maMtrajApa karavA mAMDyo ane pAchuM maDaduM UThavA mAMDyuM. zivakumAre to have prabhAva dekhyo che, eTale adhika zraddhAthI zaraNabhAvathI namaskAramaMtra manamAM raTavA mAMDyo, eTale maDaduM pAchuM paDyuM. vaLI jogI pUche che, to kumArano e ja javAba, jogIe haTha karI trIjI vAra jApa zaru karyo, A namaskAra raTe che. tyAre maMtrano adhiSThAyaka deva jogI para kopyo, maDadAne UThADIne e ja talavArathI jegIne Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --jana dhyAna ane jIvana | mArI agnimAM jhIkyo ane jogI suvarNapuruSa banI gayo ! zivakumArane A joI Azcaryano pAra na rahyo. suvarNa puruSa eTale puruSa jevI sonAnI mUrti. enuM eka aMga Aje kApI lo, eTale bIje divase pAchuM e ja sonAnuM aMga mUrti para akhaMDa taiyAra. roja ne roja kApatA jAo ne ? chatAM bIje divase e suvarNa mUrti akhaMDa pUrNa hoya. zivakumAra motamAMthI bacavA uparAMta A kamAyo, zAnA upara ? namaskAra maMtra upara, namaskAra maMtra jApanA ekAgra dhyAna para. thoDA ja samayanuM A dhyAna ne ? paNa dilathI, zradhdhAthI, gadagadatAthI, ekamAtra zaraNa mAnIne kareluM alpa samayanuM paNa namaskAramaMtra-dhyAna A jIvanamAM ya aciMtya siddhi karI Ape che. zivakamArane to e joyA pachI AkhuM jIvana sudharI gayuM, mahAna zrAvaka banyo. tyAM pachI namaskAramaMtranuM roja vAraMvAra smaraNa kevuMka rAkhyuM haze ? to enAthI parabhave paNa kevI suMdara sadgati? namaskArano vartamAnakALe ahIM prabhAvaH A to zAstra kahela dAkhalo. paNa vartamAna kALe ya namaskAramaMtranA A jIvanamAM ja anubhavAtA prabhAvanA dAkhalA ya sAMbhaLavA maLe che. vi.saM. 2007 mAM keTalAka munio khAnadezamAM vicaratA hatA. emane ekavAra tyAM navuM baMdhAtuM makAna utaravA maLyuM. uparanA mALa para eka muni pANI gALatA hatA. makAnamAM IlekTrikanuM navuM phiTiMga thatuM hatuM, te tyAM emano hAtha bAjumAM laTakatAM eka IlekTrika tArane acAnaka aDI gayo. muni navakAra maMtranA abhyAsI, te jyAM tAra aDatAM zarIramAM jhaNajhaNATI-kheMcANano anubhava thayo ke tarata ja sahaja bhAve hRdayamAM smaraNa thaI mukhamAMthI "namo arihaMtANaM' zabda nIkaLyA. eno kevoka abhuta prabhAva ke tAra rahyo eka bAju, ne muni tarata bIjI bAju DhaLI paDyA. pachI svastha thaI jue che to gebI camatkAra lAgyo ke "mArA AkhA zarIre jhaNajhaNATI thaIne e kheMcAvA to mAMDyuM hatuM, jANe hamaNAM maryo, tyAM A zuM thayuM? basa, navakAra maMtre mane bacAvyo." kalAke navakArano niyama : A parathI khAsa khyAlamAM rAkhajo ke jIvanamAM namaskAramaMtrano sAro abhyAsa haze to AvA koka akasmAtanA samaye ekAeka enuM smaraNa thAya. e abhyAsa mATe sUtAM, jAgatAM, UThatA, khAtAM ke pItAM, bahAra jatAM ke gharamAM pesatAM, dareka kAmanA prAraMbhe "navakAramaMtra ke arihaMta namaskAra" jhaTa yAda Avavo joIe. vizeSa abhyAsa mATe savAre jAgyA tyArathI "dara kalAke eka navakArano niyama karI kalAke kalAke enuM smaraNa karAya. jAgatAno A niyama, UMghatI vakhatano Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15 dhyAna ane jIvana (1 nahi. gharamAM, dukAnamAM, DAyarImAM, cAra-pAMca ThekANe "kalAke navakAra lakhI rAkhavAthI A niyama yAda Avaze. pachI to cha thI sAta, sAta thI ATha... ema kalAkamAM game tyAre ekavAra navakAra yAda karavAno che. emAM to kalAkamAM be-traNa vAra paNa yAda Avaze. parabhave navakAra mATe devanI cAlAkI: eka devatAne jJAnIe amuka jaMgalamAM vAnara tarIke janamanI AgAhI karI. eNe tyAM zilAe zilAe navakAra kotaryA ane ahIM vimAnamAM jyAM ne tyAM navakAra lakhyA, ne vAraMvAra jIvyo tyAM sudhI vAraMvAra enA para mana baMdhAyuM. pachI marIne vAnara tarIke janmyA pachI zilAe zilAe e jotAM ene jAtismaraNa thayuM, tarata dharma pAmI anazana karyuM, ne marIne svargamAM gayo. navakAra dhyAnano prabhAva kevo ? mATe eno khUba abhyAsa joIe. jo e abhyAsa na hoya to to saMbhava che ke akasmAta vakhate "o bApa ! o bA !' ke evuM ja koka yAda AvavAnuM, saheja saheja ApattimAM ya durbAna thavAnuM, ne aMtakALe ya hAya ne voya. namaskAramaMtranA zradhdhApUrvakanA smaraNano ajaba prabhAva! eka muslImano prasaMga : keTalAka varasa pUrve chApAmAM vAMceluM, bihAra pradezamAM eka musalamAnane koI guruyoge namaskAramaMtra maLyo. gurue eno bhAva paNa samajAvelo ke "AmAM rAgadveSa-krodha, lobha vagere dUSaNothI taddana rahita evA arihaMta tathA siddha paramAtmAne namaskAra karavAmAM Ave che. temaja evA banavA mATe mathI rahelA saMsAratyAgI AcArya-upAdhyAya-sAdhune namaskAra karAya che. mATe ApaNe paNa smaraNanI sAthe sAthe e dUSaNone dabAvatA rahevAnuM. atyaMta zraddhApUrvaka A rIte namaskAramaMtranuM vAraMvAra smaraNa karAya to eno adbhuta prabhAva paDe che. rAgadveSa ghaTI jAya che, ne parabhave paNa sadgati maLe che." miyAbhAIne A barAbara gaLe UtarI gayeluM, te e A mahAmaMtranI raTaNA karyA kare. sAthe eNe dilamAMthI evA bhAre rAga-dveSa mijAsIpaNuM abhimAna vagere paNa dUra karI nAkhelA. have banyuM evuM ke bIjA miyAbhAI Ano hoThano phaphaDATa cAlu joI kahe che, "are e ! kAphara kI taraha yaha kyA baDabaDa karatA hai ? dharmabhraSTa ho gayA kyA?' tyAre A bhAI kahe ke, meM ora kucha nahi karatA, khudA kA nAma raTatA huM." bIjAo to kAMI na bolyA, paNa eka muslImathI A sahana na thayuM te kahe Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 dhyAna ane jIvana che, 'choDa de choDa de yaha kAroM kA raTaNa. nahitara samajhatA hai ?...' dhamakI maLI, paNa eNe to jhINuM jhINuM raTavAnuM cAlu rAkhyuM. pelo miyo pachI to caDyo gusse, 'basa yaha sAle kAphara hue ko mAra DAluM'. te keTalAka divasa bAda eka karaMDiyAmAM sApa laI Avyo, ne saMdhyA pachI A namaskAramaMtranA raTanAranA gharamAM chAnomAno ghusI jaI enA suvAnA khATalA nIce karaMDiyo DhIlA DhAMkaNe mUkIne cAlyo gayo. thoDIvAra pachI sApa emAMthI nIkaLIne khATalA para caDI gayo. have rAta paDI ne jyAM namaskAramaMtra raTato muslIma suvA mATe khATalA tarapha jAya che, tyAM eNe khATalA para sApa dekhyo. e jarAya gabharAyo nahi. eNe to moTethI traNavAra namaskAramaMtranuM uccAraNa karyuM, ne sApa tyAMthI bIjI bAju UtarIne cAlato thayo. Ane mahAmaMtra para zradhdhA eTalI badhI ke pachI e raTato tyAM ja khATalA upara caDIne nirAMte suI gayo. manane zraddhA che ke mArI pAse mahAmaMtra che, mane zuM thavAnuM che ?' eTale ene jarAya gabharAmaNa na thaI ke 'kadAca sApa pAcho AvIne karaDI jAya to ?' have banyuM evuM ke thoDIvAra pachI pelo karaMDiyo mUkanAra musalamAna doDato AnI pAse AvI rovA jevo thaI Ane kahe che, 'o bhAI ! mApha karanA, vaha sApa maiMne rakhA thA. mujhe mApha kIjiye' A kahe, 'are bhAI ! yaha kaise ? sApa to kahIM se AyA hogA', ANe khATalA nIcethI karaMDiyo kADhI batAvyo ne kahe che, 'dekha bhAI ! IsameM maiMne sApa rakhA thA. aba mujhe mApha kIjiye.' acchA bhAI ! acchA, mApha hI hai. mere manameM kucha nahi hai. jAo rAta paDa gaI hai, ghara jA ke so jAo.' paraMtu A hAtha joDIne vAraMvAra kahe, 'bhAI ! hamako mApha karanA.' eTale pelo kahe, 'bAta kyA hai ? mere manameM kucha nahIM, mApha hI hai.' tyAre A kahe che, 'bhAI ! dayA kIjiye, mere laDake ko sApane kAMTA hai, tere pAsa kucha maMtra hai, Isase to tuM yahAM baca gayA. aba mere laDake kA jhera utAra de. meM terI gAya huM, dayA kara, jhaTa cala, nahitara laDakA mara jAyagA.' khUbI jovAnI e che ke A namaskAramaMtranA upAsakanA manamAM jarAya vairanI gAMTha nathI. eTale e kaheto nathI ke 'aisA hI hai ? taba to mujhe mA2nekI koziza karanevAle kA laDakA maranA hI cAhiye. jA UTha yahAM se calA jA badamAza !' nA, jarAya evuM kAMI ja enA manamAM UThatuM ja nathI. namaskAramaMtra e AMtarika Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dhyAna ane jIvana 10vidhipUrvaka gaNanAro che. vidhi A, ke rAga-dveSa, ISya khAra, krodha, lobha, mada, mAyA vagerene dabAvI dayA-saumyatA-upazama keLavatAM keLavatAM mahAmaMtranuM smaraNa karavAnuM. dila udAra, moTuM dayAbharyuM banAvavAnuM. miyo tarata ja kahe che, "aisA hI hai ? cala meM AtA huM." ema karI cAlyo. pelA miyAnA gharamAM jaI jue che to eno chokaro jamIna para behoza thaIne paDyo che. eNe tarata ja pANI maMgAvI, hAthamAM pANI laIne namaskAramaMtranI raTaNA karI, pachI chokarAnI upara pANI chAMTyuM, tarata jhera utarI gayuM, chokaro beTho thaI gayo. eno bApa camatkAra pAmyo ke "kevo Ano maMtra ? Ane potAne ya sApa na karaDyo ! ne mArA chokarAnuM paNa jhera UtArI nAkhyuM !! vizeSa to e, ke Ane jarAya mArA para gusso ya na caDyo, aMtaramAM vaira nahi, badalo nahi, ne mArA chokarAne sAjo karI dIdho !!" tarata e maMtravALA muslImanA pagamAM paDyo ne khuba khuba AbhAra mAnavA lAgyo. namaskAra maMtranA A jIvanamAM ja banatA prabhAvanA to AvA keTalAya dRSTAnta maLe. zarata eka ke koI paNa AzaMsA-lAlasA vinA AtmakalyANanA hetue zraddhAbharyuM mahAmaMtranuM smaraNa joIe, ne sAthe sAthe potAnA rAga-dveSa-ISya-abhimAna vagerene dabAvatA cAlavuM joIe. pachI ahIM to prabhAva paDe, kintu parabhave sadgati paNa maLe. namaskAramaMtranuM mAtra aMtakALe paNa sacoTa dhyAna lAgI jAya to ya e parabhave sadgati ane sukha samRddhi apAve che. AnA aneka dAkhalA zAstromAM Ave che. navakAra-prabhAvanA aneka daSTAMta pAradhIthI viMdhAyelI ane maravA paDelI samaLI munie saMbhaLAvela namaskAramaMtra paranAM dhyAnathI sudarzanA rAjakumArI thaI, jeNe tyAM "samaLI vihAra nAmanuM bhavya derAsara baMdhAvyuM. rastA para maravA paDelo baLada zrAvake suNAvela namaskAramaMtra paranA dhyAnathI eja nagarImAM rAjakumAra thayo, je AgaLa jaIne vAlIno bhAI sugrIva thAya che. kamaTha tApasanA baLatA kAnTamAMthI bahAra kaDhAvela ardhadagdha sarpane pAzvakumAra taraphathI namaskAramaMtra maLyo, to enAM dhyAnathI e marIne nAgakumAra devono Indra dharaNendra thayo. jIvanamAM dhyAna keTaluM adbhuta kAma kare che ! Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ne dhyAna ane jIvana A to tiryaMcanA dAkhalA. paNa manuSyanA ya dAkhalA ghaNA. bhIla-bhIlaDI siMhanA jaDabAmAM cavAtA chatAM namaskAramaMtranA prabhAve marIne rAjA-rANI thayA. sthUlabhadranA bhAI zrIyakamaMtrIne eka divasanA upavAsamAM rAte mRtyu, paNa namaskAramaMtranA dhyAnamAM marIne e deva thayo. mAvatane zuLIe maratAM navakAraH dezavaTo pAmela eka rANI ane eno yAra mAvata eka gAmanA nAke maMdiramAM sutA hatA. tyAM eka cora corI karIne Avyo, pAchaLa sipAI AvatA hatA. rANI jAgI, coranI upara mohI paDI ane enA zikhavyA pramANe sipAIone sAkSI bharI ke "mAvata cora che." basa, mAvatane sipAI laI gayA te nagaranA rAjA pAse. rAjAe ene zULIe caDAvyo. tyAM ene bhAre tarasa lAgI. te tyAMthI jatA eka zrAvaka pAse pANI mAgyuM. zrAvaka kahe, "le A namaskAra maMtra gaNa, to huM pANI lAvI ApuM." mAvata e gaNatAM gaNatAM marIne deva thayo. zrAvaka pANI laIne mAvatanI pAse Avato hato tene "kema tuM corane pANI pAvA jato hato ?' ema kahIne rAjAe mAravA lIdho, tyAM pelA deve AvI AkAzamAM moTI zilA vikUrvI, rAjA gabharAI mAphI mAgI pUche che, tyAre deve khulAso karyo. rAjAe zrAvakanuM moTuM bahumAna karyuM ane pote namaskAramaMtrano ArAdhaka banyo. caMDapiMgala corane navakAra : AvuM caMDapiMgala coramAM bane che. e eka vezyAno premI hato. ekavAra rANIno hAra corI lAvI vezyAne bheTa Ape che. paNa vezyA kahe che, "kyAMthI lAvyo A ? je huM zrAvikA banelI chuM, emAM trIjA vratamAM mAre niyama che ke corI to karuM nahi, paNa corIno mAla paNa na lauM." caMDapiMgale ene khoTo vizvAsa ApI hAra Apyo, ekavAra utsavamAM e bicArI hAra paherIne bahAra nIkaLI, ne rANInI dAsIoe e hArane joI ene pakaDAvI. rAjA pUche che, "bola A hAra kyAMthI lAvI?" Adarza zrAvaka vrata : juo A vezyA chatAM zrAvikA banelI hoI vicAre che ke "jo huM coranuM nAma dauM to rAjA ane garadane mAre, eTale coranI hatyAmAM huM nimitta thAuM. to pachI hiMsAmAM nimitta thavAthI mArA pahelA ahiMsA vratano Adarza na jaLavAya. mATe enuM nAma to nahi ja lauM, bhale mAre maravuM paDe, ciMtA nahi. bolo, (1) enuM corI-tyAganuM vrata kevuM ? ne (2) ahiMsAnuM vrata kevuM? Adarza vrata ne ? tamArAthI zuM A bane ke mAre corInI vastu paNa na khape ? ane Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19 na dhyAna ane jIvana - koInI hiMsAmAM nimitta paNa na thAuM? pelI to vezyA hatI paNa pAchaLathI jaina dharma pAmI hatI. tame to janmathI jaina dharma pAmelA cho. to ATaluM ya na bane? pApanI chuTamAM: mAnava jIvananI guNasuvAsa laI jazo kharA ? ke ekalI doSa-duSkRtyonI badabo ja AtmAmAM bharI jazo ? dhyAna rAkhajo ke jIvana to, game tema cAlo, varto, to ya pUruM ja thaI javAnuM che, paraMtu bharacaka rAga-dveSa-abhimAna-IrSyA-lAlasAo vagere doSothI ane sIdhI ke ADakatarA hiMsA-juTha-corI-durAcAra vagere duSkRtyothI, tamAro ja prANapyAro AtmA bhAre thaI rahyo che. vadhu aphasosI to e che ke zakya paNa duSkRtya tyAganI pratijJA nahi karavAmAM e duSkRtyanuM sevana to kyAreka thavAnuM, ke kadAca nahi ya thavAnuM, paNa "mAre eno tyAga nahi, chUTa' e vRttimAM mana sadAnuM pApanI apekSAvALuM banyuM raheze. ethI pApabaMdha niraMtara lAgyA karaze. ethI bacavA ane tyAgamAM AvavA A vezyA eka Adarza che. vezyA rAjAne kahe che, "hAra mAro che.' paNa tArI pAse Avyo kyAMthI? javAbamAM "mAro che' sivAya bIjuM kAMI e bolatI nathI. tethI rAjAe ene jelamAM nakhAvI, roja enI pAsethI mULa vAta kaDhAvavA cAbakA marAve che. vezyA ekamAtra potAnA vatano Adarza pALavA ane cora paranI dayA surakSita rAkhavA mRtyunI taiyArI sAthe cAbakA sahI le che. koI ekAda paNa jIvanamAM A rIte vrata pAlana ane dayAdi guNa sAcavyA hoya to e AtmAne ghaNo UMce laI jAya che. tyAre vratapAlana ane dayAdi guNa kamAIne bhaviSyanA koI mAnava bhavanA vAyade rAkhavA karatAM ahIM ja vrata ane guNa sAcavavAnuM kAM na karavuM ? bhaviSyanI kone khabara che ke mAnavabhava kyAre hAthamAM Ave ? kemake ahIM jo jIvana vratamaya nathI banAvyuM to pUrve kahyuM tema dilanI apekSA ane mananI vezyA kharAba rahevAnI, temaja guNakamAI na rAkhI to doSasevana ja rahevAnuM. kaho, pachI enA para bhava kevA maLaze ? tyAM keTalAM sItama duHkha? caMDapiMgala corane vezyAnI A sthitinI khabara paDI. enA manane thayuM ke "are ! huM keTalo nIca ke Ane bicArIne phasAvI ? eno vizvAsaghAta karyo, ne enuM vrata toDAvyuM? tyAre A keTalI uttama ke mane bacAvavA rAjA pAse mAruM nAma letI nathI ne roja jelamAM cAbakA khAya che? lAva, mArAM pApanuM prAyazcitta karuM." ema vicArI, e sIdho rAjA pAse jaI sAcI hakIkata kahI de che. eTale rAjAe Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 dhyAna ane jIvana vezyAne to dhanyavAda ApavA sAthe choDI mUkI. paNa vezyAnA gayA bAda corane zULInI sajA pharamAvI dIdhI. basa, corane zULIe caDAvavA laI gayA. e vezyAnI jANamAM AvatAM, tarata e rAjA pAse corane dharma saMbhaLAvavAnI rajA mAgIne pahoMcI vadhasthAne. tyAM te corane zULI daI dIdhelI. vezyAe ene namaskAramaMtra saMbhaLAvavA mAMDyo. sAthe kahyuM '"joje, rAjA para ke A sipAIo para jarAya gusso karIza nA. tArAM duSkRtya para tiraskAra karaje ane have maravAnI taiyArI che to A namaskAra-mahAmaMtramAM ja dhyAna rAkhaje. vaLI niyANuM kara ke huM A rAjAno putra thAuM' jethI pachI tAro ne mAro baMneno paraspara uddhAra karIe.' corane vezyA para prema to hato ja, pAchuM bahumAna athAga thayuM hatuM ane aMtakALe A zikhAmaNa de che, tethI manamAM rAjaputra thavAno saMkalpa karI namaskAramaMtranAM dhyAna para caDI gayo. kahevAnI jarUra nathI ke e namaskAranA prabhAve marIne rANInA garbhamAM gayo. vezyA ahIM dahADA gaNe che. nava mahine rANIne putra janmyo eTale vezyAe tAraNa kADhyuM ke 'nakkI e ja caMDapiMgala A rAjaputra thayo.' have e bALane pratibodha karavo che, tethI vezyA rAjA pAse jaI rAjaputrane jhulaNe jhulAvavAnuM mAgI le che. tyAM pachI jhulAvatAM 'jhulo re jhulo caMDapiMgalA !...' vAraMvAra gANuM gAtAM, bALakane e sAMbhaLI jAtismaraNa thayuM, harSita banyuM. e joI vezyAne AzA baMdhANI. bolatuM thaye vAta karI. vezyAe dharma samajAvyo. aMte baMnee kalyANa sAdhyuM. manane jItavA ene khIle bAMdho : cora evA paNa caMDapiMgalane aMte paNa navakAranuM dhyAna lAgatAM e kevI suMdara sadgati ane dharma pAmyo ? to rojanAM jIvanamAM namaskAramaMtranuM sacoTa dhyAna karatAM kevuM kalyANa thAya ? paraMtu e tanmaya ane gadgada thaIne, bIjA vicAro dUra rAkhI karAvuM joIe. prabhAte paMdara miniTa paNa evuM dhyAna karAya, to e AkhA divasa para sArI asara pADe che. 0 kalAka paNa navakAra parameSThi-dhyAna eTale manane saMsAra parathI uThADI mUkavuM ane sArA AlaMbananA khIle bAMdhavuM. jo manane khIle bAMdhI zako to e AtmAno mana para mahAna vijaya che. khIle bAMdhavA zuM karavuM ? sAruM AlaMbana joIe. e AlaMbanamAM pahelA naMbaranuM AlaMbana arihaMta, arihaMta-namaskAra, parameSThinamaskAra, namaskAra-mahAmaMtra. arihaMta-namaskAra zA mATe ? : prabhAte UThatAM ja manamAM 'namo arihaMtANaM' yAda Ave. ApaNe tyAM niyama Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana - che ke sUtAM ke jAgatAM, gharanI bahAra nIkaLatAM ke pesatAM, khAtAM ke pItAM, yAvat koI paNa kAryanA prAraMbhe arihaMta-namaskAra yAda karavAno. enAthI cittanI vizuddhi thAya che. kAma saMsAranA che chatAM jo arihaMta-namaskArathI citta-vizuddhi karIne karavA gayA to mana komaLa raheze, pApa tIvra bhAve nahi thAya. tyAre samyagdarzana yAne samyakta pAmyA pahelAnuM A lakSaNa che ke "tIvra bhAve pApa na kare, ghora saMsAra para bahumAna na dhare, sarvatra aucitya sAcave." to pApAcaraNamAM mananI tIvratA kaThoratA kema aTake ? komaLatA kema Ave ? manamAM kAMIka vizuddhi AvavAthI. e arihaMtane cittamAM lAvavAthI thAya. citta-vizuddhi lAvavAnuM mahAna sAdhana arihaMta-namaskAra, kemake arihaMta vItarAga che, anaMtajJAnI che, jagaduddhAraka che. eTale nidrAmAMthI jAgrata thatAM ja "namo arihaMtANaM' yA "arihaMta' yAda Ave. pachI zAstra vidhi e che ke pathArInI bahAra nIkaLI svasthatAthI besI namaskAra mahAmaMtra "navakAra' gaNavAnA. navakAramAM paMca parameSThine namaskAra che. ne namaskAra karavA mATe vinaya pahelo joIe. tethI pathArInI bahAra nIkaLIne namaskAra karAya. pathArImAM beThAM beThAM to zeThAI jevuM che. emAM vinaya kyAM sacavAya ? to namaskAra zAno? have namaskAra-mahAmaMtra ekAgratAthI gaNavA mATe, eTale enA para mananuM sthira dhyAna lagAvavA sAruM be-traNa rIta joIe. 4. navakAra dhyAnanI rIta (1) pahelI rIta A, ke navakAranA pratyeka akSara para mana lagAvI lagAvI dhyAna rakhAya. e rAkhatAM kramasara akSara pachI akSara bolavAno. A dhyAna rAkhavA mATe najara sAme jANe te te akSara lakhAyela dekhAya. dA.ta. na...mo. a...ri...haM...tA..." eka vakhate je akSara bolIe te ja akSara jevAno. eka padanA akSara pUrA thAya pachI tarata ja bIjA padanA akSara cAlu thAya. AkhA navakAranA akSaro eka dhArAe pUrA thAya. emAM vacamAM eka paNa bIjo vicAra Ave nahi, sivAya ke A akSaranuM dhyAna. Ama bhale eka ja navakAra yAda karo, emAM bIjA vicAra nahi Ave. Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra jApamAM bIjA vicAra kema aTake ? : dhyAna ane jIvana pra. bIjA vicAro zI rIte rokAya ? enA to, navakAra smaraNa jApa vagere vakhate, dhADAM chuTe che, kema jANe atyAre ene bahu phurasada maLI ! 1 u. - evuM thAya, paNa kyAM ? jyAM ekaluM smaraNa karIne ke bolIne jApa karavAno hoya tyAM. paraMtu ahIM to sAme te te akSara jANe lakhAyelo vAMcavAno che. e paNa akhaMDa ghATilo sapheda akSara vAMcavAno che. vAMcavAnI cIja evI che ke mana emAM parovavuM paDe che. e vAMcavA tarapha dhyAna rahe eTale bIjo vicAra AvavAne jagA ja na rahe. eka barAbara vaMcAyo ke tarata e alopa thaI tyAM bIjo akSara Avyo ja che. e vaMcAyo ke tarata trIjo akSara Avyo ja che. mana barAbara A vAMcavAmAM lAgI jAya tyAM bIjA vicArane sthAna ja kyAM maLe ? ane evo niyama rAkhavAno ke jo bIjo koI vicAra Avyo, to pharIthI pahelethI na...mo...a... vagere zarU karavAnuM. AmAM lAbha e thaze ke pahelAM bIjo vicAra ghusI gayo hato, eTale have ahIM e na ghuse e mATe vadhAre cIvaTa raheze. prAraMbhika prayAsamAM bhale be-traNa-cAra vAra pharI pharI zarU karavuM paDe, paNa kaMTALavuM nahi. zarUmAM Akho navakAra pUro na thAya to pahelA pAMca ja pada dhArajo. paraMtu abhyAsa ekAgra dhyAnano karavAnuM lakSa rAkhavAnuM. eTaluM jojo ke, akSara pahelA bolIne pachI e vAMcavAno nahi, paraMtu pahelA te te akSarane pragaTelo vAMcI pachI tarata AMtara jalpa thAya, yAne aMdaramAM bolavAnuM thAya. manathI emane ema bolavAnI vastu evI che ke navakAra bahu raTAI gayelo hovAthI ema ja saheje bolAI jAya che. pachI emAM bIjo vicAra paNa Ave to ya e bolAI jAya che. paraMtu jo lakheluM vAMcIne bolavAnuM hoya to mana pahelAM e lakhelAmAM ane vAMcavAmAM parovavuM paDe che. tethI tyAM bIjA vicArane taka maLatI nathI. koIno kAgaLa vAMcavAmAM mana tanmaya thAya che ne ? vAMcatI vakhate bIjo vicAra nathI Avato. - logassa namunthuNaM' nuM dhyAna H AvuM 'logassa' ane 'namunthuNaM' sUtranuM dhyAna thaI zake. alabatta pahelAM to navakAranuM dhyAna khUba abhyAsamAM lAvavAnuM, te eka dhArAe be-traNa-cAra-pAMca navakAranuM dhyAna saLaMga cAle e rIte, jethI emAM keLavAyelA mana dvArA 'logassa' sUtra moTuM hovAthI enA ekeka akSaranuM dhyAna, TheTha sUtra pUrNa thAya tyAM sudhI, bIjA vicAra vinA akhaMDa cAle. eTaluM khyAlamAM rAkhavAnuM ke be akSara sAmaTA na dekhAI jAya, nahitara emAM utAvaLa thavAthI mananI tevI sthiratA nahi keLavAya. Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana covIsa tIrthaMkaranA nAmanuM dhyAna H jevuM A akSaranuM dhyAna che evuM AkhA zabdanuM dhyAna thaI zake. covIsa tIrthaMkara devanAM nAma to AvaDe che ne ? basa AMkha mIMcIne navakAranA akSaranI jema ahIM ekeka bhagavAnanuM nAma najara sAme lakheluM lAvavAnuM ane te manomana vAMcIne bolavAnuM, vAMcIne ja bolavAno niyama nahi bhUlavAno. sTezananA pleTaphorma paranA pATiyA para gAmanuM nAma kevuM sApha ane moTuM dekhAya che ? evuM ahIM prabhunuM nAma dekhAya. pahelA bhagavAnanuM nAma 'RSabhadeva' jovAI ane vaMcAI-bolAI gayuM ke tarata e alopa-adRzya thaI jaI bIjA bhagavAnanuM nAma 'ajitanAtha' najara sAme dekhAya. e vAMcIne bolyA ke tarata trIjA prabhujInuM 'saMbhavanAtha' nAma Ave. ema AgaLa vadhatAM kadAca bIjo vicAra AvI gayo to pAchuM pahelethI zarU karavAnuM. pahele divase bhale thoDA nAmanuM eka dhArAe ekAgra dhyAna thAya, paraMtu rIta A. pachI AgaLa vadhatAM to ekavAra covIsa nAma pUrAM thayAM ke tarata pahelA nAmathI vaLI zarU thaI jAya. ema karatAM karatAM ekavAra covIsI, bIjI vAra covIsI, trIjI vAra covIsI... ema dhyAnadhArA vadhavAnI. te yAvat so-baso-hajAra nAma dhyAvavAnI vacamAM koI bIjo vicAra nahi ghUse. 23 tyAre vahelI prabhAte vAtAvaraNa zAMta ane zItala hoya e vakhate parama tAraka parama maMgaLamaya covIsa tIrthaMkara bhagavAnanAM pavitra maMgaLanAma ekAgra dhyAnathI yAda karAya enI AkhA divasa ane AtmA para keTalI suMdara asara paDe ? navakAramaMtranA dhyAnanI bIjI rIta H ekaso ATha navakArajApa mALA lIdhA vinA, ke AMgaLInA veDhA 52 gaNyA vinA ane vaLI ekAgratAthI karavA mATe, A eka rIta che - samavasaraNa para jApa : trilokanAtha bhagavAna tIrthaMkara devanA samavasaraNanuM citra to joyuM haze. samavasaraNa goLa paNa hoya che ane cokhaMDuM ya hoya che. emAM nIce moTA gaDha 52 nAno gaDha ane enA para ethI ya nAno gaDha hoya che. ApaNe cokhaMDA samavasaraNanA A traNa gaDhanI divAla-rekhAono upayoga karavAno che. dareka gaDhane cAra-cAra divAla, ne dareka divAlamAM vacce pravezadvAra hoya che. enI rekhAo A pramANe bane - Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - jana dhyAna ane jIvana dareka dizAnI eka-eka rekhAnI vacamAM dvAra (0) AvavAthI rekhAnA be bhAga thayA. have ApaNe eka-eka gaDhanI cAra-cAra rekhA para kula chatrIsa navakAra jApa karavAno che. ema traNa gaDha upara ekaso ATha navakAra-jApa thaze. emAM dareka rekhAnA be bhAga hovAthI dareka bhAge cAra-cAra navakAra ane vacalA dvAra para eka navakAra, ema pratyeka rekhA upara nava-nava navakAra gaNAze. te A rIte - 2 1 110 127 16e 17 21 20 A [ 26 25 22 19 1- 27 24 23 che . AmAM naMbara ApyA che e pramANe pahelAM aMdaranA nAnA gaDhathI zarU karavAnuM. emAM ya uparanI rekhAmAM DAbI bAjue uparathI zarU karavAnuM. gaDhanI rekhA para upara nIce phUla mUkyA che ane eka phUla praveza dvAranI upara che ema eka rekhAnI upara 9 phUla thAya che. e dareka phUla para najara rAkhI eka-eka navakAra gaNavAno. Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 25 emAM niyama A, ke gaDhanI bahArathI aMdara pesavAnuM ane aMdaranA najIkanA phUla para thaI gaDhanI bahAra nIkaLavAnuM. pachI bahAra ne bahAra pravezadvAranuM phUla vaTAvI bIjI bAjunA bahAranA phUla 52 thaI aMdara pesavAnuM... bahArathI aMdara pesI bahAra nIkaLavAnuM, A niyama citramAM e pramANe AMkaDA 1, 2, 3, 4 vagere mukyA che. e krame cAlatAM dRSTi uThAvavI nahi paDe, saLaMga dhArAe cAlaze. eka rekhAnA jApa aMte bahAra nIkaLyA pachI bahArathI ne bahArathI sAthenI rekhAnA bahAranA phUla para javAnuM. ema karatAM eka gaDha para gaNAI jAya. pachI enI uparanA bIjA gaDha para ane tyArabAda sauthI uparanA moTA gaDhanI upara gaNavAnuM. ema ekaso ATha navakAra gaNAze. AmAM ApaNe sauthI nAnA gaDhathI zarU karI sauthI moTA gaDha para gayA. ema sauthI moTA gaDhathI zarU karI sauthI nAnA para paNa jaI zakAya. A jApamAM ekAgratA zAthI ? : AmAM manane barAbara sajAga rahevuM paDaze, nahitara phUla cUkAI jaze. zaMkA paDaze ke 'kayA phUlanI upara jApa cAlato hato, A ke pelA ?' A bhUla-bhUlAmaNI na thAya mATe saheje mana sAvadhAna rahI navakAra gaNaze, tethI bIjA vicAra nahi ghUse ane ekAgra dhyAna lAgaze. AmAM mALA vagerenI jarUra niha. AMkha mIMcI najara sAme samavasaraNanuM citra khaDuM karavAnuM, ne hAtha joDI enA para jApa calAvavAno. vIsa-cAlIsa logassano kAussagga paNa Ama gaDha para karI zakAya. prabhAte AvI rIte mAtra ekaso ATha navakAra gaNIne jojo ke mana kevuM zAMta sphurtivALuM bane che. tyAre prazna thAya ke, pra. AmAM to dhyAna to phUla para raheze ne ? navakAra to dhyAna vinA emaja nahi raTAI jAya ? u. phUla to eka AlaMbana che. enA AdhAra para dhyAna navakAra upara rAkhavAnuM che. e mATe Ama thaI zake dhyAna phulane badale navakAra para zI rIte ? (1) dareka phUlanI vacamAM karNikA che ane AjubAju ATha pAMkhaDI che. e navamAMnA dareka 52 navakAranuM ekeka pada lakheluM che, te vAMcIne gaNavAnuM. vacalI karNikA upara paheluM pada, pachI uparanI pAMkhaDI upara bIjuM, jamaNI bAju para trIjuM, nIce cothuM, DAbI bAjue pAMcamuM, pachI khuNAonI pAMkhaDIo para cha-sAta-ATha-navamuM, siddhacakranA gaTA para hoya e rIte nava pada dhAravAnA. Ama dhArIne gaNatAM navakAra para dhyAna raheze. AmAM eTalo khyAla rAkhavAno ke najara - - Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mAM dhyAna ane jIvana | sAme rekhA to taravaryA ja kare ane enA paranA navamAMnAM ekeka phUla para navakAra gaNAya ethI kaI rekhA ane kayuM phUla cAle che, e nahi bhUlAya. tema pado paNa cokhkhA cAlavAnA. rekhA ekavAra nava navakAra sudhI AvI dekhAya. e pUrI thaye pachI nava navakAra sudhI UbhI dekhAya. vaLI e pachI ADI, pachI UbhI. dareka rekhAnI uparanA nava phUla para nava navakAra gaNAya. (2) athavA, dareka pAMkhaDIne badale AkhA phUla para uparathI nIce navakAranAM nava pada lakhelA dhArI e vAMcIne gaNavAnA. phUla lAlaghuma, enA para navakAranA pada ratna jevA sapheda lakhelA jevAnA athavA phUlane badale UbhI paTTI para paNa navakAranAM nava pada lakhelA joI zakAya. (3) athavA phUlanI jagAe ekeka mAM, ema dareka rekhA para nava mukha dekhAya ane e dareka mukhanA paNa khAsa to hoTha phaphaDatA dekhAvAnA ane e oTha ekeka pada bole che e jovAnuM. anubhava karazo eTale AnI barAbara dhAraNA thaze. bolanAra tarIke ApaNe nahi, paNa e sAme mukhano oTha ane ApaNe to mAtra jenAra-sAMbhaLanAra, AmAM paNa mukhamAMthI kramasara ekeka pada oTha phaphaDIne bolAI raheluM dekhAze. dRSTi oThanI upara kendrita rahe. A traNamAMthI game te rIte samavasaraNanA gaDha upara ekaso ATha navakAra gaNI zakAya. hRdayakamaLa para dhAraNA : samavasaraNanA badale ApaNA hRdaya para dhAraNA karIne navakAra gaNI zakAya. hRdayane lAlaghuma kamaLa dhAravAnuM. emAM vacce karNikA ane AjubAju ATha pAMkhaDI che. e dareka para pahelAM kahyuM tema ekeka pada sapheda ratnamaya akSaronuM dekhAya, ne e vAMcatA javAnuM. pra. - have AmAM pahelo navakAra, bIje navakAra, trIje navakAra - ema dhAraNA zI rIte rahe? u. - A rIte, ke pahelo navakAra gaNAya tyAre paheluM pada jarA gheruM athavA moTA akSaranuM dekhAya. e bolAtAM enA para bhAra jarA vadhu apAze. pachI bIjo navakAra cAlu thatAM bIjuM pada gheruM moTuM dekhAze ne bAkInA cAlu lakhelA dekhAya pachI trIjo navakAra gaNAtAM trIjuM pada jarA gheruM ke moTuM dekhAze. ema saheje gaNatrIbaMdha nava navakArano jApa thaze. AMkaDA nahi mUkavA paDe kramasara ekeka pada gheruM, pahelA navakAramAM mAtra paheluM pada gheruM, bIjAmAM mAtra bIjuM, trIjAmAM trIjuM, ema cAlavAnuM. - pra. - A to nava navakAra barAbara gaNAya. paNa have ekaso ATha gaNavA che te zI rIte ? Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 27hRdayakamaLa para ekaso ATha kema gaNavA? u. - e saheluM che. ApaNA hRdayakamaLane vArApharatI siddhacakrajInA gaTAnA ekeka sthAna para raheluM dhAravAnuM. pahelAM, vaccenA arihaMtanA sthAnanI jagAe, enA para nava navakAra pUrA thAya, pachI bIjA siddha bhagavAnanA sthAna para hRdayakamaLa dhAravAnuM. enI upara nava navakAra gaNavAnA. pachI trIjA AcAryapadanA sthAnanI jagA para hRdayakamaLanI dhAraNA... ema navamI vAra navamA sthAna para hRdayakamaLa. tyAra bAda siddhacakra yaMtranA uparanA bhAge kaLazanA moM para, ne tyAra pachI enI jamaNI bAjunI AMkha upara ane te pachI DAbI bAjue AMkha para hRdayakamaLa dhAravAnuM. ema bAra sthAnanA ekeka para hRdayakamaLanI dhAraNAe nava-nava navakAra gaNAtAM kula ekaso ATha navakAra jApa thaze. padArtha para dhyAna : A to navakAranA akSara para, pada para dhyAna thayuM. Ane padastha dhyAna kahevAya. paraMtu padane badale padArtha para arthAt dareka padanA artha upara dhyAna karavuM hoya to A rIte thAya - (1) najara sAme samavasaraNa lAvavAnuM. emAM vacce arihaMta paramAtmA birAjamAna che, emanA mastakanI upara siddhazilA para siddha bhagavAna che, prabhunA caraNa AgaLa jamaNI bAjue gaNadhara-AcArya mahArAjanI paMkti che, emanI nIce upAdhyAya mahArAjonI paMkti ane emanI nIce sAdhu mahArAjonI paMkti che - ema dhAravAnuM. pachI navakAranuM dareka parameSThi pada bolatAM te te arihaMta, siddha... vagere parameSThi jovAnA. ema "namo loe savvasANuM bolatAM sAdhu paMkti jevAnI. sAthe mAnasika namaskAra paNa karatA javAya. pachI pravezadvAranI AgaLanI bhUmi para upara upara chaThTha, sAtamuM, AThamuM ne navamuM pada lakheluM vAMcavAnuM, jethI navamA pade TheTha arihaMta prabhu pAse pahoMcI javAze, ne pharI tyAMthI bIje navakAra zarU thaze. A rItanA arthadhyAnamAM chellA cAra pada jovAne badale samavasaraNa para pAMce parameSThine namaskAra karIne sAme UbhA rahI chellA cAra pada bolatAM dhAravAnuM ke A pAMce namaskAra sarva pApano nAza karI rahyA che, jANe ApaNA dilamAMthI pApo bahAra pheMkAI rahyA che ke baLI khAkha thaI rahyA che ane A namaskAra sarva maMgaLomAM zreSTha maMgaLakriyA che, eTale jANe e jabarA paNa aMtarAyakarmonA bhukkA kare che. A samavasaraNanI dhAraNAmAM sAme anaMta samavasaraNa dhArI zakAya. * (2) navakAra padonA padArthanI bIjI rIte Ama dhAraNA thaI zake. emAM - arihaMta padArtha eTale ATha prAtihArye zobhatA vItarAga devAdhideva (1) e ratnamaya siMhAsana para, khurazI para bese ema, beThA che ane nIce ratnamaya Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 dhyAna ane jIvana pAdapITha para prabhunA paga sthapAyA che. (2) be bAju cAmara viMjAya che. (3) mastaka pAchaLa sUrya jevuM bhAmaMDaLa-prakAza puMja che. (4) upara ratna-motImaya jhumakhaDAM (sero) vALA goLa traNa chatra che. (5) prabhunI pITha pAchaLa UMcuM azoka vRkSa, (6) AkAzamAMthI paDatI puSpavRSTi, (7) gaganamAM vAgatI devaduMdubhI ane (8) prabhu pAse baMsarI vagADatA devonI divyadhvani che. Ama aSTa prAtihArya eTale ke zobhA karanAra parivArathI arihaMta paramAtmA zobhI rahyA che. siddha bhagavAna sphaTika jevA nirmaLa ane jJAna-jyotimaya che e ratnamaya siddhazilA para birAjamAna che. AcArya mahArAja vyAkhyAnapITha para birAjI caturvidha saMghane dezanA ApI rahyA che. upAdhyAyajI mahArAja bAjaTha para birAjelA che, vAcanA Ape che ane emanI AgaLa ardhagoLa mAMDalImAM muni mahArAjo hAtha joDI vAcanA sAMbhaLI rahyA che. sAdhu mahArAja kAyotsarga dhyAne UbhA che. mukha prazAMta, AMkha ardha mIMcelI ane dRSTi nAsikAnA agra bhAga para sthApelI che. have navakAranA pahelA pAMca pada gaNavA mATe sAme pAMca pRthvI pAMca majalA jevI dhAravAnI, pachI ekeka pada bolIe tyAre eka-eka pRthvI te te parameSThiothI bharacaka bharelI dekhAya. dA.ta. 'namo arihaMtANaM' bolatAM sAme aSTa prAtihAryayukta arihaMta bhagavAnothI bharacaka bharelI dekhAya. 'arihaMtANaM' e bahuvacana-prayoga che. emAM sarva kALanA anaMta arihaMta laI zakAya. mATe sAme pRthvI para anaMta arihaMta jovAnA ane mAnasika be hAtha joDI ApaNuM mAthuM name che ema dhAravAnuM. pachI 'namo siddhANaM' bolatAM uparanI pRthvI siddhazilAnI, enA para anaMta siddhabhagavAna jovAnA ane emane namaskAra karavAno. tyArabAda nIce pRthvI para dezanA detA anaMtA AcArya mahArAjothI e bharacaka bharelI jotAM 'namo AyariyANaM' pada bolAya ne namaskAra thAya. te pachI enI nIce pRthvI para cothuM pada bolatI vakhate bhaNAvatA upAdhyAyo anaMta dekhAya, ne namana thAya. chelle, nIcenI pRthvI para, pAMcamuM pada bolatAM kAussagga-dhyAne UbhelA anaMta munimahArAja dekhAya ane emane namaskAra thAya. abhyAsathI padoccAraNa e svIcadAba : A dekhavA bahu abhyAsa karavo paDe. bahu abhyAsa pachI to kema, to ke jema Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 29 vIjaLInI svIca dAbatAM jhaTa lAITa thAya, ema te te pada bolatAveMta sAme te te parameSThI emanA emanA pojhamAM jhaTa dekhAI jAya. bahu abhyAsa karavAthI A zakya bane che. pachI chellA cAra pada vakhate najara sAme e pAMce pRthvI para anaMta parameSThI bhagavaMto rahIne ApaNe emane namaskAra karI rahyA chIe ane A namaskAra sarva pApone bahAra pheMke che, ne sarva maMgaLamAM zreSTha maMgaLa tarIke aMtarAya karmono cUro kare e dhAravAnuM. Ama navakAranA padArthanuM dhyAna thAya. roja prabhAte UThIne svastha citte AMkha mIMcI A dhyAna karavAmAM Ave, e cittane khUba nirmaLa karavA sAthe za2I2ne paNa sphurti Ape che ane enI AkhA divasa para chAyA paDe che, roja ne roja e karatAM karatAM cittane sthiratAno abhyAsa maLe che. 'logassa'nuM padArtha-dhyAna H have juo ke jema navakAranuM padArthathI dhyAna karAya, ema 'logassa' sUtranuM padArtha-dhyAna thaI zake. 'logassa'nI pahelI gAthAmAM 'lokanA udyotakara, dharma-tIrthaMkara, jina ane arihaMta evA covIsa paNa kevalInuM huM kIrtana karIza' A kahevuM che. AmAM padArtha e jovAno ke 'covIsa paNa' eTale ke bIjA to kharA ja, sAthe vartamAna covIsInA covIsa bhagavAna paNa. AthI ApaNI najara sAme AgaLa covIsa ane emanI jamaNI DAbI bAju anaMta tIrthaMkaradevo Ave. e kevI mudrAmAM Ave ? to ke (1) lokanA udyotakara, (2) dharmatIrthaMkara, (3) jina ane (4) arihaMtanI mudrAmAM, enI mudrAo kevI kevI najara sAme lAvavAnI ? to ke (1) sarvajJa thayA te vakhatanA godohikA (gAya dohavAnA) Asane, te lokanA udyotakara, (2) dharmatIrtha-sthApana vakhatanA dezanA detA, te dharmatIrthaMkara, (3) kAussagga dhyAne rAgAdi jItatA, te jina ane (4) ATha prAtihAryayukta siMhAsana para beThelA, te arihaMta. - AmAM pahelAmAM, badhA kevaLajJAna pAmavA vakhate UbhaDaka rahelA dekhAya. bIjAmAM, samavasaraNa para besI bolatA dekhAya. trIjAmAM, A sthiti lAvavA pUrve dhyAnamAM UbhelA ane bhakta ke zatru para rAga-dveSane rokanArA dekhAya. cothAmAM, ATha prAtihAryo zobhatA beThelA jovAnA. athavA 'ujjoagare' bolatAM prabhunA hRdayamAM kevaLajJAnano prakAza jovAno, 'titzayare' bolatAM upara mukha bolatuM dekhAya, tarata 'jijJe' bolatAM upara AMkhamAM vItarAgatA dekhAya, tarata 'arihaMte' bolatAM mukhanI bAjumAM cAmara vIMjAtA dekhAya. Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -(30) dhyAna ane jIvana ! bIjI trIjI-cothI gAthA : have pahelI gAthA pachInI traNa gAthAmAM covIsa bhagavAnanA nAma sAthe emane vaMdana che. emAMnI dareka gAthAmAM ATha-ATha bhagavAnanAM nAma che. te paNa dareka lITImAM koImAM eka, koImAM be, ke koImAM traNa nAma che. to je je lITImAM jeTalA jeTalA nAma che, teTalA teTalA bhagavAna te te lITI bolatAM najara sAme lAvavAnA. eno krama A mujaba che, ke bIjI gAthAmAM pahelI lITImAM be bhagavAna, bIjI lITImAM traNa bhagavAna... vagere. gAthA-2 gAthA-3 gAthA-4 bh sh my bh ane A pramANe najara sAme lAvavAnA : 0 0 0 0 0 0 oooooooo 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0. A darekamAM prabhu beThA che, ema jovAnuM ane te lITImAM AvatuM nAma bolavAnuM. jemake, pahelI lITImAM "usabha-maji" AmAM sAthe 'vaMde che, arthAt vaMdu chuM' ema che, ne te dareka bhagavAnane lAgu thAya che. to ApaNe te te nAma bolatAM e dareka bhagavAnanA caraNamAM hAtha joDI mAthuM namAvI vaMdana karIe chIe ema jovAnuM. abhyAsa pADatAM A AvaDaze. e mATe pahelAM to dhIme dhIme ekeka nAma bolatA jaIe ane enI sAthosAtha te te kuMDALAmAM te te bhagavAnane jotA ne vAMdatA jaIe,... ema AgaLa vadhavAnuM. pAMcamI gAthA: AnI pachI pAMcamI gAthAmAM e "cauvI saMpi" arthAt covIsa paNa eTale ke AjubAju anaMtA tIrthakara sAthe vacamAM A covIsa bhagavAnane sAme rAkhI ApaNe - stuti karatA hoIe ema jotAM emane "nirmaLa ane ajara-amara' tarIke jovAnA ane prArthanA (AzaMsA) karavAnI ke "e covIsa paNa jinavara mArA para kRpA karo, emano prabhAva huM jhIluM." Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana chaThThI gAthAmAM : e prabhune 'kIrtana-vaMdana-pUjana karAyelA tathA zreSTha siddha' tarIke jovAnA ane emanI pAse 'Aruga-bhAva-Arogya' mokSa mATe 'bodhilAbha' yAne jainadharmanI samyagdarzanAdinI tathA uttama bhAva-samAdhinI mAgaNI karatA hoIe ema jovAnuM. sAtamI gAthAmAM H e bhagavAnane caMdro karatAM bahu nirmaLa, sUryo karatAM ati prakAzakara ane samudro karatAM atizaya gaMbhIra siddha tarIke jovAnA ane emanI pAse mokSa mAgatA hoIe ema dhAravAnuM. Ama AkhA logassanI lITIe lITIno padArtha najara sAme khaDo karI enA para mana coMTADavAnuM. A rIte 'logassa'nuM dhyAna thAya. roja prabhAte jAgIne ekavAra paNa A dhyAna karavAmAM Ave emAM to keTalAya pApakarmono nAza thAya ane athAga puNya baMdhAya. eka tIrthaMkara bhagavAnane vaMdanA-stutinuM ya aciMtya phaLa maLe che, to covIsa ane sAthe anaMtA tIrthaMkara prabhune vaMdanA-stuti karavAnuM keTaluM gaMjAvara phaLa maLe ! vAta A che ke manane rakhaDatuM ke azubha padArthomAM coMTI jatuM aTakAvI divasanA maMgala prAraMbhe navakAra ane logassanA dhyAnamAM mana coMTADavuM joIe. 31 * * * 5. zubha bhAvanA bhavya lAbha ne upAya manane sthira ane nirmaLa karavA mATe dhyAnanA A prAraMbhika prakAronI vAta thaI paraMtu ApaNo mukhya viSaya A che ke - dhyAnane jIvana sAthe zo saMbaMdha che ? AmAM bahu vicAravAnuM che. ApaNe e saMkSepamAM joIzuM ke dhyAnane jIvana sAthe kema mukhya saMbaMdha che ? dhyAnanA prakAra keTalA ane kayA kayA ? have darekanuM svarUpa zuM ? jIvanamAM e kyAM kyAM kAma kare che ? hRdayamAM te te dhyAna hovAnAM bAhya lakSaNa kyAM ? te te dhyAnanuM phaLa zuM ? ItyAdi ItyAdi. AmAM pahelI vAta - Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32 dhyAna ane jIvana | dhyAnane jIvana sAthe kema mukhya saMbaMdha che? jIvana zuM che? koI vartAva, koI vANI, yA koI bhAva-lAgaNI, vicAra. UMghIe to paNa e eka jAtano vartAva che, ne IndriyothI kAMI joIe, sAMbhaLIe, cAkhIe vagere athavA kAyAnA gAtra halAvIe to ya e vartAva che. ema bolIe e vANI che ane vicArIe, bhAva-lAgaNI-manoratha karIe e vicAra che. jaDane A koI vartAva, vANI ke vicAra nathI, tethI ene jIvana nathI. jhera khAya to mAre, e jherano svabhAva che, jheranuM kArya che, paNa jheranuM e jIvana nathI. jIvana cetana AtmAne hoya che ane te ene svAdhIna che. AtmAnuM svAtaMtrya : kevA vartAva, vANI, vicAra karavA, emAM AtmA pote svataMtra che saramukhatyAra che. alabat pravRtti AyuSya baLa vagere sAmagrI pahoMce eTalA pramANamAM karI zake, chatAM svAdhIna eTalA mATe ke potAnI marajI mujaba vANI-vicAra-vartAvane pravartAvI zake che, palaTAvI zake che ane aTakAvI paNa zake che. ApaNuM mahattva samajo : ApaNe je ApaNA AtmAnuM A mahattva samajIe, "vANI-vicAra-vartAva upara ApaNuM varcasva che', e mana para laIe, to ApaNane lAge ke ApaNe eka samrATa rAjA jevA chIe ane jema rAjA potAnA nokara-parivAra para hukama kADhe te paLAya, ema ApaNe ApaNA zarIra avayavo Indriyo vANI ane manane hukama kADhIe te pramANe e cAle. AvuM ApaNuM varcasva samajAyAthI e kAyA vagerene hukama karIne asatu-azubha-duSTa vartAva-uccAraNa-vicAra aTakAvI zakIe. bahAra koInA para hakama karIe chIe ema aMdara A kAyA, gAtro vagerene hukama karavAno ke "A azubha vartavuM bolavuM-vicAravuM rahevA de, A zubha-sAruM varta, vicAra, bola.' vicAranI moTI asara : jIvana e vartAva, vANI, vicAra che ane enI AtmA para asara paDe che. emAM khAsa karIne vicAranI bhAre asara paDe che, e AtmAmAM tevA tevA saMskAra, saMskAranAza, karmabaMdha ane karmakSaya UbhA kare che. to zuM vANI-vartAvanI asara nathI ? che, enI vicAra para moTI asara che. strI para AMkha lagAvyA kare to asatu malina vicAra cAle che, vItarAganI mUrti para TasIne joyA kare to zubha vicAradhArA cAle che. eTale AjanA sinemAdarzana, reDiyo saMgItazravaNa, chApA vAMcana, zokha-sagavaDanA Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana udbhaTa sAdhanono upayoga vageree mAnavajAtanI vicArasaraNI adhama, kaluSita, tAmasI banAvI dIdhI che. jo emAM ja saMvega-vairAgya-nIti, jinavANInuM zravaNa, jinabhakti, sAdhu-samAgama, tIrthayAtrAkaraNa vagere maLe to vicArasaraNI sArI cAlavA lAge che. AcAranI vicAra para asara che, ne vicAranI karma tathA saMskAra para asara che. mahAvIra prabhunA khudanA hastadIkSita ziSya avadhijJAnI maharSi zrI dharmadAsagaNI mahArAja 'upadezamALA' zAstramAM lakhe che ke - huM je samaye jIryA AvisaI jeNa jaMga bhAveNa / sau saMmimi samae sahAsarUM baMdhae karmAM || arthAt je je samaye jIva jevA jevA (zubha ke azubha) bhAvathI yukta bane che, te te samaye (teTalA pramANamAM) e zubha ke azubha karma bAMdhe che, zubha bhAvathI zubha karma ane azubha bhAvathI azubha karma baMdhAya. ApaNe tyAM kahetI che - 'kriyAe karma, upayoge dharma, pariNAme baMdha.' 33 (1) jevI kriyA karo tevA karmI kahevAo. vepAranI kriyAthI vepArI, mAravAnI kriyAthI hiMsaka, bacAvavAnI kriyAthI rakSaka-dayALu vagere... vagere... athavA kriyAe karma eTale jevI kriyA karo te pramANe karmabhUmikA yAne bhAva utpanna thAya. (2) 'upayoge dharma' eTale devadarzanAdi bAhya dharmakriyA game teTalI karo, paNa emAM cittano jeTalo upayoga hoya, jeTalI jAgRti hoya, eTalo AMtarika dharma gaNAya ane e upayoga ja pApa-kSayAdino lAbha Ape. bAhya dharmakriyA chatAM citta bahAramAM rakhaDatuM hoya to e AMtarika dharma na thayo. cittano upayoga eTalo dharma. (3) 'pariNAme baMdha' eTale AtmAnA jevA zubha azubha pariNAma, bhAva, adhyavasAya e pramANe zubhAzubha karmano baMdha thAya. AmAM paNa eja AvIne UbhuM rahyuM ke (1) jevA bhAva tevo baMdha. ekalo baMdha ja nahi, paNa (2) jevA bhAva tevuM saMskaraNa paNa thAya. eTaluM ja nahi, paNa (3) bhAvanA anusAre karmonuM saMkramaNa yAne puNyamAMthI pApamAM ke pApamAMthI puNyamAM parivartana thAya. hajI AgaLa Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -14 mI dhyAna ane jIvana - (4) jevA bhAva tevI udvartanA-apavartana, arthAt zubha ke azubha karmanI sthitinI vRddhi yA lAsa. eTaluM ja nahi, paNa (5) jevA bhAva tevA mohanIya karmanA udaya ke kSayopazama thAya. bolo, aMtaranA pariNAma, bhAva, adhyavasAya keTakeTalI asaro UbhI kare che ? - kriyA kadAca dharmanI hoya ane emAM bhAva bagADe to bAhya dharma bAjue rahI jAya ane bagaDelA bhAvathI azubha karmabaMdha-saMskaraNa-karmasaMkramaNa vagere keTalAM ya ahitanI lotha UbhI thAya. ethI UlaTuM, kriyA pApanI hoya paNa aMtaramAM bhAva zubha Ubho thayo to zubha karmabaMdha, zubha saMskaraNa, azubha karmonuM zubhamAM saMkramaNa, azubha karmonI sthiti para kApa vagere keTaluM ya kalyANa UbhuM thAya. dA.ta. juo - cUlo saLagAvatAM zubha vicAra ! koI zrAvikAne cUlo saLagAvavAno avasara thayo, cUlo saLagAve che, paNa enA dilamAM gaDamathala cAlI ke "are ! A saMsAramAM rahyA kevA jIvasaMhAra karavA paDe che ? cUlAmAM keTalA agnikAya jIvo janmI janmI maraze ? to keTalA UDatA ke khUNe khAMcare bharAI rahelA trasa jIvo maraze ? keTalA asaMkhya vAyukAya jIvo saLagI maraze ? tyAre AnA para rasoI thaze temAM vanaspatikAya. apakAya vagere keTakeTalA maravAnA ? a re re ! A jIvoe mAro zo aparAdha karyo che ke huM e bicArAne maraNAnta pIDA daI saMhAra karuM chuM ? te ya rojane roja ? kevo A saMsAra ? kyAre A pakAya jIvonA kUTAmaya saMsArathI chUTIza ?' cUlo saLagAvatAM zubha bhAva kayA kayA?? have vicAro, A cUlo saLagAvatAM keTalA zubha bhAva aMtaramAM uchaLI rahyA che ? ene (1) hiMsApApano bhAre kheda che, (2) jIvo para dayA che, (3) saMsAra para uga che ane (4) cAritranI abhilASA che. pApakriyAo to karavI ja paDe che. paraMtu haiyuM zubha bhAvamAM ramI rahyuM che. AmAM karmono baMdha kevo, saMkramaNa kevuM, saMskaraNa kevuM... vagereno vicAra karo. dhyAna rAkho ke pApano-duSkRtyano kheda saMtApa che, e paNa mahAna zubha bhAva che. jhAMjhariyA muninA ghAtaka rAjAne pachIthI potAnA e ghora apakRtyano dhIkhato kheda, saMtApa, pazcAttApa jAgato vadhato thaI gayo. to emAM mohanIya karmono vidhvaMsa karatAM karatAM aMte vItarAga banyA ! ane pachI tarata ja jJAnAvaraNa Adi Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 35 dhyAna ane jIvana bAkInA ghAtI karmono nAza karI kevaLajJAna pAmyA ! vItarAga sarvajJa banyA ! pachI AyuSya pUrNa thaye mokSa pAmyA ! eka maharSinI hatyA karavAnuM ghora pApa, ane te ja bhavamAM mokSa ? A banavAjoga che ? chatAM kema banyuM ? utkRSTa zubha bhAva vinA to bane ja nahi ne ? to ahIM kayA evA zubha bhAva AvyA ? kaho, pApa-duSkRtyanA jvalaMta bhaDabhaDa saLagatA saMtApa-kheda-pazcAttApano bhAva e ja prabaLa zubha bhAva tarIke Ubho thaI gayo. jevI rIte koI sukRtanI anumodanAno bhAva e zubha bhAva che, ema pApanA saMtApano bhAva e paNa zubha bhAva che, jemake bharavADaNanA chokarAe khIranA supAtradAnanuM sukata karyuM, pachI enI TheTha e ja rAtre maratAM sudhI bhArobhAra anumodanA karyo gayo, to e anumodanAnA zubha bhAve ene moTo zAlibhadra banAvyo, ema pApakRtyano pazcAttApa paNa zubha bhAva hoI AtmAne UMce caDAvI de che. basa, to Aja rIte pelI zrAvikAno rasoI karatAM TUkAya jIvasaMhArano 1. saMtApa-kheda-pazcAttApa e paNa zubha bhAva che. evI e niraparAdhI jIvo pratye bhArobhAra 2. karuNAnI lAgaNI thaI AvI, haiyuM pIgaLI gayuM, e paNa zubha bhAva che. ema AvA saMhAramaya 3. saMsAra para je glAnI thaI e paNa mahAna vairAgyano zubha bhAva che. vaLI 4. saMyama cAritranI kAMkSA jAgI e ya zubha bhAva che. have A zubha bhAva ene zI zI bakSIsa Ape e juo. zubha bhAvathI kaI bakSIso?? zubha bhAva zubha karmono loTa Ape ? jIva pratisamaya karma bAMdhe che. eka samaya paNa khAlI jato nathI, samaye samaye karmabaMdha cAlu ja rahe che. jevI rIte bhAva be jAtanA zubha ane azubha, ema A karma paNa be jAtanA zubha ane azubha. banne prakAranAM karmamAM paNa jatho che, loTa che. emAM zubha karma karatAM azubhano jatho moTo, kemake azubha karmonA jathAmAM jJAnAvaraNa karmo, darzanAvaraNa karmo, mohanIya karmo, aMtarAya karmo Ave. enA virodhIbhUta koI evAM karma nathI ke je zubhanA jathAmAM Ave. alabat jJAnAvaraNa karma pAMca, darzanAvaraNa cAra, aMtarAya karma pAMca ane kaSAyamohanIya vagere karma evo che ke je zubha bhAvathI zubha karma baMdhAtI vakhate paNa baMdhAya, chatAM zubha bhAvanA pratApe e karmono rasa ocho baMdhAya. ethI enA bhogavaTA vakhate e evI tIvratA na lagADe. have juo. zubha bhAvathI zubha karmo baMdhAya. enA jathAmAM zuM zuM Ave ? paheluM zAtA vedanIya karma Ave, jenA udaya vakhate jIvane sukhazAtAno anubhava thAya. tyAre kaho cho ne ke zarIra sAru nirogI svastha, to badhuM sAruM, badho ya dharma --- Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 3 dhyAna ane jIvana sUjhe. e sUjhe eTale vaLI navAM zAtA vedanIya vagerenI kamANI thAya. ahIMnA zubha bhAve kevI bhAvInI sthiti paNa zubha banAvI ? zubha bhAvathI zAtAvedanIyanI sAthe yazadAyI yaza-nAmakarma, saubhAgya nAmakarma ke jethI bIjAne ApaNe AvakArya banIe, Adeya-karma ke jenAthI ApaNuM vacana bIjAne mAnya thAya, susvara nAmakarma, ema sAruM zarIra, sArA varNa vagere, sAruM gotrakarma... AvAM AvAM zubha karma baMdhAya. mananA bhAva azubha hoya to A badhAthI UlaTAM AzAtAkarma apayazakarma daurbhAgya-anAdeya-duHsvara nAmakarma, nIca gotra, azubha varNAdi vagere azubhano jatho bhego thAya. zubha bhAvamAM keTalA lAbha ? : (1) tyAre vicAravA jevuM che ke zrAvikA cUlo phUMkatAM paNa pApa-hiMsAno kheda, jIvonI dayA, saMsAranI glAni, mokSanI lAlasA vagere zubha bhAvamAM caDe emAM keTalo zubha karmono loTa bAMdhe ? e zubha bhAva rahe tyAM sudhI samaye samaye e bAMdhe. eka AMkhanA palakArAmAM asaMkhyavAra e loTa bAMdhe. (2) pachI kudaratI ke A zAtA vagere baMdhAtA hoya tyAM sudhI azAtA apayaza vagere azubha karmo baMdhAtA aTakI jAya e lAbha judo. (3) vaLI trIjo lAbha e, ke zubhanA baMdha vakhate jUnA bAMdhI mUkelA virodhI azAtAvedanIyAdi azubha karmomAMthI keTalAya karmapudgalo A zubhanA bhegAM bhaLI jAya, arthAt enuM AmAM saMkramaNa thAya, eTale e azubha maTIne zubha thaI jAya ! lImaDAnA rasano vATako zeraDInA rasamAM tAvaDAmAM paDe to e kaDavAza gumAvI miThAza pAme ne ? evuM ahIM zubha bhAva vakhate baMdhAtA mIThA zAtA vedanIya karmamAM junAM keTalAMka kaDavA azAtAkarma bhaLI jaI mIThA zAtA vedanIya rUpa banI jAya. evuM bIjA yazakarma vageremAM thAya. AnuM nAma saMkramaNa. eno ya lAbha thAya. (4) evuM zubha bhAva vakhate junA azubha karmonI sthiti-rasa paNa kapAtA Ave, e apavartanA kahevAya. ema junAM zubha karmono rasa vadhato Ave e udavartanA. eno ya lAbha maLe. (5) vaLI, zubha bhAva vakhate, Ama azubha bhAvamAM je 'udaya prApta kaSAyamohanIya' karma potAno rasAnubhAva dekhAData, te na dekhADI zake ane ene ema ja cAlyA javuM paDe. dA.ta. kSamA-dayAno zubha bhAva jAgyo, e vakhate udaya prApta krodhakarma potAno gusso kruratA vagereno anubhava na karAvI zake ane e karmane ema ja kharI javuM paDe. Ane pradezodayathI karmakSaya thayo kahevAya. rasAnubhava karAve enuM nAma vipAkodaya, na karAve e pradezodaya. Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 37 (6) vaLI eka lAbha sArA saMskaraNano thAya. atyAre zubha bhAva karo, e bhaviSya mATe enA saMskAra UbhA kare, je pharIthI zubha bhAva lAve, zubha bhAvane dRDha banAve, prabaLa banAve. dayAno, kSamAno, vairAgyano vagere zubha bhAva karatA rahevAthI evA enA sArA saMskAra paNa paDatA rahe ke je AgaLa vizeSa prabaLa zubha bhAva lAve. to enA pAchA bhAvI lAbha keTalA suMdara ! (7) A badhI sthitimAM azubha karmono baMdha aTake. azubhamAM saMkramaNa aTake, zubha karmanA rasanI apavartanA (kApa) aTake, azubha saMskAra UbhA thatA rokAya vagere lAbha paNa kharA ne ? eka zrAvikA cUlo phUMkatA ane rasoI karatAM paNa jo (1) pApano kheda, (2) jIvonI dayA, (3) saMsAra para udvega ane (4) mokSanI lAlasAnA zubha bhAvamAM jhIlI rahI che, to ATalA badhA lAbha pAme che ! tyAre devadarzanAdi dharmakriyA vakhate zubha bhAvamAM jhIle e kevA suMdara lAbho pAme ? ema nahi kahetA ke - kriyAnuM paNa mahattva zuM ? : pra. - to pachI mahattva zubha bhAvanuM ja rahyuM ne ? kriyA game te cAle. u. - 'kriyA game te cAle' eno artha to e thAya ke pApakriyAno vAMdho nahi. bhAva cokhkhA rAkhavA' AvuM na bolAya, na vicArAya, kemake sAmAnyathI kriyA to bhAvanI preraka che. zubha dharmakriyAthI zubha bhAva jAge, azubhathI azubha-A sAmAnya niyama. vItarAganA darzanamAM vairAgya Adi zubha bhAva jAge-vadhe. priyAnAM darzanamAM moha rAga jAge-vadhe. duHkhIne dAna karo tyAM dayAno bhAva rahe. jAtanA ja raMga vilAsamAM kharco tyAM moha, niSThuratA vagere azubha bhAva poSAya. rUpiyA gaNatI vakhate mohanA bhAva camake, navakAravALI gaNatAM dharmarAga vadhe. mATe A sAmAnya niyama ke dharmakriyAthI zubha bhAva poSAya, pApakriyAthI azubha bhAvanuM poSaNa thAya. chatAM apavAde evuM bane ke sAvadhAnI rAkho to pApakriyAmAM ya zubha bhAva jagAvI zako paNa A apavAda kahevAya. divasabharanI pApakriyAo, pApavANI manathI sAMsArika yojanAo vakhate tathA IndriyonA viSayasaMparka tapAsI juo ke zubha bhAva keTalA Ave ? ane azubha keTalA ? e parathI niyamanI khabara paDaze. moTA bhAge ArtadhyAnanA ja bhAva cAlatA hoya che. Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 zubha bhAva mATe zuM karavuM ? : dhyAna ane jIvana mATe ja kartavya A, ke dharmakriyA, zubha pravRtti, dharmamaya vANI, manathI maitrI Adi bhAvanAo, dharmasAdhanAnI yojanAo vagere ullAsapUrvaka khUba karavAnI, ne zubha bhAvonA vega vadhAravAnA. na chuTake saMsAramAM rahevuM paDe che ne pApapravRtti karavI paDe che, tyAM bane teTalI jAgRti rAkhIne tevA tevA zubha bhAva karatA rahevAnuM. pachI sAMsArika game te pravRtti hoya ne, paNa tame jo dhAro to zubha bhAva ubhA karI zako. pahelAM kahyuM tema pApano kheda, jIvo para dayA, maitrI, saMsAra-gharavAsa 52 glAnI, deva-guru para bhakti-bahumAna-zraddhA, kSamA, namratA, tyAga-tapanA manoratha, sukRtanI anumodanA, duSkRtano kheda... vagere vagere anekAneka zubha bhAva che. jyAM je zubha bhAva lAgu thAya te lagADI devAno. e mATe zAstra A sikko mArI Ape che te dhyAnamAM rAkhavAno ke, zubha bhAvathI zubha karma baMdhAya, azubha bhAvathI azubha. baMnemAM jathAbaMdha karmo Ave che ! zubha yA azubha, te paNa sUkSmAtisUkSma samaya jevA kALe alaga alaga. AMkhano eka macakAro thAya eTalAmAM asaMkhya samaya vIte ! eTalo kALa ja zubha bhAva Avyo, to ya e asaMkhya paikI dareka samaye zubha karmonA jathA ekatrita thaye ja gayA ! eTale eka palakArA mAtramAM asaMkhya vAra AvuM bane ! ethI UlaTuM eka palakArAnA azubha bhAva vakhate azubha karmanA jathA asaMkhya vAra. jIvanamAM A ghaTamALa satata cAle che. tyAre A prazna thAya ke - dhyAnane jIvana sAthe zo saMbaMdha che ? to ke A, ke zubha dhyAnamAM zubha bhAva vaNAyelA che ane azubha dhyAnamAM azubha bhAva vaNAyelA che ane jIvanamAM dhyAna ghaNuM cAle che, eTale emAM vaNAyela zubha-azubha bhAva upara tevA tevA karmabaMdha cAlyA kare che. ** 6. dhyAna ane prasannacaMdra dhyAna eTale pahelAM je 'namaskAra' 'logassa'nuM dhyAna batAvyuM eTaluM ja samajatA nahi, zAstra kahyuM che - sthiram adhyavasAna ghyAnam' arthAt sthira adhyavasAna e dhyAna che. adhyavasAna eTale cittanA Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 39) dhyAna ane jIvana (39 adhyavasAya, bhAva, pariNAma. e sthira hoya, eTale ke bhale eka kSaNa paNa ekAgra tanmaya cittanA bhAva hoya, e dhyAna che, emAM kSaNavAra paNa manoyoganI sthiratA che. ema to vacanayoga-kAyayoganI sthiratA yAne nirodha, e paNa dhyAnarUpa che, e vAta AgaLa Avaze. eTaluM lakSamAM rahe ke dhyAna zubha-azubha be prakAre che, kemake dhyAna zubha ke azubha kema jaNAya? : cittanA bhAva zubha paNa hoya yA azubha ya hoya. AgaLa batAvAze ke * (1) A saMsAranA gamatA padArtha aMge - "e kema maLe, maLelA jAya nahi, athavA aNagamatA kema na Ave, AvelA kema TaLe, enA para mananI coMTa, e azubha dhyAna azubha adhyavasAna che. ema pIDA-vyAdhi-vedanA TALavA aMgenI mananI tanmayatA, ema koI hiMsA ke juTha yA corI-anIti ke dhana-mAla vagerenAM saMrakSaNa aMge mananI tanmayatA - e badhuM azubha dhyAna che * (2) ethI UlaTuM. sarvajJazAsana, karmanA vipAka, rAgAdi doSonA anartha ke vizva yA vizvanA koI tattva para mananI tanmayatA, e zubha dhyAna che. ApaNA haiyAnA bhAva AmAM zenA para sthira thAya che e parathI jANI zakIe ke ApaNe zubha dhyAnamAM chIe ke azubhamAM. to zuM ApaNe koI ne koI vicAra nathI cAlato ? koI manoratha, koI ciMtA, ciMtana, cittanI mastI yA hatAzapaNuM vagere nathI cAlatuM ? cAle ja che, mana emAM kSaNavAra tanmaya paNa thAya che. emAM kahyuM tema jovAnuM ke "e zubha dhyAnamAM jAya? ke azubha dhyAnamAM?' jevuM e zubha yA azubha dhyAna haze, tevAM karma baMdhAvAnA. eTale jIvana sAthe jeTalA pramANamAM jevA dhyAna saMkaLAyelA che, teTalA pramANamAM tevA karmano baMdha thayA karavAnA. karmanA baMdhanI sAthe, pahelAM kahyuM tema, saMkramaNa apavartanAdi, saMskaraNa vagere cAlavAnuM samajI levAnuM. zubha dhyAna vakhate A badhI zubha kamAI ! ne azubha dhyAna vakhate ethI ulaTI badhI azubha kamAI ! hamaNAM sAruM dhyAna che, to zubha pravAha cAlu, paNa kSaNamAM narasuM dhyAna AvyuM, to tarata pravAha azubha cAlu thaI ja javAno. prasannacaMdra rAjarSinuM nAma sAMbhaLyuM haze. emane ekavAra azubha dhyAna evuM jhaLakyuM ke e parAkASThAe vadhatAM tyAM sAtamI narakanAM azubha karmo ekatrita karyA. pachI tarata zubha dhyAna para caDyA, to e TheTha uparanA anuttara vimAnamAM jaI bhogavAya evAM zubha karmabaMdha karanArA ane azubhanAM zubhamAM saMkramaNa karanArA Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana thayA. tyAre paNa hajI dhyAnadhArA to cAlu ja hatI, eTale to ethI ya AgaLa mohanIya vagere karmono saMpUrNa cUro karI vItarAga sarvajJa banyA ! kaho kSaNanAM dhyAnano keTalo prabhAva ? enuM keTaluM badhuM sAmarthya ? paNa AvuM kSaNanuM zubha dhyAna ema ekAeka nathI UbhuM thayuM. enI pAchaLa, e tAkAta lAvanArI taiyArI karelI hatI, bhUmikA sarjelI hatI. jema azubha dhyAna janama-janamanI tevI narasI bhUmikA para jAge che, ema sAruM dhyAna paNa sArI sArI bhUmikA para. mULa e prasannacaMdra rAjA hatA. trilokabaMdhu parama tAraka zrI mahAvIra paramAtmA emanA nagaranI bahAra padhAryA che ane rAjAe prabhunI dezanA sAMbhaLI. tyAM rAjAne vairAgya jhaLahaLI UThyo. pachI to kema ? to ke Itara zAstro ya kahe che tema, yadAIva visarjatu, tadava 0gharjatu je divase A saMsAra para vairAgya thAya, te ja divase A saMsArane choDIne haMmeza mATe cAlI nIkaLavuM. tribhuvanaguru zrI mahAvIra prabhu pAse evA hajAro dIkSita thayA. juone pahelA agiyAra gaNadharo ja kevI rIte sAdhu banyA ? prabhunI pAse AvyA, vANI sAMbhaLI ane vairAgya pAmI tyAM ja ne te ja vakhate cuMvAlIsaso. vidyArthI sAthe saMsAra tyajI aNagAra muni banI prabhunAM caraNe besI gayA. ema sagAvahAlAne pUchyA gADyA vinA ke manAvyA vinA yA dharmano kAMI abhyAsa karyA vinA cAritramAM besI javAya ? paNa emanA manane lAgI gayuM ke gaNadharonI kaI samaja para tyAM ja dIkSA? : A jIvane banAvaTI svajano to janama janama maLyA ane jIva e svajanonI marajI nahi chatAM maryo ! te ya svajananA mohamAM karelAM pApono karaNa aMjAma ekale paDe bhogavavA paDe evA bhavacakramAM bhaTakato thavAnuM karIne maryo ! tyAre bhavacakramAMthI mukta karanAra AvA sAcA svajanabhUta paramAtmA ke saguruno bheTo ja kyAM sulabha che ? ati ati durlabha ! eka mAnavabhava paNa jo durlabha che, to pachI emAM Arya deze Arya kuLamAM janma ane zuddha paramAtmA zuddha guru to keTalA badhA durlabha ? vanavagaDAmAM evA koI dAtAra maLyA hoya ne mahAnidhAna ApatA hoya, athavA AvA saMrakSaka maLI gayA ne zaraNuM ApatA hoya, to zuM sagAvahAlAne pUchavA rahevAnuM ke "huM nidhAna lauM ke nahi ? huM rakSaNa lauM ke nahi ?' agiyAre brAhmaNa ane emanA cuMvAlIsasoe vidyArthI prabhunI vANIthI vairAgya pAmI tyAM ne tyAM ja dIkSita thaI gayA ! prabhunA ziSya banI gayA ! Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana - be varasanA bALane mUkI dIkSA? : prasannacaMdra rAjAne prabhunI dezanA sAMbhaLI vairAgya jhaLahaLI UThyo, te have tarata ja cAritra levuM che, kema levAya ? Ama lIdhuM - ghare nAno bALa putra che, ene ja rAjyagAdIe sthApita karI dIdho. maMtrIne bhalAmaNa karI ane pote prabhu pAse AvI sAdhu-dIkSA lIdhI. pra. - be varasanA chokarAne enI mA ane maMtrInA AdhAre mUkIne dIkSA levAya ? u. - (1) emano hisAba A hato ke karmane paravaza ApaNe ke svajane game tyAre marIne ekabIjAne mUkavA to paDe ja che, anaMtIvAra mUkyA che, to pachI dharmane paravaza rahI AvA ati durlabha bhavamAM svajanane mUkavA paDe emAM zo vAMdho ? karmane paravaza mukAya to dharmane paravaza nahi? (2) jo mRtyune akALa nathI, akALa mota Ave che, to dharmane akALa zA mATe? dharma koI paNa kALe thAya. bIjuM e che ke, (3) dIkSA ApanAra ahIM mahAvIra prabhu che, eTale emanA kRtya para tamAre prazna karavo che ? to to vItarAga sarvajJa paramAtmA upara zraddhA-bahumAna ja nahi rahe. je athAga zraddhA-bahumAna che, to emanI karaNI para prazna zA mATe ? gautama svAmIne prabhu para zraddhA keTalI? : juo, prabhu zrI mahAvIra paramAtmAe chellI dezanAmAM gautamagaNadharane adhavacce uThADI dezavarmA brAhmaNane pratibodha karavA mokalyAM. e gayA. upadeza Apyo. svayaM dvAdazAMgI AgamonA racanArA ane cAra jJAnanA dhaNI, emaNe upadeza kevo Apyo haze ? adUbhuta ! to ya abhAgiyA devazarmAne patnInA rAgamAM ethI pratibodha na lAgyo. kaMcana ane kAminInA rAga bhUMDA. AvI dezanAe paNa bUjhe nahi, e sAmAnya upadeze zuM bUjhe? chatAM gautama mahArAjane ema prabhu para prazna na UThyo ke "prabhue zuM joIne AvA patharAne pratibodha karavA mane mokalyo haze ?' UlaTuM devazarmA para dayA AvI haze ke "arere ! prabhu jevA pratibodha karAve che chatAM A bicAro bodha pAmato nathI ! kevo A kamapIDita !' kema prabhunI karaNI para prazna nahi ? kaho, prabhunI upara emane athAga zraddhA-bhakti-Adara hatA, eTale prabhu je kahe, je kare, te yogya ja lAgatuM hatuM, eTale e ja rIte prabhue je emane ane bIjA daza mukhya tathA cuMvAlIsasone temaja prasannacaMdrane dIkSA ApI enA para prazna na thAya. Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 dhyAna ane jIvana | sarvajJavacana para zradhdhA nahi to mana bagaDe : mana je pavitra rAkhavuM hoya to sarvazanA vartAva ke vacana para athAga zraddhA-bhakti-Adara joIe. mananAM dhyAna Ama ja bagaDe che ke aMte jaIne eka vItarAga sarvajJa paramAtmAnA kathana-vartAva upara paNa tevI bharapUra zraddhA-bahumAna-Adara nathI, eTale ayogya prazna, ayogya zaMkA ane ayogya tarka UThe che. nirarzaka athAga zraddhA hoya to roja rovuM Ave ke "arere prabhu ! A tame to saMsAra ane rAgadveSane jhera jevA oLakhAvI "A rAkhavA lAyaka nathI" ema kaho cho ane huM ene vaLagI rahyo chuM?' bolo, roja Ave che rovuM? to to saMsAra chUTatAM vAra na lAge. nakAmI zaMkA ane tarka karIne mananuM dhyAna na bagADAya. prasannacaMdra have rAjA maTI rAjarSi banyA. pachI to kema ? to ke "lagAvo sAdhanA." aNIzuddha saMyama, ghora tapasyA ane taDake AtApanA jevAM paNa kaSTa upADavAmAM lAgI paDyA. cAritra lIdhuM to laI jANyuM. sattAdhIza rAjApaNAnAM sukho kema choDyAM che? jaDa pagalanA saMga ane sAsaravAsara bhuMDA che, khataranAka che, mATe e choDyA. to pachI have jaDa kAyAnI sAsaravAsara zI ? kAyAne kaSTathI kaso, to AtmA guNo ane puNyAIthI kasAya. prasannacaMdra rAjarSi cAritra pAlanamAM joradAra lAgI gayA, kema? joyuM ke " karmathI bahu ThagAyo, janama janama ThagAyo. karme mArI viTaMbaNA nAlezI ane adhaH patana karavAmAM bAkI nathI rAkhI. to pachI have e karmonA nAzaka zastro saMyama, tapa, dhyAna, jinAjJApAlana vagere hAthamAM AvyA pachI to have emAM evo lAgI jAuM ke karmonA bhukkA bolAvI dauM. mane haDadhUta karanArA karmone have huM haDadhUta karuM." A tAlAvelI lAgI pachI sAdhanAmAM zuM kAma bAkI rAkhe ? bAhya-Abhyantara tapathI kAyAne kasavAmAM ane viSaya-tyAgathI Indriyone kasavAmAM, tema dhyAnathI manane nAthavAmAM pUrepUrA ekatAna banI gayA. eka ja sUtra - kaso kaso kAyA, Indriyo ane manane. jema kaso tema Atmateja vadhe." zAstra kahe che, "he duHkha mahApha', paNa duHkha veThatAM AvaDavuM joIe. prabhu mahAvIre kevAM kevAM jAlima duHkho vekyAM ? to pAmyA? kevaLajJAna, vItarAga sarvajJa paramAtmapaNuM ! duHkhane AvakArIne vekyAM, duHkha sahavAmAM divALInA dahADA mAnyA, duHkhane karmaroga kADhavAnI davA-TrITamenTa mAnI. Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana sItAjIe kayA saMyogamAM kaI samaje kevuM sAdhyuM ? : sItAjI cAritra laIne bAramA devalokanA IMdra kema thayA haze ? kAyA IMdriyo ane manane suMvALA suMvALA rAkhIne ? ke kasIne ? e samajatA hatA ke, 43 'jo mAre kAyA ane Indriyone mahalAvavI hota to to agninI khAI sarovara thaI gaI evuM divya karyA upara ane rAme mane jaMgalamAM choDAvI mUkavA 52 emane pArAvAra pastAvo thayA 52, tathA be putro lavaNa ane aMkuza bhAre mAtRbhakta AvI maLyA upara, kAyA-Indriyone sArAmAM sArI rIte mahalAvI zakata, paNa tethI zuM ? viSayasukhamAM mahAlavAmAM karmanI ahIM gulAmI karavAnI ane parabhava mATe navI gulAmI moTI vahoravAnI ! kAyA-Indriyo ane mananI sevA-sarabharA to anaMtA kALa karI karIne jIva karmathI pIDAto ane A virATa bhavacakramAM bhaTakato rahyo, have e nahi.' zuM samajyA ? raMgavilAsa e karmanI gulAmI : ahIM kAyAne mahalAvavI eTale ahIM paNa karmanI gulAmI ja uThAvavAno dhaMdho che, kemake emAM karme UbhA karelA viSamaya viSayone AdhIna thavAya che. duzmananAM pralobhanathI lalacAyA ene AdhIna thavuM e duzmananI gulAmI ja che. eTale ahIM paNa gulAmI ane enAthI UbhA thatAM bhAre karmabaMdhanothI parabhave to karmanI mahAgulAmI ! tyAM karma jema pIDe-kanaDe-kakcare tema pIDAyA-kacarAyA rahevuM ja paDe. sItAjI samaje che ke 'kAyA-IMdriyo-manane mahalAvavAmAM to ahIM ane pachI paNa karmanI gulAmI ja che. e samajIne e choDI cAritramArga lIdho che to ahIM kAyAdine mahalAvavA zA ? have to mahAmUlI sAdhanAno avasara hAtha lAgyo che to kAyAne kaso, IMdriyone dAbo ane manane tyAga-tapa-kaSTa ane dhyAnamAM masta karo.' Ama cAritra-dIkSA lIdhA pachI bhAre kaSTabharyA tyAga, tapa ane dhyAnano ThaMDo hAthamAM laI kAya-mamatvane khokharuM karI nAkhyuM haze, bhAre Indriyadamana ane cittazamana karyA haze, tyAre emane bAramA devalokanuM IndrapaNuM acyutaIMdrapaNuM maLyuM. acyuta IMdrapaNuM e sAmAnya puNyAI nathI hoM. cosaTha IMdro zuM, asaMkhya IMdromAM pahelo naMbara ! emanA bAvIsa sAgaropamanA eTale ke baso vIsa koDAkoDI palyopama varSonA samagra AyuSyamAM ahIM aDhI dvIpamAM thanArA asaMkhya tIrthaMkaradevone janmAbhiSeka vakhate pahelo abhiSeka karavAno haka e acyuta Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 te dhyAna ane jIvana Indrano ! tyAM bolI - UchAmaNI na bolAya, abhiSekano janmasiddha mahApuNyasiddha haka, asaMkhya jinezvara bhagavaMtone pahelo abhiSeka karavAnuM maLe e keTalI moTI puNyAI ? sItAjIne e zI rIte UbhI thaI haze ? kAyA-Indriyo-manane suMvALA rAkhIne ? viSayomAM mahalAvIne ? ke tanatoDa manamoDa kaSTamaya sAdhanA karIne ? bhAre sukomaLa hatA, chatAM cAritra lIdhuM te laI jANyuM. Idriyone ISTa viSayothI vALI, rAgadveSane kacaratA rahI. kAyAne ugra saMyama-vihAranAM kaSTathI kacarI manane e kAyAnI kacarAmaNa ane aniSTa viSayomAM masta rAkhI ugra cAritranAM pAlana karyuM haze, tethI e ucca puNyAI pAmyA. prasannacaMdra rAjarSi e karI rahyA che. ghora tapasyA sAthe khullA medAnamAM hAtha uMcA karI AtApanA letAM zubha dhyAnamAM rahe che. emanI sAdhanAnI gADI dhasamasa mokSa tarapha doDI rahI che. azubha dhyAnanI zirajorIH kaho, AvA maharSi mahAtapasvI cUke? nA, paNa jo mananuM dhyAna bagaDe to heThA UtaratAM vAra nahi. badhuM korANe rahI jAya ne nArakI sudhInAM malina pApa pakaDAvI de. tyAM ovAnI zarama na paDe, karelI sAdhanAothI aTakAyata na thAya. e to kAyado, ke je vakhate jevA zubha yA azubha bhAvamAM ho, tyAM e ja vakhate tevA zubha yA azubha karma baMdhAya." azubha dhyAnamAM azubha bhAvanuM ramaNa, eTale e jo ugra azubha dhyAna hoya to ugra azubha bhAvanA lIdhe ghora pAponuM sarjana thAya. prasannacaMdra rAjarSi cUke che ! banyuM evuM ke rAjagRhI nagarInA nAke jagadguru mahAvIra prabhu padhAryA che. sAthe vizALa muni parivAra che. devatAo paNa sevAmAM che. prasannacaMdra rAjarSi paNa sAthe che, kintu tyAM e alaga bhAgamAM jaI dhyAnamAM rahe che. te paNa be hAtha ane moTuM UcuM rAkhIne dRSTi sUraja sAme lagAvI che. magadha dezano samrATa rAjA zreNika parivAra sAthe prabhune vaMdana karavA ane prabhunI vANI sAMbhaLavA tyAM thaIne jAya che. emAM A maharSinI taDakAmAM AtApanA kaDaka sAdhanA joI namaskAra karIne cakti thato prabhunI pAse pahoMce che. vaMdanA karIne prabhune pUche che, "bhagavanuM ! pelA maharSi smazAnamAM dhyAnamAM UbhA che te so varasa jIvo, paNa kadAca je hamaNAM emanuM avasAna thAya to kaI gatimAM jAya ? bhagavAna uttara kare che ke hamaNAM jo mare to sAtamI narake jAya. Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana sAMbhaLIne zreNika to sajjaDa ja thaI gayo ke "A zuM? ATalI UMcI kaDaka sAdhanA ane sAtamI narake ? mAre kAMI sAMbhaLavA phera thayo ?" jainazAsana niSpakSapAta : parSadAmAM rahela bIjAo paNa A sAMbhaLI sajjaDa thaI gayA haze ne ? prabhu zuM kahe che ? konA aMge kahe che ? rAjavIpaNuM mUkI potAnA eka parama bhakta ziSya banI gayelA ane mahAna sAdhanA karanArA tapasvI aMge sAtamI naraka kahe che? hA, e ja batAve che ke vItarAga sarvajJa paramAtmA ane emanuM zAsana niSpakSapAta che. e game tenuM paNa jevuM vastusvarUpa hoya tevuM ja kahe che. A e ja jinazAsana che ke je potAnA tIrthaMkara deva mahAvIra prabhu mATe paNa kahe che ke "e pUrve aDhAramA bhAvamAM tripRSTha vAsudeva thaI ghaNAM pApa karIne sAtamI narake gayelA ane pachI saMsAre ghaNuM bhamelA." juo tyAre bauddha dharma zuM batAve che? gautama buddha potAnA ziSyane kahe che ke "AjathI pUrve ekANumA bhave meM eka puraSane bhAlAthI mArI nAkhelo, tethI mane ahIM pagamAM kAMTo vAgyo." kaho, guno keTalo moTo ane sajA keTalI badhI nAnI ? AvI che Itara darzananI vAto. hiMdu darzano vaLI paramAtmapaNAnA avatAramAM ja strIharaNa kare, parastrI para moti thAya, laDAIo kare, e badhuM pAchuM emanI lIlAmAM khatave che. ahIM prabhunI niSpakSapAta vANI potAnA vaphAdAra ziSya prasannacaMdra rAjarSinI sAtamI naraka batAvI rahyA che. zreNika rAjA camake che, "AvA mahAtmAne sAtamI naraka ? mAre kAMI sAMbhaLavAmAM phera to nahi ? kSaNavAra pachI pharIthI pUche che, "bhagavanuM ! prasannacaMdra rAjarSi nathI ne kadAca hamaNAM kALa kare to kaI gatimAM jAya?" have bhagavAna kahe che, "sarvArthasiddha vimAnamAM." zreNikanI AMkha harakhathI camakI ! paNa eTalAmAM to AkAzamAM devaduMdubhi gAjI. sAMbhaLIne rAjA prabhune pUche, "bhagavan! A zAnI duMdubhi vAgI ?" prabhu kahe che, "eja prasannacaMdra RSi kevaLajJAna pAmyA, enI vAgI." tyAM rAjA zreNikanA manamAM vasavaso thayo, prabhune pUche che ke "prabhu ! A zuM? kSaNamAM ATalI badhI bhinna traNa avasthA kema ?' Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 46 bhagavAna eno khulAso kare che dhyAna ane jIvana juo zreNika ! tamArI savArI AvatI hatI emAM be mANaso rAjarSine jotAM ja vAta kare che ke joyo A DhoMgI ? nAnA bALakane maMtrIne soMpIne Avyo ane have maMtrI prapaMca karIne enuM rAjya paDAvI levAno che.' basa, ATalA zabdo rAjarSie sAMbhaLatAMveMta manathI maMtrI sAthe laDAI mAMDI. mArAmArI kApAkApInA sodA ! emAM laDatAM lazkara khUTyuM, zastro khUTyA ane dhiDho maMtrI sAme Ubhelo dekhAya che, eTale bhayaMkara AvezamAM chevaTe enA moMDhA para mugaTa mAravAnA raudra krUra adhyavasAya (bhAva)mAM caDhyA. basa e vakhate e sAtamI narakanAM pApo bAMdhI rahyA hatA, ne tame ahIM emanI gati pUchI. pachI emaNe mugaTa levA jevo hAtha mAthA para lIdho ke mastaka toluM sApha jotAM coMkyA ! svAtmabhAna thayuM bhAre pazcAttApamAM caDyA ke - rAjarSino pazcAttApa H "aho ! A zuM ? huM sAdhu, ne A kono chokaro ? A saMsAramAM jIve dareka sAthe mAtA-pitA-putra vagere saMbaMdho karyA ne toDyA. koNa konuM ? tyAre rAjya konuM ne zI vAta ? meM to e badhuM vosirAveluM, ne 'eke rAtI pAIno ya parigraha nahi' paccakkhANa karelAM, sUkSmamAM sUkSma jIvanI ya trividha trividhe hiMsAno tyAga karelo, ne A meM zuM AraMbhyuM ? are ! prabhue to mane saMsAranA dAvAnaLamAMthI bahAra kheMcI kADhavAno mahAna upakAra karyo ane enA badalAmAM A meM kRtaghnatAno zo avaLo dhaMdho karyo ? dhikkAra che mArI tRSNAne ? mArI Indriyone, mArI kAyAne !...'' rAjarSinI utkrAnti : Ama tIvra hArdika pazcAttApa karatAM karatAM have mahAna dharma-dhyAnamAM caDhyA, te eka bAju pApono jaMgI nAza ane bIjI bAju UMcA UMcA svarganAM puNyanAM upArjana karatA cAlyA. je vakhate tame bIjI vAra pUchyuM barAbara e vakhate e maharSi sauthI U~cenA anuttara devalokamAMnA vacalA 'sarvArthasiddha' - vimAnanuM puNya bAMdhI rahyA hatA. paraMtu emanI dhyAnadhArA to hajI ya UMce caDI rahI hatI. emAM potAnI kAyA, mAna, ahaMtva vagerenAM mamatva chUTI gayA, anAsakta yogamAM caDyA, 'jIvana-mRtyu sama...' vagere samatva bhAvamAM pahoMcI gayA, tyAM kSapakazreNI mAMDIzukla-dhyAnanA dAvAnaLamAM mohanIya karmane samULa bhasmIbhUta karI nAkhyuM, vItarAga banyA ! ne jJAnAvaraNa-darzanAvaraNa ane aMtarAyakarmono sarvathA vidhvaMsa karIne kevaLajJAna pAmyA ! sarvajJa banyA ! dhyAnano pratApa juo. moTA maharSi tapasvI ane bhAre saMyamakaSTa uThAvanAra Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana (47) paNa azubha dhyAnamAM caDavA barAbara azubha karmono loTa bAMdhavA mAMDyA. ne parAkASThAe sAtamI narakanAM pApa ekatrita karanArA thayA ! jene ATaluM ucca sAdhanAnuM pIThabaLa, emane paNa azubha dhyAnamAM caDatAM tIvra azubha karmonA gaMja UbhA thAya, to je tamAre evuM pIThabaLa nathI ane rAta-divasa azubha bhAva ane azubha dhyAnamAM ramatA raho to keTalA pApanA gaMja AtmAmAM khaDakAya ? to ema nahi kahetA - pra. - to pachI kaThora paNa sAdhanA karo ke na karo, badhuM sarakhuM ja ne? dhyAna para ja hAravAnuM ne jItavAnuM ne ? u. - nA, sarakhuM nathI. sAdhanAnA baLa para eka evI bhUmikA eka evuM saMskaraNa UbhuM thAya che ke jenA baLa, upara vacamAM kadAca bhUla thaI, to te pachI bhUla sudhArI UMce caDavAnuM saraLa bane che. eTale ja rAjarSi bhUlyA bAda joradAra dhyAnamAM caDI gayA. sAdhanA na karI hota, saMsAramAM beThA rahyA hota, to laDAI thatAM kadAca pachI marIne narakamAM cAlyA jAta. paNa ahIM to tIvra sAdhanA che, sAdhuveza che, mAthuM toluM che, eNe jhaTa cheka nIcenI pApakhINamAMthI UMcakyA ane dharmanA zikhare caDAvI dIdhA ! rrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrryaaymaa che. saMsAramAM bacAva kema maLe ? dharma be jAtano, (1) bahArathI thAya te bAhya ane (2) aMdaramAM thAya te Abhyantara. bAhya dharma Abhyantara dharmane jagAve che, poSe che, vadhAre che. zubha dhyAna zubha bhAva e Attara dharma che, e sulabha kyAM? bAhya pApapravRttimAM? ke dharma sAdhanAmAM ? dhaMdhAmAM kamAI laI paisA gharabhegA karatAM zubha bhAva jAge ? ke dAna detAM zubha bhAva jAge ? mevA-miThAI khAtAM sArA bhAva thAya? ke AMbela karatAM? vepAranI vAtomAM sArA bhAva UchaLe ? ke dharmanI vAtomAM ? strIo yA kuTuMbIone jotAM zubha bhAva khIle ? ke vItarAga paramAtmA ane tyAgI munionA darzana thatAM ? A cokhkho hisAba dekhADe che ke sAMsArika pravRttiomAM nahi, paNa dAna Adi dharmapravRttimAM zubha bhAva jAge che, zubha dhyAna sulabha bane che. mATe ema Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 dhyAna ane jIvana kahetA nahi ke 'bAhya dharmanuM zuM kAma che ? aMtaramAM zubha bhAva zubha dhyAna Ave e ja jarUranuM che' AvuM mAnatA nahi, bolatA nahi. prasannacaMdra rAjarSie bAhya kaDaka dharmano bahu abhyAsa karyo hato tethI azubhamAMthI zubha dhyAna UbhuM thaI gayuM ane te paNa utkRSTa sudhInuM. to pUcho, pra. bAhya dharma joradAra hato to, pachI azubha dhyAna AvyuM ja kema ? u. - AnA samAdhAnamAM eka mahattvano muddo maLe che, te A ke, khoTAM nimittathI AghA rahevuM, yA ene lakSamAM na levuM. haiyAnA bhAva na bagaDe enI cAra vicAraNA : prasannacaMdra rAjarSie potAne lagatI zreNikanA mANasonI vAta lakSamAM lIdhI e khoTuM nimitta sevyuM. ane tethI lahevAI jaI dhyAna bagADyuM. jIvanamAM jojo, kAMI bAhya vastunuM nukasAna hRdayanA bhAvane nathI bagADatuM, paraMtu e nukasAna lakSa para levAya e haiyAnA bhAva bagADe che. jo lakSa para na le, to kAMI bagaDe nahi. tyAM ema vicAre ke (1)'vastu mane kyAM maLI hatI ? e to mArA puNyane maLI hatI. te have puNya bhAge to vastu saheje bhAge. emAM mAre zuM kAma lahevAI javuM ? mArI hatI ja nahi, mArI hota to mane choDIne jAta nahi. jo mArI nahi to e jAya emAM mAre zuM ? (2) 'vaLI evo to huM ko mahAguNiyala, mahAna paropakArI sukRto karanAro tathA utkRSTa puNyabharyo chuM ke mAre ekalA lAbhano ja adhikAra rAkhavo ? mAre nukasAne ya Ave. (3) ema, karme bAhyamAM to nukasAna karyuM, paNa have huM haiyuM bagADI mArA ja hAthe aMdaramAM navuM nukasAna UbhuM karavAnI mUrkhAI zA mATe karuM ? (4) 'tyAre kharI rIte mAre ne bahAranI vastune bahu zuM lAge vaLage che ? huM avinAzI anaMtAnaMta kALano jIva, ne vastu to nAzavaMta ne bahu alpajIvI. huM jJAnAdi guNovALo ane vastu jaDa, ne AtmAne ya jaDa jevo karanArI. ene zA sAru evuM mahattva ja ApavuM ke jethI mArAmAM jaDatA UbhI thAya ? Ama jo vicArAya to vastunAM nukasAna lakSa para nahi levAya. tethI haiyAnA bhAva nahi bagaDe. prasannacaMdra rAjarSie khoTuM nimitta lakSa para lIdhuM tethI azubha dhyAnamAM paDyA. chatAM pAse dharma sAdhanA hatI to eNe pAchA zubhamAM caDAvI dIdhA. sArAMza e nIkaLe che ke sArI pravRttimAM rahyA karo, jethI dhyAna tathA bhAva Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana zubha cAlyA kare ane ethI karmabaMdha zubha rahyA kare. jIvanamAM pratisamaya karma to baMdhAya ja che, zubhamAM zubha ane azubhamAM azubha. eTale jIvanane dhyAna sAthe ghaniSTha saMbandha che, tema jIvananI pravRttio sAthe dhyAnane bahu saMbandha che. ahIM eka prazna thAya che, pra. saMsArI jIvane saMsAramAM rahye moTA bhAge pravRttio to saMsAranI ja cAlyA kare che. cUlo-holo, dhaMdho-rojagAra, khAna-pAna, svajana-snehInI sArasaMbhALa vagere vagere ja cAlyA kare che. to pachI zuM bahudhA azubha ja dhyAna ane azubha ja karmabaMdhamAM daTAyA rahevAnuM ? n - u. che to lagabhaga evuM ja, te vaLI eTale sudhI ke emAM ne emAM bahu racyApacyA rahevAthI mana para eno kabajo evo jAmI jAya che ke pachI thoDI dharma pravRttimAM jIva lAge tyAM paNa mana to bicAruM pelI sAMsArika eka yA bIjI jaLojathAthI pakaDAya che, manamAM vicAro enA AvyA kare che. eTale dharma pravRttimAM paNa azubha vicArathI azubha bhAva ane azubha dhyAna hRdayamAM ramyA kare che. eTale sonAnI laMkAmAM gayA pachI ya sonAnA vepArane badale kathIrano vepAra karyA jevuM thAya che ! anubhava che ne ke tapamAM khAvAnA vicAra Ave che, paNa khAvAmAM tapanA nahi ? devadarzana-pUjA sAmAyika-navakAravALImAM duniyAnA kAmanA ne sAMsArika bAbatanA vicAra Ave che, paNa dunyavI pravRttio vakhate e dharma pravRttinA nahi ne ? deva-guru pAse beThA, kuTuMba-dhana-dhaMdhAnA vicAra sahelA, paNa e kuTuMba-dhana-dhaMdhAnI pAse beThA, deva-gurunA vicAra nathI AvatA ne ? to pachI jIvano bevaDo mo ne ? tyAre pUcho, pra. to pachI bacAva zI rIte ? 49 - (1) pahelA naMbare bacAva cAritrathI ja : u. A bacAva mATe ja jJAnIoe pahelA naMbaramAM cAritra jIvana kahyuM che, ke jemAM pApa vicAronI poSaka sAMsArika bAbata ja nahi, kuTuMba nahi, dhaMdho-rojagAra nahi, dhana-mAla nahi. jIva AnI pAchaLa ja pApo kare che, azubha dhyAnamAM caDe che ane azubha karmonAM poTalAM bAMdhe che. mATe enAM sarvathA tyAga sAthe saMyama-tapa-svAdhyAyamaya cAritra jIvana pahelA naMbaramAM bacAva ApI zake. (2) bIjA naMbare bacAva A rIte maLe, ke je kAMI pravRtti thAya te potAnA AtmAne uddezIne thavI joIe. Jan Education International Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50ma dhyAna ane jIvana dhaMdhAmAM AtmAno uddeza kevI rIte? saMsAranI pravRtti paNa AtmAne uddezIne thAya. dA.ta. nokarI-dhaMdho karo cho. tyAM A udeza manamAM ramyA kare ke "zuM karuM? A mohanA pakSe beTho chuM eTale A avaLI cAle cAluM chuM, ne emAM mArA AtmAnuM hita vaTAI jAya che, AtmAno hitasAdhanAno amUlya samaya paNa lUMTAI jAya che, pUrvanuM AtmAnuM puNyadhana paNa lUMTAI jAya che ane AtmAne pApakarmo ane kusaMskAronI ya kharIdI thAya che. paraMtu A saMsAra laI beTho chuM tyAM sudhI paisA vinA cAlatuM nathI, eTale jIvanajarUrI Avakano A dhaMdho karI lauM, jethI pachI cittane asamAdhi na rahe ane deva-darzana-pUjA vagere dharma sAdhanA samAdhipUrvaka thaI zake." dhaMdhA vakhate mananI coMTa, mananuM lakSa, A vastu para rakhAya, samAdhithI devapUjAdi satkAryo karavA upara rakhAya, e AtmAne uddezIne dhaMdhAnuM kArya karyuM kahevAya. koIne maLavA-karavAmAM AtmAno uddeza : ema koI maLavA AvyuM ke ApaNe maLavA gayA ane sAmAe saMsAranI vAto kADhI. tyAM AMtarika lakSa e rAkhavAnuM ke hRdayathI ApaNe emAM rasa na rAkhIe. chatAM vAto karavI ja paDe che to ene dharmano jhoka ApIe, arthAtu emAM sIphatathI karmano prabhAva, devagurunI kRpA, ke AtmAe doSothI bacavAnuM vagere lAvI daIe. vaLI je vAto karavI ja paDe che to bahu alpa vAta e lakSa rAkhIne karAya ke "eka dharmI tarIke mane ane dharmane loko budhdha, vyavahAramUrkha, ke ataDo akkaDa na samaje e mATe ja A maLavAnuM ne vAta karavAnuM karavuM paDe che, paNa emAM mane rasa nathI.' to A paNa AtmAne udezIne pravRtti thaI, alabatu evA phajula maLavA-karavA ke vAto karavAthI bacAya eTaluM to bacavAnuM ja, e bane teTaluM TALavAnuM ja. to ja AtmAno uddeza sacavAya. khAnapAnamAM bacavA : tyAre, khAnapAnamAM jIva rAgadveSathI lepAyA ja kare che. tyAM bacavA mATe dhyAnamAM rakhAya ke "bhalA jIva ! jeje AmAM kAMI bahu khuzI ke nArAja thavA jevuM nathI. kemake A game teTalAM sArAM khAnapAna hoya to ya kharekhara to ekendriya jIvanAM kalevara che. enA para khuzI zI ? maDadAM para ujANI to gIdhaDAM mAne. huM to mAnava chuM, mAre ema ujANI na manAya. tyAre, banAvaTamAM jarA ochuM vadhatuM thayuM to emAM nArAja zuM thayuM ? game tevuM sAruM ke narasuM aMte to mATI ja thAya che. kahevAya che ne ke "UtaryuM ghAMTI, thayuM mATI ?" "A to badhA pudgalanA khela che." gAya-bheMse ghAsa khAdhuM, enA moMnI lALa ane zarIranA pitta Adi sAthe bhaLyuM, -- Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana emAMthI ja chUTA paDelA thoDA pudgala e 'dUdha' tarIke bahAra AvyA. e bahu sArA ? enA peMDA, baraphI, dUdhapAka bahu sArA ? gaTaranA pANIne philTara karIne suvAsita banAvIne Ape e bahu sarasa ? pudgalanA khela para dRSTAnta : eka jitazatru nAmanA rAjAe pArTI goThavI. pachI jamatAM jamatAM vAnagIonI pote prazaMsA kare che, ne emAM amaladAro, zeThiyAo sUra pUre che, mAtra mahAmaMtrI subuddhi mauna che, rAjA pUche, 'tame kema kAMI bolatA nathI ?' kalyANamitra koNa ? : maMtrIe joyuM ke 'rAjA mUDha banyo che, ne mane pUche che, to A avasara sAro che, enI jarA AMkha kholuM, jethI tuccha anna pAchaLanI mUDhatA maTe.' svajana-snehI mitra-maMtrI vagere to klyANamitra hovA joIe. 51 kalyANamitra e, ke je avasara pAmIne sAmAne mUDhatA, mithyAmati, apakRtya vagerethI bacAvI levAno prayatna kare. ahIM badhA bhegA thayelA to mUDhatAmAM hAjI-hA karI rahyA che paNa mAre e TaLe evo javAba devo joIe.' tethI maMtrI kahe, 'mahArAjA ! AmAM zuM bolavA jevuM che. A to pudgalanA khela che.' rAjA pUche che, 'e pudgalanA khela vaLI zuM ?' maMtrI kahe che, 'e avasare batAvIza.' bhojana patyA pachI rAjA amaladAro sAthe rAjavATikAe UpaDyo. nagaranI bahAra nIkaLatAM, pAse vahetI lokonA maLamUtra vagerenI khALa vahI rahI hatI, tenI badabo nAke AvatAM rAjAe ane amaladAroe sUgathI moM macakoDI nAke DucA mAryA, paNa mAtra maMtrIe na to sUga karI, na moM macakoDyuM, ke na nAke Duco lagAvyo. AgaLa jaI rAjA ene pUche che, 'kema ? tamane badabo na lAgI ? Duco kema na mAryo ?' maMtrIe ahIM paNa avasara joI kahyuM, 'mahArAjA ! emAM zo Duco mAravo ? e to badhuM pudgalanA khela che.' vaLI A ya pudgalanA khela zuM ?' maMtrI uttara kare che, 'e avasare batAvIza.' basa, maMtrIe eka divasa avasara sAdhI rAjAne jamavA noMtaryo. jamatI vakhate vacamAM pANI pItAM rAjA kahe che, Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - parama dhyAna ane jIvana | maMtrIjI ! ATaluM sarasa suvAsita pANI kayA divya kuvAnuM che? keTaluM sarasa pANI ! tame AvA kaMjusa ke kadI mane ATaluM avala pANI ya na pIvarAvyuM?' maMtrI kahe, "mahArAjA ! A pANImAM zuM vakhANavA jevuM che ? A to pudagalanA khela che." are ! vaLI tamAruM pugalanA khela' AvyuM? have to khulAso karo ke zA pudgalanA khela?" rahevA do mahArAja ! emAM kAMI bolavA jevuM nathI." rAjA kahe, "nA, Aja to phoDa karavo ja paDaze, nahitara lyo A jamavAnuM baMdha." maMtrI kahe, "to sAheba ! pahelAM mane game tevA paNa khulAsA para abhayadAna lakhI Apo, pachI khulAso karuM.' rAjAne jANavuM to hatuM ja, eTale abhayadAna lakhI ApyuM. pachI maMtrI kahe che, mApha karajo mahArAjA! A pANI pelI gaTaranI khALanuM che." "are hoya ? juThuM zuM bolo ? e to keTaluM gaMdu kALuM ane bhayaMkara badabo mAratuM hatuM ? e kyAM ne A kyAM ? sAcuM kaho.' maMtrI kahe che, "padhAro aMdara, batAvuM." ema kahIne rAjAne judI judI traNa oraDImAM laI jaI batAve che. traNemAM pANInA mATalAnI utareDa caDAvelI. pahelI oraDImAM sauthI uparanA mATalAmAM khALanuM gaMdu pANI hatuM ane e maTakAnI nIcenA jhINA kANAmAMthI pANI enI nIcenA mATalAmAM Tapaka Tapaka paDatuM hatuM. e mATaluM jhINI kolasInuM bhareluM, te uparathI paDatA gaMdA pANIno kacaro cusI letuM ne kaMIka cokhkhuM thayeluM pANI nIcenA chidramAMthI enI nIcenA kolasI bharyA mATalAmAM TapakatuM hatuM. emAMthI nIce TapakatuM eka vAsaNamAM bheguM thatuM. e pANI bIjI oraDImAM laI e ja pramANe kolasI bharyA traNa maTakAo dvArA zuddha karavAmAM AvatuM, e to ekadama svaccha jevuM thatuM. chatAM ene trIjI oraDImAM laI jaI vaLI kolasImAMthI gALavAmAM AvatuM ane tyAM AjubAju mogaro-jAI-juI-kevaDo vagere sugaMdhIdAra padArtho rAkhavAmAM AvelA eTale chellA bhAjanamAM TIpe TIpe ekatrita thayeluM svaccha jaLa suvAsita paNa hatuM. maMtrI kahe che, "juo sAheba ! A pANI ApanI AgaLa pIvA mATe sonAnA glAsamAM mUkavAmAM AveluM. mApha karajo, paNa ene ja Apa koI divya kuvAnuM pANI kahI rahyA hatA.' rAjA coMkI UThI kahe che, "are ! mane gaTaranuM pANI pIvarAvyuM?' Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 53 maMtrI bole che, 'emAM udvega karazo nahi, A dekhyAnuM jhera che. bAkI ApaNe nadI-kuvAnuM pANI pIe chIe e zuM che ? lokonA maLamUtranA pudgala kyAM jAya che ? A nadI-kUvA-taLAvamAM ane ene ApaNe cokhkhuM mAnIe chIe ! loko je lADu peMDA vagere pakavAnna paNa khAya che enI mATI (viSThA) bane che. enA para dhRNA thAya che. paNa e khetaromAM jAya che. pachI e ane bI vagere bIjA mugalomAMthI pAcho ghauM vagere pAka thAya che, ene ApaNe cokkho mAla mAnI enI vAnagIo hoMze hoMze khAIe chIe ! A badhuM zuM sUcave che ? e ja ke pANInA pezAba, pezAbanAM pANI, miSTAnnanI viSThA, viSThAnAM miSTAnna, DIrA-mANekamAMthI dhULa, dhULamAMthI hIrAmANeka... ema jagatabharamAM jaDa pudgalanAM parivartana thayA kare che, e badhuM pudgalanA khela che. e kSaNika sArA narasA dekhAva pragaTa karyA kare che. to emAM eka bAju AkarSaNa ane bIjI bAju kheda sUga paravAmAM zo viveka che ? zI buddhimattA che ? ene to pudgalanAM nATaka samajI enA paranA rAga-dveSathI dUra rahevuM joIe.' rAjAnI AMkha khUlI gaI. pachI to maMtrI pAsethI jaina dharmanAM tattvonuM suMdara jJAna meLavyuM ane tattvarasika banI gayo. khAnapAnamAM AtmAno uddeza H vAta ApaNI A hatI ke khAnapAna vakhate kevI rIte bacavuM ? AtmAno uddeza kevI rIte rAkhavo ? to e mATe A lakSamAM rAkhavAnuM ke - (1) khAnapAnanA ya padArtha e pudgalanA khela che. emAM zA mATe rAgadveSa karuM ? na karuM. (2) bhojana-pANInI cIjo e ekendriyanAM kalevaro che. to maDadA upara ujANI zI mAnavI ? (3) khAdhA-pIdhA vinA cAlatuM nathI, to kAyAne mAtra bhADuM ApavA rUpe ApI devAnuM, jethI bhUkha-tarasamAM lAgeluM mana dharmapravRtti ane sArI dhArmika vicAraNA karavAmAM susta na bane, ne mana khorAkanA vicAromAM ne ArtadhyAnamAM na phasAya. (4) vaLI kAyAne ApuM eTalA mATe ke AgaLa tapa karuM, dharmasAdhanA karuM. A jAgRti hoya to khAnapAnanI pravRtti ya AtmAnA uddezathI thaI gaNAya. ema kuTuMbIo sAthe premathI vAtacIta karavA vageremAM paNa jo lakSa rahe ke, 'A badhuM eTalA mATe ja karuM ke jethI e mArA para sadbhAvavALA banyA rahe to avasare avasare emane AtmahitanI ane sadguNonI preraNA karI Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 dhyAna ane jIvana kuM, ne e khuzIthI jhIle, tethI mane emanA kalyANamitra banavAno lAbha maLe', A uddeza jIvaMta rAkhI vAta vahevAra thAya e paNa AtmAne uddezIne thayo kahevAya, paNa tyAM potAnA dilamAM mohanA rAga na poSAya e coksAI rAkhavI ja paDe. Ama sAMsArika pravRttimAM AtmAno uddeza jIvato jAgato rakhAya, eTale saheje e pravRttio mAtra jarUrI ane khapa pUratI ja thAya, ne te paNa AtmavicArathI jhagamagatI. pachI dharmapravRttimAM joDAyA tyAM dunyavI vicAro bahu nahi satAve. eTale evI nirbheLa dharmasAdhanAthI zubha bhAva sulabha banavAnA, zubha dhyAna sAruM lAgavAnuM. dunyavI pravRttiomAM paNa jo zubha bhAvano abhyAsa rAkhyo, to dharmapravRttimAM to e ullAsavaMtA ane vikasatA rahe emAM pUchavAnuM ja zuM ? AvuM jIvana jIvAya emAM zubha bhAva ane zubha dhyAna keTaluM badhuM saMkaLAyeluM hoya ! ne e jo nahi to e ya samajI rAkho ke azubha bhAva ne azubha dhyAnanI dhArA ja cAlyA karavAnI. pachI to jANo ja cho ne ke tiryaMcagatine yogya keTalAya azubha karmo loTabaMdha baMdhAyA karavAnA. dhyAnane jIvana sAthe bahu saMbaMdha che ane dhyAnamAM bhAva to sAthe ja lAgelo hoya che, tyAre zubhAzubha bhAvanI upara karmabaMdhano AdhAra che. eTale jo azubha bhAvamAM ramatA rahyA to azubha karmonAM poTalAM ja bAMdhavAnA ne ? dilanA bhAva pramANe karma baMdhAvAmAM udhAro nathI : je samaye hRdayamAM je bhAva hoya te ja samaye tevAM karma AtmA para coMTI ja jAya che. kapaDA para telanI cikAza hoya tyAM sudhI raja coMTavAno udhAro nahi, samaya samaya vAtAvaraNamAMthI 24 coMTyA ja karavAnI. evuM AmAM che. dilanA bhAva e AtmA para cikAza. e tarata ja karma coMTADe. dhyAnamAM bhAva sateja bane che, eTale karma paNa sateja coMTADe. karmane zI zarama ? : bhAvano A udhArA vinA karmasarjana karavAno svabhAva bahu dhyAnamAM rAkhavA jevo che. tyAM nathI vilaMba, ke nathI bahAranA saMyoganI zarama. eka vakhata odho ne cAMllo ya bAjue rahI jAya, duniyAmAM gavAto yaza paNa bAjue rahI jAya, ne jIva azubha bhAvavALA azubha dhyAnamAM ramato bhayAnaka karma upArjavA mAMDe ! joyuM ne ke prasannacaMdra rAjarSinA saMyama-tapa-kaSTasahana vagerenI ya zarama na paDI, ne ugra azubha dhyAnamAM sAtamI naraka sudhInAM pApakarma UbhA thaI gayAM ! Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dhyAna ane jIvana (15) AjanuM jIvana : tyAre vicAravA jevuM che ke saMsAranI jaDa mAyAnuM jIvana jIvatAM juTha, anIti, ahaMtva, IrSA, bhogavilAsa vagere cAlyA karatuM hoya tyAM zubha dhyAna ane zubha bhAvane jagA ja kyAM maLavAnI ? emAM vaLI AjanI phajula pravRttio, ADaMbarI ThaThArA ane duniyAnI AMdhImAM magajanuM DahoLANa keTakeTalA rakamabaMdha ane joradAra azubha bhAvabharyA azubha dhyAnanA satata pravAhane dilamAM calAvyA kare ? mANasa bhUla kyAM khAya che ? jaDa mAyA anukULa anukULa maLI Ave che tyAM. e maLavAnuM puNyathI bane che. bhale eka chApuM kharIdavAnI anukULatA nathI, paNa jo koInI pAsethI vAMcI levAnI ya anukULatA maLI to e paNa puNyathI. pachI e vAMcatAM zuM thAya che ? ane vAMcyA pachI enuM smaraNa thayA karyuM tyAM jIva zuM kare che ? bhAre koTino rAga, dveSa, lobha vagere azubha bhAva sAthe mananI tanmayatA ja kare che ne ? eTale azubha dhyAna e zuM Ape ? azubha karmonA loTa ! A to eka dAkhalo che. evI bIjI anukULatAo maLe che, eTale emAM paNa e ja azubha bhAvavALA azubha dhyAnanI paNa ramata upara bharacaka azubha karmonI kamAI, jIva jANe ukaraDAno IjAradAra ! jIvanamAM jANe IjAro rAkhyo te azubha - karmorUpI ukaraDo bhego karye ja rAkhe che ! azubha karma e ukaraDo kema? (1) ukaraDAmAM kazuM sAruM nahi, ema A pApakarma-saMcayamAM kazuM sAruM nahi. (2) ukaraDo jamIna bagADe, havAmAna bagADe, Arogya bagADe... vagere vagere. ema A aneka prakAranA ekatrita karela azubha karma udayamAM AvIne zAtA-yaza-saubhAgya vagere keTaluM ya bagADI nAkhe che ! mATe azubha karmano gaMja e ukaraDo. jIve satata enI Avaka dharakhama cAlu rAkhI, eTale jANe eno IjAro rAkhyo ! (3) tyAre ukaraDAnA IjAradArane Avaka ghaNI ane jAvaka thoDI. junA ukaraDA saDIne sukAIne ochA thatA jAya e Avaka ane zaheramAMthI kacarA AvI AvIne e vadhatA jAya e Avaka. javaka thoDI, Avaka ghaNI. eTale ema kahIe chIe ke "ukaraDAnA IjAradArane ukaraDAnI javaka thoDI, Avaka bahu." evuM jIvane zuM che ke jAvaka thoDI ? A ja, ke ahIM manuSyabhavamAM madhyama sthiti che, naraka ke tiryaMcagati jevAM duHkha-trAsa-ribAmaNa nathI, eTale ke evA ane eTalA badhA pramANamAM azubha karmanA udaya nathI, udaya nahi eTale karmo bhogavAIne ochA thavAnuM nahi, eTale jAvaka thoDI. tyAre Avaka keTalI badhI ? Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mI dhyAna ane jIvana divasa-rAta nAnI-moTI anukULatA-pratikuLatA bhogavatAM azubha bhAva ane azubha dhyAna pAra vinAnA cAlu ! ethI azubha karmanI Avaka dharakhama cAlu ! ukaraDAnA IjAradArane jAvaka thoDI ane Avaka ghaNI. mAnavabhavamAM AtmAe dhaMdho zo rAkhyo ? moTo vepArI ! paNa vepAra ukaraDAnA IjArAno ! sArA Adiza AryakuLamAM janma maLyo ane AtmAnI vAto maLI, paNa ene AtmAno saLagato vicAra ja nathI, eTale AtmahitanA uddezathI anukULatA-pratikuLatA bhogavatAM AvaDatI nathI. tethI satata azubha rAgadveSa krodhAdi kaSAyomAM ane durgAnamAM DukhyA rahevAnuM thAya che, eTale ja loTabaMdha pApakarmonI kharIdI thAya che. puNya vecI vecI pApa kharIdya javAnI ja mUDhatA ! puNya to mAmulI udayamAM che, paNa pApanI aDhaLaka loTabaMdha Avaka cAlu che. enuM nAma pApAnubaMdhI puNyano bhogavaTo. tyAre ahIM pratikuLatA Ave, agavaDa-Apatti duHkha Ave, to ya te nAraka-tiryaMconAM duHkha AgaLa zI visAtamAM ? kAMI ja nahi. e duHkha AgaLa ApaNAM duHkha-agavaDa-Apatti anaMta-asaMkhyAtamA bhAge Ave. to pachI e duHkha lAvanArAM pApakarma paNa pelAnAM pApakarmonI apekSAe kevAM mAmulI phAsarUsiyAM ? have vicAro ke mAnavajIvanamAMnA duHkha-Apatti-agavaDa veThIne kevAM keTalAM pApakarma ochAM thAya ? hA, tyAM bhAva sArA rahetA hoya, dharmadhyAna cAlatuM hoya to enA baLa upara lakhalUMTa bIjAM pApakarma ravAnA thAya. paraMtu e to AvaDatuM nathI. bhAva bagADatA AvaDe che, mana bagADAya che, eTale mAmUlI duHkha-Apatti veThIne ravAnA thanAra pApakarma bahu ochAM. enuM nAma pratikuLatA-duHkha-ApattimAM pApakarmanI jAvaka ochI. tyAre bhAva bagADIne manane tIvra dudhyArnamAM lagADIne pApakarmonI Avaka jaMgI ! duHkha tarIke bhogavAya kadAca azAtA vedanIya karma, paNa upara azubha bhAvarUpI guno karavAmAM ekaThAM thanArAM karma jJAnAvaraNIya Adi sAte karma ! sArAMza, devalokanI apekSAe ahIM maLatA mAmUlI sukha ke narakanI apekSAe ahIM maLatA mAmulI duHkha bhogavatA nathI AvaDatuM, tethI pApakarmonI jAvaka ochI ane Avaka ghaNI ! to pachI ApaNe ukaraDAnA IjAradAra ne ? saMsArane oLakhatA nathI eTale sukha-duHkha baMnemAM citta bagADAya che, bhAva bagADAya che. najara sAme saMsAranuM citra khaDuM rahe to azubha bhAva lAvatA pahelAM lAkha vicAra paDe, AvI gayo hoya to jhAjho TakavA na detAM ene zubha bhAvathI niSphaLa karAya. saMsAranuM citra behaMdu che. * * * Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8. saMsAra zuM che ? saMsAra eTale saMsaraNa, sArI rIte sarakavuM e saMsAra. saMsAramAM kyAM kyAM sarakavAnuM? (1) eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM, (2) eka karmanA udaya parathI bIjA karmanA udaya para. (3) eka pudgala dravya parathI bIjA pudgala dravya para. (4) eka pravRtti parathI bIjI pravRtti para. (5) sukhamAMthI duHkha para, ne duHkhamAMthI sukha para. (6) eka bhAvamAMthI bIjA bhAva upara. have A ekekamAM ApaNI kaMgALa sthiti juo eTale pachI enA para dhRNA Upaje, ne evA kaMgALa banAvanAra saMsAra khAtara mananA bhAva ne mananuM dhyAna bagADatA aTakIe. (1) eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM : paheluM saMsaraNa yAne sArI rIte vAraMvAra sarakavAnuM, te bhavomAM bhaTakavAnuM che. cAre gatimAMthI eka gati evI nathI ke jenA bhavamAM jIva kAyamI sthAna pAmI zake. "upadezamALA" zAstra kahe che ke jo lava-sattamiyA deva yAne anuttara vimAnavAsI deva ke jemane tetrIsa sAgaropama eTale ke traNaso trIsa koDAkoDI palyopamanuM jaMgI AyuSya hoya che, emane paNa tyAMthI paDavuM paDe che, to saMsAramAM bIjuM kayuM sthAna zAzvata hoI zake ? traNaso trIsa koDAkoDI palyopama varSa eTale keTalo kALa, e samajo cho ? paheluM to eka palyopama varSa eTale asaMkhya varSa. e "patya'nI upamAvALA eTale ke pyAlAnI upamAvALA, arthAt eka jojananA yAne cAra gAunA lAMbA-pahoLA-UMDA kuvAmAM jugaliyo ke jenA vALa bahu pAtaLA hoya che, enA vALanA asaMkhya TUkaDA karI evA TUkaDA ThAMsI ThAMsIne bharacaka bharyA hoya. AmAM ya jojo vALa keTalA samAya ? ne e dareka vALanA TukaDA asaMkhya che. e asaMkhyanI gaNatarI karoDo, abajo, parAthI paNa nathI pAmI zakAtI. parArthonA parArtho dIpa-samudro ke jemAM pahelo eka lAkha jojanano, bIjo be lAkhano, trIjo cAra Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana lAkhano, cotho ATha lAkha jojanano, pAMcamo soLa lAkha jejanano ema pachI pachIno dvIpa ke samudra bamaNo bamaNo thato jAya, tyAre pahelA parArdhano chello dviIpa ke samudra keTalA lAkha kroDa abaja parAdha jojanano thAya ? pachI ya AgaLa AgaLa dviguNa dviguNa cAlu. evA parArthonA parArtho dvIpa samudrone eka hajAra jojana sudhI UMDe sarasavanA dANAthI bharyA hoya ane e kula sarasavanA dANAnI je saMkhyA thAya eTalethI paNa "asaMkhya nI saMkhyA na kahevAya. ethI ya kaI kaI guNA AgaLa javuM paDe ! pachI asaMkhyano AMkaDo thAya. AnI ya cokkasa gaNita prakriyA che, e vistRta hovAthI ahIM nahi vicArIe. evI "asaMkhya'nI saMkhyA ekeka vALanA TukaDAnI ! evA pArAvAra TukaDAthI jojaniyo kuvo ThAMsIne bharavAno, te evo ThAMsIne ke cakravartInI cha-- kroDa pAyadaLa ane coryAsI-coryAsI lAkha azvadaLa, rathadaLa ane hastidaLa enA para thaIne cAlI jAya chatAM e dorApUra dabe nahi. evA ThAMsI bharelA kuvAmAMthI so-so varSe mAtra ekeka evo sUkSma TukaDo kADhavAno. ema karatAM jyAre e kuvo saMpUrNa khAlI thAya, emAM kula keTalA varSo lAge, e eka palyopamano kALa kahevAya. pUrve kahyA mujaba mAtra eka vALanA ja asaMkhya TukaDA kADhatAM e TukaDAnI saMkhyA karatAM so gaNA asaMkhya varasa lAge. to pachI samagra kuvAnA vALanA TukaDA kADhatAM to keTalA guNA asaMkhya varasa lAge ? jojaniyA kuvAmAM ThAMsIne peka bharelA vALanI saMkhyA jeTalA guNA asaMkhya varSa !! A to eka palyopama varSano kALa ! evA so-baso nahi, hajAra-be hajAra ke lAkha-be lAkha nahi, paNa so lAkha palyopame eka kroDa palyopama thAya. evA ya kroDa palyopama eka be vAra nahi, paNa dasa karoDavAra pasAra thAya tyAre eka sAgaropama varSano kALa thAya. evA tetrIsa sAgaropama varasanuM sAtamI narakanA jIvonuM AyuSya ! pahelI narakamAM vadhumAM vadhu eka sAgaropamanuM AyuSya, tyAre ahIM ethI tetrIsa guNuM. ghora narakanA duHkhomAM AvA kALa zuM pasAra thAya ? keTalI kalpanAtIta dIrgha kALanI raurava trAsayAtanA ? Ane najara sAme rakhAya to ahIMnA bhAremAM bhAre paNa kayA duHkhamAM mananA bhAva bagaDe ? kemake ahIMnA duHkha bhogavatAM to pApa mAmulI khape che, paNa raudra tIva-ugra azubha bhAvathI to pUrve kahyA tevA palyopama sAgaropamonAM pApa sarjAya che ! ema duniyAnI tuccha cIja ke mAna khAtara paNa karelA ugra azubha bhAva evAM narakanAM bhAtAM bhegAM karI Ape che ! astu. devano karuNa palTo : ApaNI vAta anuttaravAsI devanA AyuSyakALa tetrIsa sAgaropama varasanI hatI. eTalo jaMgI kALa paNa eka di' saMpUrNa khUTe che ! ane e devane ya nIce Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI dhyAna ane jIvana (9)UtaravuM paDe che ! kyAM ? mAnavI strInI gaMdhAtI kukSImAM ! kevo eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM karuNa palTo ? tyAre vaLI bhavanapati-vyaMtara-jyotiSI ane pahelA-bIja vaimAnika devo to keTalAya marI marIne paMcendriya tiryaMca janAvara paNa thAya ane keTalAya to vaLI marIne ekendriya tiryaMca pRthvIkAya, aplAya ke vanaspatikAyano ya bhava pAme A parivartana kevuM karuNa ? jIva devabhave divya jJAnano avadhijJAnano dhaNI ! ane pachInA ekendriyabhave sAva ajJAna abujha mATI-patthara-pANI-jhADa vagere ! tyAMthI marIne pharI pharI ekendriya paNa thAya. kyAre bahAra nIkaLe ? bhagavAna jANe. jarUra paDye asaMkhya ke anaMta koTAkoTI sAgaropamo ya ekalA ekendriyapaNAnA bhavomAM jaya ! tyAMthI bahAra nIkaLIne cAre gatinA bhavomAM bhaTakavAnuM ! saMsAra oLakhatAM azubha dhyAna aTake : Ama saMsAramAM anaMtA pudgala-parAvarta kALa vItI gayA ! nirAdhArapaNe karmanA preryA eka bhavamAMthI bIjA bhavamAM "saM' eTale sArI rIte, "sAra' eTale sarakyA ja karavAnuM ! enuM nAma saMsAra. jIvanI karmavaza A bhayaMkara kaMgALa hAlata najara sAme rahe tyAM, pachI evAM karmanA preraka haiyAnA azubha bhAva ke manathI kharAba dhyAna karatAM keTalo badho vicAra paDe? haiyuM ne mana zuM kAma bagADAya ? (2) eka karmanA udaya parathI bIjA karmanA udaya para saMsaraNa e saMsAraH saMsArano bIjo artha karmanA udayomAM sArI rIte sarakyA karavAnuM. jIvanI A paNa kevI kaMgALa dazA che ! hamaNAM zAtAno udaya cAlato hoya to pachI vaLI azAtAnA udayamAM mUkAvuM paDe. ema zrImaMtAInA puNyodaya parathI gADI sarakI, ne garabAInA pApodaya para javuM paDe. ema lAbhAMtarAya tUTe to lAbha to pAme. paNa tyAM vaLI kadAca bhogAMtarAya karma udayamAM Ave, ne lAbha bhogavI na zake ! hamaNAM jJAnAvaraNano udaya thoDo dabAvyo hoya ane tyAM darzanAvaraNano vizeSa udaya jAge, tethI AMkha kAcI paDe. ema hamaNAM suMdara yazanAmakarmano udaya cAlato hoya ane ekAeka apayaza nAmakarma udayamAM AvI jAya ! sItAjIne zuM thayuM? pati rAmacaMdrajInI sAthe potAnI khuzIthI sItA vanavAse gayelA. tethI e sAcI pativratA strI tarIke jaza pAmyA hatA. paNa pachI ayodhyAmAM AvyuM sAmrajJI banyA bAda apayaza nAmakarmanA udaya para pheMkAyA, to bahAra gavAyA ke "A to vaibhavI rUpALA rAvaNane tyAM rahI AvelA te satI zAnA hoya ? "saMsAra" eTale karmonA vicitra ane paraspara virodhI evA paNa udayamAM sarakyA karavAnuM. hamaNAM divya kAyA, ne pachI bhUMDanI kAyA. sanakumAra cakrI Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - na dhyAna ane jIvana - hamaNAM anupama suMdara, paNa pachI soLa rogabharI durdazAmAM ! puNyodaye ekavAra mAna maLatuM hoya paNa pachI pApodaya jAgatAM khAsaDAM paDe. karmanA udaya palTAtAM camarabaMdhInA ya abhimAna nabhe nahi. AvI potAnI kaMgALa dazA najara sAme rahe, to mananA bhAva ane dhyAna zuM kAma bagADAya ? (3) saMsAra eka pudgala dravya parathI bIjA dravya para saMsaraNa: trIjA prakAranuM saMsaraNa pudgala dravyo para sarakyA karavAnuM. dA.ta. eka bhojananA thALa para ja juone, jIvanI judI judI vAnagI para kevI pheMkApheMka thAya che ! hamaNAM hAtha roTalInA TukaDA para, to pachI dALa para, bacakuM moMmAM mUkyuM ke tarata eka zAka para, pachI vaLI bIjA zAka para, to pachI vaLI caTaNI para, athANA, gaLapaNa para... cAlyuM. jema ramatiyALa chokarA phUTabola ramatA hoya tyAM phUTabolanI kaI dazA ? hamaNAM e bola ekanI pAse gayo ke enI lAte pheMkAya bIjA pAse, enI lAte vaLI trIjA pAse, cAlI chokarAo vacce phUTabolanI pheMkApheMka ! ema bhANAmAMnI vAnagIo paNa jIvane bIjI bIjI pAse dhakelyA kare, te jIvanI e vAnagIonI vacce phUTabolanI jema pheMkApheMka ! A to mAtra bhojananA dravyomAM ekathI bIjA para saMsaraNa sarakyA karavAnI vAta thaI. paNa AkhA divasanI rItabhAta juo to paugalika eka cIja parathI bIjI cIja para sarakavAnuM keTaluM badhuM cAle che ? mukta thayelA mokSanA jIvone che kazuM AvuM? nA, kemake emaNe sarva karmono nAza karI potAnI sarva prakAranI karmathI thatI nAlezIno aMta ANyo che. tyAre ApaNe saMsArI karmabaddha AtmA, pudgalamAM ApaNI A pheMkApheMkanI kaMgALa karuNa dazA jo najara sAme rahe, to kyAM mana bagADIe ? sukha ke duHkhamAM sagavaDa ke Apatti-agavaDamAM jAte ja bhAva bagADavAnI mUrkhAI thAya ? (4) eka pravRtti parathI bIjI para saMsaraNa: saMsAramAM sarakyA karavAnuM kAyika-vAcika-mAnasika pravRttiomAM paNa che. hamaNAM vicAravAnI pravRtti karI, to pachI bolavAnI pravRtti para gayA. emAMthI vaLI kAyAnI koI pravRttinI upara sarakyA. A darekamAM ya aneka prakAra ! hamaNAM eka jAtanA vicAranI pravRtti hatI, te kSaNamAM bIjI jAtanA vicAranI pravRtti para upaDyA ! emAMthI trIjI jAta para. ema hamaNAM ropha ke gussAnI amuka bhASA bolatA hatA, to pachI sAmethI lamaNAmAM lAge evo pratikAra maLatAM, tarata namratA-komaLatAnI bhASA pravRtti para sarakyA ! kema ? to ke bhUlA paDyA mATe vANiyA vANiyA pheravI toLa.' tyAre kAyAnI azubha pravRttio to keTalIya bhAtabhAtanI thAya che, emAM ekamAMthI bIjI para sarakyA karavAnuM dhUma cAlu che. Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 1 are eka AMkha keTakeTalAM DAphoLiyAM mAre che ? hAtha keTakeTalA hAle che ? pachI mUDhatAthI mAnyA karIe ke 'AvI pravRttiomAM pharyA karavAthI sukha-AnaMda maLe che.' paraMtu e to zenA jevuM che ? ke jema rUpALI patnIno gulAma pati patnInA orDara para orDara upara chuTavA para pravRttio karI karIne sukha mAne enA jevuM che. DAhyAnI najare e naryo vagara pagArano gulAma-majura kahevAya. ema ahIM karmanI ane mohanI asara heThaLa Indriya-rANIonA gulAmanI jema nAcyA karavAnuM thAya che. AvI kAramI gulAmI najara sAme rahI jAtanI nAlezI dekhAya, to evI bhAmaTI IMdriyonA viSayanI agavaDa-sagavaDamAM bhAva zA bagADAya ? (5) sukha-du:kha vacce saMsaraNa : saMsAramAM jIvanuM sukhathI du:kha para ne du:kha parathI sukha para sarakavAnuM cAlu che. ema harakhamAMthI udvega para ane udvegamAMthI harakha para sarakavAnuM cAlu che. AnuM nAma saMsaraNa, arthAt saMsAra. A paNa karma ane mohanI gulAmI heThaLa cAle che. eka ja divasanA paNa sukha-du:kha, harakha-kheda vaccenA keTalAM saMsaraNa thayAM, e ya jo tapAso, AMkaDo kADho, to camakI UThazo ! dA.ta. eka divasanAM sukha-duHkha H savAre TAImasara UThyA eTale sukha, paNa nahAvAnuM pANI taiyAra nathI eTale duHkha. e maLyuM, nAhyA eTale sukha, paNa kapaDAM barAbara dhoyelAM na maLyA eTale duHkha. tyAM cA-nAsto sArAM maLyAM eTale sukha, paNa dukAne javAnuM moDuM thayuM eTale du:kha. paraMtu dukAne besatAM ja sAro gharAka maLyo tyAM AnaMda, paNa pachI klAka sudhI bIjo gharAka na AvatAM du:kha !... vicAro, rAte suvA jAo tyAM sudhImAM AvAM keTalAM sukha-duHkha 52 bhaTakyA karavAnuM ? ane cAhya sukha ho ke du:kha, emAM nakarA ArtadhyAna sivAya bIjuM kAMI che ? jIvanamAM moTAM duHkha H A to eka ja divasanI vAta thaI. paNa jIvanamAM ya kyAreka kyAreka kevA moTA sukha parathI moTA duHkha para javuM paDe che ? eja sItAjI rAma sAthe vanavAsa veThI AvyA pachI mahelamAM sAmrAjJI banIne beThA hatA, lagabhaga pukhta garbhavatI hatA, eTale keTalo vizeSa AnaMda haze ? paNa rAma vaDe lokavacanathI jaMgalamAM tajAI devAmAM AvyA tyAre keTalA duHkhamAM mukAI gayA ? sAthe eka dAsI ke rakhevALa sipAI paNa nahi ! pAse jaMgalI pazuthI bacavA koI zastra ke vAhana paNa na maLe ! bhAtAnI nAnI poTakI ya nahi. garbha pukhta jevo. chatAM koI dAyANI ke gAdI ya nahi ! pANIno loTo ya na maLe ! kevAM sukha parathI kevAM du:kha para dhakelAyA ? paNa tyAM eka rAjA AvI gayo, emane dharmanI bena gaNI laI gayo. Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - na dhyAna ane jIvana | mahelamAM badhI sagavaDa sAthe rAkhyA ane be putra lavaNa-aMkuzano khemakuzaLa janma thayo, to kevuM sukha para prayANa thayuM? naLa-damayaMtIe sukha-duHkha vacce kevAM jholAM khAdhAM ? zrIpALakamAra kevA ghaDI sukhamAM ne ghaDI duHkhamAM mukAyA ? harizcaMdra-tArAmatIne kevAM UMcA rAjavI sukha parathI ekane masANano rakhevALa ane bIjIne pANI bharanArI gulAmaDI tarIkenA duHkha para javuM paDyuM? AjanAM tamArA jIvanamAM tapAso to kyAreka kevI sukhanI lAgaNI ? to kyAreka kevI mahAduHkhanI poka? AjanA vicitra sarakArI taMtra, vicitra bajAronI sthiti, avanavI paradezonI hilacAla vageremAM cAra di' sukha, to pAMcame di' duHkha ! parAdhInapaNe anicchAe paNa sukhamAMthI duHkhamAM thatAM sarakaNa, sarakavAnuM - e jo najara sAme rahe to saMsAra kevo behudo lAge ? pachI enI ghaTanAomAM mana zuM bagADavAnuM thAya? durbAna zA sAru thAya? (5) "saMsAra" eTale eka bhAvamAMthI bIjA bhAva para sarakavAnuM tyAre saMsAramAM bhAvo para kevuM sarakyA karavAnuM thAya che e vicAro. hamaNAM krodhanA bhAvamAM, to emAM pAchA paDatAM narama theMza jevA dInatAnA bhAvamAM ! hamaNAM bairI-chokarA para rAganA bhAva para caDyA, to ghaDIka pachI enA evA koI bola ke koI cAla joIne enA ja para dveSa-krodhanA bhAva para sarakyA ja ! hamaNAM sArA dharmanA bhAvathI maMdire cAlyA, paNa tyAM rastAmAM dalAla ke gharAka maLatAM upaDyA vepAranA pApa-bhAva para ! ema hamaNAM gharAka sAro mAla levAnI AzA batAvI, tyAM caDyA lobhanA bhAva para, paNa pachI e nAmaMjura karatAM jhaTa UtaryA mAMDavALanA nirAzAnA bhAva para ! sAruM jamatAM caDyA TesanA khuzInA bhAva para, paNa pachI peTa duHkhatAM hAyavoyanA ke pastAvAnA bhAva para UtaryA heThe ! athavA khAvAnI cIjo viSe ochI vadhu khuzI-nAkhuzInA bhAva para palTA. Ama bhAvonA palTA to keTalAya cAlyA ja kare che. eka bhAva para sthira nahi. haiye lAgaNIonA taraMgo samudramAM mojAMnI jema navA navA UDyA kare che ane junA alopa thaI jAya che. palTAtA saMyogo, nimitto ane paristhiti e bhAvo-lAgaNIo-saMvedanAomAM jIvone ghumAve che. saMsAramAM jIvanI kaMgALa dazA oLakho: saMsAra nAma ja enuM che ke bhava-karmodaya-pudgala-pravRtti sukha-duHkha ane bhAvomAM jIvane sarakAvyA ja kare ! bhamAvyA ja kare ! tyAM jIvanI kaMgALa gulAmI dazA che, jANe enuM koI mUlya ja nahi ! mahattva ja nahi ! AvI gulAmI dazAnuM pahelAM to bhAna ja nahotuM, paNa ahIM jo have e dazA samajavA maLI ane Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 63 dekhAyuM ke A dazAne kAbumAM nAbuda karI sthira 'mukta' avasthA pragaTa karavAno ahIM amUlya durlabha avasara maLyo che, to pachI e karavA mATe prayatna karavAmAM bAkI rakhAya ? tyAre evA prayatnamAM paheluM A nizcita karavAnuM che ke - 'jo mAtra bhAva ane dhyAnane bagADavA para azubha karmabaMdha tathA saMsAra vRddhi thAya che, to zA mATe azubha bhAva ane azubha dhyAnamAM paDavuM ? game tevA sukha ke du:khanA saMyoga Ave, paNa mAre dilanA bhAva ane mananuM dhyAna zubha ja rAkhavAnuM.' bhAva-dhyAna zubha rAkhavAno nizcaya e paheluM kartavya. zubha bhAvo A H vairAgya, upazama, kSamA, namratA, jIvo pratye maitrI-karuNA-guNAnurAga, jaDa pratye udAsInatA, napharata, paralokabhaya, deva-guru para prIti-bhakti, jinavacana-zraddhA, duSkRtano pazcAttApa, sukRtanumodana, pApadhRNA... vagere vagere. azubha bhAvo A : rAga, dveSa, kAma, krodha, lobha, vaira, mada, mAnAkAMkSA, mAyA, mamatva hiMsAdipApa-prIti, nirdayatA, IrSyA, paranI ApattimAM rAjIpo, deva-guru-dharma para abhAva, utsUtra-unmArganI buddhi... vagere vagere. azubha dhyAna aTakAvavA zuM karavuM ? : (1) dilane azubha bhAvothI bacAvI levAya, (2) zubha bhAvano khuba abhyAsa rakhAya, (3) sArA sArA vicAro karatA rahevAya, (4) mahApuruSonA uttama jIvana-prasaMgo ane emaNe rAkhelA zubha bhAvone vAraMvAra yAda karatA rahevAya, (5) jinezvara bhagavaMtanI AjJAonuM punaH punaH smaraNa karAya, (6) tattvadRSTi rakhAya, to azubha dhyAnane aTakAvI zakAya. jIvanamAM prasaMgo ane saMyogo to AvyA ja karavAnA che. emAM te te samaye zubha bhAva kevA kevA rAkhI zakAya enA Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana tarapha mananI coMTa joIe. prasaMga ekano eka, paNa enA para zubha bhAve ya karI zakAya ane je AvaData na hoya, je paravA ciMtA nahi, to azubha bhAva jhagamagavAno. dA.ta. Aje moMghavArI bhAre che, enA para citta jatAM hAyavoya, sarakAra-bajAra vagere upara dveSa, paisA para atizaya rAga ItyAdi azubha bhAvo jAge che. ene rokavA mATe tattvaSTie vicArAya keH (1) "moMghavArI pAchaLa mukhya to mArAM pApano udaya ja kAma kare che, mATe bIjA para dveSa ke hAyavoya zA mATe karuM ?' (2) "Ama to raMgarAga bhoga upara kApa na mUkata, te A moMghavArImAM saheluM banyuM che, tyAganI taka maLI che. cIja moMdhI tethI tyAgadharma sasto banyo, cIja sastI hota to tyAgadharma moMgho banI jAta." (3) "vaLI hAyavoya ke dveSa karavAthI vaLatuM to kAMI nathI, pachI dila zA mATe bagADavuM?' cIja-vastunA bhAva vadhyA e mArA hAthanI vastu nathI, paNa mArA dilanA bhAvane na bagaDavA devA, bhAva sArA rAkhavA, e mArA hAthanI vAta che. (4) "vaLI cIjavastunI moMghavArIne raDuM chuM, paNa Aje dharma moMgho thaI gayo, satya-nIti-kSamAdi zubha bhAva moMghA thayA che, enAM nukasAna jotAM A moMghavArI zI rovI ?' ema ApattimAM 1. pApodaya, 2. tyAganI taka, 3. manobhAva hastagata, ne 4. kharuM duHkha dharmahInatAnuM, ATaluM vicArI zubha bhAva Ulasato rAkhavo joIe. sItAjIe kevI rIte bhAva na bagADyA? sItAjIne rAma sAthe vanavAsa javAno prasaMga Avyo, dila na bagADyuM, hAyavoya na karyo, joyuM - (1) pativratA strIne patinI sAthe sahavAsa e ja sAco mahelavAsa che.' vaLI (2) huM rAmane paraNI chuM, mahela-vaibhava-vilAsane nahi. to jenI sAthe haiyAno mukhya saMbaMdha ene ja vaLagI rahevAnuM. e salAmata to saba salAmata. (3) jema pagAra-bonasa letAM AvaDe che, to majurI karatAM ya AvaDavuM joIe, ema karmano mAla khAtAM AvaDe che, to karmanI pIDA veThatAM ya AvaDavuM joIe. (4) ApaNe kAMI ekalA sukhanA ja adhikArI nathI, kemake ApaNe ekalA puNyanA ja sTokavALA nathI. AtmakhajAne pApanA ya gaMja bharyA che. ethI duHkha Ave to jAtane ekalA sukhanI ja adhikArI kema manAya? Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana pa (5) je kALe duHkha AvyuM e kALe pApano udaya nizcita ane anivArya mAnI, ene prasannacitte vadhAvI levuM, e zAhajoga devAnI cukavaNI che. (6) vaLI vanavAsane Apattine duHkhanuM kAraNa samajavA karatAM, pApakarma bhogavAI jaI ene kSaya pamADavAnuM nimitta samajavuM. duHkha Avye kacaro sApha thAya che. kacaro jAya emAM nArAjI zA mATe ? mahAsukhanA avasare tattvadeSTi : sItAjIne chelle jyAM divya karyA pachI jabaradasta mAna sanmAna sAthe mahelavAsa karavAno, temaja vinayI putronI sevA levAno ane bhavya rIte TharI ThAma besavAno avasara Avyo, tyAM AnaMdanI dRSTi na thaI, paNa tattvadRSTi AvI ke 'A paNa karmanuM pralobhana che. karme traNa traNa vAra to mane ThagI che. (1) karme rAma jevA pati to ApyA, paNa vanavAsamAM tageDI ! (2) tyAM ya patinI chAyA maLyAthI hAza rAkhI, paNa karme rAvaNa pAse upaDAvI ! (3) tyAMthI vaLI chUTI ayodhyAmAM AvI, rAjamahelamAM mAnabhera rahevAnuM maLyuM, kiMtu karme pAchI acAnaka vagaDAmAM tyajAvI. AvI karmanI vAraMvAra ThagAIo joI che, to have pAchI pharI ThagAvA kyAM jAuM ? have to ene UkheDavA cAritra ja lauM.' lIdhuM cAritra. dRSTinI ja khUbI. tAttvika dRSTi rakhAya to enA eja prasaMgamAM zubha bhAvayukta zubha dhyAna sulabha bane. prasaMgo kyAM ochA Ave che ? AkhA divasano kAryakrama prasaMgothI bharapUra rahe che ne ? sArI-narasI cIjavastunA gamanA-gamana paNa prasaMga ja che ne ? tyAM koIne koI bhAva to jAgatA rahevAnA. tattvadRSTi hoya to bhAva sArA karAya, sArA rakhAya, mithyA matinI dRSTi hoya to bhAva azubha thavAnA. pUcho, tattvadRSTi kevI rIte rAkhavI ? jIvananI sAcI mApaNI para. jIvanane ja vastuonI sagavaDa-agavaDanA kATale nahi mApavuM ke 'ATalI sagavaDa maLI to cAlo sukhanA dahADA ke sukhanI ghaDI', ne avagaDamAM mUkAyA to 'are ! duHkhanA divaso ke duHkhanI ghaDI AvI !' jIvanane jaDanA kATale mApavAmAM mithyAmati kAma karI jAya che ane e haiyAnA keTalAya bhAva bagADI nAkhe che. sagavaDa upara ane sagavaDa denArA upara rAga UchaLe che, ne na denArA aLakhAmaNA lAge che. ema agavaDa ne agavaDanA denAra para dveSa jAge che. A rAgadveSanI pachI to bIjA keTalAya azubha bhAvo dA.ta. mada, mAyA, kapaTa, IrSyA, dInatA vagere jAgI paDe che, e badhuM jIvanane jaDanI anukuLatA-pratikuLatAnA kATale mApI sukha-duHkhanI TakAvArI karavAmAM UbhuM thAya che. tethI, 6 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 55 traNa kATale jIvanane mApo : dhyAna ane jIvana jIvanane (1) puNya-pApanA kATale mApavA jevuM che, (2) zubhAzubha bhAvanA kATale mApavA jevuM che, (3) paraloka sudharavA-bagaDavAnA kATale mApavA jevuM (1) jIvanane puN-pApa 52 mApavAmAM manane ema rahe ke zuM sAro puNyakamAIno avasara che ! chevaTe zubha bhAvanAmAtrathI ya puNyakamAI karI zakuM, to A jIvanasamaya sAro. azubhodaya veThavAno Avyo hoya to ya te pApakcaro sApha karavAno avasara hoI sAro ja jIvanasamaya gaNuM. dharma gumAvavAnuM thAya che to e jIvanasamaya veDaphAyo mAnuM, du:khamaya mAnuM.' jIvananI A mApaNI puNya-pApa para karI. dharma dvArA puNyanI kamAI cAlu che ne ? yA Apatti bhogavavA dvArA pApakSaya cAlu che ne ? to e jIvanasamaya sAro pasAra thayo mAnavAno. paNa jo ekalA pUrvapuNyanA bhogavaTAno samaya cAlyo che, koI navI puNyakamAIno nahi, to te naraso gaNuM. eya duHkha-ApattimAM mAtra rodaNAM ja che, bhAva sArA rAkhavAnuM che nahi, to e naraso jIvanasamaya. (2) ema, zubhAzubha bhAva para mApaNI A, ke bahAranA saMyogo game tevA chalabalatA vaibhava-mAna-sanmAnanA ho ke garIbI-Apatti-rogAdinA ho paraMtu jo hRdayanA bhAva zubha cAle che to e dhanya jIvanasamaya ! ne jo bhAva azubha cAlyA to e naraso samaya. (3) ema trIjI mApaNI A, ke jIvanano je samaya pasAra thaI rahyo che te paraloka sudhAravAmAM thaI rahyo che ke bagADavAmAM ? e hisAbe ja ene sAro-naraso lekhIe e paralokanA kATale jIvanane mApyuM gaNAya. duSkRta, durbhAvanA, anucita bola, azubha bhAvo vagere paralokane bagADanArA che. jo e cAlu che, pachI bhale dunyavI sukhalIlA cAlatI hoya, to e paralokane bagADanAra hoI, e jIvanasamaya duHkhano gaNAya. ethI ulaTuM bAhya duHkha chatAM jo sukRta, satkRtya, zubha bhAvanA, suyogya bola vagere cAlu che, to e vastu paraloka sudhAranAra hoI, e jIvanasamaya kharekhara suMdara gaNAya. basa, jIvanane A puNya-pApa AdinA kATale ja mApavAnuM rakhAya to tattvadRSTi AvI jAya ane jIvananA prasaMge prasaMga enAthI nihALAya. ema tattvadRSTithI nihALatAM zubha bhAva ane zubha dhyAna sulabha banavAnAM. jIvana sAthe dhyAnano keTalo saMbaMdha che enA para sAmAnya rUpe vicAryuM. have dhyAnanA dareka prakArane samajI jIvana sAthe eno saMbaMdha joIe. *** Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9. cittanI avasthAo 'dhyAnazataka' zAstranA kartA: dhyAnazataka' zAstranA kartA H ApaNe tyAM, 'pUrva' nAmanA sAgarasama Agama zAstranA jANakAra prakAMDa vidvAna ane samartha zAstrakAra AcArya zrI jinabhadragaNI kSamAzramaNa thaI gayA. emaNe ekalA 'karemibhaMte' sUtra yAne sAmAyika sUtra para moTuM bhASya racyuM che, je vizeSAvazyaka bhASya tarIke prasiddha che. emAM pAMca jJAnano bahu vistRta adhikAra che. pachI nayavAda, gaNadharavAda, nihnavavAda vagere vistArathI carcyA che. e ja maharSie dhyAnanA viSaya upara 'dhyAnazataka' nAmanuM prakaraNa racyuM che. emAM dhyAnanuM svarUpa zubhAzubha dhyAnanA cAra prakAra, e dareka prakAranA cAra-cAra prakAra muddA laI laIne sArI rIte samajAvyA che. dhyAnazataka.zAstranI upayogitA H Ano ApaNe barAbara abhyAsa karIe to rojiMdA jIvanamAM Dagale ne pagale ApaNe kevA kevA azubha dhyAnamAM sapaDAIe chIe, enAM lakSaNa kyAM, e kema udbhave che, enuM phaLa zuM ItyAdi khyAlamAM Ave che. A jo khyAla hoya to ja ApaNe bhaDakavAnuM thAya ke 'are ! huM ATaATalA azubha dhyAnamAM sabaDuM chuM ? te ya hAlatAM ne cAlatAM ? enAM duHkhada mahAdu:kha phaLa mAre bhogavavAM paDavAnAM ?' AvI bhaDaka thAya, to pachI ene TALavA kevAM zubha dhyAna upayogI bane enI jijJAsA jAge ane e paNa A zAstramAMthI jANavA maLe che. evAM zubha dhyAnano bAra poInTathI bAra muddAthI AmAM vicAra karAyo che. e adbhuta vicAra che. ApaNe ene graMthanA krame joIe. dhyAna e mananI eka avasthA che. mananI be jAtanI avasthA, (1) cala yAne asthira (2) sthira. ahIM pUcho, pra. - mananI zUnya avasthA kema na lIdhI ? u. - eTalA mATe na lIdhI ke jene mananI evI zUnya avasthA samajIe chIe emAM ya mana kAma karatuM che. mana zI cIja che e samajo eTale A spaSTa thaI jaze. pahelAM e juo ke, Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Fe dhyAna ane jIvana vANI zI vastu che ? AkAzamAM kAcA mAla tarIke bhASA vargaNAnA pudgala (aNujathA, aNu) rahelA che. jIva potAnA vIryathI kAyayoga yAne kAyika pravRtti karI ene grahaNa karI, pachI AtmavIryathI vAgyoga yAne vAcika pravRtti dvArA ene zabdarUpe pariNamAvI choDe che. e choDavuM eTale ja bolavuM. e ja vANI. bhale ApaNane khabara na paDe ke A badhI prakriyA kyAre thaI ? paraMtu jema ApaNe koLiyo moMmAM mUkyo ane gaLA nIce utAryo, pachI enA para zI zI kriyA thAya che enI ApaNane khabara nathI paDatI, chatAM e prakriyA aMdara cAlu to che ja. e enA rasa, khaLa vagere pariNAma uparathI nizcita thAya che ke A rasa-khaLa Adi taiyAra mAla e khAdhelA anna para thayelI prakriyAnuM pariNAma che, ema ahIM ApaNe mauna hatA pachI kAMIka bolyA, e taiyAra vANI koIka prakriyAnuM pariNAma che, koIka sAmagrI ane kriyAnuM phaLa che. tyAre bolAtA zabda e pudgala che, Matter che, e Aje reDiyo, Teliphona, phonogrAphanI cUDI paDagho, kAna para dhAka vagere parathI siddha che. basa, e zabda pudgalano mUla mAla, AtmavIrya ane sazakta kAyA e sAmagrI tathA vIrya sphuraNa, kAyapravRtti e kriyA. ethI banyo zabda. pachI vacanayoganA AtmavIryanuM sphuraNa thavAthI thatI pravRtti rUpa kriyA Ave eTale vANI rUpa pariNAma AvIne UbhuM rahe. basa, A rIte mana mATe samajavAnuM che. jema 'bolavuM' yAne vANI e pudgalanA sahAre eka pravRtti che, ema 'vicAravuM' yAne mana e paNa pudgalanA AdhAre eka pravRtti ja che. pharaka eTalo ke vANI mATe bhASA vargaNA nAmanA pudgalano kAco mAla kAma lAge, tema mana mATe mAnasavargaNA rUpa pudgala e kAcA mAla tarIke upayogI thAya. AtmavIryanA sphuraNe kAyayogathI mAnasa pudgalonuM grahaNa thAya ane pachI vIrya sphuraNathI manoyoga dvArA ene manarUpe pariNamAvI choDavAmAM Ave e ja vicAryuM - ciMtavyuM kahevAya. dhyAnamAM rahe ke jema ApaNe bolavuM ja che, to ja bhASA pudgalone zabdamAM pariNamAvavAnuM hoya, tema ApaNe vicAravuM ja che to ja mAnasa vargaNAne manarUpamAM pariNamAvavAnuM hoya. jo mauna ja rAkhavuM che, kazuM bolavuM ja nathI to zabda banAvavAno zA sAru ? ema kazuM vicAravuM ja nathI to mana banAvavAnuM zAnuM hoya ? ane tyAM jo mana ja nahi, to mananI zUnya avasthA zI ? mananI zUnya avasthA eTale to eja kahevuM che ne ke manamAM koI lezamAtra paNa vicAra ja nahi ? paraMtu jo vicAra ja nathI to mana zuM ? tyAM manane janamavAnuM ja zAnuM hoya ? na ja hoya. zUnyAvasthA mana jevI koI cIjanI na kahevAya, zUnyAvasthA mananI eTale AtmAnI hajI kahevAya, ke jyAM koI vicAra nathI. Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI dhyAna ane jIvana - bAkI mananI avasthA be jAtanI - eka cala ane bIjI sthira. zUnya avasthAvALuM mana nahi, pachI koI ema mAne ke huM pAMca-dasa-paMdara miniTa manane zUnya rAkhavAno abhyAsa karuM chuM, to e bhrama che. tyAM mAtra dunyavI vastuno vicAra aTakAvavAno prayatna che. paraMtu e evI vastu vicArathI rahita sthiti jevA-ciMtavavAno prayatna che, eTale eya eka jAtano vicAra ja che, pachI mane zUnya kyAM banyuM ? AvA prayatnamAM paDavAnA badale jJAnIoe ApelA rAhe ja cAlavuM lAbhadAyI thAya. e rAhe cAlavAnuM A, ke mananI zubha cala ane sthira avasthAno prayatna rAkhyA karavo. pra. - mananI cala avasthA kaI? u. - cala asthira mananI avasthA traNa prakAre hoya che. (1) bhAvanA (2) anuprekSA ane (3) citta. sthira mananI avasthA e dhyAna kahevAya. (1) "bhAvanA eTale jenAthI AtmA bhAvita thAya evI mananI avasthA. AnAthI dhyAnanI bhUmikA sarjAya che. dA.ta. "jJAna bhAvanA eTale ke vinaya bahumAna vagere sAthe samyagu jJAnano abhyAsa, jJAnanI dhAraNA, tattvadohana Adi mana daIne AcaravAmAM Ave to emAM rahelA zubha bhAvathI mana AtmA evo raMgAya che, evo bhAvita bane che ke pachI sthira dhyAna mATe e yogya bane che. je AnAthI bhAvita na hoya, to pachI viSayabhAvita mana viSayomAM kheMcAI javAthI dhyAnamAM e sthira na rahI zake. A jJAnAbhyAsa AdimAM je mananI bhAvita thavAnI kriyA cAlI e bhAvanA kahevAya. enAthI zubha dhyAna mATenI yogyatA UbhI thAya che, sAmarthya UbhuM thAya che. ethI UlaTuM, jo mithyA jJAnanA abhyAsa vageremAM mana kAma karatuM rahe to ethI paNa dhyAnanI bhUmikA UbhI thAya, paraMtu te azubha dhyAnanI bhUmikA sarjAya. vaLI darzanabhAvanA' eTale ke samyagu darzananI bhAvanA kare, eTale ke jinavacana para kyAreya zaMkA na karavI, mithyA dharmanI kAMkSA-AkarSaNa thavA devuM nahi... vagere zaMkA-kAMkSAdi doSa TALe ane zama saMvega vagere temaja deva-gurubhakti, dharmaprabhAvanA, dhairya... vageremAM mana lagADe, enAthI AtmA evo bhAvita thato jAya ke pachI e zubhadhyAnane yogya bane. ema cAritrabhAvanAmAM manane samiti-guptimAM lagADavAnuM Ave. ema vairAgyabhAvanA' eTale ke jagatanA svabhAvanuM ciMtana, nirmamatA, nisaMgatA vageremAM manane lagADIne AtmAne enAthI bhAvita kare, raMgAyelo kare, tyAM e jagasvabhAva-nirIkSaNa AdimAM rahelI mananI avasthAne vairAgya bhAvanA kahevAya. AnAthI bhAvita thayelo AtmA zubha dhyAna mATe yogya thAya, samartha thAya. Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 te dhyAna ane jIvana | AgaLa A jJAnabhAvanA, darzanabhAvanA, cAritrabhAvanA ane vairAgya bhAvanAno vicAra dharmadhyAnanI bhUmikA rUpe AvavAno che, tyAM vistArathI vicArAze. ahIM to mAtra, "bhAvanA' zI che, e batAvavA digdarzana karyuM, e parathI samajAyuM haze ke "bhAvanA" eTale korI vicAraNA karavAnI nathI, paraMtu jJAna darzana AdinI te te pravRtti karI manane enI sAthe otaprota karIne cAlavAnuM che. evuM e AtmAne paNa bhAvita yAne raMgAyelo karatuM jAya, e bhAvanA che. enAthI cittane dhyAna mATe jarUrI sthiratA sulabha bane che. alpa paNa sAdhanAmAM bhAvanA : tame saMsAramAM ho ane covIse kalAka A pravRtti na karI zako, chatAM jeTalI karo e badhInI sAthe sAthe bhAvanAbharyA mananI paNa emAM kAmagIrI cAlu hoya e bhAvanA che ane e suMdara dhyAnanI bhUmikA sarajatI jAya che. savAla ATalo ke mana emAM raMgAtuM rahe evuM lAgavuM joIe. nAgaketue bALapaNe eTale ke janma pachI tarata jevAmAM ja akrama karelo, te A "bhAvanA' tattvanI sAthe pachI paNa moTA thaye zrAvakapaNAnA AcAra-anuSThAna AcaratA te A ja rIte. emAM ekavAra bhagavAnanI puSpapUjA paNa A "bhAvanA sAthe karI rahyA hatA, jIvanamAM roja covIse kalAka nahi paraMtu jyAre jyAre sAdhanAmAM rahelA tyAre tyAre A "bhAvanA sAthe rahelA. enuM phaLa kevuM AvIne UbhuM rahyuM ke dhyAnanI jabaradasta bhUmikA UbhI thaI gaI ane e puSpapUjA karatAM karatAM puSpa karaDiyAmAMthI nAnA sarpano daMza thayo, jhaNajhaNATI thaI, ke tarata bhAvanAmAMthI dhyAnamAM caDI gayA ! te ya dharmadhyAna ane pachI zukladhyAnamAM ! ane tyAM ne tyAM e ja vakhate mohanIyakarma ane pachI bIjA traNa ghAtI karmano saMpUrNa nAza karI kevaLajJAna pAmyA ! vItarAga sarvajJa banyA ! vItarAgane bhajanAro vItarAga na bane ? bane, jarUra bane, paraMtu "vItarAga para dila ovArI jAya, vItarAgatA para dila ovArI jAya ane emaNe pharamAvelI sAdhanA jJAnabhAvanA rUpa, darzanabhAvanA cAritrabhAvanA ke vairAgya bhAvanA rUpa AcarAya. "bhAvanA' tattvathI maghamaghatI sAdhanA ArAdhAya, to emAM pachI sahelAIthI dhyAna lAge ane vItarAgatAe pahoMcAya. jIva saMsAramAM ekAMte racyo-po rahevAthI rAgadveSAdi bharapUra ane satata cAlyA kare che, tethI citta bhAre caMcaLa rahe che. enA e saLaMga rAgAdimAM gAbaDAM paDe, to caMcaLatA ochI thAya ane A gAbaDAM pADanAra jJAnAdibhAvanA che. e AtmAne jJAnAdithI bhAvita kare che, tethI ja rAgAdimAM alanA UbhI thAya che. eTale ja dhyAna mATe jarUrI sthiratA sulabha bane che. Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 'bhAvanA' eTale mananI evI kAmagIrI ke je rAgAdi ghaTADI AtmAne jJAnAdithI bhAvita kare. A bhAvanAnI vAta thaI. (2) anuprekSA eTale e cala mananI evI pravRtti che ke jemAM mana dhyAnanI 'anu' yAne pachI prekSAmAM joDAya che, arthAt anitya-azaraNa vagerenA ciMtanamAM caDe che. 'saMsAramAM bAhya Abhyantara sarva saMyoga anitya che', enA para ciMtana e anuprekSA. ema 'janma-jarA-mRtyu-roga-akasmA-ane karmane panAre paDela jIvane A jagatamAM koInuM zaraNa nathI' enA 52 ciMtana e paNa anuprekSA. evI bAra anuprekSAo che. dhyAna tUTe tyAre mana tarata A anuprekSAmAM joDAvuM joIe. mana bIjA trIjA vicAramAM jAya nahi. anityAdi bAra padArthanA koI ciMtanamAM lAgI jAya. te ya pAchuM sphUrti-sthiratA vadhatAM thoDIvAramAM citta dhyAnamAM caDI jAya. 71 (3) citta eTale e cala mananI trIjA prakAranI avasthA che. pUrve kahyuM te bhAvanA ke anuprekSA rUpa mananI pravRtti nahi, paraMtu bIjA-trIjA vicAromAM mana 2mI rahyuM hoya. to e mananI avasthAne 'citta' kahe che. amathA beThA mana ahIM tahIM bhaTakatuM hoya, yA gAmagapATA cAlatA hoya, kuthalI-vikathA-vAto thatI hoya, tyAM AvA vicAro AvuM mana pravarte che. game te eka vicAra parathI bIjA 52, ne bIjA parathI trIjA upara... navarA beThA paNa mana AvI doDAdoDa kare che. are ! prabhunA nAmano jApa laI besatAM ke bIjI dharmakriyA vakhate paNa raddI vicAro AvI javAnI to ghaNAonI phariyAda rahe che. AmAM nathI bhAvanA, ke nathI anuprekSA, kintu game te vicAro-vikalpomAM mananI bhaTakavAnI avasthA che. e avasthAne 'citta' kahevAmAM Ave che. ** * 10. zubhAzubha cAra dhyAna Ama bhAvanA, anuprekSA ane citta e traNe ya cala mananI avasthAo che. tyAre sthira mananI avasthA e dhyAna che. dhyAna eTale mananuM sthira adhyavasAna. 'adhyavasAna' eTale mananuM ekAgratAnuM avalaMbana. mana ekAgrapaNe koI jaDa ke cetana padArtha, yA enA bhAva Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 dhyAna ane jIvana 52 coTe, bhale eka ja kSaNa, e dhyAna kahevAya. mana vadhumAM vadhu eka aMtarmuhUrta ja eka viSaya para rahI zake. muhurtano hisAba A pramANe che 7 prANa = stoka / 7 sToka lava | 77 lava - muhUrta. eTale 3777 prANanuM eka muhurta thAya. emAM ati sUkSma eka samaya ocho e aMtarmuhurta kALa kahevAya. Ama joIe to be ghaDI yAne aDatAlIsa miniTanuM eka muhurta thAya. emAM saheja ochuM e aMtarmuhurta sudhI ja cAlI zake. pachI e tUTe ja. eTale eka sAthe mananI sthiratA eTalI ja, pachI cala avasthA thAya. emAMthI ya pAchI dhyAna-avasthA AvI zake. tyAM jo anuprekSAnI cala avasthA ati alpa samaya AvIne pachI sthira dhyAnAvasthA zaru thaI jAya, e vaLI aMtarmuhurta rahI pachIthI saheja cala avasthA banI pharIthI dhyAna cAle,... to A dhyAnadhArA kahevAya. A to zubha dhyAnanI vAta thaI. paraMtu sAmAnyathI dhyAna be prakAre - zubha ane azubha, e dareka babbe prakAre, ema kula A cAra prakAra (1) ArtadhyAna (2) raudradhyAna (3) dharmadhyAna (dharmadhyAna) (4) zukladhyAna AmAM pahelAM be azubha che, chellAM be zubha. dharmadhyAna ane zukladhyAna e mokSanAM kAraNa che, ne ArtadhyAna tathA raudradhyAna e saMsAranA kAraNa che. bIje ThekANe A pramANe Ave che - aNa tirakakhaga, ruddajajhAryA gammaI nayaM dharmagra devArya siddhigaI sujajhANuMNuM || arthAt (1) ArtadhyAnathI tiryaMcagati maLe (2) raudradhyAnathI narake javAya. (3) dharmadhyAnathI devaloka, ane (4) zukladhyAnathI mokSa maLe, - Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 7 AnA hisAbe prazna thAya ke dharmadhyAnathI mokSa kevI rIte? eno uttara e che ke dharmadhyAna paraMparAe mokSanuM kAraNa che, kemake emAMthI zukladhyAna janme che ane ethI mokSa thAya che. A bahu dhyAnamAM rAkhavA lAyaka bAbata kahI. tiryaMca gatimAM laI janAra ArtadhyAna che. narakamAM laI janAra raudradhyAna che. svargamAM laI janAra dharmadhyAna che ane mokSa pamADanAra zukladhyAna che. ahIM eka prazna thAya, pra. - paralokano bhava ApanAra to AyuSyakarma che. cAra gatimAMnI je gatinuM AyuSya baMdhAyuM hoya tyAM avatAra maLe che. paNa A AyuSya to ahIM amuka aMtarmuhurtamAM eka ja vakhate baMdhAya che, te sivAyanA jIvanabharanA samayamAM Arta-raudra dhyAna thayA kare enuM phaLa zuM ? u. - te te dhyAnane te te gatinAM kAraNa kahyAM eno artha dhyAnathI mAtra AyuSya nahi, kintu te te gatine yogya karmo paNa baMdhAya. AyuSyakarma to kyAreka eka ja vAra baMdhAya che, bAkI to samaye samaye jJAnAvaraNa Adi sAte karma baMdhAvAnuM cAlu che. eTale have vicAravA jevuM che ke jIva jo vAraMvAra ArtadhyAnamAM paDyA karato hoya to tiryaMca gatine yogya karmonA jathA samaye samaye kevA ane keTakeTalA saMgRhIta karyA kare? mATe Artarodra dhyAnathI bahu bacavA jevuM che. dhyAna e to rokaDiyo sodo che. jenuM dhyAna karo evAM karma tarata coMTyA ja samajo. emAM kSaNano ya udhAro nathI. dhyAna ane karmabaMdhane sIdho saMbaMdha, vacamAM koInI daramiyAnagIrI nahi. koInI apekSA nahi. agnimAM hAtha ghAlyo ke baLe. ema zubhAzubha dhyAna karo ke zubhAzubha karma baMdhAya. mATe ja pApakarmano saMcaya na joIto hoya to Arta ane raudra dhyAna aTakAvavuM ja joIe, UThavA ja na devuM joIe. cAra dhyAnanA artha : "ArtadhyAnamAM "Arta' zabda che, e "Rta" zabda parathI banyo che, "Rta' eTale duHkha duHkhanA nimitte thato kliSTa adhyavasAya, rAgadveSanA saMklezavALo manobhAva, enA para janamatuM dhyAna te ArtadhyAna. mananI rAgadveSanI pIDA-artimAMthI udbhave e ArtadhyAna. dA.ta. kapaDAnA mela para najara gaI ane A mela kyAre jAya ?' evuM enA mana para coMTya, e ArtadhyAna thayuM kahevAya kAraNa manane kema ciMtA thaI ? mela upara dveSano saMkleza jAgyo tethI. ema kapaDAnI cakacakatI UjaLAmaNa mATe thayuM "A Take to sAruM, kapaDuM evuM sAcavuM ke meluM ja na thAya." A dhyAna zemAMthI jAgyuM ? UjaLAmaNanA rAganI pIDAmAMthI. mATe kaho rAga ke dveSanI pIDAmAMthI janamatuM dhyAna e ArtadhyAna. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (74mAM dhyAna ane jIvana (2) raudradhyAna eTale rudratA-krUratAthI janamatuM, krUratA kaThoratAmAMthI vyApta dhyAna. dA.ta. krUra hRdayathI koI hiMsA, juTha, corI ke dhana AdinAM saMrakSaNa para mananuM lakSa coMTI jAya e rodradhyAna thayuM. ArtadhyAna karatAM A vadhu ugra che, bhayaMkara che, ati tAmasI bhAvavALuM che. (3) dharmadhyAna" ne "dharmadhyAna' kahe che. dharma eTale dharmamAMthI udbhavatuM. dharma be prakAre che - zratadharma ane cAritradharma. emAMthI je nirmaLa dhyAna janme e dharmadhyAna dharmadhyAna kahevAya. dA.ta. jinAgama bhaNe che, yAda kare che, emAMthI e dhyAna jAgyuM ke "aho ! kevI alaukika jinavANI ! kevAM tarkasiddha jinavacana !" to A dharmadhyAna thayuM. evI rIte cAritranuM nirmaLa pAlana kare che, ethI e dhyAna lAgyuM "AmAM keTalI badhI svasthatA ! tyAre aviratimAM rAgadveSanI kevI viTaMbaNA, avasthatA !' to A dharmadhyAna thayuM kahevAya. (4) "zukladhyAna" mAM "zukla' zabdano artha (1) ATha prakAranA karmamaLanuM zodhana kare che, athavA (2) zokane klame kilAmaNA kare, zokano nAza kare te. evuM dhyAna e zukladhyAna. A bahu UMcI koTinuM dhyAna che. e vItarAga sarvajJa banavA pUrve Ave che. ene AvavAnI bhUmikA dharmadhyAna UbhI kare che. dharmadhyAnanA khUba abhyAsathI mananA bAhya vikalpo ochA thaI jAya che, temaja bAhyanuM AkarSaNa mahattva paNa ghaTI jAya che. tethI manamAM sthiratA vadhatI Ave che. pachI manobaLathI eka evI sthiratA UbhI thAya che ke jethI e koI sUkSma padArtha para evuM coMTI paDe ke tyAM pachI "huM dhyAtA ane A dhyAna karUM chuM' evo dhyAtA-dhyAnano bheda bhulAI jAya che. evI rAgadveSathI mukta lInatAvALuM dhyAna lAge e zukladhyAna. eTale evI sthiti tarapha pahoMcavA mATe dharmadhyAnano khUba abhyAsa joIe. dharmadhyAna paNa kAMI korA ciMtana rUpa nathI, kintu sAthe sAthe UMcI virakta dazA che, bAhya pratyenI aliptatA-niHsaMgatA tarapha jhoka che. manane bAhya padArthonuM yAvat potAnI kAyAnuM AkarSaNa ghaTe ane kAyAnuM ya mahattva na lAge e bahu jarUranuM che. kemake chevaTe kyAM javuM che ? vItarAgadazAmAM. eTaluM samajI rAkhajo ke sarvajJatA e vItarAga banyA vinA nathI AvatI. saMpUrNa vItarAgatA Ave pachI ja saMpUrNa jJAnAvaraNIya karmano nAza thAya ane saMpUrNa jJAna kevaLajJAna" pragaTa thAya. dasamA guNasthAnakanA aMte vItarAga banAya che ane pachI ja bAramA guNasthAnakanA cheDe samasta jJAnAvaraNakarma naSTa thatAM kevaLajJAna Ave che. A sUcave che ke sAcuM jJAna pragaTavA mATe ochAvattA pramANamAM rAgadveSane dhakko lAgavo joIe. "jJAna meLavo, jJAna meLavo" nI bUma mAravAmAM Ave che. Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 75 | dhyAna ane jIvana paNa sAthe "rAgadveSa ochA karo, rAgadveSa ochA karo'nI bUma kyAM marAya che ? kharI rIte pahelI bUma to A mAravA jevI che jo rAgadveSane thoDo paNa dhakko na lagADyo ane jJAna ghaNuM ya meLavyuM, to e jJAna AtmatAraka nahi bane. rAgadveSanI AMdhI caDI hoya, tyAM sudhI sAco jJAnaprakAza Ave nahi. pra. - paNa rAgadveSanI kharAbI samajavA ya pahelAM jJAna to joIe ne? u. - jarUra joIe. paNa e kaho ke pahele pagathiye jJAna zAnuM joIe ? AtmAnuM. potAnA AtmAnuM bhAna thAya pachI ja bIjA tattvonuM bhAna thAya, ne rAgadveSanI kharAbIono khyAla Ave. eTalA mATe kahyuM, AtmA jJAnabhavaM duHkha-mAtmajJAna hanyatai !' arthAt duHkhamAtra potAno AtmA bhulAyAthI UbhuM thayuM che ane te naSTa paNa tyAre thAya ke jyAre AtmajJAna thAya, svAtmAno khyAla Ave. AnuM kAraNa e, ke jyAM AtmAnuM ja bhAna nahi, tyAM enA roga-vikArono paNa khyAla zAno hoya ? rAgadveSa, viSayalaganI, harSa-zoka vagere e AtmAnA roga che, vikAra che. enAthI ja pratyakSamAM mana duHkhI bane che ane karmabaMdhana vadhI vadhI bhaviSyamAM jIva duHkhI thAya che. uMDANathI tapAsI jozo to dekhAze ke "duHkha kema AvyuM ? ke kema lAgyuM ? to ke mULamAM kyAMka rAga ke dveSa hato tethI" A to sAkSAt duHkhavikAritAnI vAta. tyAre bhAvI duHkhakAritA to najare dekhAya che ke rAgadveSanA kAraNe ja saMsAramAM bhaTakatA chIe. Ama rAgadveSane lIdhe duHkha-pIDA-ribAmaNa UbhI thAya che, tethI jema tAva vagerene lIdhe pIDA thAya, tethI e roga kahevAya che, zarIrano zarIranI dhAtuono e vikAra che, evI rIte rAgadveSAdi e pIDAkAraka hoI AtmAnA roga che, vikAra che. mULa kharekharA roga ja e rAgAdi che. have AtmAnuM ja bhAna nahi, eTale pachI enA roganuM vikAranuM bhAna ja kyAMthI hoya ? hajI kadAca dveSa kharAba lAgaze, paNa rAga to kharAba lAgato ja nathI ! "ame nyAyathI paisA kamAyA, pachI e paisA para prema to rahe ja ne ?" evuM manane thAya che. ema khAnapAna sagA snehI para rAga rahevAmAM kazuM khoTuM karyAnuM lAgatuM nathI. pachI "rAga e sauthI moTo, saudhI jallAda ane sauthI pahelo roga che, vikAra che', e lAgavAnuM kyAMthI bane ? kema Ama ? kaho, mULamAM A kAyAnI aMdara keda pUrAyelA potAnA AtmAnuM ja bhAna nathI. Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (6nuM dhyAna ane jIvana | AtmajJAna kevuM hoya? AtmAno khyAla hota - "janama janama navI navI kAyAmAM mArA AtmAne keda pUrAvuM paDe che ane sArAM-bUrAM karmanA phaLa bhogavavA paDe che, pUrvajanmanAM smaraNavALAo e sAbita karI rahyA che. eTale huM to eka janamano nahi, paNa janama-janamano sanAtana zAzvata AtmA chuM', AvuM jo AtmabhAna hota, to manane ema thAta ke "to pachI mAre eka janamanI cIjo para phogaTa rAga karavAnI zI jarUra ? A eka janamamAM ya kAyamI na rahenArI athavA A janamanA aMte to avazya vikharAnArI vastu khAtara nAhaka rAgadveSa zA mATe karavA?' ema rAgadveSane dhakko lAgata, to tethI duHkhamAM ghaTADo thAta paraMtu AtmAnuM ja pahele pAye bhAna nahi, pachI rAgadveSa rogarUpe lAgavAnI, vikAra rUpa lAgavAnI vAta kyAM ? zAstrathI jANyuM to kharuM ke "AtmA jevI svataMtra vastu che, paraMtu rAgadveSa jo chUTathI ne hoMzathI karavA joIe che, to aMtaramAM AtmAno prakAza thayo zAno kahevAya ? jJAna AvyuM zAnuM gaNAya? prakAza yAne jJAna te ja vAstavika gaNAya ke jyAM mULabhUta rogarUpa rAgadveSane ocho vatto dhakko lAge. e vinAnuM jJAna e prakAza rUpa nathI, aMdhakAra ja che, ajJAnarUpa che. mATe jJAna meLavavAnI sAthe rAgadveSane dhakko lagADavAnI jarUra che. jevuM jJAna evuM dhyAna, sAruM zubha dhyAna e, ke jemAM rAgadveSanuM jora ochuM hoya, bAhya vastune mahattva na apAya, enuM AkarSaNa na hoya. e mahattva na Ape to ja enA nimitte rAga-dveSa UchaLatA rahe nahi. eTale dhyAnamAM mananuM eka viSaya para sthira kendrIkaraNa kharuM, coMTa kharI, paraMtu sAthe rAgadveSa kAbumAM joIe, enA para niyaMtraNa jarUrI. ekaluM "OM aha nuM dhyAna adhuruM che: A parathI samajAze ke ekaluM "uOM" ke "ahaM'nuM dhyAna laI bese, tethI kAma na sIjhe. rAgadveSa para ghasAro paDavo joIe ane te ghasAro rAgadveSanI pratipakSI bhAvanAthI thAya. e vastu dharmadhyAnamAM maLI Ave che. mATe ja, aSTaka zAstranI TIkAmAM A ja vastu spaSTa karI che. emAM kahyuM che ke dharmadhyAnanA eka prakAra "apAya-vicaya', emAM rAgadveSanA anarthanuM ciMtana karAya che, enAthI rAga-dveSAdinA saMskAro ghasAtA jAya che, tyAre ekalA "ahIMnA dhyAnamAM to e pUruM karyA pachI suSupta rAgAdinA saMskAra jAgatA thaI jAya che. "aha" nA dhyAnathI "aha" nA saMskAra paDe ane arihaMta pratye bhAva vadhe eTaluM ja, paraMtu Idriya-viSayono rAga-AkarSaNa kevI rIte ghaTe ? rAganA saMskAra kema ghaTe? Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana e ghaTADavA mATe to rAganI virodhI bhAvanA karyA karavI joIe. pAtaMjala yogadarzana paNa kahe che ke "pratipakSa bhAvanAthI rAgAdi saMskArono hrAsa thAya." jainadarzana to e kahe che ja, eTale to anitya-azaraNa vagere bAra bhAvanAmAM eka "Azrava-bhAvanA" mUkI che ane cAra prakAranA dharmadhyAnamAM eka "apAyaricaya dhyAna" gaNAvyuM che. Azrava-bhAvanAmAM e bhAvavAnuM che ke "aho ! A Indriyo, A rAga-dveSa-lobhAdi kaSAyo mithyAtva - avrata (avirati) vagere kevA kevA bhayAnaka Azrava che ke ethI keTakeTalA ya karma AtmAmAM zravI Ave che, vahI Ave che !...' Ama pachI ekeka Azravane laI enAthI baMdhAtA vividha karma ane enAM duHkhada phaLa vicArAya, enA dAkhalA-deSTAnta vicArAya, ethI Azravo pratye napharata chUTe, dila duHkhita thAya, eTale AmAM rAgAdi AzravonA saMskAra ghasAtA Ave, rAgAdinI mamatA rAgAdinI pakaDa moLI paDe. apAyaricayamAM eja rAgAdi-AzravothI nIpajatA anartha para dhyAna lagAvavAnuM hoya che. Azrava-bhAvanAmAM ciMtana to AzravA aMgenuM ja, paraMtu citta enA eka viSaya parathI bIjA viSaya para, bIjAthI trIjA para, ema ciMtana pharatuM cAlyA kare. tyAre dhyAnamAM to ekAgra ciMtana hoya, AzravanA eka viSayanI upara citta coMTI jAya, tanmaya vicAra bane. ahIM rAgAdinA eka anartha para tanmaya citta coMTyuM, enuM tanmaya ciMtana thayuM, enI bhAre asara paDavAnI. hRdayavedhI ane kalejAne phaphaDAvatA A asaravALAM ciMtanathI rAgAdinA saMskAra para jabbara prahAra thavAno, saMskAramAM sAro evo ghasAro paDavAno. ethI rAgAdinI pakaDa DhIlI paDI javAnI. punaH punaH AzravabhAvanA bhAvavA upara A apAyaricaya-dhyAna sulabha bane ane e ja rAgAdinuM jora ochuM karI zake. vAta e hatI ke rAgAdine dhakko pahoMce evuM dhyAna joIe. e lAvavA mATe, rAgAdi jenAthI poSAI rahyA che evA ArtadhyAnanuM jora ghaTADavuM paDe. have jo enI bhayAnakatA samajAI jAya to pachI enuM jora ochuM karavAnuM saraLa bane che. A bhayAnakatA samajavA mATe pahelAM to e samajIe ke cAlu jIvanamAM kevAM kevAM bhinna bhinna prakAranAM ArtadhyAna keTakeTalA dhUma pramANamAM cAle che. A mATe ArtadhyAnanA cAra prakAranI oLakha juo. Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 11. ArtadhyAnanA cAra prakAra 1. aniSTa viyoga-asaMyoganuM ciMtanaH dhyAnazataka prakaraNamAM cAre dhyAnanA darekanA cAra-cAra prakAra batAvyA che emAM ArtadhyAnanA cAra prakAro A pramANe che, (1) aniSTa viSayanA viyoganuM ke asaMyoganuM ciMtana. (2) vedanAnA viyoga ke asaMyoganuM ciMtana. (3) ISTa viSayonA aviyoga ke saMyoganuM ciMtana. (4) RddhiprArthanAmaya nidAna. (1) aniSTanA viyoga asaMyoganuM ciMtana : A pahelo prakAra che. aNagamatA zabda, rUpa, rasa vagere viSayonA viyoganuM yA asaMyoganuM ciMtana. emAM mana evuM ekatAna thaI ciMtave ke "A aniSTa aNagamato viSaya TaLe to sAruM, na Ave to sAruM.' dA.ta. RtunI garamI paDI e aNagamatI lAge che. enA aMge "A kyAre ochI thaI jAya !" e muddA para mana kendrita thaI jAya e ArtadhyAna. A ArtadhyAna te te viSaya pratye aruci yAne dveSathI malina hRdayamAM UThe che. e dveSa jyAM nathI tyAM evuM ArtadhyAna UThavAne kAraNa nathI, pachI bhale viSaya asuMdara hoya. dA.ta. AMbela karanArane lukhkhA bhojana para dveSa nathI, to ema nathI thatuM ke "AvuM lakhyuM kyAM maLyuM? A TaLe to sAruM." A uparathI cAvI maLe che ke "A ArtadhyAna rokavuM hoya to aniSTa lAgatA viSayo pratyenI draSa aruci kADhI nAkho." tyAre pahelI to e vAta che ke divasabharamAM keTalAM agaNya ArtadhyAna cAle che enuM mApa kADho ane eTalA thokabaMdha ArtadhyAnathI keTakeTalA azubha karmonA gaMja AtmA para khaDakAya che, e vicArI eno bhaya Ubho karo. pachI ene aTakAvavA ke ochA karavAnuM mana thaze ane A cAvI lagADAze. to bolo, AvuM ArtadhyAna kyAM kyAM thAya che? Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana bhUtakALa saMbaMdhI ArtadhyAna H juo, ArtadhyAnamAM traNe kALano samAveza che. eTale bhUtakALamAM AvelA koI aNagamatA viSayane laIne paNa ema thAya ke peluM sAdhana bahu kharAba AveluM. eNe keTalI badhI herAnagati ApelI ? ThIka thayuM ke e TaLyuM !' mana jo Ama ekAgra vicAramAM sthira thayuM to e aniSTa-viyogAnubaMdhI ArtadhyAna thayuM. (2) bhaviSya saMbaMdhI ArtadhyAna H 79 evI rIte bhaviSya mATe paNa evo vicAra Ave ke 'A saMbhava dekhAya che ke AgaLa upara AvuM aniSTa AvavAnuM. to to 'pachI e kema TaLaze ?' e vicAramAM mana kSaNavAra paNa coMTI jAya, to ya e aniSTa-viyoganuM ArtadhyAna che. ema bhUtakALa saMbaMdhamAM evo tanmaya vicAra Ave ke e vakhate ApaNane e Apatti e aniSTa AvavAno saMbhava hato, paraMtu ThIka thayuM e Apatti AvI ja nahi, aniSTa AvyuM ja nahi', to mananuM A atIta kALa aMge praNidhAna aniSTa-saMyoganuM ArtadhyAna che. evI rIte bhaviSya mATe thAya ke 'AgaLa para AvI AvI aniSTa-ApadA AvavAno saMbhava che, paraMtu ApaNI pAse evA saMyogo che, sAdhana-sagavaDa che ke ApaNane e naDaze nahi', to A bhaviSya aMgeno ekAgra vicAra paNa aniSTa saMyoganuM ArtadhyAna che. (3) vartamAna aMge ArtadhyAna : tyAre vartamAna aniSTa aMge to kahyuM ja che ke jo mana evA ekAgra ciMtanamAM paDe ke 'A kema TaLe ?' yA 'A TaLyuM to kharuM paNa have na Ave to sAruM' athavA 'bIjAne AvyuM paNa ApaNane A aniSTa nathI AvyuM te sAruM che', to A vartamAna kALa saMbaMdhI aniSTanA viyoganuM ke asaMyoganuM ArtadhyAna che. kevAM kevAM ArtadhyAna cAlu ? : vicAravA jevuM che ke jIvane aniSTa keTakeTalI jAtanA che ? ApadAo nAnethI moTI kevI kevI mAnelI che ? e darekanA bhUtakALa, vartamAna ke bhaviSyakALa saMbaMdhanAM ArtadhyAna kevAM kevAM thAya che ? dA.ta. khIcaDI ke roTalo khAvo nathI gamato, have bhojanamAM e ja AvyuM, eTale khAvuM to paDaze ja, paNa jo mana e AMdhImAM paDyuM ke 'A kyAM AvyuM ? na AvyuM hota to sAruM.' tyAM e aniSTa aMgenuM ArtadhyAna thayuM, khAvAnA evA keTalAya aNagamatA padArtha haze, ema pIvAnA, dA.ta. unALAmAM vagara ThareluM Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana pANI, athavA ziyALAmAM mATalAnuM ThaMDu pANI, e aniSTa lAge che,... ema 5he2vAnI vA52vAnI aniSTa vastuo,... ema ghara, pharanIcara, rAcaracIluM vagere je kAMI aniSTa lAge che,... evo nokara, evI patnI, evo chokaro, evo pADozI, evA sagAsnehI... evA karaverA, kaMTrola - vepAra aMgenA karavA paDatA sTeTamenTa, moMghavArI, achata evI aNagamatI-nokarI-dhaMdho-bhAgIdArI-dalAlI-gharAka-vepArI vagere... ema apamAna, avagaNanA, bIjAne maLatAM sanmAna, bIjAnI zeThAI-kamAI-sagavaDa-sAhyabI... ItyAdi ItyAdi, keTaluM ya pAra vinAnuM ke je aniSTa lAge che, aNagamatuM lAge che. to enA viyoga ke asaMyoganAM vartamAna-bhUta-bhaviSyakALanAM ArtadhyAna keTalAM ? tyAre e pramANe kevAM ya pAra vinAnA azubha karmonA DhagalA Atmaghare ThalavAye jatAM haze ? AnAM pariNAma kevAM ? A badhuM vicArazo to saMsArI jIvana para ghRNA thaze. 80 Ama kema bane che ? jaDane bahu mahattva ApavAthI, mana jhaTa thaIne ArtadhyAnamAM paDe che. prasaMga mAmulI hoya, paNa jIva eka yA bIjA jaDa padArthane mahattva ApavA gayo ke paDyo ArtadhyAnamAM, caMDakozikanA jIva sAdhune nAnA sAdhue khyAla karAvyo ke 'mahArAja ! tamArA paga nIce deDakI cagadAI', tyAM emaNe jAtanI vaDAIne mahattva ApyuM eTale manane thaI AvyuM ke 'A kevo nAdAna che ke mane halako pADe che ? A halakAI TaLe to sAruM.' basa tarata ArtadhyAnamAM paDyA. tyAM bIjI ne trIjIvAra nAnA munie khyAla karAvatAM ja e UchaLI paDyA ke 'zuM gAmanI badhI deDakI meM mArI ?' arthAt 'bIjI trIjI deDakIo jenA tenA paga nIce AvI haze. ema A paNa koInA paga nIce AvI haze' vAta kevI uDAvI ? pachI paNa cittamAM beThuM che ke 'A nAdAna sAdhu kyAM maLyo ? mane halako pADe che. eno lavAro maTe to sAruM !' jAtavaDAI paranA A ArtadhyAnane lIdhe makAne gayA pachI bIjI ne trIjIvAra nAnA munie khyAla ApavA para e saLagI UThyA ane rAtre aMdhArAmAM nAnA munine ThaMDukI phaTakAravA doDyA ! kema ? aMtaramAM ArtadhyAna hatuM ke 'Ano lavAro kema TaLe ?' prAyazcitta, kSamA vagere Atmika vastune badale jaDavaDAIne mahattva ApyuM, tethI ArtadhyAna lAgyuM. sudarzana zeThanuM AtmaguNane mahattva : ethI ulaTuM, jyAre sudarzana zeThanI upara abhayA rANIe khoTo AkSepa caDAvyo ke, 'A AkramaNa karavA Avyo hato' ane rAjA pUche che zeThane ke 'tame to sArA nAmAMkita vepArI cho, bolo A rANI kahe che te saMbaMdhamAM sAcuM zuM che ?' Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana - tyAre tyAM zeThane ArtadhyAna nathI ke, "A tahomata kema TaLe?" jAtavaDAIne mahattva nathI ApatA, eTale e khulAso karatA nathI, mauna che. e to ahiMsAdi AtmaguNane mahattva Ape che. emanA manamAM have ema che ke, "mAruM zIla to sacavAI gayuM, paraMtu have ahiMsAno avasara che. ahIM jo sAcI hakIkatamAM rANIno prapaMca kahI dauM to nyAyI rAjA ene bhayaMkara sajA kare tyAre mAre evuM rANInA duHkhamAM nimitta zA mATe thavuM ? have ahiMsAno marma barAbara sAcavI lauM." ahiMsAno marma A, ke jAte to bIjAnI hiMsA na karavI, kintu bIjAnI hiMsA thAya evuM jAte nimitta paNa nahi ApavuM. - sudarzana zeThanI keTalI UMcI vicAradhArA che ! zIla sAcavyA upara ahiMsAvratane paNa ajavALavuM che. A zI rIte banyuM? kaho, "aniSTa AkSepa kema TaLe" evuM ArtadhyAna nahotuM. enuM kAraNa, emaNe duniyAnI jaDavaDAIne mahattva nahi ApyuM, paNa ahiMsAne-AtmaguNane mahattva ApyuM. jaDane mahattva devAmAM ArtadhyAna kema? : jaDane mahattva ApavAmAM Dagale ne pagale ArtadhyAna vahoravuM paDe che. enuM kAraNa ke puyAI eTalI badhI kAMI utkRSTa maLI nathI ke jethI badhuM anukuLa ane utkRSTa ja banI Ave, eTale puNyAInI kacAze keTaluM ya aNagamatuM banI Ave che. have anukULa jaDane mahattva ApyuM che, eno Agraha rAkhyo che, eTale sahaja che ke pelI aNagamatI vastu kema TaLe, kema TaLe' evI enA para coMTa rahevAnI. AtmAne mahattva devAmAM : tyAre jo mahattva Atmika vastune apAya. tema manane je Atmika nukasAna bahu gabharAvatuM hoya ane Atmika lAbha bahu lalacAvatuM hoya, to mana jaDa ISTa-aniSTa AvyA-gayAnI bahu kiMmata nahi ke. kahe che ne ke narasiMha mahetA kyAMka bhajana karatA hatA ane koIke AvIne emane kahyuM, "mahetA ! tamArI patnI marI gaI tyAre maheto nArAja thavAne badale kahe che, "sukhe bhajazuM zrIgopAla." kema ema ? zuM patnI anukULa nahotI ? nA, khAsI anukULa sevAkArI hatI. paraMtu mahetAne mana mahattva kRSNa bhajananuM hatuM, patnInuM nahi. maMtrI teTalIputra ane poDhilA : jJAtAdhyayana' AgamamAM maMtrI tetalIputra ane enI khAsa cAhIne paraNelI patnI poTilAno prasaMga Ave che. anyonyane bahu prema che. paraMtu ekavAra poliAne ema lAgI gayuM ke "have pati mane barAbara bolAvatA nathI. mArA parathI Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -vana dhyAna ane jIvana | emano prema UThI gayo che. eTale e paDI ArtadhyAnamAM ke "e kema mane pahelAMnI jema bolAve - calAve ! ne mArA para pUrvavata prema ubharAve !" eNe bAhya TAyalA-premane mahattva ApyuM tethI e have pati taraphathI na maLavAnuM dekhAtAM paDI e ArtadhyAnamAM. A ArtadhyAna para patine vaza karavAnA upAyo zodhe che, paNa vaLatuM kAMI nathI, ne manane ArtadhyAna satAvyA kare che. emAM ekvAra sAdhvIjI maLyA. emane potAnI karuNa kathanI kahe che ne upAya mAge che. tyAre sAdhvIjI ene kahe che, duHkhI poTTilAne sAdhvIjIno upadezaH bhalI re bAI ! tuM tArA duHkhanuM kharuM kAraNa ja nathI samajatI, tethI duHkhI thAya che ane khoTA phAMphA mAre che. te pati nathI bolAvatA eTale duHkhI nathI, kintu tuM jaDa viSayone mahattva Ape che, tema tArA dilamAM kAmavAsanA saLagI rahI che mATe duHkhI che. jo tane kAmavAsanA na hota ane jaDa viSayone mahattva ja na ApatI hota, to pachI pati taraphathI mohanA lADanI apekSA ja na rAkhata. pachI e bolAve na bolAve e zuM kAma jovata? jIvana jIvavAnI badhI anukULatA to tane emanA taraphathI maLI ja rahe che. pachI mAtra ATalA khAtara duHkhI thAya che ? dhyAna rAkhaje ke jIva jaDanAM mUlyAMkana ane kAmavAsanAthI anaMtA bhava bhaTakyo che ane jo ahIM paNa ene poSyA karIza to e jaDamahattva ane vAsanAno cUro karavAnA A sonerI mAnavabhavane barabAda karI phera bhavamAM bhaTakavAnuM lAMbu cAlaze. mATe DAhI thaI vAsanAne mUkI de. viSayone sevavAthI ke ene yAda karyA karavAthI to enI vAsanA puSTa thaze ane e ja poSAI puSTa banelI AgAmI dIrgha kALa trAsa, saMtApa ane viTaMbaNA Apaze. mATe jaDaviSayone mahattva ja na Apa. jethI enI vAsanA kUde nahi." poTTilA samajI : sAdhvIjInI A vAta poliAnA gaLe UtarI gaI. ene lAgI gayuM ke "huM kharekhara duHkhI patinA nahi bolAvavAnA lIdhe nathI, paNa huM viSayone ane bAhya TAyelA premane mahattva ApI rahI chuM, tathA enI vAsanAthI jakaDAI chuM, tethI duHkha e viSayavAsanAnA hisAbe ja che ane te paNa bhaviSyamAM ya duHkhane ja notaruM chuM. to mUka ene.' - sAdhvIjIno upakAra mAnI pUche che, "bhagavatI ! ApanuM kahevuM yathArtha che. Ape mArI AMtaracakSu kholI nAkhI mane sAcuM darzana karAvyuM, AtmA kyAM bhUle che enuM sacoTa bhAna karAvyuM. to have mAre zuM karavuM? have huM A khoTA premanI bhUkha mUkI dauM chuM. have kartavya batAvo." Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ F ha dhyAna ane jIvana sAdhvIjIe ene samyakta ane zrAvakanAM bAvrata samajAvyAM. evAM samajAvyAM ke poTTilAne lAgyuM ke manamAM aniSTane TALavAnI ane ISTa viSaya meLavavAnI gaDamathala karyA karatAM A samyatva ane vratonI bhAvanA ja kAM na karyA karuM?" vAta paNa sAcI che ke, vyartha viSayaciMtA karI mana ArtadhyAnathI bagADavA karatAM samyakatva vratonI uttamatA vicArI vicArI manane ethI bhAvita karavuM emAM ja buddhimattA che. porphilAe samyakatva sahita vrato svIkAryA ane ene evI suMdara bhAvanA sAthe pALavA mAMDyA ke peluM duHkha to bhUlI, paNa have patino vizeSa Adara pAmI. tyAgI, tapasvI, saMyamI jIva kone vahAlo na lAge ? mAnavajIvana viSayone mahatva ApavAne badale paramAtmAnA mArgane mahattva ApavA mATe che, viSaya bhAvanAne choDI mArga-bhAvanA karavA arthe che. A satya samajI javAthI poTTilAnA cittane aniSTa TALavAnuM ArtadhyAna maTI mahAzAMti thaI gaI ane satkartavyamAM lAgI gaI. sudarzana zeThe paNa AkSepane mahattva na ApatAM ahiMsAne mahattva ApyuM. ArtadhyAna kyAM rahe ? AkSepa Avyo tyAM paNa e saMgIna vicAra hato - "AkSepa Avyo to bhale Avyo. evAM ya karma haze tyAre Avyo ne ? phikara nahi. saharSa veThI levAnAM. paraMtu ahiMsAno marma nahi cUkavAno' - A hisAba hato. karmanA udayane akATya samajI rakhAya, pachI enAthI UbhA thatAM aniSTa mATe hAyavarALA zA sAra thAya ? "e kema TaLe, kema TaLe ?' evo valopAta ane ArtadhyAna zuM kAma thAya ? tyAre jo e valopAta nahi, to pachI ahiMsAno marma kamAvAnI taka zA mATe jatI karAya ? A samajI levA jevuM che ke, ApaNe sukRtanA keTalAya sonerI avasara koI ne koI ArtadhyAnanA lIdhe gumAvIe chIe : tethI jo ArtadhyAnane nivAravA-aTakAvavAnuM karIe, to (1) sukRtanA avasarane bacAvI levAya. (2) karmanA aTala udaya para jAgatI najara rAkhavAthI aniSTa para ekAMta dveSa thato aTake. (3) vaiSa thAya to karma para thAya, eTale (4) ene kADhavAnI zubha buddhi jAge ane (5) aniSTa TALavAnuM ArtadhyAna na thAya. Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12. ArtadhyAna TALavAnA traNa mahAna upAya Ama aniSTa-aNagamatI vastu TALavA ke aTakAvavAnuM ArtadhyAna na thavA devA mATe traNa mahAna upAya thayA ke - (1) jaDa viSayone mahattva na ApatAM Atma-hitakara prabhu bhakti-kSamA-nispRhatA Adine mahattva ApavuM. (2) karmanA akATya udaya para zraddhA rAkhI, e TALavAnI niSphaLa gaDamathala na karatAM avasara prApta ucca sAdhanAne vadhAvI levI. (3) e mATe bagaDelAmAMthI sAruM tattva zodhI kADhavuM. savAla manano che. jaDanI gaDamathalathI manane khoTuM saMskArita karavAnI zI jarUra ? uttama samyaktvanA saDasaTha vyavahAra ane bAvratanI vigato vAraMvAra vicArI vicArI manane sAruM bhAvita kAM na karavuM ? jIvanamAM e kyAM kyAM lAgu thaIne kevI kevI cittanI nakkara zAMti lAve che, e kAM na joyA karavuM ? ne kAM na vadhAvavuM ? tyAre bIjA upAyamAM, ArtadhyAna paDatuM mUkI zubha ciMtanano sonerI avasara jhaDapI levAmAM zAMti keTalI badhI ? sAruM tattva zodhI laI ene ja mukhyatA ApavAmAM keTalI badhI citta svasthatA ! bagaDelAmAMthI sAruM tattva zodho : AmAM jarA hoziyArI rAkhavAnI che. jhINI jhINI vAtanA keTalAMya ArtadhyAnanA prasaMga Ave che tyAM e zodhI kADhavAnuM che ke 'manamAM A goTA vALyA karatAM AmAM koI sAruM tattva vicAravAnuM che ke nahi ?' zodhIe to maLI Ave. dA.ta. snehI rIsAyA, have emane kema manAvavA, kema manAvavA enI ciMtA-vimAsaNanuM ArtadhyAna karavA karatAM, e manAyAthI enI sAthe milana vAtocIto vageremAM je samaya jAta e paramAtmAnuM smaraNa-jApa, sAmAyika ke zAstravAMcana-manana yA saMtasamAgamamAM kharacavo. ArtadhyAnanA samayane tattva vicAra ke namaskAra maMtranA smaraNamAM lagADI devo. ethI puNya vadhye ke kAlakSepa thaye saheje sAmAnI rIsa ochI thaze. ema chokare ke mANase kAMI bagADyuM, to have jo e mahattvanuM nathI to enI hAyavoya karatAM cittane koI sArA kAmamAM joDI devuM ane jo e mahattvanuM che, to paNa ArtadhyAna karyA vinA chokarAne ke mANasane enI bIjI sArI vAta vastunI Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nuM dhyAna ane jIvana (5) prazaMsAthI utsAhita karI pachI ene kahevuM ke jo A jarIka bhUla karavAnI binasAvadhAnI tane AgaLa pragatimAM vighnarUpa thaze. tAre mahAna banavAnuM che, to e mATe sAvadhAnI bahu jarUrI che.' ema prazaMsA mahAna banavAnI preraNA ane hitopadeza daI devA. A sAyakolojI che. Ama bagaDelAmAM paNa sArA tattvanA avasara sacavAze. jarA dhIrajathI vicAravA jevuM che. dhIrajathI jotAM bagaDelAmAM paNa koI ne koI sAruM tattva maLI Avaze. karmanA akATya udaya ane jaDanI tucchatA : e sAruM tattva zodhI kADhavA mATe mana phoruM rAkho, paNa ApattithI bhAre na thavA do. pUrve bAMdhI mUkelA karmonuM akATya baLa ane jaDavastunI turacchatA-binakiMmatIpaNuM, A be najara sAme barAbara taravaryA kare to Apatti yAne aniSTa bAbata prasaMga ke padArtha AvI paDatAM mana bhAre nahi thAya. ApattinA viyoganI gaDamathalamAM citta na paDe, ArtadhyAna na thAya. samajI mUkyuM che ke karmanA udaya TALI zakAvAnA nathI, tema jaDanuM evuM mahattva nathI, mATe cAle ema cAlavA do, ApaNuM mana mahAna che, bahu kiMmatI che. to ene bhAre karyA vinA enAthI AmAM AtmopayogI koI sAruM tattva zodhI levA de.' ema vicArI e tatvanI khojamAM paDavAthI ArtadhyAna UThatuM aTakI jaze. ArtadhyAna rokavAnI A mahAna cAvI ke mana phoruM rAkhIne karmanA akATya udaya ane jaDanI tucchatA vicArI sAruM tattva zodhI laI manane e sArAmAM parovavAnI jarUra che. manane koI ne koI vicAravA joIe ja che. tethI jo ene sAruM vicAravAnuM na ApyuM to e narasAmAM paDavAnuM. mATe sAruM tattva zodhI kADhavAno kasaba zIkhI rAkhavAno. Apatti game te Avo ne, aniSTa game te bano ne, ApaNe to emAM jarA jhINI najara banAvavAnI, e ja jovAnuM ke AmAM sAruM tattva zuM maLe ema che? tyAre e pUcho ke sArA tattvamAM zuM zuM Ave? sArA tattvamAM to ghaNI ghaNI vastuo che. maitrI bhAvanA, karuNA bhAvanA, vairAgya bhAva, kSamAdi guNanI taka, parigrahanI balA para kApa, koI hiMsA AraMbha-samAraMbhathI bacAva,... vageremAMnuM koI ne koI sAruM tattva zodhI kaDhAya, goThavI zakAya. manane emAM parovAya. eTale narasA nakAmA ane nirAzAjanaka vicArathI manane dUra rAkhI zakAya. nahitara to ArtadhyAna Dagale ne pagale UbhuM ja che, kemake puNya kAcuM che eTale Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8s te dhyAna ane jIvana aNagamatuM keTaluM ya banatuM ja rahe che. vaLI jIva nisattva nirmAlya te saheja paNa ochuM paDeluM sahI zakto nathI, calAvI levA khuzI nathI, pachI ArtadhyAnane kyAM bolAvavA javuM paDe evuM che ? . tyAre vicAravA jevuM che ke vAre ne vAre ArtadhyAna cAlyA kare emAM karmo kevAM baMdhAyA karavAnAM ? azubhanA Dhaga ! tiryaMcagatine yogya pApakarmanA baMdha ! khabara che ne ke karmane tyAM udhAro nathI ? hRdayanA jevA bhAva, jevA adhyavasAya, te ja samaye tevAM karmano baMdha. levA-khAvAnuM ochuM, mAla vinAnuM, paNa ArtadhyAna vAre vAre cAlavAthI azubha karmonI kamAI bhAre thatI ja rahe. jIvanI A kevI durdazA ! mApa kADho divasabharamAM A keTakeTaluM cAle che ? mATe ja A TALavA-aTakAvavA sAru e ochuM paDelAmAM ke aniSTa lAgelAmAM sAruM tattva jovAnuM, dA.ta. "paisA ochA maLyA ke khovAyA e sAruM thayuM, pApa ochA thaze", phalANo bhAre bolI gayo sAruM thayuM, ApaNane kSamA namratA keLavANI... vagere." * * * IIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIII 13. ArtadhyAna-vedanAnubaMdhI have ArtadhyAnanA bIjA prakArano vicAra karIe, jIvana jIvatAM koI roga, koI vyAdhi, koI nAno-moTo akasmAta vagere Ave che tyAre enI pIDA vedanA manane akaLAvI mUke che. tyAM A vedanAnubaMdhI ArtadhyAna AvIne UbhuM rahe che. eTale "kyo vaida-DokTara pakaDuM, kaI davA khAuM, pathya zuM sAcavuM, davAno TUMka kyAre kyAre thAya che? hajI davAno phAyado na thayo? AvuM kyAM sudhI cAlaze...?" ItyAdi ItyAdi valopAta rahyA kare che. mAnavasvabhAvaH potAnAmAM ja rasa : kema jANe potAno AtmA e koI vastu ja nathI, te eno koI vicAra ja nahi! vicAra mAtra khokhAno, ne enI ja vyAdhi-vedanA paDA TALavAno ! bIjAne vAta karavAnI hoya to enI ja. bIjA pAsethI sAMbhaLavAnuM hoya to enuM ja. emAM ya potAnI ja kAyAne ane potAnI ja nIrogitAne eTaluM badhuM mahattva ke pelo jo potAnI ja kAyA-vyAdhi vagerenI mAMDe, to enA para sahAnubhUti nahi, paNa kaMTALo ! ene to rasa mAtra potAnI kAyAmAM, potAnI nIrogitAmAM, potAnA roga aMgenI vAtamAM, mAnavasvabhAva kevo che ? saune vadhAremAM vadhAre rasa potAnAmAM che, potAnA svArthanI vAta-vastumAM che. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI dhyAna ane jIvana 7 - mahAtmAne rasa paranA bhalAmAM : mahAna AtmAo AmAMthI bAda che, kemake emanA dila evA umadA che ke emane svArthanuM nahi paNa parArthanuM vyasana hoya che, eTale paranA bhalAnI vAtamAM emane vizeSa rasa hoya che. avasare potAnI bhAre pIDAnI ya paravA nahi, paNa sAmAne thoDI paNa pIDA na Ave enI ja ciMtA ! baMdhaka munine rAjAe mokalelA mArAo AvIne kahe che ke "amArA rAjAnA hukamathI ame tamArI cAmaDI utArI levA AvyA chIe." tyAre muni khuzI thaI kahe che, "bhale, sAruM karyuM rAjAe. e to mAre sagA bhAI karatAM bhalero. have tamane tamAruM kAma karatAM hAthane takalIpha na thAya e mATe tame kaho e rIte huM rahuM." A keTalo badho umadA vicAra ! potAnI jIvatA zarIre AkhI cAmaDI ujharaDAI javAnI pIDAnuM duHkha nahi, paNa ujharaDanArane takalIpha thAya enuM duHkha ! A ucca koTinI umadAgIrI che. dila ApaNuM umadA che enuM mApa ApaNI pIDA bhUlI sAmAnI pIDAnI ciMtA karIe enA para nIkaLe che. ethI ulaTuM parapIDAnI paravA ja nahi ane potAnI pIDA aTakAvavAnI ke potAnI sukhasagavaDa samAlI levAnI ciMtA e adhamatAnuM lakSaNa che. abhakSya khAIne bimArI miTAve, mahAkarmAdAnanA dhaMdhA karI paisA kamAya,... ItyAdimAM AvuM ja che. mAnavajIvana zA mATe? (1) uttamatAmAMthI adhamatAmAM javA mATe ? (2) adhamanA adhama banyA rahevA mATe ? ke (3) adhamatAmAMthI uttamatA keLavavA mATe ? jo ApaNe pUrvabhave alpa kaSAya ane dAnaruci Adi guNothI manuSya-AyuSya bAMdhIne AvyA chIe to to uttamatA laIne AvyA kahevAya. to have zuM emAMthI UtarI adhamatAmAM javAnuM? parapIDAnI paravA vinA ApaNI ja pIDA TALavAno ke sagavaDa meLavavAno rasa e adhamatA che. abhakSya davAnA rasiyA haraNakhAu vAghavajI jevA : jaMgalI zikArI vAghavane e AvaDe che. haraNiyAne jIvatAM cavAmaNanI thatI dAruNa pIDAnI paravA karyA vinA potAnI bhUkhanI pIDA TALavAno ja ene rasa ! evuM Aje bimAra mANasa IMDA vagere abhakSya davA seve emAM zuM che ? abhakSya Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 98na dhyAna ane jIvana | davA banavAmAM jIvone resAvAnI ke chUMdAvAnI je ghora pIDA thAya enI paravA nahi, ne mAtra potAnI pIDAne TALavAnI tAlAvelI. uttamatA lAvavI hoya to kadAca potAne pIDA na gamatI hoya toya, (1) parane pIDavAnI vAta na joIe, ne (2) parane pIDIne UbhI thatI sAdhana-sAmagrIno rasa na joIe. mahAtmAe to potAnI jIvatAM cAmaDI ujharaDAvAnI ghora pIDAmAM ya sAmAne jarA hAthe takalIpha na thAya enI ciMtA karI, to ApaNe ApaNI thoDI ya takalIphamAM bIja jIvone reMsAI javAnuM duHkha na thAo, eTaluM ya na vicArIe ? je e vicAra na hoya to ApaNe pUrvabhave kamAyelI uttamatAmAMthI adhamatAmAM UtaryA ema kahevAya. pUrvabhave kadAca mAtra AyuSya bAMdhavAnA kALe ja ApaNe kAkatAlIya nyAye alpa kaSAya ane dAnaruci Adi guNavALA banyA hoIe, ne tethI mAnava-AyuSya upArja lIdhuM hoya, paraMtu tyAM jIvana AkhuM to kaSAyonA Aveza ane kRpaNatA kSudratA vagere doSomAM ja pasAra thayuM hoya, eTale sahaja che ke emAM parapIDAnI paravA na hoya. pachI e adhamatA laIne ahIM AvI to gayA, paraMtu have A samajyA pachI zuM karavAnuM ? adhamatA cAlu rAkhavAnI ? ke uttamatAmAM javAnuM ? ahIM je uttamatA barAbara na keLavya gayA, to pachI kaho AgaLa upara kevA bhave e keLavAze ? ane ahIM adhamatA rAkhI rahyuM pachInA bhavo ya kevA AvavAnA? kudaratano karmasattAno kAnUna che ke, ahIM keLavelI adhamatAne yogya evA halakA bhava maLe che ke jemAM sArI rIte adhamatA keLavAya-AcarAya. eTale to pachI mAmalo khatma ja ne ? AnuM mULa ahIMnI adhama jIvanasaraNI che. e adhamatA mAtra potAnI pIDA yena kena prakAre TALavAnI citAne lIdhe thayelI. vAta e hatI ke roga vyAdhi vedanA AvatAM AtmAnI koI yAda ja nahi ! kAyAmAM ja citta tanmaya, te vAre ne vAre citta davA-dArU, pathya-ArAma vageremAM ja vyAkuLa rahe che ane mananI coMTa "A roga pIDA kema TaLe ? TaLe to sAruM" enA para rahe che. A bIjA prakAranuM ArtadhyAna che. e vartamAna aMgenuM ArtadhyAna. ema, roga pIDA TaLyA pachI mananI coMTa e para je rahe ke "have Avo roga, AvI pIDA na Ave to sAruM', to e paNa A bIjA prakAranuM ja ArtadhyAna che, kintu bhaviSya aMgenuM. Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 89 evI rIte bhutakALa saMbaMdhI paNa A bIjA prakAranuM ArtadhyAna thAya, te e rIte ke bhutakALamAM vyAdhI-vedanA TaLI enA para ane pachI vyAdhI vedanA na AvyA enA para harakha sAthe citta coMTe, manane ema thAya ke 'hAza ! pelI vyAdhi vedanA TaLI ne pharI na AvI e sAruM thayuM', A bhUtakALa aMgenuM ArtadhyAna che. Ama traNe ya kALa aMge vyAdhi-vedanAnA viyoganuM ane anAgamananuM ArtadhyAna thaI zake che. A ArtadhyAnanuM kAraNa (1) potAnA AtmAne bhUlI, (2) pUrvakarmane bhUlI ane (3) dharmane bhUlI ekalI kAyAno rasiyo banyo rahe, te che. mATe A ArtadhyAnathI bacavuM hoya to AtmA, pUrvakarma ane dharma traNe ya satata najara sAme rAkho. *** 14. vedanAnA ArtadhyAnathI kema bacAya ? (1) vedanAnA ArtadhyAnathI bacavA A upAya che, ke kAyA sAthe AtmAno vicAra joIe. manane ema thAya ke, are ! huM A eka bhavanI mUDIrUpa kAyAnA roga-Arogya sukha-duHkhano vicAra karuM chuM, paNa bhavo-bhavanI mUDIrUpa mArA potAnA AtmAno vicAra kema nathI karato ? kAyAnA roga karatAM AtmAnA karmaroga ane rAgAdi vyAdhio to ghaNI che, ne e mahAbhayaMkara che. ene TALavAno kema vicAra nathI ? ulaTuM e rAgAdi to puSTa thaye jAya evA ja dhaMdhA cAlI rahyA che. kharI rIte kAyAnA roganuM duHkha to sAmAnya che, paNa kAyA pratyeno rAga, ne roga pratye dveSa, e duHkhane vadhArI mUke che. jo A rAga-dveSa na hoya to to kAyAnA roganuM koI du:kha na lAge. eTale duHkha roganuM nathI, paNa rAga-dveSanuM che. gharamAM derANIne bahu kAma karavuM paDatuM hoya ane jeThANI zeThANI banI besatI hoya, tyAM jo derANIne tAva Ave to ene e duHkharUpa nathI lAgato, ene e game che. enA manane ema thAya che ke 'hAza ! majurImAMthI bacI. have roga moDo jAya to sAruM.' bolo AmAM roganuM duHkha kyAM lAgyuM ? atyAre ene nIrogI kAyA para rAga nathI, ne roga para dveSa nathI, tethI roga duHkharUpa nathI lAgato. kAyAnA rogane zuM rUe ? janmojanma du:kha denArA Atmarogane ro H AtmAno vicAra hoya to manane ema thAya ke 'jIvaDA ! kAyAnA rogane zuM rue ? ahIM ane janama janama du:khI karanArA karmaroga ane rAga-dveSa, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (90ma dhyAna ane jIvana ISya-asUyA, lobha-laMpaTatA, hiMsA-asatya-anItinA bhAva vagere vagere AtmaroganI ciMtA kara. e TALanArA upAyomAM bahu lAga." Ama AtmAnA vicArathI vyAdhi-vedanAnuM ArtadhyAna aTake. (2) ema karmanA vicArathI paNa ArtadhyAna aTake. roga pIDA Ave tyAM manane ema thAya ke, "zA mATe rogane rouM chuM? e rogane lAvanArA pUrvopArjita karma para rovA jevuM che ke "meM pUrve kharAba karma kevAM upAjya ke ethI AvA roga Apatti vagere upadrava Ave che ? are ! karmano ya zo doSa ? e karma baMdhAvanAra vicAra-vANI-vartAvanAM duSkRtyo meM kevAM karelAM ? dhikkAra ho e duSkRtyone ane e duSkRtya karanAra mArA AtmAne ! have sAvadhAna banI evAM duSkRtyathI bacuM. roganI vyAkuLatAnuM ArtadhyAna e paNa duSkRtya che, to huM zA mATe e karI pAchA pApakarma bAMdhuM? jo Avo pUrve bAMdhelA karmano vicAra hoya to ya ArtadhyAna aTake. pra. - A samajAya che to kharuM paraMtu roganI pIDA vakhate e bhUlI javAya che, enuM zuM thAya ? u. - samajavA mAtrathI avasare yAda Ave, evo niyama nathI ane yAda AvavA mAtrathI mananA bhAva pharI jAya evuM paNa nathI. (1) avasare yAda nahi enuM eka kAraNa e che, ke roga vageremAM jIvane je vyAkuLatA thAya che e jugajunA saMskArane lIdhe bane che. eTale have enI sAme je vyAkuLatA na thavA detAM samatAbhAva Ubho karavo hoya. to e mATe paNa tevA saMskAra joIe, ne e UbhA karavA mATe samatAbhAvanI vAre vAre bhAvanA karavI joIe. A bhAvanA karavAnuM, have e juo ke, tattva samajavA chatAM kyAM thayA kare che ? manamAM goTA to bIjA cAlatA rahe che. eTale saMskAra enA ja paDe, paNa samatAbhAvanA kyAMthI paDe ? e to vAraMvAra manamAM lAvyA karavuM joIe ke bAhya roga pIDA-Apatti e to karma-gumaDAnuM nastara che.' gumaDuM hoya to ja nastarano avasara ane nastara mUkAye gumaDAM sApha. tyAM nastaranI pIDA vadhAvI levAmAM Ave che, kemake najara sAme beThuM che ke "AnAthI gumaDuM sApha thaI Arogya maLaze. to pachI azubha karma rUpI gumaDAM pAkI javAthI zarIramAM roga-pIDA ke bIjI Apatti AvI. paNa e dvArA have e karmo sApha thavAnA che, to e roga vagerene aMtarathI kAM na vadhAvI levA ?' - A bhAvanA vAraMvAra karatA rahevAya to enA saMskAra jAme. pachI avasare e kAma lAge. vyAdhi-vedanA-upadrava AvatAM karmagumaDAM sApha thavAnA AnaMdamAM Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana pelA saMskAra manamAM samatAbhAva Ubho karI Ape. sArAMza, tattva samajane vAraMvAra bhAvanAmAM utAravI joIe. niyama che ke pratipakSa bhAvanAthI rAgAdino hrAsa thato Ave che.' tattva-bhAvanAthI atattvanA saMskAra ghasAtA Ave, pachI atattvanI asara maMda paDI jAya. mATe ahIM sAMbhaLyA samajyA pachI bahAra jAo tyAM enI bhAvanA cAlu rahevI joIe. to mokA u52 e upayogI thAya. bimArI Ave eTale A vicAravuM - bimArImAM zuM zuM vicAravuM ? : (1) karmanA nirdhArita anivArya udaya. (2) bimArImAM e karma khapI javAnI mahAna kamAI. (3) kAyA karatAM AtmAnA rogonI ciMtA ane enA nikAlanuM mahattva. (4) vedanAnA ArtadhyAnathI, bhogavAtA karma karatAM, baMdhAtAno moTo karmabhAra... vagere vagereno vicAra AvIne jo Ubho rahe, to pachI ArtadhyAnane vega na maLe. paraMtu A cAra bAbato avasare yAda Ave e mATe enI bhAvanAne vinA roge paNa vAraMvA2 ka2tA rahevuM joIe. e jo na karAya, to enA saMskAra dRDha na thayA hoya, pachI avasare yAda kyAMthI Ave ? 91 (2) 'avasare yAda nahi' nuM bIjuM kAraNa e, ke jyAre sAMbhaLyuM ane samajyA tyAre e samajane hADohADa na lagADI. yuktisara kahevAyuM hoya, jIvaMta dRSTAnto apAyA hoya, sarvajJavacananI sAkSI sArI rIte apAI hoya, eTale manamAM to besI jAya, mana kabUla kare ke vAta barAbara che. paraMtu haiye hADohADa na lAgI jAya to avasara para e bhulAya emAM navAI nathI. tyAre jo hADohADa lagADI dIdhuM hoya to to pachI hRdaya enI asarathI bahu vyApta hoya, eTale avasare e upayogI thAya ane ArtadhyAna aTakAve. bAkI, ghaNAM vyAkhyAna sAMbhaLyA eLe jevA gayA kema lAge che ? sAMbhaLeluM hADohADa na lagADatA gayA e kAraNe vyAkhyAna eLe gayA jevuM lAge che. vyavahAramAM koIe bahu zabdomAM Thapako Apyo hoya ane jo e pagathI mAthA sudhI jhALa caDe evo hADohADa lAgI gayo hoya che ne, to keTalA ya divasa, mahinA ane kadAca varSo sudhI yAda rahe che. to ahIM paNa AtmAne enA doSa mATe apAyela hitazikSA kema yAda na rahe ? ene hADohADa lagADavI joIe. mAtra Thapako ja nahi, kintu tattvavANI paNa hADohADa lagADI zakAya. pUcho, Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 dhyAna ane jIvana pra. khAlI hakIkatanI vAta hoya, dA.ta. 'jagatamAM dharmAstikAyAdi cha dravya che', evI vastumAM hADohADa lagADavAnuM zuM ? u. - evuM paNa A rIte hADohADa lAge ke 'aho ! prabhue AvAM mahAna vizvavyApI Sadbhavyo, emAM anaMtA pudgala ane anaMtA jIva batAvyA che. to pachI huM kUpamaMDUkanI jema najare dekhAtA TUMkA alpa padArthomAM kema aTavAI gayo chuM ?' ema coMkAmaNa thAya ! tyAM e hADohADa lAge. pachI enI bhAvanA eTale ke vAraMvAra ciMtana saheje thayA kare, ke tethI avasare roga Apatti AvI e para paNa e ciMtana AvIne UbhuM rahe ane ArtadhyAnathI bacAya. manane ema thAya ke 'AtmA para coMTelA anaMtA karmaskaMdhonA to kevA kevA ya vipAka che ! emAM A vipAka zI visAtamAM che ?' athavA, cha dravya paikI AkAza dravyanA adholokanA bhAgamAM to narakanA jIvo mArI pIDA karatAM kApaNa-kuTaNa-chedana-bhedana vagerenI anaMtaguNI pIDA jIvo veThI rahyA che ! enI sAme A vedanA zI visAtamAM che ?' athavA 'cha dravyamAMnuM Atmadravya zuddha svarUpe to arUpI amUrta rogarahita nirvikAra che. paNa vartamAna roga dekhAya che e to karmodayanI upAdhinA lIdhe che. sphaTikanI pAchaLa lAla kapaDAnI upAdhi hoya tyAM sudhI sphaTika lAla dekhAya, upAdhi khasI jatAM kAMI nahi. ema karyodaya hoya tyAM sudhI roga, e patI gaye roga nahi. AtmAnA zuddha svarUpamAM koI hAni nahi mATe AkuLa vyAkuLa thavAnuM zuM kAma ? samajI ja rAkhavAnuM ke 'karma ane kAyA e cha dravyamAMnuM eka svataMtra pudgala dravya che. pudgaladravyanI paNa gajabanAka zakti che. jIvane e vaLagyuM che eTale e enuM kAma kare ja. to rogathI rovuM zuM ?' paradezI tattva ghuse tyAM uthalapAthala thAya ja. eTale kharI rIte A karma ane kAyA rUpa paradezI tattvathI ja sAvadhAna banavA jevuM che, ene ja haTAvavA jevA che. kadAca yena kena anucita prakAre roga haTAvyA, paNa navAM karma-pudgala AtmAmAM ghusADyA, to duHkhano ne rogano kAyamI aMta kyAM che ? zuM paradezI tattvanA praveza ane saMbaMdha UbhA rAkhI sukhI thavuM che ? ema duHkha-pIDA nathI joItI ? na banI zake. mATe e paradezI mAlarUpa karmane ja haTAvavAnI satata peravImAM rahuM. zAMtithI roga sahI levo, e paNa paradezI tattvarUpa karmane haTAvavAno eka rasto che. rogamAM to pApakarmanA kacarA sApha thAya che. tyAM nArAjI zI ? tyAM vyAkuLatA zI ? tattvanI hakIkata para paNa AvI AvI bhAvanA bahu karyA karAtI rahe to Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 93 avasara para e jarUra upayogI thAya, roga-vedanAnAM ane bIjAM ArtadhyAnane aTakAve. jo e bhAvanAno abhyAsa nathI, to saheje bhUtakALanI vedanA paranA valopAta yAda AvavAnA. enA rIDha saMskAro ArtadhyAna karAvaze. eTale kaho, vartamAna to zuM, paNa bhUtakALa ane bhaviSyakALa aMgenAM paNa ArtadhyAna jIvane pajave che. 'roga kema jAya, pUrve gayo te sAruM thayuM, bhaviSyamAM na Ave to sAruM' vagere cAlyA karavAnuM bane che, jo tattvanI bhAvanAno khUba abhyAsa nathI rAkhyo, ne tattvasamajano sadupayoga nathI karyo. eno Dagale ne pagale sAro upayoga karatAM AvaDavuM joIe. tattvanI samajano pahelo sadupayoga A, ke AtmAmAM ajJAnavaza je azubha bhAvo jAgyA kare che, ene e tattva samajathI aTakAvatA jaIe ane ene sArA bhAvamAM pheravatA jaIe. jIvanI anAdithI AvI kaMgALa ja dazA cAlatI AvI che ke sAruM maLe, ke narasuM TaLe, yA sAruM khovAya, ke narasuM Ave, tyAM dilanA bhAva kharAba karavA joIe che, dhyAna bagADavA joIe che. ema koI paNa roga Ave to ya e bhAva bagADavAnI dazA che. pAchI sthiti to e najare dekhAya che ke aMte to marI khUTavAnuM che, tyAM pachI bhAva kevA ? mRtyuno samaya ja evI cIja che ke jyAM bhalabhalAnA gAtra DhIlADhaca ! bhAre bhayaMkara kharAba bhAvo pUrve vAraMvAra karyA hoya, AgrahathI ene choDyA na hoya, pachI mota AvIne UbhuM rahetAM e azubha bhAvanI kuTeva miTAvI zakato nathI. to pachI zuM kAma jIvana jIvatAM evAM ugra kaSAya ne evA bhayaMkara bhAvanI lata rAkhavI ? mRtyu vakhate karuNa aMtanuM pratyakSa deSTAnta : eka zaheramAM eka sukhI mANasane abhimAna eTaluM badhuM ke e dIkSA ane sAdhuonI niMdA khUba kare. dIkSAo thAya e enAthI jarAya sahana ja na thAya. dukAnapeDhI pratiSThAvALI, ghare ghoDAgADI, ghoDo evo arabI ghoDA jevo ke lagAmathI saheja IsAro thatAM bharabajAranA raste pavananI jhaDape doDe. bhAI gADImAM besI nIkaLe, zokhathI pote ja hAMke, tyAre enI mudrA joI hoya to abhimAnanuM pUtaLuM dekhAya. enA manane thatuM haze ke 'mArA ghoDA jevo ghoDo konI pAse che ? mArA jevuM paDhuM zarIra konuM che ?' AvA ne AvA abhimAnamAM e bIjAnI AgaLa cAritradIkSAnI ane munionI nindA bhayaMkara zabdomAM karye jAya. AnI pAchaLa dilamAM keTalA bhayaMkara azubha bhAva ane durdhyAna cAlyA karatA haze e vicAro. paraMtu ekavAra pApanA natIjA rUpe banyuM evuM ke eNe moTA chokarAnuM Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 dhyAna ane jIvana lagna lIdhuM ane AkhI nAtane jamavA notarAM pheravyAM. jamaNano divasa Avyo, savAre UThIne nAstApANI, nahAvA-dhovA vagerenuM kAma patAvyuM. tyAM sudhI pA jevA enA zarIramAM nakhamAM ya koI roga na dekhAya. paraMtu ekAeka zuM thayuM ke have jyAM ene nAta-jamaNanI vADIe javAnI taiyArI che, tyAM ja blaDaprezara vadhI gayuM. kaho ke enA ahIMnA tIvra pApanA udaye zarIramAM game te vikriDAya UbhI thaI, te mAthAmAMnI nasa tUTI, jIbha kheMcAvA lAgI, bhAIne pIDAnuM ne bIjuM keTaluM ya kahevuM haze te bolavA gayA, paNa bolI zuM zake ? o... o... o...' sivAya bIjo akSara ja na kADhI zakyA. kAraNa ke jIbha aMdara kheMcAtI hatI. DAkTara AvIne ya zuM kare ? zAstra kahe che ati ugra puNya ke pApanAM phaLa ahIM maLe che.' tIvra azubhano udaya Ubho thaI gayo hoya pachI DAkTare ya maratA dehamAM jIva kyAMthI ghAlI zake ? bicAro traNa divasa 'o o...' karato rahyo. dilanuM kazuM koIne kahI zakyo nahi, sagI bAIDIne ya nahi ! ne sagA chokarAne ya nahi ! tyAre kaho, pUrve karelA bhAre abhimAna ane dharmaniMdA-guruniMdAnI pAchaLanA haiyAmAM ramatA ugra azubha bhAva e ahIM have A motanI bhAre parAdhIna dazAmAM ze TakAvI zake ? azubhanA udaye DhIlIDhaca dazA karI mUkI. paNa A viSama saMsAranI dazA evI ke eka kharAba azubha bhAva mUkavo paDyo to bIjo azubha bhAva taiyAra ja che. ene bicArAne traNa traNa divasanI ghora pIDAmAM zarIranI mUrchA, jIvavAnI mamatA, kuTuMbanI mUrchA vagere mUrchA-DAkaNonAM ToLAe evo gherI lIdho evo, ke e badhI mamatAnA aMge hAyavoyano pAra nahi ! ne AMtara klezano pAra nahi ! pelA niMdA-abhimAnanA kharAba bhAva mUkAyA, to A azubha bhAva azubha dhyAna magaja para caDI beThA ! karuNa hAlate e maryo. bolo, jIvana jIvatAM rAcImAcIne sevelA e abhimAna dharmadveSa ane dharmaniMdAnA mahA malina azubha bhAvonuM zuM UpajyuM ? kyAM gayA e ropha ma2Na vakhate ? to pachI jIvana jIvatAM rAta-divasa evA azubha bhAva karyo javAmAM ne cittane bhAre bagADavAmAM jIvanI kevI pAgalatA gaNAya ? zuM zubha bhAvano khorAka nathI maLato te azubha bhAvanAM jhera khAvAM ? * * * Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 15. tAmasabhAvanAM tAMDava : sAdhanAmAM hoMza-joza-pariNati. kag azubha bhAvo tAmasabhAvamAMthI janme che. zubha bhAvo sAttvika bhAvamAMthI jAge che. tAmasabhAvamAM na ramavuM hoya to jarAka paNa azubha bhAva karavA jevo nahi. eka munino jarAka azubha bhAva : eka muni kAusagga karatA hatA. kAussagga keTalo ? "IriyAvahiyaM" no eka logassamAtrano, eTale ke savA cha zloka mAtrano. paraMtu muni evA UMcA zubha bhAva ane prabaLa zubha dhyAnamAM caDyA ke tyAM emanAM avadhijJAnAvaraNa karma tUTyAM ! ne emane avadhijJAna pragaTa thayuM, UMce pahelA devaloka sudhInuM pratyakSa dekhADe evuM ! dhyAnamAM A tAkAta che ke azubha jJAnAvaraNAdi karmone toDe. zubha dhyAnanuM A mahattva jIva samajato nathI eTale sAva sastu ane saheluM chatAM zubha dhyAna cAlu calAvye rAkhavAnuM to zuM, paraMtu kyAreka kyAreka paNa e karatAM AvaDatuM nathI ! munine mAtra kAyotsargamAM ja zubha dhyAnamAM avadhijJAna pragaTa thayuM che. hajI pote kAussagnamAM ja che, ne avadhijJAnathI bahu UMce asaMkhya yojana dUra vaimAnikano pahelo devaloka dekhAyo ! 'tyAM Indra zuM kare che? e jovAnI jijJAsA thatAM ja khUNAmAM Indra IndrANIne manAvato dekhAyo. khoTI jijJAsA ya bhuMDI ! e munine evI jijJAsAmAM avadhijJAnathI je A dekhAyuM enA para emane hasavuM AvyuM ke "he he he... Avo asaMkhya devono mAlika paNa A Idra strIne manAvavA beTho che? ATalo gulAma ?' hAsyano karuNa aMtaH tAmasabhAvanAM poSaNaH juo, A hAsya, majAka, mazkarI vagere e azubha bhAva che ane eno dayApAtra karuNa pheja kevo ! ke tyAM ja avadhijJAnanAM AvaraNa karma pAchA udayamAM AvI gayA ! ane avadhijJAna Dula ! UDI gayuM ! have aMdhAruM dhaba ! kazuM upara dekhAtuM nathI. tyAre kaho jouM, Avo azubha bhAva karavAmAM mUrkhatA nahi ? mUDhatA nahi ? saheja hAsyamAM kevA paDyA ? keTaluM gumAvyuM ? have e hAsyamAM haiyuM je tuccha tAmasa bhAvavALuM banyuM emAM game tevA zubha bhAva lAvavA jAya, zubha dhyAna Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ma dhyAna ane jIvana | karavA jAya, paraMtu emAM evo prabaLa pAvara kyAMthI Ave ? koIkavAranA paNa evA azubha bhAvathI A kharAbI UbhI thAya che ke haiyuM zudra tuccha banI jAya che, ne tyAM prabaLa zubha bhAva ne zubha dhyAnane jAgavA avakAza ja raheto nathI. mATe ja sAvadhAna ! hAsyAdi azubha bhAva lAvatAM khUba vicAra karavA jevo che. ApaNe mAnIe ke pra. - jarA hasyA, jarA mazkarI karI, jarAka koInuM ghasAtuM bolyA, emAM zuM thaI gayuM? u. - paraMtu emAM thaI gayuM che, ke ApaNA dilamAM zudratA-tucchatA-tAmasabhAva lAvyA. e vinA hAsyAdi UbhAM thatA nathI. paNa tamane jarAka hasyA eTale tAmasabhAva karyo evuM lAge che ja kyAM ? nahitara evA tuccha bhAva vAre vAre zAnA thAya ? munine hasavAmAM avadhijJAna kema gayuM ? hAsyAdinA mULamAM kSudratAdine poSyA mATe. e mahAna nukasAna UbhuM karyuM. tyAre samajatA nahi ke "hAsyAdi e sAttvika bhAvamAMthI UbhA thAya che." bhale ne muni pote guNiyala hatA, pahelAM mohamukta hatA, paNa pachI IdranI mohamUDha dazA jotAM mohayukta banI enA para hasyA, emAM sAmAnA doSa para enA pratye tiraskArano, durbhAvano, hAMsIno bhAva Avyo e tAmasabhAvanA gharano che. sAttvika bhAvanA gharanA bhAva to te, ke je (1) sAmA para bharapUra dayA UbharAya, (2) mohanI bhayAnakatAnI potAne bhaDaka lAge... (3) AtmA-karma-saMsAra vagere bhAvone yathAsthita kahenAra jinavacana para ovArI javAya, (4) manane ema thAya ke "prabhu ! tArI tArA zAsananI kevI balihArI ke AvA sanepAtanA sakaMjAmAMthI mane bacAvyo...' pelA munine AmAMnuM kazuM kyAM thaeluM ? emane to Indra para "are re ! bicAro mohathI kacaDAI rahyo che !" AvI dayA AvavAnA badale "huM ? AvuM kare che ? pAgala !' ema tiraskArabhAva Avyo, hAMsI durgachA thaI. tyAM sAttvika bhAva phUla ! ne tAmasabhAva jhagamagato ! eTale pachI avadhijJAna jAya emAM navAI zI? dhyAna ane jIvana" no viSaya samajavAmAM A khAsa khyAlamAM rAkhI levA jevuM che ke "azubha dhyAna Dhagalo karavA joIe che, paNa enA para jIvanamAM mahA kharAbIo UbhI thAya che ! ane e azubha dhyAna tIvra rAga-dveSa para to zuM, paNa Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana mAmulI gaNAtA hAsyAdi doSo para paNa nabhe che, kemake tyAM tAmasabhAva poSAya che. pachI enA para durdhyAna AvavuM kyAM moMghuM che ? asad nimittothI je dUra, e tAmasabhAvathI bace : eTalA ja mATe A paNa lakSamAM rAkhavAnuM ke tAmasabhAvane poSanArAM nimitto jeTalAM ochAM sevo eTaluM bacAya. pelA muni devaloka dekhAyo to enA jinamaMdira jovAnI jijJAsA karavAne badale Indra zuM kare che e jovAnI jijJAsA karavA gayA, eTale A asa nimittane sevyuM, to hAsyanA tAmasabhAvamAM paDyA ane avadhijJAna jevI mahAna saMpatti paLavAramAM gumAvI. jinamaMdiranI jijJAsA karI hota to e jotAM jJAnanI vizeSa nirmaLatA thAta. badhe ja asad nimittothI dUra rahevA jevuM yA jeTalA bacAya eTaluM bacavA jevuM che. are ! jamavA beso tyAM ya jo maLe eTalI cIjo khAvAnI khullI rAkhI to tAmasabhAvamAM taNAI jatAM vAra nahi lAge. mATe to 'dravya-saMkSepa' eTale 'vRtti-saMkSepa' ke khAvAnI cIjonI vRttinuM cokkasa mApa ane 'rasatyAga' arthAt vigaIo Adino tyAga, ene tapa dharma kahyo. zuM kare e ? mApanI uparanI vastu aMgeno rAgAdi tAmasabhAva roke. 97 nAnA bALanuM sattva : ame muMbaImAM hatA, tyAM eka bhAI potAnA nAnA ATha varasanA putrane laIne darzanArthe AvyA. e chokaro vaMdana karI amane ciThThI Ape che. zAnI ciThThI ? bAdhAo levAnI AITemo lakhelI. emAM lakhI lAvyo hato ke 'corI na karavI, pikcara na jovA, eka bhANe sAtathI vadhu cIja na khAvI...' huM to jarA AzcaryamAM paDyo ke 'Avo nAno bALa, ne A niyamo ?' e kahe che, 'bAdhA Apo.' meM enA pitAnI sAme joyuM, pitA kahe che, 'hA sAheba ! Apo bAdhAo, e pALaze.' bolo A zuM karyuM eNe ? sukhI gharano hato hoM, ekano eka. mA-bApa Full fecilities (pUrI sukhasagavaDo)thI rahenArA ! chatAM putra kahe che 'A bAdhAo Apo... sAtathI vadhu cIja eka bhANe na khAvI, sinemA na jovA...' samajIne nakkI karI lAvyo hato. keTaluM sattva ! ATha varasanAmAM ATaluM sattva, to aDhAra varasanAmAM keTaluM ? mAMDo trirAzi. tame to aDhAra-vIsa-ogaNIsa varasanA cho ne ? rati-atinA tAmasabhAva tathA durdhyAna vagerenAM nimitto baMdha karavAnuM keTaluM sattva che ? 3 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 98 dhyAna ane jIvana 'eka bhANe sAtathI vadhu cIja nahi, sinemA nahi...' evA niyamo tAmasabhAvo para aMkuza mUkavAnuM mahAna sAdhana che. sattva joIe, to ja e bane. niHsattvane gabharATa bahu : niHsattva mANasa to AvA tyAganI bAdhAthI ja gabharAya, 'hAya ! pachI vadhu cIja maLe ne cATavAnI rahI jAya to ? sAruM pikcara AvyuM hoya e jovAnuM rahI jAya to ?' jIvanI A kevI kaMgAla dazA che ! saMsAra to pralobhaka padArthono bharelo rahevAno. basa, bhoganuM mApa nathI eTale e Dhagalo cIjo 52 jIvanI cAle pheMkApheMka ! cIjo jANe ramatiyALa chokarA, te jIvane phUTabolanA daDAnI jema Amana sAmana uchALyA ja kare. pUrI kahe, 'jA kaDhI para', kaDhI kahe, 'jA zAka para', zAka kahe, 'jA pharasANa upara.' e vaLI kahe, 'jA caTaNI para !' cAlyuM - 'A sAruM che, A barAbara nahi, A to hAIklAsa, A Dema klAsa.' keTalA rAga ? keTalA dveSa ? A badhA tAmasabhAvanAM tAMDava che. bahu rAgadveSAdithI bhavapravAsano pAsaporTa : saMsAra A rAga-dveSAdi tAmasabhAvo para ja cAlyA kare che. emAM ya mAnava avatAre jeNe e bahu sevyA, eNe to jANe aneka bhavonI musApharInA pAsaporTa phaDAvI lIdhA ! kemake A bhava kiMmatI che, buddhino avatAra che. janAvara karatAM mANasanI bahu khIlelI buddhi, eTale enA para karelA sArA narasA vepAra joradAra ! tethI enA para dhUma kamAI ! janAvaranAM karatAM koI guNI ! nAjuka bhava che A. be vAta che (1) jo AmAM samajapUrvaka dharma karo, to pApakarma-kSaya ane puNyakamAI moTA pramANamAM. (2) tyAre jo buddhipUrvaka pApAcaraNa sevo, rAga-dveSa-moha karyA karo, to pApakarmanI kamAI paNa jaMgI ! mokSa pAmavA para haka kono ? : - saMsAra rAga-dveSa-moha vagere tAmasabhAvo para sarjAya che. kemake rAgAdithI azubha bhAva ArtadhyAna Dagale ne pagale, ne ethI Atmaghare Dhagalo azubha karmabaMdhano pravAha satata vahyo Ave. mATe jeNe rAga-dveSa-mohane jItyA, arthAt tAmasabhAva baMdha karyA, eNe saMsArane jItyo. e kalyANa AtmA have Ama cAlyo mokSa tarapha. pachI bhalene bALa hoya ke buThTho, mAMdo hoya ke sAjo, strI hoya ke puruSa, pitA hoya ke putra, guru hoya ke ziSya, paNa jeNe rAga-dveSa-mohane haMphAvyA, eNe saMsArane dUra dhakelyo. aImuttA muni bALa hatA, paraMtu emanI pratye hasanArA moTA munio bAjue rahI gayA ane e rAgAdi jItIne kevaLajJAna pAmI gayA ! upadezaka guru ane dIkSA ApanAra AcArya arNikA putra beThA rahyA, ne emanA hAthe dIkSA lenArI sAdhvI puSpacUlA kevaLajJAna pAmI gayA ! zAnA para ? rAga-dveSane dhakelI mUkavA para. Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana arNikAputra ane puSpacUlAnuM dRSTAnta : puSpacUlA Ama to rAjAnI rANI, paNa e pati rAjA potAno sago bhAI ja pati banelo ! avivekI bApe bhAI-benano agAdha prema dekhI bannene eka bIjA sAthe paraNAvI dIdhelA ! tethI potAnA saMtAnamAM A na IcchatI mAtAe vairAgya pAmI cAritra lIdhuM. sArI sAdhanA karI e svargamAM gaI. tyAMthI A sthiti joI puSpacUlAne svarga-narakanAM dRzya svapnamAM dekhADyAM. chokarIne kema batAvyAM, chokarAne kema nahi ? eTalA mATe ke chokarInA hRdaya komaLa ane vinayabharyAM. kRSNa vAsudeva zuM karatA hatA ? chokarIone samajAvIne nemanAtha prabhu pAse cAritra apAvatA. 'chokarAo to uMmaramAM AvyA eTale ahaMtva vadhyuM, buddhinuM abhimAna jAgyuM, dila kaThora banyA, e zAnA ema samajI jAya ?' AvuM kAMIka joyuM haze, eTale chokarAone samajAvavAnI mAthAkuTamAM na paDyA, paNa chokarIone sahejamAM samajAvI samajAvI cAritramArge caDAvI detA gayA. ahIM mAtA deve putrI puSpacUlAne bUjhavavA narakanAM svapna dekhADyAM. 99 puSpacUlAe nagaramAM bIjA-trIjAne svarga-narakanAM svarUpa pUchyAM, paNa kharo uttara na maLyo. tyAre arNikA putra AcAryo, eNe jevuM dekheluM, evuM svarUpa jaina zAstrAdhAre kahI batAvyuM. ! pachI to puSpacUlAne bhAre zraddhA thaI, tethI pUchyuM ke 'prabhu ! AvI ghora duHkhabharI narakamAM kayA kAraNe javAya ?' AcArya mahArAje, mahAraMbha, mahA parigraha, raudradhyAna, kRSNalezyA, viSayAMdhatA, parigrahAMdhatA',... vagere kAraNo batAvyAM. sAMbhaLIne puSpacUlAne potAnA lagna para ane evA saMsAra para tiraskAra chUTyo, tIvra vairAgya thayo, AgrahapUrvaka rAjA pati pAse dIkSAnI rajA mAgI. rAjAe eka zarate rajA ApI ke 'dIkSA laIne jIvanabhara A nagaramAM ja rahevAnuM, jethI mane tamArAM darzana to maLe' puSpacUlA zuM kare have ? patinI rajA vinA koI dIkSA Ape nahi, ne dIkSA lIdhA pachI saMyamabhAva TakAvavA eka sthAne besI rahevuM pAlave nahi. paNa puSpacUlA jue che ke 'hajI ya dIkSA lIdhA bAda bhale eka sthAne rahevuM paDe, paNa rAganAM nimittothI AghA rahevAnI ane vizeSa sAvadhAnI rAkhavAthI saMyamabhAva TakAvI zakAze, paraMtu dIkSA vinA ghare besI rahevAmAM to mota ja che.' ghare kema mota ? Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1100nuM dhyAna ane jIvana - rAganAM nimittonI vacce rahI rAgathI ze bacAya? kAmapAtronA saMgamAM vAsanA kema bhUlAya ? ghara eTale to pApanuM ghara. tyAM sadA sattara pApasthAnaka cAlu ! emAM ya jo e pApo para aMdha rAga, enuM nirbhIka sevana, to aDhAramuM khataranAka mithyAtva-zalya pApa paNa AvatAM vAra nahi. mATe ekavAra A pApagharamAMthI to nIkaLI javuM. pachI bahAranAM nimittothI to prayatna rAkhIne bacI javAze." puSpacUlAne kevaLajJAnanuM rahasya : puSpacUlAe AcArya mahArAja pAse dIkSA lIdhI. juo e kevaLajJAna pAmavAnI che. kema ? jo ke e nagaramAM ja rahe che, paNa e samajIne rahe che, vizeSa evI sAvadhAnI rAkhIne rahe che ke "eka sthAne besI rahevAmAM rAga-mamatva-zithilatA-pramAda vagere .. neka doSo sulabha che, ne tethI saMyama bhAva ghavAya', mATe mana para barAbara kaDakAI rAkhIne sAdhanA kare che, UMcI UMcI pariNatithI tyAga, tapa, svAdhyAya, zubha bhAvo, zubha bhAvanAnI sAdhanA kare che. UMcI UMcI pariNatithI sAdhanAmAM AgaLa vadhAya to ja saMbhavita doSothI bacAya. sAdhanAmAM AgaLa AgaLa vadhavAno utsAha ane vegabaMdha puruSArtha zuM kare? to ke e doSone anukULa thanArA mana-maMdavADane dUra ja rAkhe che. juo, dA.ta. gharethI dukAne javA utsAha ane vegilA udyamathI nIkaLyA, to rastAmAM koI paisA kamAvavA sivAyanI vAta karavA maLe tyAM vAtamAM lobhAvAtuM nathI, UbhA nathI rahevAtuM, jhaTa dukAna tarapha javAya che. paNa jo ema ja zAka kharIdavA bajAre cAlyA, to tyAM koI manano evo vega nathI ke A jhaTa zAka kharIdI ghare AvuM. tethI rastAmAM koI harino lAla maLyo to lalacAI javAya che, ne kacarApaTTI vAtomAM ya aDadho kalAka UbhA rahI javAya che ! basa, evuM dharmasAdhanAmAM samajavAnuM che. jo vegabaMdha puruSArthathI hoMza ane jesathI emAM kAma dhapAvyuM rAkhyuM, sAdhanAnI UMcI UMcI kakSAmAM jo AgaLa AgaLa vadhatA gayA, to e mananA prabaLa vega ane utsAha sAme mana doSonI lalacAmaNImAM nahi taNAya, e tAmasabhAvamAM nahi paDe. doSonAM pralobhanamAM paDatAM tAmasabhAva mAthe caDI bese che. mATe tAmasabhAvane rokavA doSonI lAlaca dabAvavI joIe. e to dharmasAdhanAmAM utsAha ane vegabaMdha puruSArthathI bane. pUche che, pra. - dharma karavA chatAM mane kema pApamAM taNAI jAya che? u. - A ja kAraNe, ke dharmasAdhanAne vadhu ne vadhu (1) hoMzilI, (2) josilI, ne (3) ucca-uccatara uccatama nathI banAvAtI. Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 101 - devadarzanAdi dharmasAdhanA Ama to enI e ja thatI hoya, paraMtu (1) dina-pratidina e devadarzanAdi vadhu ne vadhu hoMzathI thAya, e hoMza AgaLa bIjA-trIjAne maLavA karavAnI hoMza maMda paDI jAya, phikkI paDI jAya, evI hoMzavALI devadarzanAdi dharmasAdhanA e hozilI. (2) vaLI emAM tana-dhananI sAdhanasAmagrIno vadhu ne vadhu bhoga apAya. dA.ta. devadarzana-pUjanamAM vadhu sArAM sArAM potAnAM pUjanadravyo laI javAya..., vagere e jesilI. (3) tyAre devadarzanAdimAM - (1) mananI vadhu ne vadhu tIvra ekAgratA rakhAya, (2) bhAvollAsa vadhAratA javAya, e bhAvollAsa evA ke (3) duniyA taddana bhUlI javAya, (4) saMsAra vadhu ne vadhu akAro lAgato jAya, (5) eka bAju dharmasAdhanAnA bhAvamAM tanmayatA vadhe ane bIjI bAju saMsAranA padArtho pratye AsaMgabhAva ghaTato Ave, AnuM nAma ucca-uccatara dharmasAdhanA. Ama vadhu ne vadhu hozilI, josilI ane ucca-uccatara dharmasAdhanA karyo javAya ethI manobaLa-manaHzuddhi khUba vadhe. ghaNA mANaso kahe che ke "ame devadarzana-pUjA-sAmAyikAdi banatuM badhuM karIe chIe. have bIjuM vadhAre to amArAthI A saMyogomAM zuM thAya ?' paraMtu emane bicArAne A kyAM khabara che ke jeTaluM karAya che emAM ya AgaLa AgaLa vadhavAne keTakeTalo avakAza che ? keTalI badhI hoMza, jesa ane uccatara pariNati emAM vadhArI zakAya che ? zuM tame ema mAno cho ke jevuM prabhudarzana zayaMbhava brAhmaNe karyuM, evuM tame karI rahyA cho ? ene to yajJanA staMbha nIcethI prabhupratimA maLI to enAM darzana para ovArI jaI prabhunAM tattva jANavAnI tIvra jijJAsA jAgI, te yajJa paDato mUkI pahoMcyo AryaprabhavasvAmI pAse ! ne tattva sAMbhaLI, e jacI jatAM tyAM ja cAritra lIdhuM. kevuM ka e darzana haze ? tAmasabhAvanAM tAMDavo dilane AvAM darzanamAM javA nathI detAM. cAlu sAdhanAmAM vadhu zuM karavA jevuM? : tyAre zuM ema mAno cho ke zreNikarAjA vIraprabhunuM je smaraNa karatA hatA, tevuM ApaNe karIe chIe ? e zreNika to A smaraNanA josa ane hoMza para, prabhunI sukhazAtA-AbAdInA samAcAra laI AvanArane vadhAmaNImAM suvarNadAnathI navAjI detA. ApaNe zuM karIe chIe ? artha - kAmanI mUrchAnA haiye tAmasabhAva ramatA hoya tyAM A ze bane ? navakAranuM ciMtana-smaraNa karAya emAM parameSThInuM ciMtana karatAM kyAreka apUrva AlhAda Avyo kharo ? ne Avyo to koI bhAre bhoga Apyo kharo ? khAnapAna-raMgarAganA tAmasabhAvamAM bhoga zI rIte apAya ? Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 dhyAna ane jIvana devadarzana, navakAra-smaraNa vageremAM dinapratidina hoMza vadhArAya, josa vadhArAya, UMcI UMcI pariNati vadhAratA javAya. hoMzathI ullAsa bhAre vadhato ne vadhato rahe. jApa, smaraNa karavAmAM josa eTale zarIrano apramAda, deSTinI sthiratA ane kAnanI aMtarmukhatA vadhu ne vadhu jAme. temaja pariNatithI vItarAga deva ane nircantha guru tarapha zaraNa, jhukAvaTa ane mUlyAMkana vadhatAM ne vadhatAM cAle. Ama prayatna cAlu joIe to cAlu sthitimAM ya AgaLa vadhAya. paraMtu dhyAna rAkhaje, bIjI bAjue artha-kAmanI lAlasAnA tAmasabhAva ochA karavAnI taiyArI hoya to A bane. e tAmasabhAva ghaTADIne dareka dharmasAdhanAmAM hoMza-josa-pariNati vadhAratA javAya e jarUrI che. sAdhanA enI e ja, paNa emAM hoMza, josa ane AMtara pariNati vadhatI ne vadhatI rahe, e kArya jiMdagInA cheDA sudhI pAvatu vitarAga banavA sudhI cAlu rahI zake che. "have vadhu amArAthI zuM thAya ?' kahevAnuM ajJAnatAbharyuM che, vadhAre karavuM hoya to karavAnuM A ghaNuM che. juo A traNamAM zuM zuM karAya? (1) vadhu ullAsanI pAchaLa zuM? : sAdhanAmAM hoMza ullAsa vadhu Avyo e zI rIte mAnIe ? kaho, enI pAchaLa koI vadhAre bhoga ApavAnuM rAkhIe. rAkho cho ? koI tIrthadarzana thayuM, kyAMka apUrva adbhuta aMgaracanAyukta prabhunAM darzanano lAbha maLyo, ullAsa khUba Avyo, to enI pAchaLa enI kadararUpe upavAsa ke AMbela yA vigaItyAga karavAnI vAta kharI ? e AnaMda pAchaLa zubha khAte pAMca paisA kharacavAnuM bane che kharuM ? jo evo kazo ja bhoga ApavAno nahi, to to eno artha e ke "ullAsa vadhu Avyo eTale ke A sAdhanA bahu gamI, ne emAM bahu AnaMda UchaLyo eTaluM ja, paraMtu enA karatAM mArAM khAnapAna ne mArA paisA mane vadhu gamelA che, emAM vadhAre AnaMda rahelo che." darzana karatI vakhate aMdaramAM UtarI haiyuM tapAsAya to e haiyAno A gupta avAja mAluma paDe ke "bhagavAna tame bahu vahAlA, paNa tamArA karatAM mArA paisA ne mArAM khAnapAna vadhAre vahAlA... hajI paisA khAtara tamAro upayoga karuM, paNa tamArI khAtara paisA na toDI nAkhuM', zuM A ja hoMza ne ullAsa ne ? paisA ane viSayasukhonA vahAlanA tAmasabhAva sAcA dharma-ullAsa nathI jAgavA detA. anaMta upakArI vItarAga paramAtmA maLavA chatAM jaDanA rAga enA e ja rahe ? (2) vadhu josa eTale tyAre sAdhanAmAM josa vadhu Ave tyAM zuM apramAda ane sthiratA khUba vadhatI jatI na hoya? zuM pahelAnI jema AMkha enAM e ja DAphoLiyAM mAryA kare ? zuM citta enuM e caMcaLa rahI ADAavaLA bhUrAM kuTyAM kare ? zarIra evuM ne evuM Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 10susta muDadAla rAkhyA karAya ? sAdhanA pUrI thaI eTale "hAza patyuM evo chUTakArAno dama kheMcAya ? bAhyanI laMpaTatAnA tAmasabhAva hoye, sAdhanAmAM josa zI rIte Ave? enI e ja sAdhanA chatAM AgaLa vadhavuM hoya to ghaNuM ghaNuM karavA jevuM che. hoMza ane josa evA vadhAratA javAya ke "hoMza'nI pAchaLa nakkara bhoga ApavAnuM . karatA rahevAya ane "josa" nI pAchaLa zarIra Indriyo ane mananI ekAgratA-sthiratA-tanmayatA ane apramAda joradAra banAvatA javAya. rakhaDatA manano tAmasabhAva paDato mUkyA vinA A na bane. tyAre, (3) pariNati vadhAratA javAya eTale? : bAhya sAdhanAne anurUpa aMtaranA bhAvamAM vRddhi karatA javAya. dA.ta. dAna dIdhuM, tyAM hRdayamAM dhanamUcchano tyAga vadhato Ave, dhana pratye dhRNA vadhe, abhAva vadhato jAya. ema dA.ta. tapa karyo tyAM AhAranI pratye kaMTALo vadhe. vrata lIdhA tyAM viSayo para glAni vadhatI jAya,... e badhuM pariNati ucca-uccatara banAvI kahevAya. puSpacUlAnI sAdhanA kema vadhatI? puSpacUlA sAdhvI A karI rahI che. e samaje che ke "cAritra A ne A ja nagarImAM rahIne pALavAnuM che. emAM vaLI nagaranI rANI tarIke hatI emAMthI saMsAratyAgI sAdhvI banI chuM to lokanAM mAna Adara khUba rahevAnA, eTale saMyamamAM zithilatA AvavA moTo saMbhava che. mATe sAdhanAmAM hoMza, josa ane Abhyantara pariNati vadhAratA ja rahevAnuM, jethI kyAMya bAhyamAM lapaTAI javAya nahi ane "miyA TheranA Thera' jevI sthiti ya na rahe." rAjAe paNa rANIne A nagaramAM ja jIvanabhara rahevAnI zarate dIkSAnI anumati ApI che te ahIM ne ahIM enAM darzana maLyA kare eTalA mATe. eTale e paNa darzanArthe Avato hoya, tethI sAdhvIne enA pratye rAga vadhavAno ke Ubho rahevAno saMbhava che. have jo cAritrasAdhanAmAM tyAga-vairAgya-tapa-svAdhyAyamAM AMtara hoMza-joza-pariNati vadhAratA na javAya, to bacavAnuM zI rIte bane ? ema to cAritra laIne saMyamabhAvamAM AgaLa ne AgaLa vadhavAnuM ja hoya, paraMtu sAme pralobhaka ke bAdhaka saMyoga hoya tyAM to khAsa karIne saMyamamAM hoMza, joza ane pariNati vadhAratA rahevAnuM che. kevaLajJAna pAmavAnI A bhUmikA che. siddha thavuM che? to sAdhake sAdhanAmAM A rIte AgaLa ne AgaLa vadhatA ja rahevuM joIe. Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 dhyAna ane jIvana arNikAputra AcArya sAdhvInA kevaLajJAnathI coMkyA : ahIM bane che evuM ke arNikAputra AcAryanuM jaMghAbaLa kSINa thaI javAthI cAlavAnI zakti rahI nathI, tethI ahIM ja paDyA rahevAmAM potAnA samudAyanA munione saMyamamAM bAdha pahoMce. e saMyama bAdhA rokavA mATe e samudAyane vihAra karAvI de che, ne pote ahIM nagaramAM ja apramattapaNe rahe che. gocarI-pANI puSpacUlA sAdhvIjI mUkI jAya che. bane che evuM ke ekavAra sAdhvIjI varasAdamAM gocarI laI AvyA. AcArya mahArAja emane pUche che - 'AvuM kema karyuM ? varasAdamAM to kAcA pANInA asaMkhya apkAya-jIvonI virAdhanA thAya, pachI emAM cAlI tame gocarI kema lAvyA ?' sAdhvIjI kahe che, 'huM acitta (nirjIva) pANImAMthI lAvI chuM.' sUrijI coke che ! pUchyuM, 'acitta kyA jJAnathI jANyuM ?' jyAM sAdhvIjIe kahyuM ke 'apratipAtI jJAnathI, kevaLajJAnathI.' tyAM AcArya mahArAjane pArAvAra pastAvo thayo ! ke - = AcAryazrIno pastAvo : are ! A meM zuM karyuM ? kevaLajJAnI bhagavaMta pAse meM sevA karAvI ? gocarI maMgAvI ? koNa jANe kevaLajJAna to kyAre ya thayuM haze ? keTalAka divasathI mAre gocarImAM AhAra joIe tevo ane joItA pramANamAM ja Avato hato. mane mUrkhane A khabara na paDI. meM mAnI lIdhuM ke A to rojanA TevAI gayA che, mArI prakRti samajI gayA che, tethI barAbara mApasara ane jarUrI laI Ave che. paraMtu kharekhara to kevaLajJAnathI ja barAbara joIne e pramANe thatuM haze ! to kevaLajJAnInI sevA karIne tarI javAne badale A re re ! meM kevaLajJAnI pAse sevA karAvI A DubavAno dhaMdho karyo ? kevI mArI A nAlAyakatA ?' AcArya mahArAja jhaTa UbhA thaI hAtha joDIne page paDI kahe che, 'bhagavatI ! A huM kevo nAlAyaka ke Apa jJAnI pAse majurI karAvI ? to to mAre hajI keTalA bhava bhaTakavAnuM che ?' *** Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16. rAgane kema haMphAvavo ? jainazAsananI niSpakSapAta vAto : juo puSpacUlAne upadeza karI mahApApamAMthI choDAvIne saMyamamAM lAvanAra koNa che ? A AcArya mahArAja che. zAstronA samartha jJAtA ane dIrghakALa saMyama pALanAra AcArya bhagavaMta guru che. chatAM guru AcAryadeva rahyA chadmasthatAnI dharatI para ane ziSyA puSpacUlA sAdhvI upaDyA vItarAga-sarvajJatAnA AsamAnamAM ! zAnA baLe ? rAga-dveSa-mohane haMphAvavA 52. emaNe (1) to potAnA bhAIne ja pati karavAnA ghora pApanA pazcAttApa ane prAyazcitta rUpe, temaja (2) bIjuM eka ja nagaramAM rahevuM paDavAthI saMyamane khUba ja tejasvI banatuM rAkhavAnA udyama rUpe, jvalaMta vairAgya, tyAga, tapa vagerethI je je AMtiraka zuddha pariNati vikasAvI ane ethI rAga-dveSa-moha vagere tAmasIbhAvonuM kUTiyuM karye gayA, ethI, bhale e navA ziSyA sAdhvI hatA, chatAM emaNe kevaLajJAna upArjyuM ! tyAre guru arNikAputra AcAryane evA AMtara purUSArthathI hajI vAra lAgI to e hajI chadmastha che ! pahelAM guru tare ? ke ziSya tare ? maLelA hakanuM AzvAsana ane protsAhana : jainazAsananI A niSpakSapAta rajuAta jovA jevI che. e mANasane koIpaNa avasthAmAM AzvAsana ne protsAhana Ape che. e kahe che, 'tame bALa ho ke buDhDhA, strI ho ke puruSa, ziSya ho ke guru, sAjA ho ke bimAra, kIrtimAna ho yA nahi, vidvAna ho yA nahi, Azrita ho ke AzrayadAtA... game te ho, paraMtu tamane rAga-dveSa-mohanA tAmasabhAvone pahelA kaca2vAno saMpUrNa haka che. hakano upayoga karavo joIe, zaktine kAme lagADavI joIe, to tame guNasthAnakanA UMcA pagathiyAM caDI zako cho, caDatAM caDatAM TheTha vItarAga-sarvajJa thaI zako cho.' kevuM suMdara AzvAsana ! kevuM suMdara protsAhana ! arNikAputra AcArya pUche che, 'hajI mAre keTalA bhava bhaTakavAnuM che ?' sAdhvIjI kahe che, 'tame carama zarIrI cho, A bhavamAM ja muktigAmI.' AcArya mahArAja Azcarya pAme che ! kahe che, 'heM ? huM carama zarIrI ? mane kyAre kevaLajJAna ?' Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (106-na dhyAna ane jIvana kevaLajJAnIe uttara karyo, "gaMgA utaratAM." kevaLajJAnamAM badhuM pratyakSa jue che eTale kahI zake. pharIthI ahIM jovA jevuM che ke, . sAdhvIjIne kevaLajJAna kyA baLa para ?? kaho, sAdhanAnA pracaMDa baLa para. (1) eka bAju e jue che ke rAjA ati premALa che ane mane ahIM ne ahIM rAkhI roja darzanArthe Avaze. tyAM meM phagAvI dIdhelo rAga pharI mArAmAM na Ubho thAya e mATe mAre vairAgya ane udAsInabhAvanI sAdhanA vadhu ne vadhu joradAra banAvavI joIe. te e vicAra jAgato rAkhIne banAvAya ke - (1) AvA rAga karI karIne to A jIva anaMtAnaMta kALathI saMsAramAM bhaTakato rahyo che. have e samajyA pachI AvA uttama puruSArtha zaktivALA mAnava bhave to ene kacaravAno ja hoya, nahitara pachI bIjA kayA bhavamAM A kArya thaI zakavAnuM hatuM? (2) tyAre kharI rIte, jenA para rAga karIe chIe, e ApaNuM zuM lIluM vALe che ? temaja, (3) rAga game teTalo karyo, paraMtu te keTalo TakavAno ? mRtyu thatAM avazya viyoga ane vismaraNa. pachI parabhave kyAM ya ekalA UpaDI gaye rAga kyAM rahevAno ? vaLI, (4) vItarAga banavuM che to aMte rAgane mArye ja chUTako che, te ya je vastu ke vyakti para vaLI rAga vizeSe UchaLe che tyAM to vizeSa puruSArthathI vairAgya jvalaMta banAvIne rAganA vizeSa nigraha sAthe vartavAnuM. rAjAne to jANe koI raste janAra taddana trAhita ja samajavAno, jethI enI sAthe potAne koI saMbaMdha ja nathI ema lAge. -- Ama e rAgathI bhAre alipta rahetA hatA. (2) sAdhvIne taddana alipta rahevA bIjuM baLa A che ke e jue che ke je A ne A ja nagarImAM rahevAnuM che to pachI kyAM ya mamatva na baMdhAya, zithilatA na pese, e mATe saMyamanI sAdhanA vadhu ne vadhu hoMza, josa ane ucca uccatara saMyama-pariNativALI banAvatA rahevuM joIe." ema e AgaLa vadhI rahyA hatA. (3) vaLI sAdhvIjI hamezA e jue che ke "AvA parama upakArI ane mahAguNiyala AcArya bhagavAnanI sevA karavAno lAbha kyAMthI maLe ! jo e maLyo che to mArAM e mahAna ahobhAgya samajI sevAmAM kamInA na rAkhyuM ane sevAno Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100 dhyAna ane jIvana lAbha ApavA badala AcArya bhagavaMtano AdhikAdhika upakAra mAnuM." e vicArathI sevAmAM bhAre sajAga che ane AcArya mahArAja pratye tema A badhAnA mULa devAdhideva ane emanA zAsana pratye vadhatA ne vadhatA bahumAnavALA banyA rahe che. A traNe ya baLa para e AgaLa ne AgaLa vadhatA ja rahyA. saMyamathI bahAranA padArtha para nirAsaMga bhAva vadhAratA ja gayA. prazasta rAgamAM paNa phaLanI koI AzaMsA ja nahi, tethI e rAgane ya avasare chUTatAM vAra nahi. eTale jyAM kyAre ya saMyamAdimAM ekatAnatA AvI anAsakta yogamAM caDyA, kAyAnI Asakti ane ahatva tuTyA, ke prazasta paNa rAga chUTIne tarata vItarAgatA AvIne UbhI rahI ! ne kSaNamAM kevaLajJAna thayuM ! puSpacUlA sAdhvIjI Ama kevaLajJAnI vItarAga sarvajJa banyA, tyAre arNikAputra AcArya mahArAja paNa have jue che ke "A kevaLajJAnI mane kevaLajJAna thavAmAM samayamaryAdA to ApatA nathI. paNa mAtra gaMgA utaratAM kevaLajJAna thavAnuM kahe che, to lAvane have emAM udhAro zo ? hamaNAM ja jaIne gaMgA utaruM. kevaLInuM vacana phoga jaya nahi.' te UThyA, cAlyA gaMgAnA kinAre. tyAM jaI nAvaDAmAM beThA. nAva upaDI. pUrvanA vairI devatAthI adhavacce nAva DolaMDola karAtAM nAvaDAmAM beThelA bIjA lokoe emane apazukana mAnI poTalAnI jema UMcakIne bahAra UMce uchALyA ! tyAM e vairI devatAe emane bhAlA para jhIlyA. zarIramAM aNI jorathI ghusI gaI, emAM parovAI gayA ane emAMthI lohI nIce paDavA mAMDyuM ! jIvane kasoTI : have ahIM ja jIvanI kasoTI thAya che. (1) saMyamano ahiMsAno rAga ane puruSArtha vadhAre che? ke koI kevaLajJAnI jevI uMcI padavI pAmavAno rAga vadhAre ? (ra) kevaLajJAnane jJAnanA vacanamAtra para levuM che ke saMyamanA jvalaMta puruSArtha para ? (3) jIvaleNa ghA vakhate, paNa potAnI kAyAno vicAra ? ke jIvono vicAra ? have kAyA para rAga rahe che ? ke jIvo paranI dayAmAM e rAganA bhukkA thAya che ? AcArya mahArAja kasoTImAM pAra Utare che - nAvaDAmAMthI UMcakIne bahAra pheMkanAra loko para ke bhAlAmAM potAnA zarIrane vIMdhanAra upara e potAnA dilamAM jarA ya lezamAtra paNa dveSa nathI thavA detA. UlaTuM e (1) emanA para bhAvakaruNA ane svazarIra para dhRNA vicAre che ke "arerere ! A bicArA jIvo pApa bAMdhe che emanuM parabhave zuM thaze ? tyAre emanA pApamAM A mAruM zarIra nimitta thaI rahyuM Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (108ne dhyAna ane jIvana che, e kevuM gojhAruM ! vaLI (2) potAnA bhAle vIMdhAyelA zarIramAMthI lohI nIce pANImAM paDatuM joI emane pANInA jIvo para dayA ubharAI Ave che ke - AcAryazrInI ucca bhAvanA : "arere ! A pANInA asaMkhya jIvo bicArA mArA zarIranA lohIthI marI rahyA che ! kevuM mAruM A gojhAruM zarIra ne gojhAruM lohI ke e asaMkhya jIvonA nAzamAM vaparAI rahyuM che ? dhikkAra ho A mArA zarIrane ! dhanya che e siddha bhagavaMtone ke je dehamukta banI koInA ya nAzamAM nimitta banatA nathI ! kyAM mAruM ahiMsAvrata ne saMyama ane kyAM A asaMkhyanI hiMsAmAM nimitta banavAnuM ? dhikkAra ho A zarIrAdi adhikaraNone ?...' ahIM A khAsa jovA jevuM che ke AcArya mahArAjane e vicAra sarakho ya nathI ke "kevaLajJAnIe to ahIM mane kevaLajJAna thavAnuM kahyuM hatuM, ne A mota AvyuM, pachI e vacananuM zuM?' nA, A vicAra ja nathI. enuM zuM kAraNa? kevaLajJAnanI khoTI AturatA kema nahi? : emane kevaLajJAna pAmavAnI IcchA hatI, paNa te khoTI AturatA nahi. khoTI' eTale ke (1) potAnuM saMyama visArIne, (2) kAyAno rAga poSIne ane (3) kAyA para AkramaNa AvyuM to hAyavoya karIne kevaLajJAnanI AturatA nahi. AcAryane evI khoTI AturatA nathI, kemake kartavyanuM pAkuM bhAna che. tethI ja ahiMsAvratanuM zarIra hiMsAmAM nimitta banI rahyuM che enuM emane bhAre duHkha che. eTale ja zarIra para koI rAga Ubho raheto nathI. AtmAne ati nikaTa ane ati saMlagna potAnA zarIra parathI rAga uDyo ane saMyama jIvadayA ane ahiMsA para rAga uchaLyo ! pachI to e prabaLa prazasta rAga jIvane tattvamAM ekatAna banAve che. AcArya mahArAje A ekatAnatAmAM zukladhyAna lagAvyuM, kSapakazreNi mAMDI ane tyAM ja kevaLajJAna pAmyA ! pachI AyuSya tyAM ja pUruM thaI javAthI sarva karmakSaya karI mokSa pAmyA ! AcArya jo kevaLajJAnanI khoTI AturatA karI hota to to kadAca kevaLajJAnInAM vacana para zaMkA paData ! azraddhA thAta ! zarIra para rAga ubharAta ! ne Akramako para dveSa thAta ! A sUcave che ke - sAdhyanI abhilASA AturatA jarUra rAkho, paraMtu te sAdhanAne visArIne nahi. sAdhanAmAM custatA pahelI joIe. sAdhanAmAM paNa ApaNA nimitte bIjA jIvone pIDA na thAya e karuNA pahelI jarUrI. sAdhanAmAM daDhapaNe AgaLa vadhe ene siddhi to avazya lakhAyelI che. mATe ja zAstrakAro phaLanI khoTI AturatA karavAnI manAI kare che. Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dhyAna ane jIvana 109 - . misasthirahita saMzatizanuM koIpaNa sAdhanA vizuddha kyAre ke e jo phaLanI AturatA vinAnI hoya. A tyAre bane ke sAdhanAno raMga jo aMga aMga vyApI jAya evI e karavAmAM Ave. pachI to e sahajabhAve banatI thaI jAya. sAdhanAno raMga aMga aMga vyApe : arNikAputra AcArya bhagavAnane kAMI vicAra karavA nahotuM besavuM paDyuM ke mAre dayA ciMtavavI joIe, hiMsAno kheda karavo joIe." emane to jyAM potAnuM lohI pANImAM paDI pANInA jIvono nAza karatuM dekhAyuM ke tarata saheje e jIvonI. dayA ubharAI AvI ane saheje emanI thatI hiMsA aMge saMhAra aMge kheda thaI Avyo, ke "bicArA A jIvo marI rahyA che ! are re ! A mAruM kevuM du:khada zarIra ke enuM lohI A jIvono saMhAra karI rahyuM che !' saheje saheje A dayA ane kheda banI AvavAnuM kAraNa e ke jIvanamAM enI sAdhanA evI ekAkAra thaI rahI che ke eno raMga aMge aMgamAM vyApI gayo che ke moko AvatAM e dayA ane khedano bhAva hRdayamAM saheje UThI Ave che. pote bhAlAthI viMdhAI bhayaMkara vedanA pAmI rahyA che tyAre, (1) e potAnI vedanAno ArtanAda sahaja ? ke (2) pelA pANInA maratA jIvonI pIDAno potAne ArtanAda sahaja ? zuM sahaja ? kaho. sahaja che ke je jIvanamAM khUba ghuMTAyuM hoya. kAyara ane svArthI jIvone mAtra potAnA ja duHkha para "are A kyAM AvyuM' evo ArtanAda, hAyavoya-baLatarA ane "kyAre A jaya" evuM ArtadhyAna vAraMvAra ane tanmaya thaI ghuMTAtuM hoya che. pachI eno ja raMga caDe, dila enAthI ja bhAvita bane emAM navAI nathI. tyAre, dhIra ane vIra evA parArtharasika puruSone bIjA jIvonAM duHkha para ArtanAda ne saMtApa thAya che ane e TALavAnI dayA vAre vAre ghuMTAtI hoya che ! eTale eno raMga caDe, dila enAthI bhAvita thAya, emAM navAI nathI. potAnuM duHkha bhAre paNa hoya tenI kiMmata nahi, enA saMtApa nahi, paNa bIjanAM duHkha aMge "arere ! Ane kyAM A duHkha AvyuM', evo saMtApa ane ArtanAda thAya che, "e kema TaLe evI dayA ubharAya che ! A batAve che ke, jIvanamAM je guNa ke doSa bahu dhuMTazo eno raMga caDaze, e sahaja thaI jaze. gamatuM cAlI gayA para, aNagamatuM AvI paDyA para, ke vedanAnI pIDA upara ArtadhyAna vAre ne vAre karavAmAM Ave che, tethI eno raMga bhAre caDI gayo hoya che. pachI moko Avyo ke tarata e AvIne UbhuM ja che. enA badale mana mArIne paNa jo zubha dhyAna vAraMvAra lAvavAmAM Ave to e dhyAna ghuMTAya, AtmA para eno raMga caDe. Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana - bAnano viSaya bahu samajavA jevo che, kemake ene jIvana sAthe ghaniSTha saMbaMdha che. jIvananI unnati-avanatino kharo AdhAra zubha-azubha dhyAna para che, unnati-avanatino sIdho saMbaMdha dhyAna sAthe che. zubha dhyAnamAM raho ke nizcita unnati, azubha dhyAna sevA ke nizcita avanati. bAhya vANI-vartAva para unnati ke avanati nahi ? kharI, paraMtu aMtaranA bhAva dvArA, aMdaranA dhyAna dvArA. dhyAna kevuM karo cho, zubha ke azubha? haiyAnA bhAva kevA varte che, sArA ke narasA ? enA para karmabaMdhanuM jajamenTa paDI puNyabaMdha ke pApabaMdha nakkI thAya. pra. - tyAre zuM vANI-vartAvanI kazI kiMmata nahi? u. - kiMmata kharI, kemake e sArA pavitra hoya to bhAva ane dhyAna zubha rahe, tyAre jo e narasA malina hoya to bhAva ane dhyAna azubha rahe. sAmAnya rIte vANI-vartAvanI bhAva ne dhyAna para asara paDe che. vANInI bhAva para asara : kaThora bhASA bolanArane bhAva kaThora bane che, mRdu saumya vANI vyavahAra rAkhanArane bhAva mulAyama bane che, mAyAvInI vAta judI. paNa ApaNA jIvanamAM mulAyama saumya bhASAno ane saumya vyavahArano maMgaLa abhyAsa karI juo to haiyAmAM zubha bhAvano anubhava thaze. tyAre, kaThora karkaza zabdo bolIne dilamAM azubha bhAvano ne kaSAyabharyA bhAvano anubhava kyAM nathI ? evuM artha-kAmanI vAto karavAmAM, paracitAnA ke paraniMdAnA lephTara karavAmAM haiye malina bhAva ane azubha dhyAnanA anubhava kyAM nathI ? paNa enA badale uttama jIvonA guNa ja gAvA mAMDo, mahAna puruSonA sArA jIvanaprasaMgonI vAto karatA raho, tattvonI zAstronI sad AcAronI vAto karatA raho, pachI juo ke haiye kevA kevA suMdara bhAva cake che ! kevA zubha dhyAna cAle che ! vartAvanI bhAva para asara : vANInI ATalI asara che, to vartAvanI asaranuM to pUchavuM ja zuM ? vartAvamAM zuM Ave ? eke eka Indriyano vartAva Ave, temaja zarIranA avayavono vartAva Ave. e je sArA ThekANe sArA viSayamAM haze, to bhAva zubha cAlaze, narasAmAM azubha. AMkhane strInAM rUparaMga jovAmAM, duniyAnA vaibhava dekhavAmAM, paranA doSa nirakhavAmAM ke dhanamAla jovAmAM pravartAvI, to azubha bhAva jAgavAnA, dhyAna azubha cAlavAnuM. ema kAyAne mohanA zabdo, gItaDAM, ke samAcAra sAMbhaLavAmAM pravartAvyA, to samajI rAkho enA para azubha bhAva ne Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana - azubha dhyAna poSAvAnA. ema jIbhane sArA mIThA managamatA rasamAM lagAvyA karo to bhAva malina rAgamUDha ne mohamUDha poSAvAnA. prazna thaze ke, pra. - rAga karIe emAM zuM khoTuM thaI gayuM ? emAM kyAM hiMsAno juThano corIno vicAra che ? u. - basa, bhalabhalA dharmI gaNAtA paNa ahIM aTakI paDe che. emane e bhaDaka nathI thatI ke, jagatanI cIja para rAga karavo e jIvano mahAna gunho che. zAthI? rAga e mahAna gunho zAthI? : AtmAnuM mamatva bhUlAve mATe : jagatanI cIja rAga karavA lAyaka nathI, chatAM rAga karavo e gunho che. jema parastrI e rAga karavA lAyaka cIja nahi, chatAM jo rAga kare to gunho kharo ne ? basa, samyagdaSTi AtmA ke jeNe vizvanA tattvonuM samyagdarzana karyuM che, e tattvonA svarUpane oLakhIne A samajI zake che ke AtmAne mATe jagatanI cIjo e "para" che, parastrI jevI che, enA para rAga karAya e gunho che. pra. - parastrI para rAga e gunho evuM to dekhAya che, paraMtu jagatanI cIja uparanA rAgane gunho kevI rIte samajavo? u. - A sahelAIthI samajAya evuM che. paheluM to eka vAta e nakkI karo ke ApaNA AtmAno uddhAra karavo hoya to zuM ApaNA AtmA para mamatva karyA vinA enA uddhArano prayatna thAya? tema enA uddhAraka paramAtmA upara mamatva karyA vinA emaNe kahela uddhArano mArga apanAvAya ? nA, svAtmA ane paramAtmA para mamatva karyA vinA uddhAranA mArge prayatna ja na thaI zake. tyAre, have juo ke je jagatanI cIja para rAga karavA gayA to tyAM AtmA ane paramAtmA saheje gauNa thaI javAnA, bhulAI javAnA, enI paravA nahi rahevAnI. jagatanI cIjano rAga AtmA-paramAtmAnA mamatva para ghA kare che. kAraNa ? bahAranI vastuno rAga kAyA ane IdriyonA rAgane lIdhe thAya che ane ApaNe e kAyAdi tarapha kheMcAyA eTale AtmA taraphathI khasyA ! ne paramAtmA bhUlAyA che. eTale ja to paramAtmAnI bhaktimAM potAnAM dravyono ane te paNa uMcA kiMmatI dravyono upayoga nathI thato ne ? kema nahi ? eTalA ja mATe ke kAyA-kuTuMba-Indriyo-kIrti vagere para rAga hoI e mATe dravya joIe ne ? pachI paramAtmAnI bhaktimAM devAnuM kyAMthI hoya ? kuTuMba mATe doDha zera dUdha, zera zAka vagere vagere lAvavA zakti che, ne lavAya che, paNa prabhubhaktimAM pAzera paNa dUdha, Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - ne dhyAna ane jIvana - pAMca phUla vagere kyAM che ? kAyAdinA rAga potAnA AtmAnA rAgane dabAve che, tethI parvatithi jevA divase ya svAtmAne hitakara ghI tyAga, dUdha-sAkara vagere vigaItyAga, ke upavAsAdi tapa kyAM che? sArAM khAnapAnAdimAM AtmAnuM game te thAo enuM pUrvanuM puNya vaTAvAI jAo ane pApanAM poTalA kharIdAo, paNa kAyAdinI tuSTi-puSTi barAbara rahevI joIe .. AvI jAtanI jIvana paddhati cAlI rahI hoya, e zuM sUcave che ? viSayo ane kAyAdi jagatanI cIja paranA rAgamAM AtmA-paramAtmA parano rAga mamatva nahivat banI jAya che. to kaho, parano je rAga AtmA paramAtmA ane dharmane bhUlAve, e gunho nahi ? enI pAchaLa potAne karmanI bhAre sajAo, du:kha-durbhAgya-durgatinI jela vagere AvIne UbhuM rahe ke nahi ? (2) jagatanI cIja para rAga e gunho zAthI? eTalA mATe ke pachI enA upara aDhAra pApasthAnakanAM AcaraNa cAle che. kAyA ane enA saMbaMdhI bahAranA badhA padArtha, e jagatanI cIja che. e gamyA eTale to enI khAtara zakAya-hiMsA, AraMbhasamAraMbha, jUTha, anIti, viSaya, parigraha, krodha, mAna vagere pApasthAnako sevAya che. duSkRtyo AcarAya che ane sukRto AghAM rakhAya che. to kaho duSkRtyo sevarAvanAra jagatanI cIjano rAga e gunho nahi? moTo gunho. dharma samajyAna, tattva samajyAnI, parIkSA ahIM thAya che ke paheluM to jagatanI cIja para rAga karavo e moTo gunho che, moTuM apakRtya che', evuM manane barAbara lAge che kharuM ? e rAga karavAmAM mana bhaDake che kharuM ? bhaya lAge che ? je e rAga karavAmAM kazuM khoTuM karyuM evuM lAgatuM nathI, to pachI AgaLa pApasthAnako-duSkRtyo sevavAmAM bAkI kyAM rahevAnI ? mATe ja A najara sAme barAbara taravaratuM rahevuM joIe ke, potAnA ja AtmAne bhulAvanAro, paramAtmAne bhulAvanAro ane pApasthAnako AcarAvanAro evo je jagatanI cIja parano rAga, e moTo gunho che, moTI bhula che, moTuM mULabhUta pApa che, apakRtya che. (3) ahIM eka vakhata paNa jela apAvanAra kRtya e gunho gaNAya che, to bhavAMtare durgatinA aneka bhavonI bhayaMkara jelamAM khosI ghAlanAra rAga e to mahA bhayaMkara gunho gaNAya ja. e rAganA lIdhe ja jIva anAdi anaMtakALathI A bhavajelamAM phaselo rahyo che ane hajI A uttama avatAre paNa AtmAne bhavamAMthI choDAvanAra dAna-zIla-tapa vagere utsAhabhera AcarAtA nathI. tyAre savAla thAya, Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana pra. - jagatanI cIja parano rAga kema haTe ? u. - A rIte e haTe, ke (1) aMdaranA potAnA AtmAnI ciMtA AkarSaNa UbhAM karAya, (2) tAraka paramAtmA para athAga rAga-bhakti-bahumAna UbhAM karAya, (3) pApasthAnakamAM bhaya aruci glAni UbhI karavAmAM Ave. ane (4) dAnAdi sukRta-sadAcaraNano bhAre rAga jhagamagAvAya. 17. valopAta-ArtadhyAna kema miTe ? vAta A cAlatI hatI ke vANI vartAva azubha cAlavAnA lIdhe emAM rAgAdi malina bhAvo poSAya che ane ethI citta durdhyAna ArtadhyAnamAM paDe che. vANI-vartAvanI dhyAna para asara paDe che. rUpALI strIo 52 AMkha bhaTakAvyA karavAthI malina bhAvo ane ArtadhyAna cAlavAnAM, ethI ulTuM, paramAtmA ane sAdhu purUSo para AMkha lagAvyA karavAthI zubha bhAvo ane zubha dhyAna cAlaze. A to sAmAnya niyama thayo ke zubhAzubha vANI-vartAvathI tevA tevA zubhAzubha bhAva ane dhyAna cAle che, paNa vizeSa apavAda A che ke AtmA jo jAgrat hoya to anivAryapaNe karavA paDatA saMsAra-vyavahAromAM ya aMtaranA bhAva ujaLA rAkhI zake, dhyAna zubha pravartAvI zake. pUcho - pApapravRttimAM zubha bhAva-dhyAna kevI rIte rahe ? A rIte, ke (1) pApapravRttinI ghRNA rakhAya, (2) vastutattvano vicAra jAt rakhAya, (3) pa2nI veTha karavAmAM zarama lAgatI hoya, 113 (4) TaMkazALI jinavacana satata najara sAme ramatA rakhAya, (5) AvI ja pApapravRttionAM kAraNe pUrvanA potAnA durgatinA bhavonI viTaMbaNA AMkha sAme dekhAyA karatI rahe, (6) AtmA para thatI kharAba asarono atyaMta kheda rakhAya,... 9 AvI AvI coksAIthI bhAva ane dhyAna zubha calAvI zakAya. A calAvavAnuM jarUrI eTalA mATe che ke dilanA bhAva ane dhyAnane karmabaMdha sAthe sIdho saMbaMdha che. enA 52 tarata jajamenTa paDe che ke karma kevAM baMdhAze - zubha Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dhyAna ane jIvana ke azubha ?' AtmA eka vastra samAna che ane kaSAyanA bhAva e cikAza rUpe che. vastranI upara telanI cikAza hoya to vAtAvaraNamAMthI tarata ja raja kheMcAyA karavAnI, coMTyA karavAnI. ema kaSAyanA bhAvanI cikAzane lIdhe AtmA para karmaraja kheMcAI coMTyA kare che. jevI cikAza tevo baMdha. bhAre cikAzathI ghora karmabaMdha. emAM udhAro nahi. bhAva thavAnI sAthe ja baMdha. dinabhara azubha bhAvo ane azubha dhyAna cAlyA karatA hoya, to dinabhara azubha karmo baMdhAyA ja karavAnA. tyAM koInI zehazarama na paDe, ogho (muninuM rajoharaNa) ane cAMllo bAjue rahI jAya, maMdira ane upAzraya ke dharmakriyA emaja UbhA rahI jAya, mAnapatra ne meLAvaDA ya emaja cAlyAM kare ane jIva azubha bhAvamAM caDyo pApakarmo bAMdhyA ja kare, samaye samaye bAMdhe. marubhUti kyAM bhUlyo ? : juo, marubhUti e pArzvanAtha tIrthaMkarano jIva hato. janme brAhmaNa chatAM jIvanamAM suMdara zrAvakadharma pALato hato, paraMtu AyuSya karma bAMdhavA TANe ja bhUlo paDyo, te ArtadhyAnamAM caDyo, to tiryaMcagatinuM AyuSya bAMdhI marIne tiryaMca thayo ! Ama juo to gunho bhAI kamaThano. e marubhUtinI patnI sAthe premamAM paDelo. marubhUtine enI jANa thatAM eNe rAjA dvArA zikhAmaNa ApavAnuM karyuM. paraMtu zAMtithI zikhAmaNa ApatA rAjA sAme ya kamaTha elaphela bolyo, tethI rAjAe ene nagara bahAra kADhI mUkyo. e roSamAM tApasa thayo. pAchaLathI marubhUtine pastAvo thayo ke 'arere ! mArA nimitte bhAI bicAro kaSTamAM mUkAyo', tethI pote enI kSamA mAgavA gayo. kamaThane to bhAre roSa che ke 'A bhAIe ja mane A kaSTamAM mUkyo !' eTale jevo marubhUti enA pagamAM paDI mAthuM namAvI hRdayathI khamAve che, ke tarata kamaThe pAse paDelI pattharanI zilA enA mastaka para pachADI. ahIM marubhUtinuM suMdara zrAvakadharmanuM pAlana bAjue rahI gayuM ane zilAnA AghAtathI vedanAnA ArtadhyAnamAM marIne gayo viMdhyAcaLanI aTavInI hAthaNInA peTamAM hAthI tarIke ! pApabaMdha ane durgatine sArA zrAvakanI paNa kyAM zarama rahI ? jaMgalI tophAnI hAthIno avatAra maLyo ! pra. - to zuM ahIM karelo dharma badho nakAmo ? u. nA, nakAmo nahi, enAM ruDAM phaLa have AgaLa jovA maLaze. marubhUtinA evA mRtyuthI rAjAne vairAgya thaI gayo, cAritra laI bhAre tapa-svAdhyAya-dhyAnamAM caDyo, ne avadhijJAna (divyajJAna) upArjyuM ! ekavAra koI sAthenI sAthe rAjarSi e ja jaMgalamAMthI pasAra thaI rahyA che, ne hAthI tyAM sArthanI sAme tophAne caDyo. lokonI bhAgAbhAga thaI, paNa rAjarSi avadhijJAnathI ene oLakhI dayAthI tyAM ja UbhA rahI gayA. emanI pAse AvatAM hAthI naramagheMsa ! Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 115 rAjarSie be-traNa vAra kahyuM, bujhjha buljha marubhUti !' e sAMbhaLatAM hAthIne pUrvajanmanuM smaraNa thayuM, namI paDyo, samyakatva sahita zrAvakanAM vrata lIdhAM ! have juo dhyAnano camatkAra. hAthI vrato pALe che. emAM ekavAra tarasyo thayelo, e kAviyA taLAvamAM pANI pIvA jAya che, paNa tyAM UMDI gAramAM khUMcI gayo, nIkaLI zakato nathI. pelo kamaTha marIne ahIM jaLacara sarpa thayelo, te AvIne vairanA saMskArathI hAthInA mastaka para caDI jaI DaMsa mAre che. kAramI pIDA upajI ! paraMtu have to pUrvabhave vedanAmAM dhyAna bagADyAnuM phaLa A tiryaMcagati najara sAme che, eTale vedanAmAM ArtadhyAna na karatAM karmavipAkanAM dharmadhyAnamAM caDe che ! - 'aho ! A pIDA e to mArAM ja pApa karmano udaya che. to dveSa pApa para kuruM, bicArA sarpa para zo dveSa karavo ? karmanA vipAka akATya che, avazya bhogavavAM paDe che. paraMtu e karmo meM ja bhUla karIne upArjelAM che, to mAre bhogavavA ja joIe. temaja e bhogavavAthI karmakacaro sApha thAya che, to kheda zA mATe karuM ?' ......ema karma vipAkanuM dharmadhyAna pakaDI rAkhyuM ane marIne e devalokamAM janmyo ! maraNAnta kaSTa baMne bhavamAM AvyuM, paraMtu kramazaH azubha ane zubha dhyAna para tiryaMcagati ane devagati maLI. dhyAnano A camatkAra che ke, azubha dhyAna mAnava jevAne ya tiryaMca banAve ! tyAre zubha dhyAna tiryaMcane ya deva banAve ! mATe kadI ya dhyAna bagADavuM nahi, pachI bhale bAhya saMyogo game tevA bagaDyA hoya, prasannacaMdra rAjarSinI ArAdhanA-gADI mokSa tarapha dhapI rahI hatI, paraMtu dhyAna bagADyuM to narakanAM bhAtAM bhegA karavA mAMDyA ane jyAM dhyAnamAM sudhAro karyo, pazcAttApanA dhodhamAM nAhyA, to svarganAM puNya ne yAvat kevaLajJAna upArjyuM. bagaDavAmAM nimitta hatuM mAtra amuka zabda-zravaNa, zabda-saMyoga. paNa tenI ciMtA pa2vA jayAM mUkI ke dhyAna sudharavA mAMDyuM. bAhya saMyogane mahattva na Apo to ArtadhyAnathI bacAya. ArtathI bacavAnI A cAvI - bAhyane akiMcitkara lekhavA. A jagatanA jIvanamAM ISTa ke aniSTa saMyoga to maLatA rahevAnA, paraMtu jo ene mahattva ApyuM ane enA pratye rAga-dveSamAM evA caDyA ke - 'A ISTa maLe to sAruM', maLelA TakI raho, aniSTa na Avo, AvelA jAya to sAruM', AvI artimAM yAne pIDAmAM paDyA ke ArtadhyAna lAgyuM. artimAMthI thAya te ArtadhyAna eTale mananuM praNidhAna, mananI coMTa, mana tanmaya ke kendrita. e artivALuM mATe ArtadhyAna kahevAya. ISTanuM ya ArtadhyAna ane aniSTanuM ya ArtadhyAna, mAtra rAga ke dveSathI mana enA para kendrita thavuM joIe, mana tanmaya thAya, mananI coMTa enA Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana para lAge, eTale ArtadhyAna UbhuM thayuM ja samajo. khUbI pAchI e, ke e vartamAna aMge thAya, ema bhUtakALanI ane bhaviSyakALanI vastu aMge paNa thaI zake. bhUta-bhaviSyanA ArtadhyAna H saMyoganI ekarasatA bhUMDI. 116 tyAre vicAro ke saMsAramAM rahelA ane ajJAnatAthI ISTa-aniSTa saMyogamAM, dUdhamAM sAkaranI jema, ekarasa thaI gayelA jIvane keTalI kaThaNAI che ! jIvanI saMyogamAM ekarasatA bhUMDI. e bicAro bhUtakALanA ke bhaviSyanA banAvo aMgenA paNa ArtadhyAnathI bacI zakato nathI ! banI gayelI vAta aMge vartamAnamAM che kAMI levA-devA ? nA, kazI nahi, paNa bhalene na hoya levA-devA, to ya rAga-dveSanA lIdhe ISTa-aniSTa gamatA-aNagamatAnI kalpanAvAluM mana japIne besatuM nathI, atItanA ArtadhyAnamAM caDe che ! dA.ta. manane ema thAya ke pUrve nokara sAro maLyo hato, kintu e dezamAM cAlI gayo. na gayo hota to ThIka rahetuM.'' have kaho A bhUtakALanI ghaTanAne hAla zuM lAgevaLage che ? nokara kAMI A vicAravAthI AvavAno nathI, chatAM e ISTanA aviyoganuM ArtadhyAna karyA vinA nathI rahevAtuM. ema * "pahelAM, bIjuM badhuM to ThIka maLeluM, paraMtu eka sAro nokara jo maLI gayo hota to ThIka raheta.' A paNa bhUtakALanA ISTa saMyoga aMge ArtadhyAna che. evuM bhUtakALanA aniSTanA viyoga ke asaMyoga aMge paNa bane. dA.ta. 'pUrve nokara kharAba maLelo, paraMtu evo ke e ciTakI paDelo, khase ja nahi. TaLyo hota to sAruM raheta', athavA 'nokara dezamAM gayelo. paNa pAcho Avyo, na Avyo hota to ThIka raheta.' atyAre ene koI saMbaMdha nathI, chatAM yAda AvavAthI mana ArtadhyAnamAM paDe che. * 'nAnapaNamAM mA marI gayelI, na marI hota to ApaNe sAruM raheta.' atyAre A vastune zo saMbaMdha che ? kazo nahi. marelI mA kAMI pAchI Ave ema nathI. paNa bhUtakALanA ya ISTanA aviyoganuM ArtadhyAna rAMka jIva atyAre ya kare che. * mAnavajIvana ane mAnavamanathI A ja karavAnuM ? : ISTa-aniSTa keTalAM ? : Ama vartamAna, bhUta ke bhaviSyanA ISTa saMyoga ke aniSTaviyoga, ISTa TakAva ke aniSTa anAgamana aMgenAM ArtadhyAna jo thatA rahe che, to e mApa kADho ke divasabharamAM ane rAtrinA navarA paDyA paDyA keTalI rakamanAM ArtadhyAna thayAM kare che ? moMdherA mAnavajIvana ane mAnavamanathI A ja karavAnuM ? paheluM to e tapAso ke jIvane ISTa-aniSTa keTalAM ? eka moTuM lisTa karye ya nahi pahoMcAya. ISTa mAnelI ekeka vastumAM ya anekAneka ISTAniSTa hoya che. sApha dhoyeluM kapaDuM paheravA lIdhuM e ISTa che. paraMtu navA karatAM A vaparAyelAnI saphedAI aniSTa lAgaze. emAM kyAMka barAbara IstrI ne kyAMka nahi, vALavAmAM rahI gayela kyAMka Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana - gaphalata, sIvavAmAM kyAMka ThIka kyAMka nahi, kapaDAnuM pota, raMga, mulAyamatA yA akkaDatA. pramANamAM mApasaratA ke nahi, kyAM ya DAgha nahi to kyAMka DAgho,... vagere vagere keTaluM ya ISTa-aniSTa lAge che ! A hisAbe jIvana prasaMgamAM AvatI DhagalAbaMdha vastuomAM ISTa aniSTanAM mApa gaNyA nahi gaNAya. basa, manane rAga-dveSavaza ISTa-aniSTa lagADyA eTale have "e Avo, jAo, Tako, nA Avo", evA bhAva thayA ja karavAnA ! emAM jyAM kSaNa paNa mana sthira thayuM ke e ArtadhyAna banI gayuM. tyAre ekeka divasamAM DhagalAbaMdha ISTa-aniSTa banavAnI apekSAe ArtadhyAna keTalA ? are ! potAnA jIvanane jarAya nahi sparzanArI evI mAtra najare caDatI, ke chApAmAM vAMcavA maLatI, yA sAMbhaLavAmAM AvatI bahAranI vastu aMge paNa vAraMvAra ArtadhyAna AvI jAya che. tyAre ArtadhyAnanuM phaLa ? samaye samaye tiryaMcagatine yogya anekAneka Dhagalo azubha karma ja bAMdhyA karavAnA ne ? savArathI sAMja paDye evA keTalIkavAra ane keTakeTalA karmabaMdha ? pharIthI yAda karo, uttama mAnavajIvana ane mAnava manathI zuM A ja karavAnuM?" jIvanA valopAta : valopAtiyA ajJAnI mUDha mUrNa jIvane bhAna nathI ke "kazI jarUra vinA phogaTiyAM ArtadhyAnathI huM azubha karmone notaruM chuM !" dhoyeluM kapaDuM paheravA kAryuM tyAM manane thAya che - "IstrI barAbara nathI thaI." IstrI barAbara che to ema vicAre che, "caLakI saphedAI kyAM che?" bUTa paheravA lIdhA to lAge che - "polIza barAbara nathI. A kema cAle ?" AvA ne AvA keTalAya valopAta karanAra jIvane deharAmAM ghAlo to tyAM ya enuM citta zAMta rahe ? tyAM ya ArtadhyAnathI bace ? tame kaho cho ne ke "amane derAsaramAM, kriyAmAM, navakAravALImAM, citta kema sthira nathI rahetuM ?' kyAMthI rahe ? bahAramAM valopAta ane ArtadhyAnanA khUba abhyAsathI enA jAlima saMskArothI vAsita baneluM mana e saMskArovaza evA valopAtiyA vicAra kema na kare ? derAsaramAM, mALA gaNavAmAM, dharmakriyA karavAmAM, vItarAgadevanuM svarUpa, paMcaparameSThInuM svarUpa, kriyAnA mahAmarma vageremAM cittane otaprota karavuM nathI, pachI tyAM ya jaDa ISTa aniSTa kalpanAruM mana ArtadhyAnamAM kema na paDe? mATe bahAranA valopAta ochA karo. tyAre savAla thAya ke bahAranI ciMtA-valopAta zI rIte ochA karavA? (1) e mATe paheluM A karavuM paDaze ke bahAranA ISTa-aniSTa, gamatA-aNagamatA padArtha para rAga dveSa ochA karavA. "rAga dveSa kAMI karyA thAya che ? e to emaja saheje thaI jAya che - evuM kahetA nahi, kemake rAgAdi e kAMI AtmAno svabhAva nathI. svabhAva hoya to to (1) emAM palaTA thAya nahi Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana | ke rAga maTIne dveSa, ne dveSa maTIne rAga, tema (2) mahAtmAone rAgAdi ochA thatA dekhAya che te na bane, tyAre (3) rAga na maTato hoya to mokSa to thAya ja zAno ? vaLI ApaNane hamaNAM eka vastu para rAga hato te maTIne enA para ja dveSa thAya che. jo rAga e svabhAva ja hoya to pheraphAra zAno ? mahAvIra prabhu vItarAga hatA evuM mAno cho ? jo hA, to emano rAga svabhAvabhUta hota to kema uData? e svabhAva nathI. hA, anAdinA cAlyA Ave che mATe saheje uThatA dekhAya che, ne lAge ke amAre rAgano svabhAva che. rAgadveSa kema dabAvAya?? paraMtu jo (1) enA para sAcI samaja, (2) paralokanAM enAM nukasAnano bhaya, tathA (3) jIvanI ethI vartamAnamAM ya thatI kaMgALadazAnI dhRNA vagere UbhI thAya, ne paMca parameSThIne najara sAme lavAya, to e rAgadveSane dabAvavA sahelA che. rAgamAM dhRNAnuM daSTAnta: eka mANasane be patnI, paNa navI patnInA kahevAthI junIne juduM rasoDuM ApyuM. ekavAra e bhAI bahAragAma ugharANIe gayelo, ne moDo bapore Avyo. jamavAnuM mAge che tyAre navI ropha-2vAbathI kahe che, "atyAre jamavAnuM ? ahIM to rasoDuM sApha thaI gayuM.' pelo kahe, "paNa te bhUkhyo rahuM?" "nA, juone koka vAra tame kaho cho ne mArI junInI lAgaNI-kALajI sArI ? to jAo e jamADaze." pelo gayo junI pAse, junIe ene AvakAryo vadhAvyo, jamavA besADyo. paraMtu A bhAIne bhAvatuM nathI, te moM bagADIne kahe che, "A zuM AvaDe che tane rAMdhavAnuM ? rasoImAM mAla nathI. jA navInA hAthanuM kAMka zAka-bAka laI Ava to A gaLe utare.' junI AvIne navIne vAta karIne kahe che, "kAMIka tArA hAthanuM zAka jevuM hoya te Apa." pelI kahe, "ahIM to kAMI che ja nahi." "are ! na hoya to karI Apa. A emane roTalo gaLe nahi utare.' tyAre navI chaNachaNa karatI UThIne gaI pAchalI vaMDImAM. tyAM vAchaDInuM dANAvALuM chANa laI AvI ! kaDachImAM ene telathI vaghArI masAlo nAkhIne ApyuM ! junI camakIne kahe, "are ghelI ! dhaNIne AvuM te khavaDAvAya?' tyAre A kahe, "tuM tAre laI jA ne. na khAya to mAruM nAma kADhI nAkhaje." junI e laI gaI, ApyuM, pelo mUDha ene roTalAnA bacakA para mUkI mUkI hoMze hoMze khAya che ! khAIne pachI kahe che, "joyuM ? AnuM nAma rasoI kahevAya. kevuM sarasa zAka ? tane bhadIne zuM AvaDe che ?" tyAre junI kahe, "have kahyuM tame zuM khAdhuM ? A zAka nahi. paNa vAchaDInuM chANa eNe rAMdhI ApyuM. meM nA kahI, to Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 119 kahe tuM tAre jone, e khAya che ke nahi.' tyAre A bhAI coMkyA, heM ? navInuM ATaluM ghamaMDa ? mane eNe chANa khavarAvyuM ? paNa eno zo vAMka ? vAMka mAro ke enA para rAgamAM AMdhaLo thayo.' ema ene rAga karavA para ghRNA thaI, to tarata navI ISTa maTIne enA parano rAga ocho thaI gayo. valopAta TALavA mATe A pahelo upAya, ISTa-aniSTa mAnavuM mUkI enA para rAga-dveSa ochA karatA cAlo. e ochA thatAM mana bahAramAM ochuM jaze. (2) nirarthaka vicAro rokavA bIjo upAya A che ke mana para kAbU rAkho. mana bahAramAM rakhaDavA jAya, khoTI ciMtA karavA mAMDe ke tarata aMdarathI manane kaDaka hukama karo ke 'nAdAna ! A zuM mAMDyuM ? baMdha kara A jovA vicAravAnuM. paramAtmA mahAvIra prabhuno soLamo vizvabhUtino bhava vicAra.' Ama hukama karI e vicAravAnuM zaru karavAnuM. evuM bIjuM ya vicArI zakAya, chevaTe kahiye ene - 'bAra navakAra gaNa.' ema kahI gaNatarIbaMdha bAra navakAra cokhkhA gaNavA mAMDo. ema dhyAnathI gaNavA jatAM bIjA vicAra aTakaze. 'ApaNo AtmA malina che, ne mana bAhya IMdriyonI jema ApaNA tAbAnI vastu che, ApaNe calAvIe tema e IMdriya-vANI-mana cAle', evo bhAva Ubho karavAthI mana para kAbu Avaze. . (3) vikalpo-vicAro-valopAtathI bacavA trIjuM AjarUrI ke bahAranAMne mahattva na ApavuM. bahAranuM to nAzavaMta che, AvyuM-gayuM che, tyAre AtmA ane eno udAsIna bhAva vagere saMpatti to avinAzI che. avinArthI AtmAe nAzavaMtanuM mahattva zuM AMkavuM ? manamAM eka ja bhAvanA ramyA kare ke A bahAranuM badhuM tuccha che, 'kucha nahi' che.'' garIba mANasa pADozIne tyAM uDatA ghI-keLAMne kucha nahi gaNe to ja sukhe khAI-pI-rahI zake. roja vicAravuM ke 'A bAhya jaDane mahattva ApI ApIne to anaMtAkALathI bhavATavImAM bhaTakato rahyo chuM. have e dhaMdho na khape.' rAmacaMdrajIe rAjyAbhiSekane mahattva ApyuM hota to vanavAsa kyAMthI svIkArI leta ? duniyAnA badhA jhagaDA jaDane mahattva ApavAmAMthI UThe che. e mahattva ApavAnuM baMdha thAya to jhagaDA ane jaDanA vicAro tathA valopAta ochA thaI jAya. (4) valopAtanuM eka kAraNa ISTa vastu game che, aniSTa gamatI nathI e che. mATe have ulaTa rasto levo. ISTane aniSTa mAnavuM, ne aniSTane ISTa mAnavuM. A jarA agharuM che, paraMtu emAM tAttvika samaja ghAlIe eTaluM saheluM thAya. dA.ta. koInI baMgalo-moTara-kamANI-ThakurAI joI mana lobhAyuM, e ISTa lAgyuM, tyAM vicArAya ke 'ararara ! A keTalA moTA rAganuM sAdhana ! kevA mahA Azrava yAne Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -12ne dhyAna ane jIvana pApabaMdhanA kAraNa? A jIva bicAro emAM kacarAI jaze !" athavA "A sonerI mAla kevo bhagavAnane bhUlAvanAro ! satsaMgane ne dharmane kevo bhUlAvanAro ! ethI uttama mAnavabhavanuM emAM kevuM lIlAma ?" athavA "A paisA moTara baMgalA pAchaLa kevA dhUma pApAcaraNa ? keTalA ghamaMDa ? keTalI sukhazIlatA ? kevA mahA AraMbha-juTha-mAyA-prapaMca ? Ama tattvathI vicAravAthI ISTa e aniSTa lAgavAnA. ema aniSTa garIbI vageremAM e badhA doSo nahi, ne deva-guru-dharmanI vizeSa sagAI, tethI ISTa lAgavAnI, Ama ISTa ne aniSTa ane aniSTane ISTa mAnavAthI vilopAta ghaTI jaze. (5) eka upAya A paNa che ke ISTane aniSTa mAnavAthI basa nathI karavAnuM, paraMtu ISTanI pravRtti ochI karatA cAlavuM joIe. be miniTa beThA na beThA ne paga lAMbA karavAnuM ne DAphoLiyAM mAravAnuM mana thatuM hoya, ema navarA paDyA vAto karavAnI khaNaja rahetI hoya, bajAramAM nIkaLyA che te jovAnuM dila thatuM hoya, ItyAdi ItyAdi badhuM ISTa kahevAya. emAM have kApa mUkatA cAlavAnuM, e pravRtti ochI karatA rahevAnuM, enA para aMkuza ja mUkI devAno. (6) ISTanI pravRtti ochI karatA cAlo. dA.ta. bhANA para cAra cIjathI cAle evuM che, to vadhArAnI pIrasAyelI cIja kADhI nAkho, na lo... ema, amastA haravA-pharavA-maLavAnuM baMdha karo... duniyAnuM jANavAnI AturatA ja na rAkho... DAphoLiyAMne badale AMkha mIMcI prabhu dekho. samajI rAkho, vadhu jarUriyAta ane vadhu sagavaDamAM ArtadhyAnane vadhu avakAza rahe che. jeNe sagavaDa ochI karI, jarUriyAto ghaTADI, ISTa kApyAM, eNe e vadhu ISTanA nimitte thatA ArtadhyAnane aTakAvyAM. (7) ArtadhyAna-valopAta aTakAvavA eka upAya e, ke saMsAranI asAratA ane nirguNatA khUba khUba ane bhinna bhinna rIte vicAratA raho. saMsAranI ekeka bAbatamAM rahelI asAratA-nirguNatA zodho, ne ene hRdayamAM khUba ThasAvo. pachI emAM sAro vepAra, sArA paisA, sAruM sevAkArI kuTuMba, vahAlI patnI, pratiSThA, jaDa cIjavastu vagere vagere je kAMI saMsAranA gharanuM che e dareke darekamAM bhArI asAratA ane nirguNatA bhAvavAnI. prazna thaze ke saMsAranA gharanI vastu asAra kema? kAraNa A - (1) e ja paramAtmAne bhUlAve che, paramAtmAnI sArA paisA-zakti-samaya kharcIne sArI pUjA karavAnuM e bhUlAve che. kemake e badhuM manane saMsAra nabhAvavA mATe jarUrI manAve che. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana (2) saMsAra ja aneka prakAranA lobha, roga, krodha, mAna vagere doSo sevarAve che. (3) saMsAra ja hiMsA, juTha vagere duSkRtyo sevarAve che. (4) saMsAranA ja yoge aDhaLaka valopAta ane ArtadhyAna thAya che. (5) saMsAramAM ja azubha karmo DhagalAbaMdha baMdhAya che. (6) chevaTe, aMtasamaya AvatAM saMsAranI ja badhI vastunA rAganA lIdhe duHkhano pAra nathI raheto. asAranA zA valopAta karavA? valopAta nahi to ArtadhyAna nahi thAya. ArtadhyAna aTakAvavAnAM sAdhana : (1) ITAniSTanA ochA rAgadveSa, (2) mana para kAbu, (3) nAzavaMtanuM mahattva na AMkavuM, (4) ISTane aniSTa mAnavuM, aniSTane ISTa, (5) ISTanI pravRtti ochI karavI ane (6) saMsAranI dareke dareka vastunI asAratA bhAvavI. A badhuM karatA rahevAthI ArtadhyAna ochAM thAya ane pachI dharmapravRtti vakhate e bahu na paDe, tethI zubha bhAvamAM cittanI sthiratA rahe. e zubhamAM sthiratA rahe to ja dharma sAdhyAnuM suMdara phaLa Ave, bhavanI maMjIla kapAya. zubha bhAvanI sthiratA vinA kriyA ekalI bicArI zuM kare ? dharmakriyA to manane zubha bhAvamAM rAkhavAnuM parama sAdhana che. paNa pelAM ArtadhyAna zubha bhAvane zAnA TakavA de ? AvuM calAvye rAkhavAmAM jIvanI kevI kaMgALadazA ! kevI sattvahInatA ! kevI buddhihInatA ! (1) jIva kaMgALa che ke e nAnI nAnI ISTa-aniSTa vAtone mahattva Ape che, (2) jIva satvahIna che ke e tucchanA valopAtane aTakAvI nathI zakato, (3) jIva buddhihIna che ke e valopAtanAM nukasAnane samajato nathI, ne e valopAta jato karavAnI ene AvaData nathI. - ISTa-aniSTa to lalATa sAthe lakhAyelAM che. eTale enAM ArtadhyAna UThatAM ja sAvadhAna thavuM joIe, vicAravuM joIe ke, preraka vicAraNA : AvI asAra vastunI phajula ciMtAthI manane kALuM meza karavA mATe mana nathI maLyuM. pazuo ane anArya manuSyo karatAM viziSTa koTinuM mana maLyuM che ke, avinAzI paramAtmAne sopavA mATe maLyuM che. Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana turacha ane nAzavaMta jaDa vastune to pazuo ane anAryo mana soMpe. mAruM mana to tattvajJAnanA ropAo mATenuM udyAna che, ArtadhyAnano ukaraDo nahi. mATe ArtadhyAna AvatAM ja ISTane paDakAra karuM ke "tArAmAM kharekhara managamatuM che ja zuM? kazuM ja nathI', ne aniSTane kahyuM ke "tuM kAMI mAruM bagADI zake ema nathI.' nAnI vAtane mahattva ApavAnI kaMgALiyata, valopAta karavAnI niHsattvatA, ne valopAtanAM nukasAna na samajavAnI mUrkhatA huM na karuM.' vedanAnAM ArtadhyAnamAM ya sAvadha thaI e ArtadhyAnane haTAvavAnuM. davAnI, DAkTaranI, pathyanI, havAnI bahu ciMtA niSphaLa che ane roganI pIDAnI hAyavoya nakAmI che. ciMtA-hAyavoyathI kAMI saratuM nathI. phogaTa ArtadhyAna thaI tiryaMcagatinAM pAponuM upArjana thAya che. sAro dharmiSTha paNa jIva ArtadhyAnamAM mare to ekavAra to durgatimAM cAlyo jAya che. juo ahIM jarA pharIvAra marubhUtino prasaMga tapAsIe. kaMTALazo nahi, tIrthaMkaradevanAM caritra vAraMvAra yAda karavA game. ApaNAM potAnAM guNagAna vAraMvAra sAMbhaLavA game che ne ? paNa e to pApa baMdhAve che. prabhunAM vAraMvAra guNagAnathI karmakSaya thAya che. pArzvanAtha bhagavAnano jIva marubhUti eTale ? suMdara zrAvakanAM vrato pALanAro, dhArmika jIvana jIvanAro, ne pavitra vicAromAM ramanAro ! uparAMta duSTa bhAI kamaThanA durAcAra ane uddhatAI para rAjAe ene nagara bahAra karyo, to "enA kaSTamAM pote nimitta banyo e khoTuM thayuM' mAnI enI kSamA mAgavA janAro ! ... vicAro, e keTakeTalo uMco jIva ! kevo Adarza dharmAtmA zrAvaka ! enI durgati thAya ? nA, uMcI sadgati ja thAya. chatAM jyAM e kamaThanA pagamAM paDI kSamA mAge che tyAM kamaThe roSathI enA mAthA para pattharanI zilA jhIkatAM bhAre vedanAmAM e dharmAtmA marubhUti ArtadhyAnamAM paDyo, "are ! huM Ane khamAvuM chuM. ne A mane mArI nAkhe che ? hAya kevI pIDA !" to e evA ArtadhyAnamAM marIne tyAMthI aTavInI hAthaNInA peTe hAthI tarIkeno avatAra pAmyo ne ? tIrthakarano jIva che, varSono dharmAtmA che, chatAM durgAnane koI zarama paDe che ? nA, vinA zarame e durgAne ene uMcakIne sadgatimAMthI bhraSTa karI durgatimAM paTakyo ! jIvanamAM, jo ekavAra paNa AvuM durbAna-hAyavoya karyAnuM A phaLa, to jIvanabhara evuM karyuM janAranI kaI dazA ? pachI tyAM bacAva karAya ke "saMyogo evA maLe tyAM evuM thAya emAM amAro zo vAMka ? ame zuM karIe ? to evo bacAva kAma lAge ema che ? karma to jANe kahe che - "bIjAnA vAMke paNa te kema ArtadhyAna karyuM? ArtadhyAna e guno che, e tArA gunAnI sajA tuM laI le, pelAne enA gunAnI sajA maLaze, paNa tuM tArI sajA bhogava." e sUcave che ke bIjAnA vAMke paNa ApaNane ApaNuM mana bagADavAno adhikAra nathI. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 123mana bagADyuM tyAM bacAva nahi maLe, udhAro ya nahi, tarata karma coMTyA ja samajo. ArtadhyAna e manano bagADo che, ne enA para tiryaMcagati yogya azubha karmo AtmA upara coMTI paDe che. dharmAtmA paNa marubhUti emaja tiryaMca hAthIno avatAra pAmyo ! alabata enI dharmasAdhanA dharmabhAvanA radabAtala nathI, kemake enA susaMskAra AtmAmAM paDelA che. e vaLI sAruM nimitta maLatAM ene UMce laI Avaze. hAthI banela marubhUtine evuM nimitta maLI AvyuM ane e uMce Avyo. paNa nimitta na maLyuM hota to zuM thAta ? e to sAruM thayuM ke, - rAjA araviMda dharmAtmA marubhUtinA evA duHkhada mRtyu bAda atyaMta virakta thaI saMsAra choDI cAritra le che, saMyama tapa svAdhyAya vagere tana toDIne sAdhanA kare che, ne zarIrano kasa kheMcAya eTalo ce che ! kerIno rasa kADhatAM jema ene TheTha goTalA sudhI nicovIne rasa kheMcI lo ne ? basa, araviMda rAjarSi e rIte kAyA ne manano kasa kheMcavA lAgyA. emAM emane avadhijJAna thayuM ! ekavAra jaMgalamAMthI sAthe sAthe pasAra thatA rAjarSi sAme eja hAthI mAravA doDato Avyo, paNa pUrvanA snehathI Ubho rahI gayo to rAjarSie e avadhijJAnathI ene oLakhI bodha Apyo, "bujha bujha marubhUI !" ema kahI kahI jAgrata karyo. hAthIe paNa enA para ciMtana-uhApoha karatAM, ene potAnA pUrva janmanuM smaraNa thayuM. tyAM eNe pUrva janamamAM saheja durbAna kareluM tethI A potAnI thayelI mahAdurdazA nihALI. eNe pharIthI tyAM samakita pAmI vrato lIdhA ane tiryaMca hAthI chatAM tyArathI zrAvaka dharma pALavAnuM rAkhyuM. emAM ya hAthIe mukhyapaNe ArtadhyAnathI bacavA mATe bhAre kazIza rAkhI. kema vAra? (1) eTalA ja mATe ke ArtadhyAna para tarata ja koI bIjI apekSA vinA ne kSaNanA vilaMba vinA azubha karmabaMdhanI sajAnAM jajamenTa paDe che. durbAna karo ke tarata azubha karmo bAMdho. je e duHkhadAyI karmabaMdha joItA nathI, to pachI ArtadhyAna na thavA devA mATe pAkI jAgRti rAkhavI ja paDe. (2) bIjuM kAraNa e ke AgaLa paranI khabara nathI ke karmavaza kevA saMyoga Ave? kevI paristhiti sarjAya? kevA bhAre duHkhada ISTaviyoga aniSTa saMyoga yA vedanA khaDI thAya ? temaja aMtakALe to vaLI kevI ya paristhiti hoya ? have jo atyAre sArA-sArImAM yA sAmAnya ISTa viyoga aniSTa saMyoga ke rogamAM ArtadhyAnathI bacavAno abhyAsa ja na rAkhyo to evI bhAvI Apatti vakhate ArtadhyAna kema aTakI zake? tyAM bhAre Apatti vakhate kevuM bhayaMkara ArtadhyAna thavAnuM? Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 dhyAna ane jIvana hAthI A samajIne atyArathI ja ArtadhyAna aTakAve che. enuM sukhada phaLa e AvIne UbhuM rahyuM ke aMtakALe mahAApattinI bhayaMkara vedanAmAM ya ArtadhyAnane AdhuM rAkhI suMdara samAdhi ane suMdara dharmadhyAnamAM e jhIlyo ! grISmanA tApamAM tarasyo thaye taLAvamAM utaryo, paNa kIcaDamAM khUMcyo, pelA kamaThano jIva ahIM sarparUpe thayela, te enA zarIra para caDI jaI marmasthAne DaMsa de che. kAramI vedanA saLagI UThI ! paraMtu ArtadhyAna aTakAvI aTakAvI zubhadhyAnanA sArA abhyAsI banelA A tiryaMca paNa hAthIe A bhayaMkara vedanAmAM ya zubha dhyAnano ja khapa rAkhyo. 'mArA ja karmano A vipAka che. sApano zo doSa dauM ? e bicAro to dayApAtra che ke pApe peTa bharI rahyo che, jenuM phaLa ene bicArAne mahAduHkha Avaze ! bAkI mArAM karma to akATya che, bhogavyA vinA jAya ja nahi, kapAya ja nahi, to AvI nirdhArita anivArya karma-pIDAnI zI ciMtA karavI ? e mUkI parameSThI paramAtmAnuM ja dhyAna karavA de.' namaskAra-mahAmaMtranA smaraNamAM mRtyu pAmI svargamAM pahoMcI gayo. marubhUtinA uMcA mAnavabhavamAM ArtadhyAne maratAM tiryaMcano janama maLyo, halakA tiryaMca hAthInA bhavamAM zubhadhyAne maratAM devano avatAra maLyo, keTalo moTo pharaka ? paraMtu ATaluM lakSa rAkhavAnuM ke jIvanamAM bahu bahu vAra zubha dhyAnano abhyAsa pADyo hoya, vAre vAre ArtadhyAna aTakAvyAM hoya, to e abhyAsa aMtasamaye upayogI thAya ane ArtadhyAnane aTakAvI zubhadhyAnamAM mana parovI devAya. pachI tyAM vedanAno hisAba nathI ke 'vedanA hoya pachI mana kema ArtadhyAna na kare ?' na kare, kemake jIvana jIvatAM roganI sAmAnya vedanA vakhate ArtadhyAna aTakAvavAno abhyAsa pADyo che. vedanAmAM ArtadhyAna kema aTake ? : roganI vedanA AvI, vaida-DAkTarane zodhavo paDe che, davA pathya vagerenI ciMtA rAkhavI paDe che, chatAM jo AvaData hoya to ArtadhyAna aTakI zake che. e mATe ahIM zAstramAM muni aMge je vicAra karavAmAM Avyo che te upayogI che. prazna karavAmAM Avyo ke muni bimAra paDe che to te ya vaidano Azraya le che ane davA-upacAra kare che, chatAM emane ArtadhyAna kema nahi ? Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18. munine rogamAM ArtadhyAna kema nahi ? eno uttara karyo ke muni roga vakhate ya madhyastha rahe che mATe emane ArtadhyAna nahi. "madhyastha" eTale ke rAga-dveSanI UMcI-nIcI khADA-TekarAnI bhUmi para caDa-utara karanArA nahi, paNa enI madhyamAM sAmyavasthAnI sapATa bhUmi para rahenArA. arthAt e zarIranA rAgamAM ke roganA dveSamAM taNAnArA nahi. pra. - jo roga para dveSa nathI to ene kADhavAno prayatna kema kare che? u. - e prayatna AgaLa kaheze evA satata zrutapayoga, hRtavRddhi, gacchasaMbhALa Adi arthe kare che. zruta eTale zAstra, zAstra kahela tAttvika padArtha, emAM ne emAM citta kema rahe, enI vRddhi kema thatI rahe ItyAdi-uddezathI prayatna kare che. "roga pIDe che, kharAba che, e sahAto nathI", evo valopAta nathI, enI kAyaratAthI yatna nathI, paraMtu rogamAM mana javAthI zAstraciMtana tattva ciMtana ghavAyA che, truTaka paDe che, tethI roga TALavAno prayatna che. evA bIjA paNa udeza che te AgaLa kaheze evA sArA uMcA udeza che mATe cikitsAno prayatna chatAM pIDAno valopAta nathI ! pIDA para dveSa nathI ane sukhakAritA para rAga nathI. AnuM nAma madhyasthabhAva, kAyAnI pIDA-apIDAnI zI bahu kiMmata AMkavI hatI ? kiMmata to AtmAnA svAthya-asvAthyanI che. AtmA svastha hoya, samatA-samAdhimAM hoya enI kiMmata che. kemake AtmA je asvastha hoya asamAdhimAM hoya to dIrghakALa paDyA kare evA karmabaMdhanathI baMdhAya che. svastha hoya, samAdhimAM hoya to karmabaMdha aTake che, uparAMta junAM karmono nikAla thAya che. pra. - AtmA svastha yAne samAdhimAM kema rahe? u. - e rahe zAstracitanamAM parovAyelA rahevAthI. mana zAstramAM lAgyuM rahe eTale bIjA-trIjA rAga-dveSabharyA vicAro, saMkalpa vikalpo ane kaSAyomAM jAya nahi. A niyama che ke mana eka ja ThekANe rahe. jo sArAmAM rokAyuM, to kharAbamAM jatuM aTakavAnuM. sAruM che zAstra-padArthonuM ciMtana-manana. manane emAM rokI rAkho pachI bhUMsA kuTavAnuM baMdha. manane khorAka joIe che, sAro khorAka Apo to kacaro nahi khAya. bahu sIdhuM kAma che mananuM. ene sArA zAstrAbhyAsanuM tattvaciMtananuM kAma ApI dIdhuM eTale e khoTA vikalpo-vicAro nahi kare ane sArAmAM rokAyuM rahevAthI svasthatA samAdhi Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -lona dhyAna ane jIvana - rahevAnI. A sthiti jALavI rAkhavA mATe muni rogamAM cikitsA kare che. "rogathI durbaLa kAyA, pIDAtI kAyA, zAstrAbhyAsamAM evuM jora mArI zakatI nathI, to lAva saheja davA-upacAra karI lauM, jethI zAstrAbhyAsa sarasa cAlyA kare" - A uddeza che. munine evA bIjA paNa sArA uddezo che, tethI cikitsA kare che, bAkI pIDA nahi gamavAno savAla nathI, zArIrika sukhAkAritAno rAga nathI, pIDAno dveSa nathI, enuM nAma madhyasthabhAva. rAga-dveSanA pravAhamAM taNAI javAnuM nahi, vacce madhyamAM UbhA rahevAnuM e madhyasthatA. je zarIrano rAga tANe nahi, to enA paranI Apatti-roga vakhate enAM dveSamAM taNAI javAnuM na bane. eka bAju rAga thAya che eTale ja bIjI bAju dveSa jAge che. paisA, kuTuMba, dukAna, badhA ya jIvane rAgamAM tANe che, rAga karavA prere che. pachI je enA para Apatti AvI, to TheSane hAyavoya uThavAnA. rAga ane dveSa AvavAno. paisA para rAga che ene ochI Avaka ane moMghavArI para dveSa thavAno. kuTuMba upara rAga che ene kuTuMbanA mAMdA ke AghApAchA thavAmAM hAyavoya thavAnI. rAgamAM taNAo to vaiSamAM taNAvuM paDaze. rAganI pIDA ochI, to vaiSanI paNa pIDA ochI. para padArtho enA rAgamAM taNAnArAne aMte droha karanArA che. AtmAmAMthI nIkaLI bahAramAM taNAyA, bahAranI cIja para rAga karyo, eTale dveSa hAyavoya AvavAnuM samajI rAkhavAnuM. paNa rAga zuM kAma karo ? samajI rAkhavuM joIe ke "A jenA paranA rAgamAM taNAuM chuM e bahAranI jamAta to evI che ke avasare jIvano droha ja kare che. saMyogo nAzavaMta che, eTale bahAranA saMyoga TakavAnA nathI. tethI eka avasare e javAnA, jIvane rakhaDato karavAnA. e jANe kaheze, "ame tamArA nahi, duniyA AkhI tamArI nahi. tame jAo, ame to ahIM rahevAnA.' jIvane A bahAranA jaDa-cetana padArtho eka di' zIkha ApI devAnA. maranArane koI "Avaje' ema paNa kahetuM nathI. kema? kadAca bhUta thaIne Ave to? e jANe bhaya che ! A ne A rUpe rahevuM hoya to raho, bIjA rUpe nahi. keTalAM ya Aje pUrva janmanAM smaraNavALAne pUrvanA saMbaMdhIo rAkhavA taiyAra nathI ! tema A janamanA thayelA saMbaMdhIo ene choDavA taiyAra nathI ! bahAranA saMyogonI kevI viSamatA ? mANasa marato hoya tyAre ghara-dukAna-tijorI, bAyaDI- chokarA - kuTuMba, badhuM salAmata che, paNa pote ja salAmata nathI. badhA ya ahIM ja rahevAnA, koI ja jIvanI sAthe javAnuM nahi. jaDa saMyogo chaNachaNatI karoDapatinI kanyA jevA : game tevA sArA sukhakArI lAgatA paNa para padArtho saMyogamAM AvyA tyArathI jANe jIvane kahe che ke "ame eka vakhate tane taddana mUkI devAnA, Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana (12 rakhaDato karavAnA !' A kevuM che ke dA.ta. koIne evI karoDapatinI kanyA paraNavA maLI hoya, paraNIne ghare lAve tyArathI e chaNachaNa karatI hoya, ne kahetI hoya ke "tame Ama karazo to huM mArA bApane ghera jaIza. bhale tame mArI ciMtA karo, paNa huM kAMI tamArI paravA rAkhatI nathI, tamArA vinA ya jiMdagI gALI zakuM chuM', have e koI evA avasare chaNakIne cAlI jAya, ne jo pelAe pahelethI ja gokhI rAkhyuM hoya ke "A kAle ja cAlI javAnI che ane ene kAMI mArA para rAga nathI, to huM rAga kema karuM ?" ema karI pahelethI ja enA para rAga na kare, to enA javA para ene kAMI bahu dveSa ke dukha na thAya. e to kahe ke "huM to jANato ja hato ke A bIje ja divase javAnI che. paNa ATalA divasa rahI e Azcarya ! bAkI have e gaI to bhale gaI. nizcita janArI mAnelI enA javAnuM mane duHkha nathI. e rahI tyAM sudhI enA bApanI lakSmI ane AbarUnA sahAre meM mAruM sarakhuM karI lIdhuM che. have pahelethI ja chaNachaNatI hatI e jAya emAM mAre zuM kAma du:kha mAnavuM?' basa, jagatanA padArtho A karoDapatinI kanyA jevA che. eTale e managamatA padArthanA saMyogo AvI maLyA tyArathI eno chUpo avAja sAMbhaLe ke ame to javAnA, bhale tame amArI ciMtA karo, paNa ame kAMI tamArI ciMtA karatA ja nathI. tamArA vinA ya ame ahIM UbhA rahI zakIe chIe.' have e padArtho je aNadhAryA avasare cAlyA jAya, to enuM javAnuM pahelethI samajI rAkhanArA ane tethI ja rAga na karanArA DAhyA mANasane duHkha na thAya. e to kahe ke "huM to pahelethI ja jANato hato ke AvatIkAle ja kAM to A javAnA, yA emane choDIne huM javAno. A to ATalA divasa emano ne mAro saMbaMdha Takyo e Azcarya che. have e gayA to bhale gayA. "nizcita javAnA ja che" ema mAnyA pachI to e jAya enuM duHkha zuM ? e rahyA tyAM sudhI meM to e para padArthonA sahArA para mArA AtmAnuM hita khAsuM sAdhI lIdhuM che. e have tarachoDe emAM mAre zI phikara karavAnI hoya ?' Ama je pahelethI ja rAgane aTakAvyo, to pAchaLathI kazo dveSa, ke kheda karavAno rahe nahi. AvA ja mANaso sukhe jIvI zake ne sukhe marI zake. DAhyA banavuM joIe. DahApaNa A ke jagatanA padArtho aNadhAryA javAnA che.' e samajI enA para jarA ya rAga na rAkhe ane enI hayAtImAM potAnuM AtmahIta sAdhI le. zarIra para suMdara vicAra : pachI e gayA to balA gaI mAne. zarIra paNa emAMnI ja eka cIja che. e che tyAM sudhI enA dvArA zakya AtmahitanuM kAma sAdhI levAnuM che. pachI e balA Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -18na dhyAna ane jIvana | javA bese enuM duHkha nahi, nahitara to zoka ne poka bhAre ! "hAya ! mAre maravAnuM ?' ema thAya. e zarIra to lebhAgunI jamAtanuM che, mATe e che tyAM sudhI ApaNe to vicAranI makkamatA yAne sthitaprajJatA rAkhI enI pAsethI kAma kADhI levAnuM. rogamAM ArtidhyAna na thavAnAM be kAraNa - (1) madhyasthatA, ne (2) karmaphaLa vicAra : (1) muni rogamAM cikitsA karAve che chatAM emane ArtadhyAna kema nathI enI A vAta cAle che, emAM eka kAraNa batAvyuM ke muni madhyastha che. emane zarIra para rAga nathI, roga para dveSa nathI. e samaje che ke "zarIra paNa eka di' janAruM, roga paNa janAro. evA nAzavaMta padArtha para rAga-dveSa zA rAkhavA?' (2) muni roga-vedanAmAM ArtadhyAna na kare enuM bIjuM kAraNa A, ke roganA mULamAM emane potAnA karma-vipAkano vicAra che, khyAla che. e jue che ke "A je roga-vedanA-Apatti AvI e mArAM potAnAM bAMdhelA pUrva karmanA udayane lIdhe ja che. azubha karmanA udaya vinA Apatti Ave nahi. mArA azubhodaya vinA mAruM zarIra kharAba thAya nahi. duniyAmAM koI evI sattA nathI ke je jIvanA azubha karmavinA, enuM bagADI zake." * * * 19. zrIpAla-dhavala : jIvane haMpha zenAthI ? dhavala zeThe ghaNA ya phAMphA mAryA paNa zrIpAlakumAranuM kazuM bagADI zakyA nahi. UlaTuM emAM to zrIpAlanuM sAruM sAruM ja thatuM gayuM ! zrIpAlanAM vahANa ane enI be rAjakanyA - patnIo kanja karI levA dhavale zrIpAlane vahANamAMthI nIce dariyAmAM pADyA, tyAre zrIpAlanA zubhodaye tarApAnI jema nIce magaramacchanI pITha besavA maLI ! ne e magaramaccha emane evA thANA baMdare utArI dIdhA ke jyAMnA rAjAe potAnI kuMvarI nimittiyAnAM vacanathI A ajANyA ne ekalavAyA paNa zrIpAlane paraNAvI ! zrIpAlakamArane azubha karma udayamAM nahotA to dhavala emanuM zuM bagADI zakyo? bhale ne bagADavA gayo paNa zrIpAlanA zubhodaye UlaTuM sAruM thayuM. eka to thANAnA rAjanI kanyA paraNavA maLI, ne bIjuM, dhavala pAcho thANA ja AvatAM zrIpAlane potAnAM vahANa ane be patnIo surakSita maLI gaI ! AvuM sAruM banavAnuM ekavAra nahi, anekavAra banyuM ! kemake zrIpALanAM karma udayamAM sArAM hatAM. Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana A duniyAmAM koI evA satA nathI ke je, ApaNAM zubha karma udayamAM hoya to, ApaNuM bagADI zake. dhavalazeTha zrIpALanuM ghaNuM ya buruM karavA gayo, paNa zrIpALanAM karma sArAM, tethI buruM zAnuM thAya ? UlaTuM emanuM sAruM ja thatuM gayuM ! zrIpALa gharethI ekAkI ja nIkaLelA, te bharUcamAM AvelA. sasarAnA nAmathI potAnI oLakha na rucI te puruSArtha karavA nIkaLyA hatA. tyAM dhavalazeThe potAnAM thaMbhI gayelAM vahANa calAvavA mATe devIne batrIsa lakSaNA puruSa tarIke zrIpALano bhoga ApavA tajavIja karelI. bharUcanA rAjA pAsethI koI paradezIno bhoga ApavAnI maMjurI meLavI ane potAnA subhaTone nagaramAM tevA koI purUSane pakaDI lAvavA mokalyA. subhaToe zrIpAlane sulakSaNo ne ekAkI dekhI pUchyuM - "koNa che bhAI tuM? kyAMno vatanI ?' zrIpALa kahe, "huM paradezI chuM.' "ema? cAla tyAre tAro kALa AvI lAgyo che. rAjAnI maMjurIthI amArA zeThane devI AgaLa tAro bhoga Apavo che." bhAgya bacAve, hoziyArI nahi ? jojo dhavalanA seMkaDo subhaTo che. vadhArAmAM joIe to zrImaMtAInA jore ene rAjAnA sainiko maLe ema che. have zrIpALakumArane ekalavAyAne bacAva maLe ? mANasanI hoziyArI keTale sudhI kAma kare ? paraMta kaho bhAgyanI otha hoya e bacAvanuM jabaruM kAma karI jAya che. zrIpALanuM bhAgya joradAra che, te ene rastAmAM vidyAdhare maMtrita jaDIbuTTI bAMdhI ApelI, evI ke enAthI koInuM zastra ene lAge nahi. have subhaTo enA para bANa pheke ke talavAra calAve, paraMtu zrIpALane ghA zAno lAge ? tyAre zrIpALa zastra calAve enA prahAra to subhaTo para cAlavAnA ja che. chatAM e dayALu che eTale koIne mArI nAkhavAnA prahAra karatA nathI, mAtra heThA paDe ke bhAgI jAya eTalo ja camakAro batAve che. subhaTo bicArA hArI gayA, te bhAgIne zeTha dhavalane bolAvI lAvyA. dhavalazeThe paNa joyuM ke "mAna na mAna, paNa A koI daivI sahAyavALo mahAna puruSa che. mATe have to eja mArA vahANa rokanArI zikotarI devIne haTAvI zake. mATe lAva ene prArthanA karuM.' ekAkI zrIpALane dhavalazeTha cATu kare che ? bhAgya jora karatuM hoya to moTo mAtabara vaibhavI paNa vaibhava vinAnAne page paDato Ave ! moTA vaibhavI dhavalazeTha ekaladokala evA zrIpALanuM have cATa karavA lAge che ! "he bhAI ! tame to mahApuruSa cho. ame tamane oLakhyA nahi, tethI amArI bhUla thaI, mApha karajo. oho ! A jagatamAM mahAna puruSo kevA udAra Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 dhyAna ane jIvana hoya che ! tamane zI vAra hatI ? dhAryuM hota to A mArA badhA subhaTone paraloka pahoMcADI deta. paNa ApanI kevI udAratA ne mahAnatA ke ekane paNa mAryA nahi ! dhanya jIvana ! dhanya avatAra ! tamAruM kevuM moTuM mana ! tyAre heM bhAI ! mArAM vahANa devI zikotarIe aTakAvI dIdhA che, te tame na calAvI Apo ? huM tamAre page paDuM chuM, AjIjI karuM chuM, ATaluM mAruM kAma karI Apo. tame to devatAI puruSa cho.' cAlyuM cATu. kevo garIbaDo thaIne dhavalazeTha kAlAvAlA karI rahyo che ! zrIpALanuM bhAgya jora kare che, eTale emanI sAme moTI samRddhi ane subhaTovALo tathA rAjAnI huMphavALo paNa dhavalazeTha emanuM kAMI ja kharAba karI zakato nathI, ne aMte page paDI cATu kare che. tyAre vicAro. jIvana jIvatAM kono sahAro levA jevo ? vaibhava-sAmagrI ane jAtavaDAIno ? ke bhAgya majabuta karI Ape evA dharmano ? dhavalazeTha pAse ghaNo dhanavaibhava ane subhaTa-sAmagrI hatI, paNa eno ja sahAro rAkhIne enuM zuM vaLyuM ? ene aMte zuM maLyuM ? mahAvIra bhagavAnano jIva trIjA bhave marIci, te dAdA RSabhadeva prabhunAM samavasaraNanI samRddhi jotAM ja vicAre che ke 'mArA pitA bharata mahArAjA moTA cakravartI, emanA ya ghera A samRddhino joTo nathI ! ne AvI anupama samRddhi mArA dAdA prabhu RSabhadevane che te dharmanA pratApe che. saMsAramAM samRddhi mAtra dharmane parataMtra. to pachI huM dharmane parataMtra evI samRddhinA zaraNe besI rahevAne badale mULa dharmanuM ja zaraNa kAM na lauM ? mULane choDI DALane sAcavato koNa bese ? basa, 'jIvanamAM dharmano ja sahAro levA jevo che, dharmane ja zaraNe javA jevuM che', e vicAra para marIci vairAgya pAmI gayo ! ane cakravartInA gharanAM samRddhi sukha choDI eNe prabhunuM ne prabhunA dharmanuM zaraNuM lIdhuM. eTale ? saMsAra choDI prabhu pAse tyAM ja cAritra laI lIdhuM ! sahAro kono levA jevo ? 'hAya paisA ! hAya dukAna !' no ? ke dharmano ? tamane haiye huMpha zAnA para ? paisAthI huMpha ? ke dharmathI ? bhAgyanA jora vinA to phAMphA mAravAnA che ane dharma vinA bhAgya joradAra banatuM nathI. zrIpALakumAranuM bhAgya to jora kare ja che, paNa enI sAthe emanA dilamAM Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 3 - dharma tarIke kSamA-udAratA-paropakAravRtti paNa jora kare che. mULathI A guNo, emAM vaLI navapadanI ArAdhanAe enA zraddhAbaLanA guNa sAthe kSamA-udAratAdi guNomAM vizeSa vRddhi karelI. "navapada' eTale ? arihaMta-siddha-AcArya-upAdhyAya-sAdhu e deva-gurunA darzaka pAMca parameSThipada ane samyagdarzana-jJAna-cAritra-tapa e cAra dharmanA darzaka pada, ema kula nava pada. enI zrIpALe suMdara ArAdhanA karI che. emAM preraka banI che patnI mayaNAsuMdarI. e kharekhara dharmapatnI che. dharmamAM prere e dharmapatnI. bAkI to karmapatnI, dago denArI patnI. moharUpI viSanA kaTorA pAI pAIne pApakarmanA poTalAM baMdhAvanArI hoya e karmapatnI. RSabhadAsa kavi kahe che - vizvAse vahAlA kIdhA, piyAlA jheranA pIdhA, prabhune visArI dIdhA re. saMsAriyAmAM kAminIe vaza kIdho, gharane dhaMdhe gherI lIdho, RSabhadAsa kahe dago dIdho re, saMsAriyAmAM. saguM tArUM koNa sAcuM re, saMsAriyAmAM." je pati-patnIne paraspara dharmanA saMbaMdha nathI, dharmanI preraNA nathI devAnI, e eka bIjA para bhAse vizvAsa mUkI anyonyane vahAlA kare che ane moharUpI kAtila jheranA pyAlA pIe che, ne pAya che. e pIvAmAM evA gADha magna che ke tyAM prabhune yAda karavAnI vAta nathI. pachI jIvanabhara A jhera pI pIne bAMdhelA karmanAM poTalAM sAthe marIne ravAnA thaye dazA kaI ? ahIM eka-bIjAthI bahu haMpha mAnelI, te maraNa samaye ne pachI paraloka sidhAvyuM tyAM parasparanI huMpha maLe kharI ? pati ke patnI mAnava chatAM je janAvara kutarA-kutarInI jema ekalA mohaviSanA kaTorA pAvA-pIvAnuM ja kare, ne dharmanAM amIpAna karavA-karAvavAnI koI vAta ja nahi, to e karmapati-karmapatnI ja bane ne ? mayaNAsuMdarI sAcI dharmapatnI che, pati zrIpALa kumArane dharmaguru pAse laI jaI navapadanI samaja apAvanArI banI che, sAthe rahIne navapadanI AMbala tapathI ArAdhanA karAvanArI banI che. e pavitra ane guNothI yukta ArAdhanAe zrIpAlanA koDha rogane nAbUda karyo che ! pachI navapada upara zraddhA keTalI badhI baLavAna banI jAya ? bhAgyano camakAro huMpha Ape enA karatAM paNa e zraddhAbaLa adhika huMpha ApanAruM banyuM che. bolo Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 dhyAna ane jIvana huMpha konI rAkhazo, puNyodayanI ? ke dharmazraddhAnI ? dharmanI ? zraddhAbaLanI A kasoTI che ke e dharmazraddhA bhAgya karatAM vadhu huMpha Ape. bhAgyabaLe zrIpAle dhavalanA subhaTone jItyA emAM je haiye huMpha hatI, enA karatAM emane dhavale dariyAmAM pADyA, tyAM navapadanI zraddhAnA baLe adhika huMpha hatI. mArI pAse navapadanuM zaraNa che, mAre zI ciMtA che ?' AvI ghora ApattimAM huMpha, e keTalI badhI moTI huMpha ? e huMphamAM kadAca karmavaza DubavAnuM thAya to ya ciMtA-saMtApa jarA ya nahi. tame sukha saMpattimAM puNyanI huMpha mANatA hazo, paNa ApattimAM deva-guru -dharmanI hUMphano anubhava che ? mANasa traNa prakAranA (1) mUDha mANasa to jaDa-saMpattithI huMpha mAne che. (2) jarAka samaju mANasa enAM kAraNabhUta puNyathI huMpha mAne che. tyAre, (3) kharo vivekI mANasa deva-guru-dharmanAM zaraNathI huMpha mAne che. have traNanI dazA juo - (1) jaDa saMpatti vagerethI huMpha mAnanAro emAM AMdhaLo thaIne doDe che. potAnuM puNya pahoMce che ke nahi e jovAnI vAta nahi. te AMdhaLI doTamAM puNya khuTyuM evI pachADa khAya che bIjAo para bhAre dveSa ne kalpAMtano pAra nahi ! tyAM ArtadhyAnanAM aDhaLaka AMdolanothI pIDAya che. pariNAma ? peluM puNya caTaNI karyuM to karyuM, paNa navI silakamAM pApanI ja bharatI ! pahelAM AMdhaLI doTa vakhate karAtA ane pachI kalpAMta vakhate karAtA aDhaLaka ArtadhyAnathI tiryaMcagatinA bharacaka pApa-bhAtAMnI bharatI na thAya to bIjuM zuM thAya ? vadhAre mUDhatA hoya to raudradhyAnathI narakanAM bharapUra bhAtAMnI kamAI ! (2) puNyathI huMpha mAnanAro manamAM eTaluM vicAre che ke 'A saMpattino bharoso ka2vA jevo nathI e to puNyano udaya che eTale enA pratApe A saMpatti che.' pachI puNya kAcuM paDye saMpatti jAya, to bIjA trIjAne gALa nahi de. potAnA karmane roze, paNa roze kharo, 'hAya ! mAre pApano udaya, te saMpatti gaI. arere ! have zuM karuM ?' ema dIna du:khIyo thaze, puNyanI huMpha hatI, puNya gayuM huMpha gaI eTale hiMmata hArI jaze. ArtadhyAnamAM paDaze. emAM jo vaLI puNya vadhAravAnuM dharmanuM AlaMbana kare to to bhAgyazALI, paNa sukhanI lIlAmAM ane duHkha-ApattinI pIDAmAM dharma vadhAranArA keTalA ? koka viralA ja ! Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana duHkhamAM ya dharma kema nahi ? : bolo, Aje tamAre moMghavArI, achata vagerenI Apatti AvI che ne ? to dharma vadhAryo ? 'cAla, pahelAM prabhupUjAmAM mAruM dUdha, mAruM sukhaDa, mAruM kesara, mArI agarabattI-varakha... vagere nahoto laI jato, te have dharma vadhAravo che mATe laI jAuM', evuM karo cho ne ? nA, kemake puNya nabaLuM paDye khAnapAnAdi mATe to paisA pahoMce che paNa 'dharma mATe mArI pAse paisA ke samaya kyAM pahoMce che ?' evAM daMbhI rodaNAM ja AvaDe che. puNya vadhAravAnuM dharma vadhAravAnuM AvaDatuM nathI ! zuM khabara nathI ke puNya pApane Thele ? duHkha AvyuM e puNya khuTyAnI nizAnI che, ne pApodayanI sucaka che. to have zuM karavAnuM ? puNya vadhAravAnuM ? ke pApa ? dharmane Aje zrImaMtAImAM ya kyAM jagA che ? : 133 (1) puNyanA udayamAM enI huMphe chakelapaNuM che te tyAM ya pApo sUjhe che ! AjanA puNyazALIo rAtribhojana kare che ne ? mada-ropha-roSa kare che ne ? juTha, anIti-daMbha ? dharmanI beparavAI ? devAdhidevanA ya zeTha banavAnuM ? guruno khapa nahi ? kaho puNyanA udayamAM dharmane jagA che ? (2) tyAre, pApanA udayamAM dharmane jagA kharI ? nA, kemake 'zuM karIe sAheba ? nokarI che eTale rAtribhojana karavuM paDe che', A bahAnuM che. pachI ema rAtribhojana khulluM eTale bhojana uparAMta rAtanA dasa-agiyAra-bAra vAgyA sudhI cAha-pANI cevaDA khullA ! pApanA udayamAM jinabhaktimAM potAnA thoDAmAMthI thoDuM ya roja vAparavAnuM kharuM ? sAmAyika-pratikramaNa kharuM ? nA, 'zuM karIe ? nokarImAM thAkI jaIe chIe, pachI pratikramaNa zI rIte thAya ?' 'Avaka pahoMcatI nathI, eTale jinabhakti kyAMthI thAya ?' A bahAnAM che. hamaNAM ovara TAIma kAmanA paisA maLatA hoya to vadhAre kalAka bharavA taiyAra ! tyAM thAka nathI naDato. naDe che thAka mAtra dharmanI vAtamAM ! kaho, dharmane kyAM jagA che ? puNyanA udayamAM ? ke pApanA udayamAM ? puNyanI ja huMphavALAne dharma mATe bicArAne jagA ja nathI dekhAtI ? (3) e te devagurunAM zaraNamAM huMpha mAnanArane tyAM dharmane jagA che. ene sukhasaMpatti hoya to ya e samaje che ke ya - dharmAtmAnI samaja : zraddhAnI huMpha kevI ? : 'A to badhAM saMpatti-sukha cAra divasanAM cAMdaraNAM che ! A saMpatti-sagavaDanI huMpha rAkhI na besAya. A kAMI jIvanuM bhAvI lIluM vALe nahi. Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 134na dhyAna ane jIvana | tema vartamAnamAM ya kaI ciMtA vyagratA ane durgAnathI duHkhada ribAmaNa Ape ! tyAM zuM zuM lIluM vaLyuM ? tyAre sukha saMpattine lAvanAra puNyanI ya huMpha manAya nahi. kemake, (1) puNya to ThagAruM! kyAre e aTakI paDe eno bharoso nahi, tema (2) puNya hovA mAtrathI navAM puNyanI bharatI na thAya, paNa puNyano mAla dharmamAM jato karAya to ja puNya vadhe. (3) puNya to udayamAM AvI AvIne ravAnA thanArI jAta! emAM zI huMpha mAnavI? huMpha to deva-guru-dharmanuM zaraNa pakaDavAmAM che. sAcI huMpha deva-guruthI che. deva-guruno prabhAva ja evo che, emanI kRpA ja evI varasI rahI che, ke zuM Aphata-pratikULatA ke zuM anukULatA, baMnemAM mAruM sAruM ja thaI rahyuM AphatamAM, mArA deva-guru emanAM potAnA jIvanathI ane upadezathI mane zIkhavI rahyA che ke, "ApattithI pApakacaro sApha thavAnuM cAle che, tyAM ciMtA zI ? vaLI Aphata chatAM dilamAM devaguru salAmata che, pachI phikara zI ? rodaNuM zuM? AphatanA AzIrvAda ke deva-guru-dharma para bhAva vadhe che. tyAre, anukULatAmAM deva gurunI kRpA hoI emanI vizeSa ArAdhanA thAya che. eTale haMpha to deva-guru dharmanAM zaraNamAM che. e je mArI pAse che e amUlya anupama nidhAna che, pachI mAre zI phikara ? emanA dhyAnamAM mAruM kadAca akALe ya mRtyu paNa thaI jAya to e mAre anaMtakALamAM ya nahi maLelI eka dhanya ghaDI gaNAya ! ethI mArI sadgati ja thAya. ""ahIMnuM javAnuM to vaheluM ke moDuM javAnuM ja hatuM. pachI e vaheluM ya jAya che to ya enI ciMtA zI? dilamAM devaguru che e amara che, eja tAraNahAra che." devagurunI AvI huMpha para jIvatAM AvaDe to jIvanamAMthI kaI valopAta. kaI mada, keI dhamadhamATa cAlyA jAya, ne ArtadhyAnane jagA ja nahi. (1) koI gALa daI gayuM, apamAna karI gayuM ane sAme ApaNuM kAMI cAle evuM nathI, chatAM valopAta nahi, rodaNuM nahi ke "hAya ! zuM karuM? mAruM puNya nathI te AvuM apamAna Ave che." nA, evI kazI dInatA ja nahi, kemake manamAM beThuM che - "mAna to be paisAnI cIja, paNa mArI pAse mArA hRdayamAM lAkha rUpiyAnA deva-guru che, mAre zI kamInA che? e zIkhave che ke jo, AvA mANaso bicArA ajJAna che, karmathI pIDAI rahyA che, savva jIvA kamyavasa, ema karI emanI dayA khAje." Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 135 (2) tyAre gALa denArA sAme ApaNuM cAle evuM hoya to ya sAme gALa ke ropha nahi, kemake deva-gurunI huMpha sAmAnI gALa ke apamAnane akiMcit gaNAve che. deva-guru je mAruM sAruM karI rahyA che, enI AgaLa sAmAnAM sanmAna paNa kazI visAtamAM nathI, enAM sanmAna mAruM zuM bahu bhaluM karavAnAM hatAM ? mAruM bhaluM to deva-guru kare che.'' saMpatti mijAjI zrImaMta kanyA jevI : ema sArI saMpatti-sagavaDa-sanmAna maLe enA para mada paNa na thAya, kemake dilamAM deva-gurunI huMpha eTalI joradAra che ke pelAnI koI evI huMpha nathI ke 'hAza ! ThIka thayuM A saMpatti maLI...' tyAre jenI huMpha nahi enA para mada zo ? paraNavA karoDapatinI kanyA maLI hoya, paraMtu jo e tuMDamijAjI ane bIjAnI samakSamAM ApaNuM apamAna karanArI hoya to evI patnIthI huMpha nathI rahetI. tema e maLyA para mada paNa nathI thato. evuM saMpatti-sagavaDa-sanmAna maLyA para mada nahi, hUMpha nahi. svAtmAnuM anaMtakALanuM hita deva-guruthI thAya che, tethI e maLyA para haiye huMpha, hAza ane hoMza hoya. devagurunuM zraddhAbaLa A, ke hRdayamAM huMpha devagurunI hoya. pachI Apatti Avo to ya AtmA masta rahe, beparavA rahe, samaje ke saMpatti-Apatti to bahAranI A bhavanI cIja che. aMdaranI parabhave sAthe cAlanArI cIja to deva-guru che. mAre to aMdaranI vastu sAthe saMbaMdha hoya. bahAranI vAta-vastu para zA lekhAM mAMDavAM ? mananI mastImAM sahAyaka deva-guru ane emanAM siddhAnto che. emanAthI game tevA saMyogomAM huM masta rahI zakuM chuM. Ama deva-guruno ja sahAro mAnanArane ApattimAM ya huMpha che. eTale ja zrIpALa dariyAmAM pheMkAtI vakhate ya navapadanuM smaraNa karI nizciMta rahe che ! jANe kAMI kharAba banyuM ja nathI ! kazuM ArtadhyAna nahi. ApattimAM tamane AvaDe A ? AvaDe to nyAla thaI gayA ! tyAM koI ja durghAna nahi, bAhyanuM koI lekhuM ja nahi. koI rodaNuM thAya nahi, navapadanAM zaraNamAM sarva kALe nizcintatA. navapadanI kharI ArAdhanAmAM zuM Ave ? : zrIpALane nava pada para athAga ananya zraddhAbaLa che, uparAMta gurue batAvyuM hatuM ke 'navapadanI kharI ArAdhanA kSamA-udAratA-IMdriyasaMyama-manodamana vagere rAkhIne thAya', eTale zrIpALa kumAre e guNo sAthe ja rAkhyA che. tethI, juo ke, bhAgyanA jore dhavalanA dAvamAMthI bacAva to maLI gayo che chatAM paNa, pachI mAravAnI peravI karanAro e dhavala jyAM kSamA mAgI vahANa calAvI ApavA karagare che tyAM A guNonA lIdhe zrIpALa kSamA ApI de che ! Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -13 ne dhyAna ane jIvana | ne ghavasa sAthe enA vahANa calAvI ApavA jAya che ! je e kSamAdi guNo na hota to to ekalA bhAgyanI huMpha para rahI dhavalane kSamA zuM kAma deta ? dhavale to mArI nAkhavAnI peravI karI hatI, to zrIpALa enAM vahANo ja kanja karata ne ? athavA moTo mANasa evuM bIjAnuM paDAvI levAnuM na kare to paNa dhavalane dhutkArI to kADhata. zuM kahe nahi ke "nAlAyaka ! kayA moDhe vahANa calAvI ApavAnuM mane kahevA Avyo che ? UTha UTha hAlato thA ahIMthI, paNa nA, zrIpALa pAse bhAgyanA jora upara huMpha nathI, navapadanI zraddhA para huMpha che. ethI zraddhA-bhakti ane kSamA-udAratAdi guNo emanAmAM evA che ke ene evuM kAMI karavA-kahevAnuM manamAM ya AvatuM nathI, te dhavalane kSamA ya de che ane vahANa calAvI ApavA udAra paNa bane che ! * * * IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIiiiiiiiiiiiiiiiiiiIIIIIIIIIIIIIIII 20. mahAna kema thavAya ? mananA raMga na phare bIjAnI udAratA kyAre jaze?? sutA e bhAgya para vizvAsa ne kSamAdinI kiMmata na karavA de? kSudra dilanA mANasone zrIpALanI dhavala pratyenI kSamA-udAratAnI pravRtti jaje, nahi. dilamAM bhArelA agninI jema tIvra kaSAyo paDelA hoya ene e kyAMthI jace? e to, emaja kahe "joyuM phaLa kSamAnuM ? dhavalathI keTakeTalI vAra zrIpALane herAnA thavuM paDyuM?' evA kaSAyabharyA dila kSudra hoya che. (1) ene bhAgyanI sattA para koI vizvAsa nahi, tema, (2) ene kSamA-udAratAnAM mahAmUlyanI kazI gama nahi. mATe bIjAnI udAratA pacAvavI hoya to bhAgyanI sattA para vizvAsa dharo, ne bIjAnI udAratAnAM mahAmUlya AMko. hajI ya ApaNe jAte evI kSamA-udAratA karavAnI vAra hoya, paraMtu bIjAnI e guNanI pravRttine sArI ne vyAjabI ya na mAnI zakIe ? paNa kaho, eTaluM mAnavA mATe ya dilamAM kAMka vizALatA joIe che, kSudratAnI ne kaSAyanI kAMIka maMdatA joIe che. A ucca mAnavabhava pAmIne A karavAnuM che ke ApaNA dilane sudra-tuccha nahi, paNa kAMIka mAlavALuM banAvIe, vizALa banAvIe, kaSAyo para kAMIka aMkuzavALuM karIe. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana - dila ApaNuM che ne? emAM kevI lAgaNIo uThADavI ke na uThADavI e bApaNA hAthanI vAta che. lAgaNIo ane zubha dhyAna para ApaNo adhikAra che. A adhikAra bajAvatAM na AvaDyo ane pUrvanA anaMtA kALanI ramata mujaba kaSAyonI bephAma lAgaNIo tathA ArtadhyAna karyo gayA, to samajI rAkho ke eka aMtima kALa evo AvI lAgavAno che ke jyAre e badhI melI lAgaNIo niSphaLa jatI dekhAze ! enI khAtara e lAgaNIo tathA ArtadhyAna karyA, e badhuM chUTI jatuM dekhAze ane ApaNe uThIne ekalA khAlI hAthe pelI melI lAgaNIo ne durgAnanA kusaMskAronA ane pApakarmonAM poTalAM sAthe ahIMthI cAlI javuM paDaze !! tyAM cittanI azAMtino pAra nahi hoya. eTale ja jIvananA aMta samayanI zAMti mATe ane kaSAyonI niSphaLatA para rovuM na paDe e sAra. pahelethI ja A adhikAra bajAvatAM zIkhavuM joIe ke "mArA dilamAM melI lAgaNIo ne Artadhdhana na uThADavA mATe ane enI bhayAnakatA najara sAme rAkhavA mATe huM adhikArI chuM. "dudhyArna tathA kaSAyo bhayaMkara che ane kSamAdi uttama che' - e dRSTi ane kSamAdi bhAvanI ruci mArA dilamAM jAgatI rahe evuM karavA huM svataMtra chuM, eno mane adhikAra che. AgaLa vadhIne ucca koTinI kSamA-udAratAnI lAgaNI tathA zubha dhyAna jhagamagAvavA huM svataMtra chuM, hakadAra chuM." ApaNA dila para ane ApaNI lAgaNIo para A adhikAra banAvavAnI jarUra che. mahAna kema thavAya che? adhama jIvo kare evI adhama lAgaNIothI dilane kharaDIne mahAna na thavAya. "nA, amArA paisA vagere luMTAI jatA hoya tyAM evI kSamAdinI lAgaNIo nathI rAkhavI, bhale mahAna na banAya', evuM kahetA nahi. kemake, luMTAvA na luMTAvAnuM to bhAgya mujaba banaze, tyAM A melI lAgaNIonuM kazuM calaNa nathI. kaSAyo karavAthI bagaDeluM sudharatuM nathI, ke bagaDatuM aTakatuM nathI. e to bhAgya para avalaMbe che. bahu to kadAca ApaNo kAyika, vAcika puruSArtha bacAva Ape. paraMtu mAnasika melA bhAva ane dilamAM uThADelA kaSAyo to mAthe ja paDe che. to zA mATe e uThADavA? bahAranuM dhAryuM banavA para ApaNo adhikAra nathI ke emaja bane. bhAgya avaLuM hoya to viparIta paNa bane. kintu aMtaramAM dhAryA sArA bhAva calAvavA para ApaNo adhikAra che. ene ApaNe ApaNA dilamAM jagAvI zakIe. jIva be jAtanA - (1) adhama mANaso ekalA bahAranA vaibhava-parivAra para adhikAra bajAvavAmAM magna rahe che, tyAre (2) mahAna puruSo potAnA mana para hakumata calAvatA hoya che. Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138)nI dhyAna ane jIvana - bAhya game te saMyogo Avo, e vakhate mahAna puruSo manamAM kevA bhAva uThADavA enA para potAno adhikAra ajamAvIne sArA ja bhAva manamAM mahekAvAnuM kare che. tethI ja game tevA vikaTa saMyogomAM paNa e zAMta svastha prasanna rahI zake che. eTale ja muni vedanAmAM ArtadhyAna nathI karatA. e jue che ke bahAranA saMyoga ane bahAranI UbhI thayela roganI paristhiti karmane AdhIna che, enA para ApaNo adhikAra banAvyo nirarthaka che, kintu ApaNA mana para adhikAra cAlI zake ene A vicAra karAvI zakIe ke "A roga karmajanya che, mATe kazI AkuLa vyAkuLatA karIza nahi." mana para adhikAra banAvIne manane kharAba thatuM aTakAvI zakAya. zarIranA rogano vicAra to Ave, paraMtu ene "hAya ! voya ! zuM karuM? vagerenA vicAramAM caDatuM aTakAvI "A roga e mArAM pUrva karmano vipAka che. paNa e to jaDa zarIrane bagADanArI cIja che, kintu mArA cetana AtmAnA jJAnAdi guNane bagADanArI cIja nahi. pachI citA zI? basa, mana na bagaDavA devA ATaluM ja karavAnuM - (1) jaDanA raMga para manamAM harakha-zokanI lAgaNI uThatI dabAvI devAnI, (2) vastu tattvanI nirmaLa vicAraNAne jagAvavAnI, ne (3) jaDanI pratye udAsInabhAva Ubho karavAno. zrIpALa paNa mana paranA adhikArane bajAvatA hovAthI, gamatuM bano ke aNagamatuM, ArtadhyAnathI bacI manane zAMta-svaccha-prasanna rAkhI zakatA. dhavalanA subhaTo para jIta thaI to e harakhaghelA na banyA, dhavala para bhAre dveSavALA nA thayA ane enuM pariNAma A ke dhavale zrIpALane mArI nakhAvavAnI kozIza karyA pachI vahANa calAvI ApavA e have karagare che, to ene zrIpALe rIsathI dhutkAravAnuM na karyuM ! kyAre A bane ? jaDanA raMga para manamAM bahu rAga-dveSanA raMga uThavA devA na hoya, jaDa bhale sAruM-narasuM thAya, mana rAga-dveSI nahi karavAnuM. jaDanA raMga pharyo mananA raMga phare? : kaThina lAge che ne A ? bAhya jaDanA raMga phare, ema ApaNA mananA raMga, pheravavAno anaMtAnaMta kALano abhyAsa che. zuM ApaNA para koIno phorsa (dabANa) che ke ApaNe ApaNAM mananAM raMga pheravavA ja joIe ? nA, koInuM ya dabANa nathI, koI niyama nathI ke jaDanA raMga para mananA raMga pheravavA ja paDe. pADozIne tyAM paisA sArA Ave ke khoTa jAya, to tamArA manamAM harakha-kheda thAya che ? nA, kemake tame mAnyuM che ke "enA naphA-toTA sAthe mAre zo saMbaMdha ?' eTale niyama na rahyo ke jaDanA raMga para mananA raMga pheravavA ja paDe. pra. - paNa e to pArakAne tyAMnA paisA para nahi, kintu potAne tyAMnA padArtha upara to raMga phare ja ne ? pheravavA ja paDe ne ? Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ te dhyAna ane jIvana 139 - u. - nA, potAnA paNa pArakA jevA mAno to enA para paNa mananA raMga pheravavAnI jarUra nahi. janIno chokaro, je navI patnI karyA pachI patine navInA mohamAM ane enI rItarasamamAM, pArakA jevo lAgI jAya che to pachI e chokarAnI kamANI ke khoTa para yA enA Arogya ke maMdavADa para bahu kAMI harakha zoka thato nathI. basa A cAvI che - mananA raMga na pheravavA hoya to jaDane parAyuM mAnI enA parathI mamatA uThAvo, "A mAruM potAnuM che' evI lAgaNI uThAvI lo. dekho cho ke bahAra duniyAmAM je cIja potAnI nathI mAnI, enA sudharavA-bagaDavAmAM ApaNA manane harakha-kheda nathI thato, to pachI je ApaNI che ene paNa ApaNI na mAnIe to enA raMga pharavA para zA sAru mananA raMga pharI harakha-kheda thAya ? tamane lAgaze ke pra. - vastu ApaNI hoya, ne "ApaNI nathI evuM kema manAya? u. - A rIte mAnI zakAya ke vicArAya ke "jIva ! tuM A vastune kyAM sudhI kharekhara "mArI' karI zakavAno ? mANasa potAnA kamAyelA paisAne, chokaro gharamAM adhikArI banI beThA pachI, pahelAM jevA potAnA nathI mAnI zakato. pahelAM jema koIne pUchyA vinA udAratAthI kharacato hato, ema have nathI karI zakato. chokarAne pUchavuM paDe che, eno rAjIpo jovo paDe che. AmAM e paisA kyAM pahelA jevA potAnA" rahyA? ghelachA che ke nAzavaMta vastune avinAzI AtmA potAnI mAne. potAnI na mAnI to sAcave kema? : pra. - paNa potAnI na mAne to pachI ene rAkhavAnuM - sAcavavAnuM kema thAya? u. - karmavaza e to thAya, paisA kamAya, lAve, sAcavIne mUke, badhuM thatuM hoya chatAM pAko khyAla rAkhI zakAya ke A mArI cIja nahi. dhAvamAtA rAjakumArane kevo rAkhe che, sAcave che ? karmavaza e karavuM paDe che. paNa aMtaramAM pAko khyAla che ke A kAMI mAro dIkaro nahi. tyAre to samakti daSTi jIva mATe kahe che ne ke, "samakitadeSTi jIvaDo, kare kuTuMba-pratipALa, aMtarase nyAro rahe, jima dhAva khelAvata bALa." - zarIra, paisA, kuTuMba badhuM ya rakhAya-sacavAya, paNa dilamAM sacoTa beThuM hoya ke "A pharebI padArtho mArA nahi', ne ema mAnyA pachI enA raMga phare tethI ApaNA mananA raMga pheravavAnI zI jarUra ? Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140)nuM dhyAna ane jIvana pArakA padArtha para paNa raMga kayA phare? : pra. - ema to pArakA mAnelA koInA baMgalA, moTara ke zarIra rUDArUpALA dekhAtAM rAga thAya che, ne kharAba dekhAtAM aruci thAya che ne ? pArakA para mananA raMga na pharyA? u. - pharyA, paNa rAga-dveSa thayA eTaluM ja, harakha-kheda nathI thatA. koI sArI moTara lAve eTale ApaNe khuzIkhuzI nathI thatA, ke "cAlo moTara AvI ThIka thayuM." koIno baMgalo ke enuM zarIra-rUpa bagaDI gayuM tethI kAMI ApaNe khinna nathI thatA ke "hAya ! baMgalo bagaDI gayo.' harakha-khedanA mananA raMga "ApaNI' mAnelI cIja para thAya che, "pArakI mAnelI para nahi. hA, rAga-dveSa thAya che kharA, kintu tyAM paNa jo DahApaNathI vicArAya ke - "mAre A pharebI padArtho para pharebI thavAnI zI jarUra che? mAre jagatanA padArtho para "A sAruM, A kharAba" evA maphatiyA sikkA mAravAnI ke phogaTiyA sarTiphikeTa ApavAnI zI jarUra ? ethI mane zuM maLe ? koInI moTara sArI mAnI tethI kAMI, (1) e mane e vAparavA nathI ApavAno, vaLI (2) moTara kharAba nathI thavAnI evuM paNa nathI, temaja (3) e bahAranAMne "sAruM-kharAba" "sAruM-kharAba', mAnato pharIza emAM mArA AtmAnuM hitAhita vicAravAno avakAza ja nahi rahe. niyama che ke bahAramAM phare e gharamAM na hoya. jagatanA jaDa padArthonuM ja vicAryA karavuM hoya ene jAtane potAnA AtmAno vicAra kyAMthI AvI zake ? ene phurasada ja na hoya. pelAmAMthI UMco Ave to AnA sAmuM jue ne ? duniyAnA kAjI banelA mANasonI dazA juo. e bahAramAM ja paDelA hoya che eTale gharanA haiyA-chokarAnI saMbhALa levAnI emane phurasada ja nathI. tamAruM ja juone. tamane bahAra vAtacIto ne haravApharavAmAM chokarAnA AtmAnI saMbhALa levA phurasada ja nathI ne? evuM AmAM che, jagatanuM jotA pharo eTale jAtanuM bhUlAvAnuM. mATe, jo potAnA AtmAnI jAgatI ciMtA rakhAya to bahAranA padArtha para "sArA-kharAba'nA vicAramAM nahi paDAya. jAtanI pahelI ciMtA A, "rAga-dveSanA vikArathI bacuM." tyAM khyAla raheze ke jo A bahAramAM mana DahoLyuM to svAtmAnuM visarAI Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (141 dhyAna ane jIvana - jaze, UlaTuM e rAga-dveSanI kharAbIo vahoraze ane tattvaciMtana tathA saMvega. virAga, kSamA, dayA vagere nirmaLa guNonI keLavaNI karavAnuM bhUlaze. juo jaDanA raMga para mananA raMga na uThavA devA mATe be vAta AvI - (1) potAnI gaNAtI kiMmatI cIja paNa potAnI nathI gaNavAnI. nAzavaMta jaDa e avinAzI AtmAnuM hoya nahi. pachI je potAnI nahi, enA harakha-kheda zA karavA? emAM mUrkhatA che, avinAzIne bagADavAno dhaMdho che. (2) bahAranI sArI narasI cIjamAM mana ghAlavA jatAM ane rAga-dveSa karavA jatAM svAtmAnI ciMtA bhUlAya che ane AtmA e vikArothI kharAbIvALo bane che. zrIpAlakumArane (1) eka bAju zrI navapadajInI ArAdhanAnuM zikSaNa che ke navapadano upAsaka zama-damavALo hoya, "zama" eTale krodhAdi kaSAyonuM zamana ane "dama" eTale viSayomAM kheMcAtI IndriyonuM damana, niyaMtraNa. to jema pote navapadajInI bhakti ane enAM smaraNano khapa rAkhyo che ema A zama-damane sAthe ja jarUrI mAnI eno paNa khapa rAkhyo che. (2) bIjI bAju emanI pAse A tattvajJAna paNa che ke "avinAzI AtmAe nAzavaMta jaDanA gamanAgamana para potAnA raMga na bagADAya, harakha-kheda yA nAzavaMtanA sArA-narasApaNA para rAga-dveSa karavAnA hoya nahi." A rAga-dveSa-harSakheda nahi, pachI ISTasaMyoga ke aniSTaviyoganAM ArtadhyAna zuM kAma e kare ? Ama kaho, zama-dama ane AtmatattvanA khyAlathI ArtadhyAna aTake. IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIm 21. zubha dhyAna kema lAge ? , I IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII I IIIII hoM, AvA ArtadhyAnanuM ane harSa-kheda yA rAga-dveSanuM jora nathI, mATe ja zrIpALakumAra zrI navapadajInuM zubha dhyAna karI zake che. jo ArtadhyAna ane harSa-kheda vagerenI melI lAgaNIomAM e maratA hota, saDatA hota, to kAMI zubha dhyAna lAgata nahi, zrI navapadanA dhyAnamAM lInatA lAvI zakatA nahi. pacha dariyAmAM pheMkAtI vakhate navapadajImAM nizcita mana kyAMthI rAkhI zakata ? "hAya ! mAre zarIra para A Apatti ? mAre dariyAmAM DUbI maravAnuM ?' e lotha manamAM lAgI hoya tyAM navapadamAM zAnuM mana ja rahe ? Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 dhyAna ane jIvana phikara nahi, pAse jo hRdayamAM arihaMta Adi navapada che to, jIvana Tako yA Ao, avinAzI AtmAne koI vAMdho nathI AvavAno.' navapada upara A zraddhAbaLa ane enuM ja nirmaLa dhyAna e zAne AbhArI hatuM ? pelA ArtadhyAnanI pIDA nahi, manamAM jaDanA harakha-kheda ke rAga-dveSanI kharAbI nahi, ene AbhArI hatuM. bhavI jIvane zubha dhyAnano abhakharo thAya che, sAro abhakharo che, kharAba nahi, kintu eno adhikAra meLavavA mATe A jarUrI che ke ArtadhyAnanuM jora dabAvAya, e mATe jaDanI pAchaLanA harakha-kheda ane rAga-dveSane aTakAvAya. nahitara mana jo emAM taNAyuM, to ISTasaMyoga-aniSTa-viyoganAM ArtadhyAna thayA vinA raheze nahi. ISTa para rAga che, ne ISTa maLyAno harakha che, pachI A ISTa maLo, maLyuM che to Tako' - evuM ArtadhyAna kema nahi thAya ? ema aniSTa para dveSa che, ne e maLyAnuM duHkha che, pachI 'A kema na Avo, AveluM kema TaLo', evuM ArtadhyAna kema nahi thAya ? tyAre, ArtadhyAnamAM guMthAyeluM mana zubha dhyAnamAM zI rIte lAgI zakavAnuM ? damayaMtIne naLarAjA rAjya hArI jaMgalamAM javAnA avasare kahe che, 'juo, A tame mane jugArathI vA2vAnuM karavA chatAM, mArI avaLacaMDAIe jugAra na choDyo, to badhuM gumAvyuM. to have mArI bhUle tame kAM vanamAM rakhaDatA thAo ? jAo tame tamArA piyera. tame atyaMta sukomaLa cho, jaMgalamAM bhaTakavAnuM tamAruM kAma nahi.' tyAM damayaMtI zuM kahe che ? A tamArA pApe rAjyasukha gayuM...' evAM ToNAMmeNAM mAravAnuM kAma nahi. e to kahe che, 'A zuM bolyA ? pati vanamAM bhaTakatA ane patnI mahelamAM lahera kare ? e nA bane. tamArI sAthe jevuM sukha bhogavatAM AvaDatuM hatuM. tevuM du:kha bhogavatAM paNa AvaDavuM joIe. mane AvaDe che.' khAvAnAM pApa hoMzathI to e pApa dhovA tapa hoMzathI : pApa duSkRtya rAcI-mAcIne karatAM AvaDyuM, paNa zuM have pApane khataranAka samajyA pachI ya ene hoMzapUrvaka dhotAM ke eno saharSa tyAga karatA nathI AvaDatuM ? e kema cAle ? upavAsa zA mATe karavAno ? 'khAvAnuM pApa bahu karyuM che, paNa e bahu khoTuM thayuM che mATe lAva Aje ene choDuM, e mATe Aje mAre upavAsa.' zuM ? khAvAnuM pApa dhovA sAru upavAsa. to e upavAsa keTalI hoMzathI thavo joIe ? khAvAnuM rAcI-mAcIne karatAM AvaDe ane upavAsa e rIte nahi, upavAsamAM hoMza-harakha nahi, te mAMdalApaNe ane parANe prIta jevuM thAya, e kema cAle ? pApa rAcI-mAcIne karatAM AvaDyAM, to pApatyAga paNa rAcImAcIne karatAM AvaDavuM joIe. Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 143 paisA kamAvavA pApo hoMzathI karyAM, to pApa dhovA dAna paNa hoMzathI rAcImAcIne karavAM joIe. damayaMtIno A hisAba che ke patinI sAthe jo mahelavAsanAM sukha bhogavatAM AvaDyAM, to vanavAsanAM duHkha paNa bhogavatAM AvaDavuM ja joIe.' eTale naLanA kahevA chatAM e piyara javA taiyAra nathI. naLane e kahe che, 'tame ciMtA na karazo, vanamAM paNa tamArI sAthe ja huM chuM. tethI mane AnaMda che, duHkha nathI. piyara mahelamAM jAuM to duHkhI thaI jAuM, mATe mane evuM kahezo nahi, sukha paNa karmanA vipAka che ane duHkha paNa karmanA vipAka ja che, ApaNAM azubha karma ApaNe AnaMdathI bhogavavAnAM.' patinA viyoganAM bhArI duHkhamAM ya ArtadhyAna kema nahi ? : damayaMtIne karmavipAkanuM zubha dhyAna che, paNa te kyAre ? hAya ISTa gayuM, aniSTa AvyuM !' evuM ArtadhyAna nathI to ja. eTale ja jyAre naLarAjAne damayaMtI vanavagaDAmAM bhaTakavAnAM kaSTa bhogave e vastu para dhIraja na rahI ane aDadhI rAte ene choDIne naLa cAlI gayo, tyAre damayaMtIne vanavAsanuM je duHkha nahotuM lAgyuM e have patinA viyoganuM du:kha lAge che. kaho AmAM ArtadhyAna nahi ? nA, juo enI vicAradhArA, juo enuM pagaluM. damayaMtI e vicAre che ke - patie mane piyara mokalavA A rasto lIdho che. paNa zuM huM kaSTanI kAya2 ane mahelanA sukhonI bhUkhI chuM ? have to mAre moTI ApadA AvI. mAruM yauvana thanamanATa karI rahyuM che. to patinA viyogamAM e kAmarAganAM tophAna nahi jagAve enI zI khAtarI ? to pachI mAre mArA zIlanuM rakSaNa kevI rIte karavAnuM ?' juo patinA viyoganuM duHkha patisukha luMTAI javAnA vicAra para nathI, kintu zIlarakSAnI ciMtA 52 che. Ane ArtadhyAna na kahevAya. zIlarakSAnI bhAvanA e mahAna guNa che. enuM sAdhana khovAvA para ciMtA thAya, duHkha thAya, e to zubha dhyAna che, zubha vicAra che. azubha dhyAnane zubhamAM pheravavAnI cAvI : basa, khUbI A che ke prasaMga ekano eka, e ja prasaMgane jaDa sukhaduHkhanAM kATale juo to ArtadhyAna, ane guNarakSA-arakSAnA hisAbe juo to zubhadhyAna. eTale zubhadhyAna banAvavA A upAya thayo ke prasaMgane guNarakSAnI dRSTithI juo, sukhaduHkhanI dRSTithI nahi, Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana zarIra bagaDI gayuM, mAMdA paDyA, tyAM jo ema vicAra Ave ke 'hAya, zarIrasukha ane khAnapAna vagerenAM sukha gayAM ! roganI bhAre vedanA AvI !', to e ArtadhyAnamAM jAya. paraMtu jo ema vicAra Ave ke 'are ! zarIra sAruM hatuM tyAre tyAga tapasyA vagere ArAdhanA karI nahe, have A mAMdalA zarIre kevI rIte ArAdhanA thaze ? phikara nahi, Abhyantara tapa karavA lAguM, to A zubhadhyAnamAM kemake pachI enA para to sUtAM sUtAM ya have navakAra-jApa, mahApuruSonI sahanazIlatAnuM dhyAna, arihaMtanuM dhyAna, kaSAyono upazama, viSayavairAgya vagere je je ArAdhanA zakya haze e karavA tarapha lakSa raheze. to bolo tyAre, je dhyAna AvI ArAdhanAnI preraNA Ape ene sAruM dhyAna kahevAya ke narasuM ? e durdhyAna ke zubhadhyAna ? jAya. 144 ema, juo, paisA gumAvyA tyAM jo manane ema thAya ke 'hAya ! sukhanuM sAdhana gayuM. have lahera zI rIte uDAvAze ? lokamAM mAna zI rIte maLaze ?' to A durdhyAnamAM jAya. paisA jatAM zubha dhyAna kevuM ? : paraMtu jo ema vicArAya ke 'are ! paisA gayA, AjIvikAnI ciMtA UbhI thaI, to have devadarzanAdi-dharma, cittanI samAdhipUrvaka zI rIte thaze ! paNa zA mATe phikara karuM ? paisA e bhAgyanI vastu che, deva-darzana-Adi e puruSArthanI cIja che. nabaLuM bhAgya paNa sudhAravuM haze, to te dharma-puruSArthathI sudharaze. mATe devadarzanAdi-dharmamAM adhika zraddhA-saMvegathI udyama karavA de. bhAgyanA vAMke puruSArthanI vastu AtmakalyANa zA mATe gumAvavuM ? emAM zA sAru cittanI asamAdhi asvasthatA rAkhavI ? cittanI samAdhi zuM kAma khovI ? damayaMtInI zIlarakSA mATe cAra mahApratijJA : cittanI samAdhi e mahAna guNa che. enI rakSAno vicAra zubha dhyAnamAM jAya che. damayaMtIne zIlarakSAno vicAra che. eTale jo ke have patinA adRzya thavAmAM piyarano rasto levo paDe ema che, kintu eTalethI e patAvatI nathI, e to have pratijJA kare che ke - pati na maLe tyAM sudhI mAre (1) dUdha-dahIM-ghI-tela-goLa sAkara-kaDhA (taLeluM) e cha vigaIno tyAga. (2) raMgIna vastrano tyAga, (3) pathArIno tyAga, (4) zaNagAra-vibhUSAno tyAga. Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana u5zA mATe A tyAga ? ArtadhyAnathI yA patinA mohathI nahi ke "hAya ! mArA pati mane choDI gayA ? baLyuM, have khAvA-pIvA vagerenI lahera karavAnuM zuM kAma che ? baLyA e rasa ! baLI sADIo, zamyA ne zaNagAra !" nA, mohathI A nathI choDyA, paNa zIlanI rakSArthe choDyA che. tyAre zIlarakSAnI keTalI tamannA? e ArtadhyAna nathI. tyAga paNa kevA joradAra ? pati bAra varSe maLavAnA che to tyAM sudhI chae vigaI baMdha ne ? cAle dUdha vinA ? goLa-khAMDa vinA ? ghI vinA ? roja mAtra eka vigaIno tyAga paNa moMgho paDe che ne ? parva tithie brahmacarya pALavuM che to tyAre gadheluM tyAga ne ? TApaTIpa-zobhA tyAga ne ? bAra-bAra varasa sudhI A badhuM kevI rIte choDyuM haze ? paNa zIlane parama dhana ane sadgati-prAptinA prANa mAnyA che, prANa salAmata to deha-jIvana salAmata, ema zIla salAmata to AtmajIvana salAmata, sadgati prApti salAmata. enI AgaLa vigaIrasa ane zayA-zaNagAranI zI visAta hatI ? jJAnadeSTi-tattvadeSTinI A ja khUbI ke koI paNa prasaMgane ArtadhyAnamAM na utAratAM dharmadhyAnamAM utAre. kema bane e? prasaMga pAmIne ISTa-aniSTanA harakha-khedamAM taNAvane badale AtmaguNa ane dharmanI prApti-rakSAvRddhinA vicAramAM utarI jAya, to duSyanane badale zubha dhyAna lAge. damayaMtInA zIla-zraddhAnA baLano prabhAva : damayaMtIe A karyuM. patino viyoga thatAM ISTaviyoganA khedanA kalpAMtane badale zIlarakSAnA vicAramAM e utarI, ethI ja e azubha dhyAna ArtadhyAnamAM na paDatAM zubha dhyAnamAM caDI. sAta sAta varasa to guphAmAM rahevuM paDyuM ! chatAM tyAM kalpAMta karyA nathI, zubha dhyAnamAM ramatI rahI che. zAMtinAtha bhagavAnanA zAsanakALamAM che tethI jaMgalamAM e prabhunI mATInI mUrti banAvI roja puSpapUjA ane bhagavAnanuM dhyAna-japa-smaraNa kare che, bhagavAna para zraddhAbaLa vadhAratI jAya che. e baLa evuM vadhyuM ke bhAre varasAdanI helImAM tApaso taNAI jAya evuM hatuM to damayaMtIe tApasonI AsapAsanI jamIna para eka moTuM kuMDALuM karI tApasone emAM rAkhI eTalI jagAmAM potAnA zIla-zraddhAnA baLe pANI uparathI paDatuM ke vahI AvatuM aTakAvyuM !! zIla-zraddhAno A pAvara kyAMthI Avyo? kaho, jJAnadeSTi-tattvadeSTi ane zubha dhyAnanA sAmrAjya para. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 dhyAna ane jIvana damayaMtIe dilamAM enuM sAmrAjya sthApI dIdhuM hatuM. tamAre jJAnadRSTi-zubha dhyAnanuM sAmrAjya sthApavuM che ? to jaDa vastune gamatI-aNagamatI yAne A ISTa, A aniSTa' evI murkha lAgaNIo karavAnuM rahevA do. jaDa pratyenA rAga-dveSa ane jaDathI harakha-kheda karyA karavAnuM paDatuM muko. mana jyAM sudhI ISTa-aniSTanA rAgadveSa ane harSa-khedamAM daTAyeluM raheze tyAM sudhI jJAnadRSTi, tattvadRSTi ane zubha dhyAna nahi sAMpaDe. evuM mana to modRSTi atattvadRSTi ane ArtadhyAnamAM pakaDAyeluM raheze. paNa emAM zI majhA ? ethI jIvana ciMtana-saMtApa-vihvaLatAbharyuM ja ne ? avinAzI AtmAe nAzavaMta jaDanI pAchaLa rAga-dveSa ane harSa-kheda karI zA sAru A viTaMbaNA vahoravI ? zrIpALakumAre e karavAnuM rAkhyuM nathI eTale emaNe dhavala zeThanA vahANa calAvI ApyA pachI enuM mahenatANuM na mAgyuM. UlaTuM dhavala emane nokarImAM rAkhavA Atura che, paraMtu moTo pagAra ApavA taiyAra nathI to kAMI nahi, zrIpALakumAra kahe, 'vahANamAM bhADuM laIne to musApharI karavA dezo ne ?' dhavala zeTha kahe, 'hA.' ene che koI lAja zarama ? konI pAsethI bhADuM mAgavAnuM ? paNa zrIpALakumAra svastha che, 'bhale bhADuM mAge che to ApavAnuM', pote karelA mahAna upakAranA badalAno vicAra nahi ! potAnI pAse rahelI adbhuta jaDIbuTTIno lezamAtra garva nahi ! jaDanA rAga-dveSa ochA karyA vinA A mahAuttama dila ane saMta-vyavahAra AvI zake nahi. zrIpALanI saMtatA ane mahAuttamatA kevI ? babbara dvIpamAM zeTha dANacorImAM pakaDAyA, to pote rAjAne mahAta karI zeThane choDAve che. saMta-vyavahAra kevo ? zeThe zrIpALanA vahANa ane be rANIo cAMu karavA emane dariyAmAM paTakyA ane vadhArAmAM thANAmAM AvI dhavala zeThe emanA para caMDALa kuLanA hovAno AkSepa caDAvyo, chatAM thANAnA rAjAne pAchaLathI sAcI hakIkatanI khabara paDatAM e dhavala zeThane mArI nAkhavA Ubho thayo, to zrIpALakumAre saMta-hRdayathI ene bacAvyo ! A mahAuttamatA ane saMta-vyavahAra zAnA upara ? ISTa-aniSTanI bahu kiMmata na AMkavA para, enI pratye rAga-dveSa ane harakha-uddeNamAM na phasavA para. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 147 saMpatti maLyAno unmAda nahi, Apatti AvyAno kalpAMta nahi. kevI rIte ? e samaje che ke - (1) saMpatti-Apatti nAzavaMta che. potAno AtmA avinAzI che. avinAzI AtmAne nAzavaMtanA harakha-kheda zA ? kemake AtmAne to e mUkIne cAlatuM thavAnuM che. (2) bAhya saMpatti Apatti pUrva karmanuM phaLa che. karmAdhIna vastumAM rAga-dveSa ke harSa khedanI daramyAnagIrI zA sAru lAvavI ? ene vacamAM lAvavAmAM kaI buddhimattA ? kemake ApaNA rAga dveSa karavA para kAMI karma anukULa nathI vartatAM. e to enuM svataMtrapaNe calAvye ja jAya che. pachI ApaNA phulAvA-karamAvAno zo artha ? anukULatA para phulAo, paNa pachI karma vAMkA cAle to anukULatA upaDI jAya ne pratikuLatA AvIne UbhI rahe, tyAM phulAvAnuM phUla ! to phulAvAnuM zuM kAma lAgyuM ? ema, pratikuLatA para karamAo, ruo, kintu zubha karma udayamAM AvIne UbhA, to pratikULatA palAyana, ne anukULatA aNadhArI AvI caDe, tyAre peluM karamAyA, royA, e maphatanuM ja ne ? dhavala zeThe zrIpALane dariyAmAM pADyA hatA, paraMtu zrIpALa jarA ya karamAyA nahi, rovA na beThA, to zuM anukULatA na AvI ? (1) zuM evo niyama kharo ke ApattimAM kheda kare, rue, ene Apatti jhaTa cAlI jAya ? ane na rue to na jAya ? nA. ema, (2) zuM evo niyama bAMdhI zakAya kharo ke saMpatti-anukULatAmAM khuzI thAya ene e TakI ja rahe ? nA, bemAMthI eke ya niyama nahi. kemake evuM bane ke (1) jIva saMpatti anukULatAmAM harakhAto rahe ane e cAlI ya jAya ! dhavala pAMcaso vahANa para bahu harakhAto hato ane bAkI babbara dvIpanA rAjAnA sipAIoe enuM badhuM japta karI ene pakaDI keda karyo ! kyAM rahI have pAMcaso vahANanI mAlikI ? (2) tyAre, mANasa ApattimAM roto rahe chatAM e na khase ane na rue chatAM e cAlI ya jAya ! kema ema ? kaho, saMpatti-Apattino mukhya AdhAra zubha-azubha karmanA udaya para che. zrIpALakumArane dariyAmAM paDI javAnI ghora Apatti AvI, paraMtu jenAM zubha karma sAbUta ene Apatti keTalo vakhata rahe ? jhaTa tyAM magaramaccha jhIlI levA taiyAra che ! kema jANe 'huM nava padanA sevakano sevaka chuM' e rIte zrIpALane eNe pITha para jhIlyA ane machavAnI jema e cAlyo AgaLa thANA baMdaranA kinArA tarapha ! kinAre jaI Ubho ane zrIpALa UtarI cAlyA thANA tarapha vizrAnti mATe, vacamAM sUtA jhADa nIce. Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 dhyAna ane jIvana karmakhelanA prekSaka ane dharmanA zraddhALu bano H navapadajI para athAga zraddhAvALA ane karmanA khelanA prekSaka zrIpALane koI ciMtA che ? koI harakhano unmAda paNa che ? nA, potAnAM vahANa ne be patnIo gumAvI che, have kyAM jAzuM enI leza ciMtA nathI. tyAre jenAM zubha karma sAbUta, ene saba salAmata. zrIpALa jAgyA pachI jue che to thANAnA rAjAno mANasa ghoDA sAthe tyAM rAha joto emane AvakAravA Ubho che ! rAjA taraphathI vinaMtI karIne ghoDA para besADI laI gayo rAjA pAse ane rAjAe nimittiyAnAM vacanathI potAnI rUpALI kanyA emane paraNAvI dIdhI ! kyAMthI AvuM bane che ? kaho, zrIpALanA zubha karma baLavAna che. ApaNuM sAruM karanAra ApaNAM zubha karma che, ne ApaNuM bagADanAra paNa ApaNAM azubha karma che. munine vedanAmAM ArtadhyAna kema nahi ? e A samaje che ke Apatti-pIDA e ApaNAM azubha karmanA ja udaya che. azubhanA udaye pIDA Ave ja, tethI bIjA para dveSa nakAmo. paNa pIDA bhogavatAM eTalAM abhakarma naSTa ja thAya, tethI rovAnuM ya nakAmuM. AmAM jene uparanuM azubhanA udayanuM aDadhIyuM ja yAda hoya e rotaDa bane che ke hAya ! mAre kevo pApano udaya cAle che !' paNa azubhanA kSayanuM bIjuM aDadhIyuM najara sAme rAkhanArane rovAnI jarUra nahi, e to khuzI hoya 'hAza ! cAlo azubha ochA thAya che.' gokhI rAkho - pApa vinA pIDA Ave nahi, ne pIDA pachI pApa UbhAM rahe nahi, kemake pIDAne ApanAra pApa rAzinuM kAma pUruM thayuM eTale e have kucA bane. zeraDIno rasa cAkhI lIdhA pachI zeraDI bane kucA. ema pApakarmono rasa pIDArUpe cAkhI lIdho, pachI e karma kucA ja bane ne ? kucA eTale khatma, AtmA parathI UtarI gayAM heThAM. jIvanamAM haMmezA A sUtra najara sAme ja rahevuM joIe ke 'duHkha-pIDA jeTalI bhogavAya eTalAM pApakarma jAya che, kacaro nAza pAme che, ne evI ja rIte jeTalI sukha-sagavaDa bhogavIe eTalAM puNyakarma ochAM thAya che, AtmarUpI tijorImAMthI eTaluM jhaverAta UpaDyuM.' ApaNe zemAM rAjI ? kacaro sApha thAya emAM ? ke jhaverAta ochuM thAya emAM ? du:kha Ave emAM pApano kacaro sApha thAya che, to nArAja zuM thavAnuM ? duHkhamAM pApanI hoLI ane kacaro sApha thavAthI AtmAne divALI. sukha saMpattimAM puNyanI hoLI, ne AtmAne puNyadhana javAthI devAnuM. Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 14- jagatanAM A trikALa satya tattvanuM manana kare e "muni." roga Avo, pIDA Avo, apamAna-Apatti Avo, manamAM nakkI beThuM hoya ke "ApaNAM ja azubha karmanA udaya vinA ApaNe koI bagADanAra nathI, ne ApaNAM azubha karma udayamAM AvyA hoya to roga Apatti AvyA vinA rahe nahi." sAthe A paNa muni samaje che ke "karmanA udaye roga vedanA bhogavavA ja paDe, paNa emAM karma kSaya pAme che. mATe emane vedanAnuM ArtadhyAna nahi. 22. pratikramaNathI pApa nAza. iiiiiiiIIIIIIIIII "muni kone kahevAya? zAstra A batAve che ke manyate jagatu-trikAlAvasthAmiti muniH jagatanI traNe kALanI avasthAnuM manana kare, ene hRdayathI mAnya kare te "muni kahevAya. "jagat' eTale vastumAtra. enA svabhAvano khyAla karAya eTale enI vartamAna ane AgaLa-pAchaLanI avasthA para dhyAna devuM paDe. A jagatanI vastumAtranA svabhAva joIne je enA para thatI bhUta-bhaviSya-vartamAna avasthAono vicAra kare, ene khoTA kheda ke harSa zAnA karavAnA hoya? jIva je jaDa kAyA-mAyA pAchaLa harakha uga kare che e zAthI kare che ? kAraNa, e vastunA nAzavaMta svabhAvane joto nathI, enI palaTAtI avasthAo yAne traNe kALanuM enuM svarUpa dhyAnamAM leto nathI, mATe khoTA harakha-kheda kare che. muni karmanuM traNe kALanuM svarUpa vicAre che eTale rogamAM zuM kAma kheda kare? e to TaMkazALI zAstra-vacana yAda kare che. zAstra kahe che ke - "pulvi khalu bho goyamA ! kaDANe kammANa duzciNANe duppaDijhaMtANaM natyi aveIttA mokakho, tavasAvA jhosaItA !' arthAta "he mahAnubhAva ! pUrve UbhA karelAM karma je kharAba rIte bhegAM karyA ane jenuM pratikramaNa yAne jenAthI pAchA haTavAnuM barAbara karyuM nahi, teno nizca bhogavyA vinA ke tapathI khapAvyA vinA chUTakAro thAya nahi." AmAM traNa vAta karI - pApakarma traNa rIte nAza pAme. (1) pApanuM pratikramaNa karavAthI, Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150)nuM dhyAna ane jIvana (2) pApano udaya bhogavI lIdhAthI ane (3) bAhya-Abhyantara tapathI. (1) pApanAzano sIdho pahelo upAya pratikramaNa. pratikramaNa" eTale pAchA haTI javuM. pApathI pAchA haTavuM arthAt pApa karyAno tIvra saMtApa-pazcAttApa anubhavatAM, saguru AgaLa enuM mAyA rahita nivedana karI (Alocana karI) prAyazcitta levuM ane te vahana karavuM, e pratikramaNa thayuM kahevAya ane ethI pApa nAza pAme. ahIM pUcho, pra. - duSkRtya karyuM eTale pApakarma to AtmA para coMTI ja gayAM. have te pratikramaNathI nAza kema pAme ? u. - pratikramaNamAM pelAM duSkRtyathI viparIta bhAva che. hiMsAdi khoTuM kAma jANIne karyuM emAM rAjIpo che, kadAca na chUTake karyuM, to ya emAM bIjI vastunI lAlaca che mATe e karyuM, athavA ajANatAM thaI gayuM to emAM pramAda che, binasAvadhAnI che, bekALajI che. have pratikramaNa kare che emAM pastAvo che, e pUrve duSkRtyamAM AvelI hoMzano che, yA duSkRtya na chUTake ya karAvanAra bIjI vastunI je lAlaca hatI eno ya pastAvo che, athavA je pramAdanuM sevana thayuM, bekALajI binasAvadhAnI rahI, eno pastAvo che. Ama hoMza, lAlaca ane pramAda, e traNe ya doSano pazcAttApa, e doSanA azubha bhAvathI viparIta zubha bhAva che. e saheje pelA melA bhAvathI lAgelAM karmano nAza kare. bhejavALI havAthI lAgelI zaradI garamATathI nAza pAme che ne ? mAtra tyAM sAvadhAnI rAkhavAnI A, ke koro upalakiyo pastAvo na cAle, guru AgaLa pastAvA sAthe enuM bALabhAve spaSTa nivedana karI prAyazcitta levuM paDe." emAM ja pelA duSkRtya karatAM kharekharo viparIta zubha bhAva Ave. jo guru AgaLa kahevuM nathI to tyAM to dilamAM corI UbhI rahI, pachI khAlI pastAvAmAM kharekhara nItarato zubhabhAva zI rIte Avyo gaNAya? ema pratikramaNa vinA kema cAle? pratikramaNa kriyAnuM mahattva : hAM, je sUkSma pApo thayAM hoya eno saMtApa ane "micchAmi dukkaDa' karavAthI e pApa nAza pAme che. mATe to ubhaya kALa pratikramaNa" nAmanuM Avazyaka karAya che. rojIMdA jIvanamAM divasa-rAta jANye ajANye ApaNAthI evAM keTalAMya sUkSma duSkRtyo AcarAI jAya che, to enAthI AtmA para coTelA pApakarmonA nikAla mATe divasa-rAtanA aMte pratikramaNanI kriyA che. jo e pratikramaNa na karo to, vicAro ke, e sUkSma pApo zI rIte nAza pAmavAnA ? ekalA mananA ja pApa juone, divasa-rAta khoTA vicAro, AraMbha-viSaya-parigrahanA ane kaSAyonA vicAra keTakeTalA cAlyA kare che ? evuM vANI ane vartAvathI keTalAM pApa ? have jo Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 151 pratikramaNa nathI karatA, to pratikramaNanAM sUtromAM jJAnIe je jhINavaTathI ekeka pApanI gaNatarI karI enA pazcAttApa-micchAmi dukkaDaM' karAvyA che, evI jhINavaTathI vinA-pratikramaNe e pApa kyAM yAda AvavAnA ? ane kyAM saMtApa thavAnA ? tyAre pratikramaNa vinA AtmA para rahI gayelAM pAponA jaMgI jumalAnuM phaLa keTakeTaluM bhogavavAnuM ? pratikramaNa vinA rahI gayelA pApothI paraloke zuM ? : Ajano jamAno vicitra Avyo che. mANasa dharmamAM pAMca paisA kharacIne ke devadarzana karIne saMtoSa mAne che ! alyA paNa ubhaya TaMka pratikramaNa vinA pAponAM jaMgI jumalAno nikAla zI rIte thavAno ? bhale ne ekAda veLA upadhAna paNa karI lIdhAM, ke pazusaNamAM ATha-paMdara upavAsa vagere karI lIdhuM, paraMtu pachI rojiMdA pAra vinAnA mana-vacana-kAyAnAM duSkRtyothI pratisamaya AtmA para lAgyA karelA pAponA gaMja zI rIte UkhaDaze ? na UkhaDyAM to zuM parabhave pAra vinAnI pIDAo, pratikuLatAo bhogavyA vinA cAlaze ? ahIM jarA-jarAkazI pratikULatAo manane dubhAvI nAkhe che, to paralokamAM Dhagalo pratikuLatA-pIDAomAM mananA saMtApa keTakeTalA rahevAnA ? saMtApa keTalA badhA dIrgha kALa cAlavAnA ? enA karatAM ahIM be ghaDInuM pratikramaNa karI levuM zuM khoTuM ? ethI e pApakarmonA thoka ukhaDI jAya e kevo mahAna lAbha ! ane bhaviSyamAM kevo suMdara bacAva ! pratikramaNanI agatyatA samajo cho ? madanasiMha zrAvaka ubhaya kALa pratikramaNa karavAmAM custa hato. dilhInA bAdazAha AgaLa koIke AnI vAta karI. bAdazAhane pArakhuM karavAnuM mana thayuM, te game te guno Ubho karIne madanasiMhane beDIe jakaDIne jelamAM nAkhyo. have ahIM juo ke samaya thatAM madanasiMhane pratikramaNa karavuM che, paraMtu ema beDImAM rahIne beThA beThA locA-lApazIthI pratikramaNa thoDuM ja thAya ? A to mahAna zraddhALu zrAvaka che. te beThA kAussagga ne beThA khamAsamaNAM vagerethI paDikkamaNuM karyuM na mAne. tyAre ahIM to beDI che, zuM karavuM ? te eNe jelarane kahyuM, 'mane eka pratikramaNa karavA be ghaDI beDIo choDI nAkhavAnuM kara, tane eka TAMka sonuM apAvIza. Ama roja be pratikramaNa mATe be-be TAMka sonuM.' pelAe beDI choDI. rojanAM be pratikramaNanAM be be TAMka sonuM ApIne paNa pratikramaNa karyAM. e to sastIvArIno jamAno, tyAM be TAMka sonuM eTale keTalI badhI kiMmatanuM ? 'sonuM bhale kiMmatI paNa pratikramaNa enA karatAM lAkhogaNI kiMmatanuM che.' TAMka sonuM bacAveluM pAponA gaMja nahi uDADe, tyAre sonuM kharca karela pratikramaNamAM e tAkAta che. ema pApo uThyA pachI bhaviSyamAM dIrgha kALa keTalI badhI nirAMta ? madanasiMha Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dhyAna ane jIvana A samaje che mATe roja sonuM ApIne paNa pratikramaNa kare che. bAdazAhane A khabara paDI eTale madanasiMhane zAbAzI daI choDI mUkyo. DAhyA ho to bIjuM badhuM paDatuM mUkI ubhaya kALa pratikramaNa karo. juo, pratikramaNamAM keTalA lAbha ? (1) paheluM to sAmAyika levAnuM, emAM anaMtA jIvone abhayadAna devAno lAbha tathA sarva navA pApa-vyApAranA tyAgano lAbha. (2) dinabhara ke rAtabhara karelAM duSkRtyothI baMdhAyela pAponA jumalAno pratikramaNathI nikAla thAya. (3) pApo para sAco tiraskAra bhAva Ave. (4) ubhaya TaMkano dharma nakkI thaI jAya. (5) jinezvara bhagavaMtanI AjJAnuM pAlana thAya. (6) vigatavAra duSkRtyonAM smaraNa ane pazcAttApathI sAruM saMskaraNa UbhuM thAya. (7) pratikramaNa kriyAmAM sAtho sAtha AcarAtA devavaMdana-guruvaMdana kAyotsarga vagerethI aneka guNono ane susaMskaraNano ya lAbha maLe, tema keI bIjAM karmono nAza thAya. pratikramaNa adbhuta kriyA che. bhAgyavAna jIvo enI ArAdhanA karI zake, abhAgiyA zuM kare ? ene to 'hAya paisA, hAya sukha, hAya parivAra...' vagerenI ja lata hoya. e bicArAne pratikramaNanA adbhuta lAbhonI jANe gama ja nahi, te rAta ne divasa artha ane kAmanI AMdhImAM ja phaselo rahI ene ja jIvana sarvasva mAne che ! ane pratikramaNane mAmulI lekhe che ! tame jIvana kevuM jIvavAnA ? bhAgyazALInuM ke abhAgiyAnuM ? bhUlazo nahi, mAnava jIvana yoga mATe che, bhoga mATe nahi ane pratikramaNa e mahAna yogasAdhanA che. yogathI bhAgyazALI, ne bhogathI abhAgiyA. manuSya janma pAmI yoga sAdhI jAya te bhAgyazALI. bhogamAM ja DUbyo rahe te abhAgiyo. bhAgyazALI thavuM hoya to nakkI karo 'roja ubhayaTaMka pratikramaNa karavAnuM, na bane to eka TaMka paNa karavuM, athavA mahinAmAM Ama kula sAMITha pratikramaNa thAya, emAMthI ATalA amuka pratikramaNa to karavA ja.' Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana dharmakriyAmAM TAIma kema saphaLa ? : muMjhAtA nahi ke 'hAya ! keTalo badho TAIma jAya ?' nA, A TAIma to mahA lAbhadAyI nIvaDaze. pratikramaNathI je aMtarAya karma tuTe che ethI pachI vepArAdinI thoDI mahenatamAM ya lAbha thaI jAya che ! dA.ta. gurusevAthI je jJAnanAM AvaraNa toDe che, ene pachI bhaNavAnI thoDI mahenatamAM ya sAruM AvaDe che. karma tuTyA vinA sAruM jJAna ke bIjI sArI prApti thAya nahi ane karma toDavAnI tAkAta jinapUjana, sAdhusevA, gurubhakti, tapasyA, pratikramaNAdi pavitra kriyA vageremAM adbhuta che e jJAnAvaraNa, lAbhAMtarAya vagere karmono jabaradasta kSaya kare che. pratikramaNathI kayA pApa nAza pAme ? : vAta A hatI ke pratikramaNathI pApakarmono nAza thAya che. paraMtu game tevAM ugra ke moTA pApa karyAM hoya ane mAtra cAlu pratikramaNanI kriyA karIne e sApha thAya evo niyama nahi. sthUla pAponuM pratikramaNa, guru AgaLa pazcAttApa sAthe e pApo pragaTapaNe bALabhAve kahevAthI thAya. pApo gurune kahevA paDe ane emanI pAsethI prAyazcitta yAcavuM paDe, ne e karI ApavuM joIe. Itara dharmomAM yogya prAyazcitta kharAM ? : 153 jaina zAstro evAM keI prakAranAM duSkRtyonI oLakha karAvI enA darekanAM yogya prAyazcitta batAve che. A pratipAdana mAtra jaina dharmamAM ja maLe che. duniyAmAM bIjA koI dharmanAM evAM zAstra nathI ke je eTalI jhINavaTathI ane eTalA badhA vistArathI mana vacana kAyAnAM evAM duSkRtyonI pahelI to oLakha ja ApatAM hoya. jo e ja nahi to pachI enAM muddAvAra alaga prAyazcittanI to vAte ya zI ? tyAre jene e duSkRtya tarIke samaje che enAM paNa je prAyazcittanI vAta kare che te kalpanAthI, manamAnyA tarkathI, paNa pratyakSa darzanathI joIne nahi. kemake sarvajJa nahi hovAthI pratyakSathI e joI zakatA nathI ke AtmA kevo ? enA duSTa bhAvo kevA ? e bhAvothI karma kevA baMdhAyA ? ne kevAM kevAM prAyazcittathI e karmo nAza pAme che ?' AmAMnuM kazuM pratyakSathI e joI zakatA nathI. pachI zI rIte yogya prAyazcitta batAvI zake ? tIrthaMkara bhagavAna vItarAga sarvajJa che, tethI sarva kALanAM sarva dravyo ane enA samasta bhAvo pratyakSa jue che ane enA AdhAre A badhuM yathArtha kahe che. emaNe pratikramaNathI pApakarmono nAza joyo ane kahyo, emAM guru AgaLa bALabhAve pApanivedana ane prAyazcitta-grahaNathI pApanAza batAvyo che. tethI ja Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -1pa4mAM dhyAna ane jIvana bhavya jIvo enI zraddhAthI potAnAM jIvananAM sarva duSkRtyo zAstrajJa sadguru AgaLa kahI de che, arthAt bhava AlocanA kare che ane enuM prAyazcitta laI vahana kare che. pUcho - bhava-AlocanA zA mATe? AnuM kAraNa spaSTa che ke jo bhava-AlacanA na karI, to pApakarma UbhAM rahI javAnAM. have eno bhavAMtare kAM to enAM duHkhada phaLa bhogavI bhogavIne nAza karavAno raheze, agara e karma tapathI khapAvavAnAM raheze. paraMtu duSkRtyo hRdayanI aMdara chUpAvI rAkhyAM ane gurunI AgaLa mAnahAni thavAnA bhayathI AlocanA na karI, to eno artha e ke manane jeTalI mAnahAni kharAba lAgI eTalAM duSkRtyo kharAba na lAgyAM ne eTaluM pApakarma rahI javAnuM kharAba na lAgyuM ! to AnuM duHkhada pariNAma e pApazalya rahI javAnA, e duSkRtyanA bhAva tathA pApakarma anubaMdhavALA banI javAnAM ! "anubaMdha' eTale bIjazakti. arthAt pApAnubaMdhavALAM pApa jyAre bhogavAze tyAre sAthe navAM pApa janmAvaze. kemake e vakhate duSTa buddhi yAne duSkRtyonA bhAva pAchA pragaTavAnA. ahIM AlocanA na karanArane bhavAMtare duSTabuddhi kema? : ahIM doSa-duSkRtyone eTalA pratikramaNa-AlocanA-prAyazcittathI nAza karavA jevA kharAba na mAnyA, paNa gurunI AgaLa thatI mAnahAni eTalI kharAba mAnI, eTale sahaja che ke jo duSkRtya evAM kharAba na lAge, bhayaMkara na lAge, to tethI e duSkRtyanAM AtmAmAM bIja paDI jAya ane bhavAMtare e pAcho duSTa bhAva jagADe. doSa-duSkRtya pAkA kharAba lAge to ja enAM bIja na paDe, ne AgaLa duSTabuddhi na jAge. tyAre paraloke jyAM duSTabhAva ja jAgatA rahe, tyAM tapadharma karavAnuM mana ja zAnuM thAya ke jethI pUrvanAM karma nAza pAme ? eTale chevaTe e rahyuM ke "eno to duHkha bhogavIne nAza karo." paraMtu eTalethI chuTakAro nahi, kemake pApakarma pote to bhogavAIne naSTa thavA chatAM, e pApAnubaMdhavALA hovAthI duSTabhAva thavAne lIdhe navAM pApakarma baMdhAvAnAM... ane ema AgaLa AgaLa duHkhada bhogavaTo karatA rahevAnuM thaze ! tyAre DahApaNa A che ke ema pratikramaNa vinA duSTa bhAva ane pApakarmanI aneka duHkhada bhavomAM paraMparA cAle, enA karatAM ahIM enuM pratikramaNa karI arthAt gurunI AgaLa nivedana-AlocanA karI prAyazcittane laIne vahana karI eno nAza karavo zo khoTo ? pratikramaNathI karmano nAza thAya, A karmanAzanI eka rIta. Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 23. bhogavIne pApanAzanA cAra upAya IIIII bIjI rIta e ke karma bhogavAIne nAza pAme. pUrve upArjelA pApakarmo udayamAM Ave, duHkha Ape ane e rIte bhogavAIne e nAza pAme. kahyuM ja che ke pApakarma vinA duHkha Ave nahi ane du:kha ApIne pachI e pApakarma UbhAM rahe nahi. paraMtu khUbI e ke jo e bhogavatAM na AvaDe to pAchAM navAM pApakarma UbhAM thaI javAnAM. "karma bhogavatAM na AvaDe eno artha e ke duHkhanI vakhate AkuLavyAkuLa thavAya, durbAna ane khoTA kaSAyo karAya, duHkha kADhavA mATe geravyAjabI pravRtti karAya, dA.ta. keI hiMsA-juTha-anIti vagere pApo AcarAya. dA.ta. garIbInuM duHkha AvyuM tyAM sIdhe sIdho prAmANika majurI vagereno dhaMdho kare, e to geravyAjabI dhaMdho nahi, paraMtu juTha, mAyA-kapaTa, anIti vagerethI dhaMdho kare, yA bhAre hiMsA AraMbha-samAraMbhavALo dhaMdho kare, e geravyAjabI pravRtti kahevAya. enAthI navAM thokabaMdha pApakarma UbhAM thavAnAM ! ema dA.ta. roganuM duHkha AvyuM tyAM hAyavoya karAya, abhakSya-davA-khorAka levAya, e geravyAjabI. emAM ya navAM bhAre pApakarma UbhAM thAya. A rIte duHkha bhogavatAM na AvaDyuM kahevAya. pachI ahIMnA duHkha bhogavavAthI mAtra pUrvopArjita karma nAza pAme tethI zuM ? be pApa kADhyAM ane bAra ghusADyAM ! ahIM duHkha evuM bhayaMkara nahotuM eTale enA denAra pApa "be.' paraMtu have ahIM je bhAre duSkRtyo kare che enAM pApanuM duHkha naraka yA tiryaMca gatimAM bhogavavuM paDe evuM bhayaMkara ! tethI e denArAM pApa "bAra' kahevAya. be pApa kADhIne bArane ghAlavAnuM thAya ! bakaruM kADhI UMTa pesADavA jevuM thAya ! azubha karma bhogavatAM na AvaDe eTale bakarA jevuM karma kADhyuM ane UMTa jevuM karma ghAlyuM, evuM thAya. mATe pApakarma bhogavAIne nAza pAmatA hoya tyAM ene bhogavatAM AvaDavuM joIe. pApakarma bhogavatAM AvaDe eno artha e ke e udayamAM Ave tyAre ene AnaMdathI vadhAvI levuM joIe, enI sAme dAMtiyA na karAya. duHkha-agavaDa Ave, ke aNagamatuM bane, tyAM tarata samajI levAya ke - (1) "A mArAM pUrvabaddha azubha karmanuM phaLa che. mArAM karma udayamAM AvyAM mATe A duHkha-Apatti AvI. anaMta guNasaMpanna tIrthaMkaradevathI mAMDI anaMta Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 dhyAna ane jIvana doSabharyA mahA anADI mANasa sudhInA mATe A sanAtana niyama, ke emane je duHkha Ave e potAnAM ja pUrve upArjelAM azubha karmane lIdhe ja Ave. mATe duHkhamAM enA aMge bIjAne zo doSa devo ? doSa vAMka potAno ja che. pote evAM azubha karma na upAryA hota to duHkha Avata nahi. bIjAo du:kha ApatAM dekhAya e to nimittamAtra che, mULa kAraNa potAnAM ja azubha karma che. potAnA azubha vinA duHkha devAne koI zaktimAna nathI. narakanA jIvanamAM e karma pUrAM thaI jAya ane tyAMthI bahAra nIkaLI jAya, pachI paramAdhAmI devo ene kazuM karI zakatA nathI. eTale ja (2) bIjI samaja A joIe, ke "moTA tIrthaMkara bhagavAna zuM ke mahAanADI jIva zuM, emane duHkha bhogavAya tema tema e duHkhane denArAM karma ochAM ja thavAnAM. to mAre paNa duHkha, roga, pratikuLatA jema jema bhogavAya che tema tema karma ochAM ja thatAM jAya che, pachI rovAnuM zA mATe ? kacaro jAya emAM koNa jIe? nastaranI pIDA chatAM gumaDuM jo maTe to tyAM koNa e che ? duHkha e to karmagumaDAne khatma karanAruM nastara che. tyAM mana bagADavAnuM kAma zuM ?' (3) trIjI samaja A, ke "jo duHkha vakhate paNa bhAvanA sArI rAkhI, to navI puNyakamAI thaze ! gozALo mahAanADI hato, jagatadayALu mahAvIra paramAtmA para tejolegyA choDanAro ane prabhune bALI nAkhavA mathanAro hato. paraMtu e ja mUkelI tejolezyAe prabhune bALI nahi zakavAthI gozALAnA ja zarIramAM ghusI ene bALyo. prabhune to karmakSaya rUpI puNyA vadhI, eka paNa pApa nahi. have ahIM karmano aTala siddhAnta juo. sAmAnya rIte tIrthaMkara bhagavAnane kevaLajJAna pachI upasarga azAtAnAM karma bAkI hoya nahi, chatAM mahAvIra prabhune azubhakarma azAtA vedanIya bAkI hatA tethI ja enA udaye A telekSAthI dAhanI pIDA bhogavavI paDI. paraMtu e bhogavatAM AvaDI, gozALA para leza paNa draSa-durbhAva na karyo, ene duHkha denAro jarA paNa na mAnyo, tema pote manathI jarA paNa duHkhI na thayA, svasthapaNe pIDA bhogavI - to karmanuM AgaLa pUMchaDuM na cAlyuM. bhogavAIne karma ravAnA thaI gayAM. gozALAno pastAvoH moTuM InAmaH tyAre gozALAne have tIvra azubhano udaya che, tethI tolezyAe enAM zarIrane bALavA mAMDyuM ! bhayaMkara aMtarnAhanI pIDA UbhI thaI ! sAta divasa sudhI e bicAro baLu baLu thayo. pahelAM to, pote sarvajJa nathI evI lokamAM nAlezI thayA'nA jarA duHkha vakhate, duHkha denAra tarIke prabhune gaNI prabhune Thapako Apato Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana (15 hato, paraMtu have ahIM enA manane lAgI gayuM ke, "A dAhanuM duHkha mArA ja pApane lIdhe che. meM dharmAcAryanI avagaNanA karI tethI mArI ja tejolezyAe mAre baLavAnuM duHkha AvyuM. dhikkAra che mArA e duSkRtyane ! lAva mArA ziSyone ne lokane zIkhavuM ke je potAnA dharmAcAryanI avagaNanA kare che, ene AvAM duHkha Ave che. mATe koI dharmagurunI hIlanA karazo nahi." - Ama sAro bhAva Avyo ne zIkhavyuM to marIne bAramA devaloke gayo. duHkha bhogavatAM chatAM ene eTalA aMze vadhAvyuM ke emAM potAnI nAlAyakIne javAbadAra gaNI, to InAmamAM bAramo devaloka ! to pachI duHkhane sarvAMze vadhAve to keTaluM moTuM InAma ! gozALe sarvAze na vadhAvyuM kemake eNe je ke ziSyone ema kahyuM ke - sAco jina nathI, sarvajJa nathI, sAcA jina sarvajJa zrI mahAvIra prabhu che. huM emano pUrve ziSya hato ane emanI pAsethI ja A tejalezyAnI vidyA bhaNyo hato. paraMtu meM e mArA dharmAcAryanI avagaNanA karI, emano droha karyo, enuM A huM phaLa pAmyo chuM. tethI tame koI dharmaguruno droha karazo nahi ane mArA marI gayA pachI mArA maDadAne doraDAthI bAMdhI enA para thUkatAM ghUMkatAM zrAvasti nagarInA rAjamArgo para kUtarAnA maDadAnI jema ghasaDIne pheravajo ane lokone kahejo ke "je koI dharmAcAryanI avagaNanA kare enA AvA hAla thAya." Ama jo ke kahyuM to kharuM, paraMtu e na kahyuM ke "mane mahAvIra prabhu pAse laI jAo ane huM emanI AgaLa mArAM sarva pAponI AlocanA karuM, prAyazcitta lauM ane nirmaLa thAuM' - A na sUjhayuM, ne ema na karyuM, e adhurAza rahI, krUra kRtyonA saMskAra tathA upArjelAM pApakarmanA anubaMdha UbhA rahI gayA, eTale jo ke aMte pazcAttApanA zubha bhAvathI UbhA thayela puNya bAramo devaloka maLyo kharo, paraMtu pachI kema ? to ke e silikano mAla AgaLa Avaze, pApakarmo ane kusaMskAro bhAre paDaze. puNyodaya vakhate pApanA udayane vilaMba kema? pra. - e pApakarmo to AtmAmAM paDelA ja hatAM, to kema tarata pachInA bhavamAM phaLa na dekhADyuM? u. - keTalAM ya karma ane kusaMskArone phaLa dekhADavA mATe anukULa dravya-kSetra-kALa-bhAva-bhavanA saMyoga joIe che. aMtara AtmAmAM krUratAnA saMskAra paDyA hoya, paraMtu bhava kabUtara jevo maLyo hoya to e krUratA jAgrata na dekhAya. ema ahIM gozALAne bAramA devalokamAM janma maLyo che eTale tyAM ugra kusaMskAro udaya na pAme ane AyuSya to jIvanamAM eka ja vAra baMdhAya, te ya e baMdhAtI vakhate mananA pariNAma jevA zubha ke azubha hoya, te prakAranuM AyuSya baMdhAya. pachI to kema ? to ke jIvanamAM game teTalA Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 dhyAna ane jIvana sukRta karyAM hoya paraMtu jo AyuSya tatkALanA azubha bhAvane lIdhe durgatinuM baMdhAI gayuM hoya, to marIne e gatimAM ja javAnuM thAya. ethI UlaTuM jIvanamAM duSkRtyo bahu karyA hoya paraMtu AyuSya tatkALanA zubha bhAvane lIdhe sadgatinuM baMdhAyuM hoya, to marIne tarata sadgatimAM javAnuM thAya, ne prAyaH e gatinA saMyoganA hisAbanA ja saMskAro jAgrat thAya ane karmavipAka batAve. gozALAne AvuM banyuM. jIvanamAM duSkRtyo bahu AcaryA che, enAthI azAtA vedanIya Adi azubha karmo ane kusaMskAro sArA pramANamAM upArjya che, paraMtu AyuSya bAMdhavA TANe bhAva sArA hatA, tethI devalokanuM AyuSya ane zAtA vedanIya Adi sArAM karma tathA pApa pazcAttApanA susaMskAra paNa UbhA karyA che. have jyAre marIne bAramA svargano deva thAya che tyAre tyAMnA saMyoganA hisAbe zubha karma ane susaMskAra udaya dekhADe che, ne azubha karma tathA ugra kusaMskAro phaLa dekhADI zakatA nathI. paraMtu e tyAM ja hoM. tyAMthI marIne manuSya thaze eTale e azubhanuM kAma zarU thaze. A sUcave che ke - saMyogane AdhIna zubhAzubhano udaya H AtmAmAM baMne jAtanAM karma hoya, paraMtu dravya-kSetra-kALa-bhAva ne bhavanA saMyoga-paristhitinA hisAbe jo puNyakarma jora pakaDe, to pApakarma dabAI jAya. eTale ? puNya enA vipAka dekhADe ane pApa enA vipAka na dekhADI zake. ethI UlaTuM jo tevA bhava AdinA saMyogoe pApakarma jora pakaDe to enA vipAka bhogavAtA rahe ane tyAM puNyanA vipAka baMdha paDe, bhogavavAmAM na Ave. vAta A hatI ke jo pUrvabhavanAM lAvelAM pApakarma bhogavatAM AvaDe, arthAt pApanA udaye AvelAM du:khanI vakhate jo bhAvanA sArI rakhAya, to navAM puNyanI kamAI thAya. gozALo potAnI ja tejolezyAnA tApathI baLato rahevAnA duHkhamAM maryo. e pApakarmanA udayane lIdhe ja, paraMtu e vakhate bhavitavyatAvaza bhAvanA sArI AvI to marIne ekavAra to bAramA devaloke gayo. (4) karma bhogavavAnI AvaDatamAM cothI samaja A, ke mAro AtmA mULamAM zuddha jJAna-darzana-cAritramaya che. ene emAM puNyodaye svarganI samRddhi maLo tethI kazo lAbha nathI. enA guNamAM kAMI vadhatuM nathI. tema pApodaye ApadA Ave, ethI jJAnAdi guNamAM kAMI ghaTatuM nathI. to pachI puNyanA udayamAM yAne sukha-sagavaDa maLI javAmAM mAre ghelA-melA thavAnuM zuM kAma ? ane pApanA udayamAM eTale duHkha-Apatti-agavaDa Ave tyAM karamAvAnI ane khinna dInahIna thavAnI zI jarUra ? A badhAthI mArA asalI zuddha svaccha jJAnamaya svarUpamAM koI vikAsa-vikAra thato nathI, to pachI mAre Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 159 sukha-duHkhanI mArA mana para kharAba asara levAnuM zuM kAma che ? huM nirvikAra zuddha jyoti svarUpa chuM. duniyAnA saMyogAdhIna sukha-duHkha e to mArI cIja nahi, e to karmanA khela che. mAre te taTasthapaNe mAtra jovAnA, sAruM-narasuM kazuM mAnavAnuM nahi. kazuM harakhAvA-rovAnuM nahi.' eTale A AvyuM ke - sukha-duHkhamAM alipta rahevAnI cAvI : 'AtmAnuM zuddha svarUpa bhAvo.' A samajane cittamAM mamarAvavAmAM Ave, hRdayamAM vAraMvAra ciMtavavAmAM Ave, te paNa e rIte ke 'jANe ApaNe atyAre mokSanA jIva jevA zuddha jJAnamaya nirvikAra banI gayA chIe' evI bhAvanA karIne, jo A rIte eno khUba abhyAsa thAya, to eka evo suMdara saMskAra Ubho thAya che ke jethI pachI mAmulI sukha-duHkha vakhate to e bhAvanAnA pratApe sahelAIthI sukha-duHkhathI alipta jevA rahI zakIe ane pachI AgaLa abhyAsa vadhatAM moTAM sukha-du:khamAM paNa alipta jevA rahI zakIe. bolo cho ne - - 'bharatajI manahI meM vairAgI, cAra kroDa maNa anna nita sIjhe, lUNa lAkha dasa maNa lAgI, tina kroDa gokuLa nita du jhe, to bhI na hu A anurAgI... bharatajI' keTalI badhI saMpatti ? channu karoDa pAyadaLa lazkara nabhAve che ! roja cAra kroDa maNa anna raMdhAya che ! jemAM rojanuM dasa lAkha maNa to mIThuM (lUNa) vaparAya che ! e channu kroDanA lazkarane pagAra ApavA dhana keTaluM ? AvA samRddha paNa bharata cakravartI e samRddhimAM 'anurAgI' yAne premavALA na banyA. kAraNa ? emanA manamAM vairAgya uchaLato hato, potAnA ja zuddha jJAnamaya nirvikAra svarUpano khyAla hato, pachI bAhya saMpattinA lepaDAnI zuM kAma asara le ? AtmasvarUpa bhAvavA para sudarzana anAsakta H sudarzana zeThane prapaMcathI abhayA rANIe mahelamAM ANyA. zeThanA rUpa para ovArI jaI bhoganI prArthanA kare che, hAvabhAva kare che. ahIM juo rAtrino kAmottejaka samaya che, vaLI khUbasurata rANI kAmacaSTAo sAthe AjIjI kare che, paNa zeThanuM ruMvADuM ya pharakatuM nathI. tyAM rANIe hAvabhAva-ceSTAo karavAmAM zI kamInA rAkhI hoya ? chatAM zeThane lezamAtra kAmano vikAra nathI thato ! zI rIte banyuM haze ? kaho, zeTha potAnA AtmAnA zuddha jJAnamaya nirvikAra svarUpanAM hArdika ciMtanamAM layalIna banyA hoya, pachI A kAmottejaka saMyogonI majAla zI ke zeThane jarA vikAra karI zake ? manathI nakkI karI lIdhuM ke mAruM AtmasvarUpa bilakula vikArahita che, zuddha jJAnamaya che. mAre A cAmaDAnA viSayo sAthe levAdevA zI ? e to mArA AtmAnI AsapAsa mohanI sonAno gherAvo che, paNa ene leza paNa Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 dhyAna ane jIvana mArA AtmAnI aMdara pesavA na dauM, kAmarAga-sneharAga-viSayarAga rUpI kacarAne jarIke aMdara ghusavA na dauM.' AvI sajjaDa mAnyatA ane sacoTa bhAvanA para sudarzana zeTha evA mahAkaparA saMyogomAM alipta rahyA ! AvA saMyoga ApanArA karmanA udayane paDakAratAM AvaDyuM, e udayathI prApta saMyoganI jarA ya asara na lIdhI, khuzI na mAnI ke 'cAlo rANI maLI.' AtmasvarUpa bhAvavA para upasargamAM mokSa : baMdhaka muninI rAjAe mokalelA mArAo cAmaDI utAre che. pAlaka pApI khaMdhaka sUrinA pAMcaso ziSyone ghANImAM pIle che. emAMnA koI ja sAdhu duHkhI thayA ? nA, kaparA karmanA udayane bhogavatAM emane AvaDyuM, ne emAM jarA ya duHkha na mAnyuM, kemake e potAnA AtmAnA zuddha nirvikAra jJAnamaya svarUpanA ciMtanamAM layalIna banI gayelA ! pariNAma ? sarva karmano aMta karI mokSa pAmI gayA ! zAstra kahe che, (1) karmano nAza pratikramaNathI thAya, ema (2) karmane bhogavI levAthI thAya. paNa jo bhogavatAM AvaDe to A udaya pAmela karmano nAza karavA sAthe bIjAM keI karmano cUro kare ane bhogavatAM jo na AvaDyuM to A udita karma to bhale jAya, paraMtu bIjAM keI karma navAM UbhAM kare ! bene kADhI bArane ghAlavAnuM thAya. A karmanAzanI bIjI rItanI vAta thaI. 24. tapathI karmanAza : cha bAhya tapa (3) karmano nAza karavAnI trIjI rIta tapa che. pUrva janmanAM karma bhogavAIne ja nAza pAme evo niyama nathI. tapa Acaro to paNa karmakSaya thAya che. tapa be prakAre - 1, bAhya ane 2, Abhyantara. bAhya tapamAM zuM zuM Ave ? anazana, UnodarI, vRtti saMkSepa, rasatyAga, kAyakaSTa ane saMlInatA, A bAhya tapa che. A tapa svecchAe karavAno che. bAMdhyo bhUkhe mare e anazana tapa nahi. 'tapa vinA siddhi nathI.' 'tapa vinA loTabaMdha karmano kSaya nahi.' Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 azana mATe AhAramAM bhAre hi na dhyAna ane jIvana 16 A sacoTa samaja sAthe, "mAre siddhi joIe, mAre mokSa meLavavo che, karmakSaya karavo che, mAre AhArasaMzA kacaravI che, lAva azanano tyAga karuM' - e IcchAthI azana choDe e anazana tapa gaNAya, pachI bhale ne upavAsa na karyo, ekAsaNuM besaNuM karyuM, are ! porisI ke navakArazI ja karI, paNa A IcchAe, to e anazana tapa thayo. ethI karmakSaya thAya. navakArazI-porisI tapa vagerethI keTalAM pApa tuTe? : zAstra kahe che - so varasa sudhI eka narakano jIva narakanI paramAdhAmInI ghora pIDA bhogave, kapAya, chUMdAya, cholAya, baLAya, lokhaMDI mogharathI kUTAya... vagere kAramI pIDAo lagAtAra so varasa bhogave ane e bhogavavAmAM je rakamabaMdha ghora azAtAvedanIya karmo bhogavAIne nAza pAme, eTalAM karma eka zraddhALu samyagdaSTi jIva navakArazI tapathI khapAve ! kSINa kare ! pachI porisI kare to eka hajAra varSanAM karmano kSaya kare. sADha porisI kare to dasa hajAra varSanAM karmano kSaya kare... cAlyuM, AgaLa AgaLanA tapamAM dasa-dasaguNo lAbha thAya. bolo, jene savAra paDI tyAM dAtaNano Doyo ne cAhano kaToro moMmAM ghAlavAnuM karavuM che, ene bhAna che kharuM ke jIvaDA ! jarAka khama, mAtra sUryodaya para be ghaDI choDa, pachI dAtaNa karaje, to navakArazI tapa thaze ane emAM pelA so varasanI narakanI kAramI vedanAnAM pApa nAza pAmaze !" tyAre nitya navakArazIvALAne bhAna kharuM ke "roja nahi, to parva divase jarA porisI karuM, ne dasa guNo lAbha yAne eka hajAra varasanI vedanAnAM karmano bhukko thaze." porisI karavAmAM sahavAnuM keTaluM mAmulI ! ane lAbha kevo jaMgI karmakSayano ! paNa anAdinI khAuM-khAuMnI rAkSasI AhArasaMjJAmAM bicArAne A sUjhe. ja zAnuM? khabara nathI ke bheMsa thaIne A tapa nahi karI zakAya. mAlika gusse thaIne cAro moDo nAkhaze to bhUkhyA rahevuM paDe chatAM tapa nahi. e to A mAnavajIvananI lhANa che ke karmakSayanI IcchAthI navakArazI porisI vagere anazana tapa thaI zake. are ! kazuM ya paccakhkhANa nahotuM, UThyA tyArathI bapora sudhI khAdhuM, paNa pachI karmakSayArthe "cAla have, Aje kazuM khAvuM nathI", ema niyama kare, "AjathI mAre roja cAra TaMkathI vadhu khAvuM na khape', ema abhigraha kare, to ya te anazana tapa che. (2) ema, UnodarikA tapa, jamatAM be-cA koLiyA ochuM khAya. zA mATe? bhagavAne ene paNa tapa kahyo che, ethI ya kakSaya thAya e mATe, to e UnodarI tapa thayo. zarIra sAruM rahe evo uddeza nahi, ochuM khAtAM bIjAne sArA lAgIe mATe UnodarI nahi, kintu jinanI AjJA che, karmakSaya thAya che, mATe UnodarI, e tapa che. kevI majhA ? khAvA chatAM tapa ! kema ? be-cAra koLiyA paNa ochuM khAtAM eTalI khAvAnI lAlaca dAbI mATe. udeza zuddhi sAcavavAnI che. udeza A, karmakSayano, jinAjJA pAlanano, AhArasaMjJAne dabAvavAno. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 nuM dhyAna ane jIvana A sUcave che - karmakSayArthe Indriyo ane mananA viSayonI jeTalI lAlaca dabAvo eTalo tapa thAya. jIvana jIvatAM ghaNA ya viSayo sAme AvavAnA ke smaraNamAM AvavAnA. sAme IndriyonA viSaya tarIke zabda-rUpa vagere viSayo, ne mananA viSaya tarIke krodha, mAna vagere kaSAyo AvavAnA. jeTalA jeTalA ene roktA jAo, Indriyo ane manane e pakaDatAM aTakAvo, eTalo tapa thAya, mahAna karmakSayano lAbha Ape. juo - (3) vRtti saMkSepa tapa. bhANA para jamavA beThA, ATha cIja pIrasAI, emAMthI karmakSayanA lAbhArthe eka-be cIja kADhI nAkhI, to A vRtti saMkSepa tapa thayo. mananI lAlaca vRttino saMkSepa karyo, mananI vRttine AThamAMthI cha khAvA para saMkocI. haMmeza mATe dA.ta. pratijJA karI ke "eka bhANe sAtathI vadhu cIja na khAvI', athavA "rojanA mATe vIsathI vadhu cIja na khAvI', yA "rojanA traNa dhAnya, be zAka, cAra vigaIthI vadhu na khape. to e vRtti saMkSepa tapa thayo. ethI peTa bharAya ke nahi ? bharAya. emAM jarUra lAgye dahADAmAM cAra vAra paNa khAvA maLe ke nahi ? maLe. chatAM tapano lAbha thAya, mahAna karmakSayano lAbha thAya, bharapUra puNya-upArjana thAya. eka bhikhArInA tapanuM daSTAMta - eka bhikhArI hato. jevuM tevuM eThuM juThuM maLatuM te khUba khAto. zarIre phollA uThyA che, rasI jhare che, baLe che, trAhi trAhi pokAre che. chatAM khA-khA cAlu ! ene ekavAra sAdhu maLyA. hAtha joDIne kahe che - "bApajI ! juone A kevo roga thayo che? kAMI jaDIbuTTI hoya to batAvo ne, jethI sAjo thAuM.' muni kahe, "bhalA mANasa ! jaDIbuTTI to tArI pAseja che, amArI pAse zuM mAge ?' pelo kahe, "mArI pAse ? nA re nA, bApajI ! huM to bhikhArI chuM. bhIkha mAgIne jIvuM chuM. mArI pAse eka rAtI pAI nahi, to vaLI jaDIbuTTInI vAta zI?" mahArAja kahe che, "mahAnubhAva ! to A je khAI khAIne to roga Ubho thayo che. have je enA para kApa mUkI de, to e jaDIbuTTInuM ja kAma kare, roga maTI jAya, mAtra zarIrano ja nahi, AtmAno karmaroga paNa keTalo ya nAza pAmI jAya. zAstra kahe che, Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 1 - Indriyo ane mananI vRtti para kApa mUke ethI tapa thAya, tapathI kAyA ane AtmA nIrogI thAya." bhikhArI kahe, "mane maLe che ja keTaluM? emAM zo kApa mUkuM ?" muni kahe, "are nAdAna ! tane bhIkhamAM dhAnya keTalA maLe ? zAka keTalA maLe ? dUdha, dahIM vagere vigaIo keTalI maLe ? na maLe to na ya maLe, paNa maLe to keTalI laI le ? ATaluM ja levuM evo koI niyama kharo ? nA, pachI e levAmAM khAvAmAM niyama kharo ke "game teTaluM maLe, paNa ATaluM ja levuM, ATaluM ja khAvuM? nA, to je A... A... vigaIo che. enA para kApa mUkI zakAya." bhikhArIne e gaLe UtarI gayuM. e kahe, "bhale mahArAja ! mane roja eka ja dhAnya, eka ja zAka ane eka ja vigaIno niyama karAvo. ethI vadhu mAre nA levuM." lIdhI pratijJA. tyAgano lAbha : zuM karyuM A? vRtti saMkSepa tapa ane rasatyAga tapa, e tapa koI lAlasAthI nahi, koI dhana-mAla maLavAnI AkAMkSAthI nahi, eTale ja emAM enAM karma evA khapI gayA ke e pachIthI sAje ya thayo, nokarI ya maLI, emAMthI AgaLa vadhatAM vepArI ya thayo ane zrImaMta paNa banyo ! have to manamAnyAM dhAnya-zAka-vigaIo maLI zake che. paraMtu ene to roja eka ja anAja, eka ja zAka ane eka ja vigaI khape che ! upakAra mAne che munino ke "bhaluM thajo e mahAtmAnuM ke mane A sthitimAM caDAvyo ane sAthe bahu dhAnya, bahu zAka, bahu rasanA pApamAMthI bacAvI lIdho ! lAva tyAre, niyama na hota to je khAIne AtmAnuM bagAData, e dUdha ghI vagerenAM bharapUra sAdhanono supAtradAnamAM lAbha levA de !' maMDyo dAna devA. juo, eka vakhatano mUDha bhikhArI guru-upadezathI kaDaka vRtti saMkSepa ne rasatyAganA tapamAM caDI dAnavIra banyo ! ane eNe eTalAM badhAM aMtarAya karmano kSaya karyo ! temaja eTaluM badhuM puNya upAmyuM ! ke tyAMthI marIne je dezamAM manuSya tarIke janma pAmyo, tyAM enA janamavA pahelA rAjAne nimittiyAe dukALa paDavAnI sAcI AgAhI karelI, te AgAhI A puNyazALInA janamavAthI phoka gaI ! jAya ? paNa tyAM AnA prabaLa puye bhAre varasAda paDyo ! sukALa thayo ! kevaLajJAnI bhagavaMta pAsethI rAjae A jANIne A bALane mAthe chatra dharI ene rAjA tarIke jAhera karyo ! joyuM ke "jenuM ATaluM badhuM puNya tape che ke dukALane pheDI nAkhe, to e ja prajAno pAlaka kharo rAjA hoI zake." eka abUjha ane jainetara bhikhArInuM A parAkrama jANyA pachI tamane vRtti saMkSepa karavAnuM kAMI pauraSa caDe kharuM ? jeje hoM, 'paNa ahIM khAsu maLe te khAvAnuM Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 dhyAna ane jIvana rahI jAya ne ?' kema ? A ja gaNatarImAM cAlo cho ne ? yA 'khAdhuM eTaluM ApaNuM', e gaNatarImAM ? khAdheluM rahe che ? bhUlazo nahi, peTa to eka kANI koThI che. emAM lAkho maNa nAkho chatAM khAlI ne khAlI ! bolo A jiMdagImAM ja Aja sudhI A kANI koThImAM keTaluM nAkhyuM ? roTalI keTalA hajAra ? e badhuM che atyAre salAmata ? zA sAru maLe eTaluM ne maLe eTalI vAra khAvAnI pUMThe paDyA cho ? e to moharAjAnI lAlaco che. ene sarvesarvA paravaza paDavAmAM tamArA potAnA AtmAnuM sattva haNAtuM jAya che. AtmAnuM sattva A, ke maLatI lAlaco para kApa mUke ke mAre ATalI ja cIja khape, ATalA ja TaMka khape, nakkI karela TaMkathI vadhu khAvAnuM nahi, sopArInI kaTakI ya nahi, ne cAhanI aDadhI rakAbI ya nahi pIvAnI, mAtra pANI sivAya kazuM nahi', e paNa anazana tapa thayo. ema cIjanI saMkhyAnuM niyamana e dravyasaMkSepa tapa thayo. AmAM to keTalI ya lAlaca rokI, ethI AtmAnAM sattvano vikAsa thayo. tyAre mAnava jIvananI saphaLatA sattva-vikAsamAM che, paNa pazunI jema lAlacavaza ane viSayamagna thaIne sattvane haNavAmAM nahi. lAlacanA mAryA niyama vinAnuM jIvana jIvavAmAM to mANasanA khoLiye pazu hRdayanI ja ramata ramAya. (4) rasatyAga tapa, e dUdha-dahIM-ghI-tela-goLa-sAkara-taLeluM, e cha vigaIomAMthI amuka vigaIno tyAga rAkhavAthI thAya. savArathI nakkI karAya ke Aje dUdhatyAga, yA dahIMtyAga... vagere. athavA bAMdhebhAre nakkI thAya ke 'Aje traNathI ke cArathI yA pAMcathI vadhu vigaI na vAparavI', varSa mATe ke jIvanabhara 'amuka vigaIno sarvathA tyAga', yA 'roja amuka tyAga' ema paNa niyama thAya. kumArapALa mahArAjA aDhAra dezanA dhaNI samrATa rAjA, chatAM pratijJA karatA ke comAsAmAM ghI sivAya pAMca vigaIo baMdha' kevo rasatyAga ! keTalo badho lAlaca ne sukhazIlatA para kApa ! tyAre gaNadhara thavAnuM mahApuNya zI rIte UbhuM karI gayA haze ? Ama ja, paNa lAlacone paravaza banyA rahIne nahi. bharacaka ArtadhyAnathI bacavuM che ? to mananI lAlaco para AvA TaMka niyama, vRtti saMkSepa-rasatyAgano niyama vagerethI kApa mUko. nahitara jo koI niyama ja nahi, lAlaconA cAre daravAjA ne bAre bhAgoLa khullI, to bharacaka ISTa viSayonI chUTane lIdhe to bharacaka ArtadhyAna cAlyA karavAnI anukULatA rahevAnI. ArtadhyAna zAnuM hoya che ? ISTanA saMyoganuM, ne aniSTanA viyoganuM ne ? Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 165 ISTa-saMyoga eTale 'gamatuM banyuM rahe, gamatuM maLe', A lAlaca. ema aniSTa-viyoga eTale aNagamatuM TaLe, aNagamatuM na Ave' A lAlaca. have jo koI tyAgano niyama ja nathI, pratijJA ja nathI, to to badhAyanI lAlaca UbhI che. A lAlacanA lIdhe ArtadhyAna zuM kAma nahi cAle ? jo amuka amuka paNa tyAganI pratijJA che. dA.ta. mahinAmAM dasa-paMdara ke, vIsa divasa miThAI tyAga', to eTalo vakhata e cIjanI apekSA ja nathI tethI e maLe te ThIka', agara 'maLe to sAruM', evuM ArtadhyAna nahi thAya. thoDA paNa tyAgamAM khUbI : khUbI to pAchI e che ke thoDI paNa lAlaca rokIne bhale amuka thoDA paNa tyAganI pratijJA karI, to te samajIne ja karI che ke 'A tyAga karelI cIja miThAI vagere sArI to nathI ja. eTaluM joma nathI tethI amuka pramANamAM tyAga karuM chuM. paraMtu kharekhara to te jIvanabhara mATe choDavA jevI che.' Ama manamAM e cIja pratye napharata UbhI thaI. eno lAbha e ke enA tyAga vinAnA khullA divasamAM paNa ene kharAba mAnyAthI enI evI joradAra lAlaca nahi rahe, eTale enuM tevuM prabaLa ArtadhyAna nahi cAle. thoDA paNa tyAgathI pApa pratye napharata H mahinAmAM be AThama, be caudaza ema cAra divasa paNa ghI-dUdha-dahIM-sAkara baMdha karo ne, to ya enI asara AkhA mahinA para paDaze. kemake A thoDuM paNa baMdha rAkhyuM e samajIne ja baMdha rAkhyuM che ke A cIja khoTI che, mATe jeTalo eno tyAga thayo eTalo huM bhAgyazALI !' pachI bAkInA divasomAM e khAtAM khAtAM ya manamAM A bhAva raheze ke 'A cIja khoTI che, kyAre sarvathA tyAga karavAnuM joma Ave ?' Ama ISTa viSayo pratye napharata UbhI thAya e moTI vastu che, vItarAgatAno pAyo che. AgaLa napharata vadhatAM vadhatAM kAyA suddhAM pratye anAsaktabhAva jAgatAM vItarAga banAya che. mULamAM pApavastuo pratye napharatanI jarUra che. e AvyA pachI to jyAre kyAre ya tyAga sahelo che. A napharata thoDI paNa lAlaca dabAvIne thoDA paNa pramANamAM tyAganI pratijJA karavAthI Ave. jene A kAMI karavAnI IcchA ja nathI e to UlaTuM manamAM mAnaze ke 'cAlo, cIja sArI maLI ! A jeTalI vadhu ne vadhu maLe eTalA ApaNe vadhu bhAgyazALI.' joyuM ? pelo enA tyAgamAM bhAgyazALIpaNuM mAne che, tyAre A enA bhogamAM jAtanuM bhAgyazALIpaNuM mAne che ! keTalo badho pharaka ? bolo, bhogamAM bhAgyazALIpaNuM ke tyAgamAM ? bhogamAM to puNyanI caTaNI thaI jAya Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana che. tyAre tyAgamAM puNyanI bharatI thAya che. bolo bhAgyazALI koNa ? puNya saphAcaTa karanAro ? ke puNyanI koThI bharanAro ? 166 surasuMdarInA gaNitavALA na tho, mayaNAsuMdarInA gaNitavALA banajo. surasuMdarIne bApe pUchatAM eNe e kahyuM ke 'puNyathI dhana-yauvana-caturAI-tagaDI kAyA ane managamatA snehI maLe.' arthAt dhana-yauvanAdi maLe-bhogave e puNyazALI. eTale ke 'puNya saphAcaTa kare e puNyazALI.' tyAre mayaNAsuMdarIe kahyuM, 'vinaya-viveka-suprasanna-prazAMta mana, zIla-suzobhita deha ane mokSamArgano yoga maLe, e pALe e puNyazALI.' kema ema ? eTalA ja mATe ke A badhAthI puNyanI koThI bharAya. 'puNyanI koThI bhare e puNyazALI' A mayaNAsuMdarInuM gaNita. ethI ja bhavAMtare salAmatI, ne mokSanI nikaTatA. niyama-pratijJA karIne e dvArA jeTalI paranI lAlacane dAbo eTaluM puNya vadhe ane AtmAnuM sattva khIle, rasatyAgamAM A lAbha maLe che. A cothA bAhya tapanI vAta thaI. (5) kAyakaSTa tapamAM kAyAne dharmanA arthe ane karmakSayanA arthe jeTalI kaSTi Apo, eTalAM karma khape. maMdire gayA, sIdhA ja prabhunI AgaLa jaI darzana karavA UbhA rahevAne badale pahelAM prabhune traNa pradakSiNA Apo eTaluM A kAyakaSTa thayuM. paNa tyAM jo mAMDavALa karI ke 'koNa A lAMbI lAMbI pratakSiNA pharavA jAya ? cAlo sIdhA darzana, stuti, namaskAra karI laIe.' ema karI jo pradakSiNA TALI to eTalo kAyakaSTa-tapa hAthaveMtamAM chatAM gumAvyo ! eTalI pradakSiNA pharavAmAM zo bahu samaya lAge che ? ke kyAM bahu TAMTiyA duHkhI jAya che ? Ama to koInI sAthe vAte lAgyA keTalo ya samaya kyAM phogaTa nathI gumAvatAM ? zaramanA mAryA ya IcchA nahi chatAM vAtamAM UbhA rahevuM paDe che ne ? tyAM kyAM sukomaLa paga duHkhavA lAgI gayA ? ahIM eka traNa pradakSiNA mAtranA kaSTathI, paramAtmAnI pratye mahAna vinaya batAvavAno avasara Avyo, tyAM kAyakaSTathI gabharAvAnuM ? samayano hisAba gaNavAno ? mAnavakAyAno zo upayoga ? : devabhakti, sAdhu-sevA, saMgha-sAdharmika vaiyAvacca ane dharmanAM anuSThAna tathA jIvajayaNA vageremAM kAyAne jeTaluM kaSTa Apo eTalo e tapa thAya ane te vipula karmakSaya karI Ape ! mAnavakAyAno bIjo zo sadupayoga che ? eka di' e lAkaDAmAM javAnI che. emAMthI kasa kADhI lo, sattva kheMcI lo, eTaluM kamAvAnuM thaze. bhUlatA nahi - mAnavakAyAthI ja A karmakSayArthe kaSTa sahI sahIne sarvavirati cAritra sudhI pahoMcavAnuM ane e AdaravA-pALavAnuM zakya che. Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana bIjI gatimAM kema zakya nahi ? : devagatimAM to bhoganI lIlA che. pazu-paMkhIpaNAmAM viveka ja nathI. narakamAM parAdhInapaNe ghora duHkha sahavAnAM che. svAdhInapaNe svecchAe vivekapUrvaka AtmahitArthe ugra cAritra sudhInAM kaSTa sahavAnuM mAnavakAyAe banI zake che. AvI mahA moMdherI kAyAne saMsAranI lAlaco mATe to, joIe teTalAM kaSTamAM gadarAya ane dharma mATe AtmahitanI vAta Ave tyAM suMvALI rakhAya ! kaSTathI bhAgeDu banAvAya !' e bhAgya phoDI nAkhavAno dhaMdho che, sarAsara mUrkhAI ja zuM, ADAI che, dIrghatidIrghakALanA AtmavinAza sarjavAno dhaMdho che ! mATe kAyakaSTa-tapa ahIM khAsa AdaravA jevo. 17 (6) saMlInatA-tapa e chello chaThTho bAhya tapa che. emAM mana-vacana-kAyAne pApathI bane teTalAM gopavI rAkhavAnuM Ave, halanacalana baMdha rAkhavAmAM Ave. dA.ta. bolavAnuM AvyuM tyAM manane ema thAya ke 'bolIza to kadAca juThuM bolavAno, koInI niMdA karavAno, ke pApavacana bolavAno avasara Avaze, mATe mauna rAkhavA de, yA ochuM bolavA de', ema vicArI mauna rAkhe, to e vANIno saMlInatA-tapa thayo. athavA jeTaluM ochuM bolAyuM eTalo saMlInatA-tapa thayo. evuM koI vastu ke banAva para krodha-lobhAdi bharyo vicAra karavA jatAM pApanA DarathI e vicAra ja mAMDI vALe, yA enA para amuka pramANamAM aMkuza mUke, to e manano saMlInatA tapa thayo. ema mALA gaNavA beThA, ke vyAkhyAna sAMbhaLavA beThA, tyAM kAyAne barAbara sthira eka ja Asane rAkhI, yA ochAmAM ochI halAvI, paga keDa hAtha bahu UMcA-nIcA na karyA, to e kAyAno saMlInatA tapa thayo. ema AMkhathI DAphoLiyAM mAravAnuM baMdha karyuM, to e paNa kAyarsalInatA Indriya saMlInatA tapa thayo. ema rAtanA jAgI paDyA ane -vA kalAka kAyotsargamAM beThA, to e paNa mana-vacana-kAyAno saMlInatA tapa che. AvA bAhya tapathI paNa karmano sAro kSaya thAya che. karma pratikramaNathI kSaya pAme, tema bhogavAIne paNa kSaya pAme. kintu AtmA para asaMkhya janamanAM thokabaMdha karma ladAyelAM paDyAM che, eno bhogavIne ze chuTakAro thAya ? e karma to AvA tapanI sAdhanAthI ja thokabaMdha kSaya pAmavA mAMDe, A karmanAzanI trIjI rIta thaI. Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * 25. mokSArthIne bAhya tapanuM mahattva WHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIll khAukalA rogI jevI jIvanadazA !: ajJAna mUDha jIva pUrva bhavonAM kaI pApakarmone lIdhe keTalI ya pratikuLatA bhogavato hoya che. mananuM dhAryuM keTaluM ya nathI nIpajatuM. keTalIya aNagamatI Apattio AvI paDI bhogavavI paDe che. chatAM e pAmarane e karmo tarapha daSTi ja nathI jatI! karmono koI vicAra ja ene nahi ! khAukalA mANasane rogo cAlyA kare chatAM ene e khAukalApaNA para dRSTi ja nahi ke "AnA lIdhe huM rogI banyo rahuM chuM." e to kaheze - "ApaNuM puNya ochuM eTale zarIra sAruM na rahe." athavA kaheze - "AjanA ghI-dUdha-anAja vageremAMthI kasa gayA, takalAdI mAla banI gayA, eTale pachI enA para zarIra zI rIte sAruM rahe ? kevI ajJAna dazA che ? "alyA khAvAnuM ochuM kara, bhAre cIja khAvAnI baMdha kara, pachI jo zarIra sAruM cAle che ke nahi ?' A ene koNa kahe ? ane koI kahe to ya e mAne zAno ? basa mUDha jIvanI paNa AvI ja dazA che. e karmathI duHkhI chatAM karma sAme jovA taiyAra nathI ! guruo samajAve to ya te mAnavA taiyAra nathI ! paraMtu bhUlazo nahi - karmanA thoka sAme AMkhamiMcAmaNA karavA mAtrathI karma enuM kAma choDI nahi de. karma to jIvane cAre bAjuthI gherI le che. eka vAtanI nahi, aneka vAtanI agavaDa takalIpha kaSTa UbhA kare che. mATe karma sAme jovAnI jarUra che ne asaMkhya janamanA AtmA para ladAyela karma tapathI heThA utAravA jevAM che. e tapa ahIM thaI zake. pra. - tapathI karma nAza pAme emAM pramANa zuM? u. - tapanI viruddha dazAmAM cAlavAthI karma UbhAM thayAM che, to sahaja che ke tapathI eno nAza thAya. dA.ta. khAvAnI bhUlathI tAva Avyo to e khAvAnuM baMdha karavAthI cAlyo jAya che ne ? ema khAuM khAuMnI saMjJAthI karma UbhAM thayAM to have anazana-vRtti saMkSepa vagere tapathI nAza pAme e svAbhAvika che. bAkI to juone ke jIvo A saMsArathI chUTIne mokSa zI rIte pAmyA che? mahAvIra prabhuno tapa. bhagavAna mahAvIra svAmI jevAe paNa ghora tapa keTalo karyo? prabhuno sADA bAra varasano sAdhanAkALa emAM upavAsa keTalA ? ane khAvAnA divasa keTalA ? Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana - pAraNAnA yAne khAvAnA divasa mAtra traNaso ogaNa pacAsa ! eTale eka varasa jeTalA paNa divasa nahi. to upavAsa sADA agiyAra varasathI ya vadhu thayA ne ? cha-cha mahinA sudhInA paNa satata upavAsa prabhue karyA ! sADA bAramAMthI sADA agiyAra varSa anazana eTale keTalo tapa? eTalA upavAsa ja, eTale emAM saMpUrNa UnodarI, saMpUrNa vRtti saMkSepa ane saMpUrNa rasatyAga to thaI ja gayo ne ? tyAre mahAvIra prabhue kAyakaSTa kAyakaleza keTalo karyo ? cha-cha mahinAnA satata upavAsa chatAM niyatakrama mujabano vihAra cAlu ! emAM vaLI sudhAparisaha, tRSAparisaha, zItaparisaha, uSNaparisaha vagere parisaponA kaSTa sADA bAra varasa sudhI cAlu ! emAM ya duSTa devatAo, anADI mANaso ane ajJAna kUtarA vagere tAmasI pazuonA bhayaMkara upasarga-upadravanAM ghora kaSTa paNa prabhue AvakAryA ! tyAre prabhue saMlInatA-tapa kevo karyo? sADA bAra varasa jina uttama, vIrajI bhUmi na chAyA ho." sADA bAra varSa sudhI zuM divasa ke zuM rAta, vIra bhagavAna jamIna para palAMThI mAMDIne beThA ya nahi, pachI suvAnI to vAta ja kyAM ? mAtra divasanA trIjA praharamAM AhAra-vihAra-nihAra sivAya divasa-rAta kAussagna-mudrAe rahyA ! khaDA khaDA ja dhyAnamAM ! zarIra bahu thAke to thoDIvAra godohikA-Asane, te paNa sthira dhyAnamAM ja rahyA. vicAro saMlInatA kevI ! mana-vacana-kAyAne saMgopI rAkhavAnuM kevuM adbhuta ! bAhya tapa jo nirarthaka hota to prabhu e zuM kAma karata? yA tapathI je mAtra puNya ane svargIya sukha-samRddhi ja maLatI hota, to prabhune to e joItI nahotI, pachI zuM kAma tapa karata ? mATe kaho, prabhune to sarvakarma-kSaya karI svAtmAne taddana nirmaLa ane mukta karavo hato, e kAma tapathI siddha thAya, mATe emaNe jaMgI tapa karyo. temAM ya dhyAnAdi Abhyantara tapanI sAthe upavAsAdi bAhya tapa eTalA mATe karyA ke bAhya tapathI Abhyantara tapane puSTi maLe che. pra. - saMyama-sAmAyika-cAritrathI karma nAza na pAme? u. - karma nAza pAme, paraMtu te to temAM rahelA nirjarAtattva yAne bAhyAbhyantara tapanA aMzanA lIdhe. bAkI cAritra mukhyatve to saMvaratatva che. emAM karma AvavAnA daravAjA baMdha thAya. "saMvara' eTale Azrava-nirodha, arthAta karmabaMdhanA hetuonI aTakAyata, ethI navAM karma baMdhAtAM aTake. paNa AtmA para Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 dhyAna ane jIvana coMTIne rahelAM junAM karmonuM zuM ? e kAMI bhogavI bhogavIne kADhyuM pAra na Ave. asaMkhya kALanAM karmo A TuMkAzA janamamAM mAtra bhogavAye ze khUlye ? tethI kaho - karmono vizeSa nikAla to tapathI ja thAya. mATe zAstre dhammo maMgala mukkio, ahiMsA-saMjamo-tavo' dharma ahiMsA-saMyama-tapa ema traNa prakAre kahyo. mAtra ahiMsA ane saMyama ema be ja prakArano dharma na kahyo. enI sAthe tapa paNa joIe ja. pra. ahiMsA judI kema kahI ? saMyamamAM ahiMsA na Ave ? u. - Ave, paNa ahiMsAne pradhAna banAvavA ene judI kahI. badho ya saMyama ahiMsAnA uddezathI che, ahiMsA mATe che. jo ahiMsAnuM pAlana nahi, to satya e paNa saMyama nahi, ne brahmacarya e paNa saMyama nahi. sAcuM to bole paNa e jo jIvaghAtamAM nimitta banatuM hoya to e saMyama zAnuM ? ema brahmacarya to pALe, paraMtu rogiSTha che ane DAkTara vaidya kahe che ke be varasa brahmacarya pALo to roga jaze, sazakta thAzo, pachI sArI rIte jIvI zakazo, ne saMsAramukha bhogavI zakazo', eTale brahmacarya pALe, to e saMyamadharma zAno ? sArI rIte saMsAra sukha bhogavavAM eTale hiMsA-AraMbha-samAraMbha sArI rIte cAlavAnAM. AnA mATe hAla brahmacaryapAlana kare ene saMyamadharma zI rIte kahevAya ? ema bahAramAM sArA dekhAI sArA svAgata memAnagIrI meLavavA mATe Indriya nigraha kare, to e saMyamadharma zAno ? emAM to hiMsAne poSaNa maLavAnuM. mATe kaho saMyamadharma ahiMsAno poSaka joIe. dharma traNa prakAre ahiMsA, saMyama ane tapa. AmAM ahiMsA-saMyama uparAMta tapane paNa khAsa sthAna ApyuM, te e hisAbe ke jema ahiMsA-saMyamathI navAM karma AvatAM aTake, tema tapathI junAM jaMgI karmono pheMsalo thAya, nikAla thAya ! bolajo, tamArA jIvanamAM tapane sthAna keTaluM ? tapane agatyatA keTalI apAya che ? - tame sAdhu hazo to kahezo "ame Abhyantara tapa svAdhyAya karIe chIe ne ? ane zAstra paNa kahe che, ke svAdhyAya jevo tApa thayo nathI, thavAno nathI. Abhyantara tapa bAhya karatAM vadhu mahattvano che.'' paraMtu ATaluM ja juone ke prabhu mahAvIra bhagavAnane ekalo svAdhyAya karavAnuM ne khAI pIne dhyAna dharavAnuM nahotuM AvaDatuM ? emaNe zA sAru sADA agiyAra varSanAM anazana-vRtti saMkSepa-rasatyAga karyA ? zA sAru ghora parisahanAM kaSTa cAhIne sahyAM ? kema satata kalAkonA kalAka kAyotsargamAM rahI saMlInatA karI ? bhUlazo nahi, svAdhyAyanA oThA heThaLa e badhuM bAjue mUkI suMvALuM jIvana jIvazo emAM ThagAzo. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana (17 suMvALAzathI karma chuTavAne badale keI karmonA jhuMDa vaLagatAM cAlaze. karmane zarama nathI. ekapaNa daravAjo khullo rahyo ke e pesI javAnAM. "anazana vagerene badale chUTathI khAvAnuM rAkhyuM, dravyasaMkSepa ne rasatyAgane badale maLe eTalA dravya khAvAnuM ne maLe eTalI vigaIo uDAvavAnuM rAkhyuM, IriyAvahiya-paDikkamaNuM vagere beThA beThA karI kAyakaSTane Agho rAkhavAnuM karyuM, vAtacIto-chUTathI ne beThaka ArAmathI rAkhI salInatA AvI rAkhavAnuM karyuM. je A badhuM karyuM to bhArobhAra karmone AvavAnA e daravAjA che, eTale AtmAmAM bhArobhAra karma AvyA vinA rahe ? ekalA svAdhyAyamAM kayA Azrava khullA ? IndriyonI avirati bAhya tapathI aTake : jojo hoM, svAdhyAya e tapa che, nirjarA tattva che, ethI karmakSaya thaze, paraMtu ekalA svAdhyAyamAM pelA Azrava tattvo, khAvAnI chUTa, rasanI chUTa, ArAmI, vAtacIto, dharmakaSTa-parisahane badale suMvALAza... vagere Azravo khullA che. ethI to bharapUra karmo baMdhAtA rahevAnAM ! tenuM zuM? zAstra hiMsAdinI avirati kahI che, ema IndriyonI paNa avirati kahI che ane bAhya tapa mukIne suMvALAza-sukhazIlatA bhogavavI, e IndriyonI avirati che. ethI jaMgI karmonI ane azubha anubaMdhonI Avaka thAya, enAthI kema bacAze ? ekalo svAdhyAya kAMI ene aTakAvI nahi zake, tema e baMdhAyelAM pApakarmo ane azubhAnubaMdhono nAza nahi karI zake. mATe bharose rahetA nahi. bhagavAna jevA ne to svAdhyAya-tattvaciMtana ApaNA karatAM jabaradasta cAleluM chatAM bAhya tapanI emane ya jarUra lAgI. zA mATe ? ATalA ja mATe ke bAhya-Abhyantara tapathI junAM karmono nikAla to karavAno ja che, paraMtu navAM karma na Ave e mATe paNa bAhya tapa dvArA azubha yoga ane IndriyonI aviratine rokavAnI jarUra che. bAhya tapa rAkhe to azubha yogarUpa-Azrava ane Indriya-avirati rUpa Azrava rokAya. bAhya tapa dvArA AhArAdi saMjJAone kacaDI nAkhI zakAya. tethI pachI e saMjJAo upara UThatAM duSkRtyone ya tilAMjali maLI jAya. AtmA para pApakarma coMTatA aTakAvavA mATe ahIM be kAma karavAnA che - (1) pApa pravRttio baMdha karavAnI, IndriyonI avirati (chUTa) ne poSe evI pravRtti pratijJAthI baMdha, jethI navAM karma AvatAM aTake. Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (1 7ra dhyAna ane jIvana (2) A pApa pravRttio bhaviSyamAM paNa na uThe e mATe enA muLamAM kAma karatI AhAra saMjJA, viSayasaMjJA vagere saMjJAo kacarye javAnI, jethI bhAvI pApo aTake. bhagavAne bAhya tapathI A baMne kAma karyA. tethI ja e vItarAga sarvajJa thayA, mATe A khUba yAda rAkho ke, bAhya tapa mAtra karmanA kSaya mATe ja nathI, kintu navAM karmone laI AvanAra je Azravo-IndriyanI Asakti, hiMsAdinI avirati, zarIra mamatva ane AhAra-mamatva rUpI kaSAya, tathA azubha mana-vacana-kAyayoga-e Azravone rokavA mATe paNa che. bAhya tapathI kevI kevI rIte Azravo rokAya?? Azravo pAMca che - "1. Indriya, 2. kaSAya, 3. avrata, 4. yoga, 5. kriyA." (1) Indriyone enA viSayomAM javA-rAcavAnI jeTalI jeTalI chUTa, eTalo Azrava che. vRtti saMkSepa ane rasatyAgathI enA para kApa paDe. jo e tapa nahi, to eno artha e ke Indriyone chuTI rAkhavI che. (2) "kaSAyo' eTale rAga-dveSa vagere thAya te. "anazana" eTale ke upavAsa ekAzana Adi tapa, rAta mATe covihAra Adi paccakhANa ane divasanA khAnapAnanA TaMkanuM niyamana. enAthI khAvA para rAga aMkuzamAM Ave. jo e nahi, to eno artha e ke rAganI bolabAlA che. ema dharmArthe kAyakaSTa'thI kAyA parano rAga-kaSAya kaMIka dabAya. je e kAyakaSTathI bhAgeDApaNuM hoya, to eno artha e ke e rAgakaSAya sArI rIte mahAlato che. saMlInatAthI mana-vacana-kAyAnA azubha yoga (pravartana) dabAya. paNa jo saMlInatA nahi, to e azubha yogo mahAlatA rahevAnA. ema bAhya tapa A Azravone rokanArA bane che, tethI navAM karmo baMdhAtA aTake ane saMjJAo-vAsanAo jarUra moLI paDatI jAya. jIvanamAM je A bAhya tapa karato nathI, ne svAdhyAya-dhyAna-jApa kare che, to ene e Azravo kyAMthI aTakavAnA? Idriya-avirati ze chuTavAnI ? ahIM be prazna thAya - (1) bAhya tapa e saMvara kema? (2) svAdhyAyamAM bhAva Azrava kema aTake ?? pra. - jo bAhya tapathI Azrava aTake che, to ene nirjarA tattvamAM kema gaNyo ? saMvaramAM kema nahi ? Azrava-nirodha e saMvara. u. - tapane saMvaratattvamAM paNa gaNelo ja che. juo saMvaramAM kSamAdi dasa prakArano yatidharma Ave che, emAM tapano paNa samAveza che. "te maddava arjAva, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana ( muttI tava saMjame A bodhabbo..." emAM 'tava' eTale tapa lIdho che. eTale bAhya tapa e saMvara paNa che ja. ahIM bAhya tapa uDAvanAra kahe che pra. - svAdhyAya AdithI bhAva- Azrava rokAya ne ? to pachI bAhya tapa nahi tethI dravya-Azrava na rokAyA tethI zo vAMdho? u. - bhAva Azrava e AtmAnA pariNAma rUpa che. svAdhyAya-jApa-dhyAnathI e rokAvAne avakAza che, paraMtu te bAhya tapanA sahAre rokAya. je bAhya tapa nathI, to IdriyonI avirati khullI , AhAramamatva-kAyamamatva vagere lobha kaSAya khullA che ane saMlInatAnA abhAve pramAda khullo che. A avirati, kaSAya ane pramAda e AtmAnA pariNAma rUpa bhAvaAzrava ja che, tethI to bhAvaAzrava khullA rahyA, baMdha kyAM rahyA ? pachI ekalA svAdhyAya-dhyAnathI zo saMtoSa rakhAya ? karma pravAha Avato kema aTake ? bAhya tapa nahi, to zAnuM jora? : mATe bAhya tapanI upekSA karavAmAM bacAva maLe ema nathI. vicAravAnuM to e che ke jo bAhya tapanI paravA nathI, to svAdhyAya-dhyAna-jApa kayA joradAra thaI zakavAnA hatA ? kemake bAhya tapa nathI eTale (1) khAnapAnanI, ISTa dravyonI ane managamatA rasonI vRttio jAgatI rahevAnI ! ema, (2) kAyAnI sukhazIlatA, ArAmI ane kaSTamAMthI bhAgeDu vRtti paNa saceta raheze. (3) enA aMgenA vicAro manane DahoLyA karavAnA. tyAM mAnelo svAdhyAya ke jApa-dhyAna sabaLa kyAMthI cAlavAnA ? e to e prakAranA bAhya tapanA cAlu abhyAsathI Idriyo ane manane zAMta karyuM hoya, AtmAne niyaMtrita karyo hoya, to ja svastha mana svastha AtmA svAdhyAya-jApa-dhyAnamAM nizcaLapaNe ane tanmaya thaIne pravartI zake. bAhya tapa niMdanArAne prazno : mATe bAhya tapa atizaya jarUrI che. ene pazunA jevuM kAyakaSTa karI niMdanArA ane nirupayogI kahenArAne eka savAla che ke je tame AtmatattvanuM ciMtana ane dhyAnanA kharekharA khapI cho to AtmA to mULa svarUpe rAgAdi vinAno che. ene sArA-khoTA, kaDavA-mIThA, suMvALA-barachaTa viSayonI paravA na hoya. to pachI tame (1) dUdha-pUrI ja kema lo cho, kariyAtu-pUrI kema nathI letA ? (2) moTaramAM ja kema pharo cho ? page cAlIne ja kema nathI pravAsa karatA ? (3) jhaMpayiA makAna ke zilA upara ja kema nathI besatA ? AlIzAna ImAratamAM ja kema raho cho ?... tamAro Avo Avo DhagalAbaMdha ekapakSIya vyavahAra tamAro rAga sUcave che. e haTyA vinA AtmA zuddha thaze ? ane rAgane haTAvavo-miTAvavo haze to rAganA cALA karAvanAra e bAhya ISTa viSayo para kApa mUkyA vinA cAlaze ? e to Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 174ne dhyAna ane jIvana F enA para kApa mUkavo ja paDaze, ne e bAhya tapathI ja thaze. nahitara to aniSTa viSaya mUkIne ISTa tarapha mana thAya che, ISTa viSayo tarapha Idriyo jAya che, ISTa levA kAyA jAya che, e ISTanA rAga ane aniSTanA dveSane lIdhe che, e samajI ja rAkhavuM paDe. bAhya tapanA abhAve ArtadhyAna: tyAre ArtadhyAnanuM janmasthAna rAga-dveSa che, e vAta to vicArAI gaI che. eTale bhale ne nizcayanaya pakaDavAno cALo rAkhyo ane AtmaciMtana-AtmalakSa rAkhavAnuM mAnI lIdhuM, chatAM je bAhya tapa nathI, bhojanaTaMka para kApa nathI, rasatyAga nathI, dravyasaMkoca, vRttisaMkoca ane dharmakriyAnAM kaSTa karavA nathI, eTale to pachI sukhazIlatAthI ISTa-aniSTanA rAga-dveSa UbhA ja rahevAnA ane enA para ArtadhyAna thayAM ja karavAnAM. bAhya tapa nahi chatAMya ArtadhyAnathI bacAva kamamAM kama bAhya tapane mahattva ApavAthI ja maLe. emAM ya khUbI A, ke hajI ya je bhavI jIva A badhA bAhya tapane kartavya mAnato haze, ene ati Avazyaka samajato haze ane pote e na AcaravA badala bhAre kheda anubhavato haze, e to joyA karaze ke "A ahIM mAro rAga kAma kare che, ne tahIM haiSa Ubho che ane e ja be rAga ane dveSa saMsAranA mULa kAraNa che. e bhavavardhaka che, cAre gatimAM bhamAvanArA che. mATe e rAga-dveSa poSAtA jAya evAM ArtadhyAna mAre karavAM nathI. ArtadhyAna zuM kAma karuM ? ethI kAMI managamatI vastu maLI jatI nathI, tema kAMI game teTalI aNagamatI vastu TaLI jatI nathI. ke AvatI aTakatI nathI. e badhuM to kAMIka puruSArthane AdhIna ane mukhyapaNe to bhAgyane AdhIna che. tyAM vacamAM phogaTiyAM ArtadhyAnane zuM kAma ghAluM ? chatAM ya je ArtadhyAna naDI jAya che e ISTanI gulAmInAM kAraNe che. mATe eno zakya tyAga karavAnuM karuM ?' Ama najara rahevAthI ArtadhyAnathI zakya bacavAno prayatna raheze. DhoMgI adhyAtma kyAM bhUle che? paNa jene bAhya tapa upayogI ja lAgato nathI ane ekalI nizcayanI ane AtmasvarUpanA lakSanI moTI moTI vAto karavI che, evA DhoMgI adhyAtmIne ISTathI bacavAno prayatna ja zAno? are ! enuM lakSa paNa kyAM ? e to mAnato ja nathI ke "A upavAsAdi tapa karavo joIe, A dravya saMkocanA ane zakya rasatyAganA niyama rAkhavA ja joIe, A dharmakriyAnA kaSTa uThAvavAM ja joIe. amuka samaya mauna, pApanuM bolavAno ATalo ATalo tyAga, pApanI kAyika kriyA ATalI Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 175 ATalI tyAga... vagerethI saMlInatA karavI ja joIe.' A badhuM jarUrI ja na mAne pachI e na Acare ane ethI viruddha azana, niHsaMkoca dravyopabhoga, rasalhANa, sukhazIlatA vagere yatheccha uDAvatA rahevAmAM ene kheda zAno ? tyAM rAga-dveSa ane ArtadhyAna vaLagyA ja rahevAnA. bakarAne kUtaruM mAnavAnI mUDhatA : vaLI mUDhatAne lIdhe ene rAgAdinuM bhAna paNa nahi rahevAnuM. e rAgAdi coronI ene khabara ja nahi paDe. traNa dhutArAthI ThagAyelA pelA brAhmaNanI jema bAhyatapa rUpI bakarAne nukasAnakArI ke AbhaDacheTa karanAruM kUtaruM mAnI choDI deze ane jAlima karaDI khAnArA kUtarA tulya yatheccha khAnapAna-rasamoja vagerene vaLagyo raheze ! sArAMza A che ke - ArtadhyAna ane ene karAvanArA rAga-dveSathI kaMIke bacavuM hoya to vividha bAhya tapa-niyama-kaSTa atyaMta jarUrI che. enA vinA ekalA svAdhyAya-jApa-dhyAnanA bharose cAlavAmAM rAgAdi coro emaja mahAlyA karaze ane e coro emanuM kaTu phaLa dekhADavAnA. juo, AcArya Arya maMgu mahAna prabhAvaka AcArya hatA, saMyamI hatA, anekonA upara bhAre upakAra karanArA hatA. chatAM jo vRtti saMkSepa ane rasatyAga cUkyA, to cora jIbhaDIne ane enA cora viSayone mahAlavAnuM thayuM ! pariNAma ? marIne UMcA vaimAnika devalokamAM javAne lAyaka evA mahAna dharmAcArya halakI jakSanI yonimAM gayA. ahIM savAla che - pra. - cAritra, dharma prabhAvanA, paropakAra vagere sukRtoe emane kema bacAvyA nahi ? u. - ahIM eka mahAna tattva dhyAnamAM lo ke, sukRtathI duSkRtyanAM phaLa 26 thatA nathI. jainazAsana batAve che ke dharma moTo Acaro, paNa jo sAthe nAnuM paNa duSkRtya Acarazo, to pelA sukRtathI AnuM pApa mApha nathI thatuM, AnuM kaTu phaLa rada nathI thatuM. sukRtathI duSkRtyano bacAva na maLe : sukRta karo cho to InAma lejo, paNa sAthe duSkRtya jo karo cho to enI sajA ya lejo. eka mANasa dAna moTuM deto hoya, paNa yAcakane dhutakArato hoya, to pelA dAnathI A dhutkAravAnuM pApa mApha na thAya. dAnanAM phaLa tarIke vaibhavAdi maLaze, paraMtu sAthe dhutakAravAnAM phaLarUpe apayaza, daurbhAgya nAmakarma, anAdeya nAmakarma vagere karma jaDabesalAka baMdhAvAnAM ane e baMdhAyelA pApathI apakIrti-daurbhAgya-anAdeyatA vagere phaLa paNa maLavAnAM. Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ le evA kAna ane jIva nA pagalA (176na dhyAna ane jIvana daurbhAgya' eTale evI kamanasIbI ke pote bIjAnI sevA karato hoya chatAM enAM pagalAM. bIjane game nahi ! e bIjanI pAse beTho hoya e bIjAne game nahi ! tyAre anAyatA' eTale potAnuM yuktiyukta paNa vacana bIjAne mAnya thAya nahi. bIjA jhaTa e uThAvI le nahi. A kedI kamanasIbI ? eka bAju Rddhi-samRddhi hoya, paNa bIjI bAju A daubhaMgyAdinI sthiti hoya ! zAthI ema? kAraNa e ja ke pUrve sArAM sukRta karelAM enuM phaLa Rddhi ahIM maLI, paraMtu pUrve abhimAnathI koInA dhUtkAra-tiraskAra ke bIjuM duSkRtya kareluM enA yoge daurbhAgya vagere ahIM sAthe AvIne UbhuM rahyuM ! are ! kadAca tiryaMcano avatAra paNa AvIne Ubho rahe ! jina pratibhA bharAvyAnuM sukRta chatAM ghoDo kema thayo?? bhagavAna munisuvrata svAmIe je ghoDAne mATe bharucamAM padhArI ane pratibodha karelo ene pUrve zuM thayuM hatuM? eNe eka bAju vidhisara jinamUrti bharAvavAnuM ane ThAThathI enI aMjanazalAkA-pratiSThAvidhi karAvavAnuM mahAna sukRta kareluM ! to zuM ethI bIjI bAju vepAra-rojagAranI karAtI moTI dhAMdhalanAM pApa rada thayAM ? nA, e pApoe to ene ghoDAno avatAra apAvyo ! sukRta hatAM tethI puNyabaLe rAjAnA khAsa ghoDA tarIkenAM mAna-vaibhava maLyAM. paNa tethI zuM ? avatAra to janAvarano ne ? mATe kaho, sukRta-duSkRtya baMne AcarAya tyAM sukRtathI duSkRtyo mApha nahi thAya. dharma ane pApa baMne sevo tyAM dharmathI pApa rada nahi thAya, sivAya ke pApanAM prAyazcitta rUpa dharma karo. mATe ja jinezvara bhagavaMte sarva pApanA tyAgapUrvakanA ja dharmane mukhya kartavya kahyo che. pratikramaNathI pApanI chuTa nahi? pra. - pratikramaNa dharmathI pApa nAza thAya che ne? u. - eno artha e nathI ke pApa game teTalAM karo enI chuTa che ane pachI pratikramaNa karajo, eTale pApa nAza pAmI jaze.' jaina zAsana pApanI chuTa ApatuM nathI, "pApa karavAmAM vAMdho nahi' ema kahetuM nathI. e to pApane tyAjya ja kahe che. nava tattva juo emAM pApatattva, Azrata (pApajanaka) tattva ane baMdha (pApakarma-saMbaMdha) tattvane heya yAne tyAjya tattva che kahyAM che. eTale pApane AcaravA ja nahi joIe. eTalA mATe to kahyuM, Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana prathama pade paDikkamaNuM bhAkhyuM, pApataNuM aNu-karavuM.' 'prathama pada' eTale utsarga-mArga ane 'dvitIya pada' eTale apavAda-mArga. utsarga-mArge pApatyAga e pratikramaNa, pachI apavAda mArge pApapazcAttApa, pApaAlocana (gurune nivedana) ane pApano 'micchAmi dukkaDaM' e pratikramaNa. tyAre pUcho, pratikramaNathI kayAM pApa rada ? pra. ema chatAM pratikramaNa dharmathI jo pApanAza thAya che to dharmathI rada thavAnuM to AvyuM ne ? - u. te to pUrvanAM amuka ja pApa rada, paNa pratikramaNa-dharma sAthe karelAM ne bIjAM badhAM pApa rada nahi. alabat sUkSma doSo pratikramaNathI 26 thAya, paraMtu je doSo guru AgaLa kahI enuM prAyazcitta levA jevA hoya, e ekalA pratikramaNathI nAza na pAme. ema pApo choDavAnI tAkAta che chatAM pApo Acarye jAya e kAMI pratikramaNathI ke prAyazcitta mAtrathI rada na thAya. - pratikramaNa-prAyazcittathI badhAM pApa rada thatAM hoya to pApatyAganI jarUra zI ? brahmacarya vrata levAnI jarUra zI ? viSaya sevananAM pApa jIvanabhara karye jAya ane enuM pratikramaNa-prAyazcitta karye jAya, emAM vAMdho zo ? are ! ekaluM A ja pApa zA mATe, gharavAsanAM badhAM pApo sevye jAya pachI pratikramaNa-prAyazcittathI e pApo rada thatA hoya, to to pApa tyAganI jarUra ja zI ? gharavAsa choDI sarva pApa-tyAga pUrvaka sAdhudIkSA levAnuM ya zuM kAma ? emaja gharamAM beThe beThe pratikramaNa karavAthI pApa rada thaI mokSa thaI jAya ! paNa nA, cAritrathI sarva pApatyAga karyA vinA mokSa thato ja nathI. e sUcave che ke pratikramaNa-dharma karye rAkho ane sAthe pApa Acarye rAkho, emAM kAMI e dharmathI badhAM pApa rada thAya nahi. ema kahetA nahi ke, pra. to pachI pratikramaNa-prAyazcittano upayoga zo ? 177 - u. - upayoga e che ke pApa sevAI gayAM hoya enAthI baMdhAyela karmamAMnI bIjazakti (anubaMdha)no tathA sUkSma pApathI baMdhAyela karmomAMnA keTalAMyano pratikramaNathI nAza thAya che. paNa pAchuM jo ema mAnatA rahevAya ke 'to pApa karavAno vAMdho nahi, pratikramaNa prAyazcittathI e rada thaI jaze', to to e niHzUkatA piThThAI AvI javAthI eTalo ya pApAnubaMdha pApanAza-karmanAza thAya nahi, tethI sAcuM pratikramaNa ja thAya nahi. tyAM to paheluM mithyAtva ja lAgI jAya. Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dhyAna ane jIvana pratikramaNa pachI pApasevanano vAMdho na mAne to mithyAtva. kema ? mithyAtva zuM che ? heya (tyAjya) tattvane upAdeya mAne ke upAdeyane heya mAne, e mithyAtva. eTale pApamAtra choDavA jevAM ja che, paraMtu jo e AcaravAmAM vAMdho nahi' ema mAne to eno artha to e thayo ke, 'e khuzIthI AcarAya' ema mAnyuM, to to ene tyAjya na mAnyAM. AvuM mithyAtva jyAM beThuM hoya tyAM pachI e bhalene lAkha pratikramaNa kare ke prAyazcitta le, to paNa pApa nAza na pAme. mithyAtvanI hAjarImAM abhavInA anaMtIvAranAM cAritra niSphaLa jAya che. pratikramaNa-prAyazcittathI pApanAza thavA mATe samyaktva to paheluM joIe. dAnAdika kiriyA navi dIe, samakita viNa zivazarma.' samyaktva vinA jyAre dAnAdi dharmakriyAo mokSasukha na ApI zake, to pachI pratikramaNa-prAyazcitta kriyA paNa samyaktva vinA karmanAza ane mokSa zI rIte karI zake ? 'samyaktva' eTale sarvajJa bhagavAne je tattvane jevAM svarUpanuM kahyuM hoya, tene te rUpe svIkArI tenA tarapha enAM svarUpane yogya valaNa dharavuM. dA.ta. jJAnIe pApane tyAjya svarUpanuM kahyuM che, to tene tyAjya rUpe svIkAravuM ane pApa pratye te svarUpane anurUpa (yogya) mAnasika valaNa dharavuM, aruci-akaLAmaNanuM valaNa ne bhayanuM valaNa rAkhavuM. valaNa eTale manano jhoka. e pApa pratye manano bhayano jhoka hoya, glAnino jhoka hoya, aruci-akaLAmaNano jhoka hoya. pachI evAM valaNa para to enuM cAle to e pApane sadaMtara choDI ja de. yAvat sarva pApatyAga para caDI jAya. na cAle tyAM pApa karavuM paDatuM hoya chatAM haiye eno kleza hoya. tyAre jo ema mAne ke pApo karavAmAM vAMdho nahi, pratikramaNa-dharmathI e dhovAI jaze, 26 thaI jaze', to Ano artha to e thayo ke pApa pratye glAni nathI, pApane mULathI ja tyAjya mAnyA nathI, pachI to samyaktva ja zAnuM hoya ? to e vinA to pratikramaNa e dharma ja na bane, e pApanAza na karI zake. sArAMza pApanI sAthe sAthe dharma game teTalo karAya, paraMtu tethI pApane bacAva na maLe, pApa choDavA ja joIe. emAM IndriyonI aviratinAM pApa yAne viSayAsaktinAM pApano tyAga karavA mATe cha prakArano bAhya tapa amUlya sAdhana che. enAthI AtmA para navAM pApa coMTatAM aTake che, eTaluM ja nahi, paNa nirAzaMsabhAvanA prakhara tapathI junAM 2kamabaMdha pApakarmono kSaya thAya che, ne emAM labdhio ya UbhI thAya che. sanatkumAra cakravartI mahAmunie sAtaso varasa rogiSTha sthitimAM paNa Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ --- dhyAna ane jIvana 179)joradAra bAhya tapa Acaryo. emAM navA pApa to aTakyAM ja, uparAMta evI labdhi UbhI thaI ke dA.ta. potAnuM thuMka lagADI potAno koDha roga maTADI zake. paNa khUbI e, ke emaNe ema roga maTADyo nahi. emanI evI tattvasamaja hatI ke, roga para cakravartI muninI tattvasamaja: "AtmAnA moTA khAne azAtAdanIya pApakarma paDyA hoya to ja e udaya pAmI roga-pIDA lAve. eTale roganI pIDA jyAM sudhI cAle tyAM sudhI e sUcave che ke aMdaramAM pApakarma paDyA ja che. potAnA pUrvabaddha pApanA udaya vinA potAne pIDA Ave nahi. mATe rogane baLAtkAre kADhavAnI jarUra nathI. aMdaramAMthI pApakacaro sApha thaI gaye, koI pIDA nahi rahe. mATe roga dvArA pApakacarAne khatma thavA devo. jeTalI pIDA sahI levAya, eTalA pApakacarA sApha ja thAya che. jema bAMdhelA karma udayamAM AvIne pIDA Ape che, ema pIDA bhogavatAM eTalAM karma nAza pAmatA jAya che. karma vinA pIDA Ave nahi ane pIDA ApyA pachI karma UbhAM rahe nahi. mULa karmaroganI ja ciMtA rAkho : karma udaya pAmI pAmIne kSaya pAmI ja jAya. eTale zArIrika roganuM mULa AtmAno karmaroga che. e mULa roga sApha thavAnI ja ciMtA rAkhavI. bAhya roga sahatAM hatAM eTalA karmaroga nAbUda thaye jAya che, enI sAthe bAhya tapathI bIjAM paNa kaI karmarogano nAza thato Ave che.' sanakumAra mahAmuninI A tattvasamaja hatI. tethI kaThora bAhya tapa karavA sAthe roga satye jatA hatA. roga davAthI kADhavAnI emane koI tatparatA nahi. tethI ja jyAM devatA dhavaMtarInuM rUpa karI emanA roga kADhavAnuM kahevA AvyA tyAre emaNe ghasIne nA pADatAM spaSTa kahyuM - bAhya roga e mitra zAthI? : tame to mArA mitrane kADhavA AvyA cho. roga to mArA mitra che. e mAro karmaroga kADhavAmAM mAne karmazatrane haTAvavAmAM sahAyaka che. ene kema miTAvavA dauM? bAkI jo roga emaja miTAvavA hota to huM jAte miTAvI deta. paraMtu ema jo bAhya roga adharaste miTAvI dauM, to aMdaramAM karmaroga bAkI rahI jAya enuM zuM? juo." ema kahIne potAnA thuMkano eka kaNiyo potAnI koDharogathI vyApta AMgaLI para lagADyo, ne koDha maTI AMgaLI kaMcanavarsI thaI gaI Ama roga saharSa sahavA sAthe pracaMDa bAhya tapanI sAdhanA hatI, tethI evI labdhi utpanna thaI gayelI. Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10nI dhyAna ane jIvana - bAhya tapa vividha labdhio utpanna kare che RSabhadeva prabhu pUrvanA trIjA bhavamAM cakravartI. e cakravartInA vaibhava vagere choDI muni banelA ane cauda pUrvonAM mahAjJAnane meLavavAnI bhagIratha mahenata sAthe bAhya tapanI emaNe joradAra sAdhanA karelI ! tethI emane evI aciMtya labdhio UbhI thaI gayelI ke enAM varNana sAMbhaLatAM camatkAra pAmIe ke "aho ! AtmAmAM kevI kevI aciMtya zaktio bharelI che !' mAtra ene rokanArAM karmone haTAvavAnI jarUra che ane te bAhya-Abhyantara tapathI haTI zake. prabhunA jIvane eka labdhi evI UbhI thayelI ke emanA zarIrane aDIne gayelo pavana bIjA rogIne aDe to eno roga dUra thaI jAya ! tapa vinA konI tAkAta ke AvI labdhi pragaTa karI Ape ? bAhya tapathI sattva pragaTe sattvathI kSapakazreNI: tyAre je tAraNahAra bAhya tapathI labdhio utpanna thAya che, e bAhya tapa ApaNo evo joradAra na hoya to evI labdhi utpanna na kare, chatAM enI maulika zaktinA hisAbe AtmAnI aMdara jarUra kAMIka ne kAMIka tAkAta to UbhI kare ja che, sattvane khIlave ja che. koI paNa mumukSue A vizvAsa ane dhIraja rAkhIne chae prakAranA bAhya tapamAM AgaLa ne AgaLa dhapAvavuM joIe. evo aTala vizvAsa rAkhavAno ke "jema jema anazanane UnodarI, dravyasaMkoca ane rasatyAga tathA kAyakaSTa ne saMlInatA karato jAuM tema tema aMdarakhAne karmonAM AvaraNa tuTIne evI zakti ane sattva utpanna thatAM ja jAya che, saMgRhIta thatAM ja jAya che, ke jenA mahAsaMgraha kSapakazreNi lAvanAra ucca koTinAM sattva, dharmadhyAna ane zukladhAna UbhAM thaI jaze ! nirAzasa bhAve ane hoMzapUrvaka karela chae prakAranAM bAhya tapa niSphaLa jatAM ja nathI. e aMdarakhAne bhavyazakti-sattva utpanna karyo ja jAya che ane bAhya tapathI je puNya utpanna thAya enA karatAM A zakti-sattva utpanna thatuM jAya enuM bahu mahattva che. sattvanuM ati mahattva kemake guNasthAnakamAM UMce caDavAnuM zenA para thAya ? to ke sattva para thAya, vAvata kSapakazreNInA tathA vItarAga banavAnA mahAsattva sudhI pahoMcavA mATe evI zakti evA sattvano saMcaya ja upayogI thAya che. mATe e karavAnI khAsa jarUra che. to pachI e prakAranAM bAhya tapa vinA kema cAle? chaemAMnA ekeka bAhya tapathI AtmAmAM te te jAtanuM evuM sattva utpanna thAya che, ke je sattva utkRSTa bheguM thavAthI rAgAdino saMpUrNa nAza karavAmAM upayogI thAya che. Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 181 anazana yAne upavAsa, ekAsaNuM, besaNuM, TaMkaniyama vagere hoMzapUrvaka, jyAM jevo avasara tyAM te pramANe karye jAo, tethI aMdaramAM AhAra saMjJAne kacaranAruM sattva UbhuM thaze. sattvanA abhAve yogabhaMga : A sattvane mAmulI na samajatA. sattvanA abhAve bhajanamAM bhojananI saMjJA UbhI thaIne bhajanane DahoLI nAkhe che. mana prabhumAMthI pudgalamAM doDI jAya che. ema sattva nahi hovAthI svAdhyAyAdi bIjI dharmasAdhanAone ane tattvavicAraNAne AhArasaMjJA ane viSayasaMjJA aTakAvI de che. tyAM zubha yogano bhaMga thAya che. yogabhaMga manane nabaLuM pADI ucca sAdhanA mATe asamartha karI nAkhe che. AvI moTI nukasAnI aTakAvavI hoya to sattvathI aTakAvI zakAya. AhArasaMjJAne dAbavAnuM sattva pragaTAvyuM hoya to e bhajanayoga sAdhanAnI vacamAM TapakI paDatI bhojanasaMjJAne aTakAvaze. tethI yogabhaMga nahi thAya, mana nabaLuM nahi paDe ane ema ucca sAdhanA mATe mana sazakta raheze. anazananA temaja dravyasaMkoca-rasatyAga-kAyakaSTa-saMlInatA vagere bAhya tapanA sAro abhyAsa rAkhIne pragaTa karelA sattvanA AvA badhA yogaabhaMga vagere suMdara lAbho che. bAhya tapathI sattva. sattvathI yogasthiratA. ethI mananI sabaLatA. sabaLa manathI uccatara yoga para ArohaNa ! ema karatAM mahAsattva ane kSapakazreNi ! Ama bAhya tapanI sAttvika ucca sAdhanA alaukika prabhAva Ubho kare che. AnA para eka suMdara dRSTAnta juo. 26. lalitAMga muni ane asaMmata nAstika lalitAMga rAjakumAra muni ane asaMmata nAstikano suMdara prasaMga che, jemAM e muninA jaMgI tapathI pragaTelA sattva paranI sAdhanAno adbhuta camatkArika prabhAva jovA maLe che. tyAre pahelAM e juo ke AvA tapanuM baLa ane dhagaza kyAMthI AvyAM ? banyuM evuM ke lalitAMga rAjakumAra ekavAra vasaMta-utsavamAM nagara bahAra pharavA nIkaLyo che. tyAM yuvAna maMtrIpatnI paNa AvI che. lalitAMga ene joI enA para ovArI jAya che, mohI paDe che ane mitrane mokalI ene pUchAve che ke tAro samAgama kema thAya ? juo yuvAnIno unmAda. AtmAmAM janama janamanA dRDha karela viSaya lAlasAnA joradAra saMskAra sUtA paDelA ja che. mATe to e lAlasA ahIM sahaja jAgatI rahe che ane nAdAna Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - na dhyAna ane jIvana jIvanI Indriyone jANe svAbhAvika rIte viSayo tarapha ghasaDI jaI emAM lIna banAve che. AtmAno mULa svabhAva nathI ke e viSayomAM lIna thAya. kusaMskAronuM e tophAna che. e lInatA hajI kadAca tevuM nimitta maLavA pUrve maryAdita viSayomAM hoya, paraMtu je khataranAka nimitta maLe to to pachI pelA kusaMskAra joramAM khaLabhaLI UThI maryAdA-bahAranA viSayanI lAlasA UbhI karI emAM lIna banAve che ! ahIM maMtrI patnIne udyAnamAM rUpALA rAjakumAre nirakhavI ane pelIne nimaMtraNa maLavuM, e nimitta tarIke maLyuM, eTale baMne parasparanI pratye AkarSAyA. rAjakumArane parastrInuM rAgathI darzana, e nimitta ane yuvatIne rAjakumAranI prArthanA nimitta tarIke maLI, ene eNe vadhAvI. baMne bhUlA paDyA. anarthanAM AMdhaNa mUkAyAM. mATe ja samajI rAkho, AtmakhajAne viSaya lAlasAnA kusaMskAro suSupta paDelA ja che, emAM jo evuM koI asat nimitta vadhAvyuM, dA.ta. jarAka parapuruSa ke parastrInAM nirIkSaNamAM paDyA to e viSaya lAlasAnA saMskAra jAgatA thaI javAnA, ne lAlasA UbhI thavAnI. emAM vaLI jo sAmAnI mAgaNI mana para lIdhI to to maryA ja samaje. naMdISeNa muni mohane dabAvavA mathanArA mahA tapasvI hatA. e bhikSArthe ajANatA vezyAnA gharamAM peThA, paNa pachI vezyAnI mAgaNI para kAna ne mana dharavA gayA, to suSupta saMskAro jora karI gayA. eNe muninuM ghora patana karAvyuM. tyAM bhale vezyAe mAgaNI karI, paNa pote jo sAMbhaLavA vicAravA na UbhA hota ane cAlI nIkaLyA hota, to bacI javAne jagA raheta. paNa nA, khoTAM nimittane vadhAvyuM, to pUrve zIlabhaMgathI bacavAnI gajaba jahemata chatAM, paLavAramAM paDyA. nimitta mAre che, ne nimitta tAre che. jIvanamAM kharAba nimitto sevanAra mare che, tyAre sArA satsaMga, saMdU vAcana vagere nimitto sevanAra tarI jAya che. vA-vA kalAka samaya maLyo, jAo bhagavAna pAse jaI beso, yA saMyamI sAdhu ke koI dharmAtmA snehI pAse jaI beso, to e sAruM nimitta vadhAvyuM, ethI suMdara Atmika hitano lAbha thavAno. ethI UlaTuM, koI vAtoDiyAnI pAse ke koI niMdAporanI pAse jaI beThA, yA koI sinemAmAM peThA ke bajAramAM jarAka amathI laTAra mAravA nIkaLyA, to e asatu nimitta sArA saMskAra para ghA karI viSaya-kaSAyanI eka yA bIjA prakAranI lAgaNI UbhI karaze. eno artha, khoTAM nimittathI maravAnuM. nizcayamUDha sonagaDhamatI kahe che ke, "nimitta kazuM karatuM nathI !' paNa ema kahenAra asatya bole che, kemake pote ja zrotAnuM nimitta pAmIne ja bhASaNa Thoke che, paNa ekAMtamAM ekalA bolavA nathI besatA. zrotA paNa kalAka bhASaNa cAle tyAM sudhI e nimittathI bese che, paNa bhASaNa baMdha thayA pachI tyAM emaja kalAka Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana - besI nathI rahetA. zuM A ? nimitta che to kArya thAya che, nahitara nahi. e sUcave che ke nimitta kazuM karatuM nathI ema nahi, paNa nimitta kArya kare che. sAruM nimitte sAruM kArya kare, narasuM nimitta narasuM kArya kare - A sAmAnya niyama. nimitte patana : maMtrI patnIne rAjakumAranI prArthanAnuM nimitta nahotuM maLyuM tyAM sudhI e DAhI hatI, paNa e nimitta maLatAM pAgala thaI. ema rAjakumAre rUpALI maMtrI patnInuM darzana vadhAvyuM, to pahelAM je e zANo sadAcArI hato te have muDha durAcArakAMkSI banyo. nimittanI bhayAnakatA hajI AgaLa juo. maMtrI patnIne ekavAranI paNa prArthanAnuM nimitta maLyuM, to ene ya vAsanA jAgatI thaI ane enA ghare khAnagI mulAkAta cAlI. paraMtu have e rAjakumArane karagaratI kahe, "tame mane bahu gamo cho. paNa pati mane ekalI mUkatA ja nathI, tethI ApaNo yoga kyAMthI bane ? mATe eka kAma karo, jethI kAyamI yoga thaI jAya.' rAjakumAre to ekavAra khoTI prArthanAnuM nimitta UbhuM karyuM che ne ? e ene ya havasa lagADe che. maMtrI patnInA dInatAbharyA bolanuM nimitta maLyuM, pachI evuM nimitta ene kema na pachADe? e ya ghelo thaI kahe che, "bola, zuM karuM? je kahe te karavA taiyAra chuM. paraMtu jo je hoM, ahIMthI bhAgI javAya ema nathI. ahIM rahIne je kAMI thatuM hoya te jarUra karIza.' maMtrIpatnI kahe, "hA, evuM ja ahIM rahIne ja karavAnuM che." baMne kyAM upaDyA ? kAyamI apakRtyanA upAya tarapha. kema ? ekavAra nAnuM paNa apakRtya AcaryuM hatuM mATe. kAyamI patananuM e nimitta banI gayuM. pahelAM baMne DAhyA. paraMtu ekavAranuM nimitta UbhuM karavAthI pachIthI baMne gAMDA banyA. A sUcave che ke, bhAvI apakRtya-asat vacananI paraMparAthI bacavuM hoya to jIvanamAM ekavAra paNa ene sthAna na Apo. ekavAranA paNa akAryathI havasa jAgaze, harAmacasako lAgaze. AjanA je chokarA kharAba saMsarge ekavAra paNa sIgareTanI kuMka mAre che, yA kAmanI khoTI ceSTAmAM paDe che, enAM pachI jIvana pAyamAla thAya che. ema sAmAnI ayogya lalacAmaNa tarapha mana de che. eya kAyamI kuTevanA bhoga bane che. baMne nimitta khoTAM. baMnemAM maro. ekavAra paNa apazabda ke juTha bolyA, koInI niMdA karI, to pachI enI paraMparA lamaNe lakhAze. ema khoTAmAM lalacAyA, to enI paraMparA cAlavAnI. mATe . Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -18jana dhyAna ane jIvana - patanathI bacavA apakRtya-asat vacanane ke lalacAmaNane pahele tabakke ja aTakAvo. nahitara ekavAranuM patana asat nimitta banI jaze, ne e patananI paraMparA sarjaze. nimitta baLavAna che. naMdISaNa vezyAnI lalacAmaNathI paDyA. ASADhAbhUti muninuM dRSTAMta ASADhAbhUti muni nATakiyAnI be putrIonA hAvabhAva ane prArthanAnAM nimittathI paDyA. e nimitta paNa potAnI lADavAnI lAlasAnA nimitta para UbhuM thayuM hatuM. ajANatAM e nATakiyAne tyAM gocarI gayA. bhikSAmAM eka lADu maLyo. bahAra nIkaLI cAlyA, paNa vicAra Avyo ke "A lADavo to AcAryanA pAtre jaze. mane zuM rahe?' eTale veza badalI pharIthI e tyAM ja vahoravA gayA. bIjo lADavo maLyo, laI cAlyA. pAcho vicAra Avyo ke "A to upAdhyAyane pAtre jAya. mane zuM maLe ? pharIthI veza-vANI-mudrA badalIne tyAM ja gocarI gayA. nATakiyAe meDI parathI A veza-vANI-mudrAnA parivartana joyAM. ene thayuM ke "A mANasa nATaka sArAM karI zake." tethI nIce AvI munine vinaMtI kare che, "roja lAbha Apaje." kahIne be-cAra lADavA vahorAvI dIdhA. muni khuzI thaIne gayA. bIjI bAju nATakiyAe potAnI be dIkarIone samajAvI dIdhuM ke "juo, A to enA e ja muni veza vagere pheravI pheravIne AvelA. meM meDI parathI emane veza-parivartana karatAM jAyelA. eTale A tamAre nATaka mATe bahu kAmano mANasa che, kuzaLa kArIgara che. tethI roja e Ave eTale sAruM sAruM vahorAvajo ane sAthe hAvabhAva vagerethI lalacAvo, vaza karatA jajo. pachI eka di' e sAdhupaNuM mUkI tamAre tyAM Avyo samaje." muni roja AvatA gayA, ne putrIoe kAmaNa karavA mAMDyA. evAM kAmaNa karyA ke kramazaH muni taddana DhIlA ghesa thaI gayA. saMyamanI bhAvanA maTI gaI. mohanI vAsanA sajAga thaI gaI. bolo, kema A badhuM? kaho, ekavAra paNa lADavAnI lAlasA jAgI to ene sabhAvanAthI dAbI devI joItI hatI. enA badale pharI pharI vahoravA jaIne lAlasAne poSI. e ekavAra paNa lAlasA poSaNanuM nimitta sevyuM, to cAlyA patananA mArge. roja ne roja mevA-miThAI arthe ekanA eka ja ghera javuM e patanano mArga che, patananuM nimitta che. yuvatIonA hAvabhAva jovA e patananuM nimitta patanano mArga che. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana ya veza, are ! ema ne ema paNa yuvatInAM nirIkSaNamAM patana che, pachI enAM cenacALA jovAmAM to pUchavAnuM ja zuM ? bhArata sAme cInanI moracAnI taiyArI cAlI rahI che ne ? ema brahmacArI-sadAcArInI sAme moharAjAno A moraco che ke enI sAme yuvatIone lAvI khaDI kare. emAM vaLI Aje to strIonA udbhaTa aMgopAMga-pradarzananA khullA bajAra ane e strIonI chApA-sinemA-reDiyothI uttejita vAsanA, pachI e zIla sAme mohane kevA moracArUpa bane ? tyAM sadAcArIe samajI ja rAkhavuM paDe ke 'mArI sAme AjanI duniyAmAM rahIne mohanA A moracA cAlu ja rahevAnA, paNa mAre kaDaka manathI enI sAmuM ja nahi jovAnuM. jo ekavAra paNa nirIkSaNa karyuM che to mota thaze, harAmacasako lAgaze. nirIkSaNa-mAtramAM paNa vIrya khatma thatuM jaze.' strIdarzanamAM vIryanAza kema ? : Ayurveda-zAstrIo kahe che ke rAgathI parastrInuM nirIkSaNa karavAmAM aMgamAM vikAra jAge che, lohI garama thAya che ane e uSNatA vIryane pAtaLuM pADI mULa sthAnamAMthI calita karI de che. pachI e khaLamAM bhaLI jaI zarIramAMthI eka yA bIjA dvAre vahI jAya che. vIrya to chellI dhAtu che, zarIrano rAjA che. rAjA baLavAna, to prajA surakSita, ema vIrya baLavALuM ghaTTa, to zarIra-gAtra-Idriyo surakSita sArAM.rAjA nabaLo paDe to prajA lUMTAya. Aje rASTrapati ane vaDApradhAnanI nabaLAImAM prajAne lUMTAvAnuM cAlI rahyuM che ne ? ema vIrya nabaLuM, to (1) zarI2 zaktio lUMTAya, (2) gAtro DhIlAM paDe, (3) IndriyonAM teja lopAya. pachI tyAM (4) saheja sahejamAM tAva, khAMsI, zaradI vagere rogo UThe, (5) yuvAnImAM ghaDapaNa Ave, (6) ghaDapaNamAM sAva nisteja nakhAI gayelA banavuM paDe, (7) smaraNa zakti buThThI thaI jAya, ne (8) uttama sAttvika bhAvanAo moMghI bane. ekalAM parastrI darzananAM keTakeTalAM nukasAna ! sajjanatA-sAdhutA to gaI ja. darzanathI aMtaramAM chabIlIo ramatI thaI jAya tyAM pachI sadAcAra, sad vicAra, prabhuprema, gurubhakti, saMyama vagere zAnA UbhA rahe ? bahAra je ne te jovAnuM baMdha kaI rIte karAya ? : 185 mATe DAhyA hoya te parastrInAM ekavAranAM paNa nirIkSaNathI bace, dUra rahe, manane mAMDavALa kare ke 'emAM zuM jovuM che ?' mana rokyuM na rahe ema lAgatuM hoya to AMkha mIMcI manamAM ja glAni sAthe kalpI manane kahe, 'le, jo, zuM jovuM che ? A ja ne ke AvI rUpALI haze. ethI vizeSa zuM hovAnuM hatuM ?' alabat AmAM sAthe sAthe ghRNA glAni joradAra rAkhavAnI, jethI aMtaramAM e kalpela jarAya na aDe. paraMtu e rIte bahAranuM jovAnI mAMDavALa thAya to bahAra jovAnuM baMdha thaI Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 dhyAna ane jIvana jAya. pachI to ema be vAra, pAMca vAra, AMkha parastrIne jotI aTakAvyAthI manane saMtoSa thaze ke hAza ! pAMca vAra lapharIo sAme to AvI paNa enAM pApa darzanathI bacyo.' AvI gaNatarImAM AgaLa bacavAnI hoMza raheze. A mATe bALapothIno pATha A, ke jyAM kAMI paNa jovAnuM kautaka joramAM UThyuM te rokyuM rokAtuM na hoya to tarata aMdara manamAM e kalpI levAnuM ke 'AvuM haze emAM zuM jovuM hatuM ?' Ama bahAra je ne te jovAnuM keTalIkavAra TALyA pachI kautaka-AturatA ghaTI jaze, pachI jovAnI bhUkha ja nahi, eTale manamAM ya kalpavAnI vAta baMdha. muni kema DhIlA paDyA ? : ASADhAbhUti muni nATakiyAnI yuvAna putrIonA hAvabhAva cenacALA jovA maMDyA eTale aMte DhIlA bheMsa thaI gayA. emAM ekavAra pelIo kahe che, 'have mUkI do ne A joga ? ahIM Avo.' muni yuvatIonA hAvabhAvanuM rojanuM darzananuM nimitta pAmI pAmIne DhIlA to paDatA ja gayA hatA, emAM have A kAmarAgabharI komaLa mAgaNInuM nimitta maLatAM saMyamabhAvanAthI taddana bhraSTa thaI gayA ! kahe che, 'have muMjhAzo nahi, gurune kahI daIne A pAcho Avyo samajo.' kharAba nimitte zuM kare che ? bhalabhalA sArAne ya pADI de ! emAM vaLI yuvAna strIonAM rojanAM darzana, te ya enAM rUpa-lAvaNyabharyAM mukha ane aMganA hAvabhAva sAthenAM darzana zo satyAnAza na vALe ? bIjI bAju sAdhunI tapasyA, tyAga, zAstrasvAdhyAya bahu ya hoya, paraMtu e badhAne rada bAtala karavAnI tAkAta A yuvatIdarzanamAM che. siMha guphAvAsI muni cAra mahinAnA upavAsa karIne siMhanI guphA AgaLa nirbhayapaNe comAsuM pUrNa karavAnI tAkAtavALA chatAM upakozA vezyAnA ghare jaI enuM darzana karavA mAtrathI paDyA ne ? strIo prabhunAM darzana karavA ? ke potAnAM darzana karAvavA ? : sAdhuo ane sadAcArIo mATe Aje kevo kaparo kALa AvI lAgyo che ! tame TheTha bhagavAnanA maMdire gayA ho, prabhunI AgaLa bhAvabhakti-guNagAna karI rahyA ho, tyAM vacamAM koI gaNikA jevA vezavALI bAI AvIne UbhI rahevA bahu saMbhava. tyAM tarata tamAre AMkha mIMcye ja chUTako, nahitara to maryA ja samajo. kemake e lapharIne potAne prabhudarzana karavAnI je tamannA nathI hotI eTalI tamannA bIjAne potAnAM aMgopAMganAM darzana karAvavAnI hoya che ! darzana karAvavA mATe to DhAMkavAnA aMgopAMga ughADA rAkhe che. ene koI dayA nathI ke A bicArA gabharu jIvo prabhunAM darzana bhUlI mArAM aMgopAMganAM darzana karI pApanAM poTalAM bAMdhaze ! mATe lAva, huM mAruM DhAMku.' nA, koI dayA nahi, vicAra nahi, Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 1870viveka nahi. mAtra kAmano eka prakArano unmAda che, mUDhatA che. have tyAM prabhu AgaLa bhAvabhakti karanAro A pApadarzanathI bacavA kAM to moM na pheravI nAkhe, yA AMkha na mIMce, to kema bace ? pra.-ema zuM kAma kare? evA rUpa upara vairAgya bhAvanA kare to bacI zake ne? u.-hAM, bacI zake, paNa kyAre? evA udbhaTa veza ane rUpALA aMgopAMga para AMkha cAlu rAkhIne nahi. vairAgya bhAvanA pararUpa darzana cAlu rAkhIne na karAya. AMkha to pahelI khaseDavI paDe, ne pachI manamAM eno rAga na rahe e mATe vairAgya bhAvanA kare, to bacI zake. rUpanAM darzana cAlu ane vairAgya bhAvanA karavA jAya, tyAM ThagAya. mana to cora che, anaMtA kALanuM viSayadarzana para rAgalabdha thavAne TevAyeluM che. eTale vairAgya to upalakiyo, ne rAgAsati aMdaranI uThavAnI. rUpALA viSayomAM Indriyone DubatI rAkhavI che ne vairAgyano cALo karavo che. bApAnA khela nathI ke ema vairAgya haiye jhaLahaLe. e bharatacakravartI judA ke je ema vairAgya jhaLahaLAvIne aMte arIsA bhavanamAM kevaLajJAna pAmI gayA. tamAre-amAre to viSaya saMparkathI pahelAM pAchA haTavuM paDe, nahitara to rAganI ja ramata cAlyA kare. eTalA ja mATe prabhudarzana-guNagAna vakhate vacce AvatA lapharAM vakhate AMkha mIMcI ja devI paDe ane pachI mAnasika prabhudarzana karavA paDe, jANe AMkha paranAM paDaLa pAradarzaka, te enI ArapAra ekalA prabhu ja dekhAyA kare. nahitara to parastrI jotAM ati bahu rUDha strIdarzananA saMskAra jAgrat thavAnA, ne prabhudarzanane paDatAM mUkAvI e viSayarAgane poSavAnAM. ASADhAbhUti muni rojanAM yuvatI darzananAM khoTAM nimittathI paDyA. nATakiyAnI putrIone haiyA dhAraNa ApI upaDyA mukAme. guru pUche che, "Aja kema vAra lAgI ?' basa, ASADhAbhUtine jarAka nimitta joItuM hatuM, te maLI gayuM. jhaTa gurune kahe che, "emAM vAra zAnI ?' "alyA paNa ATalI badhI vArane tuM vAra nathI gaNato ? Ame ya roja kaMIka vadhu vakhata to lAgato ja hato ne ? Aje vadhu lAgyo. kema ?" viSayagulAmInI viTaMbaNA : ASADhAbhUti kahI de che, "lyo tyAre A tamAro Apelo ogho. have Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 188nI dhyAna ane jIvana - vAranI paMcAtI ja nahi. huM to jAuM chuM." basa, sAdhuveza mUkIne cAlavAnuM kare che, viSayagulAmI kevI viTaMbaNA de che ! mAmulI ThapakAne cAritra mUkI devAnuM nimitta banAve che. tyAM guru coMkI uThe che, samajAve che ke, "bhAgyavAna ! kharI hakIkata zI che, kahe. Ama kAMI tArA jevo lAyaka sAdhu ATalA mAmulI ThapakA para cAritra na mUkI de. to mUkavAnuM kharuM kAraNa kahe. tArA para amAro upakAra che, to tuM amane vasavasAmAM rAkhIne jaIza?" guru pAse IkarAra : guru bolatAM gaLagaLA thaI gayA. e joI ASADhA bhUtinuM haiyuM paNa pIgaLI gayuM. AMkhamAM pANI AvI gayAM, rotI sUrate kahe che, "gurujI ! kSamA karo mane, huM Apano vizvAsaghAtI narAdhama ziSya chuM. Aja sudhI ApanAthI chUpI rIte meM nATakiyAnI be putrIo para moha karyo che...' ema kahIne banelI badhI hakIkata kahI che "have huM mohathI paravaza thaI gayo chuM tethI enI sAthe rahIza." mAMsa-madirAthI bace to : gurue pachI to na paDavA vairAgyano ghaNo upadeza Apyo, paraMtu munie lAcArI batAvI, tyAre gurue chevaTe kahyuM ke, "je, tuM jAya ja che, to tyAM mAMsa ane madirAthI dUra raheje. to kyAre paNa UMco AvIza." gurunuM vacana mAthe caDAvI ASADhA bhUti gayA. jaIne nATakiyAnI putrIone sApha jaNAvI dIdhuM ke "juo Avyo chuM, paNa tame kadI mAMsa-dArUne na aDavAnuM kabUla karo to tamArI sAthe rahuM, nahitara to huM A cAlyo." pelIoe kabUla karyuM ane ASADhAbhUti tyAM rahI gayA. mana bhAvukaH nimitta para bhAvita H prayoga satataH kevuM patana? kharAba nimitta sevavA jAo, yA kharAba nimitta AvI paDe ene vadhAvI lo, eTale pahelAnuM zAMta mana paNa azAMta banavA lAge che. mana bhAvuka che, jevuM nimitta maLe e pramANe bhAvita thaI jAya che. mahAyogIonI vAta karatA nahi. chatAM e ya cAhIne kharAba nimitta seve nahi, ke vadhAve nahi. mATe A prayoga to khUba cAlu rAkho ke jyAM koI asat nimitta AvyuM ke tarata khasI javuM. khasAya ema na hoya to AMkha-kAna-manane to emAM nahi ja joDavAnA. dA.ta. koI niMdAnuM bolavA mAMDe to ApaNe e sAMbhaLavA kAna baMdha karavAnA. ne e mATe manane koI rasamaya tattva yA caritranA vicAramAM ke navakAra gaNavAmAM joDI devAnuM. Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ IlAcIputra IlAcI putranA prasaMganI khabara che ne ke e vairAgya kema pAmyo ? sAruM nimitta maLavA para. pahelAM to e rUpALI naTaDInA sauMdaryamAM lubdha banyo che. enI khAtara potAnI jAta-kuLa-khAnadAnIno koI vicAra rAkhyo nahi. zrImaMta ghara choDyuM, mA choDI, bApa choDyA, bApe sArA sukhI gharanI kanyA lAvI ApavA kahyuM te ya na gaNyuM ane naTanA parivAramAM dAkhala thayo ! naTaDI paraNavA naTanA khela zIkhyo ane lagnavidhimAM jarUrI moTI rakama dAnamAM maLe eTalA mATe ekavAra rAjA ane zeTha-zAhukAro AgaLa khela kare che, vIseka hAtha uMcA vAMsa para bAMdhelA doraDA para nodhAro nAce che. rAjA dAna nathI Apato ane kahe che, meM barAbara khela joyo nahi, pharIthI nAca.' pharI nAcyo, nAcIne dAna mAge che to ya rAjA e ja zabdo kahI ene pharIthI nacAve che. kema ema ? rAjA paNa rUpALI naTaDImAM lubdha banyo che eTale vicAre che ke 'jo naTa ema nodhAro nAcatAM thAkI lathaDIne paDe ane mare, to naTaDI hAtha karI lauM.' juo mohanI viTaMbaNA ! IlAcI putra halakI naTanI jAtimAM bhaLyo. pUrve ja AvuM banatuM ? nA, Aje paNa bane che. IMglAnDanA amIra kuTuMbanA rAjA AThamA eDavarDa briTananI rAjyagAdI choDI leDI sImpasenane vahAlI karI ! thoDA varasa pahelAM samAjanA eka AgevAnanI putrI krizciyanane paraNI gaI. mohanI viTaMbaNA bhUMDI che. kUtarA-gadheDAne to nacAve, paNa mANasa jevA mANasane ya moha nacAve che. janAvaranI jema ene ya khabara nathI paDatI ke A koI mAro Atma-svabhAva nathI. A to khoTI khaNaja che. AmAM to mArI viTaMbaNA thaI rahI che. huM jo jarA svastha banuM to mAre vaLI A ghelI lAgaNIthI viDaMbAnuM zuM ? enA karatAM paramAtma-prItinA raMga-rasa ja na anubhavuM ?' paNa A khabara paDe ja kyAMthI ? mUDha jIvane aMtaramAM mohanI viTaMbaNA bhAre. jo A na hoya to paraNe zuM kAma ? paraNyo nathI tyAM sudhI svataMtra che, phAve tyAM hare-phare, kAma kare na kare. paNa paraNIne baMdhAya che, gulAmI vahore che, phogaTa pArakI kanyAnI jIvanabharanI javAbadArI pote mAthe le che. zA sAru ? mohanI khaNajanA lIdhe, kAmarAganI paravazatAne lIdhe, viTaMbaNA ja vahore che ne ? ahIM rAjA mohanI viTaMbaNA vahore che. naTaDI joIe che tethI naTa-IlAcI putranuM mRtyu tAkI rahyo che. eTale trIjI vAra naTane kahe che, 'mAruM dhyAna na rahyuM, tuM pharIthI nAca. e joIne sAruM InAma ApIza.' Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -lana dhyAna ane jIvana - IlAcIputra thAkyo che. uMcA doraDA para nodhArA nAcavuM eTale jIvasaTosaTano khela che. emAM thAkelA page kadAca lathaDiyuM khAdhuM to zuM thAya ? naTaDI maLavAnI bAjue rahe ane motane ghATa utarI jAya. AvuM mahA sAhasa kheDavA ya IlAcI putra taiyAra ! kema ? paisA kamAI rUpALI naTaDI paraNavI che, eTale trIjIvAra caDyo upara ane nAce che. bolo, jene ATalo badho naTaDIno moha hoya ene tyAM ja vairAgya thAya ? rAjAnI naTaDI para tAkelI najara joIne ene khyAla paNa Avyo che ke 'huM dhana vAMchuM re rAyanuM, rAya vaMche muja ghAta' chatAM lAlacamAM che ke have to nAcIne dAna meLavIza. ATalA lAlacu ane viSayalaMpaTane vairAgya thAya ? paNa kema thayo? dekhyuM - thALa bharI zuddha modaka, padminI ubhelA bAra, lyo lyo kahe che letA nathI, dhana dhana muni avatAra." divasano samaya che. muni gocarI arthe eka gharanA bAraNA AgaLa UbhA che. padminI strI, rUpa rUpano aMbAra, lADavAno thALa laI AvI UbhI rahIne munine vinaMtI kare che, "bhagavaMta ! lyo, A lADuno lAbha Apo." muni nIcI dRSTi rAkhI UbhA che. abhigrahadhArI haze, ne ahIM abhigraha pUrNa nahi thato hoya, yA lADano khapa nahi hoya, te muni letA nathI. UMcA doraDA parathI IlAcI putra A dezya jue che, tyAM enA manane thAya che ke "dhanya muni avatAra !" zAnA upara A thayuM ? muni zuM lADu nathI letA enA upara dhanyavAda ? nA, e to potAne jo khAvAno rasa hota to "A miThAI maphata maLatI chatAM nathI letA e joI dhanyavAda deta. ahIM to ene naTaDIno rAga che, to muninuM evuM zuM joyuM ke ethI munine dhanyavAda Ape che ? A ja ke padminI strI sAme UbhI che chatAM muni moM enI sAme na rAkhatAM, yA enA mukha para najara na rAkhatAM, nIcI mUMDIe UbhA che. e joIne IlAcI muni jIvanane dhanyavAda Ape che. munimAM naTaDI karatAM ya sArA kuLa-zIla ane sauMdaryavALI padminI strIne jevA sarakhI ya jyAM vAta nathI ane pote naTaDImAM Akho ne Akho lubdha che ! evA moTA taphAvatane jotAM IlAcIkumAra potAnI jAtane dhikkAra Ape che, ene potAnA viSayarasa para kamakamI upaje che ane e rIte vairAgyano bhAva jhaLahaLI UThe che - dhik dhika viSathI re jIvane, Ima pAmyo vairAgya.' naTaDI khAtara doraDA para nRtya karanAra IlAcIputrane muninI carcA jovAnuM nimitta maLatAM vairAgya jAgI gayo. muni je padminInA mukha ke gAtra para najara ...... Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana - rAkhI UbhA hota to ene muni para mugdha thavAnuM na raheta. paNa muni ema jue zuM kAma ? strInAM mukhanuM ke gAtranuM darzana e rAganA vikArane jAgavA mATenuM nimitta che, patananuM nimitta che. eTale muni evAM nimittothI dUra ja rahe che, nimittane sevatA nathI. mahAyogI paNa muni strImukha darzana-gAtradarzana jevuM kharAba nimitta na seve. tyAM mahAyogIpaNAnI khumArI na rAkhe ke "huM, to mahAyogI, mane evAM nimitta zuM zuM karavAnA hatA?" jo mahAyogI paNa evAM nimitta sevavA jaya, to patananAM pagaraNa zaru thayAM ja samajo. siMha guphAvAsI mahAyogI muni vezyAvAsanuM nimitta sevavA gayA to patananAM pagaraNa maMDAyA ne ? mahAyogIe paNa evAM nimitta TALavAnAM, to bIjAnuM zuM pUchavuM ? ASADhA bhUti nATakiyAnI yuvAna putrIonA prasaMgamAM roja thoDA paNa AvyA, to e kharAba nimitte emane patananA mArge doryA ane aMte e munipaNuM mUkI daIne enI sAthe besI gayA. ekavAranAM paNa strIdarzanamAM lobhAyA ke gabaDyA ! pharIthI e TALIne jo vairAgya bhAvanAmAM rakta rahyA hota to bacata. paNa A to roja ne roja e darzana karyo gayA pachI tyAM mana manAvavAnI vairAgya bhAvanA hoya to ya e bicArI pAMgaLI thaI jAya. e bhAvanA to nAmanI, ne kharekhara to ISTa saMyoganuM ArtadhyAna cAlu thaI jAya, manane pakaDI le ane rAgane puSTa banAvI de. lalitAMganuM zuM thayuM? pelA lalitAMga rAjakumAre maMtrI patnInAM darzananuM nimitta sevyuM ane samAgamanI mAgaNI karI, tyAM pAchuM sAmAnA mohaka gadgad zabda para kheMcAyo, to have rojanA saMbaMdha para mana lagADe che. maMtrIpatnI ya rAjakumAranI prArthanAnuM nimitta maLatAM patananA mArge kheMcAya che, prArthanAno svIkAra kare che ane kumArane ya upAya batAve che. maMtrIpatnI upAya kahe che: maMtrI patnI kahe che, "juo, tame tamArA AvAsathI eka suraMga khodAvo ane te mArA gharanA kUvAnI aMdaranI divAla sudhI laI Avo. tyAM pachI tamArA mANaso mane jhIlI levA taiyAra rAkho. A bAju huM pati sAthe roja thoDuM thoDuM jhagaDAnuM nimitta rAkhIza ane e suraMga taiyAra thaI gaye eka divasa jhagaDo vadhArIne kUve paDIza. tyAM tamArA mANaso mane jhIlIne tamArA mahelamAM laI Ave evuM goThavajo. pachI badhuM gupta gupta cAlaze." Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 dhyAna ane jIvana kevo khataranAka upAya ? AmAM sadAcArane TakavAne jagA ja kyAM rahe ? kumAra viSayAMdha banyo che, jAgelI kAmavAsanA sAme kaThaNa banavAne badale vihvaLa thayo che. e have ze bacaze ? eNe khAnagI suraMga khodAvI, mANaso mUkyA ane maMtrIpatnIe patinI sAthe khoTo jhagaDo vadhArI daI 'lyo tyAre, tamAre Ama ja karavuM che to huM to marIza', ema kahI doDIne paDI kUvAmAM. aMdarakumAranA mANasoe ene tarata jhIlI lIdhI, ne e pahoMcI kumAranA gupta AvAse. ahIM have maMtrInI bicArAnI dazA juo. patnI jevI kUvAmAM paDI ke tarata maMtrIe ene bahAra kADhavA tajavIja karI, mANaso bolAvyA ane kUvAmAM utAryA. ahIM to patnI paDatAveMta jhIlAIne kumAranA AvAse laI javAya che, eTale A mANaso aMdara tapAsa kare paNa e kyAMthI maLe ? samajyA ke uMDANamAM nIce DubI gaI lAge che, maMtrIne khabara kahyA, ene khedano pAra na rahyo ! have kharekhara hakIkata judI che, paNa pratyakSamAM juduM dekhAya che ke patnI bicArI maMtrInA trAsathI kUve paDI. bolo sAcuM zuM ? keTalIya AvI uDIuMDAI vAta para madAra bAMdho cho ne ? paNa samajI rAkho ke pratyakSa dekhAtuM badhuM sAcuM na paNa hoya. caLake eTaluM sonuM nahi. mATe lokavAyakA para madAra na bAMdhavo. lokane zuM ? maMtrInI karuNa dazA H ahIM lokamAM vAta phelAI ke maMtrInA rojanA kakaLATathI enI patnIe kUvAmAM paDI ApaghAta karyo. maMtrI kevo nAlAyaka !' rAjAnA kAne paNa A vAta pahoMcI ane e gusse bharAyo. maMtrInI badhI milkata japta karI ene hoddA parathI utArI mUkyo bIjI bAju lokamAM maMtrIne phiTakAranI avadhi na rahI. kevo julma che ! durAcArIonAM SaDayaMtranA pAsA pobAra paDe ! ane sadAcArI vagara vAMke daMDAya ! e keTalo julma ? duniyA sAcAnI ? ke jUThAnI ? duniyAne zuM che ? ene to upakiyuM jovuM che, aMdarakhAne kyAM utaravuM che ? aMdarakhAne bhale ne polaMpola hoya, uparathI dekhADavAmAM DAkaDamALa che ne ? basa, lokane A AvaDe ke e joIne jhaTa emAM kUdI paDavAnuM, ne jhaTa sarTiphikeTa phADavAnuM, pachI bhale e bogasa sarTiphikeTa hoya ! mayaNAsuMdarI mATe lokoe bogasa sarTiphikeTa phADyuM ne ? enI aMdaranI tattvadRSTi ane enI rakSA mATe koDhiyA patine ya svIkArI levAnuM sattva, e kevA anupama guNa ? paNa lokane e kyAM jovuM che ? kyAM enI kadara karavI che ? basa, bApanI sAme bolI ? lyo, to enuM A phaLa pAmI' - lokano A bola. chatAM mayaNAsuMdarI ethI gabharAI nahi. mana para enI jarAya asara na lIdhI. Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 193 jIvanamAM A eka jabaradasta bodhapATha levA jevo che, ke 'ApaNe sanmArge cAlyA jatA hoIe, tattvaSTithI vartatA hoIe, tyAM pachI ajJAna mANaso ene samajyA vinA upara uparanuM joIne khoTo abhiprAya bAMdhe, niMdA kare, tethI kAMI ApaNe sanmArga ane tattvaSTithI khasI javAnuM nahi'. jojo, veThavAnuM Ave ene tattvadeSTi ke sanmArga khAte nahi paNa karmanA khAte khatavavAnuM. mAnavAnuM ke A veThavAnuM AvyuM e ApaNAM karmanA lIdhe ja che. ApaNAM azubhano udaya hoya to lokamAM apakIrti thAya, paNa ethI to evAM karma bhogavAIne naSTa thAya che, phikara nahi. azubha karmathI apakIrti thAya, ethI kAMI sanmArga khoTo nathI Tharato, ke tattvadRSTi khoTI nathI TharatI. mATe mAre jarA ya ema nahi mAnavAnuM ke ApaNA sanmArge yA tattvadRSTie cAlavAnA lIdhe kaSTa AvyuM. Apatti-saMpattine karmanA khAte khatavavAthI mana svastha rahe che, prazAnta rahe che ane sanmArga tathA tattvaSTine nyAya apAya che, enI kiMmata leza paNa ghaTADavAnuM nathI banatuM. mayaNAsuMdarIe lokanI niMdA karma-khAte khatavI, tattvadRSTinA khAte nahi, eNe ema na mAnyuM ke 'A tattvadeSTi rAkhI tethI upAdhi thaI.' eNe to karmanA udayane lIdhe niMdA thavAnuM mAnyuM. tattvadRSTi rAkhavAne lIdhe potAnI niMdA thaI ema karI tattvadRSTinuM mUlya zuM kAma ghaTADe ? maMtrIne bicArAne sanmArgastha hovA chatAM lokaniMdA AvI paDI ! rAjA taraphathI phiTakAra sAthe badhuM japta thavAnI sajA maLI ! maMtrIne patnI to gaI to gaI, paNa uparathI beAbarU ane badhuM japta ! lokanI vAta para zo madAra bAMdhavo ? maMtrIpatnI ane rAjakumAranuM A kevuM besumAranuM apakRtya ! prapaMca ane anAcArathI jAte marI rahyA che ane maMtrIne paNa mArI rahyA che. *** 27. viSayAMdhatA bhUMDI : bhagavAnanA hakanuM tamAre tyAM che ? (1) viSayAMdhatAmAM ApattinAM kharAM kAraNanI gama nahi : viSayanI laMpaTatAmAM jIva bhayaMkara paNa anartho jovA taiyAra nathI, anarthonI ene paravA nathI. game tevAM nukasAna utarI Avo, paNa ati mUDhatA ema mAnavA ya de nahi ke 'A mArI viSayalaMpaTatAne lIdhe utarI AvyAM !' chatAM zuM tamArA manane lAge che kharuM ke 'A ApadAo mArI duSTa viSaya-lAlasAne lIdhe AvI ? Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ najInI dhyAna ane jIvana saMsAra sukhanA lahAvA levAnuM mana thayuM ane ekalAno bekalo thayo enA para keTalA ya pApasthAnako sevavAM paDe che ane Aphato-saMkaDAmaNo-citA saMtApa AvyA kare che !" AvuM manane kyAM lAge che ? tyAM to mana kahe che, jIvavuM che eTale pApasthAnaka to sevavA ja paDe ne ?' alyA ! brahmacArI nathI jIvatA ? sAdhu nathI jIvatA ? emane che ATalAM pApasthAnako? eka tArI vAsanAnA pApe gharavALI karavA gayo, pachI enI khAtara ane enAM bacakAMonI khAtara ja keTakeTaluM karI rahyo che ne ? mULamAM zuM? koInI chokarInI zuM dayA AvI gaI hatI ke "lAva, enuM bicArInuM koNa pUruM karaze te huM enuM pUruM karuM? ene lahera karAvuM ?' je dayA ja hota to to ruDI rUpALI zodhavA na gayA hota. khera ! rUDI rUpALI zodhI lAvIne ghare besADI, paNa te pachI enA para AMkha-kAna vagere IndriyothI ciTakI na paDyo hota. kaho, mULamAM dayA-bayA kAMI nahi, viSaya laMpaTatAe ja beDI vahorI, ne cikAra pApasthAnako sevatA gayA, tema Aphato paNa enA ja lIdhe ane ciMtA-saMtApa paNa ethI ja UbhA thAya che. mohanI mohinInI A khUbI che ke Aphata ke ciMtA UbhI thatAM akaLAmaNa thAya, paNa ema na mAnavA de ke "A mULamAM mArI viSayalaMpaTatAne AbhArI che." je AvuM samajAI gayuM hota to to saMtAnane vAraMvAra zikhAmaNa deta ke "jo je bhAI ! A saMsAranI cAhanA karazo nahi, nahitara amArI jema pAra vinAnAM pApasthAnaka sevavAM paDaze ane pAra vinAnI Aphato, ciMtAo ane saMtApa AvyA karaze." bolo, saMtAnane nAnapaNathI ja A zIkhavo cho ? nA, kemake mUDha hRdayane e lAgyuM nathI ke "mArI viSayalaMpaTatAne lIdhe ja A pApasthAnako bharyuM ane ciMtA-saMtApa-Aphato bharyuM jIvana UbhuM thayuM che. pApAcaraNa ane duHkha vedananA mULamAM mArI kAmavAsanA ja javAbadAra che." AvuM jAtane ja lAgyuM na hoya, pachI saMtAnane zAnA zIkhavo ? ApattinAM kharAM kAraNanI gama kyAM ? (2) pApakamAI para khoTA adhikAra : viSayalaMpaTatA bhUDI! e "pApa ane duHkha enI lIdhe" A satya samajavA na de to na de, paNa uparathI pApakamAI para khoTA adhikAra jamAvarAve ! e kevI rIte ? A rIte, ke viSaya laMpaTatAthI ghare patnI laI Avyo, have enI khAtara dhaMdho-rojagArI karI, ne paisA kamAI lAvyo. emAMthI potAnuM ane enuM pUruM paNa karyuM, paraMtu pachI vadhelA paisA zubha khAte kharacI nAkhe kharo ? nA, tyAM to kaheze A to mArA parasevAnI kamAI che, te zuM bahAra pheMkI devA mATe che ?" paisA para kevo adhikAra sthapAya che ? Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 15) dhyAna ane jIvana tyAre viSayalaMpaTatAnI pAchaLa saMtAna thayA, to tyAM paNa adhikAra jamAve che ke "A to mArAM saMtAna, e kAMI zAsanane ApI devA mATe nathI." saMtAna bicArA emanAM potAnAM puNya ahIM AvyAM, paNa have ahIM viSayAMdha ane svArthI mAbApanA kabaje pUrAyAM, te mAbApa adhikAra jamAve che ! kevA gojhArA adhikAra che? mULamAM saMsAra-sukhanI lAlasA para pApo karyA, have emAM pUrvanAM puNya thayela kamAI para evA adhikAra jamAvavA che ke tyAM na dAna, na hitaSTi paisAnuM dAna nahi ! saMtAnanA hitanI dRSTi nahi ! pariNAma ? sva-paranuM nikaMdana ! kevI gojhArI adhikAra-bajavaNI ? (3) pUjyabhAva-sevAbhAva upakArI parathI bIje viSayalaMpaTatA bhUMDI ! e deva-guru-tIrtha vagerene nIcA pATale rakhAve che ! chokarI paraNI nathI tyAM sudhI potAnA mahA upakArI mAtA-pitA mATe "zI vAta mArI bA ! mArA bApujI !' kare, anahada pUjyabhAva, bhaktibhAva ane sevAbhAva rAkhe, paNa paraNyA pachI ? "zI vAta mArA pati !" karaze ! sevA-bhakti-pUjyabhAva mA-bApa parathI uMcakAIne ahIM pati para sthapAya che ! mAbApanA upakAra jevo patino koI upakAra che? nA, to kema Ama? kaho, viSayalaMpaTatAne lIdhe. (4) tyAre mamatvanAM ya kevAM parivartana che ! viSayalaMpaTatA bhUMDI. jao mAbApanI pratye chokarAnI ya kaI dazA che ? ema gharavALI karyA pachI manamAM ene uMcA pATale ane mAtAne nIcA pATale besADe che ! patnInI salAha kiMmatI gaNe che, ne mAbApanI salAha kiMmata vinAnI ! gharavALInI khabara vAraMvAra pUchaze, ne mAtApitAnI divasamAM kadAca ekavAra paNa nahi ! gharavALInA saMtAna "potAnA" mAnaze, ne mAtApitAnI e "potAnA" nahi ! mamatA uMcakAIne beThI patnI para. sonAnI kaMThI konI DokamAM : bolo, mAtApitA to pratyakSa upakArI dekhAya che, to paNa e nIcenA pATale, to pachI rokaDA rUpiyA ke viSayasukha devAno upakAra jemano pratyakSamAM nathI dekhAto evA deva-guru kayA pATale rahevAnA ? guru kahe e kAMI nahi, gorANI kahe e lAkha rUpiyAnI vAta ! bajAramAM pAMca paisA vadhu kamAyo, to sonAnI kaMThI kharIdIne kyAM nAkhe ? bhagavAnanI DokamAM ? mAtAnI DokamAM ? ke gharavALInI DokamAM ? mAtApitA, deva-guru vagere kema nIcenA pATale ? kaho, viSayalaMpaTatA bhUMDI. e viSayapAtrane uMce rakhAvI, pUjyo upakArIo ane guNasaMpannone nIcA pATale besADe che, are ! kadAca emanI avagaNanA paNa karAve che ! juo, Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 19)nAM dhyAna ane jIvana | (pa-6) dehamAM tanmayatAH bharapUra ArtadhyAna: viSayalaMpaTatA kevI bhUMDI khataranAka che ! e AtmAnuM bhAna bhulAvI dehamAM ja tanmaya rAkhe che ! emAMthI bharapUra ArtadhyAna saheluM bane che. juo ArtadhyAna zAnA para cAle che? moTA bhAge gamatA-aNagamatA zabdAdi viSayonA saMyoga-viyoga aMge ja ne? zuM che e? Indriyone viSayonI laMpaTatA lAgI che eTale citta enI ciMtAmAM paDyuM rahevAnuM. pachI e manane bahu satAve eTale emAMthI anarthakArI apakRtyo sarajAya emAM navAI nathI. A badhuM viSayalaMpaTatAnA lI. rAjakumArano palToH rAjakumAre evuM pagaluM bharyuM ke maMtrIne bicArAne ukhaDI javuM paDyuM. paraMtu have A ja nimitta para juo ke rAjakumArano kevo udaya thAya che ! rAjakumAra lalitAMgane maMtrInI bhayaMkara durdazA joI manamAM ekadama AghAta lAgyo ke "arere ! A mArAM pagalAMnuM A pariNAma ?" rAjakumArane ATale sudhInI kalpanA nahotI ke "patnInA kuvAmAM paDyA pachI maMtrI lokamAM ATalo badho phiTakAra pAmaze ane rAjA enuM badhuM japta karI ene rakhaDato karaze." paraMtu banyuM to evuM ja. eka moTA maMtrIpaNAnA hodAvALo mANasa ane eno pAcho koI vAMka guno nahi, chatAM pAmyo ATalI badhI durdazA ! rAjakumArane bhAre pastAvo thayo, "arere ! A huM keTalo badho duSTa ! A meM zuM karI nAkhyuM? kevI mArI gojhArI viSayalaMpaTatA ! he jIva ! A ghora pApa karI tuM kyAM javAno? maravAnuM to che ja. paNa maryA pachI tArA hAla kevA! bhayaMkara durgati-bhramaNa ! basa, to have mAre A pApa jarA ya nabhAvAya ja nahi." basa, sAcA pazcAttApanI ane svAtmaniMdAnI jarUra che. ajJAnatAvaza, mohamUDhatAvaza, kaSAyavaza pApa thaI gayAM, paNa pachI e karyAno saLagato saMtApa-pazcAttApa thAya, potAno e pApa sevanAro AtmA adhama-kuTila-mUDha lAge, to patita AtmAne paNa uddhArano avakAza che. jo pApano pazcAttApa ja nathI, pApa sevyAM emAM haiyAne kAMI duHkha lAgatuM ja nathI, UlaTuM potAnA AtmAnI vaDAI ja lAge che, AtmAnI adhamatA dekhAtI ja nathI, to eno uddhAra zo ? utthAna kyAM ? savAra, sAMja pratikramaNa karavAmAM A khUbI che, ke e utthAnanuM paheluM pagathiyuM mAMDI Ape, sAcuM pratikramaNa hoya to emAM nAnA-moTA kaI pApono pazcAttApa saLage, pApakArI potAnI jAta para dugaMchA thAya ke "huM kevo duSTa ke meM A pApo sevyAM !" eTale have samajAze ke je prazna thAya che - pra. - roja ne roja pApa AcaravAnAM, pachI pratikramaNano zo artha? u. - artha A, ke pratikramaNathI roja ne roja pApano pazcAttApa, pApanI dhRNA, pApakArI potAnA AtmAnI durgachA thayA kare, ne ema utthAnanuM paheluM pagathiyuM Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana F197)racAyA kare. pratikramaNa roja nahi karanArane A bharacaka pApadhRNA-saMtApa ja kyAM ? roja pApo karIe pachI pratikramaNano zo artha ?' ema kahenAro to emaja samajI beTho che ke "agara pApa chUTatA nathI, to pachI eno saMtApa-pazcAttApa dhRNA-aphasosa karavo nakAmo che. "khapa eno zoSa nahi e dazA AvIne UbhI rahI ! tyAre jo pazcAttApa ja nathI, to kyAreya pApa choDavAnI vAta ja kyAM? pApatyAga mATe pahelA jarUrI upAya pApa-pazcAttApa che. juThuM bolavAnuM khoTuM lAge to koI divasa e choDavAno. paNa jene khoTuM ja nathI lAgatuM, pachI e zuM kAma choDe ? pratikramaNa e pApatyAganI A pahelI bhUmikA racI Ape che ke pApane khoTAM lagADI Ape, pApanA pazcAttApa jagADI Ape. "pratikramaNanI zI jarUra che ?" athavA "pratikramaNa karIe na karIe sarakhuM ja che', ema kahenArAne pApanA pazcAttApano khapa nathI. e khapa na hoya ene pApa khoTAM kyAM lAgyAM ? ane e choDavAnI vAta kyAM ? pra. - paNa ghara laIne beThA eTale pApa to karavo ja paDe ne ? u. - "pApa karavAM paDe' evuM mAnyA pachI manamAM ema rahe che kharuM ne ke pApa karavAmAM vAMdho nahi ?' pApamAM vAMdho na lAge e kaI dazA ? emAM vaLI ghara laIne beThA' e sUtra pakaDIne cAlyA, eTale e vadhAvelA gharane calAvavA manamAnyA keTalA pApa jarUrI gaNavAnuM thAya che e vicAro. dA.ta. manane thAya che mArI jAtane ane mArA saMsArane nabhAvavA mATe kharca keTalA ya karavA paDe, tyAM bhagavAnanI pUjAmAM roja dUdha-caMdana-dhUpa laI javA mArI pAse jagA ja kyAM che ?' evI taraNatAraNa bhagavAnanI ya upekSA karavAnuM pApa Ave ne ? e pApamAM vAMdho nahi ne ? bhagavAna pratyenI kRtajJatA bhUlavAnuM pApa Ave ne ? "ghara laIne beThA eTale A pApa karavAmAM vAMdho nahi, pApa karavuM paDe', evuM manamAM thAya ne? bhagavAnanI pUjA zuM mAge? kuTuMbane mATe doDha zera dUdha lavAya, paNa bhagavAna mATe navaTAMka dUdha laI javAya ? kuTuMbanA dhUma kharacA karAya, paNa parama upakArI bhagavAnane mATe mahine eka gajanuM ya aMgalUchaNuM jAya ? ghara mATe bAra AnAnuM zAka kharuM, paNa bhagavAnanI pUjAmAM be AnAnA phUla kharA ? anAjanA bhAre kharaca calAvAya, pUjAmAM eka dhUpasaLI kharI ? ThATha-ThaThArAmAM kharca kharo, pUjAmAM eka varakhanuM pAniyuM kharuM ? eka thokaDI rUperI varakha keTalAnI Ave ? dasa rUpiyAnI, enAM pAnAM keTalAM ? 16, enA cothiyA TUkaDA keTalA thAya ? 64, bhagavAnanI pUjAmAM roja eka cothiyo TUkaDo eTale cosaTha dahADA mATe dasa rUpiyA kharacavo pAlave ? eka agarabattInuM paDikuM keTalAnuM Ave ? be rUpiyAnuM. emAM saLIo keTalI ? 25-30 ekanA 3-3 TukaDA karo to ya 75-90 TukaDA thAya. roja eka TukaDo pUjAmAM laI jAo to ya paMcotera dahADAno mAtra be rUpiyAno kharca ! eTaluM ya tamane poSAya? Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -198nA dhyAna ane jIvana - zuM tamAre niyama che kharo ke prabhunI pUjAmAM mAre roja kamamAM kama eka agarabattIno TukaDo ne eka varakhanuM cothiyuM pAnuM laI javuM? mahine 1 AMgaluchaNuM laI javAno niyama kharo? 'sAMsArika koI prasaMgamAM moTA kharca karo tyAre bhagavAnane AMgI karAvavAnA pAMca rUpiyA tamane maLe? bhagavAnanA hakanuM tamAre tyAM kAMI che? gharamAM be bAbA vadhI jAya to enA kharcanuM to tamAre tyAM che, paraMtu bhagavAna mATe tamAre tyAM kazuM che ? nA. bhagavAnano mAla maLI gayo, pachI bhagavAnane mATe have kazuM nathI, emaja ne ? eTale ja bhagavAnane ghaMTa soMpyo che? bApAne ghaMTaDI pakaDAvI : eka zeThe bhoLA thaI svArthamAyAthI sevA-vinaya karanAra dIkarAne dukAnane paisA soMpI dIdhA. basa, dIkarAne have joItuM maLI gayuM, pachI bApAjInI zI jarUra ? sevA-vinayamAM oTa AvatI gaI. chokarAnI vahu kahe che, "bApu ! A tamAre pezAba-pANI mATe vAre vAre nIce utaravuM paDe, to enA karatAM nIce beThaka rAkho. bhANuM ya nIce mokalI ApIza." DosAne nIce utAryA. bhANuM mokalavAmAM moDuM thatuM, Doso kahe, "kema Ama ?" vahu kahe, "A gharakhaTalAmAM evuM thAya che. tethI lyo A ghaMTaDI rAkho. jarA TAImasara ghaMTaDI vagADajo eTale bhANuM nIce AvI jaze." zuM pakaDAvyuM DosAne ? ghaMTaDI ! ema tame paNa bhagavAnanI AgaLa ghaMTa eTalA mATe ja rAkhyo che ne ? te ya ghaMTa vAge eTale bhagavAnanAM mAtra korAM darzana ja karI AvavAnA ne ? ke - tamane maLelA bhagavAnanA mAlamAMthI kAMI bhagavAnane dharavAnuM kharuM? keTalI rakamanuM dharavAnuM? bhagavAnano mAla vAparo cho e tamane khabara che? A suMdara manuSya-avatAra tamane tamArA mAbApanI hoziyArIthI maLyo che ? yA zuM tamArI potAnI hoziyArIthI maLI gayo che ? zuM tame pUrvabhavethI A gharanI pasaMdagI karI cAlIne ahIM AvyA cho ? nA, e to tame bhagavAnane bhajelA, eTale bhagavAnanA ja prabhAve tamAre ahIM AvavAnI puNyanI ciThThi phATI. ema sAruM zarIra, pAMce Indriyo paripUrNa ane mana pAgala nahi paNa svastha maLyuM, badhuM bhagavAnanA prabhAve. Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 199 dhyAna ane jIvana - eka mananI khAmIe keTalI moTI khoTa ?? are ! emAM jarAka kacAza hoya ane manuSyabhava, sAruM zarIra, pAMce Indriyo, ne Arogya badhuM maLavA chatAM mane pAgala maLe, to kaI dazA? jAo, juo thANAnI IspitAlamAM evA keTalA gAMDA pUrAyA che ? bhagavAnane bhajavAmAM jarAka kacAza rahI to mana ja pAgala maLyuM. pachI potAnA ja sagA kuTuMbIo paNa gharethI uMcakIne gAMDAnI IspitAlamAM mUkI AvyA ! bhagavAnanA prabhAve keTakeTaluM pAmyA cho ? karmasattA bhagavAnano pakSa kare che. bhagavAnane bhaje ene karmasattA anukULa thaI jAya che. eTale sarakhAM khAnapAna, makAna, kapaDAM lattA, dukAna, paisA pratiSThA vagere keTakeTalo anukULa mAla bhagavAnanA prabhAve maLyo ! pelA chokarAne bApe lAkhonI mUDI soMpI, have bApa dharmAdA karavA thoDA paisA mAge che to chokaro kahe che "mArI pAse paisA nathI." A chokaro kevo ? lAyaka ke harAmakhora ? kema ? samaje che ke bApanA hakanuM mArI pAse zuM che ? ema tamane basa, bhagavAnanA prabhAve mAla maLI gayo, have kema ? to ke bhagavAnanA hakanuM amAre tyAM kazuM nathI, emaja ne? kaho, bhagavAnanA hakanuM tamAre tyAM kAMI che ? bhagavAne sthApelo eka paNa sAdharmika roja tamArA dasanA kuTuMba bhego jame kharo ? bhagavAnanI vANInuM eka paNa zAstra-pustaka varasamAM ekavAra paNa tamAre tyAM vasAvavAno niyama kharo ? chokarAne bhaNAvavA pustaka ane dukAnanA copaDAno vArSika kharaca poSAya, A nahi ! chApAM vagere keTaluM ya vaMcAya, A nahi ! bhagavAnanA hakanuM tamAre tyAM zuM che ? saMsAra-vyavahAranA aneka prakAranA tamArA para haka kharA, e badhA tamArI pAse kharca mAge, paNa bhagavAnanA maMdira-upAzraya vagerenA sAdhAraNa khAtA tamArI pAse kAMI kharca mAge ? eno tamArA para haka kharo ? maMdira-upAzrayamAM devadarzanAdi dharmakriyA karI puNyanA thoka joIe che, jethI bhaviSyamAM lAkho rUpiyA ja zuM, abajonI kiMmata AMkI na zakAya evI sadgati maLe, paraMtu enA sAdhAraNanA kharcamAM pUratuM devuM nathI ! kema ? bhagavAnanA hakanuM vaLI amAre tyAM zuM che ?' kaI akkale kAma cAlI rahyuM che? bhagavAnanI bhakti karavAnI vAta to pachI, paNa bhagavAnanA lakhalUTa upakAranI kRtajJatA rUpe paNa keTaluM devuM joIe ? bApe badhuM dIdhA pachI e dIdhelA para bApano have kazo haka na mAne e dIkaro sapUta ke kapUta? ema bhagavAnanA prabhAve mAnavabhavathI mAMDI keTakeTaloya mAla maLyo, have enA para bhagavAnano kazo haka na mAne e kevo ? hakanuM kazuM bhagavAnane na dhare, kAyA bhagavAnanI kriyAmAM nahi, AMkha bhagavAnane sthirapaNe jovAmAM nahi, kAna Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - 100ne dhyAna ane jIvana - bhagavAnanI vANI sAMbhaLavAmAM nahi, jIbha bhagavAnanA guNa gAvAmAM ne bhagavAnanA zAstra gokhavAmAM nahi, paisA bhagavAnanA sAta kSetramAM kharacavAmAM ne bhagavAnane vahAlA jIvonI dayA karavAmAM nahi, ne cAra chokarAmAMthI eka paNa putra bhagavAnanA zAsana mATe nahi. A kRtajJatA ke kRtajJatA ? "ghara laIne beThA eTale pApo karavA paDe ema mAnyA pachI "A kRtajJatAnuM pApa ane bhagavAnanI upekSAnuM pApa paNa karavuM paDe, karavAmAM vAMdho nahi', ema ne? kaI durdazA? emAM ArtadhyAna kevAM rakamabaMdha ane kvAM cikaNAM cAlavAnAM? arihaMtadeva pratye jo A kRtajJatA nathI, ne e na hovAno saMtApa nathI, pachI e tattvanI vAto kare ke dekhAvanA yoga, kriyA ke dhyAne laI bese to ya zuM e zubha dhyAnamAM che? pApamAM vAMdho na lAge ene pApano pazcAttApa zAno hoya ? e pratikramaNa zA sAra kare ? karavAM paDatAM pApono pazcAttApa-pratikramaNa hoya to tyAM kamamAM kama pApa khoTAM lAgavAnuM beThuM hoya, pApa khoTAM lAge, pApano pazcAttApa thAya, e utthAnanuM paheluM pagathiyuM. pApano bhaya nahi e patananuM paheluM pagathiyuM. lalitAMge zuM karyuM? pelA lalitAMga rAjakumArane maMtrI patnIne upADavAno ane ethI maMtrI para varaselI bhayaMkara Aphatano bhAre pazcAttApa jAgyo. maMtrIne bacAvI levA e maMtrI patnI kahe che, "A bahu khoTuM thayuM. have to rAjA sAhebane sAcI vAta kahI maMtrIne bacAvI levA joIe." pelI kahe, "A zuM kaho cho ? to zuM have mAre phUTavuM? bolazo nahi, e to badhuM cAlyA kare." kevuM nirdaya niSphara strI hRdaya ! kumAra kahe, "paNa ApaNe to gunegAra chIe. tyAre maMtrI, to sAva nirdoSa che. ApaNe ja TAvA lAyaka chIe, e nahi." basa, e gayo bApa rAjA pAse ane bhAre kheda ane AMkhamAM AMsu sAthe badhI hakIkta banI hatI tevI kahI dIdhI. rAjAne bhAre Azcarya sAthe duHkha thayuM ke pote maMtrIne ghora anyAya karyo ane potAnA ja putre AvuM adhama kArya karyuM ! putra para gusse bharAyo, maMtrI para Adara thayo. - have zuM karavAnuM ? bahAra nIkaLI gayela maMtrIne hAthI para besADI moTA svAgata sAthe nagara praveza karAvyo, enI patnI soMpI ane rAjakumArane deza nikAla karyo. lokomAM rAjAnI nyAya priyatA ane maMtrInI nirdoSatA gavAI, rAjakamAra cAlI gayo dezAvara. dezanikAlanuM duHkha pAmavAno ene kheda nathI, paNa pApAcaraNano ene bhAre kheda che. eTale juo have e zuM kare che. * * * Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28. pApazalya bhayaMkara : tapano prabhAva lalitAMgano saMtApa : rAjakumAra lalitAMganA dilamAM (1) maMtrI patnImAM mohita thavAnuM ane (2) ene hastagata karavA kapaTajALa AdaryAnuM tathA (3) e nimitte maMtrI bhayaMkara viTaMbaNAmAM mukAyAnuM eTaluM bhAre duHkha ne eTalo badho saMtApa cAlyA kare che ke enA dilane cena nathI. ene "zuM nuM zuM karI nAkhuM?" - ema manane thayA kare che. ene ema lAge che ke "huM jIvavA lAyaka nathI. A dharatI mArA jevA ghora pApIthI bhAre thaI rahI che. hAya ! Avo uttama mAnava janama meM pAzavI pApAcaraNathI kalaMkita karI nAkhyo ? to have bahetara che ke ApaghAta ja karuM." bApe sA karI enuM duHkha nathI, potAnAM pAponuM duHkha che. sAdhudarzana : sAdhusaMtanuM mUlyaH manamAM valopAta ane AtmahatyA karavAnA vicAramAM cAlyo jAya che. emAM ene tyAgI nigraMtha muni mahArAja maLI gayA. baLelo-jhaLelo e sAdhusaMtane dekhI potAnA dilanI gaDamathala emanI AgaLa ThAlave che. sAdhu jevA dayALu koNa maLe ? e to ghora aparAdhI upara paNa dayA dharanArA hoya che. eTale aparAdhIne emanI pAsethI AzvAsana maLavAnI AzA rahe che. pachI emanI AgaLa dila ThAlavavAnuM mana kema na thAya? duniyAmAM aparAdhIne AzvAsana ApanAra bIjuM koNa che? pra. - sagI mA ke sAro mitra yA patnI AzvAsana Ape ne ? u. - keTale sudhI Ape ? ane mAno ne Ape, to ya bIjuM e paNa che ke, evA aparAdha pachI paNa sAco rasto je maLe to te moTA bhAge sAdhusaMta pAsethI maLe. eTale paNa aparAdhIne sAdhu mahArAja je rasto batAve, te duniyAnA sagA-snehI kyAMthI batAvI zakavAnA ? svayaM mohamAM paDelA ane mohamaya jIvana jIvanArA pAsethI AtmAnA hitanI preraNA kyAMthI maLe ? sAdhu saMte mohane phagAvI dIdho che. eTale ja e bIjAne sAco mArga batAve che. tethI ja aparAdhI jIvane emanI AgaLa dila kholIne potAnAM pApa kahevAnuM dila thAya che ane e rIte dila kholIne e vAta kare che. svamAna mUkAya to ja pApano IkarAra thAya : eTaluM kharuM ke pahelAM to potAnA dilamAM pApAcaraNanI bhayaMkaratA lAgavI Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 dhyAna ane jIvana joIe. te evI ke enI AgaLa pachI potAnuM svamAna paNa koDInuM lAge. nahitara to jo svamAna naDatuM rahe to to bhayaMkara paNa pApa sAdhu AgaLa kahevAnuM mana na thAya. koNa bhayaMkara ? pApazalya ke svamAna ? : tyAre, zuM mANasanI e mUrkhAI nathI ke pApa AcaryAnuM jeTaluM kharAba na lAge eTaluM potAnuM mAna ghavAya e kharAba lAge ? jIvane bhAna nathI ke 'tArA mananI zI bahu kiMmata che ? game teTaluM svamAna sAcava. paraMtu jo bIjI bAju koI evA apayazanAma karmano udaya jAgyo to lokamAM phiT phiT thaIza, e vakhate tAruM mAna kyAM rahevAnuM ?' sItA game teTalA sArA hatA paNa emanA pUrvopArjita azubha karmanA udaye emanI paNa halakAI thaI ane jaMgalamAM mukAvuM paDyuM. mAna kyAM rahyuM ? mATe svamAna ghavAvAnA bhayamAM pApAcaraNa gurune na kahetAM enAM zalya dilamAM rAkhI mUkI paraloka jazo tyAM kevI bhayAnakatA sarjAze eno koI bhaya nathI ? samajI rAkho - ahIM jarA mAna ghavAya enuM duHkha to bahu ochuM, paNa paraloke pApanAM phaLa bhayaMkara ! pApazalyonA yoge to bevaDI viTaMbaNA thAya che. eka bAju pUrvanAM pApAcaraNathI baMdhAyelA ghora azubha karmane lIdhe duHkha-trAsa-pIDAno pAra nahi ! ane bIjI bAju haiyAmAM ghAlI laI Avela pApazalyanA pratApe pApabuddhi-durbuddhinI sImA nahi ! kevuM kNa jIvana ? duHkha bhogavatAM chatAM pApabuddhi chUTe nahi ! pAchI musIbata to e, ke bIjA janamamAM pUrvanAM pApAcaraNa yAda Ave nahi, eTale have zI rIte tyAM ene guru AgaLa kahI batAvI e pApanAM zalya potAnA dilamAMthI kADhI nAkhe ? eTale ja sAro rasto A che ke A jIvananAM pApAcaraNa dilamAM zalyarUpe banI coMTI na jAya ane parabhave e asAdhya roga jevA na banI jAya, eTalA mATe ahIM ja e pApAcaraNane yogya guru AgaLa bhAre kheda sAthe kahI devAM, jethI dilamAM gupta zalyarUpe e rahe nahi. tyAM svamAnanI paravA na karavI ke 'guru mane adhama gaNaze to ?' yAda rahe - zalyarahita ja mANasane aMtakALe samAdhi rahe che. dilamAM zalya paDyA hoya to to e jIvane karaDyA karavAnA. tyAM cittanI svasthatA kyAMthI rahe ? muzkelI to pAchI e UbhI rahe ke jIvamAM sevelAM keTalAM ya pApakRtya, pApazabda ane pApa vicAro aMtakALa AvatA sudhImAM bhulAI gayA hoya che ! eTale jo pAchaLathI ene guru AgaLa kahevAnuM rAkhyuM hoya to yAda ja na AvavAthI kahI zuM zake ? ane na kahI zake eTale enAM chUpA zalya dilamAM akabaMdha paDyA rahevAnA. mATe, Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 203 pApazalyanA uddhAra arthe to DahApaNanuM kAma A, ke guru AgaLa ene jaNAvI devA 'tarata dAna ne mahApuNya'nI jema pApa sevAI gayA pachI ene tarata gura AgaLa kahI daI prAyazcitta mAgI levAnuM, paNa eno udhAro nahi rAkhavAno jIvanamAM pahelI sAvadhAnI A, ke jhINAM paNa pApa vicAra-vANI-vartAvano bhA pazcAttApa rAkhI guru AgaLa enuM nivedana-Alocana karI devuM. rAjakumAra lalitAMga ahIM sAdhu mahArAja AgaLa potAnuM dila ThAlave che banelAM pApAcaraNane vigatavAra bhAre du:kha sAthe kahI de che ane chevaTe kahe che 'bhagavaMta ! huM mahApApI have jIvavAne lAyaka nathI. basa, ApaghAta karI mara jaIza, to ja A pRthvI mArA jevA pApInA bhArathI halakI thaze.' sAdhu mahAtmA ene kahe che, 'bhAgyavAna ! e to tuM samaje che ne ke teM pA ghora karyAM che ? to zuM ema mAne che ke ApaghAta karavA mAtrathI e pApa dhovA jaze ? vaLI A janma ane janmAMtaromAM jIve keTalAM badhAM pApa sevelAM ? zuM arha maravA mAtrathI e ya badhAM ja pApo nAza pAmI jaze ? 'ApaghAtathI tuM marIza, paNa tArA ahIMnA ane bhavobhavanA jaMgI pApo ke maraze ? to zuM tAre e badhAM ya pApone mAryA vinA maravuM che ? tane khabara che kharI ke, pAponA nAza mATe uttama jIvana eka mAnavabhava. 'e hajI tArA hAthamAM che ? Aja sudhI to teM ATalA varasa jIvyo ema pAponA nAza mATeno prayatna karyo nathI, paNa hajI jIvanano je bAkI bhAga tAra hAthamAM che, ene gumAvI nahi nAkhatAM emAM pApono nAza karavA mATeno puruSA kAM na kare ? dhyAna rAkha ke, pApone mArI maryo to jIva nyAla thaI jAya, ne pApone UbhAM rAkhI ahIMthI gayo to jIvanA behAla thavAnA.' 'AvuM suMdara jIvana hAthamAM che eno uttama upayoga karI le. pApatha kaMTALIne jIvana para kaMTALo lAvavA mAtrathI pApono nAza nahi thAya. suMda jIvanane suMdara caryAmAM lagADI de, jethI AtmA niSpApa nirmaLa banato jAya.' rAjakumAra lalitAMga A tattvavANI sAMbhaLIne ullasita banyo, enuM ma phoruM thaI gayuM, manane dharapata thaI ke 'hAza ! to to hajI pApono nAza karava mATenI bAjI hAthamAM che.' e cakita thaIne pUche che, 'heM prabhu ! to zuM mArAM gho pApono nAza karavAnA upAya che ?' Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 dhyAna ane jIvana lalitAMgane sAdhunI divyavANI : ghora pApo paNa upAyathI kema nAza pAme ? : sAdhu mahAtmA kahe che, ''upAyanuM zuM pUche che ? '(1) seMkaDo divasa sudhI AcaDa-kucaDa manamAnyuM khAI khAIne peTa bagADyuM, zarIra bagADyuM hoya, to ya sArA vaidyanA 4-6 mahinAnA upacArathI sAruM thAya che ne ? are, laMghana jevA para caDI jAya to ya doSo baLI jAya che ne ?'' '(2) varaso sudhI avaLA dhaMdhA karI mUDI khoI nAkhI hoya, garIbI vahorI hoya, to ya savaLA dhaMdhAthI pAchI kamAI thAya che ne ?'' '(3) abhimAnanA toramAM keTalAyanI sAthe bagADyuM hoya, chatAM bhUla samajAtAM vinaya, namratA, paropakAra, sevAbhAva vagerethI emanA sadbhAva meLavI zakAya che ne ?'' 'basa, e ja rIte samaja ke jIvanamAM mUDhatA-ajJAnatAvaza game teTalAM pApa thaI gayAM hoya, paraMtu sarvajJa bhagavAne batAvela upAyo dvArA eno nAza karI zakAya che. to evA prabhu maLyA pachI maravAnuM karavuM ? ke emaNe batAvela upAyomAM lAgI javuM ?'' karmaroga kADhanAra dhanvaMtarI prabhu : 'e vItarAga bhagavAna anaMtajJAnI che, mahAna dhanvaMtarI vaida che, ne karmaroga kADhavAnA sacoTa upAya jANe che, tathA jagatane e batAve che. e upAyo e prabhue svayaM potAnA jIvanamAM ajamAvyA che ane ethI ja pote sarvapApono nAza karIne vItarAga sarvajJa banyA che, tema emaNe e upAyo batAvIne keTalAyane e mArge caDAvI niSpApa karyA che. jIva anAdithI pApI che. mATe pApanAzanA upAya karavA paDe : ''he bhAgyavAna ! tuM eTaluM to jo ke jIva kAMI anAdi kALathI sIdho-sAdo sajJAna ane niSpApa nathI hoto, pachI bhalene e vItarAga sarvajJano ke moTA maharSino jIva hoya. saMsAranA jIvamAtra anAdi kALathI to mUDha, ajJAna ane avaLI cAle cAlanAro hoya che. eTale e pApo karavAmAM zuM bAkI rAkhe ? AvA suMdara mAnava jIvanamAM ya jyAM sudhI mahAtmAno satsaMga na maLyo hoya, sajJAnatA na AvI hoya, tyAM sudhI to jIva pApo ja pApo karato ja rahe che. emAM ya pApanAM jevAM nimitta maLe evAM pApAcaraNa kare che. chatAM jo satsaMgathI kaMIka sAro bodha pAme, to upAya AdarIne e pApone halakAM karI zake che, haTAvI zake che, kramazaH niSpApa vItarAga banI zake che. Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - dhyAna ane jIvana 205kadAca koIe A jIvanamAM evAM ugra pApo na ya karyo hoya, tethI zuM ema mAno cho ke eNe pUrva jIvanomAM pApa nahi karyo hoya ? jo karelAM hoya to zuM e badhAM nAza ja pAmI gayA ? nA, jaMgI pApo UbhAM che ! chatAM upAyo AdarIne janma-janmAMtaranAM pApono nAza karI zakAya che. mATe ja sarvajJa tIrthakara bhagavAne pote paNa ahIM mahApavitra chatAM potAnAM pUrvanAM pApa naSTa karavA bhAre upAya AdarelAM ane bIja maharSioe paNa emanA kahelA. upAyanAM sevana karyA che. ethI ja pApo naSTa karyA che. tyAre to e sarvajJa bhagavAna ke maharSi banyA che. basa, subuddha jIva ! A vastu para zraddhA kara ane utsAha lAva ke "huM ? upAyomAM bhagIratha puruSArtha karI mArAM pApa toDI nAkhIza.' hajI jIvana hAthamAM che tyAM sudhI A bahu zakya che. pApanAzanA kaThora upAya AdaravAnA nirdhAra sAthe enA utkRSTa Adara-AcaraNa karI bhava pAra karI javAya che." lalitAMga rAjakumArane mahAtmAnI hRdayasparzI vANI sAMbhaLI navacaitanya AvyuM, ullAsa pragaTyo, mana phoruM thaI gayuM. e mahAtmAnA pagamAM paDI hAtha joDI kahe che, prabhu ! Ape mArA para mahA avarNanIya upakAra karyo. ghora pApAcaraNathI mAruM mana bhAre thaI gayuM hatuM, te have mane samajAI gayuM ke ahIM jIvato chuM tyAM sudhI upAya dvArA pApanAza karI zakAya ema che. to have mAre ApaghAtanI mUrkhAI nathI karavI. pApAcaraNano ullAsa hato enA karatAM mane adhika ullAsa have jIvato rahI pApanAzanA upAyo ajamAvavAno jAgyo che. A jagADIne Ape mArA para keTalo gajaba upakAra karyo ? to have vizeSa kRpA karIne mane zA zA upAya AdaravA te batAvo." pApanAzanA 5 sacoTa upAyo sAdhu mahAtmA ene mArgano jijJAsu jANI uddhArano mArga batAve che, kahe che - (1) bhavanirveda jo bhAI ! pahelAM eTaluM nakkI kara ke "A saMsAra pAponuM ghara hovAthI taddana nisAra-nirguNa-nirupakArI che, ApaNA AtmAno apakArI che, mATe rahevA lAyaka nathI." ema enA para glAnI aruci abahumAna UbhuM kara. Ane bhavanirveda' yAne "saMsAravairAgya' kahevAya. pachI saMsAramAM game tevA moTA lacabacA devatAI sukha paNa maLatA hoya, to ya te nAzavaMta hovAthI ane rAga-dveSAdi pApothI kalaMkita hovAthI enA pratye paNa glAnI-aruci-abhAva ja Ubho raheze. Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 dhyAna ane jIvana pAko bhavanirveda haze, to ja sAdhanA karatI vakhate pralobhano ke kaSTane bhayane nagaNya karAze, kemake have to potAnI kAyA para paNa nirveda che. (2) samyagdarzana : "AnI sAthe e nakkI kara ke 'AvA saMsArane tathA anaMta kALane pratyakSa nihALI, enA uccheda mATe sacoTa mArga paNa pratyakSathI joI, jagatane e saMsAra ane enA ucchedanuM yathAsthitasvarUpa kahenAra koI hoya to te vItarAga sarvajJa che. e bhagavaMtanAM vacana TaMkazALI che, sarva satya che, AtmAnAM ekAMta kalyANane karanArA che' ane ema nakkI karI sarvajJa-vacana para sarvesarvA zraddhA kara ke A ja sAcAM ane A ja hitakara.' Ane 'samyagdarzana' kahevAya. (3) samyakcAritra : A nakkI karIne e sarvajJa bhagavaMte oLakhAvelA nAnA-moTAM samasta pApa vyApArono yAne mAnasika-vAcika-kAyika saghaLI pApa pravRttiono tathA hiMsA-juTha-corI-maithuna-parigrahano sarvathA tyAga kara. 'e karuM nahi, karAvuM nahi, bIjA kare emAM leza paNa saMmati-rAjIpo-bhAgalAgo rAkhuM nahi.' AvI jIvanabhara mATe pratijJA kara. Ane 'samyak cAritra' kahevAya. (4) samyajJAna pachI jIvana evuM ja jIvavAnuM ke emAM leza paNa e tyAga karela pApanuM mana vacana ke kAyAthI AcaraNa thAya nahi. pachI e cAritra jIvanamAM kaMI kAma to karavAnuM ja raheze, nahitara navaruM mana nakhkhoda vALe. to kAma A karavAnuM ke sarvajJa bhagavAne upadezela zAstrono svAdhyAya karavAno, enuM paThana, adhyayana, ciMtana-manana karatA rahevAnuM, Ane 'samyajJAna'nI ArAdhanA kahevAya. (5) samyakRtapa : 'enI sAthe bAhya ane Abhyantara 6-6 prakArano tapa ArAdhavAno.'' A ArAdhanAne 'samyaktapa' kahevAya. bAhya tapamAM anazana-UnorikA... vagere gaNAya. AtyaMtaramAM prAyazcitta-vinaya-vaiyAvacya... Adi Ave. emAM jeTalI tArI tAkAta, e pramANe tapa AcaravAno. zakti jarA ya gopavavAnI nahi. A vairAgya-samyagdarzana-samyajJAna-samyak cAritra-samyak tapa e paMcavidha mokSamArga che ane enI ArAdhanAthI navA karmabaMdha aTakI junAM janma-janmAMtaranAM baMdhAyelAM karmono vidhvaMsa thaI jAya che !'' ema vidhvaMsa thatAM thatAM aMte AtmA Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana (207) sakala karmathI rahita banI mukta thAya che, AtmAno zAzvata mokSa thAya che. ucca mAnavabhavamAM A nahi thAya to bIjA kayA bhavamAM A thaI zakavAnuM ? AvA 'he mahAnubhAva ! tuM e jo, ke AtmAe saMsAra rAga, mithyAtva, ajJAna, pApa pravRttio ane AhArAdi tathA krodhAdi saMjJAo dvArA ja karma upArjelAM che, eTale have enAthI viparIta mArge cAlavAthI karmono uccheda thaI jAya e sahaja che. e nyAyayukta che ke je kAraNe saMsAra, enAthI viparIta kAraNoe mokSa thAya.' e viparIta mArga te A vairAgya, samyagdarzana, jJAna-cAritra-tapa. hajI jIvana hAthamAM che tyAM sudhI A mArganuM ucca koTinuM ArAdhana kara ane ethI sarva pApa, samasta karma ane saMsArano uccheda karI mokSanI maMgaLa mALAne vara.'' lalitAMgane utsAha : sAdhu mahAtmAnI A vedhaka divyavANI sAMbhaLI lalitAMga rAjakumAra khUba ja prabhAvita thayo. vaLI ene AzvAsana maLyuM ke 'phikara nahi tyAre, bhale pApa bhAre AcarAI gayAM che chatAM A mArge cAlIne mArAM sarva pApa sarva karmono nAza karI zakAze.' ene e paMcavidha mArga levAno ane aNIzuddha AdaravAno bhAre utsAha AvI gayo ane sAdhu mahAtmAne pagamAM paDI AMkhamAM AMsu sAthe be hAtha joDI kahe che - 'prabhu ! Aje to Ape mane bhavyAtibhavya tattvaprakAza ApI dIdho ! Ape mArAM aMtaranAM kamADa kholI dIdhAM ! Ape mArA para apratikArya anahada upakAra karyo che, to have jo yogya lAge to mane A tAraNahAra mokSa-mArga ApavAnI kRpA karo. A pApabharyA saMsAravAsa parathI mAruM mana taddana uThI gayuM che, 'ApaghAta karI nAkhuM' vagere mithyA buddhi to gaI, paNa have to - 'karmo mane zuM kacaratA hatAM, huM ja karmone kacarI nAkhuM', evI tamannA jAgI che. to e mATe mokSamArganI zakya evI UMcI ArAdhanA mATe karavI che. mATe mane e mArge caDAvavAnI kRpA karo.' lalitAMga dIkSA le che H sAdhu mahAtmAe ene yogya jANI samyaktva sAthe cAritranI dIkSA ApI. lalitAMga have rAjakumAra maTI lalitAMga muni banyA. gurunI kadara pahelI jarUrI : sAco mArga batAvanAranI balihArI che. kuzaLa zilpI pASANamAMthI paramAtmAnI pratimA banAve che. ema cAritra saMpanna guru patthara jevA AtmAne paramAtmA banAvavA mArge joDI de che ! corAzI lAkha yoniomAM nirAdhAra Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 208 dhyAna ane jIvana azaraNapaNe bhaTakatA jIvane mAMDa mAnava avatAra maLe ane emAM ya koI viziSTa puNyodaye ati durlabha evo AvA guruno yoga maLe, paraMtu e maLyAnI kadara joIe. e to manuSyabhava anaMtA maLyA ane guruyoga paNa anaMta vAra maLyA, paraMtu enI kadara ja na karI, evA sadguruonI kiMmata ja na samajyA, pachI emanAM carI samarpita thaI besI jaIne mahAmUlA mokSamArganI ArAdhanA karavAnI vAta ja kyAM ? tethI to jIva hajI sudhI pApavAsanAo, pApabuddhi ane pApa pravRttiomAM sahyA karato saMsAramAM bhaTakyA kare che. guruyoganI kadara nahi enI viTaMbaNA : tamane sadguruyoga maLyo che ? maLyo che to enI kadara karo cho ? manane ema thAya che kharuM ? ke saMsAramAM bIjuM badhuM maLe che, paNa Avo guruyoga ane mokSamArga jhaTa na maLe. jIvana to tapAso ke kevuM cAlI rahyuM che ? keTalI viTaMbaNA bhogavo cho ? gurunI ane mokSamArganI kazI gama nahi, kadara nahi, eTale saMsAranA ISTa-aniSTamAM keTaluM kUTAvAnuM thAya che ? keTalAM pApa sevAya che ? keTakeTaluM ArtadhyAna cAlyA kare che ? ISTa-aniSTanAM ArtadhyAna kema aTake ? saMsAratattva ane mokSatattva samajAya to keTalAMya ArtadhyAna aTakI jAya, aTakAvI devAya. ISTa vastunAM ArtadhyAna TALavA A vicAra joIe ke nA ISTa-ISTa to saMsAranA takalAdI tattva che, nAzavaMta che, AvyA-gayAM che. emAM kyAM kyAM ArtadhyAna karato besIza ? karmanA hAthanI e vastu che, emAM tuM phogaTa ArtadhyAna karI karI zA mATe kUTAya ? ethI kAMI UpajavAnuM nathI, cAlavA de, karma enuM calAve, tuM tAruM tattvaciMtana calAva.' aniSTanuM ArtadhyAna TALavA A vicAra, ke 'aniSTa e mArAM pUrvanA karmanA hAthanI vastu che, enuM ya ArtadhyAna zA sAru karavuM ? tuM jo sAvadhAna ho, tattvaciMtanamAM ramato ho ane bahAra pratye udAsIna ho, to aniSTathI tArA AtmAnuM zuM bagaDe che ? aniSTa AvyuM eTale bahAranuM to bagaDyuM to bagaDyuM, paNa tuM hAthe karIne ArtadhyAna karI karI aMdaranuM tArA AtmAnuM zA sAru bagADe ? ema. bagADyA karavAthI tAro kadI mokSa nahi thAya. mokSa to anaMta jJAna-darzana-cAritra svarUpa che, e lAvavuM hoya to ahIM thoDA paNa jJAna-darzana-cAritra-tapanI ja ciMtA rAkha.' saMsAratattva ane mokSAttva samajyA ho ane samajyAnI kadara hoya, to haMmezA pratipaLa A sAvadhAna rahe. Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana lalitAMga muni ekAkI : lalitAMga muni cAritra laIne macI paDyA ArAdhanAmAM. nitya gurusevAmAM rahI jJAnayogamAM zAstrAdhyayana-ciMtana karavA sAthe mahAvratonuM aNIzuddha pAlana ane bAre prakAranA tapanI bhavya ArAdhanA kare che ! pachIthI yogya jANI guru emane UMcA abhigrahothI yukta kaThora cAritra-tapanI ArAdhanA sAthe ekAkI vicaravAnI anujJA Ape che. pApanI hoMza karatAM vadhu karmanI hoMza : lalitAMga munine bhAre hoMza che, ke 'jo pApa sevavAmAM bAkI rAkhI nathI, to have cAritra ane tapanI taka maLyA pachI e sevavAmAM zuM kAma bAkI rAkhuM ? jeTalI hoMza ane jeTalA jozathI pApa karyAM che ethI paNa vadhu hoMza ane vadhu jozathI cAritra ane tapanI sAdhanA karyA vinA e pApo ze jAya ? mATe jo pApa karatAM AvaDyAM to have A sAdhanA karatAM paNa AvaDe che. bhagIratha ArAdhuM ane tana-mana ane karmone toDI nAkhuM.' e bhAvathI lalitAMga muni ugra cAritra-tapanI sAdhanAmAM lAgI gayA. asaMmata nAstika 209 have evuM bane che ke lalitAMga maharSi dezodeza vicaratAM vicaratAM sahaja bhAve eka evA nagaramAM AvI gayA ke jyAM eka asaMmata nAmano nAstika rahe che. mULa e eka dhanADhya mANasano chokaro, paNa bicAro koI tIvra mithyAtva karma ane mAnakaSAyanA udaye abhimAnI nAstikavAdI banI gayelo. e abhimAnathI sagA bApane ne sagI mAne ya gaNato nathI ! uparAMta kuTuMba ke samAjanA koI paNa vRddha pUjya puruSane ya gaNakArato nathI. AtmA-dharma-karma puNya-pApa-paraloka, kazAne mAnato nathI. pAcho vaLI e jarA buddhimAna che, kutarka bahu AvaDe, te lokone ya enA nAstikavAdathI bharamAve che. keIka bhoLAone nAstika vAdamAM tANe che. nagaramAM bAdazAha jevo thaIne phare che. ene AtmA-puNya-pApa vagere kazuM mAnya nathI, kazuM saMmata nathI, eTale enuM 'asaMmata' evuM nAma paDI gayuM che. nAstikanI johukamI H 15 A asaMmata nAstika abhimAnanA toramAM taNAyo. bahArathI koI sAdhu-saMnyAsI-jogI-bAvA Ave enI paNa khabara laI nAkhe che 'keTaluM bhaNyA cho ? lAvo sAbita karo tamAro AtmA, puNya-pApa, paraloka...' ema paDakAra kare che. pelA sAbita karavA jAya tyAre A sAme kutarkonI jhaDImAra varasAve che. eTale pelAone A patharAne samajAvavo azakya jANI pachI mauna pakaDavuM paDe che. ema Jair Education International Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -Ana dhyAna ane jIvana e asaMmata nAstika betAja bAdazAha jevo thaIne phare che. keIkane UMdhA mArge dore che. koNa roke ene ? zrImaMta che, koInI paravA nathI. jaDabAnA jore phAve tema lavAro karato phare che. nAstikatAmAM TuMkI buddhi AdinI gulAmI che : puNyanA yoge zrImaMtAI maLI, jIbhaDInuM jora maLyuM, buddhizakti maLI, ethI zuM karavAnuM ? abhimAna ane svaparano nAza? jIva mAne che ke, "huM svataMtra chuM, paraMtu kharekhara to tIvra viSayalAlasA, ahaMkAra ane Apamati karAvanAra mohanIya karmanA tAbA heThaLa mohanI bhAre parataMtratA-parAdhInatA sevato hoya che, enI ene khabara nathI, viveka vAparavo nathI, anubhavInA anubhava levA nathI, jAte vastunA uMDANamAM jevuM nathI, AMkhe dekhyuM ja mAnavuM che, e TuMkI buddhinI parataMtratA-gulAmI nahi to bIjuM zuM che ? jagatamAM jIva aneka vAte parataMtra hoya che. lalitAMga munino viveka : lalitAMga muni ahIM AvyA che. emane koIke kahyuM, "mahArAja ! ahIM Avo asaMmata nAstika rahe che. e tamArI khabara levA Avaze. mATe enI carcA sAthe karavA taiyAra rahejo.' munie enI vigata sAMbhaLI manamAM vicAra karyo ke "A kAMI bUjhe evo lAgato nathI, to phogaTa jIbhAjoDI zuM kAma karavI? patharA sAthe mAthuM kAM kUTavuM? emAM mAthuM bhAge, patharo na bhAMge. nAhaka mArI AtmasAdhanA kAM cUkuM ?' vAta paNa sAcI che ke ajJaH sukhamArAdhyA, sukhataramArAththo vizeSajJaH jJAnalava-durvidagdha brahmApi te naraM na ranjayati ajJAna-abhaNane hajI sahelAIthI samajAvAya, vivekIne vaLI vizeSa sahelAIthI samajAvI zakAya, paraMtu jJAnanA lezathI doDhaDAhyA ane ghamaMDI abhinivezI (durAgrahI) banelAne brahmA paNa na samajAvI zake. eTale kadAca emane asaMmate paDakAryA haze tyAM muni tapanA mArge lalitAga maharSi vicAra kare che ke "AvA nAstikane vAda karIne samajAvavA jatAM enuM to kAMI sudhare nahi, paraMtu mAruM ArAdhavAnuM rahI jAya. enA karatAM mane mAruM saMbhALavA de. ema vicArIne e nagaranI bahAra udyAnamAM cAlI gayA. tyAM jaIne emaNe upavAsa AdaryA ane kAyotsarga-dhyAnamAM rahevA lAgyA. Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana - kAyotsarga-dhyAna" eTale khaDA khaDA rahI vacana ane kAyAne vosirAvI devAnA, kAyAne sthira rAkhI jarA ya halAvavAnI nahi ane taddana baMdha rAkhI mauna dharI rAkhavAnuM. kAyAnI sthiratAmAM AMkha paNa aDadhI mIMcI rAkhavAnI. dRSTi nAsikAnA agra bhAga para sthira karI bahAranuM jovAnuM baMdha rAkhavAnuM. hAtha sahaja bhAve laTakatA choDI devAnA. basa have rahyuM mana, te manane eka cokkasa prakAranuM dhyAna pakaDAvI devAnuM. koI bIjuM-trIjo vicAra nahi, vikalpa nahi ke "ThaMDI lAge che', yA "garamI lAge che, macchara karaDyo'... koI ja vikalpa nahi, mAtra sUtraciMtana, yA arthaciMtana, tattva-padArtha ciMtana. upavAsa sahita kAyotsargamAM cha tapa A sUtrArtha-tattvaciMtana e Abhyantara tapa che. eno vicAra ApaNe karavAno che. paNa hamaNAM bAhya tapanuM mahattva joIe chIe. munie upavAso AdaryA che eTale saheje emAM khAvuM ja nathI to UnodarikA, vRttisaMkSepa ane rasatyAga to AvI ja gayA. sAthe kAyotsarga dhyAnamAM che eTale bAhya tapano cotho-pAMcamo prakAra "kAyakaSTa" ane "saMlInatA" yAne saMgopana tapa paNa cAlu thaI gayA che. kalAkonA kalAko kAyotsargamAM UbhA rahevuM eTale kAyAne kaSTa to paDe ja ne ? emAM vaLI kAyAne leza paNa halAvavAnI nahi, hAtha halAvavo nahi, paga nahi, AMkha paNa pheravavAnI nahi,... evA e badhAne gopavI rAkhavAnA, tema tadana mauna eTale vANI paNa gopavI rAkhavAnI. ema kAyA ane vacananI saMlInatA banI. sAthe manane evuM gopavI rAkhavAnuM ke nakkI karelA ciMtana sivAya bIjA eka paNa vicAramAM e jAya nahi. ema mananI paNa salInatA AvI. nadImAM pUra H Ama chae prakAranA bAhya tapamAM maharSi divasonA divaso lIna banI gayA. eno juo kevo jabaradasta prabhAva paDyo ! banyuM evuM ke ekavAra pAsenI nadImAM bhAre pUra AvyuM. nagara kaMIka uMcANamAM che tethI nagaramAM to pANI na pharI vaLyuM, paraMtu nagaranA TheTha daravAjA sudhI pANInuM pUra pahoMcI vaLyuM ! A hisAbe udyAnanuM zuM pUchavuM ? udyAna para pANI evuM pharI vaLyuM ke jaLabaMbAkAra ! te ya mAthoDAM jevAM pANI caDI gayAM, emAM vRkSo paNa DUbADUba thaI gayA. muninA tapano prabhAva paraMtu khUbI e thaI ke muni to tyAM dhyAnamAM ja UbhA che, emane khasavuM nathI. "eka ja laganI che ke je thAo te thAo, sAdhanA AdarelI mUkavI nathI." A tapanA prabhAve eka viziSTa zakti UbhI thaI gaI kaho. ke najIkano koI Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2mAM dhyAna ane jIvana vyaMtaradeva AkarSAI sevAmAM lAgyo kaho, te pANInAM pUra emane aDyA ja nahi ! loko nagaranA killA parathI jue che to maharSi pUranI upara UbhA che, zubha dhyAnamAM khaDA che. pUra emanI AsapAsathI cAlI jaI rahyuM che ! lokone Azcaryano pAra rahyo nahi. loka prazaMsA karavA lAgyA, "aho ! juo to kharA ke muninA tapano prabhAva keTalo jabaradasta, ke pUra emanA para pharI vaLavAne badale e pUranI upara che ! vAha, zI dharmanI balihArI !" nAstikanI niMdA : muninI prazaMsA thavA sAthe pelA asaMmata nAstikanI bhAre niMdA thavA lAgI. loko bolI rahyA che ke "A juo pelo nAstika kaheto hato ne ke AtmA nathI, dharma nathI, puNyapApa nathI ? kevo e juko ? dharmano A pratyakSa prabhAva dekhAya che. maharSinAM cAritrabaLa ane tapobaLano keTalo gajaba prabhAva ke pANInA pUre jhADone DhAMkI dIdhA paNa munine nahi !' lokomAM muninI prazaMsA ane nAstikanI niMdA cAlI paDI. asaMmata nAstika A sahana karI zake? muni para ene bhAre IrSA AvI gaI, AkuLavyAkuLa thaI gayo, paNa bolavAne jagA rahI nathI. kaho jo muninA bAhya tapano prabhAva kevo ? nAstikanI sAthe vAda karavA gayA hota to zuM nAstikane cupa karI zakata ? hoTha sAja ene uttara jhAjhA. kutarka para kutarka ja laDAvavA, patharA ja pheMkavA, e nItivALo vaLI zAno aTake ? potAnAM kathanano sAmethI majabUta dalIlathI radiyo maLavA chatAM e hAra zAno kabUle ? cupa zAno thAya ? e to bIjo patharo pheMke, navo kutarka laDAve. e kAMI ema cupa na thAya, e to kadAca bolato baMdha thAya to AvA tapanA prabhAve. dIkSArthIne svajananI 'nA' para tapaH dIkSA sAme kutarkoH eTalA ja mATe A eka samajavA jevuM che ke dIkSA sAme kutarko Ave tyAM tapa karavA jevo che. keTalAka kuTuMbIo potAnA mumukSu vairAgI kuTuMbIne mohathI dIkSA letAM aTakAve che ane ene bhAre bola saMbhaLAve che, kutarko Thoke che, putrane kaheze, "zuM mAbApanI sevA nahi karavAnI ? mAbApe keTakeTalA upakAra karI moTA karyA tenA para A badalo vALavAno ?' dIkarIne kaheze, "dIkSA dIkSA zuM kare che ? sAdhvI thaIza paNa sAdhvIomAM to keTalA jhagaDA cAle che ?' dIkaro dIkSArthI bApane kaheze, "A tamArI umara thaI, koNa sAdhu tamAruM saMbhALaze ? tamArI pAse ghaDA ucakAvaze ghaDA !" Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana. (213 dIkSA sAmenA kutarkonA radiyA mAbApanI moTI sevA kaI?: dharma pamADavAnI : AvA kutarko laDAve tyAM radiyA to ApI zakAya ke "saMsAramAM rahevAnuM hoya tyAM sudhI mAbApanI bAhya sevA avazya karavAnI. paraMtu saMsAratyAga ja karavo hoya to pachI e karIne mAbApane dharma pamADavAnI moTI Abhyantara sevA ApavAnI. mAbApanA upakArano kharo badalo ethI ja vaLe che. dharmabiMdu" paMcasUtra' Adi zAstro e ja kahe che. paNa A sAMbhaLe koNa ? "sAdhu-sAdhvImAM jhagaDAnI vAta paNa cittane gabharAvavA pUratI ja che. kyAMka evA svabhAvadoSathI banatuM hoya, tethI zuM badhe evuM? enA karatAM to saMsAramAM juo to kyAM jhagaDA nathI ? saMsAra ja evo che ke emAM to saheje jhagaDA thAya. kemake saMsAranI jarUriyAto keTalI badhI? enA aMge keTakeTalAnI sAthe uMcAnIcI thayA kare ? kharI rIte to tyAM paNa Apa bhalA to jaga bhalA. saMsAramAM ya uMcAnIcImAM jIvanano Adarza "upazama" ane "sahana karavAnuM pakaDIne calAya, to to lIlAlahera ja che. to pachI sAdhujIvanamAM to pUchavAnuM ja zuM?" A radiyA ya mohAMdho na sAMbhaLe. saMsAramAM vRddhane gulAmI nathI? : "uMmara thaI, koNa saMbhALaze ?' vagere kutarka paNa baMDala pheMkavA jevA che. Aje keTalA ya uMmaravALA sAdhuo ArAdhanA karye jAya che. pANInA ghaDA uMcakAvavAnI vAta paNa vAhiyAta che. zuM bhaNelA sAdhuo zeThAI kare che ane bIjAone nokara banAve che ? khoTI vAta che. sAdhu dareka potapotAnuM kartavya bajAvatA hoya che. uMmaravALAne veTha to saMsAramAM keTalI ya karavI paDe che, gulAmI keTalIya veThavI paDe che. AjanA chokarA ne AjanI vahuo kayA devanA avatAra che ? yA rAma-sItAnA namUnA che ke dIkaro mAbApane ne vahu sAsu-sasarAne phUlanI jema sAcave, ne akhaMDa vinayathI varte ? saMsAranuM nATaka to kholavA jevuM nathI. "ghera ghera mATInA cUlA amastu kahevAya che ? enA karatAM cAritra-jIvana lAkha darajju sAruM che. pANIno ghaDo uMcakI lAvI ethI saMyamI sAdhunI bhakti karavAnuM to ahobhAgye maLe. dIkSA levA sAmenA katarko para jo dhyAna devAnuM hoya, to koI bhavamAM dIkSA levAnI sarakhAI ja na dekhAya. nAnI uMmaramAM mAbApa kayA bhavamAM na hoya ? moTI uMmare bIjAM lapharAM kyAM nahi? uMmara vizeSa thaye uMmaranuM bahAnuM kyAM nahi ? basa, A badhA sAme jotAM besI rahevuM eno to artha ja e thAya ke "koI bhavamAM ya jIvananI koI paNa avasthAmAM sarva pApatyAga karI niSpApa pavitra cAritra levAnuM ja nahi ! ne saMsAramAM beThA pApasevana karatA rahI e pAponAM phaLarUpe bhavomAM bhaTakatA rahevAnuM !' Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (214nuM dhyAna ane jIvana ! kutarka sAme rasto: vairAgI banelAe to samajI ja rAkhavAnuM ke dIkSA letAM aTakAvanArA kutarko sAme AvavAnA. enA radiyA ApTe paNa kutarkavALA kAMI mAne kare nahi. tyAre zo rasto levo? A ja, ke tapanI sAdhanA karavI. sAdhanA paNa joradAra tapanI karavAnI. cAritra laIne ya sAdhanA ja karavI che, to te pahelAM A tapanI sAdhanA karavAnI tAkAta nathI? tapathI bhalabhalA aMtarAya tuTe. je kArya bIjA-trIjA upAye na thAya e joradAra tapanI sAdhanAthI thAya. A aTala vizvAsa para juo, lalitAga maharSie kutarka nAstika "asaMmata'ne vAdathI cUpa karavAno mArga levAne badale tapanI sAdhanAno mArga lIdho. alabata jo tapa kAMI pelAne cUpa karavA mATe nahotA karatA, e to potAnA bhUtakALanAM pApane lakSamAM rAkhI tapa janma-janmAMtaranAM jaMgI pApakarmone toDavA mATe karatA hatA. paraMtu e tapathI evuM sAmarthya, evo prabhAva, evuM aMjAmaNa UbhuM thaI gayuM, ke pANInuM ghoDApUra emane DubADI zakyAM nahi, are ! emane aDyuM paNa nahi. tapano prabhAva adbhuta che. A paMcama kALamAM paNa evA tapasvIo thaI gayA che ke jemanA tape camatkAra saryA che. eka kRSNaSi muni thaI gayA ke je ghora tapamAM paNa pAraNe rasa-vigaIono sarvathA tyAga rAkhatA ane sAthe kAyakaSTa saMlInatA vagere tapa paNa jabaradasta sAdhatA. pariNAme emanI caraNaraja auSadhanuM kAma karatI, paga dhoyeluM pANI roga maTADatI. * * * * : 29. anyAya AMtarazatruno khaTake che ? kAkA kAkI: ja IIIIIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIII nAstika kema sahana kare? : lalitAga maharSinA tapano prabhAva lokoe joyo, tethI loko saheje emanI prazaMsA, tapadharmanI prazaMsA ane asaMmata nAstikanI ane enA nAstikavAda-adharmavAdanI niMdA karatA thayA. have asaMmatane A kema sahana thAya? anyAyane sahI levo e dharma : nAstikavAdamAM mAnanArane sahiSNutA thoDI ja hoya? sahiSNutA to dharma che. "anyAyanI sAme paNa sAmano na karatAM, pote potAnA pratye thatA anyAyane zAMtithI sahI levo' - evuM koNa zikhavADe ? jaina dharma ja e zikhavADe. Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana - RSabhadeva prabhunA aThThANu putronI sAme moTAbhAI bharate potAnI AjJA svIkArI levAnI anyAyabharI mAgaNI karI, aThThANu putro pitA prabhu pAse gayA, prabhue zuM zikhavADyuM? anyAyano sAmano karavAnuM nahi. pra. - anyAyano sAmano to karavo ja joIe ne? u. - prabhue aThThANune zuM batAvyuM e juo eTale samajAze ke anyAyano sAmano karavo joIe ke nahi. prabhuno bhavya upadeza: AMtarazatru no anyAya : RSabhadeva bhagavAne aThThANuM putrone kahyuM, "A tame bharatane anyAyakArI zatru tarIke mAnI enI sAthe laDavA taiyAra thayA cho, paraMtu tame tamArA kharekharA duzmanane oLakhatA nathI eTale ene paDatA mUkI bhAratano nAza karavAno vicAra karo cho ane ethI tamArA kharA duzmanone mahAlavAnuM thAya che ! tamArA kharA zatru tamArA aMtaramAM rahelA rAga-dveSa kAma-krodha lobha, mada-matsara, mamatA-mAyA vagere che. janama janama ene tame poSatA-mahAlAvatA ane daDha karatA AvyA cho. ethI ja e AMtarazatru tamane A duHkhada bhavacakrane viSe nirAdhArapaNe bhaTakatA rAkhavAno bhAre anyAya karI rahyA che. eNe ja tamArI potAnI anaMta jJAna-sukhamaya-AtmasamRddhi pragaTa na thavA devAno tamane bhAre anyAya karyo che. A anyAya tamane khUMce che ? are ! enA para dRSTi paNa che? ene poSIne kevI durdazA UbhI rAkhI rahyA cho? "jIva jo A rAgAdi AMtara zatruone na poSe, na UbhA rAkhe, to pachI ene saMsAranI cAre gatio ane corAzI lAkha yoniomAM nirAdhAra ane behAlapaNe bhaTakAvanAruM bIjuM zuM kAraNa che?' bahAranAne mAravAnuM zaMkAbharyuM : - "he bhAgyavAno ! eTaluM samajo ke kadAca bahAranA duzmanane mArI - alabatuM mAravAnuM tamArA hAthamAM nakkI nathI, enuM puNya jora karatuM hoya ne tamAre pApano udaya hoya to ene mAravA jatAM tamAre ja maravAnuM thAya, paNa kadAca tamAruM puNya jora karatuM hoya to tame ene mArI zako, chatAM ene mArI-tamArI sAmenA enA anyAyane miTAvI zako. paraMtu tethI zuM ? tame thoDA ja amara cho ? samajI rAkho tamArA para yamazatrunI moTI sattA che, eTale tamAre paNa AgaLa jaIne maravuM to paDaze ja. e vakhate tame pelA bahAranAno anyAya miTAvIne surakSita rAkhelA tamArA rAjyapATa ane lakSmI-lADI-vADI-gADInA viSayo tamane jarA ya bacAvI zakaze nahi, ke e viSayo tamArI pUMThe lAgaze nahi. to anyAyanA sAmanAthI saravALe kyAM bacyA ? AgaLa karmanA anyAya lAgaze tenuM zuM? Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana pachI to tamAre ekalAe ahIM sArI rIte mahalAvelA AMtara zatruo rAgadveSa vagerethI ane hiMsAdi pApothI UbhA karelAM jaMgI pApakarmonA thokathI durgatiomAM bhaTakatA thaI javuM paDe, duHkha-trAsa-viTaMbaNAomAM kacarAvuM paDe. A anyAyathI ze baco? to bolo, ahIM tame mAnelA bahAranA duzmanane TALyo ane mAnelo anyAya miTAvyo, tethI zuM vaLyuM ? mRtyunI sAme tamAro mada kyAM Ubho rahevAno ? puye bahAranA anyAyane barAbara radiyo ApavAnuM bane, paNa emAM tamAruM abhimAna, durgati gamananI beparavAI, lakSmI AdinI tRSNA - mamatA, A badhA AMtarazatruo ja tamane A bhavATavImAM azaraNa-nIrAdhArapaNe bhamAvanArA che. tamArAthI poSAyelA e rAgAdi tamane ja dIghatidIrgha kALa sudhI anyAya karanArA che. he bhAgyavAno ! kharuM to e samajo ke A manuSyabhava evo uMco ane adUbhuta pAmyA cho ke enA sahAre tame A tamArA AMtara duzmanonI sAthe laDI zako, tattvabuddhi-tyAga-vairAgya-kSamA-ahiMsAdi dvArA eno nirmULa nAza karI zako ane ethI kAyamane mATe tamArI pratyenA enA anaMtAnaMta kALathI cAlI AvatA anyAyano aMta lAvI zako. e tattvabuddhithI ahIM paNa koI duzmana nahi lAge. ucca mAnavabhavanA sahAre ja A AMtara vijaya banI zake. Avo bhava gumAvI nAkhyA pachI AmAMnuM kazuM nahi thaI zake. eTaluM samajI rAkho ke, bahAranA koI zatrune ane enA anyAyane TALI zakavAnuM nizcita paNa nathI ane kAyamI paNa nathI. puNya pahoMcatuM hoya to ja bahAranA duzmananI sAme phAvI zako, nahitara to pachADa ja khAvI paDe. vaLI kadAca mAno ke ahIM tame phAvyA, to paNa pachInA janamamAM saMbhava che pAchA bahAranA bIjA duzmana AvavAnA, ne enA anyAya sahavA paDavAnA. eTale ahIM e TALavAnI vastu kAyamI nahi banavAnI. jyAre, AMtara duzmana para jaya ane anyAya-nivAraNa e nizcita ane kAyamI bane che. emAM bAhya duzamana paNa rahetA nathI, emano bhaya gayo. ahIM tame rAga-dveSa kAma-krodha-mada vagere para tattvadeSTi-vairAgya-upazama vagerethI jeTalA pramANamAM ghA karo, jeTalA ene dabAvo, eTalA e dabavAnuM nizcita che ane enA daLyA pachI ahIM ne bhavAMtare ya enuM jora cAlatuM nathI. kramazaH kAyamI aMta Ave che. temaja e paNa hakIkata che ke aMtaranA rAgAdine dabAvyA pachI bahAranA duzamana dumana ja lAgatA nathI. e to bicArA dayApAtra Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana -2 lAge che. eTale ema kahevAya ke AMtara duzmanono nikAla karyo tyAM bAhya duzmanono nikAla saheje thaI gayo. RSabhadeva bhagavAna navANuMne kahe che, "A aMdaranAne dabAvavA mATe mAnavabhava ja bhAre upayogI che, sahAyaka che." "to he nararatno ! jyAM sudhI tamArA hAthamAM hajI mAnavabhava sahAyaka tarIke Ubho che, tyAM sudhImAM tamArA kharekharA duzmanabhUta AMtara duzmanonI sAme laDI laI eno nizcita nAza karavAnuM tamAre svAdhIna che. ene mUkIne bahAranA mAnelA duzmananI sAthe laDI eno nAza karavAnI vAta ke je zaMkAspada che, enI gaDamathalamAM kyAM paDyA cho ? kAyamano anyAya TALavAnuM choDI kAmacalAu anyAyano sAmano karavA zuM dhamadhamI rahyA cho ? emAM kharuM kArya rahI jAya che." aThThANuM putrono jinavANI para vicAra ane vairAgyaH bhagavAnanA A upadeze aThThANuM putro para rAmabANa asara karI. e samajI gayA ke "bharatano anyAya to kAmacalAu che ane te TALI zakAvAnuM paNa nizcita nathI. tyAre "AMtara duzmanono anyAya anaMtA kALathI cAlyo Ave che. ApaNe to emane poSIe-mahalAvIe chIe ! jyAre e ApaNuM kAramuM nikaMdana kADhe che ! saMsAracakramAM bhaTakAve che ! e rAgAdi duzamanonA lIdhe ja bharata ApaNane duzmana jevo lAge che. je ApaNane ApaNA eka jamInanA TukaDA para rAga ane mada na hota, enA para maLatA kaMcana-kAminI vagerenA kSaNika bhogo upara kAramI tRSNA na hota, to zuM kAma ApaNane bharata anyAyakArI duzmana lAgata ? juo prabhue e badhuM choDyuM to have prabhune kyAM koI duzamana che ja ? mATe ApaNe A choDo ane aMtaranA rAgAdi duzmanone kacarI nAkhavAmAM A sahAyaka mAnava janamane kAme lagADI do." basa, bhagavAnanA akANuM dIkarA moTA rAjavI banIne rAjya-samRddha rANIo ane rAjAzAhI sukhomAM mahAlanArA chatAM, Ama prabhunI tattvavANI emaNe jhIlI, e vairAgya pAmyA ane mAnavabhavane uttama sahAyarUpa mAnI enA sahAre AMtara duzamanono ja nAza karavA mATe nirdhAravALA banI gayA, kemake have e AMtara duzmanono ja anyAya emane DaMkhavA lAgyo. bharatano koI anyAya ja na lAgyo. potAnA rAjya ane viSayasukho para rAga rahe to ja enA para AkramaNa karanAro bharata anyAyakArI lAge ne ? have to rAga ja uThADI nAkhyo eTale "mAruM rAjya, mArAM sukho', e bhAvanA ja uThI gaI. "je mAruM nahi, ene bagADanAro mAruM zuM Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 dhyAna ane jIvana bagADe che ?' mane e zo anyAya kare che ? kazo ja nahi e vAta manamAM nakkI thaI gaI. pArakA rAjya ke pArakA ghara para tavAI laI janAro e kyAM ApaNo duzmana lAge che ? rAjya para AkramaNa e dveSanuM kAraNa nahi. kintu ApaNA rAjya para AkramaNathI dveSa, tethI dveSanuM kAraNa mamatA. tamArA jIvanamAM tamane koI koI anyAya karanArA lAge che ne ? tamArA bahu nikaTanA gaNAtA sagA mAtApitA-patnI-putra vagere paNa avaranavara tamane anyAya karatA hoya evuM lAgI Ave che ne ? kema 'hA' bolatA nathI ? kaho 'hA, lAgI Ave che.' tame tamArI jAtane lAyaka dIkarA mAno cho eTale mAtA-pitA kazuM tamArI pratye aNagamatuM bole-cAle e tamane vadhAre paDatuM lAge che, khoTuM lAge che, e ja anyAya lAgyo kahevAya. ema tamArI jAtane tame yogya pati ke patnI samajatA ho pachI sAmethI aNagamatuM kAMI thAya e eNe anyAya karyAnuM lAge che. AvuM to vAre vAre jiMdagImAM nAnuM moTuM keTaluM ya banI Ave che. eTale jiMdagI AkhI Ane anyAya ja mAnyA karavAnuM ne ? ethI aMtaramAM baLyA ja karavAnuM ne ? tema eno zakya eTalo kaThora vANI-vartAvathI sAmano ja karatA rahevAnuM ne ? jiMdagI AkhI AvI javAnI ? to pachI je aMdaranA abhimAna, rAga, mamatA, mithyAjJAna... vagere AMtara zatrunAM kAraNe A bane che, e AMtara zatruo ane enA anyAya sAme kyAre jhajhumavAnuM ? eno anyAya tamArA manane khUMce che ? ahIM Arya mAnavabhave AvyA eTale to tame sarvaviratI sudhInI uMcI cIjonA hakadAra banyA. chatAM paNa, e ahaMttva ane rAgAdi enI ADe Ave che, enI prApti thavA nathI detA, thaI hoya to naSTa karI de che. A AMtaraduzmananI anyAyakAritA tamane haiye khaTake ? bahAra anyAya puNyanI kamIthI nahi : bhUlazo nahi, ke jene aMtaramAM abhimAna bahu che, jAta zANI lAyaka ane yogya ja kAryavAhI karatI lAge che, temaja bAhya sArI sagavaDa-zobhA-sanmAnanI bahu lAlasA che, eno vAre ne vAre bahAranAo kAMI ne kAMI anyAya karatA lAgI Ave che. ema samajatA nahi ke 'puNya ochuM che mATe ja bahAranAo vAMku vartatA lAge che.' puNyanI to taratamatA ane khAmI badhe rahevAnI. bahu puNyavALAne paNa eka nahi to bIjI vAtanI khAmI rahevAnI. ema enAthI adhika puNyanI apekSAe potAnuM nyuna ja lAgavAnuM. to pachI puNyanI khAmIe thatI bAhyanI khAmI ke nyunatAmAM saheje sAmethI agavaDa maLatI dekhAya, ochuM mAna maLatuM dekhAya, tyAM zuM anyAya ja thayAnuM mAnyA karavAnuM ? nA, Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 219) anyAya thayAnI vicAraNA to bAhya para adhikAra abhimAna tathA viSayarAga ane sukhalAlasA upara thAya che. (1) "huM ATaATalI sagavaDano-sanmAnano adhikArI chuM. A sAmethI Ama kema vAMka varte che ?' je A adhikAra ja na mAne, svAbhimAna ja na rAkhe, to "sAmAe anyAya karyo',... "sAmo mAro virodhI',... evuM evuM mAnavAnuM rahe nahi. bhAre anyAya to potAnA anaMtA doSo ane karmono che. eTale potAne ema ja lAge ke "huM anaMtA karmothI dabAyelo-kacarAyelo chuM. mAre vaLI svAbhimAna zA ? anaMtA doSothI bharelo huM. mAre vaLI gumAna zAnuM ?" ema bAhya para potAno adhikAra na mAne to bAhya para Akramaka anyAyakArI na lAge. (2) ema sukhanI lAlasA bahu che, viSayono rAga naDe che, tethI sagA mAtA-pitA ke sagI patnI paNa e sukha ne e viSayo pratye vAMku vartatAM, anyAya karanArA lAge che. kharI rIte to potAnI sukheSaNA ane rAgAMdhatA e anyAya manAve che. kapaDuM ujaLuM ja joIe evo Agraha che mATe e meluM rAkhanArI ke meluM karanArI patnI ke nokara para gusso thAya che, e anyAyakArI lAge che. evo rAga ane evI eSaNAne ja jo dabAvAya, ne "jevuM hoya tevuM cAle" evo siddhAnta pakaDI rakhAya, to pachI sAmA para gusso zuM kAma Ave ? enA taraphathI anyAya thayAnuM zAne dekhAya ? jIvanamAM duHkha-udvega zAthI?? jIvanamAM je vAre ne vAre anyAya thato dekhAya che, duHkha thAya che, udvega thAya che, enA mULamAM tapAsajo to A dekhAze ke koI svAbhimAna, haka-adhikAranI mAnyatA, koI viSayaroga, ke koI sukhalAlasA kAma karI rahI. hoya che. tethI ja pachI emAM vAMdho AvatAM, sAmo anyAyakArI lAge che. A mAna, A haka, ke A rAga, A lAlasA na hoya to zuM kAma duHkha ja thAya ? jo duHkha ja na lAge to pachI sAmA anyAya karanArA nahi lAge. e nahi lAge to manane samatAbhAva raheze. mahAna AtmAo sItAjI jevA vikaTa prasaMgamAM paNa samatA Ama rAkhI zakelA. saMsAramAM vadhu dharma zo thaI zake? : devadarzana-pUjA sAmAyikAdi karIne kaho cho ne ke "have saMsAramAM beThA AthI vadhAre dharma zo thaI zake ?' to samajo ke AMtarazatrune ja anyAyakArI mAnavAno ane ene dabAvyA karavAno vistRta dharma saMsAramAM beThA ya bahu thaI zake. saMsAratyAga nathI karyo, ne gharavAsamAM beThA cho, chatAM A mahAna dharma Dagale Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -22nI dhyAna ane jIvana - ne pagale ArAdhI zako. aMtaranA mada-rAga-lAlasAne nirabhimAna, vairAgya, anAsakti, tRpti vagere dvArA dabAvatA rahevuM, e mahAna dharma che. ene ArAdhatA rahevAnuM. emAM ya khAsa karIne jyAre jyAre "sAmethI agavaDa AvI, apamAna thayuM, bahAramAM nukasAna thayuM ema lAge, tyAre tyAre tarata A prayoga calAvavAno. jovAnuM ke "jAtane suyogya mAne che, jAtane sAruM ja karanArI mAne che, mATe ja sAmA apamAna karanArA lAge che. sukhanI lAlasA naDe che, viSayono rAga satAve che, tethI ja emAM vAMdho vacako lAvanArAne duzmana dekhe che. eTale kharI rIte A jAtanI vaDAI, lAlasA ane rAga ja khataranAka che. ene ja mAre dAbatA cAlavAnuM.' AMtarazatru dabAvavA mATe traNa upAya - (1) jAtanI karmapIDita adhamatAnuM bhAna ane nirabhimAna (2) sukhanI beparavAI, ne (3) viSayonI nirmAlyatAno khyAla karatA rahevAnuM. basa, jAta para ane jAtanA doSo para A prabaLa aMkuza mUkavAnuM cAlu thaI jAya, eTale pachI jAtanA doSone lIdhA sAmA zatru dekhAtA haze tene have duzamana dekhavAnuM ke anyAyakArI lAgavAnuM ochuM thatuM Avaze. bhagavAnanA aThThANuM dIkarAne A samajAI gayuM ane rAjyAdinA rAga ja mUkI dIdhA, dilanI mamatA ja choDI. eTale moTo bhAI bharata have duzmana ke anyAyakArI nathI lAgato. have to anyAyakArI AMtara duzmana mada-lAlasA-rAga vagerene toDavA mATe je manuSyajanma mahA sahAyabhuta maLyo che, ane emAM kAme lagADI devAnuM nakkI karI nAkhyuM, prabhu pAse tyAM ne tyAM ja e dIkSita thaI gayA. e sAMbhaLIne bharata zaramAI gayo ane AvIne kSamA mAgato kahe che, "mApha karo, mArI bhUla thaI. padhAro ghare, sukhethI rAjya bhogavo, mAre tamArA para kAMI AjJA-hakumata calAvavI nathI. paraMtu A aThThANuM muni banelAne to have kharA zatrubhuta rAgAdino ane emanA anaMta kALanA anyAyano ja kAyamI aMta lAvavo che, tethI bhAratanA karagaravA para zAnA lobhAya ? bolo have, anyAyano sAmano karavA jevo kharo ? ane karavo ja hoya to konA anyAyano sAmano karavA yogya? kahevuM ja paDaze, bahAranA anyAya karatAM aMtaranA kAma ke krodha-lobha. rAga-dveSa. mAna-mada-mAyAnA ghora anyAyano sAmano karavA yogya che ane e mATe e AMtarazatru o sAme ja laDI levA jevuM che. Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana - eTalA ja mATe bahAranAnI sAme to sahiSNutA ja keLavavAnI, kSamA ja rAkhavAnI, jethI AMtarazatru krodhane macaka na maLe. paraMtu A sahiSNutAdi karavAnuM koNa zikhavADe ? dharma ja e zIkhave che. dharmanuM A uMcuM mahattva che ke e kSamA-sahiSNutA samatA zIkhavIne mahAzAMti-mahAsukhano anubhava karAve che. * * * Illlllllllllllllllllllllllllllll 30. ISya : AtmahitanI jarUriyAto che? asaMmata nAstikane dharma mAnavo ja nathI, pachI ene AMtarazatru sAme laDI levAnuM ane bahAranAnI sAme sahiSNutA keLavavAnuM zikSaNa ke samaja kyAMthI hoya ? tethI e lalitAMga muninI prazaMsA kema sahI zake? AMtarazatru ISyArne e kema rokI zake ? ene muni para bhAre IrSyA AvI gaI, vaiSa vadhI gayo ane have "kema emano nAza karuM enA vicAramAM caDyo. A sUcave che ke, dharmamAM mAnanAre sahiSNutA-dharma keLavavo ja joIe, IrSyA nahi ja karavAnI. IrSyA kevI gojhArI che? "munie nAstikanuM kAMI ja bagADyuM che ? prazaMsA ane niMdA kare che to loko kare che. emAM munino zo vAMka ? paraMtu IrSyA durguNa ja evo AMdhaLo che ke guno koI jovAno ja nahi. ISyAvaLAne to eka ja dhUna ke "huM konA karatAM halako dekhAuM chuM ? yA koNa mArA jevo vakhaNAya che ? basa, ene ja huM halako pADuM, yA ene ja uDAvuM.' bIjAnuM sAruM khamI zakavAnI tAkAta ja nahi, mATe ene uDADavAnI ja dhUna. tyAre kaho, eka IrSyA pachI keTalAM ArtadhyAna ane vadhIne raudradhyAna karAve? jyAM sudhI sAmo halako na paDe, ke khatma na thAya, tyAM sudhI ArtadhyAna ane vadhIne raudradhyAna kevAM cAlyA kare ? sAruM dhyAna kyAre lAge? : mATe ja A sAvadhAnI rAkhavA jevI che ke dhyAna "OM" ke "ahaM vagerenuM laIne besavAnI vAta pachI, paNa pahelAM ArtadhyAnane lAvanArI A IrSyA vagere AMtara malinatAne haTAvo ane ArtadhyAna aTakAvo. cittamAM ArtadhyAna ramatAM haze to zubha dhyAnane avakAza ja nahi maLe ane IrSyAdi nahi mUkavA hoya to ArtadhyAna koTe vaLagyA rahevAnAM. khoTI pakaDa durgAnane tANI lAve che : asaMmata nAstika muni pratye IrSAno mAryo Arta ane raudradhyAnamAM rame che, Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 dhyAna ane jIvana 'emane kema khatma karuM' e vicAramAM caDyo che. jIvanA upara lAgelo saMsAravAsa keTalo badho bhayaMkara che ! ene eka yA bIjA prakAranI evI koIka pakaDa pakaDAI jAya che ke pachI e durdhyAnane tANI lAve che, kemake khoTI pakaDanI pAchaLa mana khoTA vicAramAM kAma karatuM banI jAya che, pachI emAM durdhyAna kema na Ave ? kharAba kAma to thAya tyAre thAya, paraMtu kharAba vicArasaraNI kalAkonA kalAko ke divasonA divaso cAlyA kare che ! durdhyAnanI A kharAbI ke kharAba karaNI nahi chatAM mAre ! bilADI divasabharamAM keTalA uMdara mAravAnuM karapINa kRtya kare che ? bahu alpa. paraMtu e enI vicAradhArA ane raudradhyAna kevI rAta-divasabhara calAve ? ema girolI vAgha varu vagere zikArI prANIonI dazA kaI ? zAnA para A ? eka pakaDa pakaDAI javA para ke 'zikArane khatma karavo.' jIva Agho jAya, pAcho jAya, paNa mana emAM ne emAM ramatuM rahe che. A raudradhyAnanI vicAradhArA che. e bhayaMkara che. ema ArtadhyAnanI vicAradhArA paNa koI pakaDanA lIdhe cAle che, ne emAM mananI mahAkharAbI che. khoTI pakaDa para ArtadhyAnanuM dRSTAnta H dA.ta. manane lAgI gayuM ke 'paisA joIe', basa e pakaDa lAgavA para mana enA ArtadhyAnamAM ramyA kare che ne ciMtave che ke paisA kema maLe ? kyAre maLe ? zuM karuM ?' AjIvikA pUratA paisA vinA saMsArIne nathI cAlatuM e sAcuM, paraMtu e jarUriyAta bahu zuM mAge ? eno upAya udyama mAge eTaluM ja ne ? paraMtu manamAM eno valavalATa paNa jarUrI che ? zuM vAraMvAra enI ciMtA ya karavI ja joIe ke kyAre maLe ? kema maLe ? kema vadhAre maLe ?' ne zuM e ciMtAthI kAMI vaLe che ? dhaMdho-nokarI-majurI to cAlu ja che. jIvanano anubhava che ke nokarI-dhaMdhAthI amuka paisA to maLyA ja kare che. ciMtAthI vizeSa zuM sadhe che ? bhAgya bAMdheluM hoya to eTaluM ja maLavAnuM. bhAgya nabaLuM haze to ochuM ja maLavAnuM. ciMtA emAM kazo vadhAro karI zake nahi. chatAM jIvane bhAgyanA gharanI vastu paisA, te paisAnI lata lAgI gaI, te bhAgyathI uparavaTa thaIne manathI hisAba vinAnI ciMtA ane ArtadhyAna karyA ja kare che ! kevo mUDha ! tuccha vastunI latathI mAnavabhavanI hAMsI : are ! paisA to hajI ya moTI vastu che, paNa jIvane bIjI keTalIya tuccha vastunI paNa lata lAge che ! dA.ta. gharanA khUNAmAM kacaro dekhyo, e hamaNAM ne hamaNAM uThIne dUra karAya ema nathI, ke bIjA pAse tarata kaDhAvI nakhAya evuM nathI, chatAM mana enA ya locA vALyA kare che ke 'A keTalo kharAba lAge che ! kema A Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 23kacaro paDI rahyo che?..." athavA kapaDuM kheMcamAM bharAI jarA phATyuM, have e saMdhAze to enI sagavaDe saMdhAze, paraMtu atyArathI e phATeluM najaramAM Ave tyAre tyAre enI khoTI ciMtA thaI ja Ave che ke "A kema phATyuM ? kyAre saMdhAya ?... A maphatiyA khUMca khIlI kema rAkhI haze ke kapaDAM phADe ? have A saMdhAya nahi tyAM sudhI keTaluM kharAba lAge ? ne saMdhAya nahi ne vadhAre phATe to ?..." tuccha vastunI pakaDa para paNa keTaluM ArtadhyAna ? keTalI pApa vikalponI hAramALA ? uttama mAnavabhavanI A kevI hAMsI ? kevI viTaMbaNA ? kroDapatinI kanyA maLI hoya, sAthe moTI saMpatti maLI hoya, ene masotA jevA kapaDA paherAve e enI kevI hAMsI ? ema puNyAI sAthe maLela mAnava jiMdagIne tuccha vastunI lata-ciMtA lagADIe e enI kevI hAMsI ? zuM mAnavajanama AvAM ArtadhyAna karavA mATe ja che ? zuM ArtadhyAnathI jIvana AbAda bane che? ke barabAda ? AvA ne AvA ArtadhyAna cAlyA karatA hoya tyAM zubha dhyAnane avakAza rahe ? citta devadarzana-vaMdana ke jApa vageremAM joDAya tyAre emAM sthira rahe kharuM ? phariyAda che ne ke zubha kriyAmAM citta sthira nathI rahetuM ? paNa ArtadhyAnanI lotha lAgI hoya tyAM sthira zubha dhyAna zAnuM lAge ? ane jIvane tuccha lato lAgelI hoya tyAM kaho ArtadhyAna AvyA vinA zAnuM rahe ? bhalene pachI e prabhunA maMdiramAM hoya ! tyAM maMdiramAM e manamAMthI bahAranI lata to bahAra mUkIne Avyo nathI, eTaluM ja nahi, paNa ahIM maMdiramAM ya "A pATalo Ama kema vacce paDyo che ? A pelA bhAI kema darzananI ADe UbhA che ? kyAM sudhI coMTyA raheze ?... olyA bhAI vaLI kema stavana moTethI gAya che ?... A Ama na cAle',... AvI AvI manane lata lAgI che eTale AnAM ArtadhyAna cAlyA ja kare che. AvI lata, AvI pakaDa, mAnI lIdhelI evI jarUriyAto, bhUMDI. citta enI pAchaLa pAgala thavAnuM, AMdhaLuM banavAnuM. pachI sArI pravRtti hAthamAM levA chatAM ene e sArInuM uMcuM mUlyAMkana nahi, uMcI kadara nahi, te vacamAM vacamAM khoTAM citana gabaDAvyA ja karaze. khoTI lato pAchaLa kevI mahAna AtmasaMpatti kamAI gumAvavAnI?? jIvana khoTI latothI ane mAnelI khoTI jarUriyAtothI evuM kaluSita bane che ke pachI enI pAchaLa dhArAbaddha pavitra vicArasaraNI, upazAMta bhAva, udAra Azayo, maitrI-karuNAnI vahetI bhAvanAo, arihaMtanuM zubha ciMtana vagere mahAna AtmasaMpattio kamAvAnuM hAthaveMtamAM chatAM durlabha du:zakya banI jAya che. jIvanamAM Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -jInI dhyAna ane jIvana | mahAnatA A saMpattiothI Ave, paNa pelI khoTI lato ane khoTI jarUriyAtonI adhamatA TaLe tyAre ne ? khoTI lato tathA pakaDo ane jarUriyAtothI jIvana adhama ja banyuM rahe che, pachI bhalene deva arihaMta uMcAmAM uMcA maLyA, guru paNa uMcA tyAgI ane tattvajJa maLyA, tathA dharma anupama advitiya maLyo. jIvanamAMnI adhamatAo emaja UbhI hoya tyAM e sArAmAM sArAM taravAnAM AlaMbano maLyAno zo lAbha levAya? ucca tAraka AlaMbanonI kiMmata samajo : dhyAnamAM rAkho - vizvazreSTha arihaMta paramAtmA, tyAgI guruo, jinazAsana, jinAgama, tIrtho, dhArmika AcAra-anuSThAno vagere AlaMbano evA addabhuta maLyA che ke jenA AdhAre AtmA potAnA dedAra pheravI nAkhe ! tuccha lato-pakaDo-jarUriyAtone nahivat karI zake ! A AlaMbano A virATa vizvamAM maLavA atizaya kaThIna ! ati durlabha ! e che, to ja enA AdhAre unnati sAdhI zakAze. jIvana puruM thatAM e khoI nAkhyA pachI zuM thaI zakaze? mATe tAraka AlaMbano maLyAnuM mahattva khUba ja najara sAme rAkhI eno upayoga karI levo joIe. zemAM? A tuccha lato-pakaDo-jarUriyAtone nAmazeSa karavAmAM. jIvana kema hArI javAya che? jIvane e vicAra nathI Avato ke "huM A tuccha lato-pakaDo rAkhI besuM chuM, tuccha jarUriyAto mAnI besuM chuM, to (1) zuM mAre Avo suMdara durlabha mAnavabhava maLyA pachI AtmahitanI koI ja lato keLavavAnI nathI ? (2) AtmahitanI koI pakaDo ja rAkhavAnI UbhI karavAnI nathI ? (3) mAre zuM koI AtmahitanI jarUriyAto ja nathI ? ane jIvanamAM e mukhya banAvavAnI ja nahi ? "khUNAmAM kacaro paDI rahyo, ciMtharuM phATyuM, kapaDuM meluM thayuM, A na cAle, ThaMDI bahu paDI" - AvA AvA muDadAla namAlA vikalpothI zuM AtmAnA dedAra sudhare che? "kacaro na ja joIe... kapaDuM jaldI phATavuM na ja joIe,... phATyuM to tarata saMdhAvuM ja joIe,... kapaDuM sApha ja joIe..." AvI AvI lata-pakaDa-jarUriyAto mAnI lIdhAthI AtmAnuM zuM sudhare, ke bagaDe? zuM jIvana jarUriyAtomAM A ja Ave ? zuM AvuM ne AvuM jIvana cAle eTale jIvana jItI gayA ? ke sarAsara hArI gayA ? kaho cho ne have vadhAre dharma zo karIe? A tuccha lato paDatI mUkavAno abhyAsa karatA rahevAya e dharma kyAM ocho dharma che? AtmahitonI lato-jarUriyAtoH koI dAna-zIla-tapa-bhAvanAnI, devaguru bhaktinI, kSamAdi guNonI, ke vrata Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nI dhyAna ane jIvana 25niyamo ane pavitra AcAra-anuSThAnonI ja koI pakaDa pakaDavAno dharma kyAM ocho dharma che ? zuM enI jarUra ja nathI ? enI khAsa jarUriyAta mAnavAne kazI jagA ja nahi ? paNa pelI tuccha lato-pakaDo-jarUriyAto ToLAbaMdha UbhI hoya tyAM Ane zAnuM sthAna maLe ? bhUlazo nahi, A tuccha lato para ArtadhyAna bharacaka cAlavAnAM, vadhIne kadAca raudradhyAnanI paNa vicArasaraNI pesI javAnI. asaMmata nAstikane e lata lAgI ke "zaheramAM huM ja hoziyAramAM khape, mArI ja vAhavAha thAya, mArI sAme koI bIjAnI vaDAI na thAya." e latamAM pachI nAstikavAda phelAvyo ane have muninI bhAre tapasyA tathA enA prabhAvanI prazaMsAne sahI zakato nathI, te caDyo bhayaMkara duSTa raudradhyAnamAM ! zodhe che, "munine kema khatma karuM !' munine bALI nAkhavAno prayatna : nAstika upAya zodhI kADhyo, e rAtanA upaDyo udyAnamAM, lAkaDAM bhegAM karI dhyAnamAM UbhelA muninI AsapAsa goThavI dIdhAM ane munine bALI nAkhavAnA vicArathI cAre bAjue lAkaDAM saLagAvI ghara bhego thaI gayo. ghera jaI nirAMta anubhave che ke "hAza ! muni saLagI jaze, ne pachI emane loko yAda paNa nahi kare. eTale mAro eka kAMTo gayo." mAnava jevo mAnava thaIne enI vAghavaru jevI kevI bhayaMkara vicArasaraNI ! ajJAnatAbharyA vicAra jIvane keTakeTalI adhamatAmAM utArI enI kAramI viTaMbaNA kare che ! pahelAM to apakRtyanuM durbAna !... pachI enA upAyanuM ciMtana !... upAya jaDatAM AnaMda-utsAha !... pachI upAyano prayatna !... e pachI dhAryuM thaI javAnI kalpanA !.. ane enA para apAra harakhabharyA vicAra !... evuM evuM bhayaMkara cAle che. eTale TheTha pahelethI malina vicAraNA-ciMtavanA zarU thaI ne apakRtya thaI gayuM mAnyuM, pachI paNa enA kalpela lAbhanA harakhamAM ya kALuM meza hRdaya ! ISya-asahiSNutAmAM kevAM dAruNa pariNAma?: (1) AmAM narakanA bhAtAM ja bAMdhye rAkhavAno dhaMdho thAya ke bIjuM kAMI? (2) vaLI bIjI pavitra vicAraNAne jarA paNa jagA ja na rahe, A ya keTalI moTI khoTa ? (3) mAnavanA khoLIye kevI jaMgalI pazu hRdayanI kAryavAhI cAle ? te ya dilamAM kazA kheda vinA ! ne hoMze hoMze ! (4) dhiDhAI kevI vadhe ke pachI bIjAM apakRtyonI vicAraNA ane prayatna Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ -22)ne dhyAna ane jIvana - karavAmAM koI saMkoca ja nahi ? juo, daDhaprahArIe brAhmaNanA ghera corI karavA pesatAM vacamAM gAya ADI AvI to ene kApI nAkhI ! eTale dhiThThAI AvI, to aMdara jatAM garbhiNI brAhmaNI sAme thavA para enA ya peTa upara ghA karatAM saMkoca na anubhavyo ! e pachI corImAM kAMI nahi maLatAM pAcho phare che tyAM brAhmaNa sAmo Avyo, to ene paNa kApI nAkhyo ! apakRtyomAM dhiTTAI Ave e jIvanI kevI viTaMbaNA che ! ahIM paNa jo koI sajjana ene zAbAzI ApavAnuM nathI, to maryA pachI to zAbAzI maLavAnI vAte ya zI ? khunasanI mAtra eka kharaja utAravAnuM thAya che, paraMtu emAM navA navA khunasanI kharajo uThe che. jIva mohamUDha lAgaNIono gulAma ja ne? te pavitra bhAvo keLavavA mATe enuM koI varcasva ja nahi? koI svAtaMtrya ja nahi? khUbI to pAchI e, ke apakRtya pAra paDaze ke kema e nizcita nathI, chatAM mUDhatAthI viDaMbAyo jIva ene pAra paDI javAnuM mAnI bese che ! ane enAthI manamAnyo lAbha kalpI laI enA para harakhanA unmAdamAM caDe che ! eTale tyAM paNa haiyAnI raudra sthiti rahyA kare che ! kharI rIte to dhAreluM kadAca pAra na paNa paDe, kintu jIva bicAro bhayaMkara vicAraNAthI bacI zakato nathI. asaMmata nAstikanI evI ja dazA thaI che. eNe munine bALI nAkhavAnA TheTha sudhInA prayatna karyA. enA vicAramAM to rAcyo, paNa have muni baLaze ke kema e prazna che, chatAM pelo to enA harakhamAM "hAza ! have muni baLI gayo ! kAza gaI !" evA raudra pariNAma anubhavI rahyo che. - koraTamAM jUThuM lalakAryA pachI ghare jaIne mANasa harakha anubhave che ne ke hAza ! pAsA pobAra. jajamenTa mArA lAbhamAM Avaze ne sAmo ThIka ja pachADa khAze !' jANe cukAdo AvI gayo te malina vicAra karye rAkhe che ! kone khabara che cukAdo kevo ya Avyo ? paNa asat kalpanAnI viTaMbaNA bhAre ! apakRtya paranA lAbha lohInA lADu jevA : - tyAre apakRtya kadAca pAra paNa paDe, to ya enAthI thatA manamAnyA lAbhamAM ya jIvane je harakhanI vicAraNA thAya che emAM ya enI kALI dazA che. anIti karI dhana kamAyA, e dhananA lAbhamAM koI lezamAtra paNa pastAvo thAya kharo ke a re re ! A lAbha to lohInA lADu barAbara che. kasAIno baMgalo joI zuM rIjhavAnuM ? bakarA-pADAnI kala calAvavA para thayelA dhanalAbhanI zI kiMmata ? ema juTha, anIti, vizvAsaghAta ke paraniMdA para maLelA dhana-mAla yA mAna-pUjA-pratiSThAnI zI kiMmata ?' Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana F27paraMtu apakRtyanA Aveza ja evA che ke e lohInA lADu para harakhanA unmAda jagAve. tyAM ene jIvanamAM sAruM zuM AvaDe ? e to evA dhanathI koI sukRta paNa karI Ave to ya tyAM loka vAhavAha dekhI manane thavAnuM ke "hAza ! jo A rIte vepAra calAvI paisA kamAyA, to AvA sukRtathI vAhavAha maLI." Ama tyAM paNa sukRtanI cokhkhI anumodanAne badale pote karelA anIti AdinA duSkRtyanI ja bhArobhAra anumodanA thayA karavAnI ! apakRtyanI viTaMbaNA bhAre ! emAM durgAna ane navAM navAM pApakarmono pravAha AtmA para cAlu. uttama bhavamAM A pApabharyA sarjana na karavA hoya to nAzavaMtanA kSaNika lAbhamAM na lalacAo, apakRtyanA Aveza kadI na rAkho, apakRtyathI maLelA lAbhane kasAInA dhana jevA samajo. * * * 31. nAstikano pastAvoH khoTA vicAro kema aTake? - zAstravyavasAya ati jarUrI milli pelo asaMmata ghare jaIne harakha anubhavI rahyo che ane savAre udyAnamAM muninA zarIranI rAkha jevA hoMze hoMze Ave che. paraMtu A zuM ? tyAM e munine AjubAju rAkhanI vacamAM barAbara dhyAnamAM jIvaMta UbhelA joI stabdha banI jAya che ke "are A zuM? muni baLI gayA nahi ?" kema Ama banyuM ? eTalA ja mATe ke muninA tapanA prabhAve ane muninI bhaDabhaDatA agni vaccethI paNa bahAra na nIkaLI jatAM tyAM ja UbhA rahevAnAM bairya ane zairya eka vyaMtara devatA prabhAvita thaI gayo, te eNe muninI rakSA karI ! tapa chatAM rakSA thavAno niyama nahi ? pra. - zuM tapanA prabhAve deva rakSA kare ? u. - nA rakSA kare ja evo niyama nathI; kema ke tapa chatAM bIjI bAju potAnA tIvra azubha azAtA-vedanIya Adi karmano udaya hoya to devatAno khyAla A tarapha na paNa jAya, ane rakSA na thAya, evuM ya bane, mahAvIra prabhu para gozALAe tejolezyA nAkhI; bhagavAna pAse jaghanyathI eka kroDa devatA niraMtara sevAmAM rahe che, to kyAM emAMthI eka paNa devatAe e Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 dhyAna ane jIvana aTakAvI ? kema nahi ? zuM deva e vicAramAM hatA ke 'bhale bhagavAnanA azubha karmano A nimitte bhogavaTo thaI kSaya thaI jAya ?' nA, evo vicAra bhakta kare nahi. to tejolezyA kema na aTakAvI ? e ja kahevuM paDe ke devatAno A tarapha e kSaNe khyAla ja rahyo nahi ! svAmInuM baLavAna azubha karma ja evuM che ke sevakano khyAla bhUlAve. rakSAnAM sAdhanane ya sthagita karI de ! khaMdhakasUrinA ziSyone pAlaka pApIe ghANImAM pIlI nAkhyA, devatA kyAM rakSA karavA AvyA ? te vakhate vicaratA munisuvratasvAmI-tIrthaMkaradeva pAse kroDa devatAo hAjara ja hatA. paNa kema rakSA na karI ? gajasukumALanA mAthe somila sasarAe aMgArA bharyA, devatAe kyAM rakSA karI ? e vicaratA bhagavAnanI hayAtI-kALamAM hatA eTale devonI hAjarInA ane gamanAgamananA samayamAM e vAta banI hatI. to rakSA kema na karAI ? javAba eka ja ke, tIvra azubhano udaya hoya to rakSAnAM sAdhana paNa sthagita thaI jAya ane e azubhodaya veThI ja levo paDe, ; pra. - tapalabdhithI jAtanI rakSA kema kare nahi ? u. mahA tapasvI maharSione svayaM tapathI bhale mahAlabdhio UbhI thaI gaI hoya chatAM eno upayoga e pote potAnA roga-upadrava TALavAmAM nathI karatA, kemake ema karavAmAM e dekhe che ke (1) eka to zarIrAdino rAga poSAya ane (2) bIjuM e samaje che ke azubha karmone samatAthI bhogavI lIdhAthI eno nirmULa nAza thaI jAya e AvakAravA yogya che. eTale mahAmunio evA mahA kaparA avasaramAM paNa samatA samAdhi rAkhI zakatA hovAthI rogAdi upadravone karmanAzamAM sahAyaka mitra samajI ene zAMtithI sahI le che ! tamane ema thatuM haze ke, pra. ati asahya upadrava ze sahana thAya ? - - u. - gUmaDA para nastara mUkAvo to pIDA na thAya ? thAya, chatAM kema e pIDA sahI lo cho ? samajo cho ke AnAthI gumaDuM maTI jAya, to e ja pramANe samajI lo ke roga-AphatanI pIDA vadhAvI laIe eTale karmanAM gumaDAM sApha thatA jAya. mahAtmAo karmanA gumaDAMne TALavA rogAdi upadravonI asahya pIDA paNa samatA-samAdhithI sahI le e svAbhAvika che. sAthe samatA-samAdhinuM baLa che eTale asamAdhinA yoge thatA navA karmabaMdha emane thavAnA nathI. A parathI samajAze ke muni kema davA le che ? sAmAnya samAdhi-baLavALA munio roga TALavA upacAra kare che te eTalA ja mATe ke hAyavoyathI roga sahI le to thoDAM azubhano nikAla to thAya, paraMtu asamAdhinA yoge navAM azubha bahu ghusI jAya. Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 229 - zrutajJAnanuM mahatva alabata munine maLelI zrutajJAna arthAt zAstrajJAnanI zaktithI bIjAone e jJAnano vAraso ApI zruta paraMparA TakAve e mATe paNa, bhale rogamAM potAne samAdhi rahetI hoya chatAM, muni roganA auSadhopacAra kare, kemake rogagrasta azakta zarIre e munione zAstra vAcanA na ApI zakatA hoya ane ethI zAstrajJAnanI dhArA AgaLa na cAle, enI paraMparA tUTe, to AgaLa para bhavya jIvonuM kalyANa na thAya. AtmakalyANanuM ati Avazyaka sAdhana zAstrajJAna che, e na maLatAM kalyANa zI rIte sadhAya ? kalyANanI khabara ja zI paDe ? jIvanamAM zAstratattvonI khUba raTaNA na hoya to manane saMkalpa-vikalpothI bacAvavA bIjuM koNa che ? eTale AvA mahAna kalyANa-sAdhanabhUta zrutajJAnanI paraMparA avicchinna cAle e mATe zrutadAna akhaMDita rAkhavuM joIe. eTalA ja mATe rogane upacArathI zAMta karI devAya, to zrutajJAnanI paraMparA TakAvI zakAya. saMtAno pratye zAmAM bedarakAra?: tamane lokone zAstrabodhanA A uMcA mahattvano khyAla nathI, yA khyAla kadAca hoya to ya paravA nathI, eTale zrAvakopayogI zAstronA bodha mATe nathI to jAte mahenata karavI, ke nathI saMtAnone e pamADavA koI darakAra karavI. saMtAna mATe bIjI aneka darakAra karo cho, paraMtu enAmAM samyaga jJAna Ave enI darakAra ja kyAM che ? Aje tame je kAMI thoDuM paNa zAstrapadArthanuM jJAna dharAvo cho eTaluM paNa saMtAnone ApavA tamArI dhagaza che ? nA, skulanuM bhaNAvavAnI ne vepAra-dhaMdhAmAM joDavAnI pAkI dhagaza che ! paNa mAtra dharmabodha ApavAnI ja nahi ! pachI e bodha vinA saMtAnanI divasa-rAta kevI vicArasaraNI raheze eno vicAra kharo ? viSaya-kaSAyonI cakacUra vicAraNA ja rahevAnI ne ? ethI enuM paralokamAM kyAM sthAna ? to tame enA hitaiSI mAbApa thaIne aMte ene A ja parakhAvyuM ne ? khoTA vicArothI kema bacAya?: zAstraraTaNAnuM mahattva : tyAre zuM jAte paNa roja ne roja bodha vadhAravAnI paravA kharI ? magajamAM zAstrapadArthone vAraMvAra raTavAnI paravA kharI ? jo nahi, to manamAM pachI ArtadhyAna, phajula vicAro, ne pApavicAro cAlyA kare emAM navAI che? navanavo zAstrazrama cAlu nahi to kevAM nukasAna? : (1) navA navA bodhane na vadhAryo to zuM ajJAnapaNe khoTA vicAro nahi cAle? (2) utsutra-unmArganI khabara nathI to enA ya vicAra ane AcaraNano saMbhava nahi rahe ? Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (30)ne dhyAna ane jIvana (3) ahIM ne tahIM rAga-dveSa nahi cAle? paNa A badhI bhayaMkaratAno khyAla ja nathI eTale ene TALanAruM je ekamAtra sAdhana zAstravyavasAya, enAthI zAstrabodhane mamarAvavAno ane vadhAravAno koI vicAra ja nathI Avato. dhyAnamAM rahe ke khuda bhagavAnanA kALamAM paNa emanI pAse rahevA mAtrathI AtmAno bacAva nathI thato. tyAM paNa bhagavAne kahelAM tattvonI raTaNA ja bacAvI zake che. emAMya zrAvako vaLI bhagavAnanI pAse kyAM covIse kalAka rahI zakavAnA ? to emane bacAva zI rIte maLe ? mana zAstratattvomAM guMthAyeluM ne guMthAyeluM rahe to ja bacAva maLe. zAstrabodha-zAstraraTaNA e azubha ne nakAmA vicArothI bacavAnuM ane AtmAnA uddhAranuM jabaradasta sAdhana che. eTalA mATe to kahyuM ke - asminuM hRdayastha sati hRdayasthastattvato munIndra Iti arthAtu jo A jinavacana hRdayamAM ramatA hoya to tyAM kharekhara paramAtmA ja hRdayamAM che. jinokta zAstranAM tattvonuM dhyAna e sAcuM paramAtma dhyAna che. bAkI ekaluM "arihaMta arihaMta' raTyA kare ane jinavacananA jJAna-ciMtana tarapha koI ja prayatna na hoya to kAma na sare - na to mana ADAavaLA vicArothI bacI zake, ke na to sArAsAra, vAcyAvAcya, ne vicArya-avicArya vastunI gama rahe. zAstrabodha ja eka evI cIja che ke ethI sArAsAra vagerenI khabara paNa paDe ane svAtmarakSA paNa thAya. mATe jAtamAM ane saMtAnomAM A kema pamAya, kema vadhe ane kema enI raTaNa cAlu rahe, enI khUba ciMtA rAkho, kALajI karo. vAta e hatI ke muni zrutaparaMparA TakAvavA bIjAne zrutadAna karato rahe, ne e karavA sAru rogiSTha avasthAmAM roga haTAvavAne mATe jarUrI auSadhopacAra karI le, ema gaccharakSAno bhAra sAthe hoya to emAM jarUrI zarIra zakti svAthya TakAvavA paNa rogane upacArathI haTAve. davA-upacAra karavAnA e uddeza hoya. bAkI to je e koI prazna na hoya to to zAMti-samAdhithI rogane sahI laI karmonA bhukkA karavA mATe ja ane navA karmabaMdha TALavA mATe ja mathe. tyAM koI tIvra upadrava Ave to paNa te sahI le, kintu potAnI labdhino upayoga e TALavA mATe na kare. tyAre tIvra azubhakarmanA udaya nirdhArita hoya to devatAne paNa rakSA karavAno khyAla na Ave. dekhone ke tribhuvananAtha mahAvIra prabhune pAse rahelA kroDa devatAmAMthI eka paNa devatAne gozALo prabhu para tejolezyA choDe che tyAre rakSAno khyAla na Avyo ! chatAM evuM na hoya tyAM tapanA prabhAve devatA rakSAmAM lAgI javAno saMbhava che. eTale tapano prabhAva Ama paNa moTo che. Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 231 tapanA prabhAva para nAstikane Azcarya ne dharmabuddhi : lalitAMga muninI rakSA thaI, ne e joI asaMmata nAstika stabdha thaI gayo ! e vicAre che ke 'are ! pANInA uMcA pUra to DUbADanAra bane ane cAre bAju agni to bALanAro bane, chatAM ahIM A munimAM bemAMthI eka kArya na thayuM e kevuM Azcarya ? dharma sivAya ahIM kayuM tattva kAma karI gayuM ? tapanA aciMtya prabhAva para nAstika paNa asaMmata AzcaryathI cakita thaI gayo. e Ubho rahI gayo. Aja sudhI dharmanA prabhAva tarapha enI dRSTi ja nahotI, tethI dharmane nakAmo ja nahi, paNa viTaMbaNAkArI gaNato hato. paraMtu have jyAM dharmano A prabhAva joyo, eTale have khacakAyo. ene thayuM ke asaMmatanI suMdara vicAradhArA : are ! zuM dharmano Avo aciMtya prabhAva che ke kudaratanA niyamane paNa uthalAvI nAkhe ? pANInAM pUra to samAna sapATI para rahelA badhAne eka sarakhI rIte DUbADe, tyAM ahIM jhADa-pAna vagere DUbyAM, paNa A muni na DUbyA ? ema agni to pAsenAne bALe, tyAre A muni cAre tarapha agni viMTaLAyela chatAM baLyA nahi ?... nAstikano mananIya pastAvo : thoDA ya dharmano prabhAva H nAstikanA manane have pArAvAra pastAvo thayo ke are ! jo dharma Avo pratyakSa prabhAvavaMto che, to e sUcave che ke dharma tAraNahAra che, ne emAM koI ajaba sAmarthya raheluM che ! e hisAbe to kadAca saMyoga na hoya ne dharma Avo pratyakSa prabhAva na dekhADe, yA ATalo uMcI koTino dharma na sadhAyo to tethI paNa Avo pratyakSa prabhAva na jaNAya, chatAM aMdarakhAne to jarUra kAMka ne kAMka sAmarthya UbhuM karato ja haze. to pachI zuM meM AvA sAmarthyavaMtA dharmane ja nakAmo kahyo ? AvA kalyANakArI dharmane viTaMbaNAkAraka lekhyo ? A meM adhame lokone dharma nakAmo ane viTaMbaNAkArI kahI kahI kevA uMdhA mArge caDAvyA ! keI mANaso dharmasAdhanA karatA haze, emane bicArAne dharma bhUlAvI pApamAM DUbatA rAkhyA ? A mAro dharma pratye ane loko pratye keTalo badho droha ?... jIvo jo saMsAranAM bIjAM bIjAM kRtya-apakRtya karavA svataMtra hovAnuM huM mAnato, to pachI dharmasAdhanA karanAra paNa e karavA svataMtra che, ema kema mAnyuM nahi ? ulaTuM meM dharma upara ghA karI dharmane lokamAM prasarato aTakAvyo ? A meM dharmano bhAre droha ja karyo gaNAya, dharmanI pratye guMDAgIrI ja AdarI gaNAya...' Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 na dhyAna ane jIvana ema, loka mArA bharose, mArI cAlAka vANImAM phasI dharma bhUlyA, temAM paNa meM lokano ya droha karyo gaNAya. mAruM kRtya kevuM gojhAruM?..." dveSa-dubuddhino pazcAttApaH pAchuM vaLI AvA samartha prabhAvavaMtA dharmane sAdhanArA mahAtmAnI pratye ISya karI ? ne meM emane TheTha bALI nAkhavA sudhIno peMtaro karyo ? A mAruM kevuM gojhAruM kanya ? duniyAmAM mane bIjo koI duSTa na dekhAyo, te meM AvA dharmAtmAne ja duSTa dekhyA? kevI mArI khataranAka durbuddhi ke guNiyalanA guNa gAvAnuM to bAjue rahyuM, paNa emanAmAM duSTatAno meM Aropa karyo ! ema tAraNahAra ne prabhAvavaMtA dharma para bhArobhAra dveSa karI mAraNahAra nAstikatA ane adharmane sArA mAnavAnI tathA e rIte eno pracAra karavAnI paNa mArI kevI bhayaMkara durbaddhi ? mahAkiMmatI mAnavabuddhino A keTalo bhayaMkara durupayoga !' AtmA-karmanI sAbitI : asaMmata nAstikane dharma ane dharmI pratye karela draSa IrSyA ane droha mATe pArAvAra pazcAttApa jAgyo. emAM ene AtmA, paramAtmA, dharma, puNya-pApa. vagere para zraddhA UbhI thaI gaI. enA manane thayuM ke ""jyAre A maharSine pratyakSa koI bacAvanuM sAdhana hatuM nahi ane pUramAM bIjA sAthe DubavAnA temaja agninI vacamAM baLI rAkha thavAnAM pUrAM kAraNa hatAM, chatAM e na DubyA, ke na leza baLyA, to e sUcave che ke e emanA dharmane AbhArI hatuM, emanA adezya puNyane AbhArI hatuM. temaja dharma ane puNya koI zarIranI vizeSatA nahi. zarIra to jaDa che, paudgalika che, ene vaLI dharma ane puNya zA? eTale sAbita thAya che ke e vizeSatA AtmAnI che. mATe AtmA jevI vastu che ane enA para dharmavastu tathA puNya-pApakarma jevI vastu paNa che. e che to paraloka-vastu ya che. nahitara to A jagatamAM vicitra avatAra zA ? janmelAomAM kaI prakAranI vicitratAo zI ? e badhuM AtmA ane karma tathA paraloka-vastune ja AbhArI che. paralokaciMtA AtmaciMtA : tyAre meM A jIvanamAM e badhuM uDADavAnI dhikkAI karI?" lokono droha karyo? dharmaguruone raMjADyA? jIvanamAM jAte kazo dharma karyo nahi? abhimAna, viSayalaMpaTatA, dhanatRSNA ane hiMsAdi pApo sevyAM? Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 233 'to have mAruM zuM thaze ? uttama mAnava jIvananI A kevI bhayaMkara barabAdI karI ? AtmAne bhulI mAtra zarIra sAme ja dRSTi rAkhI, tethI ja A jIvana gojhArAM apakRtya-duSkRtya bharyuM banAvyuM !'' dhikkAra che mArA A nAzavaMta zarIrane, Indriyone ane enA viSayone ke je A laMpaTatA-tRSNA-mada ane hiMsAdi pApAcaraNa karAve che ! ''huM sanAtana-zAzvata AtmA, mAre vaLI A badhA nAzavaMta padArtho sAthe zuM lAge vaLage ? e badhAthI mArA AtmAne zo lAbha ?..'' nAstika kevaLajJAna pAme che ! : basa, pAponA ghora pazcAttApa para asaMmatanuM mana hiMsAdi duSkRtyo ane krodhAdi kaSAyadoSo parathI taddana uThI gayuM ane zarIra suddhAM bAhya padArtho pratye ene eTalo badho abhAva thaI Avyo ke emane AtmAthI taddana alaga dekhavA para dhyAna gayuM. e parama Astika banI potAnA AtmAne e zarIra AdithI bilakula nirALo, saMbaMdha vinAno ane zarIra paranAM sukhaduHkhanI asara vinAno dekhyo. dhyAna AtmAnA aliptabhAva para ane enA jJAnAdi guNo para coMTI gayuM. ema pApothI virati, jAgRti ane anAsaktayoga UbhA thaI gayA ! AmAM e guNasthAnakanI pAyarIe caDato caDato hiMsAdi pApothI ane krodhAdi kaSAyanA bhAvothI taddana virAma pAmI, anAsaktayogathI zukladhyAnamAM lIna banyo, kSapakazreNI mAMDI, AtmAnI aMdaranA ghAtIkarmone e dhyAnAgnimAM bALI sApha karI nAkhyA ! vItarAga banyo ne kevaLajJAna pAmyo ! AtmAnI mahAsvataMtratA kyAM ? : AtmAnA zubha ane zuddha bhAvano keTalo badho uMco prabhAva che ? khUbI to e che ke evA bhAva karavAmAM koI saMyoga-paristhiti bAdhaka nathI. AtmA e karavAmAM svataMtra che ane jevo puruSArtha kare te pramANe emAM AgaLa vadhI zake che. eTalesto lalitAMga mahAmuni hajI sarAgatAnI ane chadmasthatAnI dharatI para UbhA che ane asaMmata eka vakhatano mahA nAstika, te atyAre vItarAgatAnA ane sarvajJatAnA AsamAnamAM uDI rahyA che ! muni kema pAchaLa ? : zuM munie AtmAne zarIrathI taddana nirALo nahoto mAnyo ? emaNe zuM hiMsAdi pApAcaraNo ane krodhAdi kaSAya doSo nahotA vosirAvyA ? badhuM hatuM, paNa anAsaktayoganI evI prabaLatA emane hajI jAgI nahotI. tyAre asaMmatane potAnAM ghora duSkRtyonI dhIkhatA-saLagatA pazcAttApathI vikasI uThelA zubha ane zuddha bhAva para anAsaktabhAva jhaLahaLI uThyo, ne ethI e muni karatAM AgaLa vadhI gayo ! * * * Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32. pApabIja-nAza : AtmasvAtaMtrya : ja IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIII IIIIIIIIIIIIIIIIIIII AmAMthI be vastu moTI zIkhavA maLe che - (1) pApone pazcAttApanA jezano prabhAva, ne (2) zubha ane zuddha bhAva aMge AtmAnuM pUrNa svAtaMtrya. (1) pApapazcAttApathI duSkRtyabIja nAza : alabat pApAcaraNa kharAba vastu che, paNa je pApa karyA pachIthI hRdayathI sAcI samaja AvI jAya, to sevelAM pApAcaraNa upara potAnA pApI AtmAnI pratye eTalI badhI dhRNA-jugupsA UbhI thAya che, ne pApAcaraNano eTalo badho pazcAttApa saLagI uThe che, ke emAM e tamAma duSkRtyonAM bIja baLIne sApha thaI jAya che. A duSkRtyonAM bIja baLIne khalAsa thaI javAM e ghaNI mahAna vastu che. enuM kAraNa e che ke jIva navAM navAM janamamAM je navAM navAM duSkRta Acare che, emAM pUrvanA saMskAra bahu kAma kare che. A saMskAra e ja duSkRtyanAM bIja . e sAcA pazcAttApathI baLI uThe che. duSkRtyonAM bIja potAnAmAM hovAnI khabara zI rIte paDe? duSkRtyonAM bIjanAM lakSaNa : (1) paheluM to potAne mithyAmati, ne kumati hoya, jIvanamAM pApone kartavya mAnavAnI durbuddhi-durAgraha hoya, ethI duSkRtyonAM bIja aMdara paDyA hovAnuM samajAya. have dubuddhi para ghA paDe eTale mahAmohano AtmA parathI adhikAra uThe, varcasva uThI jAya. mohano adhikAra uThI gayo eTale - (i) mohanA nacAvyA nAcavAnuM mUkI devAya. (ii) jJAnInAM vacanano AtmA para adhikAra-varcasva sthapAya, (ii) emanA kahelAM satkRtyo kartavya lAge, (iv) duSkRtyonI mamatA pakaDa chuTI jAya ane (v) satkRtyonI mamatA jAge. mohano adhikAra uThAvavA mATe paNa A upAyo che. (2) mATe duSkRtyonAM bIjanuM bIjuM lakSaNa mahAmohano adhikAra, varcasva, AtmAnI mahAmoha pratye gulAmI hovI e che. (3) trIjuM lakSaNa A, ke duSkRtyonI mamatA, khuzI, duSkRtyonA dekhAtA Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ na dhyAna ane jIvana 35 - lAbhamAM rAjIpo thAya. dA.ta. koInA para krodha karyo ane emAM phAvaTa dekhAI, sAme dabAI gayo, ApaNI vAhavAha thaI, tyAM e lAbha gamatAM, tadartha karelo gusso gamI jAya che. A lAbhonA rAjIpA para karela duSkRtyano rAjIpo rahe e duSkRtyanuM bIja sUcave che. e pachI navAM duSkRtya AcaravAnA bhAva UbhA rAkhe che, dilamAM eno koI saMkoca nahi, koI raMja nahi, duSkRtyo pharI sevavA paDe enI hoMza rahe !... A badhuM zuM che? duSkRtyonuM bIja salAmata rahyuM. (4) ema duSkRtyakArI svAtmA sAro lAge e aMdaramAM duSkRtyabIja paDyAnuM lakSaNa che. pachI duSkRtya karavAmAM jIva sajja rahevAno. puruSArtha karIne jo A lakSaNo haTAvavAmAM Ave, to duSkRtyanAM bIjo baLIne sApha thaI jAya. pachI to duSkRtya AcaravA tarapha koI hoMza nahi, hoziyArI nahi, AtmAnI dazA ane dizA ja palaTANI. - duSkRtyonA saLagatA pazcAttApamAM enAM bIja bALI nAkhavAnI sajjaDa tAkAta che. pazcAttApa karatAM AvaDavo joIe, dilanA uMDANamAMthI e uThavo joIe. asaMmata nAstika evA pazcAttApamAM caDyo hato. eNe joyuM ke "mArI yojanAthI muni bhale baLyA nahi, paraMtu meM to kharekhara emane bALI nAkhavAno ja prayatna karyo, eTale vastusthitie to bALI nAkhavAnuM ja pApa karyuM ! ATalI badhI pAriSTha kAryavAhI kema thaI ? kAraNa e ja ke jIvana nAstika vAdamAM nAnA moTA pApAcaraNo bharyuM rAkhyuM. eTale A pApAcaraNomAM DubADuba rAkhanAro ane gojhArA viSayasukhamAM layalIna rAkhanAro nAstikavAda paNa khoTo ane e pApAcaraNo tathA viSayAsakti ya kharAba.' Ama asaMmatane hRdayathI pApAcaraNanI oLakha thaI gaI, ne enA para pazcAttApa saLagyo, enuM joza vadhatAM duSkRtya-bIja baLI gayAM, tethI have sanmatino pravAha vadhe che, te para bhAvanA bhAvatAM AtmabhAna vadhu ne vadhu jhaLahaLe che. (2) zubha bhAvanA svAtaMtrya para AtmAnI sAbitI : asaMmatane tIvra pApa pazcAttApa para duSkRtyanAM bIja evAM baLI gayAM ke have joradAra AtmabhAna jhaLahaLe che. ene ema thAya che ke - "vaLI jyAre muninA AMtarika saMyama ane tapadharmano ATalo prabhAva jovA maLyo, tyAre e sUcave che ke dharma e kharAkharI cIja che ane e zarIranI nahi paNa AtmAnI vastu hoI, AtmA paNa eka sat tattva che. e che mATe to duSkRtya karAvanArA rAga-dveSa-miththAmati vagere malina bhAvone choDI sanmati-vairAgya-kSamA-ahiMsAdi zubha bhAvo karavAmAM AtmA svataMtra che. emAM ene potAnA zarIranI paNa paravA rAkhavAnI jarUra nathI. zarIra kacarAI jAya, kuTAI jAya, Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 236 dhyAna ane jIvana to paNa AtmA malina bhAvone aTakAvavAmAM ane pavitra bhAvone vikasAvavAmAM svataMtra che. mATe to muni e karI zakyA. e kAyA karatAM judA AtmadravyanI siddhi kare che. to have mAre A zarIrathI saryuM. mAre bahAranA viSayo, mAnapAna ane A zarIra sAthe zo saMbaMdha che ? kazo ja nahi. mAre saMbaMdha che AtmA sAthe, AtmAnA vairAgya bhAva upazamabhAva udAsInabhAva vagere pavitra bhAvo sAthe...' Atma-svAtaMtryanI ajamAyaza H basa, asaMmata nAstike manathI kAyA ane kAyika sukhanI parAdhInatA mUkI AtmAnuM kharekharuM svAtaMtrya ajamAvyuM. azubha bhAvothI e potAnA AtmAne taddana alaga alipta karato karato zubha bhAvomAM caDyo ane AgaLa vadhatAM zarIra-AtmAnA bhedano sacoTa anubhava karato zarIra pratye paNa taddana anAsakta bhAvamAM caDI gayo. AtmatattvanA ekAkAra ciMtanamAM ramatAM e AtmAnI svarUpa-ramaNatAnA zubha bhAvamAM ArUDha thayo. tyAM zukladhyAna lAgatAM eNe kSapakazreNI mAMDI pahelAM mohanIya karmano ane pachIthI bAkInA jJAnAvaraNIya Adi samasta ghAtIkarmono sarvathA nAza karI kevaLajJAna prApta karyuM ! kema karyuM ? kaho, pahelAM e nAstikatA AcaravA svataMtra hato, te svataMtratA have zubha bhAvo vikasAvavAmAM vAparI. AtmAnuM A svAtaMtrya vicAravA jevuM che, mana para levA jevuM che. zarIra enuM e UbhuM thatAM pratikUlatAmAM ekavAra krodhAdi bhAvo bhabhukI uThe che ane viveka AvatAM bIjIvAra kSamAdi bhAvo jhaLahaLI uThe che ! e sUcave che ke zarIranI aMdara A bhAvonuM parivartana karanAra AtmA jevI koI judI vastu che, je e kSamAdi zubha bhAvo karavAmAM svataMtra che. AtmAnuM A mahAkalyANakara svAtaMtrya lakSamAM levAya to bahAranA saMyogone mahattva na ApatAM pote aMtaranA malina bhAvone aTakAvI zubha pavitra bhAvo jhagamagAvI zake, mAtra potAnI svataMtratAnuM bhAna joIe, enuM mahattva samajAvuM joIe, enA sadupayogano puruSArtha karI levAnI garaja joIe, tamannA joIe. e garaja-tamannA UbhI karAya, pachI juo puruSArtha. AtmAnAM svAtaMtryano sadupayogano puruSArtha karI levA mATe zuM mAnavabhavane tole koI bIjo bhava che ? nA, nathI. AtmA to tiryaMca zarIramAM paNa che, devanA zarIramAM ne nArakInA zarIramAM paNa che, kintu tiryaMcagatimAM viveka nahi, deva gatimAM niHsIma bhogavilAsa, narakamAM bhayaMkara mArapITa, tyAM svAtaMtrya keTaluM ajamAvI zake ? e to eka A mAnavabhava ja evo sahAyaka che ke jyAM malina azubha bhAvone aTakAvavAmAM ane zubha-zuddha pavitra bhAvo vikasAvI 52ma zuddha bhAvamAM pahoMcI javAmAM AtmA potAnuM svAtaMtrya ajamAvI zake. Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 237 biyAraNanA sahAre zuM ? : mAnavabhavanA sahAre kevA khAsa bhava ? : mATe A bhavano sahAro samajo. kheDUta pAse ghauMnA thelA hoya enA sahAre mAmiThAI banAvI khAvAnI lahera to uDAvI zake, paraMtu kheDUta ema na karatAM enA sahAre khetaramAM moTA malakhaba pAka utAre che. ema mAnavabhavanA sahAre IndriyonA viSayomAM mUDha banI malina bhAvomAM ramatA rahI zakAya che, paraMtu enuM pariNAma zuM ? evA bhAvo to bIjA-trIjA bhavanA sahAre kyAM nahotA thaI zakatA ? kheDUtanI jema 'lAMbA gALe zuM ?' e vicAra rAkhI A bhavanA sahAre zubha pavitra bhAvomAM ramatA banI javuM joIe. samajavuM joIe ke, mAre bAhyanuM banavAmAM bhale karmanI parataMtratA hoya, paNa aMtaranA nirmaLa bhAva karavAmAM mAro AtmA svataMtra che. bAhya saMyogo game tevA hoya chatAM aMtaramAM nirmaLa bhAva vikasAvI zakuM chuM.' AtmAnA svAtaMtryano upayoga milana bhAvone aTakAvavAmAM ane zubha bhAvone vikasAvavAmAM karavo joIe. asaMmata nAstike A svAtaMtryano upayoga karyo to kevaLajJAna pAmavA sudhI zubha ane zuddha bhAvane vikasAvyo. paraMtu emAM nimitta zuM maLyuM ? lalitAMga maharSinA tapano prabhAva e nimitta banyuM. muni pahelAM eno nAstikavAda mUkAvavA vAdavivAdamAM utaravAne badale bAhya ane Abhyantara tapamAM caDyA eno e prabhAva paDyo ke nadInAM pUra emane DUbADI zakyA nahi, agni emane bALI zakyo nahi ane e jotAM nAstika zreSThiputra asaMmata coMkI uThatAM jAte ja hRdaya-parivartana karI nAstikatA mUkI daIne zubha bhAvamAM caDyo ! tapanI balihArI che, mATe ja bhagavAna kahe che, 'pUrve pratikramaNa-prAyazcittathI nahi toDelAM pApakarmo kAM to have bhogavAIne nAza pAme, agara tapathI nAza pAmI zake.' tyAre badhAM ja karma bhogavI bhogavIne ja naSTa karavAne koNa taiyAra hoya ? emAM janmArA paNa keTalA badhA joIe ? eTale karmanAzano zreSTha upAya ja tapa. to A ucca janamamAM kharuM karavAnuM A zakya. eTalA utkRSTa tapamAM lAgI karmonA jhuMDanA jhuMDa sApha karavAnA. bAhya tapanuM mahattva zuM ? tapamAM bhale svAdhyAya-dhyAnAdi Abhyantara tapa caDiyAto che, kintu ene kharekhara puSTa karanAra bAhya tapa che. anazana-upavAsAdi, dravyasaMkSepa, rasatyAga, kAyakaSTa vagerethI mananI bAhya vRttio para aMkuza mUkyo hoya, to ja zAstra svAdhyAya svastha citte thaI zake, dhyAna sthira lAgI zake. nahitara to vRttio kUdAkUda karatI hoya tyAM sthirapaNe ane svasthatAthI svAdhyAya dhyAna kyAM thAya ? vaLI bAhya tapathI Indriyone viSayomAM javA Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (38)nuM dhyAna ane jIvana - para koI aTakAyata na mUkI hoya, aMkuza na mUkyo hoya, arthAt ene chUTa eTale ke IndriyonI avirati Asakti hoya, to paNa dhyAnane keTalI jagA rahe ? dhyAnamAM cittastharyanA upAya : kahevAno sAra A che ke maharSi dhyAnamAM sthira rahI zakatA, te bAhya tapanA jera upara. "kAyakaSTa' tapamAM upavAso karIne kAyAne kAyotsargamAM UbhI rAkhavAmAM kaSTa paDe e svecchAe vadhAvI ja lIdhuM, tethI have manane kAyAmAM javAnuM rahe nahi, temaja "saMlInatA tapathI kAyA-vANI Indriyo-IndriviSayonI pravRtti saMkocI lIdhI, tethI manane emAM javAnuM rahe nahi, eTale saheje e mana dhyAnamAM svAdhyAyamAM sthira cAlyA kare. tAtparya bAhya tapamAM mana bAhyamAMthI haTAvAya che ane AbhyantaH tapamAM manane aMtaramAM sthira karAya che. Ama maharSinI bAhyatapanA baLa upara UbhI thayela Abhyantara tapanI sAdhanAno je prabhAva paDyo, ethI asaMmata nAstika nAstikapaNuM mUkI Astika thayo, potAnA pApo para eTalA anahada pazcAttApa ane dharma para eTalI badhI athAga zraddhAvALo banyo ke zubha bhAvanAmAM AgaLa vadhatAM TeTha kevaLajJAna sudhI caDI gayo ! karma bhogavAIne tuTe enA karatAM tapathI aneka guNA tuTe. (1) karma mAtra bhogavIne ja toDavAnAM hoya, agara (2) tapathI thoDA ja pramANamAM karmanAza thato hoya, to to karmonA nikAlano pAra ja na Ave. mATe kaho, jaMgI karmanAza tapathI thAya. asaMmata nAstike pUrva bhave evI mahA tapa sAdhanAthI karmanAza karyo haze, paraMtu koI dharma-virAdhanAthI ahIM nAstikapaNuM AvyuM haze, chatAM muninA tapanA prabhAve enuM hRdaya-parivartana thayuM, ne dhyAnatapa sudhI caDI gayo, to e tape samasta ghAtakarmano kSaya karI nAkhyo ! zubha dhyAnamAM lAgavuM che? to sthira manathI lAgaze ane e mATe kAyA Indriyo ane enA viSayomAM taNAI jatuM mana bAhyatapathI aTakAvavuM paDaze. pachI tyAM azubha ArtadhyAna aTakaze to ja zubha dharmadhyAna lAgaze. ArtadhyAnane preranArI che sukhazIlatA, asaMyama, ne viSayAsakti. ene aTakAvyA vinA ArtadhyAna zAnuM aTake ? ne e vinA zubha dhyAna kyAMthI lAge ? mana eka samaye eka ja dhyAnamAM rahI zake, je e ArtadhyAnamAM to dharmadhyAnamAM nahi. mATe ArtadhyAnamAM manane laI janArI kAyA, Indriyo ane viSayonA abhyAsa bAhyatAnA lAMbA abhyAsathI ochA karI nAkhavA paDe. bAhyatapano mahimA ghaNo. prathama bhAga samApta. (vizeSa mATe bhAga-2 vAMco) Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ane strIne a (bhAga - 2) 239 jIvana Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSaya Abhyantara tapa 4 prakAre yoga anukramaNikA bhAga- 2 ArtadhyAnanuM svarUpa sAdhanAmAM pAyo maitrI Adi, ne zuddhi saMjJA-nirodha adhyAtmayoga : tattvaciMtana maMtrI kalpaka zuddhakriyA kema thAya ? ArtadhyAnanA lakSaNo kALa-karma-bhavitavyatA baLa ArtadhyAnanA svAmI raudradhyAna 240 pAnuM C mArU chu 111 152 174 195 217 221 Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana bhAga - 2 (granthanuM anusaMdhAna : ArtadhyAnanA viSayamAM vicAraNA zaru thaI ke pApakarmano nAza traNa rIte thAya, (1) pApanAM pratikramaNathI, (2) pApakarmanA bhogavaTAthI, ane (3) bAhya-Abhyantara tapathI. (juo dhyAna ane jIvana bhA.1-pR.149) AmAM bAhya tapanI vicAraNA 'lalitAMga muni ane asaMmata nAstika'nAM vistRta dRSTAnta sAthe thaI. have ahIM Abhyantara tapanI vicAraNAthI bhAga bIjo zaru thAya che.) 1. Abhyantara tapa -1 prAyazcitta have Abhyantara tapano mahimA joIe. bAhyatapa e Abhyantara tapanuM baLa vadhAravAmAM upayogI che. baLavAna banelA Abhyantara tapanuM mahattva ghaNuM che. Abhyantara tapanI paravA na hoya, upekSA hoya, to koro bAhya tapa eLe jAya che, juone, Abhyantara tapano pahelo prakAra 'prAyazcitta' enI paravA na rAkhI to lakSmaNA ane rukmI sAdhvInAM kaThora lAMbA bAhya tapa eLe gayA ! emanA AtmAne e bacAvI zakyA nahi. sevelA doSanI gAMTha paDI gaI, enA para mAna kaSAya bhabhUkato rahyo, ethI anekAneka durgatinA bhavomAM bhaTakavuM paDyuM. tyAre kahevAya ke mana-vacana-kAyAnAM pAponuM guru AgaLa Alocana-prakAzana karI prAyazcitta lIdhuM ne vahyuM hoya to pApa naSTa thavAthI durgati aTake. pAponuM prAyazcitta e durgatinAM janma aTakAve che, parabhave bacAve che. duHkhada prasaMgathI vacananAM pApa para dRSTAnta eka garIba mAtAne dIkarAe gALa dIdhI ke 'zuM zULIe caDavA gaI hatI ?' ane sAme mAtAe saMbhaLAvyuM ke 'tArA kAMDA kapAI gayA hatA ?' to A vacananA pApa para baMne jaNa parabhave mahAduHkhada prasaMgamAM mUkAyA; kemake pApa karyuM kharuM paNa pachI enuM prAyazcitta na karyuM. vastu ema banI ke chokaro majUrI karI ghare Avyo, bhUkhyo thaI gayo che. mA gharamAM nathI, majUrIe gaI che. pelo khAvA mATe tyAM zodhe che, paNa kAMi khAvAnuM maLyuM nahi. dhuMAkuMA thaI gayo, te mA ghare AvatAM kahe che 'kyAM zULIe caDavA gaI hatI ? A tAro sagalo bhUkhyo thaze enuM bhAna nahotuM ? te kazuM khAvAnuM karyuM nathI ?' ' 17 Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (10) | dhyAna ane jIvana | tyAM mAtA paNa roSamAM AvI gaI, te sAmuM kaThora saMbhaLAve che ke "tArA kAMDA kapAI gayA hatA ? A zIkethI roTalo letAM zuM thayuM ? basa, bannee zuM karyuM ? ATaluM ja, kaThora vacananuM pApa. pachI to koI sukRta paNa karyA haze, dila dhArmika paNa banAvyA haze, jethI tyAMthI marIne pharIthI manuSya bhava pAmyA. mA eka gAmamAM zeThanI dIkarI thaI, ane dIkaro bIjA gAme zeThano putra thayo; bhavitavyatAvaza baMnenI sagAI thaI, paNa pUrve pelAM vacananAM pApanuM prAyazcitta karyuM nathI, guru AgaLa enI AlocanA karI nathI, te enA baMdhAI gayelAM azubha kameM have juo kevo bhayaMkara duHkhada prasaMga sarajyo. kAMDA kapAyAnI gALe kAMDA kapAyA : chokarAno jIva zreSThiputra eka vAra paragAma javA nIkaLyo che. rastAmAM sasarAnuM gAma AvyuM paNa aMdhAruM thayeluM tethI gAmanI bahAra devaLa yA dharmazALAmAM sUI gayo. ahIM mAtAno jIva zreSThikanyA eja gAmamAM sAMja pachI makAnanI pAchaLanA bagIcAmAM pharavA nIkaLI. evAmAM tyAMthI eka cora jato haze, enI najara A kanyA para paDI. enA hAtha para sonAnA kaMkaNa dekhyA, tethI coranuM mana lobhAyuM. kanyA pAse jaI charo dekhADI kaMkaNa ApI devA kahe che, paNa pelI AnAkAnI kare che. ahIM pelI gALanuM, 'tArA kAMDAM kapAI gayA hatA ?' e gALanuM karma udayamAM Ave che eTale, core ekadama ja charAthI chokarInAM kAMDAM kApI kaMkaNa laIne doTa mUkI. kanyAe karuNa cIsa pADI, bApa bahAra Avyo, kanyA pAsethI coranI vigata jANatAM eNe coranI peThe tarata koTavALa doDAvyA. cora AgaLa doDe che, koTavALa rADa pADatAM pAchaLa doDe che. pelo gAma bahAra nIkaLI jue che ke "pAchaLa pakaDo pakaDo corane pakaDo" nI rADa paDI rahI che, ne koka doDatA AvatA lAge che." coranA kaMkaNa-charo zreSThiputra pAse : cora gabharAyo ke "je kaMkaNa sAthe pakaDAyo to maryo samajo; ne kaMkaNane bahAra pheMkI daI bhAguM, to ya koTavALa pUMTha pakaDe." eTale eNe gAma bahAra pelA devaLa yA dharmazALAmAM ghusI jaI pelA sUtelA zreSThiputranI bAjumAM charo mUkI kaMkaNa enA zarIranI nIce goThavI dIdhAM pachI pote bahAra nIkaLI jaI jhADImAM chupAI beTho. zreSThiputra cora tarIke : zULInI gALe zULI : ahIM have koTavALa doDatA Ave che, ane maMdiramAM jaI tapAsa karatAM pelA UMghatA zreSThi putra pAse charo joI vahemAya che, ane zarIra nIcethI kaMkAga paNa maLI Ave che. chokarAne ja gunegAra mAnIne lAta lagAvI kahe che 'luccA A badamAzI karIne Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa-1 prAyazcita (11) ahIM UMghavAno DoLa kare che? UTha UTha have tAro kALa AvI lAgyo che.' chokaro kahe bhAIsAba ! huM to paradezI chuM, huM kAMI ja jANato nathI. A charoya mAro nathI, ne kaMkaNe huM lAvyo nathI.' koTavAla kahe basa besa harAmakhora ! tane oLakhIe chIe.' ema kahI chokarAne pakaDIne laI cAlyA rAjA pAse. rAjAe koTavALanuM nivedana sAMbhaLI sajA pharamAvI ke "Ane zULI daI do." basa, ahIM "zuM zULIe caDavA gaI hatI ?" e gALanuM karma udayamAM AvyuM, te e zreSThiputrane vahelI prabhAte zULI bhoMkAI gaI.' jJAnIno prakAza : savAre jJAnI bhagavaMta padhAryA, loko emanI dezanA sAMbhaLavA AvyA. jJAnI kahe che, "mahAnubhAvo ! pramAdamAM na paDazo. pramAda jevo koI zatru nathI. e jIvane bhayaMkara duHkhamAM mUke che. dA.ta. juo ahIMnI zrejhikanyA ane bahArathI Avela enA patinI karuNa dazA..." ema kahI jJAnI mahApuruSe AkhI hakIkata kahI saMbhaLAvI. batAvyuM ke pUrvabhave gussAmAM 'zULIe caDavA gaI hatI ?" bolanAra putranA jIvane e kodhapramAda ane apazabda-pramAde ahIM kharekhara zULI bhoMkAvAnuM bhayaMkara duHkha dekhADyuM. tyAre gussAmAM kAMDAM kapAI gayA hatA? bolanArI mAtAnA jIvane ahIM kAMDAM kharekhara kapAvAnuM jAlima duHkha AvyuM.' A sAMbhaLatAM ja tyAM sAMbhaLavA AvelI pelI kanyA ane eno bApa camakI UThayA, jaIne zULI dIdhelA pelA mANasane jue che to bApe ene potAnA jamAI tarIke ane kanyAe potAnA pati tarIke oLakhI lIdho. kanyA ane pitA baMnene pArAvAra kheda thayo ke "arere ? gunegAra to bIje ja, ne A bicAro nirdoSa ApaNo sago ja zULIe bhedAyo." kanyA-kumArane pastAvo : tyAM jJAnInAM vacanathI kanyA ane enA patine potAnAM pUrvanA gussAnA bola para bhAre tiraskAra chUTyo, manane duHkhano pAra nathI. jJAnI bhagavaMta samajAve che ke viSayo ane kaSAyo e pramAda che. enA vicAra bola ane kAryavAhI e pramAdAcaraNa che. mana, vANI ke kAyAthI thatuM pramAdAcaraNa bhayaMkara che. A jIvanamAM e sevAI gayAM hoya to pazcAtApa sAthe guru pAse enuM spaSTa Alocana-nivedana karIne prAyazcitta mAgI levuM joIe. ethI e pApa dhovAI jAya, enAM baMdhAyela karma tUTI jAya. nahitara to e bhavAMtare bhayaMkara duHkhada vipAka dekhADe pachI ja e tUTe.' kanyA ane zreSThiputra baMnene tyAM pUrva janmanuM smaraNa thayuM, baMnee guru AgaLa Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 12 ) || dhyAna ane jIvana pApano IkarAra karyo ane pelo zULIe viMdhAyelo to have maravA paDyo che, te eNe anazana karI lIdhuM, ane kanyA kaThora tapa vagere dharmamArge caDI gaI, jethI pramAdathI bacI javAya. jJAnInA kahevA hisAbe baMnee pUrve guru pAse jaI pApanuM nivedana ane prAyazcita karyuM hota to A duHkhada prasaMgathI bacI jAta. prAyazcitta e AvA duHkhada prasaMgathI bacAvI le che. prI-bolavAnuM pApa to mAmulI jevuM che, to enA para sajA ATalI badhI bhayaMkara kema ? zuM karmasattAne tyAM anyAya che ? u0- nA, anyAya nathI, paraMtu AvaDI moTI sajAnI pAchaLa kAraNa e che ke, pApa nAnuM karmasajA moTI kema? nAnA dekhAtA gunA para thatI bhayaMkara karmasA pAchaLanA kAraNo - (1) buddhizaktivALo manuSya bhava e jIvano UMco hoddo che. UMcA hoddAvALAno paNa guno A duniyAnI sarakAramAM ya moTo guno gaNAya che. nyAyAdhIze thoDI paNa lAMca khAdhI ema sAbita thAya, to e hoddA parathI DUla ! ane bhAre sajA pAme che ! ema, UMcA hodAvALo mAnava bhava; emAM nAno paNa guno moTA jevo che. A eka kAraNa. bIjuM kAraNa A che (2) bolavAnuM ke karavAnuM pApa bhale bAhya dekhAvamAM nAnuM dekhAya, paraMtu enI pAchaLa dhamadhamI UThelo gusso yA bIjI viSaya ke kaSAyanI lAgaNI ane moTo guno banAvI de che. dA.ta. juo, aMdhArAmAM sApa samajI doraDA para lAkaDIno ghA karyo tyAM dekhIto jIvanAza thayo nathI, chatAM aMtaranI sApa mAravAnI vezyAnA AdhAre doraDA parano ghA e moTo guno bane che; ne tyAM sApa mAryAnuM pApa lAge che. eTale, AMtarika malina pariNAmanI ugratA bAhyA najIvA paNa pApAcaraNane moTo doSa banAvI de che. ethI ulaTuM, aMtaramAM evA ugra malina pariNAma na hoya, ane bAhya kArya bhayaMkara banyuM hoya, to guno evo nahi gaNAya. dA.ta. majUra bhaMgAra gharanAM roDAM bahAra pheMkato hoya, emAM nIce koI mANasa ajANe bhUlabhUlamAM najIka AvI jatAM enI khoparI para IMToDo paDe, ne kadAca mare, to paNa kAyadAnI daSTie pelo majUra khUnI nahi gaNAya. Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ Abhantara tapa-1 prAyazcita | 13. tyAre jo mAnavI-sarakAra paNa bAhya banAva karatAM aMtaranA pariNAmane mahattva Ape, to pachI karma-sarakAra ene kema mahatva na Ape ? (3) nAnuM ya pApa e moTo guno banavAnuM trIju kAraNa e che, ke nAnuM paNa pApa AcaryA pachI jo eno pazcAttApa nathI to eno artha e, ke e AcareluM kharAba lAgatuM nathI tethI tyAre, pApa kharAba na lAge, eno baLApo ja na thAya, e moTo guno banI jAya che. dA.ta. juo ke chokaro gharamAMthI thoDA ja paisA corI jAya, pachI mAbApane jANa thatAM ene Thapako Ape, tyAM jo e chokaro corI karyAno baLApo dekhADe to to mAbApa kSamA kare che, paraMtu jo chokaro uddhatAIthI ema kahe ke "emAM khoTuM zuM? sIdhI rIte paisA na Apo to corIthI ya levAya. e corI koI guno nathI, Ama jo chokaro corI kharAba na mAne, to mAbApa samaje che ke khalAsa ! A chokaro bhayaMkara duSTa banyo che. have ene gharamAM na rakhAya. nAnI paNa corIne kharAba na mAnatAM, kone khabara, kAle e badho ya mAla uThAvI jAya to ? duniyAnA mAbApa paNa samaje che ke nAno ya guno kharAba na mAne, to enI pAchaLa moTo ya guno karI nAkhe evI enI manovRtti bagaDI. jJAnI bhagavaMto kahe che. nAnAM pApane ya kharAba na mAnavAmAM moTo guno A, ke pharIthI e pApanAM ke ethI vadhu moTAM pApanAM AcaraNa sulabha bane che,' jIvanamAM juo to dekhAze ke khAvuM khoTuM nathI lAgyuM yA rAte khAvuM khoTuM nathI lAgyuM, to khAvA pAchaLa kevA pApa cAle che ? AThama caudaza jevI moTI tithi AvI tyAM kAM to enA para kaMTALo aruci dveSa thAya che ke A kyAM AvI ? agara enI paravA ja nathI hotI. manane ema thAya che ke "ApaNe vaLI A tithi-phithi zuM ? e to vevalAnA dhaMdhA... kaho, kyAM pahoMcyo ? tithie upavAsa karI jarA dubaLA paDanArA para e tiraskAra kare che; ene dayApAtra gaNe che, 'bicArA maphatanA hAthe karIne kUTAya che ema kahe che ! A badhu zAnA para? mULamAM khAvuM khoTuM ema lAgyuM nathI enA para, basa, Aje koI nAnuM paNa ane avazya karavuM paDatuM paNa pApa khoTuM, kharAba, akartavya,' ema na lAge, enI bhayaMkaratA moTI che. (4) nAnuM pApa moTo guno thavAnuM cothuM kAraNa A, pApa kadAca khoTuM ya lAgyuM ane enA para saMtApa paNa thayo, chatAM mAnanI lAgaNImAM taNAyA, ne mAnabhaMga thavAnA bhayathI guru AgaLa eno spaSTa ikarAra na karyo, prAyazcitta na lIdhuM. to dilamAM pApanI ane mAnanI gAMTha paDI jAya che, zalya jAmI jAya che. ane e bhAvI bhavomAM Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 14 dhyAna ane jIvana mada ane pApomAM rakta rAkhe che mATe e moTo guno. ahIM jarA jhINavaTathI jozo to dekhAze ke mAnabhaMga jeTaluM kharAba lAgyuM eTaluM pApa dilamAM rAkhI mUke che, paNa mAnabhaMga nathI vahorI leto "mAna na haNAvuM joIe, pApa bhale paDyuM rahe, mAna kiMmatI, paNa pApazuddhi eTalI mahattvanI nahi," AvuM lAge che. AmAM pachI mAnanI ane pApanI gAMTha baMdhAI jAya emAM zI navAI ? nAnuM paNa pApa Ama prAyazcitta vinA moTuM banI jAya che. prAyazcittanA 4 lAbho (1) pUrvanAM lAgelAM pApa uparAMta, AlocanA-prAcazcittamAM thatA zubha bhAvanA jasamAM bIjAM paNa kaMI pApono nAza karI de che. A kevo jabaradasta lAbha ! (2) prAyazcitta mATe guru AgaLa chUpAM pApa kahevA javAmAM abhimAna-ahaMkAra tUTe che, e paNa mahAna lAbha che; kemake saMsArano pAyo ahatva che. ahatva para manane ema thAya ke "mAre A viSayo joIe, A paisA joIe.' Ama ahatva para tRSNA para hiMsAdi pApo gAjatAM rahe che, ne ethI kamoM baMdhAI AtmA saMsAramAM bhaTakyA kare che. guru AgaLa pAponuM Alocana AvA khataranAka ahaMtvane toDe che. (3) prAyazcita levAmAM trIje lAbha A ke prAyazcitta levA jatAM je tapa-japa prAyazcitta tarIke Ave che, enAthI jIvanamAM dharmasAdhanA eTalI to nakkI thaI ja. keTalAka mANaso bhava-AlocanA arthAta jIvanabharanAM pAponuM guru AgaLa nivedana karatAM gabharAya che ke hAya ! ema karIe to daMDa keTalo badho Ave ?' paNa ene khabara nathI ke bhalA mANasa ! e daMDa kyAM 1-2 mahinAmAM ja karI ApavAno che? tArI zakti mujaba 2-3 varSamAM karaje ne, paNa ethI lAbha kevo umadA thaze ke A nimitte jIvanamAM dharma ghusI jaze. tyAre evo Dara lAge che ke, prava- paraMtu prAyazcitta lIdhA pachI e vALavA dharma utsAha ja na rahe to ? u- to zuM ? daMDa mAthe paDe ? are ! pApanI AlocanA ja nathI karato ene to pApanAM moTAM khataranAka zalya tathA thoka azubha karma baMdha mAthe paDelAM che, je aneka durgatiomAM pApamAM ne duHkhamAM sabaDAve che. pApanAM zalyathI pApAcaraNa cAle; ane pApanA karmabaMdhathI duHkha cAle. tyAre jo guru AgaLa prazcAttApa sAthe AlocanA karI, to tyAM pApanAM zalya tuTyAM, ne ethI bhAvamAM pApanI paraMparA aTakavAnI, to pachI AlocanA karavI sArI ? ke daMDathI gabharAI AlocanA na karavI sArI? prAyazcitta lIdhA pachI jIva kadAca e karI ApavAmAM pramAdI thayo, to eTalAno ja guno thaze, paNa mULa AlocanA Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa-1 prAyazcita (15) vinA to je pelAM zalyo ane je jaMgI karmabaMdha badho ja aMkabaMdha Ubho rahe ethI to ze bacAze ? kharI rIte to dharmano utsAha kema na mare ? :(1) pApa zalyo ane karmabhAranAM bhAvI pApabharyA ane duHkhabharyA durgatinA avatArono bhya najara sAme rAkhavAthI dharmano utsAha mare nahi. (2) vaLI mahAvIra paramAtmA ane aneka mahApuruSonAM jvalaMta dharmamaya jIvana najara sAme rAkhatAM paNa dharmano utsAha na mare. 'e buddhimAnoe dharma sAdhyo, to mAre vaLI bIjo vicAra zo karavAno ?' ema zraddhA-utsAha rahe. (3) dharma-utsAhane mAranAra che viSayasukhonI ane mAnapAnanI ati laMpaTatA. enA para aMkuza rAkhavAmAM Ave to dharmano utsAha banyo rahe. (4) dharma karatAM karatAM pratyakSamAM ethI citta svasthatA, spharni, zubha bhAvanAo svabhAvanI mulAyamatA, jIvo pratye maitrI karuNAbhAva, vagerenA lAbha anubhavAya to paNa enA bharose AgaLa dharma-utsAha na mare. (5) sAthe sAthe sAdhu mahArAja ane bIjA dharmika AtmAono saMparka rAkhyA karAya, dhArmika zravaNa ane vAMcana cAlu rakhAya, to paNa dharmano utsAha Ubho rahe. Ama dharma-utsAha Ubho rahevAthI saheje prAyazcitta vALI ApavAnuM banI rahevAnuM. ema jIvanamAM dharma thayA karavAno. AlocanAnA prayatnamAM kevaLajJAna :(4) prAyazcitta levA javAmAM cotho lAbha A, ke guru AgaLa potAnAM pApa bhAre pazcAttApa sAthe pragaTa karavAnuM bane che. emAM AtmAmAM joradAra zubha bhAvanI vRddhi thAya che. ethI AtmA paranA keTalAya kamano vidhvaMsa thaI jAya che. mahAnizItha" Agama kahe che ke keTalIya sAdhvIo hAya ! kevuM meM adhama pApa karyuM ? cAla guru pAse jaI ene AlocI zuddhi karuM' ema vicArI guru pAse javA cAlavA mAMDI, guru pAse hajI pahoMcI nathI, tyAM rastAmAM ja zubha bhAva vikasatA kevaLajJAna pAmI gaI ! to keTalIka vaLI guru pAse Alocana-nivedana karatAM karatAM kevaLajJAnI banI! tyAre keTalIka prAyazcitta yAcatAM, ne keTalIka vaLI gurudatta prAyazcittane svIkAratAM bhAvavRddhimAM kevaLajJAna pAmI gaI !'-A zAstravacana zuM sUcave che ? eja ke, pApanA tIvra pazcAttApa sAthe AlocanA karavAnI tamannA ane prayatnamAMya bhAvavRddhi ane lakhaluTa karmakSaya thAya che. pachI prAyazcitta vahevAmAM to pUchavAnuM ja zuM ? Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dhyAna ane jIvana Ama jIvanamAM lAgelA-sevelA chUpAne pragaTa doSo pAponI AlocanA prAyazcitta karavAmAM (1) pApathI baMdhAyelAM ane bIjAM karmono kSaya, (2) saMsAranA mULabhUta ahatvano nAza, (3) jIvanamAM e nimitte dharmapraveza, ane (4) zubha bhAvanI vRddhi ItyAdi mahAna lAbho thAya che. prAyazcitta moTuM Ave to DaravAnI jarura nathI ke "A puruM nahi karI apAya to ?' kAraNa e che ke, zAstra to tyAM sudhI kahe che ke prAyazcitta vahana karatAM karatAM e puruM na thayuM, ne kadAca jIvana samApta thaI gayuM, to ya e jIva ArAdhaka che, virAdhaka nahi. tyAre pAponI AlocanA prAyazcitta nahi karanAro to mahAvirAdhaka bane che. e pAponAM zalya ane kusaMskAra laI paraloka sidhAve che, ethI navAM navAM pApo karI cira kALa saMsAramAM bhaTakato rahe che. AlocanA zuddhi na kare ane bIjI bAju jaMgI tapa Acare to paNa e eLe jAya che. lakSmaNA sAdhvInA 20 varasanAM mAsakhamaNa ane 16 varSanAM AyaMbilatapa eLe gayAM ! niSkapaTa AlocanA na karI mahA virAdhaka banI, ane 800 koDAkoDI sAgaropama kALa sudhI e saMsAramAM bhaTakatI thaI. mATe yAda rAkho pAponI AlocanA prAyazcitta kare e ArAdhaka, ane na kare te virAdhaka. virAdhakane pachI pApa-paraMparA salAmata. - prAyazcitta e pahelo Abhyantara tapa eTalA mATe ja prathama naMbare che ke enA vinA pachInA vinaya vaiyAvacca vagere Abhyantara tapa paNa eLe jAya che. 2 : bIje Abhyantara tapa 'vinaya"| jaina zAsananA jhaverAta avanavAM che. e ApaNane 'vinaya' nAmanuM jhaverAta Ape che ke e eka Abhyantara tapa che; ne ethI mahAna karmakSayano lAbha thAya che. pra0- to zuM mAtApitAno vinaya kare to karmakSaya thAya ? u0- hA, jo koI jAtanA vaDilanA ke apakIrtinA bhaya vinA athavA koI jAtanI lAlaca yA svArtha-sAdhutA vinA mAtApitA vaDilano vinaya kare te ema samajIne ke zAcce 'gurujananI pUjA' ne dharma kahyo che, mATe mAre vaDilajana mAtA pitAdinAM vinaya-bahumAna karavA ja joIe, to e vinaya paNa karmakSayano lAbha Ape. Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa 2 vinaya - ahIM eka samajavA jevo prazna ane eno uttara che,pra0- 'jayavIyarAya' sUtramAnAM 'bhavanivyeo maggANusAriyA iTTasiddhi, logaviruddhaccAo, gurujaNapUA, paranthakaraNaM' e cha ne zrI haribhadrasUri mahArAje laukika dharma kahyo che, to laukika dharmathI nirjarA yAne karmakSaya kema thAya ? jo ethI karmakSaya thato hoya to pachI lokottara dharmanI vizeSatA zI ? u0- A prazna evI samajathI lAge che ke 'laukikadharma eTale mithyAdaSTino dharma' paraMtu A gerasamaja che. kemake bhavanirveda, mArgAnusAritA e to samakitInA guNa che. samyakattvanAM zama-saMvega-nirveda vagere pAMca lakSaNamAM 'bhavaniveda' paNa gaNAyo. 'mArgAnusAritA' eTale ke tattvAnusAritA e paNa samyaktvano SasthAnane anusaravArUpa guNa che. 17 4. pasthAna A-1 AtmA che. 2. AtmA nitya che. 3. e karmano kartA che, e karmano bhoktA che, 5. mokSa che ane 6. mokSanA upAya che. samakitIne A SasthAnanI zraddhA hoya che. eTale bhavanirveda vagere e samakitInA guNa che, mATe ene mithyAdaSTinA guNa na kahevAya. pra0- to pachI ene lokottara dharma kahevo joIe. 'laukika' kema kahyo ? u0- ahIM 'laukika'no artha e che ke je guNo lokamAM paNa mAnya che, arthAt itara dharmavALA paNa jene mAne che. eno artha e nathI ke lokottara jaina dharma ene nathI mAnato. e paNa ene mAnya kare che, mATe ja e karmakSayanuM kAraNa che. pra0- vinayAdi dharmathI to puNya thAya ne ? karmakSaya kema thAya ? u0- dharmasAdhanAthI traNa kArya bane che. kemake dharma sAdhanAmAM zubha Azraya, saMvara ane nirjarA tattva ema traNa aMza che. (1) dharma sAdhanA e mana vacana ke kAyAthI thAya ane ethI e zubha manayoga ke vacanayoga ke kAyayogarUpa bane, arthAt zubha AzravarUpa thAya. AzravathI karma Ave, emAM zubha AzravathI puNyakarma baMdhAya ane azubhathI pApakarma baMdhAya. eTale dharmasAdhanAmAMnA 'zubhAzrava' aMzathI puNya Ave. (2) dharmasAdhanAmAM rahevAthI azubha Azrava aTake che. ethI e Azravanirodha yAne 'saMvara, thayo ane ethI pApakarma baMdhAtA aTake. niyama che ke AzravathI karma baMdhAya, ane saMvarathI karma aTake. (3) dharmasAdhanAmAM bAhya ke Abhyantara taparUpatA hoya, ethI e 'nirjarA' tattva bane, ane emAM karmakSaya thAya. Ama dharmasAdhanAmAM 3 aMza,-zubhAzrava, saMvara, ane nirjarA. zubhAzravathI zubha Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (18) dhyAna ane jIvana karmane bandha, saMvarathI pApakarmano nirodha ane nirjarAthI karmakSaya. vinaya e dharmasAdhanA che, tethI enAthI karmakSayano paNa lAbha maLe. ahIM eka prazna thAya, vinayamAM karmakSaya kevI rIte ? : pra-bAhya tapamAM pratikULa sahana kare ethI to karmakSaya thAya; kemake eka sAmAnya niyama che ke anukULa bhogavavAmAM puNya khapatuM Ave, ane pratikULa bhogavavAmAM pApa khapatuM jAya. Ama pratikULa sahatAM bAhya tapathI to karmakSaya thAya. paraMtu vinayAdi Abhyatara tapathI karmakSaya kevI rIte ? u0- jevo A niyama, ke "anukULa bhogavatAM puNyakSaya, ane pratikULa bhogavatAM pApakSaya," ema "malina adhyavasAye karmabaMdha thAya, ane vizuddha adhyayasAye karmakSaya thAya; A paNa niyama che. taddana sIdhI sAdI vAta che ke je bhAvathI karma baMdhAya, enAthI viparIta bhAva sevo to karma tUTe. ThaMDI bhejavALI havAthI zaradI lAge che, to garama sUkI havAe zaradI tUTe che. ema hiMsAnA bhAvathI karma baMdhAya, to dayA-ahiMsAnA bhAvathI karma tUTe emAM zI navAI ? avinaya uddhatAI vageremAM mAnakaSAya poSAya che, ethI karmabaMdha thAya; to pachI vinaya-namratA e enAthI viparIta zubha bhAva hoI enA dvArA karmakSaya thAya e sahaja che. tyAre pUcho, zubhAzubha bhAvathI baMdha ja kema kahyo ? pra0-jaM je samaye jIvo..." e upadezamALA' nI gAthAmAM to zubhAzubha bhAvathI zubhAzubha karma baMdhAvAnuM kahyuM che. ethI zubha bhAve zubhakarma baMdhAvAnI vAta AvI, pAga karmakSaya thavAnI vAta kyAM che ? u0- vAta sAcI, kintu ahIM samajavAnuM che ke A je ekalA baMdhanuM kahyuM te zubhAzubha bhAva e zubhAzubha manoyoganI daSTie. kemake manoyoga eka Azravatatva che. IMdriya-kaSAya-avrata-yoga ane kriyA e pAMca AzravomAM 'yoga' yAne mana-vacanakAyAno vyApAra e paNa eka Azrava tarIke gaNAyo, ne AzravathI karma baMdhAya; - mATe zubhAzubha bhAva yAne zubhAzubha manoyoga-manovyApArathI zubhAzubha karma baMdhAya e daSTie e gAthAmAM baMdhanI ja vAta karI. tapathI karmakSayamAM bhAvanuM baLa jarUrI : paraMtu have savAla e che ke AtmAmAM bhAva to be jAtanA ja cAlavAnA, kAM malina bhAva, kAM nirmaLa, tyAre jo enAthI zubha-azubha karmabaMdha ja hoya, to pachI karmakSaya kayA bhAve ? ane bhAvabaLa vinA jo jaMgI karmakSaya na thato hoya, to bAhya tapathI pratikULa bhogavI levA mAtra dvArA to karma keTalA tUTe? parimita; vaLI sAthe Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ Abhyantara tapa 2 vinaya | ( 10 ) zubha bhAva hoya ethI puNyabaMdha vadhavAno; tyAre lakhalUTa karmakSaya kevI rIte karavAno? AtmA para asaMkhya janmonAM pApakarma lAgelAM paDyA hoya che, e mAtra bhogavAIne thoDAM ja pUrA thAya? mATe kaho, bAhya ta5 uparAMta nirmaLa-vizuddha bhAvathI ja vipula karmakSaya thAya. prAyazcitta-vinaya vaiyAvacca Adi AbhAra tapamAM bhAva bharapUra rahe che, ethI vipula karmakSaya thAya emAM navAI nathI. bhAvathI karmakSaya thavAnI sAbitI : jIvanI adhyavasAya dhArA be jAtanI, eka paDatI ane bIjI caDatI. paDatImAM malina bhAva thAya, caDatImAM nirmaLa bhAva jAge. bhAva vinA mAtra bhogavavAthI ja karmakSaya thato hoya to to samasta karmakSaya sudhI pahoMcAya ja kema ? kAraNa A, ke tamArA manamAM ATaluM ja beThuM che ke bhAvathI karmabaMdha thAya, karmakSaya nahi. have jIvane bhAva to koIne koI hoya ja, cAhya malina ke nirmaLa, emAM jIvanI vezyA sudharatAM nirmaLa bhAvamAM caDyo tyAM tamArA hisAbe mAtra zubhakarmanA baMdha ja karyo javAno; have ene mAtra bhogavI bhogavIne khapAvavAnuM to kyAre pUruM thAya ? keTalA bhava e mATe karavA paDe? eTalA bhavomAM ya pAchA navAM navAM karma to Dhagalo vacce javAnA. vaLI jUnAM zubha-azubha kamano to AtmA para Dhaga paDyA che; enoya mAtra bhogavI bhogavIne kSaya thaI thaIne keTalo thAya ? bhAva to nAjuka vastu che, te saheja sahejamAM sArAmAMthI naraso ane narasAmAMthI sAro bhAva AvI jAya che. narasAmAM ya keTalI jAta ? dA.ta. krodhanA bhAvamAMthI mAyAnA bhAvamA; emAMthI vaLI IrSAnA ke lobhanA bhAvamAM, yA harSanA ke khedanA bhAvamAM paDavAnuM thAya che. Ama narasA bhAvonA pravAhathI samaye samaye lakhalUTa karmabaMdha to thayA ja karavAno. e badhAno mAtra bhogavI-bhogavIne kSaya zuM thAya ? ane ema jo bhogavavA rahe to emAM to bhavanA bhava nIkaLe eTalAmAM to pAchA keTalA ya navA karmaDhaga vadhI jAya. tAtparya, mAtra bhogavavAthI ja karma khapatA hoya, to to samasta karmano kSaya thavo asaMbhavita; tethI kadIya mokSa jevI avasthA ja na Ave. mATe A mAnavuM ja joIe ke 'jema bhAvathI karma baMdhAya che ema karmakSaya paNa bhAvathI thAya ja che. eTale to kameM dIdhI vedanAmAM vedIne karma khapAvavA uparAMta e vedanAnA samuddhAtamAM yAne AveganA tIvra bhAvamAM bIjA keTalAya karmano nAza thAya che. temaja jo enI sAthe nirmaLa bhAva cAlu hoya to vaLI DhagalAbaMdha kamano nikAla thato rahe che. mATe to kahevAya che ke, Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 20 'ajJAnI koDo varase karma khapAve jeha; jJAnI zvAsozvAsamAM karma khapAve teha.' zAthI ? eTalA ja mATe ke jJAnInA UMcA nirmaLa bhAvamAM A tAkAta che ke e lakhalUTa karmakSaya karI nAkhe. ema karatAM karatAM eka bhava evo AvI lAge che ke jyAMnA apUrva nirmaLa bhAvamAM navAM karma bAMdhavAnA thoDAM, ane jUnAM khapAvavAnA aparaMpAra cAlu. ema karatAM karatAM sarvaghAtI karmanA kSaye kevaLajJAna, ane pachI samasta aghAtI karmonA kSayathI mokSa nIpaje che. nirmaLa bhAvathI karmakSaya paNa thato hoya to ja A banI zake. sArAMza, zubha bhAvathI jema zubha karma baMdhAya, tema pUrva pApa karmono kSaya paNa thAya. eTale ja bhAva nirmaLa karavAmAM 3 lAbha; 1. azubha karmabaMdhanI aTakAyata, 2. zubha karmanuM upArjana, ane 3. pUrve bAMdhelA pApakarmono kSaya. zubha bhAvanA A traNa kArya thavAmAM kAraNabhUta emAM rahelAM traNa aMza che, 1. saMvara-aMzathI navAM azubha karmonI aTakAyata; 2. zubha AzravaaMzathI navAM zubha karmono baMdha, ane 3. nirjarAaMzathI jUnAM pApakarmono dhvaMsa thAya. dhyAna ane jIvana eTale deva-guru-zAstra-maMdira-jJAna vagereno vinaya karavAmAM to zubha bhAvathI lakhalUTa karmakSaya che ja, paraMtu mAtA-pitAno vinaya kare te (1) emanA bhayathI nahi ke 'vinaya nahi karuM to mane e laDaze,' athavA (2) lAlacathI nahi ke vinaya karavAmAM e khUza rahI mane sAruM sAruM Apaze, sAro rAkhaze, kintu vinaya kare te ema samajIne ke jJAnInI AjJA che, jinezvaradevanI AjJA che ke gurujaNapUjA karavI ja joIe, vaDila janono vinaya vagere bhakti karavI ja joIe, -A jinAjJApAlananuM kartavya samajIne vinaya kare emAM paNa suMdara zubha bhAva che, ane ethI paNa karmakSaya thAya. eTale vinaya lokamAnya hovAthI laukika dharma chatAM lokottara jinazAsanathI paNa mAnya che ja. tyAre juo ke eka 'vinaya' nAmanA Abhyantara tapamAM kevA kevA zubha bhAva samAya che, vinayamAM zubha bhAvo kayA kayA ? :1. jinAjJApAlanano buddhino zubha bhAva, 2. namratAno zubha bhAva, 3. upakArInA upakAra pratye kRtajJabhAva, Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa 2 vinaya ( 21 ) 4. guNiyalanA guNano anurAga e zubha bhAva, 5. karmakSayanI icchAno zubha bhAva, 6. dharmanuM mULa vinaya,' mATe bIjA dharma lAvavAno zubha bhAva. -AvA zubha bhAvanA khajAnAbhUta vinaya-gharmathI lakhalUTa karmakSayano lAbha maLe; ane enA para aneka guNonI aneka dharmanI prApti thAya. gautamasvAmIno vinaya : gautamasvAmI gaNadhara mahArAje guru mahAvIra-svAmI pratye vinayadharma evo bajAvyo, evo bajAvyo, ke emAM e aMte kevaLajJAna pAmI gayA, vItarAga sarvajJa banI gayA. zAstramAM Ave che'bhddo viNIyaviNao paDhamagaNaharo samattasuyanANI / jANato vi tamatthaM vimhiyahiyao suNai savvaM // zrI gautamasvAmI pahelA gaNadhara hatA, kalyANamUrti hatA, samasta zrutajJAnanA pAragAmI hatA, chatAM vinayaguNamAM evA pAvaradhA hatA ke pote prabhune je pUchavuM che eno uttara svayaM jANatA hatA chatAM prabhune e vismayabharyA hadaye pUche che, Azcarya AturatAbharyA dilathI pUche che ke he bhagavAna ! AnuM kema haze ?' pra- jANavA chatAM pUche emAM vinaya zo ? u0- vinaya A, ke huM jANuM chuM e mArA guru pAsethI nakkI karI levA de ke e barAbara che ne ?' Ama gurune Authority pramANa tarIke sthApavA e emano vinaya karyo gaNAya. potAnI jANakArI gurunI jANakArI karatAM nIcI mAnavI e namratA kahevAya, ane gurunI jANakArI UMcI batAvavI e guruno vinaya karyo gaNAya. ethI potAnA ziSyo ema mAne ke "amArA guru gautamasvAmI je bhaNAve che enA para prabhu mahorachApa mArI Ape che, mATe e barAbara che,' Ama ziSyonA mana para guru prabhunI mahorachA5 lAvavI, prabhu pratye bhAva vadhArI Apavo, e pote guru prabhuno vinaya karyo gaNAya. guruvinayamAM zuM zuM Ave? - tAtparya, (1) gurune pramANabhUta TharAvavA, (2) gurune potAnA karatAM UMcA jANakAra batAvavA, temaja (3) gurunuM mAna vadhAravuM, gurune yaza phelAvavo,... e badhuM guruvinaya che. (4) guru bahAra jAya che, to gurunI sAthe javuM emAM gurunuM mAna vadhe che; e vadhAravAmAM guruvinaya sacavAya che. "nA, guru bhale ekalA jaI Avaze, yA eka ziSya Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 22 emanI joDe jAya che eTale cAlaze,' ema gurunuM mAna vadhAravA tarapha pote beparavA rahevuM emAM avinaya che, uddhatAI che, svArthAMdhatA che. (5) evI rIte prasaMge jaza gurune apAvavo e guruvinaya che. tyAre emane yaza apAvavAne badale pote khATI levo, mAna pote laI levuM, guru karatAM potAnI jAtane vadhu pramANabhUta batAvavI... ItyAdi ItyAdi paNa guru pratye avinaya, uddhatAI che. eTale gurune mAtra hAtha joDyA, guru AvyA tyAre UbhA thayA, ke gurue kAMI kahyuM te karI lIdhuM, eTalo ja vinaya nathI. vinayamAM A badhuM Ave,- gurune pramANa TharAvavA, gurunuM mAna vadhAravuM, gurune yaza apAvavo, potAnA karatAM gurunI uccatA mahAnatA TharAvavI,... vagere. gurune kahevuM paDe ne ApaNe karIe ema nahi, kintu avasara oLakhIne, gurunI ceSTA mukhAkRti vagere parathI emanI icchA jANIne ApaNe yogya karI laIe,... vagere vagere e vinaya che. gautamagaNadhara mahArAje A vinayadharmane evo ArAdhyo ke guruthI pote haMmezA nIce rahevAnA prayatne emanAM karmono kSaya karI emane gurunI hArohAra mUkI dIdhA. vinayamAM ArtadhyAnathI bacAva : vinaya e mahAna Abhyantara tapadharma che. e bajAvatA rahevAmAM eka mahAna lAbha A, ke mAna yA lobha kaSAya ane phogaTiyA ArtadhyAnathI bacI javAya che. jo ucita avasare vinaya cUke to mAna-lobhamAM ne ArtadhyAnamAM paDavAnuM thAya. kaho jo vinaya kyAre cUke ? manamAM ema lAve ke 'huM te kyAM vAre vAre gurunuM joto besuM ?' AmAM mAnakaSAya Avyo. athavA 'mAre mAruM kAma che' ema manamAM Ave, tyAM lobhakaSAya Avyo. tyAM rAga-dveSa AvyA eTale pAchaLa ArtadhyAna lAgatAM zI vAra ? zItalAcAryanuM dRSTAnta zAstramAM zItalAcAryanuM dRSTAnta Ave che. e mahAna AcArya hatA, jaMghAbaLa kSINa thaI javAthI eka sthAne ArAdhanA karatA rahyA hatA. eka vAra emanA cAra bhANeja munio bahAragAmathI emane vaMdana karavA arthe AvI rahyA che. AvatAM divasa AthamI gayo eTale gAmanA nAke dharmazALAmAM rAta rahI gayA. AcAryane kema ArtadhyAna ? : ahIM gAmamAM rahelA zItalAcAryane khabara paDI ke bhANeja munio AvIne rahyA che. emanA manane ema thayuM ke 'are ! bhANeja munio ahIM AvavAne badale tyAM rahI gayA ? tyAre zuM emane mArA taraphathI AvakAra-svAgata joie che tethI tyAM rahI gayAM ? huM sAme levA jauM to ja e Ave ? kevA e munio ? AcArya caDyA Arta-dhyAnamAM. kema ? vinaya bhUlyA mATe. ahIM pUcho, Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || Abhyattara tapa 2 vinaya 23 prI- moTAne vaLI vinaya zo? u0- bhUlazo nahi, A to jainazAsananI vAto che. e kahe che vinaya arihaMtasiddha-AcArya-upAdhyAya-sAdhu e pAMce parameSThIno karavAno. emAM sAdhu pratye vinaya A, ke sAdhu mATe halakuM na ciMtavIe. zItalAcArye bhANeja munionA potAnI pAse na AvI javA para ema ciMtavavuM joItuM hatuM ke "e sAdhu che, eTale Ama to sAdhudharmanA badhA aMga bajAve ja, ne ekeya aMganuM ullaMghana na kare; kintu ahIM mArI pAse sIdhA AvI javAnuM aMga na bajAvyuM, enI pAchaLa koI kAraNa haze. saMbhava che ke moDA paDyA hoya, yA koI kAMTo vAgavo yA apazukana naDyA, ke koI takalIpha UbhI thavI, vagere kAraNa banyuM hoya tethI tyAM aTakI gayA hoya.' AvuM ciMtavatAM sAdhune sAdhu tarIke gaurava ApavuM joItuM hatuM, paraMtu emane e na sUjhayuM te halakuM ciMtavavA beThA ke "bhANeja munio abhimAnamAM caDyA che, mAnAkAMkSAmAM paDyA che, te sIdhesIdhA ahIM AvI javAne badale tyAM ThaherI gayA.' Ama sAdhu vinaya cUkyAM to rAtabhara ArtadhyAnamAM sabaDyA. tyAre ArtadhyAna hoya tyAM pachI zubha dharmadhyAna kyAMthI lAdhe ? zAnuM UbhuM rahe ? bhale ne pratikramaNa thAya, svAdhyAya jApa thAya, paNa dilamAM ArtadhyAnanI pIDAe dharmadhyAnanA phAMphA ! sAruM dhyAna dharavuM che? to pahelAM ArtadhyAnane aTakAvo. e mATe ArtadhyAnanAM kAraNane roko. ArtadhyAnanuM kAraNa che ke koI paudgalika ISTanI laganI che, yA koI paudgalika aniSTa tarapha ItarAjI che, yA rogapIDA-vedanAmAM kAyaratA che, jo AmAMnuM koI kAraNa bhabhutuM rahyuM to samajI rAkho ke ArtadhyAna manane pakaDavAnuM. pachI kriyA koI zubha cAlavA chatAM zubha dhyAnano phaTATopa laI besavA chatAM zubha dhyAna na cAlI zake. sAruM dhyAna dharavuM saheluM nathI. azubha dhyAnanAM kAraNone pahelAM miTAvavA paDe. zItalAcArya eka mahAna AcArya hatA, ArAdhanAmAM tatpara hatA, paraMtu emane ISTa mAnanI AkAMkSA jAgI ke nAnA bhANeja munioe ahIM sIdhesIdhA AvI mane vaMdanA karavI joIe, mAruM emaNe gaurava karavuM joIe.' e na thavA para e bhANeja-munionI halakAI vicAravA beThA, sAdhu pratyeno vitya gumAvyo, ane ArtadhyAnamAM paDyA, rAtabhara ArtadhyAnamAM sabaDyA. sahAnubhUti bhUlo to ya ArtadhyAna :pachI savAra paDI gaI chatAM ya bhANeja munio nahI AvyA eTale pANI AcArya mahArAje evA sAdhu vinaya sahAnubhUti tarapha lakSa na ApyuM ke koI takalIphamAM haze Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 24 ) dhyAna ane jIvana mATe atyAre paNa nahi AvI zakyA hoya. to lAva emanI khabara kADhavA jauM, A sahAnubhUtine badale ulaTuM e sAdhunI halakAI-avinaya karatA rahyA. tethI have abhimAna ane ArtadhyAnamAM caDI gayA ke lAva tyAre e na AvyA, to huM ja sAme jauM." A ya abhimAna che hoM, ke lAva emane batAvuM ke tame bhale UMcA ane huM nIco,' potAnI laghutA batAvavAnI coMTa paNa abhimAnanA gharanI che. laghutA rAkhavI judI, ane laghutAnI zAbAzI meLavavA mathavuM e juduM, AmAM to abhimAna poSAya che, tyAre laghutA rAkhavAmAM abhimAna tUTe che. zItalAcArya cAlyA bhANeja munio pAse. kema ? sAdhuno vinaya bajAvavA nahi, paraMtu emanI halakAI ciMtavI potAnI laghutA batAvI ApavAnA caDasamAM. te emAM jAtanA abhimAnamAM caDyA ane sAdhunI halakAi ciMtavatAM, sAdhu pratyenA avinyamAM paDyA. tyAM pachI ArtadhyAnanA ja vicAra karatA cAle e sahaja che. avinayanI kevI caDAI che ? bhANeja munionI bhAvanA : tyAre have bhANeja munio, juo, kevA vinayane sAdhatAM keTalA UMce caDI gayA che ! munio sAMja paDI javAthI bahAra rokAyA, pratikramaNAdi Avazyaka karI lIdhuM. pachI manamAM bhAvanA kare che ke "aho ! ApaNe moDA paDyA ane thoDA mATe AcArya mahArAjane vaMdana karavAnA lAbhathI vaMcita rahI gayA ! AcArya bhagavAna kevA guNaguNanA bhaMDAra ! kevA uttama puruSa ! kyAre have savAra paDe ne emanI pAse pahoMcI jaI emanAM parama pavitra caraNakamaLe jhUkI paDIe ! zuM karI rahyA che A ? vinaya dharmane bajAvI rahyA che. kemake, pUjyanI vizeSatA ciMtavavI, guNiyalanA guNa ciMtavavA, upakArIno upakAra manamAM lAvavo, e emanA pratyeno vinayabhAva che. ema, emane vaMdanA karavAnI AturatA sevavI, emanI sevA-upAsanA karavAnI jhaMkhanA AturatA sevavI e paNa vinaya che. avinayamAM ArtadhyAna che, vinayamAM dharmadhyAna che. kaI bhAvanAe anAsaMgayoga ? :| vinayabhAvamAM AgaLa vadhatAM AvaDe, to e zubhadhyAna vadhatuM cAle. bhANeja munio e karI rahyA che. e bhAve che ke "vAha! savAre upakArI pUjya ane guNamUrti AcArya bhagavAnane vaMdanA karavAno ane emanI sevA zuzruSA karavAno kevo uttama lAbha maLaze ! tyAre jIvanamAM AnAthI vadhIne kayuM bIjuM uttama kArya che ? AtmAmAM pedhI gayelA jaTila doSo guNiyalanA guNagAna karavAthI, emano Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga 4 prakAre 25 vinaya bhakti-bahumAna AdaravAthI ane emanA guNomAM kAnane tallIna karavAthIja haTe. gurunI ane gurunA guNonI upAsanA karavAnI ADe svArtha mAyA naDe che. viSayaraMga naDe, ke kAyAnI suMvALAza naDe che. paNa e kazI kiMmatanA nathI. e badhA paranI mamatA ja khoTI che. 'mAre ne e svArtha mAyA, viSayo ke kAyAne zuM lAge vaLage....?' basa A traNa pratye anAsaktinI bhAvanAmAM caDatAM caDatAM kSaNabhara kharekhara anAsaMgayoga para ArUDha thayA. 3. yoga ja prakAre 1 prIti anuSThAna yoga. 2 bhakti-anuSThAna yoga. 3 vacanAnuSThAna yoga, 4 asaMgAnuSThAna yoga, sAdhanA be jAtanI, 1. saMjJAnI sAdhanA ane 2. prajJAnI sAdhanA. saMjJAnI sAdhanA eTale AhAra-viSaya-parigraha ane nidrA-ArAmInI tathA kaSAyonI sAdhanA. A AkhuM jagata kare che. AhAra saMjJAmAM 'basa, sAruM sAruM khAvAnuM maLe to choDo nahi.' A AhAranI lata ane eno prayatna rahe che. e AhArasaMjJAnI sAdhanA che. peTa bharIne UThyo hoya to ya pachI koI sArI cIja AvatA e saheja paNa khAvAno rasa rahe, chevaTe mukhavAsa cagaravAnI lata rahe, e AhArasaMzA karAve che. AhArasaMjJAne lIdhe tithi AvatAM nIsAso paDe che, 'hAya! Aje kAMIka tapa karavo paDaze !' tapa cAlu karyo tyAM paNa manane glAnI rahe che, mana susta rahe che ke 'Aje mAre khAvAnuM nathI.' manamAM bIjA divase khAvAnA mIThA mIThA vicAra Ave che. A badhuM AhArasaMjJAnuM tophAna che. viSayasaMjJAmAM pAMce IndriyonA sArA sArA viSayo zabda-rUpa-rasa-gaMdha sparzanI laganI rahe che. jagatanA e sArA sArA lAgatA padArtho tarapha AkarSaNa rahe che. narasA tarapha ghRNA rahe, sUga thAya 'sArAne kema meLavuM, maLelA kema bhogavAya, Take, vadhAro pAme...' A lata ne prayatna cAlyA kare che. ethI ulaTuM, 'narasA lAgatA viSayo kema haTe, pAchA na Ave,' enI cIvaTa ane peravI rahyA kare che. gamatA viSayonA saMyogamAM bhAre sukha lAge, aNagamatA TaLavAmAM mahA nirAMta anubhavAya. A badhuM viSayasaMjJAnuM tophAna che. viSayasaMjJAnI sAdhanAmAM AkhuM jagata garakAva che. Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 26 emAM ja jIva ArtadhyAna karI karI anaMtAnaMta kALathI saMsAramAM bhaTakI rahyo che. dharmadhyAna vinA saMsArathI uddhAra nahi. parigrahasaMjJAmAM dhana mAla vagerene sukhanuM sAdhana mAnI eno saMgraha saMcaya karavAnI lata rahe che. eka dAMta khotaravAnI sAvaraNInI saLI paNa khotaravA lIdhI, khotarI lIdhuM, pachIya e gokhalAmAM rAkhI mUkavAnuM mana thAya, kema? 'kAle kAma lAgaze, rAkhI mUko' A vRtti rahe che, e parigrahasaMjJAno pratApa che. lAkho karoDo rUpiyA bhegA karyA. paNa 'emAMthI pote keTaluM bhogavI zakaze ? jo adhavacce ema ja paDatA mUkIne maravAnuM Avaze to pachI e potAne zA kAmanA ?'- eno koI vicAraja nahi. 'basa, rAkhI mUko, bheguM karo, sAcavI rAkho,'- eja eka lata, e parigrahasaMjJAnI sAdhanA che. nidrAsaMjJAne lIdhe jyAM avakAza maLyo ke ArAma karavAnI ja lata rahe che. e evI bhUMDI che, evI khataranAka che, ke ziyALAnI vahelI rAte sUI gayA pachI 67 kalAka UMgha thaI gaI, AMkha UghaDI gaI, ghaDiyALamAM 3-4 vAgyAnuM dekhyuM, tyAM ema thAya che ke 'hajI UMgho, zI utAvaLa che UThavAnI?' koI dharmasAdhanAmAM beTho, paNa pachI jo tarata sUI javAnI lata che to e dharmasAdhanA vakhate manamAM ema AvyA karaze ke 'kema A jhaTa pUrI karI nAkhuM ne jaldI sUI jAu.' eTale pachI AkhI ya dharmasAdhanA rasa vinAnI thAya che. emAM locA vaLe che. veTha Utare che. miThAza ArAma levAnI rahe che. A saMjJAnuM tophAna che. tyAre, kaSAyasaMjJAmAM jyAM jyAM moko Avyo bhale vicArasaraNImAM, tyAM tyAM krodha mAna mAyA lobha harSa kheda vagere karI levAmAM saMkoca nahi, bhaya nahi, e dazA hoya che. A badhI AhAra Adi saMjJAnI sAdhanAnI sAme prajJAnI sAdhanA che. emAM 'kema e AhArAdinI lapa thoDA paNa kALa mATe choDuM ! kema tyAga tapa, kSamA namratAdi, arhadbhakti, sAdhusevA, dayA-dAna paropakAra, zAstraciMtana vagere sAdhI lauM.' A dhagaza rahe che. dhagazabharyo prayatna rahe che. mAnava jIvananI e lhANa dekhAya, lahAvo lAge, AhAra-viSaya- parigraha-nidrA-kaSAyo e pazuramata lAge, pAparUpa lAge, ethI bacavAnI vRtti rahe, dharmasAdhanAnI hoMza rahe. e badhuM prajJAne AbhArI che. saMjJAnI sAme prajJA. A prajJAnI sAdhanA cAra rIte thAya:-(1) prItithI, (2) bhaktithI, (3) vacanathI ane (4) asaMga-anAsaktithI. pahele pagathiye prIti-bhaktithI prajJAnI sAdhanA thAya, dharmasAdhanA thAya. Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga 4 prakAre 27 ) prIti ane bhakti konA tarapha? e sAdhanA tarapha, sAdhanAne kahenArA- karAvanArA deva guru tarapha.'prIti" eTale hRdayano anahada prema, anurAga, samatA. 'bhakti" eTale premanI uparAMta bahumAna-Adara-pUjyabhAva. zAstra A prIti-bhakti samajAvavA mATe patnI ane mAtAno dAkhalo Ape che. prIti-bhaktimAM patnI-mAtAnuM daTAMnta :navajuvAna mANasa sukhI gharanI sArI suzIla-sadgaNI rUpALI kanyA paraNyo. to enA para ene keTalo badho anahada prema rahe che? manane thAya che ke suMdara pAtra maLyuM, sArI jIvanasAthI maLI, dilane vizrAMtisthAna maLyuM. e zAnti Apaze, sukha Apaze. mArA para bahu mamatAvALI...' ema enA para haiye prema UbharAya che. pachI enAM kArya premathI hoMze hoMze kare che. vaLI jo mAtA para paNa athAga rAga che, to ene upakArI pUjya vahAlasoyI mAnI e mAtA upara bahumAnabharI prIti rahe che. e "bhakti che. bhaktithI mAtAnAM kAma, mAtAnI sevA patnI karatAM paNa vizeSa AdarathI kare che, savAyI cIjavastuthI kare che. savAra paDe ke mAtAnA pagamAM mAthuM DhALe che, bahAra jatAM mAtAnI AjJA laIne nIkaLe che. bajAramAMthI cIjavastu kapaDuM vagere lAve e patnI karatAM savAyuM lAve, patnInuM ya sAcave sAruM, paNa vAta-vAtamAM patnInA karatAM mAtAnuM savAyuM sAcave. A bhakti che. basa, deva ane guru pratye haiye evI prIti-bhakti uchaLe ane emanAM kAma thAya, emanI sevA-ArAdhanA thAya, e prItiyoga, bhaktiyoga che. dharmasAdhanA haiyAnA zuddha premathI thAya, uparAMta bhaktithI thAya, e prItiyoga-bhaktiyoga. manane ema thAya ke 'zI vAta mArI dharmasAdhanA !' hAthamAM navakAravALI lIdhI tyAM hRdayamAM e gAgavA para 'zI vAta ! AvI suMdara tAraNahAra sAdhanA mArA hAthamAM AvI ?' ema prItibhaktinA juvALa caDe. ekeka pArA parano jApa karatAM karatAM jIvana dhanya lAge, dilanI bahu bhakti-bahumAnabharI hoMzathI thAya, ema devadarzana pUjAdi ArAdhanA thAya e paNa prIti-bhaktibharyA dilathI thAya. prItinA juvALa caDe, bhaktinI bharatI caDe. prIta-bhakita kharekharI kyAre ? tuccha lAlacamAM nahi : ahIM eka vastu dhyAnamAM rAkhavAnI che ke deva guru ane dharma upara je prIti ane bhaktithI prerAyA sAdhanA karavAnI che, te sodArUpe nahi. dharmasAdhanA-dharmaAcAra evuM to sAro paulika lAbha maLe, bahAra nAmanA thAya, gurune ane bIjAne vahAlo lAguM, sAro lAguM.' AvA koI uddezathI deva-guru-dharmasevana para prema thAya bhakti ubharAya e kharekhara prIti-bhakti nathI. e to vastutaH paulika vastu uparanI prIti-bhakti che. devaguru dharmane to tyAM mAtra vaTAvavA mATe pakaDyA che. pelA lAbhanA Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 28 mAtra eka sAdhana tarIke emanA para prIti-bhakti dharI che. to jevI rIte koI ophisara pAsethI koI parimaTa vagerenuM kAma kaDhAvI levuM hoya eTalA mATe enA para prIti dhare, ane lAMca-ruzvata vagerethI enI bhakti kare, e kAMI ophisara para kharekharI niHsvArtha prIti bhakti nathI. evI rIte ahIM paNa paudgalika lAlacathI deva-gurudharma para karAto prema ane bhakti e deva-guru-dharma para kharekharI prIti-bhakti nathI. e to niHsvArthabhAve thAya tyAre sAcI prIti bhakti thAya. manane ema thAya ke, 'aho ! A deva guru dharma mArA kevA mahAna upakArI che ke emanA prabhAve huM ATalA UMcA mAnava bhavanA thALA sudhI AvI pahoMcyo ane uttama dharmazAsana pAmyo ! vaLI e kevA mahA guNiyala ke guNa pAmavA mATenuM mane e mahAna AlaMbana maLyuM ! guNa ane upakAranI dRSTie jagatamAM emano joTo na maLe. AtmotthAna mATe AmanA jevuM koI AlaMbana na maLe. Ama vicArIne emanA upara dila ovArI jAya tathA emanI pratye bhAre ananya pUjyabhAva Ubho thAya to emanA para sAcI prIti bhakti jAgI kahevAya. tyAre, tuccha lAlacathI deva-gurU dharmanuM mUlya AMkavuM e mUrkhatA che : paudgalika sukha sagavaDa ke mAna sanmAna to tuccha vastu che, kSaNika che. enA AdhAre deva-guru-dharmanuM mUlyAMkana karavuM, e mUrkhatA che. koI bhikhArI mANasa cakravartInI sevAmAM lAgI jAya ane cakravartI pAsethI ene ananya bhojana maLe ke enA cAra amaladAro ene sAro kahe eTalA mAtrathI jo e cakravartInuM mahattva AMke to zuM e mUrkha nathI ? sevA cakravartInI ane phaLamAM sAru bhojana ? zuM e cakravartInuM mahattva che ? ema dharmacakravartI devAdhideva ane dharmamUrti gurunI sevAmAM tuccha dunyavI lAbha maLe e zuM emanuM mahattva che ? enAthI rIjhavuM ane saMtoSa mAnavo e to mUrkhatA che. buddhi-akkala-hoziyArI to tyAM ke jyAM deva-gurunI mahattA aMkAya, te bhAvI anaMta kALane ujjavaLa karanArAM AtmahitanA dAtAra tarIke aMkAya. guNa ane upakAranI lubdhatAo zuddhaprIti-bhakita : vaLI manane ema sacoTa lAge ke 'jIvanamAM kharekharo prema ane bhakti dharavA jevI hoya to te parama guNiyala ane parama upakArI upara ja dharavA yogya che.' ema guNa ane upakAranI lubdhatAe emanA para prema UbharAya, bhakti UbharAya, sAcI dilanI prIti bhakita UbharAya, e sAcI prIti-bhakti kahevAya, zuddha prIti-bhakita kahevAya. evI zuddha prIti-bhakti dvArA deva-guru dharmanI nAnI ke moTI upAsanA thAya e prItianuSThAna che, bhakti-anuSThAna che. A prAthamika dharmayoga che. A uparathI samajAze ke dharmayogamAM praveza meLavavA mATe paNa dunyavI svArtha mAyA vosirAvI deva-guru Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga 4 prakAre 29 dharma para nisvArtha prIti bhakti haiyAmAM uchaLatI karavI paDe; ane ethI ja prerAyA koI sukRta ke dharmasAdhanA thAya. hAthInI dayAnuM prIti-anuSThAna : zAlibhadra, kumArapALa, meghakumAra vageree pUrvabhave AvuM prIti-bhakti anuSThAna kareluM, tethI enA pratApe e ahIM mahAna ArAdhaka banI gayA. hAthIe sasalAnI dayA karI, te zuM samajIne karI ? tyAM ToLe maLelA pazuomAM zAbAzI levA nahi ke koI puNyano loco levA mATe nahi; paraMtu dayAdharmanA premathI dayA karI. mATe e UMco meghakumArano avatAra pAmyo. bharavADanA chokarAe sAdhu para eka mahAtmA tarIkenA bhAvathI prIti-bhakti karI, khAnapAna karatAM dAna para prema karyo ne dAna dIdhuM to e jIva bIjA bhave zAlibhadra thayo. pApI luMTArA banelA rakhaDatA rAjakumAre sAdhuthI palTo pAmI devAdhideva arihaMta para zuddha ni:svArtha prema dharyo. emanI potAnA dravyathI karAtI pUjA upara prItibhakita ubharAvI, ane pAMca koDInA 18 phUlathI pUjA karI, to e pachInA bhave 18 dezanA samrATa kumArapALa thayA, ane tyAM adhika prItibhaktinA sukRtoe gaNadhara banavAnuM puNya upA. vacanAnuSThAna kema pragaTe ? prIti bhakti anuSThAna bahu ane bahumAna karatAM karatAM evuM sAmarthya pragaTe che ke pachI enA AdhAre potAnI badhI khoDakhAMpaNa dUra karI dharmasAdhanA barAbara zAstra kahela vidhi mujaba thAya, Ane vacanAnuSThAna kahe che. emAM jinAjJApAlana para bhAre madAra hoya. pramAda TALIne sarvajJanA zAstra jevI jevI rIte je je sAdhanA karavAnI kahe che, te te rIte ja te te sAdhanA karAya e vacanayoga che. e rItamAM zuM zuM Ave? sAdhanAno yogya kALa, sAdhanAne yogya mudrA, Asana, sAdhanAnAM sAdhana-upakaraNanimitta vagere badhu barAbara zAstra kahyA mujaba meLavavA-sAcavavAnuM Ave, ekamAM ya jarA paNa khoDakhAMpaNa nahi, evI vizuddha aNIzuddha sAdhanA e vacanAnuSThAna. vacanAnuSThAnanI sAdhanA koNa karI zake, ane e kevI hoya ? javalaMta prItibhaktinAM anuSThAna zakya eTalo pramAda-avidhi-aticAra, binakALajI-binajAgRti vagere TALIne bhAre vIryollAsa sAthe khUba khUba ArAdhavAmAM hoMzIlA ane dattacitta hoya, eno satata ane sAdara bhAre abhyAsa rAkhyo hoya, evA pavitra guNasamRddha mahAtmAo ja vacanAnuSThAnanA ArAdhaka banI zake. jinakalpI, paDimAdhArI, ekAkIvihArI maharSio A yoga sAdhe che. savAre be pahora svAdhyAya-dhyAna pachI Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 30 ) dhyAna ane jIvana ja madhyAhane AhAra nihAra vihAra mATe nIkaLe. emAM ya gocarIe jatAM dravyakSetra-kAla-bhAvanA viziSTa kaDaka niyama abhigraha dhArIne jAya; enA anusAre ja bhikSA levAnI. emAM ya gocarI aMgenA sUkSma paNa doSa nahi lAgavA devAnA. divaso sudhI nirdoSa ane abhigrahAnusAra bhikSA na maLe toya bhUkhyA rahI tapovRddhi mAne; paNa doSita ke abhigraholaMghanathI prApta AhAra-pANInI IcchA ya na kare. 'nihAra' arthAta malotsarga mATe jAya, tyAM paNa taddana nirjIva jagA-spaMDila zodhe, lokanA Aloka-saMpAta (daSTi-gamanAgamana) vagere doSo vinAnI zodhe. kadAca cha mahinA sudhI evI nirjIva nirdoSa jagA na maLe to paNa saMjJAne aTakAvI zakavAnI tAkAtavALA hoya che. vihAra trIjA pahoramAM ja kare. cothA pahoramAM pAchA svAdhyAyadhyAnamAM lAgI jAya. rAtri paNa evA svAdhyAya dhyAnathI vItAve ke enA cokasa pramANathI samaya keTalo vItyo hoya eno paNa khyAla rahe. emAM koI devatA ThagavA Ave ane rAtamAM ja prabhAta ajavALuM dekhADI de chatAM A vacanAnuSThAna yogavALA mahAtmA jarAya ThagAya nahi. e to barAbara sAvadhAna hoya, jANatA hoya ke hajI rAtri ATalI bAkI che. tethI potAnI sAdhanAmAM sthira rahe, calita na thAya. AvI jAgRtivALo yoga e UMco rAjayoga che. prItibhakti anuSTAna e paNa yoga che. rAjayoga che, paNa enAthI nIcenI kakSAno. mokSanI sAthe AtmAne yojI ApavAmAM sAdhana bhUta hoya tenuM nAma "yoga', rAjayoga." ema to kahevAtA yogIo jamInamAM daTAI samAdhi le che, paNa e 'hayoga che. mana para haThabaLa vAparIne Asana-prANAyAmanA niyamano abhyAsa karAya e haThayoga che. haTha karIne eno samaya ane sthiratA vadhAratAM vadhAratAM 'samAdhi" sudhI pahoMcI zakAya. A samAdhimAM zvAsa taddana rokI devAmAM Ave che, paNa te bAhya hoM. sUkSma zvAsocchavAsa to cAlu ja hoya che, e aTakI zake nahi. kemake jIvano e prANa che. IlekaTrikanA saLagatA goLAmAM agnikAya jIvana ane pANImAM rahelI mAchalI ke parvatanA pattharanAM uMDANamAM rahelA pRthvIkAya jIvane paNa A prANabhUta zvAsa cAlu hoya che. eTale jamInamAM daTAyela haThayogIone samAdhimAM paNa e aTake nahi. ahi pUcho, pra.- tema chatAM emane bAhya zvAsocchavAsa vinA kema cAle ? u- abhyAsathI ApaNe na dhArIe evuM paNa sAdhya che. bolo moTI tagaDI bheMsa ucakIne ekalo mANasa nIcethI trIje mALa agAzI para caDAvI zake ? dhAraNAnI bahAranI A vastu lAge che ne ? paNa juo. Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga 4 prakAre 31 abhyAsathI bheMsa uce caDAvanAra rANI * eka rAjAnI sabhAmAM paradezathI malla AvyA, emaNe bhAre vajana uMcakavAuchALavA-jhIlavA aMge aMgabaLanA moTA prayogo karI batAvyA. rAjA camatkAra pAmI gayo. pachI mahelamAM AvIne rANIne e vAta kare che ne kahe che ke kevA camatkArika mallo !" rANI kahe, "emAM zAno camatkAra ? abhyAsathI badhuM sAdhya thaI zake." rAjA kahe che, 'tAre to bolavAnuM che." rANI kahe, 'nA, huM karI batAvIza.' thoDA divasa gayA. mahelanA pAchaLanA bhAgamAM eka bheMsa viANI. rANIe kAchoTo mArI enuM tAjuM janmeluM pADuM potAnI bocI para lIdhuM ane Amatema pheravIne pachI mahelanA pAchale daravAjethI traNa dAdara caDI gaI, pAchI utarI; ane pADuM mUkI dIdhuM. e pramANe bapore karyuM, sAMje karyuM. ema rojane roja karavA lAgI. cAlyuM kAma AgaLa. roja pADuM vajanamAM keTaluM vadhe ? bahu nahi, 10-20-30 tolA jevuM. eTale rojanA abhyAsamAM uMcakavAnuM kAMI vadhAre na lAge. paraMtu beeka mahinAmAM to vajana mULa karatAM vA-vA mAga vadhI gayuM hoya. eya uMcakavAmAM bhAre na lAge, ema karatAM moTI tagaDI bheMsa taiyAra thaI gaI to paNa rojanA abhyAsathI ene sahelAIthI bocI para uMcakIne upara laI jatAM ne nIce utAratAM vAMdho nahoto Avato. basa, have rAgIe rAjAne kahyuM "tamAre abhyAsathI thato camatkAra jevo hoya to bolAvo tamArA mallone ane bhaDavIra subhaTone. te divasa mane tame kahetA hatA ke "A to bolavAnuM che ?' paNa nA, bolavAnuM nathI, karI batAvavAnuM che.' bolAvyA mallone ane pahADI kAyAnA subhaTone. rANIe pelI tagaDI jADI paThA jevI bheMsa AgaLa karI kahyuM "Avo je bahAdura hoya te Ane uMcakIne traNa dAdara caDI jaI mahelanI agAsImAM laI jAo, ane pachI nIce uMcakIne lAvo. rAjA kahe, "are ! A zI vAta karo cho ? AvaDI moTI bheMsa te uMcakIne upara caDI zakAtuM haze ? rANI bolI, Apa joyA karo ne. A mallo ane subhaTo pahelavAna che. te emanAmAMne game te eka Ane uMcakIne caDAvI deze, ane nahi caDAvI zake to pachI huM to chuM ja. huM ene caDAvI daIza AmAM zI moTI vAta che ? mallo ane subhaTone porasa caDayuM. manane thayuM ke jo rANI eka abaLAjAta pote caDAvI devAnuM kahe che to emAM moTI vAta nahi hoya, lAvone ApaNe Ama capaTImAM caDAvI daIe." eka malla AgaLa Avyo. bheMsanA peTa nIce be hAtha ghAlI ucake Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (32) dhyAna ane jIvana | che, paNa zuM ucakAya ? ucakatAM pheM pheM thAya che. chatAM mAMDa thoDI uMcI karI laI gayo dAdara pAse, paraMtu eka be pagathiyA para ya uMcakIne caDavuM kevI rIte ! AgaLa bheMsa to rakhAya nahi, ne pote AgaLa rahI bheMsa uMcakIne pagathiyA sAme pITha rAkhI caDAya kema? 1-2 pagathiyAM caDatAM to hAtha ne paga lUsa paDI gayA. thayuM. bheMsa mUkI dIdhI nIce. bIje malla ane ekAdo subhaTa paNa bicArA prayatna karavA gayA kintu niSphaLa! have koI AgaLa AvatuM nathI. tyAre rAjA rANIne kahe che ke "A to kAMI banI zake ? hajI bheMsa jeTalA vajananuM poTakuM ke thelo hoya to to mANasa ene mAthe ke khabhe laIne dAdara caDI jAya, paraMtu bheMsa te ucakavI phAvatI haze ? bheMsane uMcakIne dAdara caDe zI rIte ? rANI kahe mahArAjA! mane pharamAvo eTale huM e ucakIne caDI jAuM chuM ke nahi te juo.' rAjA kAnamAM kahe che, paNa tuM mArI AbarU kADhIza." rANIe kAnamAM AzvAsana ApyuM ke juo A to meM pahelAM caDAvela che eTale kahuM chuM. phIkara na karazo daI do rajA. rAjAe rajA ApI, ne rANIe kachoTo mArI bheMsanA peTa nIce mAthuM ghAlIne ene bocI para laI uMcakI, gaI dAdarA pAse, ane Tapa Tapa pagathiyAM caDI gaI. traNa dAdara caDI bheMsane agAsI para khaDI karI dIdhI. badhAe nIcethI agAsI para bheMsa joI. pachI rANI ene uMcakIne nIce laI AvI. alabatta e vakhate potAnuM zarIra vadhAre namatuM rAkhavuM paDayuM. rAjA ane bIjAo stabdha dimUDha banI moMDhuM phADIne UbhA rahI gayA. tyAre rANI kahe che, "AmAM acarija zuM pAmo? A to abhyAsanI vastu che, camatkAranI cIja nahi. A huM Ane pADI tarIke janmI tyArathI roja A pramANe savAra bapora sAMja upara caDAvatI hatI. e rojanA abhyAsa para Aje moTI bheMsa paNa ucakIne agAzI upara caDAvI zakAya che." rAjAne gaLe vAta utarI gaI. haThayoga A bheMsa caDAvavA jevI abhyAsanI cIja che. A pramANe AsanaprANAyAmamAM AgaLa abhyAsa vadhatAM jamInanI aMdara daTAIne samAdhi divaso sudhI rAkhI zakAya che. paraMtu e rAjayoga nahi; kemake enAthI aMtarAtmAnA kAmakrodha-lobha-rAga-dveSa-matsara vagere doSonuM vilInIkaraNa na thAya. e karavA mATe to enA pratipakSa brahmacarya-kSamA-nispRhatA vairAgya-upazama-pramoda vagere guNono abhyAsa joIe, guNonA poSaka darzana-jJAna-cAritra-tapanI satata ane dIrgha kALa sAdhanAno abhyAsa joIe. mATe ja e darzana Adi ane enI sAdhanAo e Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 33 yoga 4 prakAre =(33) kharekharo yoga che, mokSa sAthe yojI ApanAro che, rAjayoga che; eTalA ja mATe mAnavakALano uttama sadupayoga A rAjayoganI sAdhanAmAM che, hayoga-rAjayogano pharaka :rANIe bheMsa uMcakIne traNa mALa caDAvI dIdhI e to kAyAnA zramano abhyAsa che. emAM mana ke AtmAnA koI doSanivAraNa ke guNaghaDatarano abhyAsa nathI. ema samAdhinA haThayogamAM paNa Avo koI abhyAsa nathI. kintu e to zvAsa rUMdhanano abhyAsa che. tyAre darzana jJAna cAritra-tapanA abhyAsamAM to mUDhatA-ajJAna-rAgAdi ane AhArasaMjJAdi doSonA nirAkaraNano ane samyagdarzana tathA ahiMsA-kSamAdi guNaghaDatarano abhyAsa che. mATe e rAjayoga che. yogono rAjA te 'rAjayoga.' rAjayoga kharo yoga kema ? :rAjayogamAM mananA ane AtmAnA rAgAdidoSanA nirAkaraNano abhyAsa thAya che, tethI e kame karIne vItarAgatA tarapha laI jAya che; ane aMte mokSa sAthe yojI Ape che. mATe ene kharo yoga" kahevAya, yogono rAjA 'rAjayoga' kahevAya. emAM abhyAsa ja e jAtano che ke jethI mananuM ane AtmAnuM sadvarya baLa-satva-saci vadhatA jAya che, ane game tevA pralobhana ke ApattimAM mana caMcaLa banyA vinA samyagudaSTi-kSamA-nispRhatAdi, vividha tapa, svAdhyAya dhyAna vageremAM sthira rahe che. vacanAnukAnamAMthI kevI rIte asaMgAnuSThAna ? : vacanAnuSThAnano abhyAsa paNa eka mahAna rAjayogano abhyAsa che, emAM kaThora tapa saMyama svAdhyAyanI dhUna lAge che. barAbara sarvajJa vacananA anusAre ja jJAnacAritranA yoga sAdhavA che tethI tyAM bIje-trIjA koI vikSepa AkarSaNa yA pramAdane jagA ja nathI. sarvajJa bhagavAne kahelI vidhie ja AtmahitanI sAdhanAmAM ekAkAratA che. tethI abhyAsa vadhatAM vadhatAM evI sthiti AvI jAya che ke jyAM pachI potAnI kAyA sudhdhAMnAM AkarSaNa-mamatva-saMga chUTI jAya che; yAvat je sAdhanA kare che e paNa eTalI badhI sahaja bhAvanI thaI jAya che ke enAM ya have AkarSaNa-AturatAAsaMga karavAnuM chUTI jAya che. sUrya jema sahajabhAve prakAza kare che, caMdana jema sahajabhAve sugaMdha relAve che ema ahIM prakhara abhyAsathI parAkASTAe anuSThAnasAdhanAnAM paNa AkarSaNa-AturatA-AsaMga chUTI jaI, e sahajabhAvanI banI jAya che, Ane anAsaMga yoga kahe che, asaMgAnuSThAna kahe che. caMdanagaMdha-nyAye sahaja sAdhanA :dA.ta. 'jJAnI kahe che mATe kSamA rAkho." ema nahi. kintu bahu abhyAsathI AtmA ja kSamAmaya banI jAya, ane caMdanagaMdhanyAyathI je caMdananA aNue aNue gaMdha Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 34 ) | dhyAna ane jIvana suvAsa, emAM AnA AtmAnA pradeza pradeze kSamA vyApta banI jAya, Ane asaMga dazA, kSamAnuM asaMgAnuSThAna, kSamAno anAsaMga yoga kahevAya. tyAM akSamAM kalpanAmAM ya na Ave. eka ruMvADuM paNa veSa-ukaLATavALuM bane nahi, prIti-bhakita anuSThAna pachI asaMgAnuSThAna kema nahi ? vicArajo, sahaja bhAve AvuM dila kyAre bane ? dIrgha kALa abhyAsa karyo hoya tyAre ne ? ahIM vizeSatA A mUkI, prIti-bhakti anuSThAna pachI asaMgAnuSThAna na kahyuM, kintu vacanAnuSThAna pachI ene sthAna ApyuM. kema ema ? zuM prItianuSThAnanA bahu abhyAsamAM tAkAta nathI AvatI? Ave che, paNa emAM prIti-bhaktinI prabaLatA thAya tyAM e anuSThAnano AsaMga-Asakti rahe che. temaja vidhi-apramAda para evuM jora nathI hotuM, tyAre vacanAnuSThAnamAM sarvajJa bhagavAnanI AjJA che mATe A anuSThAnanI cokasAI vyavasthitatA ane saMpUrNatA para lakSa vadhu rahe che. ethI e rIte abhyAsa vadhatAM anuSThAna sahaja bhAvanuM banatuM jAya che. paheluM vacanAnuSThAna kema nahi? ArtadhyAna ahIM kyAM naDe ? : pra0 - to pachI prIti-bhakti anuSThAnanuM zuM kAma ? prAraMbhe vacanAnuSThAnano ja abhyAsa na karAya ? u0 - vAra che, vacanAnuSThAna evuM saheluM nathI ke prAraMbhe e AdarI zakAya. vacanAnuSThAna mATe to manane pahelAM ArtadhyAnathI mukta karavuM paDe. ArtadhyAnanI pIDA cAlu hoya tyAM prabaLa zubha dhyAna na AvI zake, ane te vinA vacanAnuSThAna AvavuM muzkela. vacanAnuSThAnamAM to mananI tanmayatA che, e jo manane ArtadhyAnanI satAmaNI cAlu hoya to kevI rIte banI zake? eTale ArtadhyAna miTAvavA mATe prIti-bhakti anuSThAna lAvavuM paDe. prIti-bhakti anuSThAnamAM je sAdhanA karAya che te deva-guru ane anuSThAnanI zuddha prIti-bhakitathI karAya che. A prItibhaktinI e tAkAta che ke e vakhate ArtadhyAna karAvanArI jaDa padAthonI prIti-bhakitane yAne laganI-Asakitane aTakAvI de. jaDanA rAga dveSa upara ArtadhyAna UbhuM thAya che, tyAre deva-guru ane dhamanuSThAnanI javalaMta prIti-bhakitarAga e jaDanA rAgane dabAvI de che, ethI ArtadhyAna aTake che. Ama prIti-bhakita anuSThAnano bahu abhyAsa karAya jAya ethI e prIti-bhakita para ArtadhyAnanI satAmaNI ochI thatI Ave che. e ghaTatI jAya eTale nidrA vikathA Alasya bekALajI vagere pramAda paNa ochA thatA jAya. ema karatAM karatAM pramAda ane ArtadhyAna nahivat bane eTale vacanAnuSThAnanA gharanI aNIzuddha sAdhanAne Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga 4 prakAre 35 avakAza maLe, avasara maLe. mATe prItianuSThAna bhakti-anuSThAna to khUba ja sAdhavAM joIe. munio zuM kare che? pahelAM to A prIti-anuSThAna bhakti-anuSThAnanuM ja bahu sevana kare che. emane arihaMta paramAtmA tathA guru para anahada rAga prema bahumAna hoya che, tema mahAvrato para, saMyama para, sAdhanA para atizaya rAga-Adara-bahumAna hoya che. ethI prerAyA e sAdhanA kare e uMcA prIti-anuSThAna ane bhakti-anuSThAna che. munio sarAga saMyama AdaranArA kahevAya che, eno A ja artha che. pachI emAM samartha bance vacanAnuSThAnane Adare, emAMya khUba abhyAsI thayA pachI vacanane ya yAda na karavuM paDe, anuSThAna-sAdhanA sahajabhAve cAlyA kare evuM ja thaI jAya; pachI asaMgAnuSThAna Ave. emAM 'A kriyA mATe kalyANakArI che mATe ene sevuM,' evo koI bhAva nahi. sUrya prakAza kare ema jIva anuSThAna ArAdhe, e asaMgAnuSThAna, anAsaMga yoga. ApaNI vAta e cAlatI hatI ke pelA zItalAcAryanA cAra bhANeja munio anAsaMga yogamAM pahoMcI gayA eTale to tyAM potAnA AtmAne choDIne para vastumAtrano AsaMga chUTI gayo. Asakti kapAI gaI, emAM pachI kAyA paNa AtmAthI taddana para hoI enA paranI Asakita paNa chUTI jAya emAM zI navAI? basa, zukaladhyAna A mAge che ke para vastumAtramAM ramavAnuM leza paNa na hoya, eTale koI eka cokakasa vastu para rAga-dveSanA leza vinA mana kendrita thaI jAya. anAsakta yogathI para vastumAtranI Asaktino leza paNa nathI, rAgAdino aMza paNa nahi; ane AmAM koI eka dravya para mana kendrita che eTale to tyAM pachI kadAca e vakhate zarIra para kuhADAno ghA pAga paDe toya tyAM dhyAnabhaMga nahi, mana rAga dveSa ne harSa-khedanA lezamAM paNa na kheMcAya; eTale tyAM paramAtranI yAvatu kAyA suddhAMnI Asakti gaI che, mamatA gaI che, eTale to e kAyAthI paNa svAtmAne atyaMta alaga anubhavI lIdho che. jema bIjAnI kAyA para cAkuno ghA paDavAthI ApaNane dveSa ke kheda nathI thato, kemake pelI kAyA ApaNA AtmAthI judI che; ema A mahAtmAne potAnI kAyA ya potAnA AtmAthI taddana judI ja bhAsI gaI hoya, lezamAtra paNa potAnI lAgatI na hoya; eTale svabhAvika che ke enA paranA prahAramAM potAne dveSa-kheda jevI koI ja asara nahi. zukaladhyAnano dAvAnaLa : AvI sthitino anAsaMga-anAsakti yoga lAdhe pachI to tyAM zukaladhyAnanI lInatA Ave. AnI eTale badhI tAkAta hoya che ke jo e vakhate sarva jIvonAM Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 36 dhyAna ane jIvana karma A AtmAmAM saMkramI zakatA hoya to e saMkramIne A zukaladhyAnanA dAvAnaLamAM baLIne bhasmIbhUta thaI jAya ! paraMtu bIjAnAM karma potAnAmAM saMkame e vastu taddana asaMbhavita che. eTale e baLI javAnI vAta bAjue rahI; paNa potAnA AtmAmAM sIlaka paDelA asaMkhya bhavopArjita samasta mohanIya ane jJAnAvaraNIyAdi ghAtI karma A prabaLa zukaladhyAnanA dAvAnaLamAM kSaNamAM baLIne sApha thaI jAya che. kevuM dhyAna karmanAza kare ? : kAyA ane para vastumAtrathI atyaMta bhinna svAtmAne anubhavI lIdhA para, yAvatu rAga-dveSAdi pariNAmathI paNa svAtmAne bhinna anubhavI lIdhA para anAsakata banelA AtmAne je game te koI eka dravya eka paryAya upara zukaladhyAna lAge, enI A akathya aciMtya tAkAta hoya che ke e samasta sattAgata yAne svAtmAmAM sIlika ghAtI karmono kSaNamAM dhvaMsa karI nAkhe. A sUcave che ke korA mAnI lIdhelA dhyAna mAtrathI kAMI na vaLe. kharuM dhyAna ja para vastunA rAga-dveSa ane harSa-kheda maMda karavA para ja lAge. jeTalI bhAre e rAgAdinI maMdatA. eTalI dhyAnanI prabaLatA. haiyAmAM rAga-dveSa bharyA paDyA hoya tyAM to azubha Arta-raudradhyAna cAlyA kare; zubha dhyAna dharmadhyAna zAnuM lAge ? haiyAmAMthI para vastunA saMga-AkarSaNa choDavA nathI, aniSTha paranI ItarAjI mUkavI nathI, ne koI 3 vagerenuM dhyAna laI besavuM che, to e to mAtra dhyAnano cALo thAya, kharekhara zubha dhyAna nahi. mATe to kahyuM ke, ArtadhyAnanuM mULa rAga-dveSa che. e mULanuM jora salAmata, to ArtadhyAna ja salAmata, dharmadhyAna nahi. dhyAna sudhAravA zuM karavuM ? mATe ja dhyAna sudhAravA mATe rAga-dveSane maMda pADavAnI jarUra che. e mATe A ISTa, ane A aniSTa' A mane gamatuM, ne A aNagamatuM'- evI sahu kalpanAo karavAnuM paDatuM mUkavuM paDe. ISTa aniSTa kalpanAthI bacavA eka to 6 prakAranA bAhya tapanI buha jarUriyAta para vicArI gayA chIe. bIjuM sAthe evo eka svabhAva keLavavo joIe ke mane kameM je maLyuM te barAbara, - ene mAre sAruM ke narasuM mAnavAnI jarUra nathI; gamatuM ke aNagamatuM karavAnI jarUra nathI. cAlavA do cAle ema; jIvanamAM AvatA prasaMgo e karma ane bhavitavyatAnA khela che. mAre e khelanA mAtra taTastha prekSaka banavAnuM, ene potAnA mAnI levAnA nahi. Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yoga 4 prakAre (37) jagatanI vacce jIvana che eTale sAruM ya Ave ne narasuM ya Ave. enI vaccethI mAre aliptapaNe pasAra thaye javAnuM." vAta A bahu moTI che, kaparuM kAma che, paraMtu e rItano abhyAsa pADayA vinA chUTako nathI. alisa dazA ekadama nahi Ave, paraMtu anaMtakALathI je ekadama sarve sarvA lima-lIna banavAnuM cAlI Ave che, emAM saheja ochAza AvatI jaze. rAgadveSa ghaTADavA mATe harSa kheda ghaTADavA kayA muddA ? e rAgadveSano lepa na lAge e mATe karavAnuM A, ke harakha-khedanI mAtrA ghaTADavAnI. gamatuM maLyuM ne bahu harakhAyA, aNagamatuM thayuM ne tarata khinna thaI gayA, - e have na cAle. harakha ghaTADavAno ne kheda paNa ghaTADavAno. harakha kema ghaTe? harakha thavA jAya tyAM coMkI uThavAnuM ke "are ! A huM zuM karI rahyo chuM ? zAnA para harakhI rahyo chuM ?' (1) A kaI moTI cakravartInA jevI samRddhi ke sanmAna maLyA che te harakhuM chuM? (2) e ya maLe to paNa emAM AtmAnuM zuM bhaluM thaI rahyuM che? harakhavAnuM hoya? (3) emAM to bicArA jIvanuM puNyadhana lUMTAI rahyuM che, ne (4) svadezamAM javAnuM prayANa bhUlAvAI rahyuM che. jagatanA managamatA padArtho AvIne ApaNA puNyanI lUMTa calAve che, ApaNane svadeza mokSa' taraphanA vairAgya ane tyAgarUpI prayANane bhUlAve che. emAM harakhAvuM e mahA mUrkhAI che. jugAra khelatAM dhana hArato jato hoya chatAM jugAranA dAva para dAva ramavAno AnaMda mAne e zuM mUrkha nathI? zuM huM Avo mUrkha chuM ?' Ama Ama vicAratAM harakha ghaTe. kheda kema ghaTe ? kheda thatAM ja sAvadhAna banI jIvane kahevAnuM ke '(1) mUrkha ! kacaro sApha thavA para kheda kare che ? aNagamatuM banI AvyuM, Apatti pratiphalatA AvI e potAnA azubha karmanA udaya vinA bane ja nahi. paNa emAM to e Apatti vagere bhogavI letAM eTalA azubha karmano kacaro bhogavAIne sApha thAya che. kacaro sApha thAya emAM kheda zAne ? (2) vaLI vartamAnamAM narakanA jIvo je ghora trAsa veThI rahyA che e dhyAna para lAvI ahIMnuM du:kha to mAmulI samajI sahI levuM saheluM. emAM kheda zo karavAno hoya ? (3) vaLI AvA tuccha kheda karavA jatAM eka to jUnA azubha TaLavA para navAM azubhanI bharatI thAya che, ane bIjuM e, ke tucchanA khedamAM AtmAnI AMtarika Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 38 kharAbInA kheda ja bhUlI javAya che. e bhUlAya pachI kharAbIonA sudhArA mATeno vicAra ke tamannA ja zAnI thAya ? e mUrkha jIva to bahAranuM ja vAMkucuku sarakhuM karavA mATe mathavAno, aMdaranuM nahi. A sAvadhAnIe, khedanI mAtrA ghaTatI Ave. Ama harakha-keda ghaTADatA javAthI rAga-dveSa moLA paDatA Ave, eTale pachI enA para ubhA thatAM ArtadhyAna paNa ochAM thatA rahevAnAM. ethI pachI dharmadhyAnane sArI taka maLavAnI. para vastunA mamatva chuTavA para zubha dhyAnanI sthiratA thAya che, sthiratAno samaya vadhe che. tAkAta vadhe che. zItalAcAryanA cAra bhANeja guru vinaya-vaMdanAnA bhAvamAM evA mamatva tyAga ane anAsakata yoga para AgaLa vadhatAM vadhatAM zukaladhyAnamAM caDI ghAtI karmonA bhukko karI nAkhanArA banyA, ane kevaLajJAna pAmyA ! vinayadharma-vaMdanadharmanA bhAvamAM kevalajJAnanAM bIja paDelAM che. vinaya e mahAna Abhyantara tapa che. enAthI vividha azubha karmo nAza pAmavA sAthe te mAnAdi kaSAyanAM karma naSTa thatA Ave che, ke je mAna mada ahaMkAra anekAneka pAponuM mULa che. ahaMkAra ApamatithI to jIva keTalAMya sumAra vinAnAM pApo Acare che. vinayadvArA e tUTe eTale to pachI dharmanA daravAjA khUlI gayA. mATe ja kahevAya che ke 'viNayamUlo dhammo.' vinaya e dharmavRkSa ugavA mATenuM mULa che. mULa upara ja jhADa Uge. vinaya e dharmanagarano daravAjo che. daravAjAmAM pesIne ja nagaramAM javAya. jo daravAjo ja tUTI jAya, to bahAranA cora DAku lUMTArA pesIne nagarane khedAna medAna karI nAkhe, ema, vinaya bhaMga thatAM abhimAnAdi DAku ghusIne dharmane naSTabhraSTa karI nAkhe che. 4 ArtadhyAnanuM svarUpa : ApaNI vAta e cAlI che ke roganI pIDA AvatAM jIva je AkuLavyAkuLa thai e kema TaLe enI ciMtAmAM paDe che, ne davA, dAkatara, pathya vagerenI ciMtAmAM paDe che, e trIjA prakAranuM ArtadhyAna che, enA para prazna thayo ke to pachI munine rogapIDA AvatAM e paNa roga kADhavAnA upAya kare che to emane ArtadhyAna kema nahi? enA javAbamAM eka vAta e kahI ke muni rogane karmano vipAka samajI khoTuM durdhyAna nathI karatA. vastusvabhAva-ciMtane ArtadhyAnathI bacAya : kAraNa ke muni jagatanI trikAla avasthAne jonArA hoI samaje che ke 'ahIMnA Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanuM svarUpa 39 azubha saMyoga e pUrvanA azubha karmanA udayane AbhArI che. eTale ApaNe ja duSTa yogathI azubha karma bAMdhIne AvyA pachI enA udaya bhogavavAmAM saMtApa zo karavo ? prabhue ja kahyuM che ke jo pUrve bAMdhelA azubha karmano tyAM ja pratikramaNaprAyazcittathI nAza na karyo, to pachI AgaLa para kAM to e bhogavAIne nAza pAme yA tapathI nAza pAmI zake. A rogapIDA e bhogavaTo hoI enA dvArA azubha karma nAza pAmI rahyA che. emAM zokasaMtApa zAne ? azubha karma udaya pAme eTale azubha phaLa Ave e vastusvabhAva che.' Ama vastusvabhAvanAM ciMtanamAM rahevAthI emane cittano adhyavasAya zubha che, azubha nathI. e rIte e roga sahana kare emAM emane cittanI vyAkuLatA nathI, roga para emane dveSa nathI, tethI ArtadhyAna nathI; balke dharmadhyAna che, e graMthakAra maharSi AgaLa kahevAnA che. muninA A dRSTAntathI saMsArI gRhasthane mArga sUcavyo ke tame paNa jo roga yA bIjI AphatomAM vastusvabhAva vicAratA raho, pUrva karmanA vipAka-udaya vicArI bIjAne doSa na do, bIjA para dveSa na karo; azubhodaye pIDA Aphata Ave e vastusvabhAva kahevAya, vastusvabhAvamAM AkuLa-vyAkuLa na thavAya, ema vicArI hAyavoya na karo, to ArtadhyAnathI bacI javAya. dharmathI ArtadhyAnanI mAphI na maLe : juo khyAla rAkhavAno che ke namaskAramaMtrano jApa karAya, temaja bIjI devadarzanAdi dharmasAdhanA karAya, emAM sAruM dhyAna lAge, zubha dhyAnano lAbha maLe. paraMtu eTalethI nirAMta nathI vALavAnI, kintu bAkInA samayamAM ArtadhyAna na thAya e paNa khUba jarUrI che. nahitara pelA zubhayoga-zubhadhyAnanuM puNya to maLaze, paraMtu sAthe A ArtadhyAnathI pApa paNa UbhA thavAnAM. eTale jo divasa-rAta ArtadhyAnanAM poTalAM, to pApanAM paNa poTalAM baMdhAvAnAM. tyAM chUTakanI dharmakriyAthI bacAva nahi maLe ke tu dharma kare che ne ? mATe A tArAM ArtadhyAna mApha, ethI tane azubha karma nahi baMdhAya.' nA, AvI mAphI na maLe. prAraMbhano zrI pArzvanAtha bhagavAnano pUrvabhavano pelo marubhUtino dAkhalo yAda che ne ? jIvanamAM varaso dharmasAdhelo, dharmadhyAna zubhadhyAna rAkhelAM, paraMtu aMte bhAI kamaTha taraphathI pattharanI zilAno marubhUtinA potAnA mastake ghA thatAM enI maraNAMta pIDAmAM ArtadhyAna AvyuM to ene tiryaMca gatimAM hAthInA bhavamAM utArI denAruM banyuM. Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (40) dhyAna ane jIvana eTale DahApaNa A rAkhavAnuM che ke dharma jarUra karavAno; paNa bane teTalA ArtadhyAnathI bacIe, e sAthe sAvadhAnI joIe. dharma sAco A phaLyo ke e ApaNane ArtadhyAnathI bacAve. jIvanamAM dharma maLyAnI ne dharma karyAnI suvAsa rahevI joIe. dharmanI suvAsa A ke dharma sivAyanA kALamAM ArtadhyAnathI bacavAnuM khAsa karIe. ArtadhyAnathI bacavA mATe (1) ArtadhyAnanuM svarUpa barAbara khyAlamAM rahyA karavuM joie. ane (2) ArtadhyAnanAM phaLanI bhaDaka rahyA karavI joIe. ArtadhyAnanuM svarUpa : (1) ArtadhyAnanAM svarUpamAM saMkSepamAM A, ke dunvayI iSTa-aniTa gamatAANagamatA para mananI coMTa rahe, arthAt iTa kema maLe, maLeluM Take, jAya nahi. pUrve maLyuM hatuM to kevuM sAruM hatuM ! maLaze tyAre kevI majA raheze ! ISTa maLyAmAM bAdazAhI che, nahitara ISTa na maLe to jIvana jIvyAnI kiMmata zI ?... 'ema 'aniSTa aNagamatuM kyAM AvI paDyuM ? e jAya to sAruM. pharIthI na Ave to sAruM. pUrve AveluM tyAre herAna thaI gayelA. bhaviSyamAM Avaze to bAra vAgI jaze !... vagere vagere vartamAnanA ke bhUtakALanA yA bhaviSyakALanA ISTa-aniSTa aMge gamatA-aNagamatA aMgenA rAjIpA nArAjInA vicAramAM mana tanmaya banI jAya e ArtadhyAna. jIvane ISTa-aniSTa keTalAM ? : tyAre jovAnuM A che ke jIvane dunvayI gamatI-aNagamatI bAbato keTalI che ? aparaMpAra. dunvayI eTale IMdriyone pasaMda-nApasaMda athavA manane masta ke duHkhita karanArI cIja vastu yA koI bAbata. AnI saMkhyAnuM mApa nathI. dA.ta. dAMta khotaravA taNakhalAnI saLI joIe che, te jarAka sArI kaDaka maLe, soya jevI bahu aNiyArI nahi, ke vizeSa jADI nahi, evI managamatI maLe, e sparzanendriyane pasaMda. ethI ulTI maLe e nApasaMda. enA para mana lAgI jAya. sarasa maLI tyAra AlhAda yA apasaMda maLe nAkhuzI mAne. evuM mana coMTI jAya, mananuM dhyAna lAve, e ArtadhyAne. besavAnI jagA maLI paNa jarAka melI rajavALI, to e nApasaMda, manane enA para kacavATa rahe ke AvI melI kyAM maLI ? have pharIthI dhyAna rAkhuM ke AvI na maLe. pahelAM ThIka maLelI, A ThIka na maLI. mANaso kevA ? jarAka jagA ya sAMpha rAkhatAM na AvaDe ! .... AvI mananI gaDamathala ane e aniSTa jagA TaLavA, na maLavA para mananI gaDamathala ane e aniSTa jagA TaLavA, na maLavA para mananI Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanuM svarUpa 41 coMTa e ArtadhyAna. ema svaccha jagA maLavA para mana rAjI rAjI, basa jagA to AvI sApha ja joIe. mANasa pAse A dhyAna rakhAvIza ke bIjuM pachI, paNa jagyA sApha svaccha rAkhatA jAo.. vagere vagere vicAramAM mana tanmaya thAya, e ArtadhyAna. kevI khUbI ? tuccha-atituccha-nagaNya ISTa-aniSTanuM ArtadhyAna ? jIvanI keTalI kaMgALa-pAmara-nisatva dazA ! tyAre, ArtadhyAna karAvanArI jIvane gamatI-aNagamatI bAbato, A parathI khyAla Avaze ke, keTalI seMkaDo hajAro thavA jAya ? cAhya e game te ekAda Indriya yAne AMkhane ke sparzanendriyane athavA manane, jIbhane ke nAkane pasaMda nApasaMda ho, athavA kAnane mAphaka yA nA-mAphaka Avo. mananA pasaMda--apasaMda kevA ? : dA.ta. gharanA mANasa chokarAne be paisA vadhAre kharacavAnA Ape che...gharano kArabhAra potAnI ja marajIthI calAve che, e potAnA sagA para pakSapAta kare che,... pADozI vAre vAre ApaNI vastu mAgI jAya che, ... AvuM badhuM manane nApasaMda che. ethI ulTuM, potAne udAra pADozInI sArI sArI cIja kAma lAge che,... gharamAM potAnuM varcasva rahe che,..... potAne patnI ke chokarA pUchI pUchIne badhuM kare, gharakharca karakasarathI thAya che,.... vagere vagere bAbata manane pasaMda che. A pasaMdanApasaMda bAbato aMge mananA bahu rAga dveSa-rahe, pasaMdagInuM kema bane, yA banyuM che to kema Take; nApasaMda bAbata kema TaLe, bhaviSyamAM na bane, vagere para mana tanmaya thAya e ArtadhyAna. A parathI jIvanamAM tapAsavA jevuM che ke ISTa-aniSTa bAbato keTalI ? ane enA aMge ArtadhyAna keTalI keTalI vAra ? mana emAM kSaNabhara paNa tanmaya thAya, corTa, e ArtadhyAna che. mananI emAM arti che, pIDA che, pachI bhale managamatI bAbatamAM mana hAza kare ke, ThIka banI have barAbara cAle to sAruM, to ya temAM mananI gulAmI che, gaLiyApaNuM che, Nervousness zaithilya mAMdApaNu che, e aMrti mananI paravazatA e arti ja kahevAya. mATe e aMgenuM dhyAna e ArtadhyAna thayuM gaNAya. jevuM ISTa-aniSTa aMge ArtadhyAna, evuM roga-vedanA takalIpha aMge paNa ArtadhyAna hoya che. enA ja vicAra, vaidya-DAkaTaranA ne davA-upacAranA vicAra, anupAnanA, parejInA vagere vicAra manane pakaDI le, e ArtadhyAna. ema roga-vedanA takalIphamAM hAya voyamAM mana lAgI jAya, arere ! keTalI badhI pIDA ? kyAM A AvI ? mane ne A ? huM niyamita cAlanAro, ne mane TI.bI. ? kensara ?.... evI hAyavoyamAM mana paDe tyAM ArtadhyAna lAge. Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 | dhyAna ane jIvana A jagatanA jIvanamAM ArtadhyAna mAM levA javuM paDe ema che? Dagale ne pagale ISTa, aniSTa, ke roga-takalIpha AdinI pIDAnI bAbato kharI ja hoya che. tyAM mana enI gaDamathalamAM kSaNavAra paNa paDe ke lAgyuM ArtadhyAna. evI pAra vinAnI bAbato! ane te nimitte pAra vinAnA ArtadhyAna ! dhyAna-yogamAM durdazA : Aje duniyAmAM dhyAna ane yoganI vAto bahu thAya che. tyAM mANasane enA nAda lAgI, ghaDI koI jApa-dhyAne laIne besavAnuM mana thAya, besato thAya, emAM vaLI kAMIka svapna AvyuM, ke camatkAra banyA jevuM lAgyuM, eTale pachI saMtoSa vALavAnuM mana thAya che ke hAza ! have ApaNane mArga jaDyo, yogIno rAha maLI gayo. pelA bahu kriyA kAMDa karanArA juone, emanAM emAM mana mAM ThekANe rahe che ? vediyAnI jema gatAnagati cAle che. ApaNane jApamAM mana barAbara lAge che... Ama kriyAkAMDa para abhAva, ne jAtanA mAnelA dhyAna-yoga para saMtoSa thaI Ave che Avo abhAva e kevI durdazA ? paraMtu khare to e nathI jovAtuM ke vA-1 kalAkanA dhyAna-jApa sivAya bAkI AkhA divasamAM ArtadhyAna keTalAM cAle che? e jApa dhyAnamAMya kadAca ema rahetuM haze ke cAlo, gharanuM kuTuMbanuM dukAna-dhaMdhA-vepAranuM sarakhuM karI rAkhyuM che eTale phikara nathI. ema jApa dhyAna vakhate ya dunyavI ISTanI nirAMta beThI hoya, mana ethI masta hoya to tyAMya ArtadhyAna kyAM chUTe ema che ? saMbhava che pelA kriyAkAMDavALAne ArtadhyAnanA anubhava kAMIka ochA hoya; kemake e kriyAkAMDa pAchaLa dharmanI zraddhA je kAma karatI hoya che e ArtadhyAnano bhaya lagADe che, tethI e ArtadhyAnanA prasaMgamAM mana vALI le che, ke - ISTa-aniSTanI nAnI nAnI bAbatomAM zA bahu lekhAM mAMDavA ? jevuM hoya te cAle ema, saheja rogapIDA AvI to enI bahu ciMtA zI karavI ? e to zarIra che te saheja AduMpAchuM ya thAya... Ama dharmazraddhAnA baLa para mana vALI levAya, mananuM samAdhAna karI levAya eTale ArtadhyAna eTaluM joramAM ne vAta vAtamAM na cAle. pra0 - to zuM jApa-dhyAna-yogavALo Ama mana na vALI zake ? u0 - vALI zake, paNa pelA jevI evI dharmazraddhA-zAstrazraddhA hoya to vALI zake ne ? paNa jo e zraddhA hoya to kriyAkAMDa para sUga kare ? abhAva kare ? kriyAkAMDaAcAramArga para abhAva thAya che e sUcave che ke zAstra batAvela AcAramArga ke jenA para Aja sudhI zAsana cAlyuM AvyuM che, ne dharma TakI rahyo che, enA para zraddhA nathI. zAstrokata kriyAkAMDa-AcAramArga para zraddhA nahi eTale ene kahenArA zAstra upara zraddhA kyAM rahI ? Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanuM svarUpa ( 43 zAstrazraddhA nahi, to pachI zAstra pAyAmAM je ArtadhyAnathI bacavA mATe ArtadhyAnanAM svarUpa oLakhAvyAM enA para lakSa rAkhavAnuMya kayAM rahe ? ne ethI bacavAno prayatna paNa zuM thAya ? lakSa rAkhyuM mAtra jApa-dhyAna laI besavAnuM, pachI bIjI bAju nahi, te zuM kAma e ochAM karavAnuM saMbhALe? e to je ArtadhyAnanAM svarUpane sArI rIte oLakhe ne lakSamAM rAkhe, ene ema thAya ke "are ! A Dagale-pagale ArtadhyAna karI karI A UMco bhava kAM bagADuM ? zuM tuccha jaDanI bAbatomAM ArtadhyAna karI karI kiMmatI mAnavabhava bagADavAno ? AmAM mAruM parabhave zuM thAya ?' ema bhaya lAge. jApa-dhyAnathI bhava sudhAravAnAM lakSa karatA azubha Arta-rI dhyAnathI bhavane na bagADavAnuM lakSa rAkhavuM paheluM jarUrI che. Ano e artha nathI ke, jampa-dhyAna na karavA, paraMtu kahevuM e che ke emAM ItikartavyatA na mAnavI. emAM evo saMtoSa na mAno ke je ArtadhyAnano vicAra ja na karavA de, ArtadhyAnanAM svarUpa para lakSa ja na javA de, ArtadhyAnano bhaya ja na thAya. ArtadhyAnathI thatI kharAbIono bhaya hoya to e miTAvavA khAsa prayatna rakhAya. mATe have A vicAra karIe ke ArtadhyAnanA kuLamAM zI zI kharAbIo UbhI thAya che. e kharAbIono khyAla rahe eTale hAya ! ArtadhyAnathI Ama bhava bagADavo? ema bhaya lAge, ne ethI bacavAnuM karAya. tyAre have A jovAnuM AvyuM ke ArtadhyAnathI kema bacAya ? (2) ArtadhyAnathI bacavAnA upAya : ArtadhyAna jIvane A jagatanA bahupadArtho ISTa-aniSTa yAne gamatA-aNagamatA karavAthI thAya che. nAnA nAnA mAmulI bAbatamAM paNa A mane phAve, A na phAve; A anukULa A pratikULa,' e bhaya rAkhyAthI enA aMge ArtadhyAna cAle che. mATe ArtadhyAnathI bacavA upAya A, ke pahelAM to evI mAmulI bAbatone mahattva na ApatAM emAM gamatuM-aNagamatuM na karavuM. manane samajAvI devuM ke mahAna mokSanuM dhyeya rAkhanAra tAre vaLI A tuccha bAbatamAM phAve na phAve zuM? cAle, je AvyuM te cAle. unALAmAM saheja ThaMDo pavana Avyo emAM rAjI rAjI zuM thayuM? ne saheja ThaMDo pavana Avyo emAM rAjI rAjI zuM thayuM ? ne saheja garamI vadhI emAM vyAkuLa zuM thayuM ? svarganIya zAtAthI anaMtIvAra joI nAkhyA chatAM zAtAnI bhUkha nathI maTI; ne narakanI dAruNa garamI anubhavI lIdhI enI AgaLa vartamAna garamI kazI visAtamAM nathI, Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 | dhyAna ane jIvana mATe ahIMnI ThaMDaka garamImAM kazA mAla nahi. enA para tAruM varcasva nahi, mATe je Ave emAM madhyastha bhAva rAkhavo. jagatanuM traNeya kALanuM svarUpa vicAravuM. emAM pudgalonA bhAvanA palTA anaMta dekhAze. tyAM ekAda bhAva para ene aMtima sthAyI ISTa mAnI zuM jhUkI paDavuM ? ke aniSTa mAnI zI enAthI bahu napharata karavI ? jagata palTAtuM che, pudgalo ya palTAtA che, ane jIvonI paristhiti tathA enA dilanA bhAva paNa palTAtA che. tethI zuM sArA narasA gaNAtA jaDa pugalanA bhAva ke sagAsnehI ke virodhI mAnelAnI pravRtti yA dilanA bhAva, e kazA upara madAra bAMdhavA jevo nathI, emAM rAga ke dveSa ane harakha ke kheda karavA jevo nathI. enI vacce samabhAva samadaSTi rahevuM, na rAga tarapha taNAvuM ke na deSa-aruci-kaMTALAtarapha! Ama vAraMvAra bhAvanA karatA rahevAthI mana e bAbatone bahu mahattva na Ape eTale enAM nimitte ArtadhyAna thAya nahi. ISTa ke aniSTa gaNe to ArtadhyAna thAya ne ? palTAtA bhAva ISTa zA ? ke aniSTa zA ? (2) ArtadhyAna rokavA bIjo upAya e ke dharmanA AcAra anuSThAnanuM vizeSa mahattva mAnavuM, ane emAM tana-mana-dhananI, vANI-vicAra-vartAvanI ane tana-dhanano sAro evo bhoga ApavAnI badhI zakti kharacatA ullasita rahevuM. ema zakti kharacI bhoga ApIne AcAro-anuSThAno bajAvatA rahevAthI mana para dharmanuM mahattva sakriya rIte aMkita thAya che, pramAda ocho thAya che, pApanI napharata UbhI thAya che, zAstrakAro jJAnIo, zAstra, ane pUrve dharmAcAro-dharmakriyAo-dharmasAdhanAo sAdhI gayelA prakhara mahApuruSo para AsthA vadhe che. A zraddhAnI vRddhi ane svayaM AcArapAlana manane pApa saMsAranuM ane jagatanA padArthonuM mahatva ghaTADe che. e aMge vrata niyamamAM avAya che. ema ISTa aniSTha mAnavuM ochuM thavAthI ArtadhyAna ochuM thAya che. A AcAra anuSThAnamAM jina vacanano zAstrano abhyAsa adhyayana paNa Ave che. e jema jema vadhe tema tema nava navI tatvanI oLakha thatI jAya, enA vAraMvAra ciMtana mananathI mana enAthI raMgAtuM jAya bhAvita thatuM jAya, eTale paNa bahu ISTa aniSTa karavAnI bhAMjagaDa ochI karAya; temaja roga pIDA takalIphanuM ya mahattva ochuM AMkI hAya voya ne ArtadhyAna ochuM karAya. jinavacanano bahu abhyAsa karatAM AtmadaSTi khIlatI jAya che. manano jaDa padArtho karatAM potAnA AtmA para vizeSa jhukAva rahe che. Ama, AtmadaSTi mukhya bane, vizeSa taravaratI bane, eTale kAyAnA roga, pIDA vagerene AtmadaSTie mUlavavAnuM thAya, arthAt AtmAnI jJAnAdi saMpattine e kazuM Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA vaiyAvacca 45 nukazAna karI zakatA nathI, ulaTuM e roga-pIDAdi AtmAnA azubha karma kacarA sApha kare che e AnaMdano viSaya che, ema mananA bhAva rakhAya pachI roga nimitta ArtadhyAna zuM kAma thAya ? munine rogamAM A bhAva rahevAthI ArtadhyAna nathI. emane jina vacanano bahu abhyAsa che. tema pavitra AcAra anuSThAnanuM dharakhama pAlana che. ethI mana khaDatala bane che. mana dharmanuM vAve to khaDatala majabUta sAttvika bane paNa e visArI viSayonI gulAmI ja seve to evuM kayAMthI bane ? mana sAttvika banAvavA mATe bAhya abhyantara tapa bahu upayogI che. emAM bAhya tapanI vistArathI vicAraNA thaI; ne Abhyantara tapamAM prAyazcitta tathA vinayanI vicAraNA thaI. have vaiyAvacca nAmanA Abhyantara tapanI vicAraNA karIe. 5 Abhyantara tapa trIjo-sevA vaiyAvacca have vaiyAvacca 'nAmanA Abhyantara tapane joIe. vaiyAvacca eTale sevA zuzrUSA-mAvajata e sAdhu sAdhvInI hoya yA saMghanI hoya. ahIM eka prazna thAya. pra0 - vinaya-vaiyAvaccamAM to zArIrika kaSTa uThAvavAnuM che to e 'kAyakaleza' nAmanA bAhya tapamAM gaNAya, Abhyantara tapamAM kema gaNAya ? u0 - kAyakaSTathI bhale e bAhya taparUpa ho, paraMtu eTalA mAtrathI e vinaya vaiyAvaccarUpa nathI. pUrve kahyuM che tema e koI paNa paudgalika lAlaca vinA kharekhara prIti bhakti anuSThAnarUpa ArAdhAya to ja e sAcA vinaya ane vaiyAvacca che, eTale Abhyantara dilamAM evI koI lAlaca na hovI ane zuddha prIti-bahumAna sAthe vinaya vaiyAvaccano bhAva hovo e hisAbe e Abhyantara tapa che. laukika AzaMsAno anartha : tyAre ema to sAdhu pAsethI kazuM laukika khATI levAnI AzAe ke lokamAM mAnapAna-kIrtinI AkAMkSAthI sAdhunI sevA cAkarI karAya e thoDo ja vaiyAvaccatapa che ? tyAM to aMtaramAM eka sodAno hisAba cAlI rahyo hoya che,- 'ATaluM karavAthI mane peluM maLe.' jo A hisAba cAle che to emAM mukhya zuM AvyuM ? peluM maLavAnuM. eTale mukhya to rAga-prIti-Adara to e laukika dunyavI phaLanA rahyA. dilamAM saMskAra enA dRDha thavAnA, pachI vaiyAvaccanA kaSTanA phaLamAM thoDuM puNya maLe, e AgaLa upara laukika phaLa dekhADe; paNa tethI zuM ? tyAM pelA dunyavI vastunA rAganA dRDha saMskAra laI gayela te khUlavAnA, ane e athAga viSayaprIti UbhI karavAnA. tyAre evI athAga viSaya prIti sAthe viSayano bhogavaTo thayA kare tyAM Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 46 pariNAma zuM? prIti sAthe viSayano bhogavaTo thayA kare tyAM pariNAma zuM ? gADha viSayaprItinA hisAbe gADha cikaNAM azubha karmanA baMdha. e zuM karaze ? narakagati ke du:khada tiryaMca avatAro dekhADaze. bAhya tapamAM AbhyantaranI pUrti : to bolo, Abhyantara taparUpa nahi evI bAhya taparUpa dekhAtI sevA-cAkarIvaiyAvaccanI kaSTi jo bhayaMkara pariNAma sudhI pahoMcatI hoya to tyAM korI bAhya kaTIthI saMtoSa koNa mAne ? A badhIya, du:khada pariNAmonI dhArA aTakAvI devAnuM sAmarthya Abhyantara tapamAM che. ApaNe mAtra e bAhya tapanI kaTImAM Abhyantara tapano aMza pUrI devAno che. pra-0 bAhya kriyA-kaSTimAM Abhyantara aMzanI pUrti kevI rIte karavI? u0 - A rIte, ke anuSThAnanI UMcI prIti-bhakti rAkhI sAthe samajI rAkhavAnuM ke 'laukika sukha-sanmAna na IcchuM toya jyAM sudhI mokSa na maLe tyAM sadhI A vaiyAvaccanA prakhara prabhAve puNyopArjana to thavAnuM ja che, ane aMtarAyakarma paNa tUTavAnA; ne ethI jIvane samAdhikAraka sukha-sanmAna paNa maLavAnAM ja che. pachI nAhaka atyAre enI IcchA-AkAMkSA karavAnI zI jarUra ? . IcchI na IcchIne maLelAM sukhasanmAnamAM keTalo badho pharaka che ? ulaTuM evuM IcchA karIne maLavAnA sukha-sanmAna to jIvane bhulAvanArA maLe che, buddhi bagADanArA maLe che, durbuddhi karAvanArA sukha-sanmAna maLe che. tyAre ahIMthI ja enI IcchA jo choDI 'sukha-sanmAna gojhArAM che, mAre joIe nahi' ema IcchayuM, to khUbI e ke mokSa na pAmIe tyAM sudhI sukhasanmAna maLe to kharAM, UMcAM maLe, paraMtu e AtmAne emAM ciTakAvI na de; AtmA enuM leza paNa mahatva na gaNe, enAthI alipta rahe. sukhasanmAna pratye ahIM karelI ghRNAnA saMskAra paraloke jaIne tAjA thAya, eTale tyAM sukha-sanmAna pratye dhRNA-arUci anAsakti rahe. sukhanI anicchAthI maLelA sukhamAM anicchA-aruci ubhI rahe, e ja vairAgya. IcchIne meLavavA karatAM na IcchIne maLanArAM sukha-sanmAnanI vizeSatAM A, ke (1) e uMcAM maLe, ane (2) emAM pUrve karela anicchA-ghRNA-arucinI ahIM punarAvRtti thAya, prabaLatA thAya. eno artha javalaMta vairAgya. 'bharatajI manahI meM vairAgI' bharata cakravartI cakravartIpaNAnA mahA vaibhava-sanmAnamAM javalaMta vairAgyavAna hatA, tethI ArisAbhavanamAM nimitta maLatAM vItarAga sarvajJa banI beThA. bAhubaLI yuddhanI bhUmi para vItarAga sarvajJa banI gayA. Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA vaiyAvacce bharatacakIne mahAvaibhavamAM vairAgya zAthI ? bharata ane bAhubaLa bane ya pUrva bhavamAM mahAna vaiyAvacca tapanI ArAdhanA karanArA hatA. bharatanA jIva bahumanie potAnA pUrvanA cakravartInA putrapaNAne bhUlI, 500 munionI gocarI-pANI lAvI ApavAnI vaiyAvacca rAkhI hatI, bAhubaLanA jIve pUrva bhave tyAM ja subAhu munie eja rIte 500 munionI zarIrazuzruSAnI vaiyAvacca karavAnI rAkhI hatI. baMne ya cakravartInA gharamAM sukha-sanmAna choDIne AvelA, eTale have ahIM munipaNAmAM enI kAmanA nahotI. "A nAzavaMta ane bibhatsa hADa-mAMsa-rudhirabharyA dehe ATaluM badhuM UMcuM bhagavAne bhAkhelu vaiyAvaccanuM mahAna kartavya kamAI levAnuM kayAM maLe? evI vaiiyAvaccanA anuSThAna upara athAga prIti-bhakti hatI, mAtra A prIti-bhakitanA hisAbe vaiyAvacca nirAzaMsa bhAve sebe jatA eTale sAthe dunyavI sukha sanmAna pratye dhRNA vairAgya jhaLahaLatA hatA. Ama, vaiyAvaccanA zuddha pratibhakti-anuSThAnanuM uMcuM bharacaka puNya ane vairAgyanA saMskAra ahIM bharata-bAhubaLanA bhavamAM sAthe laI AvyA. ahIMnI Asakita paraloke :vaiyAvaccanA zuddha prIti-bhakti anuSThAnanI ArAdhanAe bharatane cakravartInAM sukhasanmAna ApyAM ane bAhubaLane rAjavI sukhasanmAna sAthe athAga aciMtya baLa ApyuM. evI uMcI vaiyAvaccanI ArAdhanAthI mAgIne A samRddhi ne baLa meLavavAnuM karyuM hota, to maLavAno saMbhava hato, paraMtu to pachI sAthe vairAgya na maLata. kema ke pUrve peluM samRddhi ane baLa mAgavA jatA prIti enA para gADha rahevAthI vairAgya gumAvata; tethI vairAgyanA daDha saMskAra ubhA thayA na hota. mAgyuM mATe enA pAkA saMskAra ubhA thaIne ahIM AvI, e emane samRddhibaLamAM rAgAMdha ane mohamUDha banAvata. pachI pariNAma zuM? du:khada narakAdi gati ane bhavacakramAM cira kALa bhramaNa! paraMtu ahIM to sukhasamRddhi ane baLanI kAmanA ja nahotI, ulaTuM enA pratye tIvra napharata ane javalaMta vairAgya hato, mATe ja vaiyAvaccanuM zuddha prItibhakita-anuSThAna bajAveluM. eTale e vairAgyanA saMskAra ahIM mokA para jAgatA thaI gayA, jhaLahaLI uThayA ane e vairAgye bharatane ArilAbhavanamAM vaTI nIkaLI javAnAM nimitta para vItarAga banAvI dIdhA, tathA bAhubaLane bhAInuM mAthuM phoDavA upADelI muThThInA nimitta para tyAM yuddhabhUmi para ja mahAvirAgI sAdhu banAvyA, ane bAra mahine "vIrA morA! gaja thakI utaro' nA bena sAdhvInA bolanuM nimitta maLavA para vItarAga banAvI dIdhA ! Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 48 | dhyAna ane jIvana vaiyAvacca e apratipAtI guNa : vaiyAvacca e mahAna sAdhanA che. zAstra ene apratipAtI guga kahe che. 'apratipAtI" eTale pratipAta na thAya, nAza na thAya evo guNa. to zuM bIjA guNa tevA nathI ? che, paNa niyama nahi ke tevA ja hoya. tyAre vaiyAvacca apratipAtI hovAnuM kAraNa e che ke emAM je bIjAnI sevA karavAnuM thAya che tyAM namratA Ave che, ahaMndu tUTe che, paranuM karI chUTavAnuM thAya che, svArthodhatA tUTe che. je sAdhanAmAM ahatva ane svArtharasikatA tUTe, hADakAM harAma karavAne badale bIjAnI sevAmAM kAme lagADAya, e guNa AtmAnI sAthe gADha joDAnAro gaNa bane che. pratipAta na thAya patana na thAya guNa, mATe e apratipAtI guNa. AnuM phaLa kevuM? jIva aAMtva, svArthodhatA, harAma hADakAM, Apamati vagerenA azubha bhAvathI lakhalUTa karma bAMdhyA che. to sahaja che ke enAthI viparIta A vaiyAvaccamAMnA bhAvonamratA, parArthavRtti, parArtha, kAyakaSTa, jinAjJAmati vagerenA zubha bhAvathI jaMgI karmakSaya thAya e sahaja che. eTalA mATe ke je bhAvoe karma baMdhAyAM tethI viparIta bhAvo dvArA karma chUTe emAM vAMdho kayAM? hiMsAnA bhAvathI karma baMdhAya, to zuM ahiMsAnA bhAvathI karma nahi chUTe ? Apamati : svArthodhatA : viSayAMdhatA ahatva-Apamati-svArthodhatA vagere azubha bhAvone karAvanArAM mohanIya karma che. ene toDavA vaiyAvacca eka mahAna sAdhanA che. emAM lAgyA rahevAthI e karma tUTavA sAthe enAM phaLarUpa ahatva vagere azubha bhAvo nAmazeSa thatA jAya che. svAthadhatA kharAba che, svArthodhatA kharAba che,' evI mAtra japamALA gaNavAthI kAMI e durguNa jAya nahi. e to vaiyAvaccanI pravRtti cAlu rAkhIe to ja e sakriya prayogathI svArthodhatA kapAtI Ave. jinAjJAmatithI Apamati tUTe : 'ema Apamati kharAba'nI mAtra japamALA gaNavAthI e na khase, kintu vaiyAvacca dvArA jinAjJAtine sakriya sAdhatA javAya to ja Apamati tUTatI Ave. manane ema thAya ke "mArI svArthanI Apamati khoTI che, ane sevA vaiyAvaccanI jinAjJA kharI che. mATe lAva jinAjJAne bajAvato jAu" ema karI vaiyAvaccanI jinAjJA pALavAmAM mana lagADato jAya tyAre svArthanI Apamati tUTatI Ave. durguNono ko sakriyatAthI tUTe : svArthodhatA Apamati vagere dargagoe AtmA para kanjo jamAvyo che. te kaLyo Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA vaiyAvacca 49 ema ne ema haTI jaze ? nahi haTe. ene haTAvavA sakriya pravRtti joIze. te paNa dIrghakAla ane satata cAlu rahe to ja sadguNono kabje jAmI durguNono kabjo uThI jAya. kabjo baLavAna vaiyAvacca e ahaMtvAdi durguNono hadaya parathI kabjo uThAvI devAnI mahAna sAdhanA che. tyAre, ahaMtyAdino kabjo ghaTatA AvyA vinA vItarAgatA tarapha prayANa zAnuM thAya ? kabjAnI vAta moTI che. kabjo baLavAna che. gharadhaNI karatAM bhAvAta hakadAra: Aje juo cho ne ke makAna moTuM ane kiMmatI hoya, roDa para AveluM hoya, paraMtu junA bhADAnA vakhatathI emAM bhADavAta rahelo hoya, to enA para Aje jevuM mAlikanuM nathI cAlatuM evuM bhADavAtanuM cAle che. kemake kabjo bhADavAtano che. enI ja hArohAranI jamIna para koIe navuM makAna bAMdhI bhADe ApyuM hoya to ene mATe pAghaDI sAthe navI vadhI gayelI rakamanuM bhADu Ave, tyAre AmAM pAghaDI ya nahi ne navI moTI rakamanuM bhADuya nahi. chatAM ya bhADavAtane makAna khAlI karavA dabANa na karI zakAya eTalo bhADavAtano vizeSa haka rahe che. kAraNa ? kabjo eno che, kabjo baLavAna che. ema 'kheDe enI jamIna' e sUtre Aje zuM karyuM ? jamIna mAlikonA hAthamAMthI, e jamInano kabjo dharAvanAra kheDUtanA hAthamAM e jamIna mUkI dIdhI. ko baLavAna thaI gayo. mAlika karatAM kabjAvALo svataMtra hakadAra banI beTho. haiyA para kabajo kono ? basa, e ja rIte AtmA bhale zuddha svarUpe upazAnta ane udAsIna hRdayano mAlika hoya. kintu emAM peMdhI gayelA ahaMtva, Apamati, viSayAMdhatA, svArthAMdhatA, ane harAma hADakApaNAno jo e AtmA para kabjo che, to e svataMtratA bhogave che. jema ghara mAlika bIjI trIjI rIte AgaLa vadhe, moTo paisAdAra vepArI thaI jAya, enI pratiSThA jAmI paDe. paraMtu pelA potAnA bhADe ApelA gharapara kabjo jo bhADavAtano che, to e vagaDA jevA paNa gharanI upara e mAlikanuM kAMI cAle nahi. eja rIte AtmA bhale ahiMsA pALe, tapasyA kare, zAstronI vidvattA meLave, Ama bIjI bIjI rIte e A ahiMsAdi saMpattithI zrImaMta thaI gayo hoya, paraMtu jo hRdaya para kabjo ahaMtvAdino che, to svataMtratA e ahaMtvAdinI cAlavAnI zI ? zrImaMtanA paNa bhADe Apela ghara para kabjo bhADavAtano, ema vidvAna tapasvInuM paNa haiyuM jo ahaMtvane, to e haiyA para kabjo ahaMtvano. tyAM pachI AtmA ahaMtvane parataMtra. hRdaya para ahaMtvanuM cAle AtmAnuM nahi. Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (50) | dhyAna ane jIvana | hRdayanA mAlika AtmAnuM kazuM cAle nahi, e ahiMsAdi Ane kAMI karI zake nahi. paNa eTaluM to juo cho ne ke anaMtA mAnava-bhava paNa jIve meLavyA ane emAM asaMtI vAra cAritra laI ahiMsAdi saMpatti paNa meLavI, kintu mahatvaApamati vidhyAMdhatA, svArthodhatA, ane harAmahADakApaNuM jo hRdaya para kanjo jamAvI paDayA hatA to e ahaMvAdi upara e saMpattinI lAgavaga ke varcasva kazuM pahoMcyuM nahi. e saMpattio te te bhavanA aMte ubhI rahI gaI ane jIva bhava cakramAM bhaTakato rahyo te Aja sudhI hajI enA para kanjo hajIya ahaMvAdino anubhavAya che ! bolo, haiyAno rasa kyAM ? ane lUkhAza kayAM ? sAcuM kahenArA kahe che ke 'bhAIsAba ! rasa to paisA kamAvavA, sAruM sAruM khAvuMpIvuM, kuTuMba sAthe besavuM, vagere vageremAM Ave che. jyAre devadarzanAdi kriyAo tyAga, tapasyA vagere to lukhA dilathI thAya che' kema Ama ? kaho, kriyA para kajo ahaMtva, Apamati, viSayAMdhatA ane svArthodhatAno rAkhyo che, tethI pelA devadarzanAdinI suvAsa ja haiye phelAtI nathI" "suvAsa" eTale eno harakha; e mahAnidhAna lAge. kriyA para ahatvatAdinA kanjAno A julma che ke anaMtI anaMtI dharmakriyAonI pAga haiye suvAsa nahi ! e dharmakriyAone AtmatAraka na banavA de! bhavanAM baMdhana na kApavA de ! ulaTuM bhavavardhaka banAve ! AtmAnuM adha:patana hiMsA-viSayasaMga-parigraha vagere pApakriyAthI thayuM che, paraMtu vizeSa to e pApa-kriyAnI-pAponI suvAsathI thayuM che. pAponI suvAsa che eTale, (1) haiye e pApa kriyAonuM mahatva besI gayuM che. (2) e hoya to jIvAya ema lAgyuM che. (3) eno rasa lAgI rahyo che. (4) emAM sukhakAritA lAgI rahI che. (5) AnuM pariNAma manamAM nakaruM ArtadhyAna rahyA kare che. ethI AtmAno adha:pAta, karmanA baMdhana, ane bhavanA pherA thaye ja gayA chatAM e mahA anartha dekhAtA nathI, eno bhaya-phaphaDATa nathI. dharmanI suvAsa lAvavA 11 upAya : have jo enuM nivAraNa karavuM hoya to haiyAmAM pratispardhI suvAsa UbhI karI devI joIe, (1) pApakriyAone badale ahiMsAdinI, viSayatyAganI, aparigrahanI, preraka dharmakriyAonI, suvAsa-mamatA-mahattva-mUlyAMkana UbhAM karavA joIe. (2) emAM ja sukhakAritA lAge (3) eno ja rasa rahe. e kema bane ? (4) ahaMtva Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA vaiyAvacce ( 51 Apamati vagere paDatA mUkAya, (5) sarvajJa vItarAga bhagavAnanuM zaraNuM levAya, (6) emanAM vacanane ja mahatva apAya, (7) emanI AgaLa jAtanI kazI vizeSatA na lAge, (8) sarvajJavacananI AgaLa potAnA abhiprAyanI koI kiMmata nahi ema haiye ThasI gayuM hoya, (11) AtmAnA adha:pAtAdi anarthano bhaya Ubho thaI jAya.. AvuM badhuM thAya tyAre kharo dharmano rasa, dharmakriyAnI suvAsa haiye vase. vAta A che ke vaiyAvaccamAM ahalvAdi tUTavAthI e apratipAtI guNa bane che. vaiyAvaccathI zA lAbha ? sAdhusevA vaiyAvaccathI zA lAbha ? :(1) sAdhusaMta ane dharmAtmAonI vaiyAvacca A vastu UbhI karI Ape che. kemake paheluM to sAdhusaMta sAcA lAge che ke je pote svachaMdapaNe ane Apamatie vartanArA nahi, kintu vItarAga sarvajJa bhagavAnanAM vacanane ja anusarI sAdhutAne pALanArA hoya che. eTalA ja mATe jo e sAdhu saMtanI sevA vaiyAvacca karavAnuM mana thAya che, to ethI ja tyAM pahelAM to sarvajJa bhagavAna ane emanAM vacanane ja AgaLa karyA, ane pachI sAdhusevA karI, eTale jAtanuM ahatva Apamati tUTe e sahaja che. (2) vaLI sAdhu viSayatyAgI hoI sevya karyA eTale viSayo prati glAni AvI. viSayo ja sarvasva lAgatA hoya to enA tyAgInuM mahattva zAnuM lAge ? zuM kAma emanI sevA thAya? viSayatyAgI sAdhuonI sevA game che, vaiyAvacca thAya che, e potAnA aMtaramAM viSayo khaTakavA para, kharAba lAgavA para, viSayomAM viSabuddhi jAgavA para. eTale pachI tyAM viSayAMdhatA zAnI UbhI rahe ? ane kadAca viSayamUDhatA thoDI ghANI naDatI hoya to ya sAdhusevAthI emanA samAgame ane upadeze e kapAtI AvavAnI. (3) ema, sAdhusevA-vaiyAvaccamAM, potAnA svArthanAM kAma choDIne lAgyA, sAdhu pAsethI kazo svArtha nathI sAdhI levo, mAtra e svayaM guNiyala che, bIjAne guNiyala banAvanAra che, eTalA mATe potAnI svArthamAyA tyAgIne sAdhunI vaiyAvaccamAM lAgyA; tyAM saheje svArthadhatA kapAI. jo paisA-TakA ke samAjamAM mAna-sanmAna vagere koI tuccha lAlacathI sAdhusevA karI, to e kharekhara to sAdhunI sevA nahi, paNa e tuccha dhana AdinI ja sevA karI gaNAya. cokakhI nItaratI sAdhusevA to evI tuccha dhana AdinI lAlaca vinAnI ja hoya. zuddha sevA para bhAgavatanuM daSTAMta :zAstramAM eka prasaMga Ave che. eka gAmamAM eka sajjananI pAse eka kathAkAra bhAgavata jaI kahe che, "mAre ahIM comAsuM rahI lokone dharmakathA saMbhaLAvavI che, Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 5ra | dhyAna ane jIvana pelA sajjanane khuzI thaI kahyuM amArA ahobhAgya ! bhale mAre tyAM ja raho ane kathA karo. paraMtu eTaluM barAbara dhyAnamAM rahe ke mAruM kazuM kAma tamAre karavAnuM nahi." kema ema !' eTalA ja mATe ke mane kharekharo sevAno lAbha maLe." kathAkAra bhAgavata kahe 'bhale.' sajjana kahe che, "paNa juo je vakhate mane lAgyuM ke tame mAruM kAma bajAvyuM, e ja vakhate tame mAre tyAMthI chUTA." kathAkAre kabUla karyuM. tyAM e rahyo ane kathA kare che. sajjana enI sevA kare che. ekavAra evuM banyuM ke A sajanano ghoDo corAyo. savAre dhamAla cAlI- ghoDo kyAM gayo ? sajjananA mANaso tapAsa kare che, paNa patto lAgato nathI. emAM A kathAkArane bahAra pharavA javAnuM thayuM. tyAM jaMgalamAM eka ThekANe e ghoDo bAMdhelo joyo. eNe vicAryuM ke mAre ghare jaI ghoDAnI bhALa to devAya nahi, kemake emAM sajajananuM kAma bajAvyuM gaNAya. paraMtu Avo kiMmatI ghoDo e bicAro gumAve e ThIka nahi, tethI ADakatarI rIte enI bhALa ene ApI devI joIe. ema vicArI kathAkAre tyAM ghoDAnI najIkamAM potAno rUmAla nAkhI daI ghare AvI sajanane kahyuM, huM bahAra pharavA gayo hato, A A raste gayo hato, tyAM rastAmAM mAro rUmAla paDI gayo che. to jo tamAro koI nokara tapAsa karI lAvI Ape to ThIka." e sajajana ghoDo corAyAnI ciMtAmAM hato chatAM samajato hato ke ghoDo maLavAnuM to bhAgyane AdhIna che, jyAre sevAnuM kArya puruSArthane AdhIna che, mArA hAthanI vastu che. to e vadhAvI levuM." eTale A sevAnuM kAma maLyuM tethI khuzI thayo, ane nokarane rUmAlanI tapAsa karI maLe to laI AvavA kahyuM. nokara UpaDyo; ane tapAsa karatAM rUmAla to maLyo, paNa sAthe pelo tyAM bAMdhelo ghoDo paNa laI AvI zeThane sopyo. zeTha pUche, "alyA ! A ghoDo kyAMthI maLyo ?' nokara kahe che, e to sAheba ! rUmAlanI najIkamAM ja ghoDo bAMdhelo hato, tethI rUmAla zodhatAM saheje e maLI Avyo.' A sajjana zeTha buddhimAna hato teNe tarata kalpanA karI ke jarUra kathAkAre pharavA jatAM ghoDo joyelo, paNa mAruM kAma na karavAnA hisAbe eNe sIdhI enI bhALa mane na ApatAM, tyAM rUmAla nAkhI daI A rIte rUmAlanA bahAne ADakatarI rIte Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA vaiyAvacce 53 ) ghoDAnI bhALa ApavAnI A caturAI karI lAge che." eTale eNe kathAkAra pAse AvI eno rUmAla ApatAM kahyuM, - lyo A tamAro rUmAla to maLI Avyo. paraMtu have tamane rajA che. tame ahIM nahi rahI zako. tame zaratano bhaMga karyo.' 'zI rIte ?' 'tame mane ADakatarI rIte ghoDAnI bhALa ApavAnA hisAbe ja A rUmAla tyAM pADI nAkhI enI tapAsa karAvavAnI yukti karI. ApaNe zarata hatI ke mAre tamArI sevA karavI ane tamAre mAruM kazuM kAma nahi karavuM, tame A mAruM kAma karI zaratano bhaMga karyo mATe have basa, tamane rajA che.' kathAkAra kahe "are bhalA bhAI ! eTalAmAM zuM bagaDI gayuM? emAM tamArI ghoDAnI ciMtA maTI ne ?' sajane kahyuM, "sAheba ! mApha karo. huM samajuM chuM ke A saMsArano kArabhAra karavo e niSphaLa majUrI che, A uttama mAnavabhavamAM paramAtmAnI sevAne badale mAyAnI veTha che, viTaMbaNA che. ethI mArA AtmAnI adhogati che. emAMthI bacAvanAra sAdhusaMtanI sevA che, paNa te niSkAma bhAve thAya to. eTalA ja mATe me tamane pahelethI kahyuM hatuM ke khuzIthI huM tamArI sevA karIza, ane tamAre mAruM kazuM kAma nahi karavAnuM jethI A badhI mAyAnI veThathI AtmA para caDatA mAyAnA baMdhananA bhAramAMthI kAMIka vaLatara maLe, zuddha puNyanI prApti thAya, to sadgati maLe. paraMtu tame to ADakatarI rIte ghoDAnI bhALa ApIne mane mAyAnI sagavaDa karI ApI, eTale mAre bhAge to zuddha sAdhusevAne badale mAyAnI sevA ja AvIne UbhI rahI. jIvanamAM gharakhaTalAmAM to mAyAnI sevA kapALe lakhAyelI che ja, paraMtu sAdhusaMta pAsethI pApI mAyAnI sevA levI ene huM mahA adhama kArya gaNuM chuM. je tAravAnuM kAma karanArA che enI ja pAse DUbADavAnuM kAma karAvavuM e mahA adhamatA che, mATe mApha karo. mAre to Aja sudhI karelI badhI sevA A mAyAnuM kAma levAthI vaTAvAI gaI. have enAM phaLarUpe sadgatinuM puNya zAnuM UbhuM rahe ?" kathAkArane bolavAnI jagA ja na rahI. ene rajA maLI. ahIM eka savAla thAya, puNyanI IcchAmAM niSkAmatA kyAM ? : pra0- sAdhusevAthI puNya maLavAnI IcchA to rahI; pachI emAMya niSkAmatA kyAM AvI ! u0 - A puNya koI paisA-TakAnI mAyA pAmavAnA uddezathI nathI IcchatuM; kintu Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 54 sArI gati ane sArI dharmasagavaDa ane sArI buddhi maLe eTalA mATe, arthAt sArI gati maLavAnA yAne paraloka sudharavAnA uddezathI IcchavAmAM Ave che. emAM vaLI paralokamAM sArI buddhinA lIdhe suMdara dharmasAdhanA thAya eTale AgaLa ethI ya vadhu sArI sagavaDa maLe, baLa maLe, sAro puruSArtha thAya. ema karatAM aMte mokSa sudhI pahoMcI javAya. saravALe mokSa thavAnI IcchAthI ja dharma karatAM prabaLa dharmanI sagavaDa mATe puNya IcchAya emAM niSkAmatA ja che. mokSanI icchAmAM niSkAmatA : pra0- keTalAka kahe che ke mokSanI paNa IcchA karAya tyAM niSkAmatA kyAM AvI? u niSkAmatA e rIte ke mokSa eTale koI cIja sthAna ke sanmAna nathI, kintu svAtmAnI karma-mukta nirmaLa avasthA che. enI IcchAmAM kAMI sakAmatA nathI. vaLI ahIM pahelAM e juo ke niSkAma dharmasAdhanA karavAnI kahI emAM niSkAmatA rAkhavAnI zA mATe ? arthAt tyAM bIjI kazI sukha-sanmAnAdinI kAmanA IcchA kema nahi rAkhavAnI? niSkAma dharmanAM be kAraNa che, (1) eka to evI IcchA rAkhavAmAM khoTuM e, ke manamAM pradhAna e sukha-sanmAna thaI jAya ane dharma gauNa thaI jAya ! dharma to e sukha-sanmAnanA eka mAtra sAdhana tarIke ja IcchAvAno, mukhya IcchA to sukhasanmAnanI. to dharma karatAM dunyavI sukhasanmAna vadhu gamI jAya pachI haiye dharmano phorsa vadhu kyAMthI rahevAno ? ane phorsavALA (vega ane tAkAtavALA) dharma vinA mokSa tarapha AgaLa kema vadhAya ? mATe evo dharma sAdhavA niSkAmatA jarUrI, te niSkAmatA A ke rAgAdivardhaka sukhasanmAnAdinI IcchA nahi. bAkI mokSanI icchA rAkhavAmAM kAMI rAgAdi vadhavAnA che ja nahi; tethI e icchAmAM niSkAmatA ja che. (2) bIjuM niSkAmatAnuM kAraNa e che, ke jo dharmathI dunyavI sukha-kIrtisanmAnAdinI kAmanA rakhAya, to e sukhAdino rAga dRDha thavAno; eTale pachI dharmathI ne puNya baMdhAze te saMkliSTa bhoga ApanAruM baMdhAvAnuM. enuM pariNAma e AvavAnuM ke jyAre e puNya pAkIne bhoga sAmagrI maLaze tyAre emAM rAga-dveSAdinA saMklezavALA yAne AMdhaLA cikaNA rAgadveSa karAvanArA bhoga thavAnA, yA e sAmagrI ja tevA rAgAdinA saMkleza karAvaze. dharma karatAM niyANuM karanAranI zI dazI thAya che ? Aja ke dharma karyo eTale puNya ane enA vipAke sAmagrI to maLe, paraMtu emAM cittamAM pUrvano laI Avela rAgAdino saMkleza bhAre rahe. vAsudevonuM zuM thAya che ? e ja Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA vaiyAvacca 55 ke e pUrve niyANuM karIne AvatA hovAthI ahIM bhAre saMkleza ane enuM phaLa narakagatimAM prayANa ! subhUma-brahmadatta cakravartInI paNa eja dazA thaI. A batAve che ke dharma paudgalika dunyavI sukha samRddhi mAna-pratiSThA vagerenI kAmanAthI karavAmAM, rAga dveSAdi majabUta thavAthI, mokSathI-mokSamArgathI eTalA AghA pheMkAvAnuM thAya che. dharmathI to mokSa-mokSamArganI najIka avAya, paraMtu pelI pApI kAmanA rAkhavA jatAM jo AghA pheMkAvAnuM thAya, to dharma kayAM phaLyo ? ethI Atmahita zuM sadhAyuM ? mATe dharmasAdhanA niSkAma bhAve karavAnI che. have jo A be kAraNa samajAya, to pachI e samajavuM saheluM che ke dharma karatI vakhate mokSanI kAmanA rakhAya, to bhale e kAmanA che, kintu emAM e be kAraNanI puSTi nathI; arthAt emAM dharmano phorsa ghaTavAno nathI, temaja dunyavI vastuno rAga dRDha thavAno nahi. mokSa joIe che mATe to mokSabAdhaka rAga ane rAgane karAvanArI sukha sAmagrIne jhera dekhe che, eTale kaho ke mokSanI IcchA karavAmAM to e badhAnI anicchA UbhI thAya che, dunyavI sukha saMpatti sanmAnanI IcchA ja marI jAya che. eTale kahevAya ke mokSanI icchA e anicchAnI IcchA che. e kharekhara anicchArUpa che. niSkAmatA ja che. tethI mokSanA IrAde karAtI dharmasAdhanA e sakAma nahi paNa niSkAma ja che. sadgatinI IcchA sabuddhi-satpurUSArtha maLe e mATe : have e juo ke Avo mokSa paNa ema ja ekadama ja nathI thaI javAno; kintu sadguddhi ane dharmasAdhanA vadhatI vadhatI rahevAthI aMte enI parAkASThA thatAM mokSa thavAno. eTale dharma karIe tyAM mokSa na maLe tyAM sudhI saheje AvI sadgatinI IcchA rahe, te e sarbuddhi ane samAdhi mATe. emAM kAMI sukha samRddhi sanmAnano rAga nathI poSAvAno. ene to ahIMthI ja jhera dekhyA che, asAra tuccha ane sacittanA ghAtaka mAnyA che, tethI enA susaMskAre sadgatimAM e maLavA chatAM enA pratye dRSTi to napharata arucivALI ja rahevAnI. eTale sadgatine sabuddhi ane satpuruSArtha artheja IcchI che, mATe tyAM A baMne maLavAnA. e sadguddhithI rAgadveSanA saMklezane jagA ja nahi maLe, rAgAdi maMda paDatA jaze. ahIM ApaNA rAga-moha-mamatA tRSNA moLA maMda paDatA na dekhAtA hoya to enuM zuM kAraNa che ? A ja, ke hajI evI sabuddhi nathI AvI; buddhi-mati evI nirmaLa nathI banI. nirmaLa buddhithI ja rAgAdi moLA paDe. nirmaLa buddhi vinA rAgAdi moLA paDe nahi; ane jJAnInAM vacana para athAga zraddhA yA jagatanA padArthonA UMDA yathAsthita ane taTastha darzana vinA buddhi nirmaLa bane nahi. Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 56 | dhyAna ane jIvana vastune UMDANathI juo to nirmaLa buddhi rahe. ema taTastha rIte juo, yathAsthita pUrI juo. jJAnInA kahyA pramANe juo, to nirmaLa buddhi rahe. eTale karavAnuM A AvyuM, ke sadgaddhi kaho ke nirmaLa buddhi kaho, e lAvavA mATe jagatanA padArtho, prasaMgo ke bhAvone upalakiyA daSTithI nahi, paNa uDANathI ane cAre bAjuthI jovAnA, yathAsthita oLakhavAnA, ne taTasthapaNe mUlavavAnA. hIro dekhyo eTale malakAI nahi javAnuM, AMkha ne haiyu camakAI nahi devAnA ke "aho A bahu kiMmatI ! bahu suMdara !" paNa sAthe e jovAnuM ke, "A hIro bahu kiMmatI, bahu suMdara che mATe ja bahu rAga karAvanAra, ane ghaNAM pApa yAvata naraka sudhInAM pApa baMdhAvanAro che. A rIte dunyavI bIjI paNa sArI cIja aMge AvuM darzana thAya to buddhi nirmaLa thaI kahevAya, sadgaddhi thaI kahevAya. ' 'sAmo ApaNI vastunuM nukasAna kare che athavA ApaNA para krodha kare che, e bahu kharAba,' ema nahi jovAnuM, kintu ApaNane kSamAM samatA keLavavAnI taka Ape che e jovAnu; to buddhi nirmaLa rahe. nahitara to DheDanI sAme DheDaveDAnI jema gussAnI sAme gusso thaze. e kAMI sabuddhinuM kArya nahi. kemake nukasAna sAmAthI nahi paNa ApaNA azubhodayathI che. to sAmAthI nukasAna mAnavuM e to miththAbuddhi che. vaLI gussAnI sAme gusso karavAmAM ApaNI buddhi bagaDe che. e nirmaLa kyAM rahI ? vastunuM yathArtha taTastha darzana karAya e nirmaLa buddhi che, buddhi che. sarvajJavacananI zraddhAthI nirmaLa buddhiH evuM jo yathArtha darzana svayaM na AvaDe, to ya sarvajJa bhagavAnanAM vacana para jo aTala zraddhA rahe, athAga zraddhA rahe, to paNa buddhi nirmaLa rahe. manane ema thAya ke huM to bhoTha chuM, vAstavika tattvasamaja nathI; paNa mAre to jJAnIe kahyuM te ja sAcuM che, te ja mAnya che. prabhu ! mUDha evA mAre tAruM ja zaraNa ho, tArA aciMtyA prabhAve huM samajadAra thAuM !' paMcasUtra zAstra A prArthanA karAve che, 'aciMtasattijuttA hi te mahANubhAvA vIarAgA savvaNNu... ! mUDhe amhi pAve aNAimohavAsie aNabhinne bhAvao, abhinne siA !' arthAt te mahA prabhAvI vItarAga sarvajJa bhagavAna aciMtya zaktivALA che...huM mUDha chuM pApI chuM, anAdi mohathI vAsita chuM, anabhijJa, binasamajadAra chuM. icchuM ke te prabhunI aciMtya zaktinA prabhAve abhijJa thAuM, samajadAra thAuM." sabuddhinA 3 upAya :A zuM sUcave che ? 'jyAM sudhI pUrepUrA tattvadaSTA na bano tyAM sudhI (1) vItarAga. Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sevA vaiyAvacca 57 sarvajJa bhagavAnanA zaraNe jAo, (2) emanA para ne emanI aciMtya zakti para athAga zraddhA karo, ane (3) emanAM vacanane ja bahu mAno.' ema karavuM e sadguddhi che, ne ethI buddhi vadhu ne vadhu nirmaLa thatI Ave che. buddhi nirmaLa thAya to rAgAdi moLA paDatA Ave; adhika adhika satpuruSArtha thAya. AvI satbuddhi satpuruSArtha mATe sadgati ja yogya che. evI sadgati mATe puNya icchavuM e zuM guno che ? evA puNyanI IcchA e koI asat lAlasA-laMpaTatA nathI. dharmasAdhanA evA hetue thAya ke 'pelI sabuddhi-satpuruSArthane yogya AgaLa para sadgati ane enuM puNya maLe.' to emAM kAMI niSkAma ArAdhanAne vAMdho nathI Avato. to vAta A hatI ke pelA sajjane kathAkAranI sevA karI nakaruM puNya maLavAnI kAmanA rAkhI ane tethI ja sevAnA badalAmAM 'kathAkAre ahIMnuM kazuM kAma nahi karavAnuM' e zarata rAkhI, jethI peluM puNya vecAI na jAya, emAM sevAthI puNyanI IcchA chatAM sevA niSkAma ja kahevAya. vaiyAvaccanuM mahattva H- basa A vAta che ke sAdhusaMtanI sevA vaiyAvacca karavAnI te niSkAma karavAnI. ethI ahaMtva tUTe, viSayAMdhatA mUkAya, svArthAMdhatA kapAya, ne harAmahADakApaNuM maTe. jo jo hoM, sevA vaiyAvacca karavAnI upekSA kare, e karavAnI paravA ja na rAkhe, ane tyAga tapasyA bahu kare, prabhubhakti kare, zAsra svAdhyAya paNa kare, to emAM svArthAMdhatA ane harAmahADakApaNuM evAM tUTavA muzkela, jevA sevA vaiyAvacca karavAmAM tUTe, eTalA mATe to gurujanapUjA ane parArthakaraNane pahelAM jarUrI batAvI, pachI e jenAmAM hoya ene ja lokottara dharmanA adhikArI gaNyA. mANasanI ajJAna dazA che ke e ema mAne che ke 'tyAga karuM, tapasyA karuM, prabhunAM guNagAna gAu, jApa karuM, vagere vageremAM to mAre kamAvAnuM thAya, paraMtu bIjAnI sevA cAkarI karuM emAM mane zuM maLe ?' A mAnavuM mUDhatA che. pachI sagA bhAInI to zuM, mAbApanIya sevA karavA taiyAra nathI. mAbApe to enA para karavAno upakAra karI dIdho, janama Apyo, ucherI moTo karyo, bhaNAvyo, paraNAvI Apyo, dhaMdho lagADyo, e badho lAbha pitA taraphathI maLI gayo, have emanI e sevA cAkarI bhakti kare to enA badalAmAM emanI pAsethI have zuM maLavAnuM che ? dhaNiyANInI sevA kare to to e sukha ApavAnI che, 'mAbApa zuM ApavAnA ?' ema ene lAge che. kema jANe, kAMI karavuM te navA svArthanA hisAbe ja ! junA upakAranI kiMmata ja nahi ! AvA kRtaghna nimakaharAmI mANaso mAbApanI sevA bhakti zAnI kare? ane mAbApanI nahi, to bhAInI ke pADozInI to kare ja zAnA ? tyAre mAbApa 20 Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 18 ) dhyAna ane jIvana ne bhAInI nahi, to sAdharmikanI sevA bhakti kare ja zAnA ? svArthanI ja gaNatarI hoya evA pAsethI zuddha sevAnI AzA zI rakhAya ? svArthodha ziSya gurusevA zAno kare ? AvuM svArthanI ja gaNatarIvALA ziSyamAM bane che. ene ya gurue vairAgya pamADI cAritramAM caDAvI dIdho, sAdhucaryA zikhavADI dIdhI, be akSara bhaNAvI dIdhA. have guru pAsethI ene zuM maLavAnuM che te e gurunI sevA bhakita kare ? ane gurunI nahi to vaLI bIjA sAdhunI to sevA bhakti karavAnI vAte ya zI ? hA, jenI pAsethI potAne sevA maLatI haze ke bhaviSyamAM A mAruM karaze evI AzA haze enI to sevA karavA taiyAra, paraMtu e to sevA eka ArAdhanA tarIke nahi, kintu eka sodAnI bAbata banI. bAkI to jyAMthI have svArtha sare evuM lAgatuM nathI, pachI e mAbApa hoya ke guru pAga hoya tyAM sevA ne bhakita zuM kAma kare ? pra- jene ArAdhanAno khapa hoya e to sevA kare ne ? u0- vAra che, ArAdhanA paNa pote mAnelI karavI che, tyAM sevAno eka jabbara ArAdhanA tarIke mAnavAnuM banatuM nathI. pachI zuM kAma e sevA kare ? tapasyA karaze, tyAga karaze, zAstra bhaNaze, bIjAne bodha Apaze, paraMtu sevA karavI moMdhI. AvA jIvone khabara nathI ke,- "sevA vaiyAvacce zuM che ?' paNa samajavA jevuM che ke, "tyAga tapa jJAnAdi karatAM ya sevA-vaiyAvacca e mahAna yoga-sAdhanA che. bhoga ane yogano artha : yoga eTale bhogano virodhI. indriyo ane kAyAne managamatA AhAra viDyo ane ArAmIthI amana-camana karAvAya e bhoga che. enI sAme e indriya-kAyAne kaSTI ApIne eve sthAne joDAya ke jethI pelAM amanacamaniyAM sukAI jAya, to e yogasAdhanA thaI. sevA vaiyAvaccamAM A bane che. upakArInI guNiyalanI dharmanI sevA karavA jatAM kAyAne kaSTI ApavI paDe che, indriyone enA managamatA viSayomAM jatI aTakAvavI joIe che, ane ema karI koI svArthabuddhi na rAkhatAM sevAne (1) eka pAyAnuM dharmakartavya mAnyuM, (2) svArthamAyAthI bAMdhelA pApakamone toDanArI eka jabaradasta ArAdhanA mAnI, eTale e vaiyAvacca eka mahAna yoga banI jAya che. UghADo hisAba che ke, svArthanI ramatathI jo pApakarmonI bharatI thaI, to parArtha pravRttithI e karmono nikAla thAya. Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - -- - - Attara tapa 4 svAdhyAya - 59 vaiyAvacca e parArtha che, paranI sevAnI karaNI che, eTale emAM janama janamanA svArthamAyAthI upArjela pAmakamoMnA cUrA che. emAM vaLI guNiyala ane dharmI AtmAonI vaiyAvaccamAM emanI guNasaMpatinI ane dharmasAdhanA sukRtasAdhanAnI anumodanA rUpa bhavya ArAdhanA thAya che. eTaluM ja nahi paraMtu emanA guNo ane sAdhanAonuM AkarSaNa sakriya banavAthI potAnAmAM evA guNa ane sAdhanAo lAvavAnuM mana thAya che. tyAre bolo, vaiyAvaccethI keTalA badhA lAbha ? (1) nAzavaMta ane bibhatsa hADa mAMsabharyA dehano suMdara sadupayoga thAya, (2) ahaMvAdi durguNono AtmA parathI kanjo UThe; (3) sarvajJavacanane AgaLa karAya, (4) tyAgI virAgI sAdhu pratye bahumAna thAya, (5) ethI ja viSayavirAga jhaLahaLe, viSayomAM viSabuddhi Ave, (6) pAyAno guNa parArthapravRtti parArthakaraNa sidhdha thAya, (7) saMsAranuM mULa svAthadhatA svArthamAyA moLI paDe, (8) pApakarmono nikAla thAya, (9) guNI ane upakArInA guNa ane upakAronI sakriya anumodanA thAya, (10) guNonI bhUkha jAge, prayatna jAge. AvA AvA anekAneka bhavya AtmakalyANone sadhAvI ApanAra vaiyAvacca tapamAM khUba udyama rAkho. e AbhAra tapa che ane ethI evAM evAM pApakamonA thoka nAza pAme che ke je jo ema naSTa na karAya to UbhA rahIne dIrgha kALa du:kha ApyA kare. 6. Abhyantara tapa 4: svAdhyAya ArtadhyAnanA prasaMgomAM e vAta cAle che ke munine paNa zarIre roga thAya che.ane enI e cikitsA karAve che. to emAM emane ArtadhyAna kema nahi? enA khulAsAmAM kahyuM ke emane eka to e khabara che ke pUrva bhave pratikramaNathI kSINa naSTa nahi karelAM karma have kAM to (1) bhogavAIne nAza pAme athavA (2) tapathI naSTa thAya. A tapanA prasaMgamAM bAhya tapanA cha prakAranI ane Abhyantara tapanA prAyazcitta, vinaya, vaiyAvacce e trAga prakAranI vAta thaI have cothA Abhyantara tapa svAdhyAya" nI vAta joIe, svAdhyAya eTale svano adhyAya adhyayana. "sva" no eTale AtmAno arthAta AtmA mATeno. Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 60 'sva' ne AtmAne anulakSIne je samyak zAstronuM adhyayana - adhyApana thAya, e svAdhyAya kahevAya. adhyayanamAM lakSa potAnA AtmAnuM rAkhavAnuM kahyuM. ethI sUcavyuM ke zAstra bhaNavA-vicAravA te svAtmAmAM samyag jJAnaprakAza kema Ave, kema vadhe, kema Take, ane ethI kema zuddha jJAna draSTi vikase tathA zuddha kalyANano mArga kema khUle anee ArAdhavA puruSArtha thAya, A ja uddezathI zAstro bhaNavA vicAravA. to ja e svAdhyAyane tapa kahevAya; ane enAthI mahAna karmakSaya thato Ave; nahitara to e svamATeno adhyAya na bane. svAdhyAyamAM svane anulakSIne kAma karavAnuM che, eTale pachI lokaprasiddha vidvattA utkarSa mAnapAna vagere uddezathI je zAstrAdhyayana thAya, to te 'svAdhyAya' nAmanA Abhyantara tapamAM nahi gaNAya. kemake emAM to je lokaprasiddha vidvatA AdinuM lakSya rahyuM te kAMI AtmahitarUpa nathI banatA. e to ulaTuM AtmAnA lobhakaSAya mAnakaSAya vagere ahitane poSe che. to tyAM AtmAnuM AtmahitanuM lakSa kayAM rahyuM ? tyAre ahitapoSaka adhyayanane svano adhyAya zI rIte kahevAya ? je adhyayana-adhyApana svanA hitamAM Utare tenuM nAma 'svAdhyAya.' svanA hitamAM kayAre Utare ? svanA eTale ke AtmAnA hitArthe thAya tyAre. adhyayanano uddeza ja jo malina che, AtmAnuM hita sAdhavAne badale jaDa kAyAnAM sukha sagavaDa sanmAna meLavavAno che, to evA malina AzayathI karAtI svAdhyAyAdi sAdhanA AtmAnuM hita zuM sAdhI zake ? ahIM pUcho na pra0 - uddeza bhale dunyavI sukha-sanmAna pAmavAno hoya paraMtu kriyA to pavitra zAstrAdhyayananI sArIja che ne ? to pachI sArI kriyAthI sAruM phaLa kema na Ave ? u0 - mAtra kriyA para phaLano AdhAra nathI, paNa sAthe uddeza paNa bhAga bhajave che. 'uddezanuM mahatva' para be daSTAnta : peTamAM charI khosavAnI kriyA to khUnI paNa kare che, ane DaoNkaTara paNa kare che. chatAM khUnIne phAMsI maLe che, DokaTarane paisA ane jaza maLe che. vaLI sAmAnI daSTie jotAM ekanuM phaLa prANanAza sudhI pahoMcI jAya che. tyAre bIjAnuM phaLa darada miTAvI prANanI rakSA karavAnuM che. kema pharaka ? kaho, uddeza judo judo che mATe. mAtAnI chokarAne khavarAvavAnI kriyA to sarakhI che. paraMtu potAno sago chokaro puSTa thato jAya che, ane oramAyo chokaro dubaLo rahe che, kema pharaka? kaho baMnene khavarAvavAnI sarakhI paNa kriyAmAM Azaya judo judo che. peTanA dIkarAnI upara dilano prema che, vAtsalya che, ane tagaDo puSTa banAvavAno UcharaMga che. tyAre oramAyA putra para dveSa che, IrSyA che, khAra che. temaja khAtI vakhate peTanA dIkarAne Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ Abhyattara tapa 4 svAdhyAya huMpha che, ke mArI mA mane hoMzathI khavarAve che. mArA para bahuM prema rAkhe che. ethI ulaTuM oramAyo chokaro aMtaramAM dubhAya che, ke prema karanArI mArI sagI mA to gaI. A sAvakI mA to mArA para dveSa kare che. chaNa chaNa kare che. parANe nA chuTake khavarAvatI hoya ema khavarAve che." eTale khAvAnI kriyA vakhate baMnenA AzayamAM pharaka paDI gayo, te kiyA samAna chatAM ekane puSTi ne bIjAne sukAmANa thAya che. to jevI rIte khAvA - khavarAvavAnI kriyA samAna chatAM Azaya judo judo hovAthI phaLa judA judA Ave che. evI rIte zAstrAdhyayananI kriyA samAna, chatAM jo Azaya judA che, to phaLa kema judA na Ave ? ema malina AzayanA svAdhyAyamAM sAruM phaLa kayAMthI Ave ? AzayanI bhojana para asara : are ! eka khUbI juo. khAvAnI kriyA kayA uddezathI che, e vAta to pachI; paraMtu jo sAruM ya bhojana khAtI vakhate manamAM gusso che, to paNa e khAdheluM vikriyA kare che. AjanuM saMzodhana kahe che ke mANasa jo bhayabhIta rahe che, vahemI zaMkAkuzaMkAvALo banyo rahe che, to sAruM khAya chatAM ene DAyAbITIsa mIThI pesAba vagereno roga thAya che. tyAM khAvAnuM khoTA uddezathI nathI chatAM Azaya yAne mananA bhAvanI asara paDe che, Azayazuddhi pahelI jarUrInA 2 pramANa : (1) basa, e ja rIte zAstrAdhyayana vagere kriyAno uddeza kharAba na paNa hoya, kintu je e vakhate manamAM koInA para gusso che, IrSyA che, yA khAna-pAnanI bahu lAlasA ke IdriyaviSayono raMga che, to paNa e kriyA nukazAnamAM Utare che. eTalA mATe to kahyuM ke sArI paNa sAdhanA 'saMjJAviSThabhAgAvita' hoya to ja te zuddha sAdhanA bane che. "saMjJAviSThabhaNAnvita" eTale ke AhArAdi saMjJAo, AhAra - viSaya - parigraha - bhayasaMjJA ane krodhAdi kaSAyasaMjJA sAdhanA vakhate viSaMbhita joIe, aTakelI joIe, e manane satAvatI na hoya. sAdhanAno uddeza malina na paNa hoya chatAM ya e vakhate A pApasaMjJAnI pIDA na joIe, nahitara ethI paNa sAdhanA azuddha banIne phaLa meluM Ape, svAdhyAya karatI vakhate mAre khAvuM che, mAre khAvuM che, karyA kare to e svAdhyAya zuM phaLa Ape ? (2) kiyA uparAMta Azaya paNa pavitra joIe. e mATe to dharmanI vyAkhyA karatAM kahyuM ke "maitrAdi-bhAva-saMyukta dharma Iti kIrtate." dharmanuM anuSThAna dilamAM maitrI Adi bhAvavALuM hoya to te dharma kahevAya. dilamAM jo koInA pratye vaira-virodha che, ukaLATa che, yA du:khI pratye kaThoratA-nimuratAno bhAva che, ke koInA pratye IrSA Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana - durgachAno bhAva che, ke je paradoSadarzana che, to tyAM maitrI-karuNA-pramoda mAdhyastha bhAva na hoI zake ane evA vaira Adi malinabhAva bharyA hadaya sAthe dharmasAdhanA thAya to e dharmarUpa nahi bane. Azaya be rIte malina :sAdhanAmAM AzayanuM moTuM mahatva che. zAstrAdhyayananI sAdhanA moTI paNa (1) na to eno uddeza dunyavI mAnapAna meLavavAno joIe, ke (2) na to e sAdhanA vakhate dilamAM AhArAdi saMjJA yA amaitrI Adi bhAva pharakavA joIe. e kharAba bhAva eTale ja malina Azaya; pachI e azubha Azaya (1) dharma sAdhyAnAM AvanArA phaLarUpe dunyavI lAbhanI AkAMkSA svarupa hoya, yA (2) dharmanI sAdhanA vakhate pravartatI amaitrI Adi ke AhAra saMjJAdi yA krodhasaMjJAdi rUpa hoya-baMne ya Azaya khataranAka hoya che; baMne ya bhAva kharAba Azaya che; ane e UMcI paNa dharmakiyA-dharmasAdhanAne aMte dukhada banAvI de che. dilane bhautika phaLanI lAlasAvALuM rAkho to ya kharAba, ane eme ya dveSa - IrSyAdi bhAvavALuM rAkhe to ya kharAba. dila kharAba hoya pachI kAyA - vANI sArI kriyAmAM joDayA tethI zuM ? "pariNAme baMdha' yAda che ne ? kriyAe baMdha nahi" zubhAzubha karma baMdhAvAnuM zubhAzubha kiyAnA AdhAre nahi, kintu dilanA zubhAzubha pariNAmanA AdhAre, AzayanA AdhAre, e pariNAme baMdhano artha che. Azaya eTale cittano bhAva. e Ama be rIte saMbhALavAno. (1) dharmasAdhanAnA phaLanI AkAMkSA e paNa cittano bhAva che; e ya malina na joIe. jo dunyavI viSayo enAM sukha, sanmAnAdi pAmavAno IrAdo AzA AkAMkSA rUpa Azaya che. to te malina Azaya che. ema (2) koInA para dveSathI ene mAravA karavAnA IrAdA rUpa Azaya che, to te ya malina che. mATe dharma sAdhatAM malinabhAvanuM mizraNa na joIe. malina Azaya-IrAdo zuM nukazAna kare ? : dharmasAdhanA joradAra hoya ane Avo phaLano melo IrAdo-Azaya dharyA hoya to Icchita maLe kharuM paraMtu sAthe mati mahAmoha-mUDha maLe, ethI jIvana tAmasI, viSayAMdha maLe; IndriyonA viSayono rAgAveza ane krodhAdi kaSAyono Aveza bhAre maLe. tyAM pachI evo jIva koIno samajAvyo samaje ja nahi. malina Azaya para brahmadattanuM daSTAMta brahmadatta cakravartI pUrva bhave cAritra ane tapa ArAdhavA sAthe "enA prabhAve cakravartInA sukha maLo' evo Azaya IrAdo AkAMkSA karIne Avelo. cAritra ane tapa joradAra hatA eTale mAgyuM maLe evuM puNya UbhuM thayeluM; te ahIM cakravartIpaNuM Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa 4 svAdhyAya maLI to gayuM paraMtu pelA AzayamAM vidhyasukhanA rAgano Aveza bhAre hato, tethI ahI enA vArasArUpe mahA mohamUDha buddhimaLo. emAM pUrvano snehALa bhAI te ahIM avadhijJAnI muni tarIke thaI AvI maLyA. brahmadattane potAne paNa pUrva bhavanAM jAtismaraNajJAna pragaTayAM, ane avadhijJAnI munie e bhavo barAbara kahI batAvyAM ane samajAvyuM, brahmadattane muni zuM kahe che ? A ke'jo, A maLyuM e pUrvanA cAritra ane tapano prabhAva che.tethI have pAchuM cAritramAM AvI jaI sarvatyAga ja karavA yogya che. nahitara A viSaya-sukhomAM lIna banavAthI narakAdi durgatiomAM bhaTakavAnuM thaze. mATe Ano moha choDI de; ane je tyAgadharma ja tAraNahAra che, avinAzI mokSa-sukha apAvanAra che, eno ja puruSArtha kare. A mATe mAtra eka mAnavabhava ja samartha che. sarvatyAga mAnavabhavamAM ja thaI zake; marIne sarvatyAga to dareka bhavamAM karavo ja paDe che, paNa te aMtaramAM lAlasAo jIvatI rAkhIne. tyAre jo marIne to badhuM mUkavuM ja paDe che, to jIvatAM ja svecchAe kema badhuM na choDavuM ?" ATaluM samajAvavA chatAM brahmadattane enI asara na thaI. upadezanI asara na thavAnuM kAraNa A, ke pUrve Azaya bagADIne Avyo hato. pUrve gurue zuM samajAveluM ? : brahmadatte pUrva bhave dharma to ruDo - rUpALo karelo, UMcuM cAritra pALeluM ane ghora tapasyA karelI; e pALatAM - karatAM Azaya paNa sAro AtmakalyANano rAkhelo, gurue samajAveluM ke 'tame pApanA udayathI bhaMgInA ghera janmelA, puNyanA udayathI e chUpuM rahyuM ane sArA saMgItakAra tarIke prasiddhi pAmyA, paNa pachI pAchA pApanA udayathI avagaNanA ane apayaza pAmyA. have ethI tame nirAza thaI ApaghAta karavA jAo cho, kintu ema karavAthI kAMI hajI AtmAnI aMdara saMgharAI paDelAM DhagalAbaMdha pApo nahi mare, ne Urdu ApaghAtamAM bhAre asamAdhithI navAM pApanA bhAra vadhArI dezo. to je maravAmAM junAM pApa UbhA rahe ane navAM vadhe evuM karavAmAM zuM DahApaNa? maravuM to te sAruM ke jenI pUrve pApo marI paravAryA hoya ane e pAponI marI paravAravAnuM kaThora saMyama tathA tapathI bane. gurue A samajAvavA para brahmadattano jIva pUrva bhave bhAI sAthe sAdhu thayela ane pApanAza mATe kaThora saMyama tapanI sAdhanAmAM macI paDela. paraMtu tyAM pachIthI emane sanakumAra cakravartI potAnI paTTarANI sAthe vaMdana karavA Avela ane vaMdana karatI paTTarANIno sukomaLa keza-kalApa nIce paDatA A muninA pagane aDayo. emAM munie Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (64) | dhyAna ane jIvana buddhi bagADI, Azaya bagADayo, niyANuM karyuM ke "A saMyama-tapanuM koI phaLa hoya to mane AvI Rddhi-vaibhava maLo.' nimitta kevuM mAre che ? : basa, UMcI saMyamadharmanI ane tapadharmanI sAdhanA hatI eTale puNyanA lIdhe ahIM brahmadatta cakravartInA vaibhava-vilAsa pAmyo. paraMtu pelo Azaya bagADelo enoya vAraso ahI cAlI Avyo; eTale have pelA bhAI-muni, ke jemaNe pUrve Azaya nahi bagADelo tethI ahIM paNa muni avadhijJAnI banI gayA che, e ahIM AvIne ene vairAgyano TaMkazALI upadeza Ape che.chatAM Ane e lAgato nathI! uparathI e pUrvanA bhAInI oLakha paDatAM, e avadhijJAnI maharSi jevAne paNa ema kahe che ke tame zuM kAma A kaSTa veTho cho ? mane tamArI dayA Ave che. mUkI do A joga, ane Avo tamane rAjya ApuM, rUpALI rAjakanyAo paraNAvuM, ane tame moja karo." pUrve Azaya bagADIne AvyAnA kevA karuNa pariNAma? ahIM upadezanI asara nahi. jAtane adharma sUjhe ane bIjAne ya adharma sujhADe. ahIM jAtanuM nirIkSaNa :bolo tamane Avo anubhava che ? upadeza umadA sAMbhaLavA chatAM asara nathI thatI evuM lAge che? eTale sAMsArika pApo ane sukha lAlasAo akabaMdha UbhI rahe che ne ? gharanA chokarA chokarIone ane bIjAne paNa pApo zIkhavo cho ne? jAtane ane bIjAne pApamAM DUbADUba rAkhavAnuM hoMzathI ne ? pAponI preraNA ApI khuzI thAo cho ne ? to enuM kAraNa A samajI rAkho ke pUrve thoDo dharma karI thoDuM puNya laI AvyA tethI thoDI sukha-sAmagrI to maLI, paraMtu tyAM Azaya bagADelo, manane thayeluM ke "dharmathI paisA-TakA sukhasagavaDa sArI maLo.' enI tIvra AkAMkSA rahelI tethI e malina Azayano vAraso ahIM UtarI Avyo. eTale have ahIM Azritone paNa sAruM ApavAnuM kayAMthI sUjhe ? paraMtu have sAvadhAna thavAnuM che. agara jo ahIM sukhanI lAlasA ane pApasthAnakono prema rahyA kare che, to e pUrvanA dharmamAM rAkhela malina AzayanuM phaLa che. to pachI ahIM pAga dharma malina AzayathI karazo to enuM phaLa kevuM AvavAnuM? mANase dharma karatAM vicAra karavo joIe ke, pUrvanA kharAba AzayothI to ahIM sukho ane pApo game che, to pachI have dharma evo sAdhuM ke "A sukharAga-pAparAga mare, sukho ane pApo gojhArAM lAge. jethI dharmanAM phaLa tarIke e pAmavAnI IcchA ja na thAya." Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa 4 svAdhyAya 65 dharma eTalA mATe karo ke viSaya-sukho ane pApasthAnako gojhArAM lAge. sukho ane pApo hajI gojhArAM na lAgatAM hoya, paNa gamatAM hoya to e pUrva bhavanA melA AzayanuM phaLa che. mATe have e Azayane dharmathI sudhAyaeN chUTako; jethI AgaLanA bhave pAchA eno vAraso UtarI na Ave, ahIM eka savAla thAya, pUrvanA Azaya-vArasA sUdhare ? pra0 - pUrvanA kharAba Azayano ahIM vAraso ja hoya, to pachI dharma karavAM chatAM sAro Azaya kema Ave ? u0 - vArasA be jAtanA, - (1) cIkaNo. te ahIM brahmadattanI jema lAkha upadeza maLavA chatAM na sUdhare. tyAre (2) bIjo evo cIkaNo vAraso nahi ke je upAyathI na sudhare. e to udyama karo to sudharI jAya. mATe to jIva anAdithI melA ja chatAM dharma-zAsananA pratApe emAM sudhArA thAya che. bhagavAna zAsana sthApe che e jIvonA Azaya sudhAravA mATe ja. jo e Azayo pUrvanA malina che, mATe sudharatA ja na hoya to to zAsana sthApavAnuM nirarthaka jAya. mATe mAnavuM joIe ke gADha cIkaNA nahi evA AzayanA vArasA ahIM upAyathI sudharI zake. jinazAsana e upAya che, jina-zAsanamAM Azaya zuddhinA upAyo che. tyAre ApaNe evuM zuM kAma mAnI levuM ke ApaNe pUrvathI gADha cIkaNA ja AzayanA vArasA laI AvyA chIe te upAyathI sudhare evA ja nathI ? evuM mAnI levAno artha to e thAya ke 'bhale tyAre Azaya kharAba rahetA'e kAMI sudhare kare nahi,' arthAt kharAba Azaya rahevAnA ApaNane khaTako nathI. pachI zuM e vicAryuM che ke ema ahIM e akabaMdha rahyAnuM pariNAma bhavAMtare kevuM ? evA ke ethI ya vadhu gADha kharAba Azaya UtarI AvavAnA, e ja ne ? to khapaze ne A ? janmojanma haiyAnA melA AzayonI paraMparA calAvI enuM to A phaLa che ke anaMtA du:khada janma maraNanI paraMparA akhaMDa cAlI AvI che. Aya sudharI zake che. : to have paNa e milana AzayanI paraMparA cAlu rAkhavI che ? haMmezA mATe jo gADha kharAba Azaya ja rahetA hoya, to to evI ja paraMparA rahyA kare, eTale pachI kadI sudhAro ya nahi ane mokSa paNa nahi. bhUlazo nahi, brahmadattane bahu pUrvanA bhavomAM cittanA gADha melA Azaya ja haze. paraMtu pUrvanA muni-avatAre gurunA upadezathI eNe Azaya sudhArI nAkhelA; tethI ja AkarA saMyama-tapamAM caDI gayA hatA, ane e sAdhIne AzayamAM vaLI vadhu sudhAro karelo enuM dRSTAnta emanA bhAI muni. paraMtu A bhAIsAhebe khoTuM nimitta pAmI hAthe karIne emAM lalacAI Azaya gADha kharAba Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 66 dhyAna ane jIvana banAvyA, tethI ja ahIM eno vAraso laI AvyA; je have ahIM sudharatA nathI. bAkI haMmeza mATe gADha cIkaNA ja Azaya hoya evo niyama nathI. eTale ja ApaNe ApaNA Azayane sudhare ema mAnI upadeza manana ane dharmasAdhanAthI ene sudhAratA javA joIe. A eka vAta thaI ke dharmasAdhanA karatAM enA phaLarUpe sukha-sanmAna sAhyabI IcchAya to A IcchA e malina Azaya che. ane enA pariNAmamAM bhavAMtare brahmadattanI jema pApabuddhi maLe che, satbuddhi nahi. arthAt dharmathI sukha. paNa enI sAthenA malina AzayathI pApa buddhi maLavAnI. ane enAM phaLamAM pApamaya du:khamaya bhavonI paraMparA cAlavAnI. mATe ja zAstra-svAdhyAya ne tapa dharma sevatAM enA phaLarUpe mAnapAnAdinI AkAMkSA nahi karavAnI, nahitara tyAM karmakSaya nahi, paNa A anartho thaze. malina AzayanI A eka vAta. * na bIjI vAta A, ke dharmasAdhanAnA phaLarUpe AvuM koI paudgalika phaLa ke laukika lAbha to na Icche, paraMtu jo sAthe sAthe maitrI Adi cAra zubha bhAva na rAkhe ane AhArAdi saMjJAo para aMkuza na rAkhe, kintu koInA para vaira virodha rAkhe, kaThoratA, dveSa, IrSyA rAkhe, paradoSa-darzana kare yA AhArAdi saMjJA rAkhe, to e paNa malina Azaya gaNAya. e paNa dharmasAdhanAne kUcA jevI karI nAkhe, ane e malina Azayo hadaya para evo kabjo meLavI le ke ahIM jiMdagInA chevADA sudhI temaja paralokamAM paNa e sAthe rahe. 7 sAdhanAmAM pAyo ane zuddhi dharmasAdhanA pAyAvALI banavA mATe maitrI Adi cAra bhAva joIe, ane dharmasAdhanA zuddha thavA mATe AhArAdisaMjJA tathA krodhAdi saMjJAno nigraha joIe. suMdara zAstra-svAdhyAyano dharma karavA beThA e dharma uddeza paNa koI dunyavI lAbha levAno na rAkhyo. eTale e rIte milana Azaya nathI, paraMtu dilamAM jo koIna pratye vaira, virodha, dveSa, IrSyA vagere pravartI rahela che, athavA manamAM AhAra-pANInI ke IdriyaviSayo yA parigraha ke nidrAnI saMjJA-IcchA-vicAraNA cAlI athavA koi krodha ahaMkAra mAyA lobha saLavaLyA karyo to e paNa malina Azaya che, azubha adhyavasAya che, ane te dharmasAdhanAne azuddha karI nAkhe che. dharmanI sAdhanA to nirmaLa niSpApa vizuddha hadayathI karavAnI hoya. paraMtu A a-maitrI Adi saMjJa saLavaLavAnA lIdhe hRdaya ja azuddha hoya pachI zuddha hRdayathI dharmasAdhanA thatI sAdhana Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAmAM pAyo ane zuddhi | zAnI kahevAya ? ema citta e saMjJAmAM e vicAramAM parovAyuM eTale pachI sAdhanAmAM ekAgra hoya ja zAnuM ? are ! manamAM jo eTaluM ja hoya ke "A svAdhyAya ke pratikamaNAdi karIne jhaTa sUI javuM che.' arthAta nidrAnI saMjJA saLavaLe che. to paNa e svAdhyAyAdi kema jANe ISTa nidrAnA virodhI banI nidrAnI ADe AvanArA lAgaze, ethI mana emAM thAkeluM raheze. ullAsIne badale kaMIka khinna jevuM raheze ane A thAka kheda e kiyAno moTo doSa che. e kriyAne doSita kare che. kUcA jevI sadhAve che. poDazaka zAstra' kahe che. kriyAmAM kheda-uga-kSepa (anyAnya bAbatamAM citta javuM te)... vagere e sAdhanAnA ATha doSa kahyA che. e sAdhanAne dUSita karI de che, mAla vinAnI karI nAkhe che. mATe kahyuM - sevana kArANa pahelI bhUmikA, abhaya-aSa-akheda." AvA koIne koI doSa ke koI ne koI pApasaMjJA saLavaLyA karatI hoya tyAM pachI dharmasAdhanA phophA jevI nissAra ane maravA paDelAnI jema muDadAla karAye jAya e svAbhAvika che; ane evI ne evI muDadAla sAdhanAo bhale ne ghaNI vAra karyo gayA, chatAM dilane enI mamatA na thAya emAM rasa na Ave e paNa sahaja che. eTale to phariyAda thAya che ke dharma karIe chIe kharA, paNa emAM evo rasa nathI Avato, UlaTa nathI anubhavAtI'. upavAsa - jApamAM kevA bhAva joIe ? juo anubhava zo che ? upavAsa to keTalIya vAra karyA haze, to ethI eno abhyAsa vadhyo eTale have upavAsa ulaTabhera thaI Akho divasa khuzanumA pasAra thAya che kharo ? zuM dilane ema thAya che kharU ke "vAha Aje khAvAnI balAmAMthI chuTayo, dhanya divasa mAro !" rAta paDatAM na khAdhAno AnaMda vadhI jAya che ? ke pAraNuM najIka AvyAnI nirAMta ThaMDaka anubhavAya che ? tyAre navakAravALI gaNatAM AnaMda thAya che kharo ke "hAza ! kevuM majhAnuM pApa vicArothI ane caMcaLa cittathI bacavAnuM maLyuM ? kevo suMdara prabhunAmanI raTaNAno yoga ! dhanya jIvana ! dhanya samaya ! jo ghaDI jAye prabhu ke nAmameM, dhana dhana bhavI mAno." che A ulaTa ? sAdhanA karatAM rahe che harakha harakha ? jo nA, to enuM kAraNa zuM ? sAdhanA to anekAneka vAra karI, pachI ya Ama kema ? sAvadhAnIthI jozo to dekhAze ke koI sAdhanAne pAyAvALI ke zuddha ArAdhI ja kyAM che? amaitrI Adi eka yA bIjo duSTa bhAva athavA AhAranI nidrAnI bhayanI vagere koIne koI saMjJA satAvatI rahetI hoya, pachI pAkA pAyAvALI ane vizuddha cokhI cakacakatI vizuddha Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 68. dhyAna ane jIvana | sAdhanA kyAMthI cAle? e vinA enA sArA saMskAra kyAMthI ? ke enA para uchaLatI mamatA kyAM ? tyAre prazna rahe ke, pra. bhale a-maitrI ke AhAra saMjJA Adi bhAva saLavaLyo, kiMtu dharmasAdhanAno bhAva sAro saMskAra to nAkhe ja ne ? u0- A bharose rahevA jevuM nathI, kemake khUbI zI thAya che ke uttama dharmasAdhanA maLavA chatAM je a-maitrI Adi ke AhAra saMjJAdi manamAM saLavaLatA rAkhyA, to AnI mukhyatA thaI jAya che, ane dharmasAdhanA gauNa banI jAya che. pachI hRdaya para mukhyano ja ko rahe, enA saMskAra daDha thatA jAya, paNa gauNano kajo nahi, enA saMskAra daDha nahi. je bhAvanuM jora, enA ja saMskAra daDha thAya. joradAra to malina Azaya banI jAya che, dharmasAdhanAnA bhAva nahi, nahitara to dharmasAdhanAnA bhAva pelA melA bhAvane UMcakIne pheMkI na deta? dabAvI na deta ? eTale pachI jenuM jora, teno kajo, tenI mukhyatA. vaLI anAdi anaMtakALano abhyAsa paNa amaitrI Adino ane AhArAdi saMjJAno che. tethI e cAlu rahetAM enuM ja saMskarANa daDha thayA karavAnuM. Ama dharmasAdhanA to bicArI navA navA abhyAsanI vastu eTale e pelAnI hAjarImAM sabaLa puSTa kyAMthI bane ? enAthI zubha saMskAra kyAthI daDha paDe ? vAghanI sAme bAMdhelI bakarI game tevuM pauSTika khAya, chatAM puSTa zI rIte bane? bilADInI hAjarImAM udaranuM jora zuM cAle ? ema bilADA jevI pApasaMjJAonI hAjarImAM dharma sAdhanAnuM jora keTaluM? mATe dharmasAdhanA jo joradAra karavI che to e pAyAvALI ane zuddha karavI rahe, ne e mATe anAdinA abhyasta ametrI Adi malina bhAvonI ke AhAra-saMjJAdi pApasaMjJAonI hAjarI rokavI ja joIe. thoDI pAga azuddhi kevI naDe : pAyAno ane zuddhino eka ja dAkhalo juo ke brAhmI ane suMdarI keTalA UMcA AtmA ! baMne ya bharata cakravartInA gharamAM che, sukha-vaibhavano hisAba nathI ? chatAM RSabhadeva bhagavAnane kevaLajJAna thatAM baMne kumArikApaNe cAritra levA taiyAra thaI gayA. emAM bharata rAjAe brAhmIne to rajA ApI, ne eNe cAritradharma svIkAryo. paraMtu suMdarIne paTTarANI karavAnA hisAbamAM rajA na ApI. have AmAM to bahu Agraha manAmaNAM maLe evAM che, ane mAnabhera cakravartInI paTTarANI banavAnuM UMcuM sthAna maLe ema che. sAthe cakravartInI paTTarANI eTale mahAvaibhava vilAsa ThakurAI pagamAM Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAmAM pAyo ane zuddhi 69 role ema che. chatAM suMdarIne enI leza paNa lAlasA na jAgI, ane bharatanA potAnI uparanA mohane utAravA, eNe 60 hajAra varSa AyaMbila jevo mahAtapa karI kAyAne sukkI-bhukhI-lukhI banAvI dIdhI ! keTalo javalaMta vairAgya! have bharata zo moha rAkhI zake ? utarI gayo moha. virAgInuM aMtarAya toDavA kartavya : Aje keTalAka vairAgIne cAritranI rajA nathI maLatI. paraMtu emane A upAya sUjhato nathI. bIka lAge che ke 'hAya ! zarIra utarI jAya to ? are! utarI gayelA zarIrane pAchuM caDatAM keTalI vAra ? moTA mAsakhamaNI ne bemAsakhamaNIneya zarIra nathI utarI jatuM ? te zuM pAraNAM pachI evuM dubaLuM ja rahe che ? nA, pAchuM divaso jatAM enuM e bhareluM thaIne UbhuM rahe che. to pachI AMbela Adi tapathI eka vAra utArI devAmAM Dara zo ? emAM sAmAno moha paNa Utare ane potAnAM aMtarAyAdi keTalAMya pApakarmonA bhukkA thAya. tapa vinA siddhi kayA ? mAtra cAritra ja zuM koI paNa zubha kAma siddha karavA tapasyA e adbhuta upAya che. anaMtA jJAnI tIrthaMkara bhagavAnanuM bhAkheluM A vaiduM che ke 'tapa auSadhathI karma-roga jAya.' sarvajJanA prIskrIpzanamAM mIna-mekha pheraphAra paDe nahi. sarvajJanA A prIskrIpzana para davAnA nizcita pratipAdana para, zraddhA joIe. kansalTIMga ema. DI. DAkaTaranuM prIskrIpsana eka vAra saphaLa upayoga karI lIdhA pachI varSo sudhI zraddhAthI sAcavI rakhAya che ne ? tyAre A sarvajJanuM prIskrIpzana ke jenA para asaMkhya AtmAoe potAnA karmaroga nAbUda karyAM. enA para zraddhA nahi ? kevI kaMgALa dazA ? kyAre UMcA AvavAnuM ? 'khAdhye pIdhye divALI rAkho. bAhyatapa to lAMdhaNa che, jaDanI kriyA che. ethI cetananuM zuM vaLe ? karma to mananA bhAvathI tUTI jaze' evA ajJAnIonA hisAba dharI rAkhavAmAM to khADAmAM ja paDyA rahevAnI kaMgALa dazA rahe che. vicAra to karo ke zuM mahAvIra bhagavAnane ekalA mananA bhAva sArA rAkhatAM nahotuM AvaDatuM ? are ! emaNe khAdhuM-pIdhuM hota to ya mananA bhAva UMcA rAkhI zakata. ApaNe to jo ema karavA jaIe to sArA bhAvano cALo ja thAya. DhoMgadhatUro ja thAya. prabhuno to vairAgya jabaradasta hato. sAruM khAtA ya ene e vairAgyanI dhULa jevuM karI zakatA. chatAM emaNe khAdhye pIdhye divALI na karI, ghora tapasyAo karI. kema vAru ? pUrva bhavomAM zarIranA amanacamaniyAthI bharapUra bhegAM karelAM karmanA Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dhyAna ane jIvana jUtha AkarI tapasyAthI kAyAne kayA kayA kacaryA vinA heThA nahi utare. e lojika (Logic) e nyAya prabhunAM manamAM vaseluM hatuM. mATe ekalA bhAvathI na patAvyuM, paNa "dhora tape kevaLa lahyA enA pavijaya name pAyA; tapasyA karatAM karatAM ho ke DaMkA jora bajAyA, tyAre zAlibhadrane devatAI nitya navANuM peTInA vaibhava ane 3ra devAMganAzI taruNa ramaNIonA mahAtyAga karI cAritra letA AvaDyuM. to emanAM aMtaranA bhAva keTalA badhA UMcA ? to pachI cAritra lIdhA bAda emaNe ekalA bhAvathI kema na patAvyuM? kema kALI tapasyA karI ? kaho, eka hisAba, A kAyA suMvALI suMvALI rAkhIne saMgharelAM karma kAyAne tapa Adi sAdhanAmAM gadaravAthI kasavAthI kacaravAthI ja heThA Utare.' suMdarIne strItva kema ? suMdarIe potAnA aMtarAya karma toDavA 60 hajAra varSa AMbelanI ghora tapasyA karI. tyAre e keTalo badho UMco AtmA ? brAhmI ane suMdarIne strIno avatAra kema maLyo ? jo hoM, e brAhmI suMdarI bhagavAna RSabhadeva, bharata-bAhubalI ane zreyAMsanA AtmA sAthe pUrva bhave samAna cAritra pALI emanI sAthosAtha anuttara vimAnamAM vasIne AvelI che to ahIM e cArane puruSa-avatAra ane A bene kema strI-avatAra ? kAraNa A, ke pUrve A baMnene eka vAra dharmasAdhanAno pAyo gumAvyo, zuddhi gumAvI, tethI guNasthAnakathI heTAM utarI gayA. pUrve A baMne pITha-mahApITha muni hatA ane bharata-bAhubalI pUrve bAhu-subAhu muni hatA. AcArya mahArAje bAhu subAhu muninA bhakti vaicAva guNanI prazaMsA karI te pITha mahApITha muni sahana karI zakyA nahi. emane IrSA thaI, maitrI Adi cAra zubha bhAvomAMno pramodabhAva gumAvyo, vaLI A sahana na thayuM te manamAM chUpAvyuM, ane bahAra dekhAvathI prazaMsAmAM hAjI hA karI e mAyAsaMllAmAM tANAyA. thayuM? pAyo ane zuddhi gumAvI, to dharma gumAvI strI veda upAjaryuM. maitrI-pramoda-karuNA-mAdhyazya e cAramAM eka paNa pAye jo gumAvyo, ane AhAra-viSaya-parigraha-bhaya (nidrA) tathA krodha-mAna-mAyA-lobha e AThamAMnI eka paNa saMjJAnA rokANanI zuddhi jo gumAvI, to e UMcI paNa dharmasAdhanAne pAyA vinAnI ane zuddhi vinAnI banAvI devA samartha che. AmAM sAthe vairAgyano pAyo ane zuddhi jarUrI samajavAnI. vairAgya paNa pAyAmAM jarUrI; vairAgya vinA zuddhi nahi. mATe to dravya-bhAvapUjA Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAdhanAmAM pAyo ane zuddhi 71 karI enA phaLamAM prabhu pAse bhavaniveda pahelo maMgAya che. 'hou mama... bhavanivyeo' e sUtra bolAya che. 'he vItarAga jagdaguru ! jaya pAmo. he bhagavaMta ! mane tArA prabhAvathI bhavaniveda ho.' bhava eTale ke saMsAra para nirveda ho. vairAgya ho. glAni ho. zuM IcchayuM ? moTo devatAI sukhabharyA saMsAra upara paNa aruci, anAsthA, kaMTALo, udvega. saMsAra para vairAgya kema ? eTalA ja mATe ke, (1) saMsAra AtmAnI mULa cIja nathI, parAyI veTha vastu che. (2) saMsArI cIja nAzavaMta che, palaTAtI rahe che. (3) emAM alpa sukha, anaMta duHkha che. (4) emAM AtmAnA kSamA-nirahaMkAra-nispRhatAdi guNo bhUlAya che, ane tAraka deva-guru Adineya bhulAya che, gauNa karAya che. (5) saMsAra eTale saMsaraNa, janma-maraNanI paraMparA. (6) saMsAramAM gatiomAM bhramaNa, roga-zoka, duHkha dAridraya vagerenI viTaMbaNA ja maLe ke bIjuM kAMI ? vacamAM sukha dekhAya e to madhubiMdu jevuM; paNa enI ja laMpaTatAmAM anaMta duHkha ane veTha viTaMbaNAnI taiyArI ! (7) saMsAre karmanA nacAvyA nAcavuM paDe... (8) saMsAramAM mohaviSanA je kaTorA pAya evA pokaLa sagA-saMbaMdhI karavAnuM bane. (9) saMsAramAM mAnavabhava jevA UMcA sthAne paNa SaTkAya jIvono saMhAra ane 18 pApasthAnakanI kUDI ramatabharyuM jIvana pasAra karavAnuM bane che. (10) saMsAre puNya vecI aDhaLaka pApanI kharIdI karavAnI mUrkhatA thAya che. (11) saMsAramAM puNyanA udaya pApanA udayathI kalaMkita bhogavavA paDe che. AvA saMsAra para zo Adara thAya ? ene zI rIte sAro manAya ? dila udvigna rahe ke 'A kevI balA ! kevo phAMsalo ! kevI viTaMbaNA ! kyAre A chUTe ?' manane ema besI jAya ke A to AtmAnA potAnA zuddha jJAna-darzanamaya gharane bhUlI pArakA gharamAM-rakhaDavAnuM thAya che. e mahAna bhulAmaNI che, duHkhada che. dilamAM AvA saMsAra para vairAgya jAgato rahe tyAre ene choDAvanAra dharma kharekharo game; e dharma kharekhara game to ja sAcI cokhkhI dharmasAdhanA thAya. jo saMsAra yAne saMsAranAM sukha-sanmAna gamatAM rahe, to to dharma sAdhanA zuddha dharmanA rAgathI nahi, AtmAne baMdhanathI choDAvavA mATe nahi, kintu navo saMsAra vadhAravA mATe thavAnI. Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 zuddha dharmasAdhanAno pAyo vairAgya; dharmasAdhanAnI zuddhi vairAgya. maitrI-karuNA mATe vairAgya jarUrI : sAco maitrIbhAva vairAgya para Ave. nahitara jo saMsAranA sukharUpa lAgatA zabdarUpa-rasa vagere viSayo ja pUrA gamatA rahe, to enI ADe AvatA jIvo para maitrIbhAva snehabhAva kyAMthI rahevAno ? jo sukha bahu game che to e sukhamAM bhaMga karanAra nahi game, enA para sneha nahi rahe, e duzmana lAgaze. ema saMsAranA paisA TakA ane sukhazIla kAyA vagere jo khUba ja gamatA raheze, to ene sAcavavAnI lAlasAmAM duHkhI jIvo para karuNA ya kyAMthI karaze ? manane thaze ke 'mAre lAgatA-vaLagatA nahi evA e duHkhI jIvo pAchaLa mArA vahAlA paisA, vahAlI kAyA, nirarthaka kyAM kharacuM ?' eTale sAco maitrIbhAva karuNAbhAva lAvavA bhavanirveda saMsAra-vairAgya jarUrI che. e hoya to ja hRdaya nirmaLa bane, ne sAcI dharmasAdhanA thAya. hRdayanI nirmaLatA vinA sAcI dharmasAdhanA nahi. vairAgya, maitrI, Adi vinA e hRdayanI nirmaLatA nahi. ema AhArAdi saMjJAo ane kaSAyasaMjJA daLyA vinA haiyuM nirmaLa nahi, tema vairAgya vinA e pApa saMjJAo dabe nahi. dhyAna ane jIvana saMsAra paranA vairAgyathI ja pApasaMjJA dabAvI hRdaya nirmaLa karI zakAya. emAM paheluM manane ema thAya ke 'A AhAra-viSaya AdinI lata bhUMDI che, krodhAdi kaSAyanI lata bhUDI che,' tyAre ja e lata e saMjJAne dabAvavAnuM bane. jo e AhArAdi ane krodhAdimAM kazuM khoTuM ja na lAgatuM hoya, to pachI zuM kAma enI saMjJAne dabAve? kadAca svArthavaza kAmacalAu aTakAve to paNa pachI e bamaNA joramAM kUdaze. jene vairAgya nathI enA upavAsa pachI pAraNA keTalA badhA AnaMdabharyA hoya che ? je khuzanumA je tejI upavAsamAM nahi, e pAraNAmAM ! eTale vairAgyathI saMsAra akAro lAge, to ja saMsAranA aMgabhUta AhAra viSaya-parigraha vagere badhuM akAruM lAge, ne e lAgavA para enI saMjJAo dabAvavAnuM thAya. e thAya tyAre hRdayanI nirmaLatA Ave, ane enA para ja cokhkhI dharmasAdhanA thAya. 8. svAdhyAyamAM mAnAkAMkSA khataranAka svAdhyAya e Abhyantara tapano dharma che. enI sAdhanA karavI hoya to pAyAmAM hRdayanI nirmaLatA joIe, vairAgya vagere hRdayamAM jhaLahaLatA hoya, ne pApI AhArAdisaMjJAo je aTakAvI rAkhI hoya, pachI svAdhyAyanI majhA ora; tyAM svAdhyAya arthAt svano adhyAya thAya; svane eTale ke AtmAne anulakSIne adhyayana Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyamAM mAnAkAMkSA khataranAka 73 thAya. vairAgya sateja na hoya, mAnAkAMkSA vagere saMjJA satAvatI hoya, to adhyayana e mAna Adi laukika lAbhane anulakSIne thavAnuM, svane anulakSIne nahi, tethI e sAco svAdhyAya nahi. sthUlabhadra svAmInI kSaNavAra mAnAkAMkSA : tyAre mAnanI AkAMkSA kevI bhUMDI che ! sthUlabhadra svAmI kSaNavAra emAM paDyA to 11mAM pUrvathI 14mAM pUrva sudhIno arthabodha na pAmyA. jANo cho ne ? bena sAdhvIo vaMdanA karavA AvI. mukAmanA nIcenA bhAgamAM vAcanAcArya zrI bhadrabAhu svAmIne vaMdanA karI pUche che bhAI mahArAja kyAM ?' AcArya mahArAja kahe che "jAo, upara che.' sAdhvIo upara caDe che. sthUlabhadra svAmIne khabara paDI ke bena sAdhvIo vaMdana karavA AvI rahI che, pote dariyA jevA moTA daza pUrvI nAmanA zAstro bhaNI cUkyA che. manane ema thayuM ke "A benone huM zuM bhaNyo chuM enI zI khabara? 'pUrva zAstronI adbhuta vighAo sudhI huM pahoMcI gayo chuM e emanA gAla para lAvuM. basa, beno AgaLa mAna levAnI AkAMkSA thaI. eNe pavitra vidyAno A upayoga karAvyo ke bhaNelI vidyAnA baLe emaNe siMhanuM rUpa karyuM. benI upara caDI. najara paDatAM ja gabharANI. sAdhune jovAnI AzAmAM jAya ane moTo siMha jue to gabharAya ja ne ? khaTu e nIce utarI gaI. mAna kevuM AMdhaLuM che ? mAnanI AkAMkSA kevI AMdhaLI che ? sthUlabhadrasvAmI mAnAkAMkSAmAM ema samajatA haze ke mArI jagAe siMha joIne benone camatkAra thaze ke "vAha! mAro bhAI siMhanuM rUpa banAvI zakavAnI vidyA sudhI bhAgI gayo ? paraMtu ahIM to camatkArane badale bhaya thayo. bhAIe ja A rUpa karyuM che e khyAla AvavAne badale sAcesAca siMha ahIM AvI gayAno khyAla Avyo, ane e bhaya pAmI. benone AvuM thaze enI kalpanA ja sthUlabhadra svAmIne na AvI kayAMthI Ave ? mAna mAnAkAMkSA janamanA aMdhApAthI ya bhUMDA! kharuM to dekhavA na de, sAcuM to dhyAnamAM na AvavA de, ulaTuM, na hoya enA khyAla karAve. khUbI kevI ? daza pUrvemAMnI AvI siMhanuM rUpa banAvI zakavAnI vidyA sudhInI jANakArI para evuMka rUpa banAvavAno khyAla Avyo, paraMtu beno ekAeka ahIM siMha joIne gabharAze e khyAlamAM ja na AvyuM. hatuM e khyAlamAM nahi, nahotuM e khyAlamAM! benone camatkAra na thayo, paNa camatkAra thaze e khyAlamAM muni taNAyA. ' eTale asat joyuM, sat na joyuM. daza pUrvamAM moTI vidyAnI AvaData bIjAnA bhaviSya Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 dhyAna ane jIvana jANavAnI zakti, e badhuM hatuM. paraMtu ATalI sAdI samajanI vastu khyAlamAM na AvI e pelI mAnAkAMkSAnI mohinIno prabhAva che. ApaNe AvI asara nIce nathI ne ? zAstra bhaNIe, thoDI vidvattA maLe, tyAM koI mAna nathI caDhatuM ne ? mAnAkAMkSA nathI AvatI ne ? bIjA mAruM gaurava kare e bhAva nathI Avato ne ? e mATe kazI peravI ApaNe karatA nathI ne ? bhUlavA jevuM nathI ke emAM jo taNAyA to vastusthiti nahi dekhAya ane asatnI kalpanA thaze. mAnano mAnAkAMkSAno Aveza ja dArUnA nazA jevo che. dArUDiyo chatAM ughAna tarapha najara na nAkhe, ne gaTaramAM udyAna dekhe. ApaNe mAnamAM ne mAnanI bhUkhamAM taNAyA keTaluMya kharekharuM jovAnuM bhUlIe chIe ane havAI killAmAM rAcIe chIe. tyAM pachI sArAmAM sAro zAstrabodha ke zAstra svAdhyAyanI mahenata paNa garIbaDI banI jAya che, enuM kAMI cAlatuM nathI, upajatuM nathI, ane pelA mAna-mAnAkAMkSI koI agamya ayogyatAmAM ApaNane utArI de che. mAna mAnAkAMkSA koI evI ayogyatA parakhAvI de che ke jenI atyAre kalpanA ja na Ave. sthUlabhadre mAnAkAMkSA karI tyAre kyAM A kalpanA ja haze ke ' huM AthI bAkInA cAra pUrvono bodha pAmavA ayogya TharI jaIza !' sAdhvIo gabharAIne nIce utarI gaI ane AcArya mahArAjane kahe, 'upara to bhAI mahArAja nathI, siMha che.' AcArya mahArAja 14 pUrvadhara zrutakevaLI bhagavAna che. jJAnathI vastusthiti samajI gayA, sAdhvIone kahe, 'jAo pharIthI upara jAo, siMha nahi, bhAI mahArAja maLaze.' guruvacana tatti ahIM sAdhvIone AcArya bhagavaMtanuM vacana eTale enA para vicAra karatA nahi besavAnuM, kintu tarata mAthe dharavAnuM, - A hisAba che. 'ame hamaNAMja najare siMha joI AvyA chIe ane guru Ama kema kahe che ke jAo siMha nathI bhAI mahArAja che ?' Avo koI vikalpa ja uThAvavAno nahi. have gurujI kahe che ne ke 'jAo bhAI mahArAja che, siMha nahi, basa, tahatti karIne upara javAnuM. A hisAba hato eTale leza gabharAyA vahemAyA vinA upara gaI, ane tyAM te sthUlabhadra svAmI siMhanuM rUpa saMkelI laI mULa svarUpamAM besI gayA hatA. benoe vaMdanA karI, sukhazAtA pUchIne pAchI cAlI gaI. ahIM benoe pUchyuM ya nahi hoya ane sthUlabhadra svArthIe siMhano khulAso karyAM ya na hoya chatAM pote samajatA rahyA haze ke bena sAdhvIjIone mArI UMcI Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAdhyAyamAM mAnAkAMkSA khataranAka 75 vidyAprAptino khyAla AvI gayo haze. patyuM, ema siMhanuM rUpa karavAmAM kAMI khoTuM karyuM evo to khyAla ja zAno Ave ? jo e nahi, to pachI guru pAse jaI enI kSamA ke prAyazcitta mAgavAnI vAte ya zI? chatAM e to mahAjJAnI che. paraMtu ApaNA jevA jIvone mATe muzIbata A ubhI thAya che ke hajI moTI bhUlonuM guru AgaLa nivedana Alocana karAya, paNa nAnI manAtI bhUlonuM nahi ! eTale pachI enuM parimArjana karI cAritrazuddhi karavAnI vAta kyAM ? are darzanazuddhi paNa kyAM, je bhUla ne bhUla tarIke ApaNAthI svIkArAtI nathI. tyAre nAnI bhUlamAM jo Ama bhUla tarIke ne heya mAnavAnuM nahi to samahatva ghavAya. rukamInI nAnI bhUle mahA anartha - rukamIe rAjakumAra sAme rAganI daSTi nAkhelI, e bhUla nAnI e draSTie, ke jo enuM guru AgaLa Alocana karyuM hota to nAnA prAyazcite kAma patI jAta. paraMtu eNe bhUlane chUpAvI, ene moTuM cAritra levuM saraLa banyuM, ane kaThora tapasyA karavI sahelI paDI, paNa Alocana kaThina paDyuM. ulaTuM e ja rAjakumAra dIkSA laI gurU banelA, ane rukamIe emanI pAse ja dIkSA lIdhelI. chatAM have ya e emanI AgaLa ja chUpAve che. tyAre aMte gurue yAda karAvyuM to rumI sAdhvI kahe che. "nA. e to meM tamAruM pArakhuM karavA daSTi nAkhelI.' to mULa nAnI bhUla kevA bhayaMkara doSamAM pariNamI ? cAritra to zuM ? paNa samyagdarzane ya uDyuM ! rukamI ethI eka lAkha bhava bhaTakatI thaI gaI ! nAnI paNa bhUlamAM khoTuM na lAge che, ane guru AgaLa IkarAra na karAya, e bhayaMkara che. heyamAM heya buddhi na hoya, emAM saphatva spalanA pAme che. tyAre ema kahevAya ke hajI moTI bhUla khoTI lAgI enuM Alocana prAyazcita thAya tyAM nukasAnathI bacI javAya, paraMtu nAnI bhUlamAM evuM kAMI na lAge tyAM bacavuM muzkela che. cAritra to zuM, paNa samyagdarzana zuddha rahevuM moMghuM. mATe ja kharI sAvadhAnI A, ke nAnI bhUla para to vizeSa sAvadhAnI rahe, guru AgaLa enuM Alocana nivedana thAya, kSamAM maMgAya prAyazcita maMgAya. sthUlabhadrasvAmInI alaukika mahAnatA :juo, nAnI bhUlamAM khoTApaNuM na lAge tyAM samyakatva ghavAvAno prasaMga ApaNI jAta mATe vicAravAno che. bAkI sthUlabhadra svAmI to daza pUrva sudhI pahoMcI gayA che, ane dazapUrvI niyamo samyagdaSTi hoya e hisAbe, temaja corAzI covIzI yAda Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana rahe evuM kozA vezyAnA gharamAM sthUlabhadra svAmInuM brahmacaryanuM pAlana che, e hisAbe e to eka alaukika mahApuruSa che, emanA mATe A samakita ghavAvAnuM nathI vicAravAnuM. e mahApurUSanA aMtaranA bhAvane ApaNe na pichANI zakIe. tethI anucita kalpanA karavA jatAM emanuM alaukika brahmacarya, tathA jaTila pUrvazAstro jhaDapathI bhAgavAno emano ekalAno athAga parizrama, ane emanI mahAprabhAvaka yugapradhAnatA vagere pratye ApaNane anAdara thavAno bhaya che. jyAM eka mAmulI ane kSaNika mAnAkAMkSA ane kyAM alaukika brahmacaryAdi mahAna vizeSatAo? mATe emanA aMge jarAya samakita ghavAyAnI anucita kalpanAmAM nahi javAnuM. paraMtu ApaNI jAta mATe to avazya sAvadhAna banavAnuM che ke nAnI pAga bhUla ane nAno alpa paNa kaSAya jo khoTo nahi lAge, tyAjya nahi manAya, to samakita ghavAvAno saMbhava che. eTale kadAca sAruM AcaravAnuM ochuM bane, paNa mAnyatA to saMpUrNa joIe ke, "moTuM yA nAnuM paNa pApa, te pApa. ne pApa e khoTuM te khoTuM." ApaNI vAta A cAle che ke svAdhyAyadharmanI sAdhanA AhArAdinI ane mAnAkAMkSAdi kaSAyanI saMjJAne dabAvIne karavAnI che. to e zAstrabodhano prayatna ekAMte phaLadAyI bane. sthUlabhadra svAmIne zAstrabodha para eTalI jarAka mAnAkAMkSAnI kaSAyasaMjJA uThI ane enI pravRtti karI, to pachIthI vAcanAcArya bhadrabAhu svAmIe emane AgaLa bhaNAvavAnI nA pADI dIdhI; kema ? emaNe kahI dIdhuM ke ' tArI pAtratA ATalI ja che,' sthUlabhadra svAmIe mAnAkAMkSAmAM benone siMhanuM rUpa batAvAnuM karyuM haze tyAre emane A thoDo ja khyAla haze ke AmAM to huM AgaLanA cAra pUrva pAmavA ayogya TharIza ?" nA, kazI evI kalpanA nahi. nahitara tuccha lAbhamAM mahAlAbha thoDo ja jato kare ? eTale bhale kalpanA nahi, chatAM ya gurue to emanI jJAnapragatinI kakSA eTalI ja bAMdhI dIdhI. guru alpajJa nathI, mahAjJAnI che, zrutakevaLI bhagavAna che, e jJAnathI, je nakkI kare che e vyAjabI che. eTale evA gurue e barAbara nakkI na karyuM ema kahevAya nahi. jarAka mAnAkAMkSAmAM kyAM pahoMcyuM? mAnanA lobhe uparanuM mahAjJAna gumAvarAvyuM. khUbI juo, emane bhANatAM e uddeza nahoto toya vacamAM jarAka mAnAkAMkSA lAvyA to ya A mahA nukasAna UbhuM thayuM. to pachI AkhuMya zAstraadhyayana mAnAkAMkSAthI kare to keTaluM yaMkara nukazAna? mATe vAta A che ke - anaMtajJAnI tIrthakara bhagavAnanI vANInAM zAstrono svAdhyAya e anaMtakama kSayakArI mahApavitra sAdhanA che, mahAmaMgaLakArI ArAdhanA che, ene kodhAdisaMjJAothI abhaDAvo nahi. Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subuddhino upadeza duSTa lAlasAo ane pApavicArothI svAdhyAya sAdhanAne na abhaDAvavAnuM eka A paNa khAsa kAraNa che ke, svAdhyAya dharma ja malina lAlasAo ane pApanA vicAra aTakAvavA mATe ananya upAya che. te pachI eno upayoga e pApone poSavAmAM kema thAya? Aje ghaNAnI bUma che ke amane khoTA vicAro bahu satAve che, koI mAna AdinI ke harSa uga AdinI lAgaNIo bahu AvI jAya che, paraMtu aphasosI A che ke Ane adbhuta pratikAra je zAstrasvAdhyAya che teno Azraya karavo nathI ! nahitara jo citta zAstrasvAdhyAyamAM ja rahe, to khoTA vicArane jagA ja na maLe. 9. subuddhino upadeza : AtmAnI sAbiti : melI lAgaNIo ane pApavicAro e bhayaMkara Atmarogo che. ethI A janma ane janmAMtaromAM bhAre pIDAo bhogavavI paDe che. TI.bI.kensara lakavAnA roga hajI sArA ke (1) je A janamamAM ja pIDa, bhavAMtare nahi, ane (2) jemAM samAdhi hoya karmavipAkanuM dharmadhyAna hoya, to (3) pelA melI lAgaNIo ane pApavicAronA roga mahAle nahi, tethI (4) ekAMte bharapUra karmanirjarAno lAbha maLe. A draSTie e TI.bI. vagere roga sArA, paraMtu vinA zArIrika darada paNa malina lAgaNIo tathA pApa vicArono roga bhaMDo, zArIrika Arogya hoya, paisA parivAra pratiSThA pahoMcatI hoya, chatAM aMtaramAM jo koI krodha mAnAdinI, zoka-udveganI, ke bhaya ciMtAnI lAgaNI saLavaLyA karatI hoya, yA pApavicAro cAlyA karatA hoya, to zAMti nathI, samAdhi zubhadhyAna nathI, karmakSaya nathI, zubha kamapArjana nahi. tyAre bhavAMtara mATe to AnAthI UbhA thayelAM thokabaMdha azubha karma ane azubha saMskAro to pAra vinAnA anartha karaze, pIDaze-satAvaze. Astikano vartAva : tyAre A AtmAnA rogono vicAra-ciMtA-saMtApa kharo ? zarIrano nAno paNa roga ciMtA karAve che, manane lAgI Ave che, cena paDatuM nathI, enuM vaiduM thAya che, paNa aMtaranA roga-vaira-virodha-IrSA-bhaya-udvega vagerenI koI ciMtA nahi ? enA mATe kazuM lAgI Ave nahi ? e jAlima rogo hoya ne cena paDe ? enuM vaiduM karavAnuM svapna paNa khyAlamAM na Ave ? kaI nAstikadazA A? nAstikane to AtmA ja mAnavo nahi, pachI zuM kAma A rogonI ciMtA ja kare ? paNa sAcA Astikane to enI ciMtA hoya. eTale to e potAnA to zuM, paNe AzritanA ye A rogo mATe saciMta hoya, e rogo nAbUda karavAnI gaDamathalamAM hoya. Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 7. mahAbaLa rAjA ane subuddhi maMtrI RSabhadeva bhagavAna cothA bhavamAM mahAbaLa nAme rAjA hatA. emano zANo subuddhi nAmano maMtrI emane eka vAra kahe ke 'mahArAja ! A jIvana kSaNabhaMgura che, rAjyasaMpatti caMcaLa che, ne bhogasukho dAruNa vipAkavALA che. mATe hajI zarIrazakti pahoMce che tyAM sudhI enA moha choDI AtmahitanI sAdhanA karI levA jevI che ke je bhavAMtare otha Ape.' dhyAna ane jIvana subuddhinI A salAha sAMbhaLI tyAM beThelA rAjAnA cAra mAkhaNiyA maMtrIo kahe che, - 'maMtrIzvara ! A uMdhuM zuM bharamAvo cho ? tamane A bhavya rAjyavaibhava ane AvA mIThAM bhogasukho nathI maLyA eTale IrSyA karo cho ? te mahArAjAne ethI vaMcita karavA che ? 'AtmAnuM hita AtmAnuM hita' raTo cho, paNa AtmA che ja kyAM ?, subuddhi maMtrIe kahyuM 'mahAnubhAva ! zA sAruM AvuM bolIne mahArAjAne khoTuM mIThuM lagADI rahyA cho ? sAMbhaLo AtmAnI sAbiti : kaho cho AtmA ja nathI; paNa (1) AtmA jevI svataMtra cIja na hoya to to keTalAkane pUrvajanmanAM smaraNa thaI Ave che, e bane ja zI rIte ? vaLI (2) mANasa marI gayA pachI jo koI saguM ene bolAva bolAva karatuM hoya to loko kahe che 'bhAI ! rahevA do have bolAvavAnuM, jIva to gayo, have to A khokhuM che' Ama loko paNa samaje che ke zarIra e to khokhuM; ne emAM rahenAro jIva AtmA e judI cIja, AtmA upaDI gayo. AtmA e svataMtra vastu ja na hoya to A vyavahAra kema bane ? vaLI (3) jJAna, IcchA lAgaNIo, sukha-duHkha, vagere je guNo anubhavAya che te kAMI jaDa mATInI kAyAnA guNa nahi; nahitara to maDadAmAM kema emAMno eka paNa na dekhAya ? kSaNa pahelAM eka baLatI divAsaLInI jhALa na sahana kare e zarIra AkhI cehamAM baLavAnuM sahana kare ? rADa na pADI UThe ? kahevuM ja paDe ke sahana na karanAra ane rADa pADI uThanAra jIva to cAlyo gayo paralokamAM. baLatAM duHkha lAgavAnuM to ene zarIrane nahi, paNa e zarIramAM keda pUrAyela judA jIvane hatuM, paNa e have che ja kyAM ? (4) vaLI AtmA jevI vastu ja na hota to bALapaNamAM ja vagara zIkhavyu paNa koInAmAM sArA guNo ane bIjAmAM ethI ulaTA avaguNo zAnA dekhAya ? ema, zIkhavyA chatAM ya keTalAkamAM guNa nathI AvatA, ne bIjAmAM Ave che. evuM Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subuddhino upadeza kema ? tyAM zarIra jADA-pAtaLA ke rUpALA kakSAno koI hisAba nathI ke jADAmAM guNo ane pAtaLAmAM avaguNo ja hoya athavA rUpALAmAM guNa ane kadrupamAM avaguNo hoya. eka ja mAbApanA be dIkarAmAM guNa-avaguNono pharaka dekhAya che, te jIva-vastune laIne che. pUrva bhavethI judA judA saMskAranA vArasA laIne AvelA e jIvo, eTale ahIM koI krodhI, to koI kSamAzIla, koI jUTho, to koI satyavAdI... ema emanAmAM judA judA guNa-avaguNa jovA maLe che. (5) eTalA ja mATe eka ja mAbApathI be be chokarAonA zarIra banelA chatAM e baMnemAM judI judI hoziyArI, judI judI ruci, judI judI Tevo, vagere khAsiyatomAM pharaka dekhAya che. A jIva judA judA saMskAra laIne AvelAnA kAraNe che. (6) ema e jIvanAM ja pUrvanA zubhAzubha karmano hisAba che ke ahIM eka bhAI janamathI tagaDo, ne bIjo bhAI janmathI mAMdo; ekane zrImaMtAI, bIjAne madhyama sthiti; ekane yaza, AdayatA - koyalakaMTha, tyAre bIjA bhAIne apayaza - anAdeyatA bheMsAsUra..A badho taphAvata zAnA lIdhe ? baMne eka ja mA bApanA saMtAna che, pachI ATalA badhA taphAvatanuM kAraNa zuM ? kahevuM ja paDe ke baMne saMtAna mAtra zarIra rUpa nathI paNa zarIramAM rahelA AtmA che, ane e AtmA pUrva bhavethI tevAM tevAM zubhAzubha karma laIne ahIM AvyA che. enuM tevuM tevuM phaLa bhogave che. paralokamAM otha zAnA para ? : are mahAnubhAvo ! jayAre nAzavaMta zarIra nahI pAga avinAzI AtmA e kharI cIja che, e ja ApaNe chIe, to pachI nAzavaMta rAjyaRddhi ane bhogavilAsonuM mahatva AMko cho? sanAtana AtmAne to enA saMyoga AyuSyanA aMta sAthe narTa thaI javAnA che. pachI AgaLa AtmAne javAnuM che. tyAM kyAM javAnuM ? konI otha? kaI salAmatI ne kaI sagavaDa? jayAre pUrvanAM puNyanA hisAbe ja A badhI vaibhava vilAsanI prApti che, to pachI jIvananAM aMte puNyamUDI bhogavAI khUTI gaI, ahI koI tyAga-tapa-paramAtmadhyAna AdinA sukRta vinA navI puNya bharatI nahi. to, AgaLa mAla maLaze ke mAra ? vaibhavamAM sukha zAnuM ? : bhAgyavAno ! eTaluM to vicAro ke ahIM maLelA vaibhava ane bhogasukhone mIThAM kaho cho, paraMtu emAM miThAza jevuM ahIM pAga zuM che ? kemake, vaibhava-samRddhinuM sukha je manAya che te to mAtra abhimAnanA gharanuM che. eTale vastu tyA enAmAM kazo sukha guNa nathI, jIva manamAM garva le che ke huM Avo vaibhavI mATe bahu sukhI !" paraMtu e vaibhava hayAta chatAM koI vizeSa aNagamatuM bane, citAM Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 dhyAna ane jIvana saMtApanuM kAraNa UbhuM thAya, tyAM e garva-hukuM-toSa palAyana thaI jAya che, ane chate vaibhave dila dukhiyAruM bane che. vaibhavanuM potAnuM sukha hota yA vaibhavanA saMyogathI jIvamAM sukha gaNAtuM ja hota to e chate vaibhave kAyama ja raheta ne ? paNa nA e to abhimAnanA ane huMphanA gharanuM hatuM, tethI ja e UDatAM sukha UThyuM. vaibhava eno e chatAM sukha nahi : khUbI kevI che ke eka mANasa pAse dhAro ke dasa hajAra rUpiyA che, emAM ene vepAramAM dasanA vIsa hajAra thayA, to bhAre sukha lAge che. pachI vIsanA trIsa hajAra thAya, to vaLI sukhano pAra nathI raheto. paraMtu have jo koI khoTa ke corI thavAthI trIsanA pAchA vIsa hajAra thaI jAya to joI lo enI dazA ! A vIsa hajArano vaibhava to e ja che ke je pUrve bhAre sukha lagADato hato; chatAM e ja vaibhava hayAta chatAM atyAre kema mahAdu:kha lAge che ? kaho bhAre sukha vaibhavanuM hatuM ja nahi, kintu 'huM dasanA vIsa hajAravALo banyo' evA abhimAnanA gharanuM hatuM. te atyAre to hAya ! mArA trIsamAMthI dasa hajAra UDyA e dInatAthI peluM abhimAna ravAnA thayuM eTale enuM sukha gayuM, ane dInatAnuM duHkha AvyuM, have ahIM mANasa jo jarA zANo hoya ane vicAre ke ' bhale 10 hajAra gayA, paraMtu 20 hajAra to pAse che. pahelAM to daza upara kazuM dekhavAnuM ja kyAM hatuM ? tyAre atyAre hajI vIsa hajAravALo to huM chuM ja, zI phikara che ?' Ama dharapata rAkhI sukha mAne, kintu te ya sukha rahyuM to abhimAnanuM ja. eTale vAta A che ke vaibhavamAM kalpanA pherave to sukha, ane kalpanA pherave to duHkha. vaibhavanuM potAnuM zuM ? tyAre ahIM pUcho, ' pra0- vaibhavanuM sukha nahi tema duHkha paNa nahi ne ? u0- nA, duHkha kharuM; kemake vaibhava lAvatAM ya kaSTa paDe che, sAcavatAM ya kaSTa paDe che, ne bhogavAI ocho thaI jatAM ya du:kha lAge che. kahe che ne, paisA kamAvAmAM duHkha, kamAyelAnA rakSaNamAM duHkha, AvatAM duHkha ane kharacatAM duHkha ! anarthanA sthAnabhUta AvA paisAne dhikakAra ho, A to vaibhavanI vAta. gagheDAne bhAra ocho thatAM jevuM sukha : tyAre he bhAgyavAno ! e juo ke jema vaibhavamAM kharekhara sukha nahi, kintu enA paranA asthira abhimAnanA gharanuM sukha che, evI rIte bhoga-vilAsamAM paNa vAstavika sukha nathI paraMtu kSaNika duHkhanivRttimAM caLa-nivRttimAM sukhano AbhAsamAtra che. kuMbhAra gadheDAnA mAthe be maNa bhAra caDAvI upara caDI besI AgaLa jaI e nIce utarI jAya tyAre gadheDAne ema thAya che ke 'hAza, huM sukhI thayo !' che sukha ? nA, hajI to bhAra che; paraMtu thoDuM duHkha nivRtta thayuM ene sukha mAne che. Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 81 subuddhino upadeza kharajavuM khaNavAmAM jevuM sukha : ema kharajavAnI caLa upaDI, to jIva ene khaNIne sukha mAne che. zuM khANavAmAM sukha che ? nA, mAtra khANavAmAM sukha ja hota to to vagara kharajave sAjA sArA zarIre pANI pANI ne sukha lAgavuM joIe, kiMtu nathI. eTale khANavAmAM sukha nathI. e hakIkata che. pra0- to pachI kharajavuM khANatAM anubhavamAM to sukha lAge che tenuM kema? u0- tyAM kahevuM paDe ke e pelI caLanuM duHkha upaDyuM ne enA pratikArarUpe khayuM eTale sukha lAgyuM. kharI rIte to e duHkha kSaNavAra TaLyuM emAM sukhano AbhAsamAtra thayo, paNa kharekhara sukha nahi. nahitara to jyAre jyAre khaNe tyAre tyAre sukha lAgavuM joIe. paraMtu e sthiti che nahi. tethI sukha khaNavAnA gharanuM nathI. basa, bhogavilAsamAM AvuM ja che. emAM khAvAnI jema kharekhara sukha nathI. kintu bhoganI pahelAM IndriyomAM je caLa upaDe che, caLanuM AturatAnuM duHkha jAge che, e A bhogathI kSaNa vAra zAMta paDe che, ne emAM jIvane sukhano AbhAsamAtra thAya che. kharajavAnI caLa vinA jema khANavAmAM sukha nahi, ema iMdriyonI caLa vinA to game tevAM bhogasAdhanono saMyoga thAya toya sukha nahi lAge. pakavAna jamavA beThA tyAre jIbha para caLa upaDI hatI tethI pakavAnanA saMyoge sukha lAgyuM, paraMtu peTapUra ke tethI thoDuM vadhu pANa khAI lIdhA pachI jyAM jIbhanI caLa jIbhanI ruci maTI gaI, pachI e ja pakavAna jIbhe aDADo ne, kazuM sukha nahi lAge. kema nahi? pakavAna ke pakavAnanA bhogamAM kharekhara sukha che ja nahi, e to caLa hoya to ja e caLanuM duHkha utAravAmAM sukha lAge. eTale duHkhano pratikAra e ja sukha. IlAcIputra sukhAbhAsa pAchaLa : IlAcIputre naTa banI doraDA para khela karatAM eka makAnamAM cokamAM muninI carcA joI A vicAryuM. pote naTaDI pAchaLa ghelo banelo ! mAbApe sArI zrImaMta gharanI khAnadAna kanyA paraNAvI ApavA kahyuM. paraMtu Ane je A halakA kuLanI naTaDI ja paraNavA caLa upaDelI te bIjI rIte kyAMthI zAMta thAya ? ane naTaDI kanyAno bApa kevo maLyo ? hajAro rUpiyAthI lalacAya evo nahi; ema game teTalA rUpiyA laI kanyA vecavA taiyAra nahi. e to umedavAra naTamaMDaLImAM dAkhala thAya, naTanA khela khelI sArI rakama kamAya, ane e kamANIthI AkhI nAta jamADavI vagere lagnavidhi sAcave, to ja potAnI kanyA paraNAvavI, e jAtanI zarata hatI. viSayanI caLa zuM karAve - tyAre IlAcIputranI ISTa viSayanI caLa kevI hatI ? AvI kaparI ane jAtane halakAImAM UtAranArI zarata pALIne pANa ene naTa-kanyA paraNavAnI ane enAM Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 82 dhyAna ane jIvana sukha levAnI khaNaja hatI. basa, A khaNaja utAravA namaMDaLImAM dAkhala thayo, naTanA khela zIkhyo. sArA kuLamAM janamavA hisAbe kudaratI puNyodaye buddhi-zakti sArI, tethI naTavidyAmAM niSNAta thayo. gAme gAma khela batAvI paisA bhegA kare che, paraMtu sAmAnya mANasonI bheTamAM zuM vaLe ? eTale have eka nagaramAM rAjAne khela batAvI moTA InAmanI AzA rAkhe che. saMdigdha sukhAbhAsa pAchaLa veTha, kiMtu nizcita sukha pAchaLa nahi durdazA - bhoganuM mAneluM sukha to maLaze tyAre maLaze, kadAca na ya maLe, paraMtu atyAre veTha keTalI ? saMdigdha sukhAbhAsa khAtara keTalIya veTha uThAvavA jIva taiyAra ! tyAre nizcita mokSa sukha mATe dharmakaSTa sahavAmAM akhADA karavA che A kevI moha mUDha dazA! kevI durdazA ! IlAcIputra khela karIne rAjAnI AgaLa InAma mAge che. paNa rAjAnI dAnata IlAcIputra nAcato paDIne mare ane naTaDI hAtha karuM' evI che. to e zAno dAna Ape ? eNe to bahAnAM kADhI pharI pharIne IlAcIputrane nAcavA caDAvyo. ahIM have IlAcIputrano udaya thAya che. zAnA para ? 'bhogamAM kharekhara sukha nathI, paNa caLano pratikAra chee samajavA para. A samajavAnuM kAraNa UMce doraDA parathI eNe eka makAnamAM rUpALI padminI strI lADuM dharIne 'lyo lyo kahe che, ne muni letA nathI. munine viziSTa abhigraha haze te enA para vicAratA nahi letA hoya; e to bane. paNa vizeSa e che ke e nIcI mUMDIe UbhA che; padminI jevI ramaNInA sAme jovA taiyAra nathI. IlAcIputrane kaI bhAvanA para kevaLajJAna ? : tyAM IlAcIputra vicAramAM caDe che. enA manane thAya che ke are ! huM ya mAnavI, ne A ya mAnavI. Amane sAme kevI rUpa rUpano aMbAra padmiANI strI che ! jovI hoya to koNa roke ema che ? evI strInI tulanAmAM A naTaDI to kucha nahi, chatAM huM mUrakha enA ja ciMtanamAM paDyo chuM ? kema munimAM ne mArAmAM ATalo badho pharaka? eTalA mATe ja ke munie rUpadarzana vagere bhogamAM sukha jarAya dekhyuM nahi, jyAre huM emAM sukha mAnI rahyo chuM. kharI rIte to munimAM IMdriyanI jarAya khaNaja nathI, vikAra nathI, ne huM khAgajavALo banyo chuM, eTale ja ene poSavA valakhA mAruM chuM. mArAmAM viSayabhoganI lAlasAno vikAra Uhyo che. enA para ISTa viSayanA saMparka zodhuM chuM jethI e vikAra zAMta paDe, ane sukhano bhAsa thAya. paraMtu A khoTuM che. cittanA vikArano roga che tyAM sudhI viSayonI gulAmI rahevAnI. mATe e rogane ja dabAvuM. mAre ne e viSayo aMgenI iMdriyonI caLane zuM lAge-vaLage ?. "basa, bhAvanAmAM caDhatAM IlAcIputra dharmadhyAna ane pachI zukladhyAnamAM caDI gayA. kSapakazreNI mAMDI kevaLajJAna lIdhuM. Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subuddhino upadeza ( 83 kevaLajJAna zAnA para maLyuM ? e samaja para ke bhogamAM sukha kharekhara nathI; hota to haMmezA e sukha dekhAData. sukha to IndriyakhaNajane zAMta karavA mATe karavAmAM AvatA viSayasaMparka para lAge che, ne te paNa khagaja zAMta thAya tyAM sudhI ja sukha lAge; pachI nahi." pelo subuddhi maMtrI bIjA maMtrIone kahe che mahAnubhAvo ! Ama bhogavilAsamAM ya sukha nathI ane vaibhavasamRddhimAM paNa kazuM sukha nathI. bhogavilAsamAM caLano pratikAra che, ane vaibhava samRddhimAM abhimAna che, e ja sukhano AbhAsa mAtra karAve che. samajune emAM miThAza zI ? vaibhava mIThA zA ? ene to e khAgaja ane abhimAnanA roganI viTaMbaNA khaTakatI hoya. rAgAdimAM AtmAnI viTaMbaNA che, mATe e roga che :subuddhi maMtrI mahAbaLa rAjAne kahe che, mahArAjA ! bhaLatI vAtomAM muMjhAzo nahi, mukhya je ApaNo AtmA, enA ja sAcA hitanI ciMtA karo. e AtmA je aneka prakAranI rAga-dveSa, harSa kheda, vaibhavAsakti-bhogalubdhatA vagere vagere melI lAgaNIo ane enI pAchaLa cAlatA pApavicArothI viDaMbAI rahyo che, e badhA.enA bhayaMkara rogo che. enAM pariNAma AtmAne paralokamAM to duHkhada anubhavavAM paDe ja che, paraMtu ahIM paNa e jIvane japavA detA nathI. vaibhavanAM sukha to vaibhavanA nahi, paNa mithyA abhimAnanA gharanA che. ema, bhoganAM paNa sukha bhoganA nahi paraMtu duHkhada caLane khaNavAnA ane kSaNika pratikAra karavAnA gharanAM che. mATe evA sukha mithyA che. e mananAM abhimAna ane IndriyonI caLano roga pAcho evo che ke e vaibhava ane bhogothI jAlima vadhe che. e kSetraroga jevA che. emAM bIjA rAga-dveSa ciMtA-saMtApa vagere rogo pAke che, tathA pApavicAro rUpI bIjA aneka avAMtara rogo pAke che; ane e AbhAsasukhane to kSaNika kSaNamAM UDe evA karI de che. bAkI to e rogo dilane kocI kocIne pIDe che, satAve che. tyAre ema melI lAgaNIo ane pApavicAro satAvyA karatA hoya tyAM bhavaibhava ane bharacaka bhogothI paNa sukha zuM ? zAMti svasthatA nirAMta kyAM ? A ApanA hitaiSIo potAnI jAta mATe paNa jo A rogonI viTaMbaNAno vicAra nathI karI zakatA, to ApanA mATe to zuM ya karI zake ? mATe Apa emanA ajJAnatAbharyA ugArothI muMjhAzo nahi, Apa ApanA aMdaranA paralokagAmI AtmAno vicAra karo, have enuM ja hita vicAro. have para lokahitanI ciMtA rAkho. Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (84) dhyAna ane jIvana nAstika maMtrIo have zuM bole ? emanI pAse have dalIla rahI nathI eTale kahe che, "maMtrIzvara ! bhale tamAruM sAcuM haze. paraMtu hamaNAM ne hamaNAM ja AtmahitanI utAvaLa ? hajI mahArAjAne kaI umara vahI gaI che ? - rAjAne subuddhi maMtrI kahe, "AyuSyano bharoso che ? juo, huM bahAra gayelo emAM vacamAM mahAjJAnI bhagavaMta maLyA. emaNe mArA pUchavA para mane kahyuM che te Apane kahetAM mArAthI avinaya thato hoya to mApha karajo, paraMtu Apane TheTha sudhI aMdhArAmAM rAkhI khoTA vizvAsanA bhoga na banavA devA, e hetuthI Apane huM kahuM chuM. mane jJAnI bhagavaMte kahyuM ke, tamArA rAjAnuM have mAtra eka ja mahinAnuM AyuSya bAkI che.' have Apa vicArI juo ke jo A sAcuM paDyuM to to A hitaiSIo jenI dalAlI kare che e A mAnI lIdhelI hajI bahu umara kyAM UbhI rahevAnI ? temaja rAjyavaibhava ane bhogo aMtakALe chUTA paDatA dekhAze tyAre e Apane zI zAMti ApI zakaze? vaLI e paralokamAM kaI huMpha kaI otha ApI zakavAnA? tyAre paralokanA hitanI hajI paNa ahIM kazI sAdhanA kamAI na lIdhI to paraloka kevo jovA maLaze? bimArImAM ya dharma sujhADanAra sagAM keTalAM ? subuddhimaMtrI keTaluM nakkara kahI rahyo che ! kalyANamitra vinA A koNa sujhADe ? Aje juo cho ne ke koIne TI.bI. kensara jevA roga jAlima vadhI gayA hoya, ne have e lAMbu jIve ema lAgatuM na hoya, chatAM kayAM sagAM ene AtmAnuM hita sUjhADe che ? TheTha sudhI davA-anupAna-ArAmanuM sUjhADyA karaze, paraMtu enI aMtakALanI samAdhi ane paralokanI hitasAdhanAno vicAra koNa karAve che ? tyAre mANasane potAne e vicAra kyAM che ke, mAre aMtakALa kevo lAvavo che ? duHkhanI pokano ? ke zAMti-samAdhisvasthatAno? jo zAMtino lAvavo hoya to e mATe taiyArI kevI joIe? haiyA parathI melI lAgaNIo ane pApavicAranA bhAra keTalA badhA ochA karI devA joIe ? TheTha sudhI e bhArane UMcakaye rAkhyA pachI aMtakALe e ja pIDavAnA? ke zAMti samAdhi aliptatA AvavAnI ? jo aMtakALa sukhada lAvavAno vicAra nahi to paraloka sukhamaya banAvavAno vicAra ja zAno Ave ? aMtakALa sAro samAdhimaya lAvavA mATe ane paraloka sukhada sarajavA mATe A ja eka upAya che ke rAga dveSAdinI ane harSa-kheda vagerenI melI lAgaNIo tathA pApavicArone ochA karatA cAlavuM. bane teTaluM ene dabAvatA rahevuM. pachI e mATe e rogo jenAthI poSAtA hoya, jenA para e rogo saravaratA rahetA hoya, eno Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ subuddhino upadeza 85 tyAga keLavatA rahevuM. dA.ta. vividha khAnapAna para rAga-tino roga mahAle che, to e khAnapAnanI vastu para kApa mUkatA cAlavuM, ane je bhogavAya enA para paNa vairAgya vadhAravo. puNyanA udaye dharma ? ke puNya khUTaye dharma ? : mahAbaLa rAjAne coMTa lAgI gaI, 'heM ! mAtra eka mAsa ja jIvavAnuM! pachI upaDI javAnuM ?' eNe tarata maMtrIne kahyuM ke ' to have ApaNe hamaNAM ja sarva pApano tyAga karI ekaluM Atmahita sAdhavAmAM lAgI javuM che. maMtrI kahe 'e mATe to cAritra dharma sAdhudharma ja levo paDe.' rAjA kahe che 'to bhale mAre cAritradharma laI levo che !' A kyAre suyuM ? puNya khUTavA AvyuM tyAre. kevI khUbI che ? tamo kaho che 'puNyano udaya hoya to dharma sUjhe' paNa zuM e sAcuM kaho cho ? puNya to ghaNuM udayamAM che. paraMtu enA pramANamAM dharmasAdhanA kyAM che ? ulaTuM dharmane badale enA bhogavaTAnA pApamAM mahAlo cho. rAjAne evuM ja hatuM. paraMtu jyAM jANyuM ke have mAnava AyuSyanuM mahAna puNya khUTavA AvyuM, tyAM coMTa lAgI ane cAritradharma sAdhavAno tarata nirNaya karI lIdho. tamane ya jo koI deva kahe 'A have tame sAta divasanA mahemAna cho,' to e puNya khUTavA AvyuM kahevAya. tyAM tamane cAnaka lAgI javA saMbhava kharo ne ke 'heM ? Ama che to lAva have dharmamAM ja besI jauM ?' paraMtu tyAM ya jo gADha viSayAsakti hoya, to dharma sUjhavo muzkela. Aje deza kALanI vikaTatA batAvI rahI che ke tamAre keTalIya vAtanAM puNya khUTavA AvyAM che chatAM dharma kyAM sUjhe che ? kema nahi ? viSayonI gADha Asakti che mATe. rAjAne cAritra ane anazana rAjAne dharma sUjhyo, maMtrIne kahe che, - 'juo tyAre, have mAre A rAjyapATa vagere saMsArano tyAga karI cAritra levuM che.' maMtrIne AnaMda thayo. basa, ATha divasa jinendra bhakti mahotsava ane bharapUra dAna karI cAritra lIdhuM, ane 'have 22 divasa mATe zuM khAvuM pIvuM hatuM ?' ema vicArI cAritra lIdhA barAbara jIvanabharanuM anazana svIkArI lIdhuM. ekalA anazanathI na pate H anazana laIne paNa bIjuM karavAnuM zuM ? zAstra zravaNa, svAdhyAya. manane jo emAM na lagADe to mana khAlI to besI rahe nahi, eTale pelI jIvanabhara ane bhavobhava abhyAsa karelI melI lAgaNIo ane pApavicAromAM mana aTavAtAM vAra na lAge. mATe to zAstra kahe che ke 'svAdhyAyAdi vyApAra vinAnA upavAsanI kazI kiMmata nahi; kemake manane pratyeka samaya zubhamAM pakaDI rAkhanAra koNa ?' Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana manane zubhamAM vadhu pakaDI rAkhanAra koNa? svAdhyAya. mana pavanathI ya adhika vegavALuM che. e samayamAM kyAM kyAMya pahoMcI jAya. evA atizaya caMcaLa manane samaye samaya zubhamAM barAbara pakaDI rAkhanAra na hoya to ene azubhamAM doDI jatAM vAra keTalI ? tyAre evuM ene koNa pakaDI rAkhe ? AvazyakAdi kriyA to amuka ja kALapUratI cAle. eTale ja e barAbara lakSa pUrvaka thAya to eTalo kALa e emAM pakaDAyuM rahe. paraMtu bAkI moTA bhAgano samaya manane pakaDI rAkhanAra koNa ? tyAM zAstrasvAdhyAya upayogI thAya. mana emAM barAbara pakaDAyuM rahe. 10 : adhyAtmayoga H tatvaciMtana mana jApamAM kema sthira nahi ? : mana vividhatAnuM raMgI pra0- jApa ke dhyAnamAM mana pakaDAyeluM na rahe ? te svAdhyAya ja manane pakaDI rAkhe? u0- mana lAMbo kALa jApamAM pakaDAvuM muzkela che, kemake anaMtakALathI mana vividhatAomAM ramavA TevAyeluM che, ene jApamAM vividhatA na maLe. juo cho ne ke navarA beThA mana jyAre vicAramAM caDe che tyAre eka cIja parathI bIjI para ane bIjI parathI trIjI para e kevuM pharatuM jAya che? mANasa vAto karavA bese tyAre bhalene eka agatyano mAnelo muddo kADhI vAta zarU kare, paraMtu pachIthI vAtacItanA muddA kevA pharatA jAya che ? zAthI Ama ? manane vividhatA joIe che. tethI vicAramAM muddA pharatA rahe che eTale e vAtacItamAM UtAre che. manano A jANe svabhAva paDI gayo che ke eka vAta para sthira pakaDAyeluM rahe nahi. ene vicAratA rahevA vividha muddA joIe che. have ene koI eka ja padanA jApamAM ke eka ja viSayanA dhyAnamAM zI rIte sthira pakaDAyeluM rAkhI zakavAnA ? e to vividha viSayo vicAravAnA hoya, to mana emAM pakaDAyeluM rahe, moTA yogI puruSonI vAta karatA nahi ke emane kema eka ja vastunA dhyAnamAM mana sthira rahe che ?' e sthitie pahoMcavA mATe emaNe pahelAM zAstranI vividha vAtomAM manane pakaDI rAkhavAno bahu abhyAsa karyo che. tyAre ApaNe hajI prAraMbhika abhyAsa avasthAmAM chIe. mATe svAdhyAyanI vividha vastumAM manane pakaDI rAkhavAnuM. manane pakaDAyuM rAkhavA be upAya : (1) eTale pahelAM zAstranI vividha vAtomAM manane kalAko, divaso, mahinA, ane varSo sudhI pakaDI rAkhavAnuM karIe, te paNa bahu Adara-bahumAna-prIti sAthe, tyAre mana bAhya viSayothI sArI rIte AvuM ne AvuM rahe. eTaluM ja nahi paNa adhyAtmanI ane tattvanI zAstronI vAto manamAM khUba paLAvyA karavAthI bAhya bhautika viSayo nissAra lAgyA kare ane ethI e viSayo Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga tattvaciMtana para vAraMvAra ghaNA varasatI rahe. ethI paNa bahu abhyAse e nissAra viSayonuM AkarSaNa uDI javAthI mana emAM jatuM have saheje aTakavAnuM. tyAre ApaNe phariyAda karatA hoIe ke dharmakriyAmAM mane kema sthira nathI rahetuM? kema bIjA vicAro AvI jAya che ?' to pahelAM to e jovuM joIe ke e bIjA vicAro zAnA Ave che ? AdhyAtmika vastunA ? ke bhautika vAtavastunA ? kahevuM ja paDaze ke bhautikanA vicAro ghusI jAya che. AtmAnA AtmahitanA vicAro kyAM sastA paDyA che ? kyAM rIDhA paDyA che ke e jaldI ane bahu AvyA kare ? eTale have savAla A Avyo ke A bhautika vicAro kema aTake ? kemake e jyAM sudhI aTake nahi tyAM sudhI dharma kiyA zuM, ke jApa zuM, ke dhyAna zuM, emAM mana sthira pakaDAyeluM rahI zake nahi. e to pelA ja vicAra emAM ghusI javAnA, ubharAI AvavAnA. to zI rIte aTake ? basa, eno A ja upAya ke manane zAstronI bahu bahu AdhyAtmika tAtvika vAtomAM rasapUrvaka parovAyeluM rAkho to emAM ne emAM bahu ramyA rahevAthI pelA bhautika ane nissAra viSayo para ghANA thatI raheze, ane enA vicAro bahu nahi ubharAya. AnA bahu abhyAsathI e bhAra mana parathI UtarI jatAM manane AdhyAtmika ne tAtvika viSayonuM mamatva jAgaze, mamatva vadhaze; pachI e sthitie pahoMcAze ke mana emAMnA eka pada ke eka tAtvika padArtha para amuka samaya paDAyeluM rahI zakaze. mana pada para pakaDAya e jApa; ne viSaya para pakaDAya e dhyAna. eTalA ja mATe yogabindu zAstramAM jIvAjIvAdi tatvanA ciMtana para ja adhyAtmayoga vagere pAMca yoga batAvyA, emAM pahelo adhyAtma yoga kahyo, bIjo 'bhAvanA" yoga batAvyo. adhyAtmayoga 'adhyAtma'-yoga eTale (1) vrata yukata ane (2) maitrI Adi bhAvavALA cittanuM (3) jIva-ajavAdi tatvanuM ciMtana. AmAM 3 vAta AvI. tyAre jo AmAM zrAvakanA paNa 'sthUla ahiMsA Adi vrata na hoya to ? to zuM ? tyAM zuddha adhyAtmayoga nahi, paNa bIjI be vAta hoya to adhyAtmano abhyAsa gaNAya. vrata vinAnA samyagdaSTine A abhyAsarUpa adhyAtma hoya. to pUcho, mithyAdRSTine adhyAtmano abhyAsa nahi ? pra0- koIka mithyAdaSTine ya maitrI Adi bhAva to hoI zake, ne sAthe tatvaciMtana hoya, to pachI ene adhyAtmano abhyAsa kema nahi ? u0. enuM kAraNa spaSTa che. mithyAdaSTi pAse sarvajJa bhagavAne kahelA yathArtha jIvaajIva Adi tatva kyAM che ? e jIvane jANe ajIvane jANe e to asarvajJa kahela miththArUpe ane ekAMtarUpe jANe. pachI enuM tatvaciMtana ja ayathArtha hoya. eTale Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana e adhyAtmano abhyAsa paNa kyAMthI banI zake ? asatya tatvaciMtanane thoDuM ja adhyAtma kahevAya ? thoDo ja ene yoga kahevAya ? 8. eTale tatvanuM ciMtana to anaMtajJAnI yathArtha vaktA sarvajJa prabhue ja kahelAM tatvonuM ciMtana hoya to ja te adhyAtmayoga kahevAya, yA eno abhyAsa kahevAya; ane A mATe ochAmAM ochuM samyagdarzana, samyakatva joIe; kemake samyagdaSTi AtmAne ja sarvajJavacana para zraddhA hoya che, sarvajJakathita tattva para ja zraddhA hoya che, ane e ja e tatvonuM zraddhAyukta ciMtana karI zake. Ama adhyAtmayoga banavA mATe tatvaciMtana joIe, ane emAM traNa vastu hoya. 1. zraddhA, 2. vairAgya ane 3. maitrI Adi bhAva. have A traNane kramasara joIe. (1) tatvaciMtanamAM zraddhAnI zI jarUra ? tatvaciMtanamAM zraddhAnI jarUra eTalA mATe ke koI mithyAdaSTi paMDita paisA kamAvavA arthe sarvajJokta tattva bhaNAvavA cAhato hoya, ne e mATe pahelAM pote e tattvo ghera beThe raTe-ciMtave, to zuM ene tattvanI zraddhA che ? zuM e tattvaciMtana kahevAya ? ene zuM adhyAtmayoga kahevAya ? bhUlazo nahi, 'yoga' te che ke je mokSanI sAthe yojI Ape. tyAre paisA kamAvavAnA ja uddezathI je kare e thoDo ja mokSamArga che? e mokSa sAthe joDI ApanArI sAdhanA che ? nA, e to saMsArakriyA che. mATe evo uddeza hoya tyAM tattva sAcAM mAnIne thoDo ja e bhaNAve ke ciMtave che ? e to paisA kamAvavA upayogI tarIke mAnIne ciMtave bhaNAve che. eTale e kharekhara tatvaciMtana-kriyA ja nathI, tattva zraddhA to e manAve che ke A tatvano bodha mokSa mATe upayogI che. tattvanuM zraddhAyukta ciMtana e ja tattvaciMtana che, e ja adhyAtmayoga ke eno abhyAsa banI zake. tattvaciMtana kahyuM eTale zraddhA emAM AvI ja gaI; ane e samyak tattva ja levAya, e sarvajJanA kahelA ja hoya enA para zraddhA samyagdaSTine hoya. tethI samyagdaSTinuM ja tattvaciMtana zraddhAyukta hoya, ane e adhyAtmayogarUpa banI zake. evAM zraddhAyukta tatvaciMtano cAlu rahe, to bhautika IMdriyaviSayonAM ciMtana aTake, ne enAM mamatva ghaTe; kemake tatvaciMtanathI e viSayo para ghRNA vairAgya thayA kare. (2) tatvaciMtanathI viSaya vairAgya kevI rIte ? pra0- tattvanuM ciMtana kare emAM to tattvonAM svarUpanI vicAraNA Ave, ane te to abhavI jevA cAritra laIne ya kare ja che, chatAM emane kyAM viSayo pratye dhRNA thAya che ? Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga tattvaciMtana u0- vAta sAcI, evAne viSe-dhRNA nathI thatI, paraMtu enuM kAraNa mULa pAyAmAM zraddhA sAthe kare, to to jarUra dhRNA thAya. kemake e tattvomAM jaDa rUpa-rasa-gaMdha-sparza vagere viSayonI Asakita paNa tattva che, Azrava tattva che, ane enuM svarUpa evuM che, ke enuM ciMtana karatAM karatAM dhRNA thAya are ! thoDuM zraddhAyukta tattvaciMtana dhRNA karAve evI enI tAkAta che. - zagaMbhava brAhmaNa yajJa karAvatA hatA, tyAM emane kayAM evI viSayadhRNA hatI! paraMtu jayA AryaprabhavasvAmI pAse tattvaparicaya maLyo ke viSayavRNA thaI. AmAM to e vedazAstranI zraddhAnI 'A yajJa kare to svarga maLe, A kare to putra maLe, A kare to rAjya maLe;' evI zraddhAvALA hatA. eTale yajJa karAvatAM saheje evI koka AzaMsA rahe tyAM dhRNA kyAMthI hoya ? paraMtu munio AvI bolyA ke "aphasosa ke ahIM tattvanI ja gama nathI,' to enA para sajAga banyA, yajJagurune dhadhaDAvIne pUchatAM khabara paDI ke "kharo mahimA yajJastaMbhanI nIce dATela zrI zAMtinAtha prabhunI pratimAno che, eTale tattva e che. tarata staMbha ukhADI jotAM barAbara mUrti maLI AvI. tarata doDyA prabhavasvAmI pAse, ane tattva samajAvavA prArthanA karI. tatva samajavA maLyAM enA para ciMtanamAM caDyA. manane lAgyuM - "are sarvajJa bhagavAne kahelA vizvanAM tattva kevAM kevAM svarUpanAM che ! viSayo kevA nAvata, rAgadveSapreraka ane bhavasarjaka che ! tyAre huM kyAM mUDha pravRttimAM lAgI paDayo chuM ? dhikkAra ho A vidhyavAsanAne!' tattva ciMtanathI viSaya dhRNA vadhI gaI, ane tyAMja caritra lIdhuM. Ama zraddhAyukta tattvaciMtanathI e viSayo para dhRNA thayA kare. IMdriyaviSaya-dhRNA yAne viSaya-vairAgya keLavavA mATe tatvaciMtana eka uttama sAdhana che. tatvaciMtanathI viSayavairAgya tattvaciMtanamAM te te tatva zeya heya yA upAdeya tarIke mAnIne ciMtavAya che. eTale haiyA para enI tevI asara paDe che. haiyAnuM valaNa tevuM ghaDAtuM Ave che. (1) zeya tatvathI vairAgya kema Ave ? dA.ta. jIva ane ajIva tatva mAtra zeya tarIke mAnI zuM vicAravuM? zeya tarIke mAnyA pachI eTale ke khAlI jANavA lAyaka mAnyA pachI haiyAne lAge ke "AnA para rAga-dveSa karavA lAyaka nahi; gamatA para rAga ane aNagamatA pratye dveSa karavA yogya nahi. mAtra udAsIna bhAve nirakhavA yogya." Ama haiyAne lAgI javAthI pachI e jue che ke, Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | dhyAna ane jIvana sarvajJa bhagavAne je jIvo ane ajIvono bodha Apyo che e eTalI badhI vizALa saMkhyAmAM che ke emAM mArI sAme AvatA viSayo to visAtamAM nathI. to AnA para zA rAga dveSa karavA jevA che ?' jIvo para rAgadveSa aTakAvavA Ama vicArAya : dA.ta. "mane gamatA viSayomAM jIva tarIke patnI putra putrI ke snehI saMbaMdhIo yA jovA maLatI amuka gaNatarInI ja strIo vagere ja najaramAM AvavAnI. paraMtu jJAnIe oLakhAvela jIvomAM to svargamAM ane manuSyalokamAM rUpALA kahyAgarA sevAbhAvI keTalAya deva devIo ane nara-nArIo che. e mahAjUthanI AgaLa maLelI saMkhyA samudramAM eka TIpA tulya che; to ema to rAga karavo hoya to e badhA kayAM ochA che? paraMtu kayAM huM enA para rAga karavA jAuM chuM ? agara e karavA jAuM to ya zuM vaLe ? jovA ya maLavAnA nathI. to bhogavavAnI vAte ya kyAM ? tyAre jo evA mahA ramaNIya ane keTalAya badhAM rUpALA jIvo para rAga karyA vinA cAlI zake che, to pachI ahIM maLela nirmAlya ane ati alpa jIvo para rAga na karuM to zo vAMdho Ave ? e saMparkamAM AvyA to bhale AvyAM, mAre to mAtra jovAnA; paNa enA para rAgathI ovArI javAnuM nahi." 'evI rIte ahIM saMparkamAM AvatA ANagamatA jIvo upara deSa thAya che. paraMtu sarvajJa bhagavAne je vizALa vizva batAvyuM, emAM jIvomAM paramAdhAmI sudhInA keTalAya asaMkhya kharAba jIvo che. emanA para kayAM huM zveSa karavA jAuM chuM? ane nathI karato to ya jIvane to cAle ja che. pachI ahIM maLelA aNagamatA to kAMI AvA paramAdhAmI jevA duSTa nathI, tema evI koI moTI saMkhyAmAM nathI, pachI enA para dveSa na karuM to emAM mAruM zuM bagaDe ? koI ja nahi. mAre to e saMparkamAM AvyA to mAtra jovAnA, keSathI UkaLavAnuM nahi. 'Ama, ahIM mane gamatA ke ANagamatA alpasaMkhyaka jIvo to bhagavAne batAvela ruDA-kUDA jIvonI saMkhyA ane ruDI-kUDI khAsiyata AgaLa visAtamAM nathI; to jema e zeya eTale ke mAtra jANavA yogya, ema A paNa joya eTale ke mAtra jANavA yogya, kintu rAga-dveSa karavA yogya nahi.' zeya tatva tarIke ajIva para rAgadveSa kema aTake ? : - evuM ApaNA saMparkamAM AvatI gamatI-aNagamatI ajIva vastu mATe ya Ama vicAravAnuM, ke e mane prApta jaDa cIjo paNa bhagavAne batAvela vizvanI sArI-narasI ajIva vastu AgaLa visAtamAM nathI; saMkhyAmAM ya nahIM ane guNavattAmAM ya visAtamAM nahi. Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayogaH tattvaciMtana (91) dA.ta. devatAI vimAna - veza - alaMkAra vagere kayAM ? ane ahIM maLeluM kayAM ? pelAnI suMdaratA kevI ? enI saMkhyA keTalI badhI ? tyAre narakanA sthAna, narakanI dharatI, ThaMDI - garamI vagerenI AgaLa ahIMnuM zuM visAtamAM ? to jema huM tyAM rAga deSa karavA jato nathI paNa e viSayo mAtra zeya rahe che, ema ahI maLelA padArtho paNa mAtra zeya tarIke ja samajavAnA, paNa rAga ke dveSa karavA lAyaka nahi" zeya tattvanI tarIkenI zraddhAthI ArtadhyAna aTake : basa, sarvajJa bhagavAne batAvela vizvanA samasta jIva ane ajIva tattvanI 'zeya" tarIke zraddhA - ciMtavanA karAya eTale ApaNane maLelA jIva - ajIva padArtha paNa evA eTale ke mAtra zeya lAge, rAga - keSa karavA yogya nahi; eTale enA para vairAgya sulabha bane. Ama Neya tattvanI ciMtavanA vairAgyanI preraka bane. e padArtha para udAsIna bhAva Ave eTale pachI enA paranA rAga-dveSane laIne enA je bahuM vicAro AvatA hatA, bahu ArtadhyAna thatA hatA, te have ghaTI jAya, aTakI jAya. Ama zAstrasvAdhyAyamAM mana pakaDAyeluM rahe emAM tattvaciMtana sulabha bane ane tethI zeya tatvanI zraddhA para jIva ajIva para vairAgya ane udAsInabhAva upekSAbhAva Ave tethI enA vicAro ochA thaI jAya. A kone bane ? zraddhAvALA samyagdaSTi jIvane bane. ethI enuM tattvaciMtana adhyAtmayogano abhyAsa bane. mithyAdaSTine A lAbha nahi. ahIM eka vastu samajavAnI che, - mAtra zeya tarIke mAnavAnI cAvI :pra0 - jIva-ajIvane mAtra zeya tarIke zuM mithyAdaSTi na vicArI zake? u0 - nA, kemake mithyAdaSTi jIva ekAMtavAdI che. eTale e jIvAjIva padArthamAM jene nitya mAnaze ene ekAMte nitya; ane jene anitya mAnaze ene ekAMte anitya mAnavAno. eTale pachI sArA lAgatA nitya padArtha upara rAga thavAno, kemake e nitya che, kAyama che, tyAre anitya mATe bhaya rahevAno kemake e anitya hoI javAnA che. eTale e kevI rIte padArthane mAtra zeya tarIke joI zake ? anekAMtatA vastumAtramAM :tyAre samyagdaSTi AtmA to sarva kahela tattva para zraddhAvALo che. ane sarvajJa anekAMtavAdI che, eTale e jIva-ajIva padAthone anekAMta dharmavALA mAne che arthAta nityAnitya mAne, mULa dravyanI draSTie nitya ane enA para pharatA palaTAtA paryAyanI apekSAe utpanna ne naSTa thavAvALA mAne che. nitya manAtuM AkAza paNa nityaniya che, ane anitya manAto dIvo paNa nityAnitya che. Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92) | dhyAna ane jIvana kemake mULa AkAzadravya tarIke e nitya ane ghaTAkAza mahAkAza tarIke utpattinAzavALuM eTale anitya. ema dIvo emAMnA mULa aNuonI daSTie nitya. e koI nAza nahi pAmanAra; e to baLatA dIvAmAMthI UDayA to kAjaLa tarIke rahyA; paNa kAyama rahyA kharA. tyAre hamaNAM dIvAmAM e aNu caLakatA ane garama tarIke utpanna thayA, to pachI e ja e rUpe nAza pAmI kAjaLanA kALA ane ThaMDA ANu tarIke utpanna thayA. ema e anitya. eTale dIvo ye nityAnitya che. jIva paNa nityAnitya : Ama jIva paNa jIvadravya tarIke nitya che, kintu bALa-kumAra-yuvAna, yA manuSyadeva-tiryaMca tarIke utpatti-vinAzavALo hoya che. mANasa eno e ja kAyama, paNa bALa maTIne kumAra thAya che, kumAra maTIne yuvAna thAya che. eTale te te rUpe e anitya che. Ama, samyagdaSTi AtmAne anekAMtavAdI sarvajJa bhagavAne kahela jIva-ajIva padArtha nityAnitya tarIke mAnya che. tethI e jue che ke emAM kayA padArtha para rAga. karavA jevo ? ke konI para dveSa karavA jevo ? kemake je aMza yAne je paryAyane laIne rAga thAya che; e paryAya to anitya hoI javAno che, to phogaTiyA rAga-dveSa karavAnuM kAma zuM ? tyAre aMtima nitya aMza svArathiyA vyavahAramAM upayogI lAgato nathI, pachI enA para zo rAga thAya ? tAtparya, samakitI jIva jagatanI jaDa-cetana vastu-mAtrane utpatti-sthiti-nAzanI mahAsattAthI vyApta jue che. tethI ene enA para rAga ke dveSa karavA jevo lAgato nathI. mATe vastumAtrane mAtra zeya tarIke enA manamAM aMkita kare che. ekAMtavAdI mithyAdaSTinuM A gaju nahi. vastune kevaLa ya tarIke apanAvavI hoya to A cAvI che, ke e game tevI sArI ke game tevI narasI dekhAtI hoya, paraMtu ene utpatti-sthiti nAzanI mahAsattAthI vyApta tarIke jovI. sarvajJa-zAstrano svAdhyAya zuM Ape ? A - zeya tatvono vistArathI vicAra Ape ke jemAM mana paNa pakaDAyeluM rahe; tethI e phAla vicArothI bacAve, ane zuddha yatAnI bhAvanA karavAnuM Ape-jethI paNa jagatanA jIva-ajIva padArthamAM utpatti -vyaya-dhrauvyanI mahAsattAnA cAlu darzana rahe; ne tethI enAM AkarSaNa enA rAgaleSa ochA thaI javAthI mana bahu emAM jAya nahi. vastumAM utpatti-nAza-svairyanA darzana karo enA aMge rAga-dveSa aTake, ArtadhyAna aTake. Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga H tattvaciMtana : 93 zeya tattvanI zraddhAnI jema heya tattvanI zraddhA sAthenuM tattvaciMtana paNa adhyAtmayoganA abhyAsarUpa bane che e ciMtana paNa vairAgya pedA kare che. heya tattvanuM ciMtana vairAgya kevI rIte pedA kare ? A savAla Ubho thAya. eno javAba e che, ke heya, tattva che (1) Azrava (2) pApa ne (3) baMdha. 'Azrava' eTale IndriyonI viSAyasakti krodhAdi kaSAyo, a-vrata ne hiMsAdi duSkRtyo, jenAthI AtmAmAM azubha karmo zravI Ave, vahI Ave te. 'pApa' eTale e azubha karmo. 'baMdha' eTale e karmonA nakki thayelA jJAnAvaraNa vagere karmanA svabhAva, karmonI kAlasthiti, enA rasa ane pradeza. A Azrava pApa ane baMdha heya che, tyAjaya che, kemake e du:khada che, jIvane saMsAramAM nirAdhArapaNe bhamAvanArA che, viTaMbaNAkArI che. eTalA mATe A heya tattvanI zraddhA eTale enA pratye aruci thAya, glAni thAya, bhaya lAge, haiyAnuM enA pratye AMtarika valaNa anAsthA-avizvAsa-aprItinuM hoya. prazna thAya, praha to pachI jIva hoMze hoMze viSaya-kaSAyorUpI Azrava sevavA-levA-karavA zuM kAma jAya ? te jAya to aruci kayAM rahI ? u0 - juo, mANasa mAMdo paDe te davA khAya che ke nahi ? hoMze hoMze davA levA jAya che, ane hoMze e davA TAIma yAda karI karIne khAya che ne ? chatAM enA aMtaramAM e kaDavI ke mIThI davA pratye prema che ? nA, jevo sArA bhojana upara prema, tevo davA upara nathI. ene to rogavaza na chUTakAnI samaje che. aMtarathI to ema IcchA che ke A davAnI balA kayAre chUTe ? tyAre Arogya hoya to bhojana mATe kadI ema nathI thatuM ke A bhojananI balA kayAre chUTe ? kemake aMtaramAM enA pratye prIti che, ruci che, rasa che. tyAre davA pratye evo roga AvatAM roganA nikAla pUrato bhale kAmacalAu rasa hoya, ruci hoya, paraMtu bhojana jevo kAyamI rasa nathI, ruci nathI. roga chatAM ya aMtaramAM to davAne gulAmI ja samaje che, viTaMbaNA ja samaje che. tyAre sArAM bhojanane kadI evuM samajato nathI. spaSTa batAve che ke davA hoze khAya chatAM haiyuM davA pratye veThanuM ane bhojana pratye rucinuM. basa e ja rIte heya-upAdeya tattvanI zraddhAvALo jIva heya je hiMsAdi Azrava ene veTha samaje che. alabata e Azravo sevavA to jAya che, paNa te potAnA cAritrAvaraNa karmanA rogane lIdhe jAya che. rogamAM mANasa davA hoMze hoMze ya lAve Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 94) | dhyAna ane jIvana ane hoMze hoMze khAto dekhAya, paraMtu aMtaramAM to enA pratye aruci ja hoya ema cAritrAvaraNa karmano rogI jIva Azrava hoMze sevato dekhAya, chatAM samyakatvanA prabhAve enA aMtaramAM to enA pratye aruci ja hoya. tyAre mithyAtvakarmanA roganA lIdhe aMtaramAM Azrava-kuuthyanI ruci hoya che paNa samakitIne e roga nIkaLI javAthI enI rUci nahi, aruci hoya che. chatAM cAritramohanIya karmano roga hajI Ubho hovAthI enA para rAga AkarSaNa thAya che, rAgathI e sevavA jAya che. viSayavairAgya kema jAge ? : Ama sarvajJa bhagavAnanA vacana paranI zraddhAthI heya yAne tyAjya Azrava-tattvanI zraddhA UbhI thAya che, tethI aMtaramAM viSaya-kaSAya Adi Azrava pratye glAni-arucinapharata anubhavAya che. ema enA pratyeno vairAgya vadhato Ave che. e jue che ke (1) jagatanA sarva ISTa kayAM labhya che ? : bhagavAne Ama to vizvamAM keTalA badhA viSayo heya batAvyA che. huM kayAM e game tevA sArA managamatA hoya to ya pAmavAno hato ? e saheje chUTI gayA che. enA mATe dhakhuM toya e nathI maLavAnA. pachI sarvajJa kahe che e khAtara paNa ene choDavA lAyaka mAnuM, heya mAnuM, emAM mAruM zuM bagaDe?' Ama ene heya tarIke mAnatA mAnatAM samasta heya padArtha para suga thAya che. e ja vairAgya.A eka rIte vairAgya. (2) koIka padArthanA kaDavA anubhave bAkInAnI samAnatA : ema, jagatanA padArthonuM yathArtha nirIkSaNa karatAM karatAM paNa enI asAratA ane anarthakAritA jaNAI Ave che, ne tethI e tyAja lAge che. e lAgavA mATe pahelAM to jIvanamAM kayAreka koI padArthano kaTu anubhava thAya che. pachI jagatanA padArthone ya evA samajavAthI e padArtho para vairAgya jhaLahaLe che. bhartuharine piMgalA rANI para bahuM moha hato. paraMtu jayAM amaraphaLanuM parAvartana joyuM. pote ene bakSIsa kareluM amaraphaLa mahelanA jhADuvALAnI patnI pAsethI pharIne pAchuM potAnI pAse AveluM dekhyuM, eTale coMkayo! tapAsa karatA piMgalAno e jhADuvALAnI sAthe ayogya saMbaMdha jANavA maLyo. Ama patnI eTale jagatano eka padArtha, enI asAratA pratyakSa anubhavavA maLI, e parathI jagatanA bIjA paNa padArthonI asAratA samajI lIdhI: ne vairAgya jhaLahaLI UThayo. vepArIne tyAM mAlamAMthI namUno kADhI jotAM rAzi lAge ke bheLaseLa yA banAvaTI lAge, to eno badho mAla evo ja hovAnuM mAnavA mana prerAya che. evuM A saMsAranA mAlanuM che. koI bajAramAM eka be jagAe ThagAyA lUMTAyA to manane ema thAya che ke "A bajAra coraTiyA lAge che. bajAranA vepArIo vizvAsa karavA lAyaka nahi." Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga H tattvaciMtana 95 to pachI A jagatanI be cAra cIjamAM dago dekhyo pachI enI bIjI cIjo para vizvAsa kema bese ? jarAka lobhamAM lAbha kevo jAya ? sujayeSThA ne saMsAra parathI kema vizvAsa UThayo ? ceDA mahArAjAnI moTI putrI sujyeSThAne AvuM ja banyuM. zreNikanA citra ane varNana parathI AkarSAI enI sAthe paraNavAnuM nakkI karyuM. paraMtu e kAMI e vakhate jaina rAjA nahi. eTale bApa custa zrAvaka te ene enI sAthe kema paraNAve ? tethI zreNike guptapaNe suraMgathI AvIne ene laI javI evI goThavaNa karI. zreNika AvavA nIkaLI gayo che, ane sujyeSThA suraMganA nAke pahoMcI rAha jotI UbhI che. emAM ene yAda AvyuM ke ratnanA dAgInAno dAbaDo levo rahI gayo; te levA mATe pAchI mahelamAM gaI. lobhamAM kevI thApa khavAya che ? : mANasa kayAM thApa khAI jAya che enI potAne khabara nathI rahetI. jarAkazA lobhamAM kaTokaTIno kevo prasaMga che e jovuM bhUlI jAya che. ahIM pararAjyamAM zreNike AvavAnuM che. ane sujyeSThAe enI sAthe bhAgavAnuM che. e samaya kaTokaTIno che. keTalI jahemate suraMga khodAvI hoya, pAchuM e kArya gupta rAkhyuM hoya, jethI ceDArAjAne enI gaMdha na jAya. have tyAM zreNika Ave te zuM rAha joto Ubho rahI zake ? paNa sujyeSThAne lAgyuM ke A huM hamaNAM ja dAbaDo laIne AvuM chuM; te gaI ane tarata zreNika tyAM AvI gayo. zuM sujyeSThAne magadhasamrATa jevo pati maLyA pachI ratnanA dAgInA na maLata ? paraMtu bhavitavyatA bhUlAve che. A bhautika lAbhanI vAta che ke samrATa jevo pati maLe, to ya tyAM lobhavaza thApa khavAI jAya che. tyAre AdhyAtmika lAbha thavAnI vAta hoya tyAM lobha kema thApa na khavarAve ? thoDA lobhamAM Atmahita kevuM gumAvavAnuM thAya che, e juo. eka bhAIne vardhamAna AMbela tapano pAyo nAkhavo hato. emAM pahelI pAMca oLI to sAthe ja karavI paDe ! eka AMbela para upavAsa, enA para ja be AMbela ne upavAsa. ema cheDe pAMca AMbela para upavAse pAyo pUrNa thAya. A bhAIe pahelA AMbelamAM, pachI upavAsamAM DhIlA na paDAya e gaNatarIe mApathI vadhAre khAvAno lobha karyo to pariNAma e AvyuM ke e rAte ja tabIyata narama paDI. savAre bhAI DhIlA paDayA. upavAsanI vAta UMDI ane pAraNuM thaI gayuM. aMtarapAraNe vadhu khAvAthI upavAsa bagaDe : Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (96) | dhyAna ane jIvana zuM A ? jarAka vadhu khAvAnA ane zarIrane mAnelI zakti ApavAnA lobhamAM tapanA pAyAno AdhyAtmika lAbha gumAvyo. zuM mApa karatAM vadhu khAvAthI pachI upavAsamAM zakita rahe che? nA, vAyu vadhe che ane zarIra hADakA DhIlAM paDe che. mApathI jarA ochuM hoya to peTa, AMtaraDA, ane nADIomAM vAyunI gati barAbara rahe tethI phurti sArI rahe, ane upavAsa phurtibaMdha thAya. mAMhI paDayuM mahAsukha pAme" e siddhAnta badhe na lagAvAya. ema karavA jatAM keTaluMya gumAvavuM paDe. upavAsamAM pelA vAyuthI phurti nahi, tethI svAdhyAya vagere sAdhanAo mAla vinAnI thAya. A to mAmulI vAta thaI, bAkI jarAka lobhamAM surendradatte zuM gumAvyuM ? - dunyavI lobha karavA jatAM keTaleka ThekANe AdhyAtmika lAbha gumAvavAnA thAya che. rAjA surendradatta tarata cAritra levAne taiyAra chatAM luccI patnI kahe huM paNa sAthe ja cAritra levAnI chuM ne ? paNa A eka divasa kumAra rAjya kevI rIte kare che te joIne pachInA divase cAritra laIzuM " tyAM rAjA enuM mana sAcavavAnA lobhamAM paDyo. to pariNAma e AvyuM ke rANIe taMboLamAM jhera ApI dIdhuM ane rAjA asamAdhimAM maya ! marIne tiryaMca gati morano avatAra pAmyo ! ethI to pachI bhavonI paraMparA bagaDI. rAjAe AgalI rAte ja rANIno durAcAra to najare joyo hato, paraMtu sAthe dIkSA levAnI enI mIThI mIThI vAtamAM taNAyo, ane enuM mana sAcavavAnA lobhamAM paDayo, tyAM pachI enA bhava bagaDI gayA. mATe A khAsa dhyAna rAkhavAnuM ke dhArmika-AdhyAtmika lAbha thato hoya tyAM bIjA trIjA lobhamAM nahi paDavAnuM. sujayeSThAne badale celANA :. sujayeSThA ratnano dAbaDo laI AvavAnA lobhamAM paDI, to ahIM zreNika suraMganA nAke AvI gayo. tyAM sujayeSThA to jovA na maLI, paraMtu enI nAnI bena celaNA jovA maLI. celaNA benane mUkavA AvI haze, te UbhelI. sujyeSThAnI bena che ne? te lagabhaga samAna rUpavALI; eTale zreNika samajo ke A ja sukA che, te ene rathamAM UpADIne tarata cAlI gayo. have ahIM pAchaLathI sujayeSThA dAbaDo laI AvI pahoMcI tyAM jue che ke zreNika to AvIne celaNAne laIne cAlI gayo. have zuM karavAnuM?' jo ke ahIM thoDA lobhamAM A gumAvavAnuM thayuM. paraMtu sArA AtmA mATe to A lAbhamAM UtaravAnuM bane che. bhautika nukasAna Atmika lAbhamAM Utare evo niyama nahi, paraMtu sAro buddhimAna jIva e lAbha Ubho karI jAya. Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga: tattvaciMtana sujayeSThAne A vastu banavA para citta udvigna thaI gayuM. A eka prasaMga parathI eNe saMsArano kayAsa kADhayo. eka to eNe joyuM ke 'dilamAM zreNikane pati karavAnuM dhAryA pachI have ene choDIne bIjo patI karavAnuM kema dharAya? tyAre vaLI bhaviSyamAM eno samAgama maLaze evI AzA rAkhIne ke kema besI rahevAya ?' bIjuM e ke jayAM pUrepUro vizvAsa hato ke zreNika mane laI ja jaze tyAM ja e vizvAsano bhaMga thayo, to pachI saMsAranA bIjA paNa evA prasaMga para zo vizvAsa mUkAya? saMsAranA koI ja prasaMga ke padArtha upara bharose rahevA jevuM nathI. mATe have to A ghaTanAthI zikhAmaNa maLI, te mahAvIra prabhunuM ja zaraNuM lauM, emanI pAse cAritraja lauM, emanA para rAkhelA vizvAsano kadI bhaMga nahi," Ama vicArI sujyeSThA cAritramArge caDI gaI vivekI-avivekImAM pharaka : vivekI laghukarmI jIvane saMsAramAM ekAda Thokara khAvA para Atmahita sAdhavAno vicAra Ave che. tyAre avivekI bhAre karmI jIvane udvega, kaSAya durbAna ane navA pApAcaraNa karavAnuM sUjhe che. bajAramAM paisA khoyA pachI 'lAva tyAre paisA gayA, to sukRtamAM kharacavA de.' evo vicAra keTalAne AvatA haze ? khAIne zarIra bagaDavA para 'lAva tyAre, have tapa karavA de" evI bhAvanA keTalAne ? ema viveka jAgavo muzkela che ke, jo azubha karma paisA ane khAvAnuM choDAve, to pachI dharma sAdhavA e kAM na choDuM ?' sukAne A vicAra Avyo ke "AmAM mArAM azubha karmanA saMyoge TheTha najIka Avelo managamatA patino meLApa jo jato rahyo, to pachI nathI ne evA bIjA karma saMjoga UbhA thAya to bIjA ya vaibhava AdinA yoga UpaDI jatAM vAra zI ? karmanI mArI e choDavuM paDe enA karatAM to bhagavAnanI khAtara A badhuM choDavA de, tyAgamArge javA de." bhagavAnanI sAthe sabaMdha kema joDAya ? tyAga kema bhagavAnanI khAtara? bhagavAnanI sAthe saMbaMdha joDAya eTalA mATe. bhagavAnanI sAthe saMbaMdhanI zarUAta kyAMthI? bhagavAnano vicAra kevA tarIke? vItarAga bhagavAnanAM vacana para aTala zraddhA thAya, emaNe je sarva sUkSma bAdara jIvone abhayadAna ane sarva pApono tyAga pote apanAvIne jagatanA hita mATe kahyo che, enA para zraddhA - ruci - prema thAya, e prApta karavAnI utkaTa abhilASA. thAya, tyAre bhagavAna sAthe sabaMdhanI zarUAta thaI. have e bhagavAnano kAMka vicAra Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 9. karI zakaze. bhagavAna vItarAga che, sarvane abhayanA dAtA che, sarvapApanA tyAgI che to bhagavAnano vicAra karavAnuM e lAIna para ja hoya. 'bhagavAna rAjyavaibhavavALA saMsAra-bhogI, ke dharavAsanA moTA AraMbha samAraMbhavALA hatA,' e tarIke emana vicAra na thAya; evo vicAra vItarAga bhagavAnano karyo na gaNAya, ema e vaibhavavilAsa - AraMbha samAraMbhanA upadezaka tarIke ya emano vicAra na thAya, paNa e badhAnA tyAgano upadeza karanAra tarIke ja emano vicAra thAya. e vItarA bhagavAnano vicAra gaNAya. bhagavAnanuM mahatva AMkayuM kayAre gaNAya ? mATe bhagavAna sAthenA sabaMdhamAM paheluM to A joIe ke sarva jIvone abhayadAna ane sarvapApa - tyAga karavAnI utkaTa abhilASA hoya. e hoya eTale sarvanI ahiMsa ane sarvapApatyAganuM mahatva UMcuM AMkayuM gaNAya ne e AMkayuM ethI sarva-ahiMsaka ane sarvatyAgI vItarAga bhagavAnanuM UMcuM mahatva AMkayuM gaNAya. nahitara to jo ahiMsA ane tyAganuM mahatva na lAgatuM hoya to e-vALA bhagavAnanI sAthe saMbaMdha zo ? bhagavAna sAthe saMbaMdhanuM bIjuM pagathiyuM. : A to prAthamika saMbaMdhanI vAta thaI. pachI jIvanamAM e ahiMsA ane e pApatyAga utArAya tyAre bhagavAnanI sAthe vizeSa saMbaMdha joDAya. kAraNa spaSTa che, - e hiMsA ana pApo choDayAM, eTale enA aMgenA vicAro AvatA hatA te baMdha thavAnA; tethI pachI bhagavAna sAthe tanmayatA thaI zakavAnI-AraMbha-samAraMbhanA, gharavAsanA, IMdriyonA viSayonA, ane bIjAM pAponA vicAra AvatA hoya, tyAM bhagavAnano kadAca vicAra kare paraMtu tanmaya vicAra kayAM ? eka raMgano vicAra kayAthI AvI zake ? sujayeSThAe A nakkI karyuM ke 'Ame ya azubha karmanA udaye zreNika rAjAno IMTa meLApa na thayo, to have badhAya saMga choDavA de; nahitara vaLI koI tevA azubhodaye bIjI lapaDAka khAvI paDe ! dhokhAmAM UtaravuM paDe ! enAM karatAM sarvasaMga choDuM eTale bhagavAnanI sAthe sAco saMbaMdha baMdhAya. bhagavAna sAthenA saMbaMdhanI khAtara sarvatyAganuM ja jIvana apanAuM ! cAla je banyuM te majenuM - zreNikano saMga gumAvyo e A mahAna saMganA lAbhamAM.' bhagavAnanI khAtara ATaluM karo. bolo, vItarAga bhagavAna sAthe saMbaMdha joDavo che ? e joDavo hoya to (1) paheluM to raMga-rAga-bhogane khataranAka mAnI enA tyAgane ja kartavya mAno; ane (2) pachI zakya tyAga AdaratA jAo. jIvane samajAvo ke-basa bhagavAnanI khAtara Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga H tattvaciMtana ce ATalo ATalo tyAga kara, bhagavAna sAthenA saMbaMdhanI khAtara amuka amuka choDa' bahu majenI samajutI che A. caMdanabALAe traNa traNa divasa bhoMyarAmAM pUrAvA chatAM ne bhUkhI tarasI besI rahevuM paDayuM chatAM, manamAM jarAya du:kha na mAnyuM. kema ? 'vahAlA vIra bhagavAnanI khAtara ATaluM sahu emAM zI moTI vAta che ? A sahIne ja bhagavAnanI sAthe tAra jAmaze;' - A huMpha che. eTale ulaTI rAjI thaIne bhUkhI tarasI divaso pasAra kare che. emAM mahAvIra bhagavAnanuM dhyAna evuM lAgyuM che ke e jANe bhagavAna sAthe sAkSAt tanmaya saMbaMdhamAM che. khAvApIvAnI kriyA to nathI, paraMtu enI vicAraNA ya nathI ke 'khAvApIvAnuM kayAre maLaze ?' are eya vicAra nathI ke be divasathI ahIM koI AvatuM nathI to zuM Amaja ahIM bhoMyarAmAM pUrAyA bhUkhe marI javAnuM ? bhagavAna sAthe saMbaMdha zuM ema ja joDAto haze ? khAvA - pIvA, paheravA - oDhavA, cIjavastu levA - mUkavA vagerenA vicAra karavAnuM khulluM hoya ane bhagavAnamAM manane tanmaya banAvavuM che, e vAta bane nahi. derAsaramAM pesatA nisIhi kahevAnuM zA mATe che ? ATalA ja mATe ke saMsAranA vicArano niSedha nakkI karI pachI maMdiramAM peso to tyAM bhagavAnano tanmaya vicAra cAle, manane bhagavAnanuM tAna lAge. pratikramaNamAM paheluM sAmAyika zA mATe uccaravAnuM ? ATalA ja mATe ke pachInI devavaMdana - guruvaMdana - pApa pazcAtApa vagere kriyAomAM tanmaya to ja thavAya ke jo sAmAyikathI sAvadya yogo yAne pApavyApArono pratijJApUrvaka tyAga karyo hoya jethI pachI eno vicAra ja na Ave. caMdanabALAe khAvApIvA vagerenA vicAra baMdha karyA che. tethI prabhumAM tanmaya thaI che. sujayeSThAe badhA saMga choDI prabhunuM zaraNuM lIdhuM. zreNikano dhArelo eka melApa na banyo e parathI jagatanA padArtho parano vizvAsa UThI gayo. tyAre e juo ke jagatanA padArtho para zA vizvAsa mUkavA ? kAyA-kaMcana-kAminI-kuTuMba-kIrti vagere ekeeka cIja evI che ke e mUkIne ja maravuM paDe che. tyAre jo enA para moha che, rAga che, to mUktAM rovuM paDe che. jenI pAchaLa mohathI rovuM paDe, enA para moha zo karavo ? guruviyoga pAchaLa rovuM kevuM ? pra0 - ema to guru cAlI jatAM rovAnuM thAya che, to zuM guru pAchaLa mamatAprema-rAga nakAmA ? uta savAla majeno che. AmAM samajavA jevuM e che ke - Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) dhyAna ane jIvana (1) eka to e juo ke gurunA viyoge rovAnuM kema thAya che? viyoge je rovAnuM thAya che. te zuM ema samajIne ke (A) bahAra thI guruno saMyoga hoya eTalA mAtrathI ApaNuM kalyANa thAya ?' ke (B) guru to moTA gautamasvAmI jevA maLyA hoya chatAM ApaNA dilamAM emano upadeza utArIe to ja kalyANa thAya, nahitara guruno saMyoga hovA mAtrathI kazuM na vaLe ?' AmAMnI kaI samaja para rovAnuM thAya che? jo pahelI ja vAta hoya to to dharAra kazuM jIvanamAM utAravuM nathI, pachI gurunA saMyogamAtrathI zuM vaLavAnuM ? to evA saMyoganI mamatAno kazo artha nathI. emAM to vaiyaktika gurunuM kAM suMdara rUpa, yA koI mIThAmIThA zabda vagerenI mamatA rahevAnI, ane enA mohano kazo artha nathI. tyAre jo guruno hitano upadeza dilamAM utArAya che, to pachI mukhya vastu to . hitano amala kahevAya. pachI guru emanA niyama mujaba bhale cAlI gayA.paNa pachI rovAnuM zuM kAma? guru ApaNI pAse hoIne paNa emanA kahelA hitamArganA AcaraNa para ja kalyANa samajatA hatA, te gurunA javA pachI paNa e hitamArga to ApaNI pAse che ja, ane e ArAdhIe ethI kalyANa nizcita che. pachI rovAnuM zuM kAma? hAM, upakArI guru gayA e manane lAge; paraMtu emAM kAMI ekaluM royA karavAnuM na hoya; kemake jIvanamAM mukhya to hitamArga para lakSa che, ne e guru pAsethI maLela che. eTale mukhyatayA rAga-mamatA hitanA mArga para rAkhavA upayogI che. e vinA ekalA guru-rAgathI zuM vaLe ? pra0 - paNa guru hoya to navA navA hitamArga ApaNane batAve ne ? yA junAmAM sthira kare ne ? (2) u0 - basa ahIM bIjI vAta A AvI ke gurupara rAga che te hitamArganA rAgane lIdhe che. guru pAsethI e maLe che, mATe gurunI upara rAga rahe che. eTale gurunA javAthI rovuM thAya che. emAM to pelA hitamArganI cAhanAnA aMge rovAnuM thAya che. eTale, gurUnI pAchaLa rovAmAM hitamArganA prema vyakata thAya che. are ! keTalIka vAra to guruvirahamAM hitamArgano rAga vadhe che. manane ema thAya ke have gurunI hAjarI nathI to mAre vizeSa sAvadhAna thavAnuM, ane hitamArga barAbara sAcavavAno, hitamAge AgaLa vadhavAnuM. jo A sAvadhAnI nahi rAkhuM to have kAMI guru kahevA-TakoravA nathI AvavAnA. tethI sAvadhAnI nahi hoya to ulaTuM anAdinA kusaMskAra jAgatA thaIne mane hitamArgathI heThe utArI deze. Ama, gurunA viraha hitamArga para rAga-mamatA-sAvadhAnI vadhI jAya che. to e Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 101 || adhyAtmayoga tatvaciMtana | rovAnuM kharekhara rovAnuM nahi paNa hitamArga para mamatva vadhAravArUpa bane che. mATe tyAM gurunI mamatA khoTI nathI karatI. dunyavI cIja ane gurunI mamatAmAM bheda : tyAre duniyAnA mANaso para ke dunyavI cIjavastu para rAgamamatva hoya che. te te potAnI IndriyonA viSayonI AsaktinA lIdhe hoya che. eTale emano viyoga thatAM je raDavAnuM thAya che emAM to e viSayo-viSayasukho khovAvAnuM du:kha che; emAM garbhita viSayarAga tAjo thAya che. eTale ja kalpAMta che ke hAya ! have A viSayasukha zI rIte maLaze !" Ama duniyAnI cIja viyogamAM rovarAvanArI ane te viSayAsakitane daDha karavA mATe; eTale mULamAM e cIjano moha khoTo Thare che. tyAre pahelAM kahyuM temAM guruno viyoga thatAM rahevAnuM thAya che te hitamArga para mamatva ane vadhu sAvadhAnI mATe thAya che. eTale e vastu lAbhamAM hoI guru paranuM mamatva khoTuM nathI karatuM. eTale have aMte je rovarAvanAruM hoya enA para mohamamatA zI karavI? e ahIM guru vagere aMge lAgu nahi paDI zake. kemake ahIM to rovA para paNa guNano lAbha thAya che. mATe e gurnAdi upara vairAgya nathI karavAno. kintu saMsAranI bIjI cIjo to aMte rovarAvanArI ane jIvane nirAdhAra banAvanArI, sAthe pApa ane doSanI vRddhi karanArI hoI pahelethI ja enI para mamatA karavI khoTI. vAta A hatI ke heya tattvanI barAbara zraddhA hoya to paNa vairAgya jhaLahaLe. enuM kAraNa e ke sarvajJa bhagavAne IndriyonA viSayo-kaSAyo vagerene je heya yAne tyAjya kahyA che, te zAthI ? viSaya-kapAya heya eTalA ja mATe, ke e saMsAranI jaDa che, bhavabhramaNanuM mULa kAraNa che, UMcA mAnavabhavane barabAda karI, nakAmo karI TheTha ekendriyapaNAnA avatAra sudhImAM paTakanAra che. mATe ja e heya che. Ama jo e khataranAka hoI tyAjaya che to enA para saheje vairAgya thAya. manane ema thAya ke "arere ! je A viSayokaSAyo ane hiMsAdi pApo, paisA, parivAra vagere AtmaghAtaka che, ane e pAchA A eka jIvanamAM ya pUrA Take ke nahi enI kone khabara ? tyAre jIvananA aMte to avazya chUTA ja paDanArA che, to pachI enA para zA rAga karavA ? enI pAchaLa A ucca jIvana khatma karavAmAM zI buddhimattA ?' ema heya tattvanI zraddhAthI vairAgya jAgato thaI jAya. vAta A cAle che ke adhyAtmayogamAM zradhdhA sAthe tatvaciMtana karavAnuM hoya che. ethI vairAgyanI vRddhi thAya che. e kevI rIte ? enA uttaramAM e joyuM ke tattva traNa Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100) dhyAna ane jIvana prakAre zeya, heya ane upAdeya. emAM (1) zeya tatva jIva ane ajIva enuM mAtra zeya tarIke ciMtana karatA jAo to e jIva ajIva para rAga yA zveSa karavA yogya nahi lAge, mAtra e jANavA yogya ja che' evuM manane ThasatuM jaze. ethI enA para vairAgya jAgaze-khIlaze-vadhaze. e rIte (2) Azrava, pApa, ane baMdha e heya tatva. enuM heya tarIke ciMtana karatAM raho tethI dilane barAbara heya tarIke ThasI javAthI enA para AMdhaLo rAga nahi thAya, vairAgya thaze. (3) evuM upAdeya tattva saMvara nirjarA, enI e tarIkenI zraddhA para rAga thaze, ane tethIja upAdeya nahi evA saMsAra pratye vairAgya thaze. (3) upAdeya tattvazraddhAthI vairAgya pra7 - zraddhAthI vairAgya thAya ke vairAgyathI zraddhA? u0- samyagdarzananAM pAMca lakSaNa zama, saMvega, vagere. mATe zAstra kahe che ke eno cAluM kama, pUrvAnupUrvI kema, e pradhAnatAnI draSTie che; arthAt sauthI pradhAna zama, prazama enAthI bIjA naMbare saMvega, pachI nirveda trIjA naMbare, anukaMpA cothA naMbare, Astikaya pAMcamAM naMbare. e rIte pradhAnatAno kama che. paraMtu A lakSaNa-guNono utpatti kama pAnupUrvIthI che, arthAt pahelAM Astikaya Ave, pachI anukaMpA, pachI nirveda, pachI saMvega, chello zama guNa utpanna thAya. AmAM dekhAze ke 'Astikaya" yAne jinavacananI aTaLa zraddhA pahelAM utpanna thAya, ne nirveda yAne bhavarAgya pachI thAya. Ama zradhdhAthI vairAgya thAya. jAo meghakumAra subAhukumAra jaMbUkumAra vageree jinavANI sAMbhaLI enA para zradhdhA UbhI karI, to tethI ja vairAgya jhaLahaLI uThayo. IdrabhUti gautame mahAvIra prabhunAM vacana sAMbhaLyAM, vacane kahelAM tattva para ruci thaI, ethI vairAgya pAmI tyAM ne tyAM cAritra svIkArI lIdhuM Ama zraddhAthI vairAgya thAya. zradhdhAyukta tattvaciMtanamAM anerI tAkAta che. emAM upAdeya tattva pratye upAdeya tarIkenI zradhdhA thAya, arthAt puNya-saMvara-nirjarA-mokSa cAre mahAkartivya lAge, saMsAra para vairAgya jhaLahaLI UThe. pahelAM ApaNe joI gayA jhaSabhadeva bhagavAnanA jIva mahAbaLa e rAjAmAM Aja banyuM. maMtrIe bahArathI jJAnI bhagavaMta pAsethI rAjAnuM AyuSya mAtra eka mAsanuM bAkI jANI, AvIne rAjAne sAvadhAna karyA ke "mahArAjA ! sarvajJa jinezvara bhagavAna mAnavajIvanamAM ahiMsA-saMyama-tapane ja kartavya tarIke batAve che. paraMtu rAjAne pahelAM to A jinavacana para evI zradhdhA na thaI tethI vairAgya kayAMthI thAya ? enuM kAraNa e raMgarAgamAM masta to hatA ja, emAM khuzAmatiyA maMtrIo saMsArasukhanI vAhavAha Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ adhyAtmayoga tattvaciMtana | (103) gAtA hatA, eTale mahAbaLa rAjA to AnaMdathI rAjayapATa bhogavatA beThA hatA, paraMtu have eka ja mAsanuM AyuSya bAkI che.' ema maMtrI dvArA jJAnI bhagavaMtanuM vacana jANavAmAM AvatAM ja coMkayA ! manane thayuM ke "are ? jinezvaradeva jIvanamAM kartavya zuM kahe che, ane huM zuM karato besI rahyo chuM?' upAdeya tattva para zradhdhA thaI ethI e sivAyanA saMsAra para vairAgya thayo. manane thayuM ke 'viSayonA bhoga ane raMgarAga ja jo kartavya hoya to e to nAnA kIDA-maMkoDAthI mAMDI moTAmoTA hAthI jevA prANIo ya karI rahyA che. paNa ethI zuM janma-maraNanI jaMjALa maTe ? ema thatuM hota to AkhI duniyA e jaMjALathI chUTI mokSa pAmI gaI hota. nA, e viSayonA raMgarAga, ane enI pAchaLa karAtA kodhAdi kaSAyo, tathA hiMsAdi duSkRtyo to jIvane corAzI lAkha yoniomAM bhamAve che, janama-maraNa janama-maraNa karAvyA ja kare che. eTale viSayonA raMgarAga, kaSAyo ane hiMsAdi e kAMI samajadArIvALA manuSya bhavanuM kartavya na hoya. kartavya to e viSaya kaSAya-ane hiMsAdinA tyAga karI ahiMsAsaMyama-tapa ArAdhanA e ja hoya. to pachI e viSayasaMga, e kaSAyo ane e hiMsAdi zA mATe have karuM ?" Ama upAdeya tatvanI zradhdhAthI vairAgya jhaLahaLI uThayo. dharma kayAre ? puNyanA udaye ? : khUbI kevI che ke mANasane AyuSya vagerenuM sAruM puNya pahoMcatuM hoya tyAM sudhI pApa choDavAnuM sujhatuM nathI, to pachI puNya khUTavA Ave tyAre e choDI dharma karavAnuM sUjhe ? dharma kayAre sUjhe ? puNya bharacaka hoya tyAre? ke puNya khUTavA Ave tyAre ? dharmanI vAta Ave, dharma kema nathI karatA? evo savAla Ave tyAre ema kahe che, ke 'puNyano udaya nathI." zuM A vyAjabI javAba che ? heM ? puNyano udaya che mATe dharma nathI thato ? ke puNyano udaya nathI mATe dharma nathI thato? dekhAya ja che ke puNyanA udayathI sukhanI sagavaDa sAmagrI maLI che mATe ja enA raMga-rAga-bhogavilAsamAM jIva paDayo hoi dharma nathI sujhato. puNyanA udaye to dharma moMgho thaI gayo. dharma mATe koI puNya che ? : pra0 - paNa e to bhoganuM puNya ne ? dharmanuM puNya kayAM udayamAM che ? e na hoya to dharma kayAMthI thAya ? u0 - A to uDAvavAnI vAta che, samaja vinAno uttara che. kharI rIte e vicAro ke dharmanuM puNya eTale zuM? dharmanI buddhi thavI, dharma karavo, e? nA, e to potAnI IcchA garaja ane udyamanI vastu che. duniyAnA viSayomAM dekhAya che ke e viSayonI IcchA hoya che to e meLavavA-sevavAnI buddhi jhaTa thAya che. temaja eno udyama Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 104 paNa thAya che. jIvane e viSayonI garaja che, pachI e meLavavA sevavAnI bhAvanA saheje jAge che. ane puruSArtha paNa jhaTapaTa thAya che. ema dharmanI garaja hoya enI utkaTa IcchA hoya, to dharma karavAnI buddhi ane udyama zuM kAma na thAya ? 'dharmanuM puNya nathI eTale dharma nathI thato' ema kahevAmAM to savAla e AvIne Ubho rahe ke e kayuM puNya ? manuSya janma, ucca kuLa, Aryadeza devaguruno saMyoga, dIrgha AyuSya, pAMce IndriyonI paTutA, A badhuM maLavAnuM puNya hoya ne e maLe, tyAM dharma karavAnI sagavaDa thaI; have zuM joIe ? puruSArtha. e jagAvavA puNyathI prApta jinavANI yAne jinAjJAnusArI guru-upadezanuM zravaNa joIe. A paNa puruSArtha mAge che; puNya to upadeza maLavAno saMyoga Ape. pachI sAMbhaLavA mATe tA udyama ja joIe. ema sAMbhaLIne dilamAM utAravA ane AcaraNamAM lAvavA mATe paNa puruSArtha ja joIe. mATe kahetA nahi ke puNyano udaya nathI mATe dharma nathI thato. puNyanA udaye to sAruM zarIra, sArI Indriyo ane khAnapAnAdi sArI sAmagrI maLI che.eTale ja jIva enA bhoga vilAsamAM DUbyo che. anukULa na maLyuM hota, ochuM maLyuM hota to to raMga-rAga ochA sUjhata, A to 'maLyAnA mIra, nahitara phakIra' evI vAta che. vAta e che ke puNya joramAM che tyAM sudhI raMgarAga sUjhe che. paNa emAM dhakko lAge tyAre coMkAmaNa thAya che ke 'heM ? have A javAnuM ?' pachI tyAM koI paNa zakya dharmasAdhanA karI levAnuM mana thAya che, udyama thAya che. A kayAre thayuM ? puNyanA cAlu udayane dhakko lAgyo tyAre ne ? eTale A samajI rAkhavA jevuM che ke puNyanA udaye dharma nahi raMgarAga sujhe che. mATe tyAM sAvadhAna rahevA jevuM che, ne dharmamAM lAgI javA jevuM che. puNyanA udayamAM A vicAravA jevuM che ke puNyanA udayathI maLela sAmagrI, jo dharma nahi sadhAya to, mahAna pApAraMbhomAM vaparAze, ne mada-mAna-mamatAdi kaSAyo moTA karAvaze, mATe puNyanA udayamAM to dAnAdi dharma khAsa karuM.' jo puNya khUTavAnAja avasare dharma karavAnuM rAkhyuM to ThagAvAnuM thaze. kemake je AyuSyanuM puNya khUTayuM to dharma karavA avasara ja nahi rahe. tyAre jo paisA vagerenuM puNya khUTI gayuM to peTa bharavAnI ja moTI ciMtA raheze tyAM dharma kayAMthI sUjhavAno? tyAre je zarIrazaktinuM puNya khUTayuM to tyAM to zarIranI ja ciMtA ane zarIranI ja sevA mukhya banI jaze, pachI dharmane jagA ja kyAM ? tyAre emAMnA koI paNa puNyano thoDo aMza bAkI haze tyAreya dharma sUjhavAnuM moghuM che; kemake e bAkInI khabara ja paDavI muzkela che. e to mahAbaLa rAjA bhAgyazALI ke ene eka mAsanuM AyuSya bAkI hovAnI khabara paDI, ne jAgI UThyA. Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga tattvaciMtana ] (105) vairAgya vinAnA tyAgamAM majhA nahi :mahAbaLa rAjAne jAgRti AvatAM mAnava jIvanamAM ja zakya evA upAdeya tattvonI ArAdhanA tarapha daSTi gaI, enI ciMtA jAgI. emAMthI vairAgya Ubho thayo. vairAgya vinA to vipula rAjyasaMpatti-parivAra-viSaya-sukho kema choDAya ? ne vairAgya vinA choDavAmAM majhA ya zI Ave ? manamAM e saMpatti-sagavaDo yAda AvyA kare, ne cittasaMtApa agara evI navI prAptinI jhaMkhanA manane satAvyA kare. eTale vairAgya to joIe ja. rAjAne vairAgya zI rIte jAgyo ? upAdeya tattvanI zraddhA para. manane ema thayuM ke jayAre jIvanamAM AvI suMdara saMvara-nirjarAnI yAne ahiMsA-saMyama-tapanI sAdhanA e mahAkalyANa kartavya rUpa paDI che to pachI bIjuM badhuM bekAra che. asAra tuccha che." basa UThayA, 8 divasa jinabhakti-utsava karI cAritra lIdhuM, ane tyAM ja jIvanabharanuM anazana karI dIdhuM. zuM kAma bAkI rAkhe ? upAdeya tattvanI zraddhA evI karavI ke emAM vairAgya thAya. e zraddhAmAM ema thAya ke sarvajJa bhagavAne upAdeya-kartavya AdaraNIya tarIke (1) ahiMsAdi dharma, kSamAdi guNa, anityatA azaraNa Adi bhAvanA, temaja sudhAtRSAdi parisaha vagerene batAvyA che, ane ene mahAkalyANakArI kahyA che. e saMvara tattva che. ema (2) bAra prakAranA tapane mahAhitakara batAvyA che; e nirjarA tatva che.mATe ja A saMvara-nirjarA tattva upAdeya arthAtu AdaraNIya, sevya, ArAdhya kahyA che. jagatamAM saMvara-nirjarA e ja sArabhUta che, ethI bIjuM badhuM asAra che, tuccha che. AdaraNIya nathI. enA para zA rAga karavA ? zo eno Azaro mAnavo? e rIte upAdeya tattvanI zraddhAthI saMsAra para vairAgya thAya. tatvazraddhA sAthe vairAgya kema saMkaLAyelo ?: ema, zeya-heya-upAdeya, traNe ya prakAranI tatvanI zraddhA vairAgyane jagAvanArI che. athavA ema kaho ke tattvanI zraddhA kharekharI zraddhA hoya to vairAgya enI aMdara samAviSTa ja hoya. jene saMsAra para vairAgya nathI, ene to saMsAra sArabhUta lAge che. ene saMsArano ja rasa rahe che, saMsArathI ene koI kaMTALo nathI. evAne tatva sAthe zo saMbaMdha ? tattvamAM ziromaNi mokSa tattva che. have je saMsAramAM ja rasa che, to ene mokSanI zI jarUra ? zI paravA ? mokSa eTale saMsArathI chUTakAro. saMsArarasiyAne evA mokSa mATe zo rasa hoya ? jo e nahi to pachI mokSa-sAdhaka saMvara-nirjarAmAM ya zo rasa ? ane mokSa-virodhI Azrava-baMdha tarapha sUga paNa zAnI Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 106 | dhyAna ane jIvana hoya? to ene jIva-jIvane jANIne zuM kAma ? tAtparya, jIva-ajIva Adi zeyaheya-upAdeya tattva para zraddhA evA saMsAra-rasiyAne hoya ja nahi. eTale, tatva zraddhAnI aMtargata vairAgya hovo ja joIe. jayAM vairAgya nahi tyAM tatvazraddhA nahi. vairAgyagarbhita tatvazraddhA e ja vAstavika tatvazraddhA. evI zraddhAthI tatvaciMtana e adhyAtmayoga. AvI vairAgya-garbhita zraddhA sAthe e jIva-ajIva Adi nava tattvanuM ciMtana, yA nava paikI game te eka para tattvanuM ciMtana, enuM nAma "adhyAtmayoga". e paNa maitrI pramoda karuNA ane mAdhyaA bhAvavALA dilathI ja hoya, to ja e adhyAtmayoga. dilamAM enA badale jo koInA pratye vaira-virodha, Sa, IrSA, kaThoratA vagere saLavaLatA hoya to evA dilanA tattvacitanamAM mAla nahi, e adhyAtmayoga nahi. eTale traNa vAta AvI. tattva ciMtanamAM (1) zradhdhA (2) vairAgya (3) maitrI Adi bhAva joIe. tyAre pUcho ne, (3) tattvaciMtanamAM maMtrI AdibhAvanI zI jarUra ? :pra) - koInA para dveSa ke IrSyA hoya emAM tatvaciMtanane zo bAdha Ave? u0 - paNa ahIM pahelA joI AvyA chIe ke adhyAtmayogamAM tattvanuM ciMtana koruM sukakuM nathI cAlatuM. e to vairAgya ane zradhdhAthI lacabacatuM hovuM joIe. tyAre jo dharAra koI jIva para dveSa vagere karavA jAya che to zuM e samaye jIvanI mAtra zeya tattva tarIkenI zradhdhA rahe ? manane ema rahevAnuM kharuM ke huM veSa karuM chuM te kharAba che. jIvamAtra rAga-dveSa karavA lAyaka nathI, paNa mAtra zeya che ? ema Sa e Azrava tattva che, to heya tarIke enI zradhdhA raheze ? A bahu samajavA jevI vastu che. hAlatAM ne cAlatAM tattvaciMtana thaI zake. be miniTanI pharasada maLe tyAM A karI zakAya. mAtra e vakhate khAsa takedArI A rAkhavAnI ke dilamAM amaitrI yAne koInA pratye vairavaimanasya nirdayatA kaThoratA, ke ISyA-jheraasUyAnI lAgaNI nahi rAkhavAnI. nahitara te te zeya-heya-upAdeya bhAvathI ciMtana nahi thaI zake. dA.ta. jIvanuM ciMtana karavuM emAM jIva svabhAvathI jJAna darzana-arUpitA Adi guNavALo che, cauda rAjalakamAM bhaTakato che,' vagere vagere vicArI zakAya. have A ciMtana jIvanuM joyabhAve karavAnuM che. na to e draSya tarIke ke na anurajya tarIke, arthAt jIvane dveSa ke rAga koInA ya viSaya tarIke na banAvavA evo che. paraMtu jo ahIM haiyAnI khaTaka vinA koInA koInA para dveSa karatA hoIe, yA kuTuMbI para Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga tatvaciMtana | (107) rAga UchaLato hoya, to jIvanuM zuddha ciMtana ApaNA manane bAMdhI de che. aMkuzamAM mUke che. ciMtananA samayapUratuM ya rAga-dveSa haTAvI devA paDe. e haTAvavA mATe dilamAM maitrI-karuNAdinA bhAva vikasAvavAnA che.maitrIbhAva cIja ja evI che ke e dilamAM AvatA sarva jIvo pratye sneha UbharAya; tyAM duzamana pratye paNa sneha UbharAya eTale enA pratye vaira-virodha-dveSa na Ubho rahe. ema Azrava tattvanuM heya tarIke ciMtana karavAnuM che. emAM deSa paNa heya tarIke AvI jAya che. have koInA para maitrIne badale amaitrI-dveSa karAya, te ya ni:saMkoca karAya to tyAM deSa rUpI AzravanuM tyAja tattva tarIke ciMtana kema banaze ? mATe maitrI jarUrI che. to ja tattvaciMtana sAcuM ciMtana bane tyAre e dhyAna rAkho ke mAnavamana e mahAmUDI mAnavamana e mahAna mUDI maLI che. enAthI sAcA tatvaciMtanano sarvottama dhaMdho thaI zake che; jenA naphAmAM aDhaLaka pApakSaya puNyasaMcaya ane susaMskAra siMcananI kamAI thAya che. khoTA vicAra kema aTake ? : AnI jo barAbara kiMmata samajAya to ati UMcI manamUkIne ADAavaLA yA kaSAyonA vicAramAM veDaphI nAkhatAM AMcako lAge-emAM mana mAtra veDaphAtuM nathI, paraMtu mahA nukasAnamAM Utare che.eno AMcako na lAge ? AghAta na lAge ? bolo, Avo anubhava kyAre ya karyo che kharo ke koI evo phajula vicAra yA rAga-dveSAdimAM mana paDyuM ne pachI AghAta lAgyo ke "ararara! A meM zuM karyuM?' jo Avo AMcako lagADatA jAo, to kaMIka kaMIka sAvadhAnI AvatI jaze, ne mana khoTA vicAramAM caDavA jAya tyAM ene aTakAvavA prayatna thazeane bIjI bAju tatvanuM ciMtana cAlu karAze, jethI pelo vicAra bhUlAze, bAjue paDyo raheze. ema jyAre jyAre avakAza maLyo ke tarata tattva ciMtanano abhyAsa rakhAze. mAtra ATaluM samajI rAkhavAnuM ke "mAnavamana" e mahAmUDI che eno vAre vAre tatvaciMtanathI sadupayoga karI lauM, ene phajula athavA kaSAyanA vicAramAM veDaphI na nAkhuM' basa ATalo nirdhAra karI rAkhyo, pachI to jIvanamAM banatA prasaMge prasaMgane tattvanI daSTithI jovAnuM banaze. tatvadaSTithI kema jovAya ane eno zo lAbha e juo. (1) jIva yA ajIva, baMnemAMthI koI eka tatva tyAM lAgu to thAya che. eTale duniyAnA prasaMgane jIvanA ke ajIvanA guNa svabhAva khAsiyatanI daSTithI nirlepapaNe vicArI zakAya jethI rAga dveSa aTake. athavA Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 108 (2) puNya ke pApa, baMnemAMthI koI ekanA udayanI dRSTithI joI zakAya ke A puNyodaya che yA pApodaya ? tethI harSa kheda aTakI cittasamAdhi rahe. athavA (3) Azrava ke saMvara bemAMthI ekano vicAra thaI zake. jethI prasaMgane pApasthAnakarUpa banato aTakAvI dharmaprasaMgarUpa banAvI zakAya. dA.ta. RtunI garamI para vicAra Avyo to jovAya ke jo AmAM manane udvega thayo ke 'hAya! bahu garamI!' to A vicAra kaSAyakArI banavAthI AzravanA prasaMgarUpa thaze. enA badale jo manane ema thayuM ke ' cAlo, A eka parIsaha sahavAnI taka maLI. garamI sahavI to paDavAnI ja che. pachI UMdho vicAra ane udvega zA mATe karavo ?' garamIno parIsaha vadhAvI laI sArI rIte sahI levAya to e saMvara tattva banI jAya. (4) ema banatA prasaMgane baMdha ke nirjarA, bemAMthI eka tattvanI dRSTie joI zakAya. dA.ta. dunyavI sukha maLyuM tyAM vicArI zakAya ke 'jIva ! dhyAna rAkhaje, AmAM maLelA sukhanA pramANamAM puNyakarma bhogavAIne khatma thaI javAnuM e to nizcita vAta che. have jo dilamAM vairAgya, dayA, dAna, devaguru bhakti vagereno zubha bhAva rAkhIza to zubha karmano baMdha thaze. ane svArtha, mamatA, navo vepAra navo AraMbha samAraMbha vagereno vicAra lAvIza to azubha karmano baMdha thaze.' 'Ama jovAthI azubha bhAva TALI zubha bhAva rAkhI zakAya. (5) ema koI sevAno prasaMga Avyo, tyAM (1) je jIva upekSA-AMkhamicAmaNA karavA jAya to svArthAMdhatAnA vicArane lIdhe karmabaMdha thAya, ne (2) hoMzathI sevA upADI le to karma nirjarAne avakAza maLe. Azrava-saMvara tarapha glAni AnaMda : kahevAnuM tAtparya A che ke navatattvamAMnA koIne koI tattvane prasaMga prasaMgamAM lAgu karI zakAya, ne ene AtmahitamAM utArI zakAya. tyAM heya tattvanA hisAbe glAni ane upAdeya tattvanA hisAbe AnaMda sAthe rahe, to e tattva vicAra sAcuM tattvaciMtana bane. korA sarTiphikeTathI na cAle. korA hradaye kahI dIdhuM ke 'A Azravano prasaMga che, yA baMdhano prasaMga che, athavA saMvarano prasaMga che, ke nirjarAno prasaMga che, ATalethI na cAle. paNa sAthe hRdayane udvega yA AnaMdanuM valaNa thAya. jo baMdha ke Azrava che e vicAranI sAthe glAni hoya, ema saMvara yA nirjarAno prasaMga che to e vicAranI sAthe sAthe AnaMdano bhAva hoya. tyAre e sAcuM tattvaciMtana bane. AzravanA vicAra sAthe glAni H kumArapALa mahArAjA kumArapALane kuberazeThanI saMpatti jovA javAno prasaMga Avyo. gayA, ane najIka pahoMcatAM sAthenA mANaso kahe che, 'mahArAjA ! A sAme UMce dhajAo uDatI dekhAya che e kubera zeThanI havelIo uparanI dhajAo che'. Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhyAtmayoga : tattvaciMtana 109 tyAM kumArapALa rAjAne e anitya ajIva tattva tarIke dekhAya che, sAthe enA moha pratye glAni thAya che, eTale e kahe che, 'juo A dhajAo pharaphara thaIne kahI rahI che ke A mahelAtano saMyoga anitya che, eka di' phara phara ph thaIne A saMyoga uDI javAno che,' hajuriyAo sAMbhaLIne stabdha thaI gayA. kemake emane to A havelIonI katAra joIne manamAM rAganAM gilagilayAM thatAM, ane ahIM to vairAgyanuM vacana sAMbhaLavA maLyuM, evuM aMdara jatAM banyuM, hAthIonI katAra vagere aDhaLaka saMpatti aMge paNa kumArapALa rAjAnAM vacana vairAgyabharyAM ja sAMbhaLavA maLyAM. A hatI kumArapALa rAjAnI tattvavicAraNA. guru hemacaMdrasUrijI mahArAja pAsethI tatvano bodha maLyo, pachI aMtaramAM e ughADa thaI gayo ke koI paNa darzana, zravaNa ke smaraNaciMtana tatvanI dRSTie ja cAle. tyAre to eno prabhAva e paDyo ke saMsArane traNa bhavamAM ja maryAdita karI dIdho ! vadhArAmAM gaNadhara padavI nakkI thaI. kema ? tattvaciMtana sAtheno karuNAbhAva eTalo UMco hato ke potAnI aDhAra dezanI prajAne jugAra zikAra vagere sAta vyasano ane hiMsAnA pApathI bacAvI, jethI kema e kramazaH jinazAsanarasika thaI mokSamArge caDI jAya. jina-gaNadhara-kevaLI kema bane ? : 'paMcasaMgraha' zAstra kahe che ke (1) jagatanA samasta jIvone mokSamArge caDAvavAnI karuNAbhAvanA pragaTe to tIrthaMkara nAmakarmanuM puNya upArjita thAya che. ane (2) dezajJAti kuTuMbane prabhuzAsananA mArge caDAvI tAravAnI karuNA jAge to gaNadharapaNAnuM puNya UbhuM thAya che. tyAre (3) jo potAnA AtmAne tAravAnI bhAvanA jAge to e kramazaH 'muNDa kevalI' arthAt pote kevaLajJAna upArjI jAtano uddhAra karanAra bane che. kumArapALa mahArAjAe potAnA rAjyanI prajAnI karuNA ciMtavI, gaNadharapadanuM puNya upAryuM. karuNA AgaLa paisA zI visAtamAM ? : saheluM kAma che ? prajAmAM koI jugArI-zikArI-mAMsAhArI hoya, hiMsA karanAra khATakIo pAradhI mAchImAro hoya, emanAM mana vadhArI e badhAM pApa baMdha karAvavA e kAma bhAre kaThina che. e badhAne AjIvikAno prabaMdha karAvavo paDe ne ? keTalo kharca thAya ? paraMtu dilamAM jIvo pratye bhAvakaruNAno dhodha uchaLyA pachI paisAnuM zuM mahatva che ? sarvajJa bhagavAna zrI jinezvaradeve prakAzelAM jIva ajIva vagere tattvonuM jJeya-heyauyAdeya tarIke ciMtana abhyasta thAya tyAM dravya-bhAva karuNA saheje Ave. samakitanA Page #355 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (110) | dhyAna ane jIvana pAMca lakSaNamAM AstikA yAne jinokta tattvanI zraddhA utpanna thayA pachI anukaMpA pragaTe che. tattvanuM ciMtana koruM na cAle. jyAre kharekhara tatvaciMtana karavuM che, to zeya heya upAdeya tarIke dharIne ja tattvanuM yathArtha ciMtana thAya. tyAM amaitrIbhAva apramodabhAva vagerene kamamAM kama tattva ciMtanakALa pUratuM alaga ja rAkhavA paDe. AmAM dA.ta. amaitrI naDatI hoya, dveSa IrSA naDatI hoya, to e haTAvavA maitrI pramodabhAva keLavavA paDe. e hoya to ja tattvaciMtana sAcuM cAle. basa, mokSa mATenA pAMca yoga paikI prathama yoga yAne pAyAno yoga adhyAtmayoga' emAM tattvaciMtana kartavya che. e tatva zeya, heya ke upAdeya hoya. tethI enA tarapha dilamAM ene anurUpa valaNa rAkhIne enuM ciMtana karAvuM joIe. ahIM mana eka bacAva karAva prerAya ke prave- "tatvanI zraddhA sAthe tatvaciMtana karAya tyAM ataMrAtmAmAM rAgAdi doSo to hajI beThA hoya che eTale maitrI karuNAne badale ametrI, kaThoratA saMbhavI zake che. alabatu e doSo sArA che, karavA jevA che evuM na lAge, pAga tyAjya lAge, pachI amaitrI Adi hoya emAM zo vAMdho ?'' u0- ApaNuM mana cora che eTale Avo bacAva karavA prerAya, ane dilamAM vairavirodha, IrSyA vagere hovA chatAM tattva ciMtana para adhyAtmano sikko lagAve. paraMtu ahIM yogabiMdu zAstramAM adhyAtmayoganI vyAkhyAmAM tattvaciMtana sAthe ahiMsAdi vrata ane maitrIbhAva Adi bhAvane sAmela karela che. te sUcave che ke adhyAtmayoga banAvavA mATe maitrIbhAva vagerenI khAsa jarUra ja mAnI che, pAga amaitrI bhAva hoya ane eno kheda hoya e na cAle, dA.ta. koInA para haiyAmAM IrSA saLagatI hoya ane manane mAtra ema thAya ke "A huM IrSyA karuM , ne e khoTuM che to teTalA mAtrathI na cAle paraMtu IrSA ja na joIe. ISyamAM tattvaciMtana ja cokakhuM na cAlI zake, ne tethI adhyAtmayoga na bane. adhyAtmayoga eTale to zuddha AtmAnI sAthe tAra bAMdhavAnA che. A mokSamATeno yoga che ne ? to mokSa eTale zuddha AtmA, enA tarapha prayANa joIe. e korA tattvaciMtanathI na thAya. aMtaramAM vaira-virodha ke IrSA saLagatI hoya tyAM AtmAnA zuddha svarUpanI kharekharI jAgRti kyAM ? kharekharo khyAla kyAM ? pUcho, zuddha AtmAnI jAgRti hoya tethI vaiSa IrSyA kema aTake ? kArAga A che ke jyAM je khAmI mATe sAmA para dveSa vaira uThavA jatA hoya, tyAM e mATe manane ema thAya ke Page #356 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrI kalpaka A khAmI e kAMI sAmAnA zuddha AtmAnuM svarUpa nahi, e to bicArAne bhADutI karmanI viTaMbaNA che, to e bicAro e karmaviTaMbaNA bhogavato hoya tyAM mAre veSa zo karavo ?' ema vicAra karavA para DhaSa osarI jAya. IrSA kema TaLe ? : ema IrSyA thavA jAya e zAnA para ? sAmAnA koI bAhya dhana-sanmAna vagerenA vikAsa para, yA Abhyantara jJAnAdiguNavikAsa upara. paraMtu zuddha AtmAnI jAgRti sAvadhAnInA lIdhe ema vicAra thAya ke jo huM zuddha AtmAno premI chuM, khapI che, to (1) sAmAno AtmA guNavikAsa para to zuddhasvarUpanI dizAmAM che to tyAM prema thavo joIe. IrSyA zuM kAma ? ISyamAM to ulaTuM mAro ja AtmA azuddha thaI rahyo che, pachI tyAM mArA potAnA zuddha svarUpanI dizA mAM raheze ? tyAre (2) jo sAmAnA dhana-sanmAna vagere bAhya vikAsa para IrSyA thAya che, to e vikAsa koI enA AtmAnuM zuddha svarUpa nathI, ke zuddha svarUpanI dizA nathI, pachI ene mAre zA sAru lekhAmAM ja levuM ? AtmAnA arUpI nirvikAra svarUpanA khapI mAre bhaLatI vastune mahatva ja na ApavuM. [ 11 : maMtrI kalpaka : mananI pavitratA ane sthiratA keLavavA A mahAna cAvI sara karavA jevI che ke AtmAnA arUpI ane nirvikAra svarUpano anahada rAga ane tIvra bhUkha UbhI karavI. AtmAnuM zuddha svarUpa zuM? arUpitA ane nirvikAratA. have juo ke eno anahada rAga kema Ubho thAya ? eTalA ja mATe ke (1) rUpI deha, rUpI IMdriyo ane ene anukULa rUpI paudgalika cIjamAM ciMtA saMtApa durgAna vagere ApadAo che, ane e rUpImAM saravALe mIMDuM che, to e rUpInA rAga karatAM potAnA arUpI AtmAno rAga zo khoTo ? ema (2) rAga-dveSa kAma-krodha lobha mada IrSyA vagere to vikAro che, roga che, bhavamAM bhaTakAvanArA che. emAM taNAvA karatAM AtmAnuM nirvikAra svarUpa zuM khoTu? Ama arUpI ane nirvikAra svarUpa para bhAre rAga mamatva thAya, pachI enI bhUkha UbhI karAya. Ane dilamAM khUba mamarAvAya, to e eka evI cAvI sara thAya ke pachI manane apavitra banAvanArA loTabaMdha (jathAbaMdha) doSo sAme Takkara jhIlAya. mahApuruSoe Page #357 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 112 mahApralobhananA prasaMgamAM zuM, ke vicitra saMyogomAM yA mahA upadravonA prasaMgamAM zuM, mana na bagADyuM, e zAnA baLa para ? AtmAnA arUpI ane nirvikAra svarUpanA ati rAga ane tIvra bhUkhanA baLa upara. vajrasvAmI vicaratA vicaratA eka evA nagaramAM pahoMcyA ke jyAM eka kroDapati zeThanI kanyA rukamaNie nakakI karyuM hatuM ke 'paraNuM to vajasvAmIne ja paraNuM, bIjAne nahi !' Ama nirNaya karavAnuM kAraNa e baneluM ke sAdhvIoe vajasvAmIjInA rUpanI prazaMsA karelI. A chokarI bicArI bhoLI, te ene khabara nahi ke 'A to tyAgI sAdhu mahArAja hoI lagna kare nahi,' tethI emane paraNavAno vicAra karyo. have vajrasvAmI mahArAja tyAM padhAryA eTale chokarInA bApe emane eka kroDa rUpiyAnA dhana sAthe rUpALI chokarI svIkAravA pArthanA karI. kevuM pralobhana AvyuM ? yuvAna vaya che, rUpavatI yuvatI maLe che, sAthe moTI koDa jevI rakama maLe che. paraMtu (1) svAtmAnA arUpI ane nirvikAra svarUpanA bhUkhyA e rUpamAM zAnA kheMcAya ? (2) kAmarAga artharAgano vikAra zuM kAma vahore ? emaNe to evo upadeza karyo ke rukamaNI cAritra mArge vaLI gaI. maMtrI kalpakanuM tattvaciMtana rAjA pahelA naMdano kalpaka maMtrI hato. bALapaNathI saMskAra sArA maLelA, kemake pitA brAhmaNa,chatAM munionA saMparkathI jainadharmanI pAkI zraddhAvALA banelA; te dIkarAne ya khAsa karIne dharmanA ja saMskAra ApatA. vaLI muniono samAgama paNa sAdhatA. ethI tattvanuM arUpI nirvikAra ane anaMta jJAnAdimaya svarUpa je samajavA maLeluM, eNe kalpakanuM dila pakaDI lIdhuM. kalpakane AtmAnA A zuddha svarUpanI evI bhUkha lAgelI ke ene paraNavuM ya nahotuM, tema maMtrI paNa banavuM nahotuM. gRhasthajIvana paNa e evuM kAma-lobhanA upazama bharyuM jIvato ke na to ene cAmaDAnA rUpa-sparze bhogavavAnI koI khaNaja, ke na to ene rUpiyA gharabhegA karavAno koI abhakharo. potAnA AtmAnAM arUpI svarUpanI AgaLa pudgalanAM rUpa ene mana kUcha nahi, koI visAtamAM nahi. ema svAtmAnA nirvikAra svarUpanI mAyA evI lAgelI ke kAma krodha-lobha vagere vikAro poSavAnuM ene gamatuM nahi. brAhmaNano kanyAdAnano peMtaro : Ama chatAM eka brAhmaNanA peMtarAthI ene vacane baMdhAvuM paDayuM. brAhmaNe pahelAM to kalpakanI AgaLa mAgaNI karI ke mArI kanyA tame paraNo. paNa kalpake ghasIne nA pADatA eNe evo peMtaro racyo ke kalpakanA javA-AvavAnA rastAmAM eka khADo khodAvI emAM potAnI kanyA utArI dIdhI. pachI rastA para poka mUkato beTho ke Page #358 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrI kalpaka 113 'hAya! mArI kanyA khADAmAM paDI gaI che! te koI kADhI Ape to eno bahu upakAra mAnuM.' kalpaka tyAMthI jato hato te ene dayA AvI gaI. jhaTa utaryo khADAmAM ane kanyAne bahAra laI Avyo. ahIM pahelA brAhmaNe poka mUkelI emAM dhImA svare sAthe umereluM ke 'to ene huM kanyA ApI dauM.' paraMtu kalpakanA dilamAM mAtra dayA karavAnA zabda sAMbhaLatAM ekadama ja dayAnA kAmamAM lAgI gayo, te pelA pAchaLanA zabda sAMbhaLelA nahi, nahitara to pahelethIja cokhavaTa karata ke jo bhAI! tArI kanyA bahAra kADhI ApuM, paraMtu paraNavAnI zarata na hoya to!" have kanyA bahAra to kADhI paNa brAhmaNa kalpakane gaLe paDayo ke A kanyAne paraNI le. huM to bolI cukelo chuM eTale mArAthI pharI javAya nahi. mAre to kanyA devI ja joIe. vaLI tuM nA pADe to ya bIjAne devAya nahi, kemake kanyA eka vAra ja apAya. to eno khADAmAMthI uddhAra karanArane meM daI dIdhela che tethI bIjAne kema apAya ?' basa, Ama kalpakane phasAvuM paDayuM ane paraNavuM paDayuM. rAjAno maMtrI manAvavAno peMtaro : tyAre naMdarAjAe ene maMtrIpada levA Agraha karelo. paraMtu AtmAnA nirvikAra svarUpanA bhUkhyA kalpakane emAM mahAveTha lAgatI, tethI eno svIkAra na karyo. to rAjAe evo peMtaro racyo ke kalpaka je dhobIne kapaDAM dhovA Apato, e dhobIne rAjAe AjJA karI ke tAre kalpakanA kiMmatI kapaDAM dhovA Ave tyAre tAre ene pAchA na ApavA. dhobIe ema karatA kalpakanAM kapaDAMne bahAnAM kADhI kADhI be varasa sudhI kapaDAM pAchA na ApyAM. kalpaka zAMta svabhAvI kapaDAnI ugharANI kare, paraMtu pelo bahAnuM kADhI na Ape to A gusso na kare, chatAM have be varasa thaI gayA tyAre saheja kaDakAIthI ugharANI karatAM rAjAnI hUMpha para jematema bolyo eTale kalpakane Aveza AvI gayo ane AvezamAM evuM mArI dIdhuM ke dhobI marI gayo; ethI dhobInI nAta khaLabhaLI uThI ane rAjA pAse pharIyAda laI gaI. rAjAne ATaluM ja joItuM hatuM, kalpakane game tema karI gunAmAM lAvavo hato. te AvI gayo gunAmAM. basa, rAjAe kalpakane bolAvI maMgAvyo. ahIM kalpakane potAnA hAthe AvezamAM thaI gayela dhobInI hatyA mATe pArAvAra pastAvo hato, tethI game te sajA vahorI levAnI taiyArI sAthe rAjA pAse gayo. rAjAe dhobIone ravAnA karyA, ane kalpakane kahyuM, "Avo bhayaMkara guno teM karyo ?' 'hA, guno thaI gayo che. je sajA karavI hoya te svIkArI levA taiyAra chuM.' Page #359 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 dhyAna ane jIvana rAjA kahe, "basa, tAre maMtrIpada svIkArI levuM. e ja tane sajA che." thayuM ? kalpake game te sajA vadhAvI levAnI taiyArI batAvI che, eTale vacanathI baMdhAI gayelo che. have kayAM chUTe ? Ama ene maMtrI banavuM paDyuM. AtmAnA arUpI pANAnI ane nirvikAra dazAnI mamatA ghaNI, tethI ja lagna ane maMtrIpada baMnethI kalpaka dUra rahela. chatAM karma saMjoge baMne ya mAthe AvI paDayAM. te have ene nabhAve che. paNa rasa to pelo AtmAnA zuddha svarUpano ja che. laganI kevI lAgI haze ? janma brAhmaNane tyAM, chatAM paNa pitAnuM saMskaraNa ane sAdhusamAgama baMnene kalpake kevA jhIlyA haze ke ATalI badhI nispRhA ! zuddha AtmasvarUpanI mamatA nahi tethI apAra tRSNA : Aje to juo cho ne sArI rUpALI kanyA paraNavA mANasa keTakeTalA abhakharA kare che ! tyAre ema.ela.e. pArlAmenTanA sabhya tarIke cUMTAvA ane AgaLa vadhIne mukhyamaMtrI tarIke cUMTAI AvavA keTakeTalA prapaMca thAya che? kevI kevI Atma zlAghA gavAya ane gavarAvAya che? je kALamAM AvaDI moTI bhUkha, abhakharA, ane mathavAnuM cAlatuM hoya te kALamAM nAnI vastunI lAlasAnuM to pUchavuM ja zuM ! paisA mAnapAna sattA vagerenI keTalI bhUkha ane keTalA abhakharA che? kema ema ? kaho potAnA AtmAnA arUpI ane nirvikAra svarUpanI koI ja mamatA nathI AkarSaNa nathI, bhUkha nathI. kalpakane anicchAe mAthe AvI paDelI maMtrIpaNAnI javAbadArI adA karavI paDI. paraMtu eno prabhAva evo paDayo ke bahAranA rAjAone dabAyelA rahevuM paDayuM. ATalo badho kalpakano prabhAva vidhanasaMtoSIo ke IrSALu yA sattAnA bhUkhyAo kema sahana karI zake ? eTale kalpakane halako pADavAnI peravIo cAlI. paraMtu naMda rAjAne enA para eTalo badho vizvAsa che ke kazuM dhyAna para le nahi. kalpaka para Aropa : tyAre, ekavAra evuM banyuM ke kalpakane potAne tyAM koI prasaMga para rAjAne suMdara mugaTa vagere bheTa karavA mATe e ghaDAvAnuM cAlyuM. kalpakanA ghera ja kArIgaro kAma karatA. IrSALuoe A takano lAbha laI rAjAne evuM bhaLAvyuM ke have kalpakanI Apane uThADI mUkI potAnA putrane gAdIe besADavAnI taiyArIo cAlI rahI che. e mATe tapAsa karAvo to dekhAze ke khAnagImAM enA ghera mugaTa vagere sAmagrI taiyAra thaI rahI che. senA vagere badhuM enA taMtramAM to che ja, have A taiyAra thAya eTalI ja vAra, ApanuM rAjya javAnuM enA chokarAnA hAthamAM.' vAta evI rIte milAvIne karI ke rAjAne roja kAna para evuM ne evuM kAMIne kAMI AvatuM to hatuM ja, emAM AvI vAta AvI eTale ene e sAcI hovAno Page #360 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrI kalpaka 115 vahema paDayo. tapAsa karAvI to mAluma paDayuM ke 'mugaTa vagere rAjA yogya sAmagrI taiyAra thaI rahI che' basa, mUrkha rAjAnuM mana ryuM, have kalpakane pUchavA vAra na rAkhI ke 'A zAnI taiyArI thaI rahI che ?,' mAnI lIdhuM ke pUchIe sAcuM to ya e zAno bole ? eTalo ene bhayaMkara drohI samajIne tarata kuTuMba sAthe pakaDAvI eka kuvAmAM keda karyo koI khulAso pUchAvI sAMbhaLavAno avakAza ja rAkhyo nahi. 'vinA gunhe sajA' tyAM nimitta karma-udaya : kaho, ahIM kalpanI koI bhUla hatI ? e to ulaTuM rAjAne rAjasAmagrI bheTa karI rAjAnuM sanmAna karavA cAhato hato. to pachI vinA gunhe AvI sajA, AvuM ulaTuM ja kema banyuM ? basa, ahIM karma-thiyarI karmasiddhAnta AgaLa Ave che. azubha karmano udaya thavAno hoya tyAre e game te nimitta meLavI le che. nimitta khoTuM ja hoya evuM nahi. sAruM ya nimitta emAM kAma karI jAya. eka mANase cora-DAku caDI AvavAnI garabaDa sAMbhaLI, eTale eNe baMduka taiyAra karI ghoDo caDAvIne Tebala para taiyAra mUkI bIjA kAmamAM lAgyo. banyuM evuM ke enA nAnA chokarAe tyAM AvI kAMka garabaDa macAvI, te baMduka Tebala parathI nIce paDI ghoDo dabAI gayo, goLI chUTI, ane e chokaro ja emAM phasAI gayo, te maryo. A zuM? bApano ne chokarAno azubha udaya; te sAruM corathI bacavAnuM sAdhana ja e karmanA udayamAM upayogI thayuM. kalpakane evuM ja banyuM. potAnA azubhano udaya thavAno tethI sAruM paNa sAdhana emAM nimitta banI gayuM. bheTa mATe taiyAra thatA mugaTa vagere, e rAjya paDAvI levA mATe che evo bhAsa Ubho karAyo. AmAM mANasanuM zuM cAle? AmAM moTA tIrthaMkara bhagavAnanuM ya cAlatuM nathI. mahAvIra prabhune azubhano udaya AvavAno te sarvajJa hoI pahelethI gozALo AvI zuM karaze e jANavA chatAM enI sAme kazI ADa na ubhI karI; tema jaghanyathI eka karoDa devatA haMmezA prabhunI sAthe rahenArA, e ya kAMI karI zakayA nahi. prabhune pAse gozALo Avyo, eNe bakhALA kADhayA, ane prabhunI upara tejolezyA mUkI. alabat bIjo koI hota to to ethI baLIne khalAsa thaI jAta, paNa ahIM to prabhu lokottara puruSa che, utkRSTa puNyasamUha ane anaMta vIrya vagere atizayothI bharelA che. nirupakrama AyuSyavALA che. ethI teolezyA prabhunA zarIramAM pesI zakI nahi. paraMtu prabhune pradakSiNA daIne pAchI pharI ane gozALAnA zarIramAM pesI gaI. prabhune pradakSiNA daIne gaI ethI prabhunA zarIramAM dAhanI pIDA UbhI thaI. bolo, ahIM tIrthaMkara bhagavAnanuM ya zuM cAlyuM ? karmano udaya thatAM koInuM ya na cAle. Page #361 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 116 kalpakane ya evA azubha karmano udaya thayo ke potAnI sArI paNa rAjasanmAna karavAnI pravRtti potAne kuvAnI kedamAM utAranAruM nimitta banyuM. paraMtu e jarAya vyAkuLa na thayo. hAyavoya karavA na beTho, kemake enI najara sAme AtmAnuM zuddha arUpI nirvikAra svarUpa hatuM. mAnavamanano upayoga azubhodaya jovAya e. ApaNe bhAgye ja AvA koI azubha karmano udaya jovAno avasara Ave che. Ave to sAmAnya sAmAnya azubhodaya AvI Ubho rahe; paraMtu emAM vicAro, keTalA badhA AkuLavyAkula thaIe chIe ? kevA kaSAyamAM caDIe chIe ? kevA durdhyAnamAM utarI jaIe chIe ? tyAM bhAna nathI rahetuM ke 'ApaNane viziSTa mAnavamana maLyuM che, to eno koI khAsa upayoga kharo? jo upayoga hoya to A vicAra, 'A sAmo kAMI tAruM bagADe to e tArA azubhanA udaya vinA nahi. eTale mukhya bagADanAra to potAnAM azubha karma che. vaLI e kAMI udayamAM AvyA phaLa dekhADayA vinA rahe nahi evA che, to zA sAruM uMconIco thAya? potAnA azubha sAme na jovuM; ane sAmA para utarI paDavuM, kaSAya karavA, sAmA para na cAle tyAM aMtaramAM babaDATa karavo - A badhuM to pazune ya AvaDe che. tane viziSTa mAnavamana maLyuM che, to tArI zI karaNImAM vizeSatA? azubhodaya jevAnI AvaData pazumAM nahi, tArAmAM che. to eno koI upayoga kharo ke nahi ? tAre mAnavamanathI azubhodaya jovAno nahi ? kharuM Abhyantara kAraNa na jotAM bahAranA upalakriyA nimittane jovAmAM viziSTa zaktivALA mAnavamanano zo upayoga thayo ? kalpaka to rAjAnA anyAya para kUvAmAM pUrAyo che. paNa potAnA ja azubha karmane doSa de che. paraMtu vizeSa to e che ke potAnA zuddha AtmasvarUpane jue che ke (1) 'arUpI AtmA para AvA upadravothI kazI hAni nathI. A keda vagere to rUpI deha paranI Apatti che, to huM to arUpI AtmA, te mAre enuM mahattva lekhavA jevuM nathI. (2) vaLI huM nirvikAra AtmA, enAmAM rAga-dveSa vagere vikAra zA sAruM ghAlavA ?' zAMti mATe zuddha AtmasvarUpanI mamatA keLavo : kalpakanuM A zuddha AtmasvarUpadarzana, ane enA manane arUpI ane nirvikAra svarUpanI mamatA, AkarSaNa, evAM joradAra hatAM, ke moTA maMtrIpaNAnA hoddA parathI nIce kuvAmAM keda pUrAvAnI sthiti para utarI javuM paDayuM. chatAM, A badhuM to rUpI pudgalanA khela samajI eNe enA para mana jarAya bagADayuM nahi, ke dInahIna karyuM nahi. kUvAmAM khorAka paNa parimita bhAta Avato je badhAne pUre nahi. tethI kalpake aMte pote Page #362 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrI kalpaka 117 bhUkhyA rahI e kuTuMbane ApavAnuM rAkhyuM. ATalI badhI ApadAmAM paNa pote manathI zAMta-sthira-dhIra raheto. zuddha AtmasvarUpanI mamatA kevI zAMti Ape che! naMdarAjA para zatrunI caDAI : emAM banyuM evuM ke nandanA duzmana rAjAe joyuM ke 'have kalpaka maMtrI nathI tethI nandanA rAjya para AkramaNa karavAthI vijaya maLaze,' tethI eNe lazkara laI AvI nandanI rAjadhAnIne ghero ghAlyo. rAjA nandano navo maMtrI evo bAhoza che nahi tethI nanda killAnA daravAjA baMdha karAvI aMdara beTho kharo, paraMtu ciMtAmAM paDayo ke 'duzmanane haTAvavo zI rIte ? kalpaka jevo koI hoziyAra ane prabhAvavaMto maMtrI che nahi, ne Ama ne Ama keTaluM cAlI zake ? A to rAjya jaze.' aMte rAjAe kalpakanI sahAya levI ema nakakI karyuM. rAjAne kalpakanI garaja paDI : kahe che ne ke 'jenAM kAma je kare.' mANasane ajJAnadazAmAM bhAna nathI rahetuM ke, 'amuka mAre hitakArI che, to eno saMga na choDuM,' tethI koI asat kalpanAvaza AvezamAM AvIne ene tarachoDI de che. paraMtu garaja paDe eTale kayAM jAya ? naMda rAjAne kalpakanI sahAyanI garaja paDI, paraMtu ene to pote bUrI hAlatamAM mUkayo che, te have enI pAse mAgaNI kema mUkavI e vicAra thaI paDayo. game tema paNa kaTokaTI evI che ke bIjo koI upAya ja nahoto tethI kalpakane bahAra kADhavo paDayo ane pAse bolAvI badhI paristhiti samajAvI, mAgaNI karI ke 'have lazkaranuM sukAna hAthamAM laI je rIte ThIka lAge te rIte rAjyanI rakSA karo. mArI bhUla thaI ke Apa jevAne ame kedamAM pUryA.' uMcI tattvaSTi para kSudratA nahi : ahIM juo ke kalpakanI uMcI tattvadRSTi, ane enA para keLavAI taiyAra thayela ati umadA dila kevA AgaLa Ave che ! enA mana para svAtmAnA arUpI ane vikArarahita svarUpanuM bhAre mahattva che, mamatva che, tethI rAjAe ene vagara gunhe karelI AvI bhayaMkara sajA para dila sAMkaDuM karavAnuM ane rAjAne sApha saMbhaLAvI devAnuM mana nathI thatuM. kemake e samaje che ke arUpI svarUpa para mahAna vicAra : 'jIvane eka vAra jelavAsanuM apamAna maLe ke bIjI vAra puna: mahAmaMtrIpadanuM sanmAna male, e badhuM rUpI pudgalanA khela che. arUpI AtmAe khela-nATakanA palaTatA bhAvane zA mahattva ApavA hatA? rUpInA bhAvo sAthe AtmAnA arUpIpaNAne kazuM lAgevaLage nahi. anukULa-pratikULa rUpI vastuthI arUpIpaNA para zI lAbha Page #363 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 118 hAni? kAyA rUpI che, e nAnImAMthI moTI thAya, ke kubaDImAMthI sArI thAya, ethI AtmAnA arUpIpaNA para zo pheraphAra ? kazo nahi, je kAyAthI ya nahi, to bahAranA dhana-mAla-bhojana vagerethI to pheraphAranI vAte ya zI ? mATe emAM dila kSudra nahi karavuM.' kalpaka A barAbara samaje che, tethI 'rAjAe pahelAM apamAna sAthe viTaMbaNA karI to have lAva ene cokakhuM sabhaLAvI dauM ke have zuM kahevA lAgyA cho ? rAjyanI rakSA tamArA navA maMtrIthI karI lejo. mArAthI e nahi bane;' Avo kazo halako vicAra na Avyo. rUpI pudgalanA khela para evA kSudra vicAra zA karavA hatA ? game te saMyogamAM AtmAnuM arUpIpaNuM tadavastha che, mATe saMyogo para harakhazoka nakAmo. tema rAga-dveSa, harakha-zoka e vikAra che tethI AtmAnA nirvikAra svarUpathI AghA paDavAnuM thAya; mATe evA vikAra karavA yogya nahi. kalpaka khUba svastha manavALo che. eNe rAjAnI mAgaNI jhIlI ane kahyuM ke 'koI ciMtA na karo. mArI zArIrika zakti nathI, tethI mArAthI calAze nahi. paNa mAtra mane khATalAmAM besADI killAnI upara pheravo, jethI bahAranuM lazkara ane eno senApati rAjA vagere mane dekhI zake. pachI ciMtA nahi rahe.' kalpakano prabhAva : basa, rAjAe e pramANe karAvyuM. zatru rAjA kalpakane jotAM ThaMDo paDI gayo. ana lAgyuM ke 'oho ! kalpaka hajI maMtrI tarIke jIvaMta che ? to to kadAca enA vyUhamAM phasAI javuM paDe.' vicAraNA mATe eno maMtrI Avyo. ene kalpake buddhipUrvakanI yojanAthI evo DaghAvI dIdho ke, 'tamArA AkhA lazkarano chUMdo karI nAkhavAno che,' pachI to eNe bicAre potAnA rAjA pAse jaI ene samajAvIne tarata pAchA pharI javAnuM karAvyuM. kalpakanI AvI buddhizakti hatI, prabhAva hato, pratiSThA hatI, chatAM ene ghamaMDa nahi, lAlasA nahi, tema pUrve rAjAe ene khoTI rIte bhayaMkara daMDI nAkhela chatAM rAjA para koI dveSa ke pachI ene DAmavAnI vAta nahi. badhuM zAnA para ? potAnA AtmAnA arUpI svarUpanI mamatA para; ke jenI sAme rUpI jaDa padArthanI koI kiMmata nahi. ema AtmAnA nirvikAra svarUpa para mamatA; ke jenA lIdhe vikAro jherarUpa lAge; AtmAnA zuddha svarUpanI mamatAnI balihArI che. svAtmA-paramAtmA sAthe tAra joDo : tattvaciMtana evuM thavuM joIe ke jethI AtmAnA paramAtmA sAthe haiyAnA tAra joDAya. Page #364 -------------------------------------------------------------------------- ________________ maMtrI kalpaka 119 te zuM emaja joDAze ? jaDa rUpI pudgalo para prema-AsthA-AzvAsana eTalA ne eTalA UbhA rAkhavA che, ne aMtarAtmA-paramAtmA sAthe tAra joDavA che, be vAta nahi bane. rUpInI AsthA ne huMpha paDatA mUkI arUpIno prema-AsthA vadhAravA joIe. e AsthAmAM enuM arUpIpaNuM bahuM game, enI nirvikAra dazA bahu game. adhyAtmayoga yAne zraddhA ane vairAgya sAthenuM tattvaciMtana dilane sAbaduM (jAgatuM) ane kUNuM tathA sIdhI lAInanuM karI Ape che. sarvajJa bhagavAne jIva ajIva Adi tattvonuM svarUpa ja evuM kahyuM che ke ene jema vistArathI ciMtavatA jaIe tema tema AtmA sAbado thato jAya, zuddha svarUpanI dizAmAM prayANa karato rahe; ane AtmAnA keI doSo dhakke caDe, ravAnA thatA jAya, ghasAtA jAya. jIvAditattva-ciMtanamAM AtmAnA nirvikAra arUpI zuddha svarUpanI jema jema mamatA vadhatI jAya, tema tema doSonI pakaDa doSonuM jora ghaTatuM Ave. tattvaciMtanathI kevI guNavRddhi ? : dharmI jIvana jIvIne A ja karavAnuM che ke aMtaramAM jAma thaI gayelA mithyAmati, saMsArarasa, ane viSaya-rAga, mada, mAyA ane IrSyA, dehAdhyAsa ane hiMsAdi pApavRtti vagere doSo ghasAtA Ave. ethI ja upara uparanA guNasthAnakanI pariNati jAgatI jAya che. to jema jema zraddApUrvaka tattvanA vistAranuM ciMtana vadhatuM jAya, tema tema sarvajJavacana-zraddhA, mokSaprIti, viSayavairAgya, maitrI-pramoda-karuNA, laghutAsaraLatA, ahiMsaka vRtti vagere vadhatuM Ave che; ethI pelA doSo kapAtA jAya e sahaja che. bIjI bAhya dharmasAdhanA dekhAvamAM kadAca enI e ja cAlu haze paraMtu A guNavRddhithI sAdhanono pAvara sAdhanAnuM ojasa vadhatuM jAya che, ane e guNavRddhi zraddhAyukata tattvaciMtana para Ave che. basa, AvA mahAlAbhadAyI tattvaciMtana mATe tattvanuM adhyayana tattva-svAdhyAya jarUrI che. svAdhyAya zuM Ape ? AvAM mahAkiMmatI tattvaciMtana Ape, adhyAtmayoga Ape. eTalA mATe zAstra kahe che ne sajjhAyasamo tavo na bhUo na bhavissai / 'svAdhyAya jevo tapa thayo nathI, thavAno nathI.' A cotho Abhyantara tapa che. enA lAbha avarNanIya che. svAdhyAyamAM tattvaciMtana cAlu rahe che, ethI moTo lAbha A, ke mana emAM pakaDAyeluM rahevAthI e khoTA vicAromAM jatuM nathI. mananuM kAma sIdhuM che. ene ThekANe pakaDAyeluM rAkho, to enA ja vicAra karaze; tyAM bIjAnA vicAra nahi cAle. Page #365 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (20) dhyAna ane jIvana pra0 - to navakAravALImAM cittane navakAra vagereno jApa to pakaDAvIe chIe; chatAM tyAM bIjA vicAra kema Ave che ? u0 - citta barAbara pakaDAya ja kayAM che ? citta jo jApanA akSara akSara para barAbara pakaDAyeluM rakhAya to bIjA vicAra nahi Ave. 12 : Aje dhyAna kema pasaMda paDe che? mana sArA viSayamAM pakaDAya e dhyAna. e eka uttama tapa che. dhyAnanA viSayamAM A dhyAnazataka' zAstra jaina darzananI maulika vAto batAve che. A vAtonI jema khabara nathI hotI e e rIte zubha dhyAnano Azraya na letAM ema ja dhyAna e ja kharI sAdhanA che' evA abhinivezathI UMdhA mArge doravAya che. tyAre e vicAraNIya thaI paDe che ke kharekhara dhyAna mArga zo hoI zake ? A mATe pahelAM e vicAravuM paDe ke AjanA uparokata abhinivezavALAne dhyAna kema pasaMda paDe che ? tathA emAM emanI gaNatarI kevI bhUla bharelI che ? Aje dhyAna kema pasaMda paDe che ? : dhyAnano viSaya mANasane bahu priya paDI jAya che. kemake emAM eka to ema lAge che ke "A manathI sAdhavAnI vastu che, eTale AmAM kazuM bIjuM kaSTa nahi; nahi paisA kharacavAnA, nahi zIla-vrata-niyama pALavAnA, ke nahi koI tapasyA karavAnI. vaLI na koI tyAga karavo paDe, yA na kazI kriyA karavI paDe. dhana-viSayopabhogakhAnapAna-ArAmI vagere badhuM salAmata rahe, kriyAnuM kAyakaSTa nahi, vepAradhaMdhAne AMca Ave nahi, ne manathI dhyAna karI zakAya." eka to Ama lAge ne; (2) bIjuM ema lAge che ke chevaTe to "mana eva manuSANAM kAraNuM baMdhamokSayo:" mana para ja baMdha-mokSano AdhAra che. dhyAnathI mana kAramAM, hakAramAM ke paramAtmAmAM lagADI daIe eTale pApano thoka nAza pAmI jAya. zAstramAM kahyuM che ke eka kSaNa paNa mana paramAtmAmAM laya pAmI jAya, to beDo pAra thaI jAya.' Ama hisAba mAMDavAthI mANasane dhyAna bahu pasaMda paDI jAya che. have jovAnuM e che ke A hisAba ane pasaMdagI barAbara che ke nahi? dhyAna mATe A hisAba khoTo. A hisAbamAM spaSTa dekhAya che ke (1) dAna, zIla, tapa, AcAra, dharmakiyA ane tyAga, A badhA vinA cAle evo dilamAM bhAva che. "cAle eTale ke e pavitra sAdhanAnI upekSA che. (2) enI sAme paisA-viyopabhoga-khAnapAna, kAyAnI sukhazIlatA tathA dhaMdhAvepAra AdinI evI bhAre tRSaNA-mamatA Asakita che ke emAM Page #366 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje dhyAna kema pasaMda paDe che ? 121 svecchAe kazuM ochuM karavAnuM nahi, karavAnI jarUraja lAgatI nathI. 'e bhAre Asakita mamatA hovA chatAM dhyAna karI zakAya che.' evI emAM mAnyatA che. vaLI e paisA vagere salAmata rakhAya, emAM kazuM khoTuM ja lAgatuM nathI. paraMtu A hisAba khoTo che, enuM kAraNa. (1) jinAjJAnI upekSA e pahelI moTI bhUla : pahelI vAta to e che ke dAna-zIla-tapa-bhAvanA e cAra prakArano dharma bhagavAna zrI tIrthaMkaradevoe pharamAvyo che, ane te AtmAne saMsArathI chUTI mokSa pAmavA mATe atyaMta jarUrI batAvyo che. jyAre 'e dAnAdi vinA cAle' eno te artha e thayo ke e jinokta dAnAdinI dilamAM upekSA che, eTale ke zrI tIrthaMkara bhagavAnanAM vacananI upekSA che. jyAM jinavacananI upekSA avagaNanA-beparavAI hoya, tyAM game tevuM kalAko-divaso-mahinAo ke varSonuM paNa dhyAna dharmarUpa na banI zake. dhammo ANAe paDibaddho' dharma vItarAga sarvajJa zrI tIrthaMkarabhagavAnanA vacanathI AjJAmAM baMdhAyelo che. eTale emanI badhI to zuM, kintu eka paNa AjJAnI upekSA-beparavA karavAmAM sarvesarvA AjJA-pratibadhdhatA rahe nahi, tethI game tevI dhyAnasAdhanA dharmarUpa na banI zake. alabata dAna-zIla-tapa vagere ochuM ArAdhAya ema bane, kintu na banI zakavAnI ya upekSA thAya e na cAle. mana kahe, 'kamanasIba chuM, pAmara chuM, ke joIe tevA dAnAdi nathI sAdhI zakato. bAkI e sAdhavA mATenI prabhunI AjJA barAbara ja che. kayAre evo dhanya divasa Ave ke jinAjJAne saMpUrNa amalamAM mUkuM, ne utkRSTa koTinAM dAnAdi dharma sAdhuM.' ekalA dhyAnanI pasaMdagImAM Avo manano bhAva raheto nathI; ulTuM dhyAnathI ja mokSa mAnyo, dAnAdinI jarUra nahi mAnI, eTale aMtargata rIte dAnAdinI upekSA AvI, ne emAM jinAjJAnI upekSA thaI, jinAjJAnI uparavaTa thavA jevuM thayuM, garbhita rIte manamAM A beThuM ke 'jinAjJA bhale dAnAdi dharma sAdhavAnuM pharamAve, paraMtu evuM kAMI nahi, e vinA ja dhyAnathI mokSa thaI zake che' Ama ekalA dhyAnanI pasaMdagI pAchaLano hisAba khoTo che. jinAjJAnI upekSA ane uparavaTatAmAM dharma ke mokSasAdhanA hoI zake ja nahi. (2) ArtadhyAna ane mithyAtva e bIjI bhUla : hisAba bIjI rIte paNa khoTo hovAnuM kAraNa e che, ke paisA, viSayopabhoga ane khAnapAna tathA kAyAnI sukhazIlatA vagere salAmata rAkhavAnI hoMza rahI, ane emAM kazuM khoTuM ke pAparUpa lAgyuM nahi, eTale emAM ArtadhyAna ane mithyAtva ghara karI rahevAnAM. kemake, 24 Page #367 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (122) -[dhyAna ane jIvana | paulika ISTa vastuonAM saMyoga maLavAnuM ke TakavAnuM tanmaya ciMtana e ArtadhyAna che. temaja, paulika ISTa viSayo salAmata rAkhavAmAM kazuM khoTuM na lAge emAM parigraha pApa heya-tyAjyane badale upAdeya-AdaraNIya lAgavAthI mithyAtva lAge che. jyAM ArtadhyAna salAmata hoya, ArtadhyAnanA saMskAra salAmata hoya, 'mAre dhanamAla-kAyAdine hAza ! dhakko nathI pahoMcato' evI kaleje ThaMDaka hoya, tyAM dharmadhyAna zAnuM lAge ? dharmadhyAna-zubhadhyAnamAM to manamAM vaLAMka AtmAnI viSayAsakita kaSAyAveza vagere taraphathI khasI vairAgya-upazama nirvikAratAdi AtmAgo tarapha DhaLato hoya. enA badale manano vaLAMka viSayAsakti AdimAM tadavastha khaDo raheto hoya evA manamAM zubhadhyAna pese ja zI rIte ? evuM mana zubhadhyAnamAM lAge ja zAnuM? tema viSaya-AraMbhasamAraMbhAdi pApo cAlu rahe emAM manane kazo vAMdho na lAge, A pApo akartavya na lAge; e to gADha mithyAtva UbhuM rahyuM. AvuM gADha mithyAtva UbhuM hoya tyAM zubha dhyAnanuM astitva ja zAnuM? tAmalI tApasa, bhartuhari jevA mithyA mArgamAM paDelA chatAM maMda mithyAtvavALA hoI A pApone bhayaMkara AtmaghAtaka lekhatA hatA to ja samakitInI apekSAe utaratA paNa kAMIka zubhadhyAnamAM rahI zakatA hatA. tyAre ahIM ekalA dhyAnanI pasaMdagImAM to pApo salAmata rAkhavA che, e salAmatanI kaleje ThaMDaka rAkhavI che. evA ThaMDakavALA manamAM zubhadhyAnano pAyo ja kayAM maMDAya? zubhadhyAna mATe paheluM A jarUrI che ke pAponI baLatarA joIe. A baLatarA che ? anaMtA bhUtakALamAM cAritra jevA utkRSTa dharma anaMtI vAra sAdhyA, emAM dhyAna paNa kayAM ochA karelA ? paraMtu viSayAsakti-pApanI baLatarA nahotI tethI e sAdhanA ne e dhyAna badhAM ja niSphaLa gayA, AtmAno leza paNa uddhAra na thayo. ahIMnA cAritramAM dekhIto viSayatyAga hato, paNa saravALe UMcA devatAI viSayo ke mAnasanmAnarUpa viSaya joItA hatA. dilanA uMDANamAM enI Asakita hatI. tethI dhyAnano cALo mAtra thayo. kharekhara zubhadhyAna nahi. to pachI ahI pAga ekalA dhyAnanI pasaMdagI pAchaLa rahelA pApaprema Adi dilanA malina bhAva chate zubhadhyAna zAnuM? zubhadhyAna lagADavA mATe (1) azraddhA (2) ArtadhyAna ane (3) mithyAtva "haTAvavAnI jarUra che. . (1) azraddhAne haTAvavA mATe pUrNa jinavacana-rAga joIe. (2) ArtadhyAna miTAvavA mATe (ka) dAna, zIla, tapa, bhAvanA dharma, (kha) dharmakriyAnAM kAyakaSTa, ane (ga) vepAra AdimAM khUba parimitatA, A trANa, tathA cothI vastu (gha) kaSAyonA AvezanI aTakAyata joIe. tathA, Page #368 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje dhyAna kema pasaMda paDe che ? 123 (3) mithyAtva haTAvavA mATe A cokkasa mAnavuM joIe ke (ka) A cAreya zubhasAdhanAo vinA na ja cAle. (kha) sAdhanAonA virodhI dhanaprema, viSayarAga, niraMkuza khAnapAna, ane azubha saMkalpa vikalpo tathA vikathA kuthalIo; temaja jagatanuM bahu jovAnA rasathI DAphoLiyAM, ane jyAM tyAM AMkha nAkhavI, vagere gojhArA che, akartavya che. temaja (ga) kAyAnI sukhazIlatA, vepAra AdimAM ramaNatA, ane kAma krodha lobhAdi kaSAyonA Aveza, e mahAAtmaghAtaka che. evI dRDha mAnyatA joIe. pUrNa jinavacana-rAga che eTale jinavacane kahela 'ekaluM dhyAna nahi paNa e pahelAM (1) dAnAdi dharma, (2) sAmAyika jinabhakita, zAstrasvAdhyAya Adi dharmakriyA, (3) vepArAdithI nivRtti, tathA (4) 'kSamAdi guNo atyaMta jarUrI che,' ema lAgaze. jinavacana-rAgathI A badhA upara paNa anahada rAga raheze. pachI manane ema nahi Ave ke 'A badhAnI zI mahattA che ? mahattA dhyAnanI che, mATe ApaNe dhyAna karo.' nA, A vicAra to jinavacananI azraddhAnA gharano che. eTale evI azraddhA kema karAya che ? je 'dhyAna e tAraka che,' evI khabara jinavacanathI paDI eTale ja dhyAna karavAnuM mana thAya che, to pachI 'jinavacananuM kaheluM eka mAnya, ane bIjuM mAnya nahi,' evuM kema karAya ? eTale, paheluM zubhadhyAna to A ja vAraMvAra karavuM joIe ke 'aho! kevA anaMta kalyANakara jinavacana ! kevAM anaMtajIvone abhayadAna-devarAvanArA jinavacana ! kevAM anaMtAjIvonA udhdhAraka jinavacana ! jinezvara arihaMta tIrthaMkara paNa banyA e jenA AdhAre, e jinavacana keTalAM UMcA mahattvanAM ? Ama mAnavane mahAmAnava mahAtmAmAnava yAvat lokottara puruSa banAvanArAM kevAM camatkArika jinavacana ! jinavacane e anaMta kalyANa sadhAvyA, anaMtA jIvone abhayadAna devarAvyA, anaMtAnA uddhAra karyA ane lokottara puruSa paramAtmA banAvyA, e badhuM jinavacane ekaluM dhyAna karAvIne nahi, paNa bharacaka dAnAdi dharma, dharmakriyAo, vepArAdityAga pUrvaka AtmagaveSaNA ane kSamAdi guNasAdhanA karAvIne karyuM. juone prabhuzrI mahAvIra bhagavAne chellA bhavamAM paNa A badhuM kAM ochuM sAdhyuM che ! nahitara emane gharamAM besI rahI amana camana uDAvatAM ane vaibhavAdimAM mahAlatAM dhyAna karavAnuM nahotuM AvaDatuM ? to kema ema na karyuM ? ane varSIdAna rUpa mahAdAna, bhISma mahAvratarUpI mahAzIla, emAM vaLI 12 varSamAM 11 / / varSa jeTalA covihAra upavAsanA mahAtapa, ghora parisaha upasargomAM paNa tattvaciMtanarUpI mahAbhAvanAnA dharma kema sAdhyA? roja lagabhaga ekavIsa kalAka khaDA khaDA Page #369 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 124 kAussagganI mahA dharmakriyA kema karatA ? cAritrajIvanamAMya bIjA sAthe vAtacIta sarakhI nahi evI bAhya-bhAvathI nivRtti kema lIdhI ? ema ghora cAmaDAtoDa upasargo karanArA upara paNa mahA kSamA, mahA karuNA, mahA nirabhimAnitA, eka vastrano ya saMgraha nahi evI mahA nirlobhatA, zarIra caLa Avye khaNavAnuMya nahIM evo mahA saMyama, IndrANIo sAme maTakuMya nahIM ne eno manamAM vicAra sarakho nahiM evuM mahA brahmacarya, A badhuM prabhue kema sAdhyuM ? khAdhyapIdhye divALI, duzmanane DAma ane zarIre sukhazIlatA rAkhI ekalA dhyAnathI kema na patAvyuM ? prabhue badhI mahAsAdhanAo karI e sUcave che ke e badhAnI jarUra che. ekalA dhyAnathI na pate. to A badhuM upadezanArAM jinavacana jagatamAM kevAM ananya ane sarvatomukhI TIvALAM vacanaratna !' A zraddhA pahelI joIe. A zraddhA hoya ane vAraMvAra jinavacananAM mahattvanuM tanmaya ciMtana thAya e paNa dharmadhyAnano pahelo prakAra Aja viSaya tarapha laI jAya che. to pachI manamAnyA ekalA dhyAna karatAM A zraddhAyukta jinavacananuM dhyAna zuM khoTuM ? Ama chatAM eTaluM khyAlamAM rahe ke zubhadhyAna mATe jIvanamAM ArtadhyAnathI bahu bacavAnI jarUra che. nahitara manamAM ArtadhyAna AvatAM zubhadhyAna UbhuM nahi rahe. ArtadhyAnathI bacavA mATe ArtadhyAnane lAvanArA, pUrve kahyA te anahada dhanarAga, viSayarAga, niraMkuza khAnapAna, kAyAnI sukha-zIlatA, vepArAdinI ramaNatA vagere para kApa mUkavAnI jarUra che. nahitara jo e badhA salAmata, to ArtadhyAna salAmata rahevAnAM, kemake ArtadhyAna e badhI pIDAnuM ja dhyAna che. tyAre ArtadhyAnanAM e kAraNothI bacavA mATe dhanatyAga-viSayatyAga arthAt dAna ane zIla-vrata niyamo tathA saMyama, ema vividha tapa, dharmasAdhanAnI kAyakaSTi, zAstrasvAdhyAya-sAmAyikAdimAM bahu pravRtti, binajarUrI bolavAno paNa tyAga karI mauna, ema kSamAdi guNo vagere sAdhatA rahevAnI jarUra che. nahitara dhana-viSayAdi saMsAra ja calAve rAkhye ArtadhyAna Dagale ne pagale sulabha thavAnuM. tAtparya, zubhadhyAna karavuM che ? to jinavacana-rAga khUba keLavo, ArtadhyAnathI baco, ArtadhyAnanAM kAraNothI baco. e bacavA mATe dAnAdi dharma, dharmakriyAo, kSamAdi guNo vagere sAdhatA raho. enA pratipakSI dhanarAga viSayarAga, AraMbhasamAraMbha, kAyasukhazIlatA tathA kAma-krodhAdi kaSAyone atyaMta hAnikAraka ane e tyAjya mAnatA raho, jethI dAnAdi vinA cAle evuM jarAya manamAM na Ave. ArtadhyAnanI hayAtimAM zubhadhyAnanA phAMphA : na ArtadhyAna hayAta hoya tyAM dharmadhyAna-zubhadhyAna UbhuM na rahe. ApaNI pAse mana Page #370 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje dhyAna kema pasaMda paDe che ? 125 ekaja che, tethI e je ArtadhyAnamAM parovAyuM, to zubhadhyAnamAM nahi parovAI zake -A barAbara khyAlamAM rAkhI pahelI jarUriyAta nAjuka manane khUba sAcavavA jevuM che, ke rakhene e ArtadhyAnamAM paDI na jAya... ! mahAna sAdhakoe paNa jo mana nAjuka che A khyAla gumAvyo to jIvanabharanI zubhadhyAnanI sAdhanA chatAM koI aNadhArI paLe emanuM nAjuka mana ArtadhyAnamAM ghasaDAI gayuM. ane e emane ekavAra to tiryaMcagatimAM tANI gayuM. pArzvanAtha bhagavAnano jIva pahelA bhavamAM marubhUti e mahAna zrAvakadharmanI sAdhanA karanAro hato. brAhmaNa kulamAM janamavA chatAM ene pAchaLathI jainadharma navo maLelo, eTale enI haiye bhAre kadara hatI, ane tethI ja zrAvakanA uMcA AcAravicAra ane vrataniyamonI suMdara ArAdhanA karato emAM zubha dhyAna vAraMvAra rahyA karatu. enoja eka prabhAva evo paDayo ke potAnI ja strI sAthe kukarma karanAra potAnA bhAI kamaThane rAjA zikhAmaNa Ape e mATe marubhUtie rAjAne vinaMti karI. rAjAe zikhAmaNa ApavA jatAM kamaThe uddhatAI batAvI, to rAjA ene nagara bahAra vanamAM kaDhAvI mUkayo, kamaTha bahAra vanamAM tApasa thayo... ! AcArapAlana dvArA sadhAtA zubhadhyAna-zubhabhAvanAno prabhAva juo ke AmAM murabhUtino jarAye vAMka na hato chatAM enA manane lAgyuM ke '"are ! meM A rAjAne kahyuM ane rAjAe kamaThane nagara bahAra kaDhAvyo, ne kamaTha kaSTamAM paDayo tethI enA kaSTamAM huM nimitta banyo. mATe huM enI kSamA mAgI lauM. kSamA na mAguM to mArA dilamAM upazama na rahe, zalya rahI jAya, ne tethI mAro paraloka bagaDI jAya.'' kevI suMdara zubha vicArasaraNI ! kamaTha ayogya hato eTale rAjAe enI pAse javA salAha na ApI. chatAM pApanA atyaMta bhayavALo marubhUti gayo kamaTha pAse kSamA mAgavA. jyAM e kamaThanA pagamAM paDI kSamA mAge che tyAM kamaThe moTI pattharanI zilA uThAvI marubhUtinA mastaka para ThokI. mAthuM phUTayuM ane marubhUtine maravAnI ghaDI AvI. ahIM kasoTIno kALa hato, nAjuka manane sAcavavAnuM hatuM. paraMtu varSono sAro dharmasAdhaka ane zubhadhyAnano khapI marubhUti ahIM bhUlo paDI gayo. khoparI phUTavAnI bhayaMkara vedanAmAM e vizvala thaI gayo. have to maravAne kSaNavArano sAdo hato, chatAM eTalAmAM vedanAno hAyakAro Avyo, vedanAnuM ArtadhyAna lAgyuM, ne zubhadhyAnane jagA ja na rahI. marubhUti A ArtadhyAnamAM marI viMdhyAcalanI aTavImAM hAthaNInA peTamAM hAthI tarIke utpanna thayo. tIrthaMkarano jIva, teya samyagdarzana pAmelo ane varSosudhI uttama vrata-niyamothI suzobhita zrAvakajIvana jIvanAro temaja zubhadhyAnanA sArA abhyAsavALo, e Page #371 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (126) dhyAna ane jIvana aNadhArI paLe ArtadhyAnamAM phasAI paDe, ne zubhadhyAnane gumAve, tyAre mananI kevI nAjuka sthiti ! tema ArtadhyAnanI hayAtImAM zubhadhyAnanA kevA phAMphA? tyAre vicAravA jevuM che ke jene ekalo dhyAnamArga pasaMda paDe che, ane dharmamAM paisA kharacavAnA akhADA karavA che, kAyAne kaSTa ApavAnA vAMdhA che, thoDA paNa khAnapAna choDI tapa karavo harAma che, vepAradhaMdhAmAM pAkuM lakSa che, bIjI mojamajAha khape che, e saheje enA ArtadhyAnamAM phaselo hoya, e zubhadhyAna zuM karaze ? eTale zubhadhyAna lAvavuM hoya, dhyAna sAdhanA karavI hoya, to paheluM A jarUrI che ke ArtadhyAna aTakAvavuM joIe. e aTakAvavA enAM kAraNo ocho karavA atyaMta jarUrI che. kAraNo e ja, atyaMta dhanarAga, viSayarAga, bahu AraMbha samAraMbha. vagere. pUNiyA zrAvake ArtadhyAna rokavA zuM karyuM? kahe che puNiyo zrAvaka pahelAM pUraNacaMda zeTha hato, sAro dhArmika kriyAci jIva. sAdhune kahe "sAheba ! badhuM karuM chuM, paraMtu mana emAM sthira nathI rahetuM ADA avaLA vicAro bahu Ave che. zuM karuM ?' sAdhu kahe "jIvanamAM dhana-viSaya-AraMbhasamAraMbhAdinI bahu lapa rAkhavAthI mana para enA bhAra, enAM AkarSaNa rahe che. tethI mana emAM taNAI jaI enA vicAro ne ArtadhyAna kare che. e la5 ochI karyA vinA ArtadhyAna ane phajula pApavicAro ochA nahi thAya." zrAvakane vAta gaLe utarI, eNe joyu ke paisA sArA rAkhyA che, ne e mahatvanAM mAnyAM che, mATe ja bIjAnA paisAno ja vicAra Ave che. evuM bIjI jaDa bAbatomAM. mATe have to A paisA vagere jaDanI lapa ja kADhI nAkhyuM. "basa moTuM makAna suddhAM badhuM dharmArtha karI daI, nAnA bhADutI makAnamAM rahI rUnI puNiyo vANI rojanA 1ra dokaDA kamAvavAnuM ane enA para ja jIvana jIvavAnuM rAkhyuM. mATe nAma puNiyo zrAvaka prasiddha thayuM. have ArtadhyAnamAM ghaNAM kAraNo chUTI javAthI ArtadhyAna baMdha jevuM thaI gayuM. tethI sthira manathI sAmAyika ane zubhadhyAna evAM sArA cAlavA lAgyAM ke prabhue ene prazasyo. vAta A che, - bAna pasaMda paDe che, paNa ArtadhyAna ane enAM kAraNa ochA karavAnI tatparatA che ? nakara ane marubhUti vacce aMtara : pArzvanAtha bhagAnano jIva prathamabhavamAM marubhUti zrAvaka varSono dharmasAdhaka ane zubhadhyAnano abhyAsI temaja pote nirdoSa chatAMya kamaThanI kSamA mAgavA gayelo, to paNa draSilA bhAI kamaThe enA mAthe zilA mAratAM eNe zubhadhyAna gumAvyuM. vedanAnA ArtadhyAnamAM paDayo ne marIne jaMgalano tophAnI hAthI thayo. Page #372 -------------------------------------------------------------------------- ________________ [ Aje dhyAna kema pasaMda paDe che? | ( 127) tyAre sudarzana zeThano jIva pUrvabhave e ja gharamAM Dhora carAvI AvanAra nokara. ene mahAtmA pAsethI. 'namo arihaMtANaM' pada sAMbhaLavA maLela, ane khUba zraddhAthI raTANA karavAno ja mAtra dharma sAdhelo. paraMtu ekavAra nadInA pele pAra caravA gayelA Dhorone saMbhALavA mATe vacamAM AvI gayelA nadInA pUramAMthI tarI pele pAra javA jyAM eNe nadImAM jhaMpalAvyuM tyAM ja ekAeka nadInI aMdara kheMcelo lAkaDAno ubho khUTo enuM peTa phADI aMdara pesI gayo... ! tyAM vedanAnuM ArtadhyAna na karatAM "namo arihaMtANaM' nI e raTAgA rAkhI rahyo, to marI eja gharanA zeTha arhadAsano putra sudarzana thayo. e sudarzana kevo ? mahAsadAcArI, rAgI abhayAnA ekAMtamAM bhogAthe upadravamAM bhAre brahmacArI, rANIne mAra na paDe e mATe ja potAnI upara rANIe caDAvela khoTA Aropano rAjA AgaLa pote khulAso na karavAnA sattvavALo yAvata zUlinI sajAne vadhAvI levAnA tathA TheTha zULie caDI javAnA mahAsattvavALo ! banne vacce kevuM aMtara ! aMte vedanA bannene ekAeka AvI. paNa AgADha ane navakAra-prathamapadanI ja sAdhanAvALo pAga aMtasamaye marAgAMta vedanAmAM sattvapUrvaka ArtadhyAna rokI 'namo arihaMtANaM' padamAM lIna bananAro nokara sudarzanano avatAra ane emAM ATalA uMcA sattva sudhI pahoMo ! tyAre marubhUti varSonA mahAna dharmAtmA aMta samaye satvahIna banI maraNAMta vedanAnA ArtadhyAnamAM paDayo, to jaMgalI tophAnI hAthIno avatAra pAmyo !. - A parathI e nathI vicAravAnuM ke "to pachI jo aMte ArtadhyAna AvatuM hoya to jIvanabharanI sAdhanAno zo artha ?' sAdhanAno artha che. pelA nokare jIvanamAM "namo arihaMtANaM' padanI khUba raTaNA karelI, tethI ja aMte e raTaNA peTa cirAI javAnI bhayaMkara vedanA vakhate ya AvIne ubhI rahI. jIvanamAM jo enI khuba raTaNArUpI sAdhanA na hota, to aMte e kayAMthI yAda Avata ? prazna thAya, marUbhUti bhUlyo kayA kAraNe ? pra0 - to marubhUtine to jIvanamAM navakAranI raTaNA uparAMta bIjA ya ghaNA satkAyano sAro abhyAsa hato to ene kema aMte enI raTAgA na AvI ? ne pelA nokarane pIDA evI ja bhayaMkara chatAM navakAra prathamapadanI raTaNA AvI ? u0 - bannenA saMyogo parathI aMtima sthitimAM banne vacce paDelA pharakamAM A kArANanuM anumAna thaI zake. (1) sudarzana zeThanA jIva nokarane "namo arihaMtANaM' padanI raTaNA evI lAgelI ke emAM, ene Dhoro carAvanArA nokarapaNAnI garIba sthitine lIdhe kAyAnAM sukhasAdhanomAM mahAlavAnI mamatA nahotI, tethI akasmAta jAgelA maraNAMta kaSTamAM Page #373 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (128) | dhyAna ane jIvana | evuM kAya-mamatva naDayuM nahi ke je hAyavoya ne ArtadhyAna karAve. marubhUti mahAna dharmAtmA zrAvaka kharo, paNa puNyavaMta hoI sukhasAdhananI sagavaDavALo, tethI e bhogavatAM chUpI sAmAnya paNa kAyamamatA poSAI hoya, je mamatA aMtima samaye ekAeka AvI paDelI vedanAnA kAyakaSTa vakhate hAyavoya ane ArtadhyAna karAvI gaI. (2) bIjuM kAraNa A hoI zake ke bannene kaTa AvyuM kharuM, ekane khoparI phATI, bIjAne peTa phATayuM, paraMtu murabhUtine je gunegAranI paNa pAse kSamA mAgavA gayo, enA taraphathI khoparI bhaMgAI, tethI huM kSamA mAguM chuM, ne A Ama kare che ? mAruM mAthuM phoDe che ?' ema saheje kacavATa Avyo hoya, ahatva naDyuM hoya ke "tuM bhAre gunegAra, ane huM tArA kaTamAM saheja nimitta banavAM rUpe gunAvALo banyo kharo, pAga Ama to sadAcArI ane tene rAjA pAse sajA karAvavA kazuM kahenAro ya nahi, are ! evuM ciMtavanAro ya nahi. evA mane tuM A kare ?" AvI rIte, marabhUtinI sAme pIDA ApanAro kamaTha cetana jIva hoI abhimAna uThayuM hoya tethI mana azubhadhyAnamAM paDI gayuM. tyAre pelA nokarane pIDA jaDa lAkaDAnA khUTAthI AvI. e jaDanI sAme abhimAna jAgavA avakAza na rahyo tethI e nimitta azubhadhyAna thatuM aTakayuM. (3) bAkI, trIjuM kAraNa e to che ke kAyA para ekAeka AvI paDelI vedanAmAM tatkAla hoya ke voya na thAya evA jIvo jagatamAM virala. e hisAbe marUbhUti bhUlo paDe emAM navAI nathI. chatAM eja pAcho pachInA hAthInA bhave, eja rAjA araviMda je avidhajJAnI muni banela emanAthI bujajha bujajha marUbhUI !' nA anekavAranA ubodhanathI pUrvajanmanuM smaraNa pAmI pratibodha pAmyo, to pachI sAvadhAnI evI AvI ke AgaLa jalacara sApe ene jorathI gaMDasthalamAM DaMsa mAryo, marANanI ghora pIDA AvI, chatAM tattvanA ciMtana para eNe ArtadhyAna na karatAM zubhadhyAna rAkhyuM, ne e marIne deva thayo. A parathI samajAya evuM che ke-vedanAmAM hAyavoya ja thAya evuM nathI. tattvadaSTi jJAnadaSTi tattvaciMtana e hAyavoya aTakAvI zake che.. ! hAyavoya aTakAvavA zuM vicAravuM ? tattvadRSTimAM zuM Ave ? : eTalA ja mATe munio rogAdi pIDAmAM tattvaciMtana tatvadaSTi rAkhI hAyahoyaArtadhyAnathI bacI zake che ...! tatvadaSTi A, ke (1) pUve bAMdhelAM karma tapathI naSTa na karyo to bhogavavA ja paDe che. pachI vyartha hAyahoya zA mATe karavI ? Page #374 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje dhyAna kema pasaMda paDe che ? 129 (2) vedanAthI bhogavAya che eTalA pApakacarA sIlikamAMthI ochA ja thAya che. kacaro sApha thAya e to divALI, emAM kheda zAne ? (3) rogAdi e to zarIra pudgalanI kharAbI che, emAM AtmAnI nirmaLa jJAnAdi saMpattine kazI hAni nathI. ulaTuM hAyahoya karavAmAM azubhadhyAnathI AtmAmAM kharAbI pese che...! e to jAte pesADI to ja pachI karme kharAba karyuM enA para have hAthe karIne jAte kharAba zA mATe thavuM ? (4) rogAdi pratikULamAM ja sattva khIle che; je sattva para je aMte vItarAga banAya che. hAyavoyamAM sattvano nAza thAya che. to zA mATe e karavI ? muni davA le emAM cAra mahAna hetu : pUrve e joyuM ke muni rogAdimAM tattvacintana-tatvadaSTi rAkhI hAyavoya nathI karatA. tyAre prazna thAya ke to pachI muni davA zA mATe kare che ? zAsra kahe che, - kAhaM achittiM, aduvA ahissaM, tavovahANesu ya ujjamissaM / gaNaM ca nItIM aNusAravessaM, sAlaMbasevI samuveI mokkhaM // arthAt '(1) huM zAsana ane zrutanI paraMparA avicchinna vahetI rAkhIza, athavA (2) huM svAdhyAyamAM lIna rahIza. yA (3) tapa-yoga upadhAnano udyama karIza, athavA (4) 'munigaNanI zAstranIti mujaba saMbhALa karIza,' AvA koI Alambane (hetue) ja davAdi apavAda mArga seve e paNa mokSanI nikaTa thAya che. AmAM cAra Alambana batAvyA, (1) zAsana-zrutano-aviccheda, (3) tapa-upadhAna, ane (2) adhyayana, (4) gaNaratA. muni A cAra Alambana paikI koI paNa eka AlaMbananA hisAbe davA vigere apavAda seve, to e mokSanA rastA para che, mokSa tarapha enuM Age prayANa che, parantu pIchehaTa nahi. munine roga sahana karavAmAM jo vAMdho nathI, jo vedanAnI hAyavoya nathI, to sahana ja karI le ne ? paNa nA, sahana karI levAmAM je karmanirjarA karmakSayano lAbha che, enA karatAM zAsanazveta TakAva, zrutasvAdhyAya, tapayogAdi sAdhanA, ane gaNarakSAmAM vadhu karmanirjarA ane bIjA lAbho che. A eTalA mATe kahevAya che ke rogAdi pIDA evI che ke jemAM A mahAna kArya thaI zakatA nathI, te jo roga zame to ja thAya. dA.ta. (1) zruta TakAva :- tAva vagere dhIkhato hoya to, anya vidvAna muni pAsethI Page #375 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (130) dhyAna ane jIvana levAtuM viziSTa ucuM zrutajJAna levAnuM aTakI jAya. te vaLI uccajJAna bIjA muni grahAga karI zake evAM na hoya, ane A bimAra muni rogamAM TheTha sudhI azakta raghe zrata pelA vidvAnanA mRtyunI sAthe lupta thaI javAthI enI AgaLa paraMparA na cAle to bhAvI-zramaNa saMghane e zrutanI khoTa rahe. tyAre roganI davA karI laI svastha thayAthI e nirogI banela muni zrata grahaNa karI zake, ane pachI AgaLa potAnA ziSyane e ApI zakavAthI enI paraMparA cAlI zake. ethI ghaNAnuM kalyANa thAya. A badho lAbha ekalA roga sahI besI rahevAthI na thAya. (2) adhyayana :- ema, bhale koInAmAM viziSTa zrata levAnI zakti na hoya, chatAM je e rogamAM ja paDayo rahe to potAno mRta svAdhyAya ane navuM navuM adhyayana raTIne na karI zake. tyAre siddhayogInI vAta nyArI ke e rogI chatAM emanI pAse keTaluM badhuM agAdha zruta che ke enuM pArAyaNa cintana karavAmAM pote magna rahI zake. e mATe emane zrutanI khoTa nathI. temaja sArA abhyastayogI hovAthI cittamAM rogano vikalpa AvavAne jagA nathI, nirbaLatA nathI. paraMtu yoganA abhyAsIne to bharacaka zrutamAM parovAyA rahevAnuM hajI keLavavAnuM che. e mATe hajI zrutabaLa arthAt bharacaka AgamazAstro raTelAM taiyAra joIe. tethI e raTavAnuM ne roja punarAvartana karyuM ja javAnuM che. AmAM parovAyA rahevAthI, (ka) manamAM rogano vikalpa uThavAne jagA na rahe. temaja (kha) navuM navuM jJAna maLye javAthI saMvega vairAgya vadhato rahe, vaLI (ga) vizeSa vizeSa tattvadarzana thatuM rahe, (gha) e AtmAmAM sahiSNutA-samabhAvAdiyogabaLa dharAvatA rahe che. zrutanAM navAM navAM adhyayanapArAyANanAM A lAbha che. ekalA rogane sahI laI besI rahevAmAM zrutasvAdhyAya-adhyayana na thaI zakavAthI A badhA lAbha kayAM pamAya ? citta kalAkonA kalAko, divasonA divaso, mahinAnAM mahinA, ne varSonA varSo AgamazAstromAM ja parovAyuM rahI zake. emAM ya evAM zAstrothI sUkSma bodha vadhatAM mana emAM vizeSa pakaDAyuM rahe, to rogAdi ane zarIra svasthatAdinA vikalpa na uThe. amAruM mana sthira nathI rahetuM" A phariyAda TALavAno A rAmabANa upAya che ke zAstranA raTana-adhyayanamAM racyA-pacyA rahevuM. enAthI mana sthira rahevA sAthe uparokata lAbho paNa che. muni hAyavoya vinA roga sahI to zake che. paNa ema karavA jatAM evo dhIkhato vyutavyavasAya ane enA bharacaka lAbha kayAMthI pAmI zake ? mATe e roganI davA kare che. (3) yoga-upadhAna :- evA zAstravistAra ane sUkSma padArthanA adhyayana karavAnI Page #376 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Aje dhyAna kema pasaMda paDe che ? zakti na hoya ene paNa tapanA aneka prakAra, yogoddahana ne AcAryadivaiyAvacca karavAnI zakti hoI zake che, ne enA paNa lAbha aparaMpAra che. lAbho kevA ? (1) viziSTa tapathI apUrva karmakSaya, (2) svecchAkRta viziSTatyAga ane kAyakaSTathI apUrva sattvavRddhi, (3) viziSTa vinayathI athAga bahumAna vRddhi, (4) AcAryAdinA vaiyAvaccathI jabbara karmanirjarA ane emanA alaukika guNonuM vaiyAvaccamAM bIjAdhAna, apratipAti guNAnuvRtti arthAt bhavAntare paNa vaiyAvaccanI saLaMga dhArA yAvat tIrthaMkaranAmakarmanuM upArjana, (5) viziSTa dhyAna-kAyotsargathI AtmasvarUparamaNatA, (6) yoga-upadhAnathI kSutArAdhanA ane jinAjJA-bahumAnavRddhi... vagere... vagere... A badhA lAbho mATe viziSTa tyAga-tapa-kAyakaSTa-vinaya-vaiyAvacca-dhyAnakAyotsarga vagere ja sAdhavA joIe. paNa jo A badhuM karavAnuM rogAdi pIDA chate na thaI zakatuM hoya, to e lAbho kayAM pAmI zake ? hAyavoya vinA rogAdi hine ekalA besI rahevA mAtrathI A lAbho na pamAya. mATe muni roganI davA kare che, ne roga zamse A badhI sAdhanAmAM lAgI jaI apUrva lAbho upArje che. (4) gaNarakSA :- ema muni je mahAna AcArya, upAdhyAya ke gaNAvacchedakagaNAnuvartaka vagere hoI muni-samudAyanA saMyama-jJAnAdinI saMbhALa karanArA hoya, to enA to vaLI adbhuta lAbho che. dA.ta. e munio je jJAnAdinI sAdhanA kare, unmArgathI bace, ArAdhaka banI TheTha mokSa sudhInI sadgatinI paraMparA sarje, ema e munio vaLI je bIjA munione pakavI emane ArAdhaka banAve, sadgatinI paraMparAnA sarjaka banAve, e vaLI je bIjAne evA banAve,.. ema je zramaNa paraMparA avicchinna cAle, ethI je lokamAM paNa dharmasAdhanA cAle,.. A badhAnAM nimitta banavAno lAbha keTalo adbhuta ! parantu jo e gaNasaMrakSaka muni tevA rogAdinI pIDAmAM zarIra narama paDayA hoya to A mahAlAbhadAyI gaNarakSA kayAMthI karI zake? pote hAyavoya vinA rogAdi zAMtithI sahI laI ArAdhaka to banyA paNa potAnA jevI gaNarakSA karanAra bIjA koI samartha na hoI e gaNarakSA aTakavAthI, e gaNanuM zuM ? AgaLa suvihita(AcArabaddha)nI paraMparA kayAM ? mATe, muni gaNarakSArthe rogAdimAM davA-upacAra karI le. A parathI e sUcita thAya che ke (1) rogAdi pIDAmAM davAdi karavAthI ArtadhyAna ja hoya evo niyama nathI. jo uparokata jevA uMcA uddeza hoya to ArtadhyAna aTakI zake che. temaja (2) jIvanane evA uddeza rAkhI mahAna lAbha kamAI levAmAM saphaLa karI levuM ghaTe che. 131 Page #377 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 13 : Abhyantara tapa 5 : dhyAna mana sArA viSayamAM pakaDAya, e dhyAna, e eka uttama tapa che. dhyAnanA viSayamAM A 'dhyAna zataka' zAstra jaina darzananI maulika vAto Ape che. emAM dharma-zukala dhyAnamAM mana barAbara pakaDAya che enuM akSaranA dhyAnamAM ya mana pakaDAya che. jApamAM mana kema pakaDAya ? pratyeka akSara para dhyAna : mana 'pakaDAyeluM' eTale samajo cho ne ? citta baMdhaAMkhe jANe najara sAme barAbara e akSara vAMce; enA hasva dIrgha i-u-kAno mAtrA barAbara jue. AMkha mIMcIne eka namaskAra-maMtra barAbara A rIte eka ja vAra gaNI juone. akSara-akSara judo pADIne jojo; eTale jaNAze ke mana emAM kevuM pakaDAya che, ane bIjo koI vicAra ja nahi. jovAnuM Ama 'na..mo..a..ri...huM...tA...NaM,...na...mo..' basa e pramANe AMkha mIMcIne manathI najara sAme jotA Avo, te TheTha chellA 'maM..ga..laM' akSara sudhI. pachI emAM juo ke mana kevuM pakaDAyuM. ema eka vAra navakAra dhAryA pachI pharIthI tarata ja e pramANe bIjI vAra zaru karo, mana barAbara pakaDAyeluM raheze. koI bIjo vicAra nahi Ave. tyAre tamane lAgaze ke pra paNa AmAM to keTalo badho vakhata lAge ? u0 - kiMtu samaya bacAvIne zuM karavuM che ? kAM to sAMsArika asat bAbatono bahu rasa che, eTale A jhaTa patAvIne emAM samaya joIe che, athavA manamAnI rIte bIjI satpravRtti mATe samaya joIe che. to tyAM evA asaTnA rasa zA kAmanA? e hoya tyAM mana sArAmAM kayAMthI coMTavAnuM ? tyAre satpravRtti paNa manamAnI rIte karavI che, to ethI ya zo bahu lAbha thavAno ? mATe dhIraja rAkho. gaNatarInA 200500 navakAra gaNI kADhavA che. e lobha paNa rahevA do. bhalene bahu ochI saMkhyAmAM navakAra gaNAya, paraMtu emAM Tharo, DUbo, tanmaya taraboLa banI jAo. anaMtA kALathI bhaTakatA AvelA cittane kayAMya sArAmAM alpa vAra paNa sthira thavA do. eno A eka saraLa prayoga che ke : savAre jAgIne tarata parameSTi-namaskAra karI pachI eka ja navakArajApa, paNa akSara akSara chUTA pADIne, ane e dareka akSara najara sAme dekhAya e rIte bolo yA ciMtavo. e rIte karavAmAM mana pakaDAze, parovAI jaze. tyAM pachI bIjo koI vicAra nahi se. ema eka 'logassa' yA eka 'uvasaggaharaM' bolI zakAya. - Page #378 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa-5 : dhyAna vadhu jApa yA kriyAmAM mana sthira rAkhavA : mo have A to eka navakAranI vAta, paNa vadhu navakAra gaNavA hoya, yA caityavaMdana pratikramaNa jevAmAM sUtra bolavA hoya, tyAM A rIte ekeka akSara para dhyAna to rahe nahi, pachI mana sthira kema rahe ? u0 - eno ya rasto che. akSara akSara judA judA bolavAnuM na pAlave paraMtu padapada to alaga spaSTa bolI zakAya ne ? te eja rIte ke jANe sAme e pada pada lakhela vaMcAya. bolatAM ke sAMbhaLatAM eka pada jANe sAme lakheluM vaMcAyA vinA na jAya. ema karavAmAM manane emAM parovavuM paDe. parovyA vinA pada vaMcAya nahi eTale mana saheje emAM pakaDAya. pachI jayAre pade padanAM artha AvaDe tyAre e artha para mana lagAvAya. lakSa vinA kriyA jame na thAya : 133 have jyAre amUka kriyA thatI hoya tyAre amUkamAM koIka sUtra bole te sAMbhaLavAnuM hoya. paraMtu emAM ghaNAno anubhava che ke manane zravaNamAM joDayuM na joyuM ne thoDA ja pada sAMbhaLatAM mana bIjA vicAramAM caDI jAya che. e vakhate bolatA pada para mana nahi rahevAthI e pado sAMbhaLyA ja nathI, ane sUtra to eka ke aneka bIjAthI emaja bolAI gayA; chatAM sAMbhaLavAmAM lakSa vinA ja jIva ene jame karI le che! kema jANe ApaNA vatI koI bolyuM te bhale ApaNe sAMbhaLyuM ke nahi, kintu ApaNI kriyA khAte jame thaI gayuM ! te ene pote yAda karyA vinA emaja AgaLanI kriyAmAM lAgu thaI jAya che; A kevI reDhiyALa kriyA ? na kahe che, 'paNa bhAIsAba ! ema to mana sUtre sUtre vacamAM vacamAMthI kayAMka cAlyuM jAya, te pachI na sAMbhaLelAM pada kayAM pharI pharI bolavA besIe ?' Ama kahevAno artha e ja ne ke kriyAmAM ApaNe pado na sAMbhaLyAM ke na bolyAM, chatAM ya ApaNe kriyA thaI gaI mAnI levAnI ? lakSano sacoTa upAya zabdane kAnamAM lAvo : kharI rIte zuM karavuM joIe ? sAMbhaLavAnI rItamAM pheraphAra karavAno. pheraphAra A, ke ApaNA kAnanuM lakSa, je sAmo bolato hoya enA moM pAse enA zabda pAse laI jaIe chIe, kintu ema nahi. ethI ulaTuM enA zabdo ApaNe kAnamAM dhArI tyAM ja ApaNA kAnanI aMdara enA para lakSa kendrita karavAnuM. eTale ke kAnane dUra zabda tarapha na laI jatAM zabdane kAnamAM lAvavAnA. zabda utpanna thatAM cAre bAjunA pradezamAM prasarI ja jAya che. eTale e pradezamAM ApaNe hoIe to ApaNA kAnamAM paNa zabda Ave ja che. kintu ApaNe kAnanuM lakSa bahAra bolanAra moM tarapha laI jaIe chIe te na laI jatAM aMdaramAMnA utpanna zabda para lagAvavAnuM che. Page #379 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 | dhyAna ane jIvana have A saMdaramAM lakSa jo bAMdhIe to mana e cokakasa zabdane pakaDavAmAM lAge che. kAna ne manane jANe e tatparatA tAlAvelI raheze ke aMdaramAM kayA zabda Ave che. pachI AmAM manane bIjA vicAramAM javA mATe jagA ja nathI. AkhA ne AkhA bhASaNa vyAkhyAna A rIte sAMbhaLI zakAya. eTaluM dhyAnamAM rAkhavAnuM ke aMdaramAM sAMbhaLavuM che eTale AMkha aDadhI mIMcelI joIe, jethI bahAranuM bahu najare na caDe; ethI mananI coMTa aMdaramAM kayA zabda Ave che enA para ja rahe. nahitara bahAra bolAtA zabda karatAM dekhAtI bIjI vastu para mana saheje sarI paDe che. aMdaramAM jovAno prayoga :AMkha ardha-mIMcelI rAkhI aMdaramAM jovAno ke sAMbhaLavAno prayoga eTalo badho joradAra che ke mana emAM barAbara pakaDAya che. tyAM pachI bIjA trIjA vicArane jagA nathI maLatI. dA.ta. aMdaramAM zrI siddhigirimahAtIrthane kamasara taLeTIthI jovA beThA, to bAbunA derAsaranuM dazya, pachI upara uparanA haDAnuM dazya... ema karatAM TheTha upara kamasara nava TUMkanAM dazya mananI sAme AvyA karaze. mana cAhIne e jovAnuM kare che eTale manane emAM ja parovAvuM paDe. aMdaramAM sAMbhaLavAno prayoga : evuM aMdaramAM sAMbhaLavA aMge che. bhale bahAra koI bolanAruM nathI, to e ardhamIMcelI AMkho aMdaramAM koI moTuM bolatuM dekhAya, enA mAtra hoTha phaphaDatA dekhAya, ane emAMthI nIkaLatA zabda saMbhaLAya. jAte ekalA ja koI caityavaMdana-pratikamaNanI kiyA karatA hoIe tyAre A prayoga upayogI thAya. emAM citta gAthA gAthA alaga sAMbhaLaze, gAthAnA pada pada spaSTa sAMbhaLaze, emAM kAnane saravA rAkhavA paDe. e sAMbhaLavA mana sajAga hoya. AkhAM zAstra A rIte aMdaramAM sAMbhaLI zakAya. sAthe e dareka padanA artha para paNa mane lAgaze ane mana padArthono khyAla karatuM jaze. emAM jyAM ekAgratA thaze tyAM dhyAna banavAnuM. vAta A che ke manane kazA sArAmAM pakaDAyuM rAkho; to e rakhaDatuM rajhaLatuM nahi bane, bIjA trIjA vicAra mATe navaruM ja nahi hoya. zAstra-svAdhyAya ane ciMtanadhyAna A apUrva adbhata cIja che, ke e bhaNavA bhANAvavAmAM, punarAvartana karavAmAM ke enA para ciMtana-manana karavAmAM mana pakaDAyeluM rahe che tethI eTalo samaya manamAM asad vikalpo-vicAro, durgAna vagerethI bacI javAya che. vadhArAmAM zAstravANI jinavANImAM mana lIna banavAthI bharapUra karmakSaya thAya che. eTale svAdhyAya ane dhyAna e jabaradasta nirjarA karAvanAra Abhyantara tapa che. Page #380 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara ta5-5 : dhyAna ( 135 ) pIDA kema bhUlAya ? vaLI svAdhyAya ane dhyAnano mahimA evo che ke mane emAM pakaDAyeluM rahevAthI parisahonI pIDA tarapha lakSa nathI jatuM. jema noTo gaNavAmAM ke copaDA lakhavAmAM lIna banelA vANiyAne eTalo samaya bhUkha-tarasa, TADha-tApa, mAkhI-macchara vagerenuM kazuM bhAna rahetuM nathI. emAMthI navaro paDaze eTale bhale lAgaze ke 'bhUkha lAgI che,' tApa bahu paDe che, macchara karaDe che, paraMtu lInatA vakhate A kazo khyAla nahi. ema mahAtmAo svAdhyAyanI lInatAmAM e parisahonI pIDA bhUlI jAya che. are! AgaLa vadhIne upasarga-upadrava sahavAno Ave, tyAM paNa mana svAdhyAya-dhyAnamAM lIna rahI enI pIDA bhUlI zake che. aMtakALe koI evI pIDA chatAM paNa navakAramaMtra ke arihaMtanAM dhyAnamAM mana lIna bane che, ane e maraNAnta kaSTa tarapha paNa dhyAna rahetuM nathI, to tyAM durgAnathI bacI parameSThI ke arihaMtanA dhyAnamAM lIna banatAM jIva sadgatimAM jAya che. tiryaMca ane zULIe caDelA cora paga ema sagati pAmyA che. tyAre sadgati ema ja thoDI ja maLe che ? mane pIDAnI hAyavoyamAM ke pIDA ApanAra pratye kaSAyamAM hoya to kAMI sadgati maLe kare nahi. juo pArzvakumAre kamaThatApasanA baLatA kASThamAMthI bahAra kaDhAyelo sApa marIne dharAreMdra thayo. enA eja pAzcakamAra pote pahelA bhavamAM marubhUti zrAvaka hatA chatAM kamaThanA hAthe zilAno mAra khAtAM marIne hAthaNInA peTamAM gayA ! pelo eka sApa eTale janamano pApI, ane A zrAvakaeTale varaso sudhI suMdara dharmanuM pAlana karanArA, bolo sadgatino koNa hakadAra? saheje kahevAya sadgatino hakadAra to dharmano pAlaka, tyAre ahIM UMdhuM bane che. dharmapAlaka tiryaMcagatimAM jAya che ane pApI devagatImAM jAya che, te pAga IndrapaNAnA hoddA para ! AmAM kono prabhAva ? kahevuM ja paDe ke AyuSya baMdhAvA vakhate citta jo zubha bhAvamAM hoya to sadgatinuM AyuSya baMdhAya ane azubha bhAvamAM hoya to durgatinuM AyuSya baMdhAya. sApa ane marubhUti : dhyAna navakAramAM ane pIDAmAM :kamaThanA lAkaDAmAMthI nIkaLelA ardha-baLelA sApane marAgAMta kaSTanI pIDA chatAM dhyAna navakAramaMtramAM rahyuM to e zubha bhAva banyo, ane pIDAmAMthI mana ucakAI gayuM to azubha bhAvathI bacI javAyuM. saMbhava che ke AyuSya tyAM baMdhAyuM hoya, marIne dharANaMdra thayo ! navakAranI ekalI khabara nahi cAle : tyAre marubhUtineya marANAMta kaSTa to AvyuM paraMtu tyAM dhyAna pIDAmAM gayuM. e zrAvaka che eTale navakAramaMtranI khabara to kharI, paraMtu ekalI khabara zuM kare ? cittano upayoga ww Page #381 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (136) | dhyAna ane jIvana yAne mananuM dhyAna evAM joIe ne ? dhyAna gayuM pIDAmAM, e azubha bhAva che. to karmane kAMI zarama che? tIrthakaranA jIvanI ke sArA sAdhu yA zrAvakanI kazI zarama nahi, jevuM dhyAna, jevA bhAva, evA karma bAMdho, ane jevAM bAMdho evAM bhogavo'. marubhUti tIrthakarano jIva che, sAro zrAvaka che paraMtu pIDAnI hAyavoyamAM azubha dhyAne tiryaMca gatimAM pheMkAI gayo. hAthIne maraNa pIDAmAM zubha dhyAna : e ja marubhUti hAthI pAcho aMtakALe kamaThanA jIva sApathI maraNAMta kaSTa pAmo, paraMtu have hAthI to tyAM pUrva jIvananuM smarAga ane araviMda rAjarSithI bodha pAmelo che. eTale pUrvanA mRtyukALe banela azubha dhyAnanI sthiti tathA enuM du:khadaphaLa jANato hoI have ahIM eNe manane pIDAne badale navakAramaMtra ane anazana paccakakhANa tathA samatA-upazamamAM lagAvyuM; to e zubha dhyAnathI marIne svargamAM gayo. dhyAnanuM phaLa : dhyAna e Abhyantara tapa che; ane dhyAnanI balihArI che. kSaNavAranuM durgAna durgati dekhADe che. prasannacaMdra rAjarSie raudradhyAnamAM sAtamI narakanAM pApa bhegA karyA.ane marubhUti zrAvaka ArtadhyAnamAM tiryaMca hAthI thayo.eja pAchA zubha dhyAnathI eka kevaLajJAnI ne eka deva thayA. dhyAnano A mahimA batAve che ke manane bane teTaluM zubha dhyAnamAM rAkho.e mATe jIvane zakya eTalI sArI pravRttimAM joDI rAkho. sArI dharmakriyA, sArA dharma-bola, sArA AcAra, sArI bhAvanA-vicAraNA, emAM joDAyA rahevAthI mana saheje zubha dhyAnamAM ramatuM rahI zake. kriyAmAM dhyAnano uddeza che ? :pra0 - sArI kiyAmAM bIjA-trIjA vicAromAM mana rakhaDe che, tenuM kema ? u0 - enuM kAraNa e che ke zubha pravRttithI manane zubha dhyAnamAM rAkhavAno uddeza nathI rAkhyo. evuM praNidhAna nathI, evI coMTa nathI ke mAre zubha pravRtti dvArA manane zubha dhyAnamAM rAkhavuM che. tyAre, bAI cUlo saLagAve, paNa manamAM jo uddeza rAkhe che ke AnAthI rasoI karavI che, to ja rasoI thAya che. paraMtu evo uddeza jo na hoya ane ziyALAno dahADo hoya, to to e rasoIne badale tApAnuM ja karavAnI. paraMtu tethI kAMI ema na kahevAya ke cUlo saLagAvavo e rasoInuM sAdhana nathI.' cUlo rasoInuM sAdhana to jarUra che, paNa jene rasoI karavI hoya enA mATe e sAMdhanarUpa thAya, ema zubha pravRtti zubhadhyAnanuM sAdhana jarUra che, kiMtu jene enAthI zubha dhyAna karavuM hoya enA mATe e sAdhanarUpa avazya bane. Page #382 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevI strI jAtapara prema ? zubha pravRtimAM uddeza e ja ke zubha dhyAna. eTale have A savAla che ke 'bolo zubha pravRtti karo cho ethI zubha dhyAna ja karavuM che ? zubha dhyAna mATe ja e pravRtti karo cho ?' tyAM vAMdhA paDe che. uddeza koI bIjA bIjA hoya che. jemake dharma karavAthI lokamAM dharmI tarIke sArA dekhAIe, lokamAM kIrti maLe, mAna maLe, puNya vadhavAthI paisA maLe, dIkaro maLe, evA evA uddeza hoya che. dilamAM e peThuM hoya che ke 'mAre A joIe, A joIe, mAna joIe, mAla joIe' paraMtu 'mAre zubha dhyAna joIe' evo uddeza kayAM che? e uddeza hoya to enA mATe takedArI na rahe ? khabara nathI ke, dunyavI ekAda paNa cIjanI tIvra lAlasA rAkhavA jatAM kayAreka bhayaMkara duSkRtya AvIne UbhuM rahe che. 14 : kevI srIjAta para prema ? mahAvIra-bhakta koNika kema DUbyo ? koNika pahelAM to pitA zreNikano vairI ane pitAne kedamAM nAkhanAro hato. paraMtu pachIthI pazcAtApa sAthe potAnI jAte pitAne jelamAMthI bahAra kADhavA janAro, ane zreNike gerasamajathI ApaghAta karatAM AnA para bhAre zoka karanAro banelo. zoka eTalo badho ke have samRddha rAjadhAnI rAjagRha-nagarI khAvA dhAya che.tethI eNe cittanI samAdhi mATe caMpAnagarIne rAjadhAnI banAvI tyAM jaI rahevAnuM rAkhyuM. vaLI bhagavAna mahAvIradeva padhAryA tyAre yAdagAra sAmaiyuM kareluM. te mAna meLavavA nahi, paNa prabhu pratyenI dilanI bhaktithI. 137 bolo, tIrthaMkara prabhu pratye ATalI bhakti duSkRtyanI garhA, prazcAttApa, vagere hoya tyAM durgati thAya ? chatAM kema durgati thaI ? enuM eka kAraNa A, ke ene halluvihalla pAsethI divyahAra ane secanaka hAthI meLavavA abhimAna ane tIvra lAlasA thaI. emAMthI mahAyuddha thayuM, prapaMca cAlyo, lazkarano khoDo nIkLyo, ane eNe munisuvrata svAmIno stUpa toDAvyo. banyuM evuM ke zreNike abhayakumAranI dIkSA pachI joyuM ke have rAjya koNikane ApavAnuM che, tethI eka divyahAra ane secanaka hAthI halla-vihallane ApyA. pachI to koNika pote ja rAjyagAdIpara caDhI beTho, ane bhAIone rAjyamAMthI bhAga ApavAnA avasare hA-vihallane divya hAra apAyo che mATe rAjyabhAga na Apyo. dunyavI eka cIjanI lagana kevuM kAma kare che ? moTuM magadha dezanuM rAjya maLyuM che.paraMtu manane lAlasA mAre che, 'mane divya hAra kema nahi' enI rIsamAM eka nAno rAjyabhAga 25 bhAIone na Apyo. Page #383 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 138 eka vAra koNikanI paTTarANI padmAvatIe hA-vihallanI rANIone e hAra paherI secanaka hAthI para besI mastIthI pharatI joI, koNika pAse e meLavI levAnI mAgaNI karI. koNike pahelAM to kahyuM ke 'pitAjIe emane e Apela hovAthI kema paDAvI levAya ?' paraMtu strIhaTha AgaLa namatuM jokhI hA-vihalla pAse enI mAgaNI karI. hA-vihanne kahyuM 'rAjyano bhAga Apo, to ApIe.' koNikanI zirorI : ahIM koNikane huM pada naDyuM. manane thayuM ke 'ema huM sodo karIne zAno lauM? huM magadhasamrATa chuM te sattAnA baLathI laIza.' eTale halla-vihallane hukama kare che ke 'sIdhI rIte hAra ane hAthI ApI do nahitara tamAre ApI devAnI pharaja paDaze.' hA-vihanne joyuM ke ahIM ApaNe nirAdhAra chIe tethI koNikanI sAme kAMI cAlaze nahi, mATe koI AdhAra pakaDI laIe ! ema vicArIne rAtorAta hAthI ane hAra sAthe vaizAlImAM dAdA ceDAmahArAja pAse pahoMcI gayA,ane hakIkata kahI.ceDA rAjAnI putrI cehvaNA, enA koNika, halla ane vihalla putro hatA. eTale traNenA ceDA rAjA mAtAmaha dAdA thAya. emaNe hallavihallane Azaro Apyo. koNikane khabara paDI ke halla-vihalla dAdA pAse pahoMcI gayA che, tethI dAdAne kahevarAvyuM ke emanI pAsethI hAra ane hAthI laIne mokalI Apo, athavA emane tyAMthI kADho.' ceDA mahArAje kahevarAvyuM ke 'tuM rAjyano bhAga Apa to tane e baMne vastu ApI devA taiyAra che.bAkI to e ahIM zaraNe AvelA che. eTale zaraNAgatane cheha kema devAya ?'' basa, koNikane A vAta zAnI gaLe Utare ? eNe moTuM lazkara laI ceDA rAjAnA rAjya upara caDhAI karI. keTalI vAta para caDhAI ? vahAlI patnIne hAra-hAthI joIe che mATe dAdA para ja yuddha ! zrI jhagaDAnuM nimitta : A jagatamAM strIo kayAM kayAM sagAsaMbadhIomAM jhagaDo karAvanArI banI haze e tapAso to zuM mAluma paDe ? dIkarA mAbApathI judA rahevA jAya che. konA kAraNe ? bhAI-bhAIne juArA thAya e konA kAraNe ? ghaNA bhAge strIno sahaja kSudra svabhAva ane IrSyA evI ke sAsariyAnuM sAruM sahana na karI zake. pADozI sAthe paNa jhagaDA karAve. pUcho, srImAM sahaja tucchatA ane IrSyA kema ? Page #384 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevI strI jAtapara prema? | 139 kAraNa spaSTa che. e je strIveda bhogave che enuM karma pUrve bAMdheluM te mAyA-tucchatAISya vagere malina bhAvanA kAraNe bAMdheluM, eTale e bhAvonA saMskAro sAthe AvelA kaho, ke enAM mohanIya karma sAthe bAMdhI lAvela kaho, te ahIM udaya pAmatAM potAnuM phaLa dekhADe, e sahaja che. tyAre pUcho, strI guNiyala kema ?pra0 - paNa koIka strIomAM udAratA gaMbhIratA kSamA vagere sArA guNo dekhAya che tenuM kema ? u0 - enuM kAraNa e che ke pUrva jIvanamAM enAmAM gugo sArA haze, dharma sAro haze, paraMtu kayAre koI chUpI mAyA vagerenI bhUla thaI haze tethI mAtra e vakhate strIvedanuM karma bAMdhI dIdhuM haze eTale ahIM strIpaNuM maLyuM, kiMtu pUrvanA sArA dharma ane guNamaya jIvanano A prabhAva paDayo ke eno ahIM vAraso maLyo, ane enA baLamAM peluM mohanIya karma dabAI gayuM, tethI ahIM turachatA vagere nathI dekhAtA. juo, sItA, damayaMtI, rAjamatI vagere vagerene strIno avatAra maLyo hato, chatAM emanAmAM strIsulabha kSudratA, mAyA, IrSyA vagere doSo nahotA. kema nahi ? eTalA ja mATe ke pUrvanAM jIvana suMdara guNasaMpanna hatAM. strIveda karma to emane koI AdhArI paLanI gaphalatamAM baMdhAI gayuM haze, tethI strI banavuM paDyuM paraMtu pUrvanA lagabhaga samagra jIvananA guNonI A chAyA ke ahIM e guNo sArA vikasvara rahyA, tethI koka vAranA alpa doSane dabAI javuM paDyuM. bAkI sAmAnyathI jIvanamAM vAre vAre doSomAM ramavAnuM cAluM hoya, sahejamAM mAyA sahajamAM IrSyA, sahejamAM ahaMkAra karatA hoya evAne to eno rasAlo bhavAMtare keTalAya janmo sudhI cAlyA kare che. evA rasAlA-vALI strI jAta sasarAne, jeThane, diyarane, nAgaMdane, derANI-jeThANIne na sahana kare ane jhagaDo karAve emAM zI navAI ? kevI strI jAta para prema ? :vicAro, AvI strI jAta para paNa haiyAthI keTalo prema varasI jAya che ? khabara che ne ke potAnA mAtA-pitA-bhAI-bena vagere pahelA keTalA premALa ane premapAtra hatA ? chatAM potAnI strI paraNIne AvI pachI ragaDA UThayA, e ja khaNakhoda karavA lAgI ke "A juone tamArA bApAjI kevA che ? tamArI bA kevI che ? Ama bole che, Ama cAle che..' khabara na paDe ke A jhagaDo ghAle che ? chatAM enA para prema keTalo ? vizvAsa keTalo ? sagA mA-bApa karatAM vadhu ! eka kAmarAganA aMdhApAne lIdhe ! paralokamAM e kayAM laI jaze ? AvI strI jAta jIvanabhara keTalAMya joItAM na Page #385 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (140) | dhyAna ane jIvana joItA pApa karAve, ragaDA karAve, doSo sevarAve, eno paraloke vAraso kevo cAlavAno? paraNIne zo sAra kADhavAno ? chatAM vAMDhAne paraNavAnA ja vicAra cAlyA kare che, ane parAgelAne koI divasa Ano pazcAttApa nathI ke "arere ! A eka strIne gharamAM ghAlIne huM keTalo badho patananA raste chuM ?' kevI mohinI ! abujha jIvane mohano nazo evo ke hakIkatanI khabara ja na paDavA de. ulaTuM, mohanA nazAmAM vAMka sagAono kADhe, mA-bApano kADhe, ane strIne tAraNahAra mAne ! pachI saMtAno mATe pAga evAM lagnajIvana ja Icche, emAM zI navAI ? kaho, kadI tamane vicAra Ave che kharo ke "A meM strI karyA pachI mArA jIvanamAM doSo ane pAponuM sevana vadhyuM ke ghaTayuM? strIe AvIne mane zuM ApyuM ? rAganA mohanA viSayakaTorA ? ke dAnAdi dharmanA rasaghUMTaDA ?" A vicAra nahi pachI strIne tAraNahAra mAne emAM navAI nathI. rANI padmAvatInA AgrahathI rAjA koNike halla-vihallano hAra ane hAthI levA mATe dAdA ceDA mahArAja sAme yuddha te kevuM macAvyuM ? bhayaMkara khUnakhAra ! karoDo mANasa maryA haze ! chatAM jItAyuM nahi. tyAre devInA kahevAthI jaNAyuM ke kulavAlaka munino mAdhavikA vezyA sAthe saMbaMdha thAya to vaizAlImAM praveza maLe.' eTale have e saMbaMdha karAvavAnI taiyArI karI. vicArajo A badhuM zAnI pAchaLa ? eka dunyavI cIjanI tuccha lAlasA ane durAgrahe pAchaLa. basa mAre sattAnI rUe hallavihallano hAra ane hAthI joIe,'A abhimAna sAthenI lAlasA khUnakhAra yuddha karyuM ane te ya upakArI janetAnA pitA tathA bhAIo sAthe laDayo. have vaLI munine vezyAthI patita karavAno nirNaya lIdho. dunyavI uddezanI bhayaMkaratAmAM koNika dakAnta :" ApaNI vAta e cAle che ke dharmapravRtti karavI te zubha dhyAnanA uddezathI karavI, e dharma pravRttinA hisAbe mana sArAM dhyAnamAM rahe e uddezathI karavI, paraMtu mAna ke dunyavI cIjavastunA uddezathI nahi. kema ema ? enuM A koNika eka daSTAnta che ke mAna-mada ane duniyAnI vastunI lAlasA jIvane keTalI adhamatA sudhI ghasaDI jAya che, ane kevI narakanI taiyArI karAve che! koNika halla-vihallano hAra ane hAthI paDAvavA mATe e karI rahyo che. dAdA sAthenA khUnakhAra yuddhamAM dAdA ceDA mahArAja zaraNAgatanuM rakSaNa karI rahyA che ane koNikane vaizAlImAM praveza nathI maLato tethI have munine patita karavAnuM kare che. Page #386 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevI strI jAta para prema? 141 vezyAnI cAlabAjI : strI saMparka sAdhune DhIlA kare : rAjAe mAgadhikA nAmanI vezyAne bolAvI phUlavAlaka munine vaza karavA kahyuM. rAjAnuM kathana eTale, eka to Ame ya jAtanI vezyA, pachI karavAmAM zuM bAkI rAkhe? UpaDI zrAvikA banIne. kayAM ? jaMgalamAM. kema ? kUlavAlaka muni tapasyA karI jaMgalamAM AtApanA letA hatA. jaIne munine vaMdanA karI. munie dharmalAbha Apyo eTale e potAno paricaya kahetAM kahe che, - A huM zrAvikA chu. yAtrAe jatI hatI, emAM akALe AMbo phaLavA jevA ApasarakhA mahAmuninA darzana maLyA ! dhanya bhAgya, mAre Ajano divasa maMgaLamaya banI gayo ! mArAM to bhAgya UghaDI gayAM. mane bhAtAmAMthI lAbha ApI pAvana karo enI suphiyANI bhASAmAM muni lapaTAyA, ene lAbha Apyo, vahorI lAvIne vAparyuM. paraMtu uThAvagIra vezyA kAMka evuM banAvI lAvelI ke e vAparyA pachI munine uparApara jhADA lAgyA. vezyAne eTaluM ja joItuM hatuM. jaMgalamAM muninuM saMbhALanAra bIjuM koI hatuM nahi, eTale vezyAne phAvatuM jaDyuM. muninI sevA e karavA lAgI. muni bahu azakata thaI gayA che eTale UThavA karavAnI ya hAma nathI. uThADavA paDe, suvADavA paDe, kapaDAM sApha karavA paDe, zarIra dabAvavuM joIe,..A badhAmAM vezyA zuM kAma bAkI rAkhe ? munine eka to tabIyata DhIlI, ne emAM vezyAnA rezama jevA hAthanA suMvALA sparza maLe, pachI patananA ja mArge ke saMyamanA ? emAM vaLI vezyA he mahArAja sAheba ! bahu azakti ? tame to bahuM tapasyA karI karI juone A kAyA kevI karI nAkhI che ? te he mahArAja sAheba ! ApaNe zarIra Ama toDI nAkhavAnuM? zarIrathI to AgaLa ArAdhanAnuM kAma levuM che te ekadama ene toDI nakhAya. ne huM mahArAja sAheba ! te ApanI sevAmAM koI nathI ? paNa sAruM thayuM, nahitara vaLI mane Avo sevAno apUrva lAbha kayAMthI maLavano hato ?" evA evA "he mahArAja sAheba !" nA laTakALA saMbodhana-bharyA komaLa AkarSaka bola bolatI jAya che, hAvabhAva, aMga maroDa ane AMkhanA kaTAkSa vagere karatI jAya che. tyAM kUlavAlaka muni TakI zake ? maMDayA paDavA. strInAM komaLa bola vagere to mahAkAmaNa che. mULamAM strI jAta kevI, e samajI rAkhI, 'evI strI jAtanAM rUpazabda-hAvabhAva ane saMga na khape' A nirNaya rAkhe evA bhAgyazALI bace. paNa e viralA, ke je billIthI uMdara satata DaratA rahe ema strI sAmAnyathI DaratA rahe. kuLavAna strIno paNa saMga khoTo :- . ekalA vicaravAmAM munine A bhaya che. ema samajatA nahi ke vezyA ja pADe. ne bIjI kuLavAna bAI na pADe. dAru ne devatAno saMyoga thayo ke bhaDako thAya. ema Page #387 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 dhyAna ane jIvana ekalA muni ane ekalI bAIno saMyoga thAya e khataranAka che. baMnene bhale ne pahelAM khoTo vicAra na hoya, paraMtu emano samAgama vastu ja bhUMDI, nimitta pADanAruM. mATe sAdhune ekalA vicaravAmAM moTuM jokhama che. chevaTe zarIra mAMdu paDe tyAM puruSo to savAre sAMje khabara le, paraMtu bapore e dhaMdhArthe gayA pachI to bAIo ja khabara levA AvavAnI ne ? tyAre ekAMta bhayaMkara che. saheje manane thAya ke ahIM koNa bIju jue che ? ema karI sAmAnya sparzamAM paDAya, pachI patana AgaLa vadhe. munine gacchamAM paNa ekAMtavAsa niSiddha : tyAre zAstrakAro kahe che ne ke ekAMta sevo nahi. munione paNa ekaja sthAnamAM sAthe besavA-UThavA-suvAnuM kahyuM, ekAMta oraDImAM nahi. koI muni jo judI oraDI seve to ene prAyazcitta kahyuM. te ya dharAra ema durAgrahathI cAlu ja rAkhe to bIjA munio sAthenA vyavahArathI bahAra thaI jAya ema kahyuM. jJAnIonI AmAM dIrgha ane UMDI diSTa che. samudAyanI sAthe rahevAmAM paNa jo ekAMta sevavAno nahi, to ekalA vicarIne to ekAMta sevavAnI vAte ya zI ? tyAM koI zubha dhyAnanI dhArA na Take; kemake jagatanI vacamAM rahevAnuM che, te keI bhAtanA saMyoga-prasaMga Ave, padArtho najara sAme Ave. emAM rAga-dveSa ane AkarSaNa-aruci vinAnA zuddha bhAvamAM TakAya zI rIte ? samudAyanI rUe keTalAka saMyoga na Ave. dA.ta. ekalI bAI AvatI hoya to samudAyane dekhI aTakI jAya, kadAca paragAmathI vaMdanArthe koka AvI to ya koI sAdhu sAthe vAta karavAnI hAma nahi.ethI UlaTuM ekalA sAdhu para AkramaNa kevAM ? gRhasthanI maryAdA ekalI strIvALA gharamAM nahi javuM : gRhastha mATe paNa A Apatti joIne zAstrakAroe ekalI strIvALA gharamAM javAnI zrAvakane manAI karI, pachI bhalene mitranuM ke sagA bhAInuM ghara hoya to ya zuM ? gharamAM jo puruSa nathI to nahi javAnuM. zuM zAstrakAro badhAne luccA yA DhIlA samaje che? nA, paNa anaMta anaMta kALanAM vijAtIyanAM AkarSaNanA saMskAra evA paDelA che ke ethI asat nimitta maLatAM sAro paNa jIva gothuM khAya. are ! ekAMta saMyoga ke darzananI to zI vAta, mAtra vijAtIyanuM smaraNa ja kare to ya vicAra bagaDavA mAMDe che. uMmare pahoMcelo vRddha paNa jo evuM vicAravA jAya ke 'phalANAnI chokarI sArI rUpALI che...' to ya enA dilamAM kAmarAga UchaLavA mAMDaze. jo strInAM smaraNamAM paNa kAmarAga UchaLe, to darzanamAM pUchavAnuM zuM ? Aje jAherAtomAM zuM Ave che ? chApAomAM zuM ? pustakomAM zuM ? pikacaromAM zuM ? rastAo para puruSa keTalA maLe ne strIo keTalI maLe ? teya kevAM vezamAM ? Page #388 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevI strI jAtapara prema ? 143 divasabharamAM A strIdarzano maLyAM kare pachI aMtaramAM enA ja phoTA vadhuM paDavAnA? ke prabhunAM ne munionAM ? AjanA kevA jagatamAM raho cho ? AvAM asad darzana DhagalAbaMdha maLe evA ne ? to koI bhaDaka nathI lAgatI ? koI ciMtA nathI ke 'AjanA jagatanA strIdarzanonAM kacarA magajamAM bharI bharIne mAre kyAM javAnuM ne kevI mArI adhama dazA thavAnI ?' vaLI A kacarA bahu bharAya tyAM paramAtma-smaraNa ane tattvaciMtana paNa kayAMthI bahu cAle ? tema, pelAM strIdarzano miThAzathI karyA hoya, pachI miThAzathI kayAMthI thAya ? A prabhudarzana-smaraNa vagere prabhunAM darzana ane smaraNa gadgada dile karavAM che to miThAzathI strIdarzanone karavAnuM baMdha karo. viSayanI miThAza ane vItarAganI miThAza be sAthe na anubhavI zakAya, benI sAthe huMpha na lAge. kemake jemaNe viSayonA raMga muddala choDayA che, jemaNe enA pratye leza paNa rAga nathI, tethIja je vItarAga banyA che. have jo ApaNe viSayo game che, to e vItarAga prabhu kayAMthI gamavAnA ? vItarAga eTaleja viSayavirodhI. viSayomAM huMpha lAgatI hoya to enA virodhImAM huMpha kayAMthI lAgavAnI ? dANacorImAM jene huMpha rahe che, ene dANacorInA virodhI ophisara para heta nathI rahetuM, huMpha nathI lAgatI. 'huMpha' samajo cho ne ? paisA maLyA, strI maLI, ruDA khAnapAna maLyAM, eTale manane jo lAge ke, 'hAza! ApaNe nirAMta. A badhuM maLyuM che ethI have ApaNe koI ciMtA nathI, sukha ja sukha bhogavazuM' AvuM lAge to e viSayomAM huMpha lAgI gaNAya, have AvA jIvane vItarAgamAM zI huMpha lAge ? zI miThAza lAge ? e to viSayo bhaDakAve, akArA lAge, emAM huMphane badale bhaya lAge, to ja vItarAgamAM huMpha manAya, manane ema thAya ke 'are ! A viSayo kevA gojhArA maLyA che ? sAruM thayuM ke vItarAga prabhu maLyA che, tethI emane dilathI yAda karatAM karatAM e viSayonAM jhera nahi caDe. vItarAga maLyA che tethI hAza ! have ciMtA nahi.' zemAM huMphano anubhava ? tyAre tapAso ke hUMphano anubhava kayAM thAya che ? duniyAnA anukuLa viSayo maLyA che emAM ? ke vItarAga maLyA che emAM ? jo jo hoM, baMnemAM huMpha kahetAM nahi, nahitara DhoMga thaze.brahmadatta cakIne viSayomAM huMpha hatI tethI vItarAgamAM huMpha nahotI lAgatI. Page #389 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 144 zreNika kRSNa mahArAjane vItarAgamAM huMpha lAgatI hatI. tethI viSayomAM emane jo ke rAga thato paraMtu huMphano anubhava nahoto, kintu bhaDaka hatI, rotA hatA 'are ! A gojhArA viSayo para rAga karI ene ame choDatA nathI, to amAruM zuM thaze ?' evI sthiti magadhasamrATa zreNika ane AnaMda-kAmadevAdi mahAzrImaMta zrAvakonI hatI. samyagdaSTi devatAone paNa viSayomAM huMpha nathI. viSayo kevA maLyA che ? vimAna kevA ? devAMganAo kevI ! ughAna kevA ? badhuM divya ! manuSyanI kalpanAmAM na Ave evuM ! e paNa 50-100 varSa mATe nahi, kintu asaMkhya varSo mATe maLyA che. chatAM emAM samakitI devane huMpha nathI ke 'hAza! A ThIka maLyuM, cAlo nirAMta thaI, have ApaNe koI ciMtA nahi, koI bhaya nahi' nA, e tA emAM saciMta che, ene karmanuM gojhAruM nATaka dekhe che. 'nATaka' eTale na Take evuM. bhale asaMkhya varSe paNa jAya evuM; ane gayA pachI dazA kaI ? are! javAnuM che, ema dekhAya tyAM paNa kevI dazA ? zAsra kahe che, pANI bahAra kADhelI mAchalI tapelI retI para taraphaDe evI dazA devatAnI AyuSyanA chellA cha mAsa bAkI rahetAM thAya che. kemake ene atyAra sudhI DokamAMnI puSpamALA roja tAjI rahenArI have karamAyelI dekhAya che, vimAnanAM ratna jhAMkhAM dekhAya che. devAMganAnA prema phikkA jaNAya che, tethI ene samajAI jAya che ke 'have huM ahIMthI UDayo ! mAruM nikaTamAM mota che. kaho, A aMtimakALanI sthitinA vicAra para samakitI devatAne viSayomAM huMpha kayAMthI lAge ? tyAre tamane devanI apekSAe zuM maLyuM che? viSayomAM zo bhalIvAra che ? te paNa keTalI hADamArI bhaya ciMtA-jaMjALathI bharelA viSayo ? te ya keTalo kALa TakanArA? chatAM emAM tamane huMpha lAge che. ke 'hAza ! ThIka maLyuM che. ciMtA nathI. ATalAthI ApaNane kazo vAMdho nahi Ave.' pelA samakitI devatAne mahAna viSayo maLyA chatAM emAM bhAre vAMdho AvavAno dekhAya che,ane tamane ThIkarA jevA maLyA ane emAM kaSAyo tathA pApothI ciTakAI gayA chatAM vAMdho AvavAno nathI lAgato. bhUlo nahi, viSayomAM huMphane badale bhaDaka,UbhI karyA vinA vItarAgamAM huMphano anubhava nahi thAya. eTaluM vicAro ke 'viSayo kayAM maLe ? bhavobhava. vItarAga kayAM maLe ? Arya mAnava avatAre. to pachI mAre A durlabha vItarAga vahAlA karavA che. emanAmAM huMno anubhava karavo che, emanAthI ja mAre nirAMta nizcintatA anubhavavI che, to viSayone akArA karavA de. anaMtA bhavomAM anaMtIvAra viSayone to dekhyA che. ahIM e navA zA.jevAnA hatA'? vaLI Page #390 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevI strI jAtapara prema? | 145 je viSayo (1) aDhaLaka pApasthAnako sevarAve che, (2) pUrvanA puNyane khatma kare che, (3) vItarAgane bhulAve che, ane emaNe karelI dharmasAdhanAne bhUlAve che, zubha dhyAnane AdhuM rakhAve che, (4) rAta dina ArtadhyAna, ciMtA, saMtApa, asamAdhi tathA bagaDavA-nAzapAmavAnA bhaya karAvyA kare che, (5) ane je aMte to khovAI ja javAnA che, ne te paNa rovarAvIne jaze, evA viSayamAM huMpha anubhavavI e mahAmUDhatA che, sarAsara mUrkhAI che, buddhinA vikAra che. mATe have e huMphana anubhavatAM bhaDaka anubhavuM. viSayone sukhakAraka mitravat nahi, kintu bhayaMkaratA sarjanAra duzamana dekhuM.' - Ama viDyomAM bhaDaka anubhavAya, to vItarAgamAM huMphano anubhava thAya, eka patanamAMthI patananI hAramALA pelA kUlavAlaka munine vezyAnA hAthethI sevA maLI, to viSayomAM miThAzano sukhano anubhava thayo. e paDayA, ane vezyAmAM lIna banyA. tapamAM ne vItarAgamAM haMpha lAgatI, te have sevA levAmAM, viSayomAM, vezyAmAM huMpha lAgavA mAMDI gabaDayA nIce, sAdhupaNAnuM lIlAma karI nAkhyuM. duniyAnI eka paNa cIjanI joradAra lAlasAlaMpaTatA jAgI to jIvano mAmalo khatma ! pachI patana para patana cAluM thaI jAya che. mATe cetatA rahevA jevuM che. koNika keTalo nIce UtarI gayo che ! zAnA para? eka hAra ane hAthI meLavavA para ja ne ? eTale, jo jIvanamAM zubhadhyAna khUba sAcavavuM sevavuM hoya to dunyavI cIjanA Agraha Aveza ne lAlasA laMpaTatA choDo. phUlavAlaka muninuM keTalI hade patana?: kUlavAlaka munine vezyA have rAjA koNika pAse laI AvI. rAjAe svAgata karyuM, mAnabhera besADI pUche che. "mahArAja ! A vizAlA kema chatAtI nathI ? Apa kAMIka upAya batAvo to bahuM upakAra mAnuM.' rAjAnA A prazna vakhate vezyA sAthe che e emAM Teko pUratI kahe che kharI vAta, AvA moTA mahArAjA jayAre ApaNane vinaMti kare tyAre to ApaNe e dhyAna para levI joIe !" munine mana have vezyA koNa che ? prANathI adhika ane sukhano bhaMDAra; eTale Page #391 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana enuM vacana jANe brahmAnuM vacana ! te rAjAne kahe che ke huM nagarImAM jaIne tapAsa basa phUlavAlaka UpaDayo nagaramAM tapAsa karatA joyuM ke ahIM zrI munisuvratA bhagavAnano stUpa evA zubha muhurta pratiSThita thayo che ke enA prabhAve nagarI bIjAthI laI zakAtI nathI,' eNe enA para e stUpane UkheDI nAkhavAno vicAra karyo. koNikane enA khabara ApyA. koNika khuzI thayo. vezyAnI Asakitae samyakatvanAza : keTalo bhayaMkara vicAra ? kulavAlaka ekavAra muni hato, arihaMtano bhakta hato, te Aje arihaMtano prabhAvazALI stUpa toDAvI nAkhavA taiyAra thaI gayo. kema vAruM? vezyomAM Asakta thaI gayo hato tethI. tyAre A javAnuM che ke eka sthAne patita thayA pachI zataza: vinipAta thAya che, ahIM stUpano nAza ciMtavavAmAM samatva kayAM UbhuM rahe ? vezyAnA saMparkamAM cAritra gayuM paNa samyakatva jAya evo vicAra zA mATe Ave ? ApaNane ema lAge ke eka bhUla karI eka doSa sevyo ene bIjI bhUla ke doSa sAthe zo saMbaMdha ? paraMtu bhUlo vacce na dhArelI kaDI joDAI jAya che. ahIM vezyAthI patana thayuM emAM pachI vezyAnI upara eTalo badho rAga baMdhAI gayo ke pachI e je kahe te mAnI levuM che. to emAM AvuM sUpanAzanuM ghora kRtya karavAnuM kahe to e paNa mAnyA karI levuM che. pachI tyAM samyakatva pAga kayAMthI Take ? eka patana pachI bIjA patananI kevI rIte kahI joDAI gaI ! siMhaguphAvAsI muni vezyAne jotAM ja paDyA. Ama to mAtra IrSyA ane abhimAnamAM caDayA hatA ke vezyAne tyAM comAsuM karyAthI zuM sthUlabhadramuni duSkarakAraka? lAva, ema to huM paNa ema comAsuM karI batAvuM!" paraMtu A eka patanamAMthI bIjA e patanamAM paDyA ke gurue emane vezyAne tyAM comAsu karavAnI nA pADI chatAM e upaDayA vezyAne tyAM comAsuM karavA ane gurunI AjJA avagaNI. pachI patananA mArge AgaLa vadhyA. vezyAne tyAM jaI ene jotA ja mohamUDha banyA. to pachI have potAnI nabaLAI jANIne pAchA na AvatA rahe ? paNa nA, kAmavAsanA bicArI sthUlabhadrajIthI hArI, eTale jANe vaira vALavA eNe A muni upara joradAra humalo karyo ! pachI to vezyA AgaLa munie bhoganI prArthanA karI, pelIe nepALa dezamAMthI ratnakAMbaLa laI AvavA kahyuM to e levA mATe comAsAmAM upaDyA nepALa. tyAMnA Page #392 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kevI strI jAtapara prema? ] (147) rAjA pAsethI kAMbaLa meLavI. laIne AvatAM coro jhUMTavI na le e mATe polA vAMsamAM chUpAvIne cAlyA. kevA kevAM patana para patana thatAM ja gayA ? comAsAmAM vihAra, kiMmatI kAMbaLano parigraha e maLavA para "cAlo have vezyAnA bhoga maLaze" evI viSyabhoganI hoMza, kAMbaLa chupAvIne lAvavAnI mAyA.. vagere vagere keTaluM ya cAlyuM. e to sAruM thayuM ke vezyAe ratnakAMbaLa khALamAM nAkhI daI muninI AMkha kholI nAkhI ane guru pAse pAchA vALyA. nahitara to vezyA anukULa thatAM pUruM patana ja thaI jAta. eka patanamAMthI bIjA keTalAM patana UbhAM thAya che ! kulavAlaka joSI bane che :kulavAlaka cAlyo che patananA mArge. eNe have joSIno veza karyo ane vaizAlImAM jyotiSa kahetA phare che. tyAre lokoe pUchayuM ke A vaizAlI parano koNikano ghero kema nathI uThato ?' kulavAlaka kahe che, 'jayAM sudhI A sUpa che tyAM sudhI ghero nahi uThe. jo ene ukheDI nAkho to tarata ghero uThI jaze. tamAre Ano prayoga karavo hoya to karavA mAMDo eTale dekhAze ke jema jema sUpa UkheDAto jaze tema tema duzmananuM lazkara pAchu haTatuM haze.' basa, ATale sudhInI khAtarI ApI pachI lokonA mana para e vAta besatAM zI vAra ? ane kUlavAlake koNika sAthe evo saMketa sAdhI rAkhyo ke "tUpa vadhu ne vadhu khodAvAnAM jema jema samAcAra maLe tema tema lazkarane vaizAlIthI Aghe ne Aghe laI javuM." thayuM. ahIM lokane vizvAsa besavAthI stUpane khodI nAMkhavAnuM kAma zarU thayuM. bIjI bAju koNikanuM lazkara gayuM. eTale lokone khAtarI thaI ke A stUpa ja apamaMgaLarUpa hato tethI duzmanano lazkarI ghero hato. mATe have ene taddana sApha ja karI nAkho." vezyAmAM patana pachI lokone sUpanA draSI kare che. joyuM ? kUlavAlaka keTalA bhayaMkara pApa vadhArI rahyo che ! eka to prapaMca lagAvyo, ane bIjuM lokonA dilamAM stUpa pratyenI je pavitra bhAvanA hatI tenAthI bilakula ulTI ja TreSanI bhAvanA karAvI. koI ekanI paNa dharmabhAvanA toDavI e keTaluM moTuM pApa ? tyAre ahIM to janasamUhanI toDI nAkhI, tyAM pApano pAra rahyo ? emAM vaLI loka mahApavitra jinatUpane hoMza pUrvaka toDatA gayA, e toDavAnA gojhArA kRtyane karAvavAnAM pApe to mAjhA mUkI. zrI munisuvratasvAmI bhagavAnano e sUpa eTale lAkho varasathI e pUjAto Avyo haze, keTalAya lAkho jIvone bhaviSyamAM paNa bodhibIja, bodhi samyagdarzana vagere pAmavA ane pAmelAne zuddha karavAmAM e Page #393 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 148 | dhyAna ane jIvana kAraNabhUta, ene toDAvI nAkhavAnA pApanI avadhi rahe ? koNika paTTarANInA mohamAM kevA pApI thayo? basa, phUlavAlaka marIne narakamAM gayo, paraMtu pachI anaMta saMsAra bhaTakavAnuM UbhuM karyuM. koNike sUpa pUrepUro khodAI sApha thaI gayAnA samAcAra maLatAM pAchA pharI vaizAlI para chApo mAryo. koNikane A nagarInuM khetara banAvI gadheDAthI kheDI nakhAvavI che eTale hallo joradAra karyo. ahIM ene to loka-dayA che ja kayAM ? paraMtu sujyeSThAnA putra satyakI mahezvarane dayA AvI. eNe potAnI pAsenI vizALa vidhAnA baLe lokone tyAMthI bacAvI laI bIje mUkI dIdhA. kogike vaizAlI jItavAmAM mahenata paDI enuM khunasa vaizAlIne sApha karI nAkhavAmAM utAryuM. A ane bIjA pApothI aMte e chaThThI narakamAM gayo. mULa zuM? paTTarANIno moha. emAM mana bagADI caDayo laDAIe. ekavAra mana bagaDayA pachI mANasa kevo nIce nIce Utarato jAya che ? kevA adhika adhika kharAba dhyAnamAM paDe che ane bhayaMkara duSkRtyo Acarato jAya che ? mana bagaDyA pachI jANe koI bacAvanAra belI ja na maLe. koNikane ane kUlavAlakane evuM ja banyuM. kUlavAlake vezyAmAM mana-bagADayA pachI have AgaLa mana vadhu ne vadhuM bagADato gayo, emAM koIe ene rokyo nahi, tyAre jAte aTakavAnI to trevaDa ja kayAM che ? ema koNike paTTarANInA mohamAM anyAyathI secanaka hAthI ane divya hAra meLavavA manane bagADayA pachI e paNa vadhu ne vadhu mana bagADato cAlyo. eNe yuddhamAM potAnA daza baLavAna bhAIo kALa, mahAkALa vagere ekekane ekeka divasa AgevAnI ApelI, paraMtu ceDA rAjAnA amogha bANathI e badhA khatma thayelA. tyAre koNika aThThama karI saudharmendrane sAdhyA, ane ceDA rAjAne vaza karI ApavA mAgaNI karI. IMdra nA pADI kahyuM "e mahAna zrAvaka che, enA pratye amArAthI evuM thAya nahi. paraMtu tene hAravA nahi daIe.' jAo mana bagADayA pachI koI belI che ? ahIM samaSTi gaNAya evo Indra Ave che, e paNa koNikane pApathI pAcho vALatA nathI.koNa jANe Ama pAcho koNika bhagavAnano bhakta che te enA dAkSiNyamAM IMdra taNAyo ke zuM, te enA pApamAM sahAyaka banI jAya che ! || 15 jinadarzane ciMtana | dharmasAdhanA karI te manane sudhAravA mATe karo :vAta A che mana bagADyA pachI belI maLavA muzkela che. mATe jAte samajIne Page #394 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadarzane ciMtana (149) ja mana bagaDavA devuM nahi. mana sudhAravAno upAya pavitra dharmasAdhanAo che. paraMtu ghaNAnI phariyAda che ke emAM mana sthira ja rahetuM nathI eTale ja A vicAraNA cAle che ke badhIya dharmasAdhanA karatAM A coMTa rAkho ke 'mAre A sAdhanA manane sudhAravA mATe sthira karavA mATe karavAnI che. eTale mane evuM bane che ne ? e joyA karuM.' tyAre jo manane ema thAya ke manane pavitra karanArI bhAvanAo :(1) duniyAdArImAM to mana bahu azubha vicAromAM ane azubha dhyAnamAM jAya che. evA pApI banyA rahetA manane pavitra zI rIte karavAnuM ? tyAre duniyAdArI to jIvanabhara rahevAnI. to pachI TheTha sudhI mana zuM apavitra pApI ja rAkhavAnuM? nA, rakhAya nahi; kemake bhavAMtare enA bhayaMkara du:khada pariNAma che. tyAM vAraso A apavitra pApI manano, ane tethI to pravRtti badhI pApiSTa ja cAle. tyAre bhAvI bhAvo mATe A eka bhayaMkara vAraso banI jAya ! e kayAM laI cAluM ? mATe manane pavitra zubha dhyAnavALuM rAkhavA zubha pravRttimAM rahuM.' (2) vaLI ahIM mana pApI apavitra rahyA karavAthI AtmA para azubha kamonA gaMjanA gaMja khaDakAyA kare, enAM phaLamAM dAruNa du:kha kayAM veThayA karuM? mATe e aTakAvavA manane pavitra rAkhuM, ne e zubha pravRttithI rahe.' , (3) tyAre moTI vAta A, ke mana pavitra karavA mATe ne bhAva zubha keLavavA mATe to manuSya bhava ja ananya sAdhana che. eTale A bhavane jo e kArya karyA vinA eLe kADhe, to pachI pharI Avo mAnavabhava kayAM maLavano ? ane mana pavitra karavAnuM kArya kayAM thavAnuM? mana apavitra rAkhIne to halakA tiryaMcanA bhavomAM te TheTha ekendriya sudhInA bhAvomAM UtarI javAnuM thAya. pachI UMce kayAre avAya? eTale mAnavabhava manane pavitra karavA mATenI ja Refinery che, saMzodhanazALA che. 'emAM e ja kAma karavAnuM hoya; ane e mane pavitra karavA mATe zubha dhyAna keLavavuM paDe, e kAMI duniyAdArI calAvavAmAM na thAya.' -Ama jo vAraMvAra vicAravAmAM Ave to manane pavitra banAvavAnI eka bhUkha UbhI thAya. e bhUkha paNa joradAra bhUkha bane to pachI enA mATe khoja rahe ke 'kayAM kayAM manane pavitra rAkhyA karuM ?' tyAM dekhAya ke, duniyAdArInI pravRttimAM to mana AraMbha-parigraha, viSayo-vilAso, ane mada-mAnAkAMkSAdimAM ramyA kare che, tyAM pavitratA kyAM ? "emAM to mana apavitra ja rahyA kare. mATe zubha dharmakriyA, dharma-bola, dharmaAcAra je sevyA karuM to manane emAM sahelAIthI zubha dhyAnamAM ramatuM rAkhI zakAya, ane ethI Page #395 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 150 mana pavitra banyA kare. basa, badhI ya tana-mana-dhana tathA vacana ane IndriyothI dharmapravRtti karuM te zubha dhyAna mATe, mana pavitra rAkhavA mATe, mana sudhAravA mATe. A dhagaza jo jAgI jAya, to dareka dareka dharmapravRtti karatAM karatAM A coMTa raheze ke AmAM mana zubha dhyAnamAM rahe che ne ? koI azubha dhyAna ghusI nathI jatuM ne? vAta A che ke dharmapravRtti zubha dhyAnanA uddezathI thavI joIe. 'A dharmapravRtti karatAM karatAM mAre manane zubha dhyAnamAM rAkhavuM che,'- e uddeza, e coMTa e takedArI joIe. pachI e coMTathI dharmapravRtti zaruM karI eTale emAM sAvadhAnI raheze ke mana e pravRttinA ja dhyAnamAM che ne ? nAnI devadarzananI kriyA vakhate paNa A coMTa rAkhI eTale pachI tyAM mana bIjA-trIjA vicAramAM nahi jAya, koI kaSAyamAM nahi jAya, ke DAphoLiyA nahi marAya, yA mana susta nahi bane. bhaya che ke 'rakhe ne zubha dhyAna gumAvAya to ?' eTale darzana karatAM karatAM manane barAbara paramAtmAnAM svarUpamAM, jIvanamAM, guNomAM, ane upakAramAM lagAvAze. tyAM manane ema thaze ke, prabhudarzanane zubha dhyAna zuM karavuM ? 'prabhu ! tamAruM jIvana keTaluM badhuM Adarza ane adbhUta ! TheTha bALapaNathI vairAgye jhaLakatuM ! mAtA pitA vagere tamArA para athAga rAga varasAve che, paraMtu tamane emanA upara koI Asakti nathI koI rAga nathI. kevo javalaMta vairAgya ! tyAre tamAruM jIvana keTaluM umadA, ke rAjakuLamAM vaibhavaviSayo to UMcI koTinA che ja, emAM vaLI devatAo tamArA hisAbe gharamAM karoDo ratna-motI-sonaiyAnA varasAda varasAve che. chatAM tamane enuM jarAya gumAna nathI, enA para lezamAtra rAga-AkarSaNa mamatva nathI ! jIvana kevuM umadA ? tyAre, vAha prabhu ! kevuM parAkramI tamAruM jIvana ke sukomaLa ane samRddhi-sanmAnabharyA zarIre paNa kaThora saMyama ane bhISma tyAga-tapasyA AdaravAnuM tathA ghora upasargaparisahone sahavAnuM karyuM ! kevuM parAkrama ! prabhu ! tamAruM kevuM divya jIvana, ke kevaLajJAna pAmI kRtakRtya banyA, zivasuMdarI sAthe sagAI thaI jaI vivAha-lagna nakkI thaI gayA, chatAM Apa pAchA ghare na jaI beThA; paNa pRthvItala upara page cAlIne cAritrajIvanathI vicaryA ! Ama, keTaluM badhuM UMcuM dhanya jIvana tamAruM ! 'tyAre he nAtha ! tamArA anaMta guNone huM to zuM, kiMtu moTA kevaLajJAnI paNa na gAI zake. e ekeka guNa kevo UMco ! vairAgya-anAsakti-amamatva ajoDa koTinA! gaMbhIratA kevI UMcI ke svayaMbhUramaNasamudrane TapI jAya evI ! gharamAM rahyA paNa Page #396 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jinadarzane ciMtana 151 avadhijJAnathI bIjAnA pUrva bhava ane ahIMnA khAnagI mAyA-prapaMca jANI zako cho, chatAM sAgaravara-gaMbhIra Apa e kazI jANakArI bahAra dekhADatA nathI ! tyAre, Apano karuNAguNa keTalo badho bhavya, ke ApanA para ghora upasargaupadrava varasAvI jAya enA mATe paNa dayA ciMtavo cho ke 'A bicArAnuM zuM thaze!' mArA nAtha ! Apano vinaya-guNa keTalo adbhuta ! ke janmathI Apa avadhijJAnI ane IMdrapUjya chatAM mAtApitA moTAbhAInI AgaLa ApanI gajaba namratA bhAre adaba AmanyAnuM pAlana ! AnI sAme amArI kevI rAMkaDI abhimAna-uddatAInI sthiti ! amArAmAM jJAnanAM ke mAna maLavAnAM koI ThekANAM nahi, chatAM akaDAI-ataDAIno pAra nahi ! prabhu ! mAre kayAM UbhA rahevAnuM ? Apa mahAjJAnInI ajJAna mA-bApa pratye paNa namratA ! ane ajJAnI amArI mahAjJAnI guru pratye paNa ghamaMDitA ! tyAre, nAtha ! ApanAmAM maitrI Adi kevA anupama ! prabhu ! ApanA guNanA zA guNa gAuM ? ApanAmAM jIvo pratye a-maitrI, IrSyA, durbhAva-tiraskAranuM nAmanizAna nahi; bhaya kAyaratA ni:sattvatA ke asahiSNutAkSudratAnuM nAmanizAna nahi; kintu ApanAmAM mahAmaitrI, mahA guNAnurAga, sadbhAva, mahAsattva, mahAsahiSNutA, mahAudAratA...vagere guNo ananya, adbhuta ane aparaMpAra ! Apano sahanavRttino guNa keTalo gajaba ke sAdhanA kALamAM ekalA aTulA vicaratAM, anADI yA kaSTamaya pradezamAM paNa prasanna citte vicaryA, jethI sahana karavAnuM khUba maLe ! ane evuM ghora sahana karavA vakhate paNa ApanI kevI aciMtya kSamAkarUNA ! tathA tattvaciMtana ane zubhadhyAnano upayoga keTalo ajaba ! prabhu ! ApanI AgaLa ame kayAM UbhIe ? kazuM khAsa sahana karavAnuM ame rAkhatA nathI, chatAM mana zubha bhAvamAM nahi ! tyAre, nAtha ! tamArA upakAranI avidha nathI. jagatane ananya ane trikAlAbAdhya TaMkazALI mokSamArga ane tattvajJAna Apo cho ! evA sUkSma paNa jIvonI oLakha Apo cho ke ethI e anaMta jIvo pratye bhavyAtmAo dayA pALe che. prabhu ! keTalo gajaba upakAra ke Apa jIvone samyagdarzana, dezavirati ane sarvavirati cAritra ApI enI anaMta bhavaparaMparA chedI nAkho cho! dhyAnAdi e arihaMtano ja upakAra che : hai arihaMta nAtha ! mokSamAM jaI beThA chatAM tamAro upakAra cAluM che. bhakto (1) ApanI mUrtinuM, (2) ApanI vANInuM, ane (3) ApanA jIvananuM AlaMbana laI Page #397 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 dhyAna ane jIvana aciMtya akalpya siddhi prApta kare che. ahIM bhakto je ApanuM darzana, ApanAM guNagAna, ApanuM smaraNa, ApanuM dhyAna, ApanI bhakti,...vagere vagere je kare che, emAM pradhAnatA darzanAdinI karatAM ApanI che. dhyAna vagere to kare, paNa je bIjAnuM kare te phaLa phAsakusiyuM; jayAre dhyAnAdi ApanuM kare to aciMtya phaLano lAbha thAya che. arthAt dhyAnAdi kriyA to baMne ThekANe sarakhI che, chatAM phaLamAM eTalo moTo taphAvata AlaMbananA pharakane lIdhe paDe che. tethI pradhAnatA AlaMbananI che. to prabhu ! tuM e mArA mATe vizvazreSTha AlaMbana banI mahAlAbha karAve che, e tAro keTalo badho ananya upakAra ! Ama prabhu ! tArA upakAronI paNa avidha nathI. ApanuM svarUpa nirmaLa sphaTika jevuM, nirvikAra, anaMta jJAnamaya che...' zubha ciMtananA 4 lAbha : A rIte prabhudarzananI kriyAmAM je ciMtavanA rakhAya to; tyAM mana susta na bane, bIjA-trIjA vicAro na kare; paNa sArA dhyAnamAM pakaDAya. ema dareka kriyAmAM lakSa A joIe ke 'AthI mAre manane sArA dhyAnamAM rAkhavuM che,' to e hetu siddha karavA mATe (1) kriyAnuM rahasya ciMtavAya, (2) svarUpa vicArAya, (3) kriyAmAM sUtra bolavAnA hoya to sUtranA pada pada lakSamAM levAya. ne (4) eno artha-bhAvArtha vicArAya. kriyAno uddeza ja A rAkhyo ke 'A karIne manane sArA dhyAnamAM rAkhavuM che;' to saheje eno prayatna rahevAno, sArUM ciMtavana rahevAnuM. tethI (1) mana pavitra banatuM javAnuM ane (2) zubha puNya tathA zubha saMskArano saMcaya thavAno tathA (3) vipula karmakSayano lAbha maLavAno (4) tema dhyAnadhArA lAgavAnI. dhyAnathI sarva karmakSaya thAya che. bhUlatA nahi 'zubha dhyAnathI sAruM saMskaraNa thAya ane zubha karmano baMdha thAya temaja vipula pApakSayano paNa lAbha maLe' -AvI vAta Ave tyAre A zubhadhyAna eTale mAtra khUNAmAM ekAMtamAM besIne koI 'OM' 'arha' vagerenuM dhyAna dharAya e ja dhyAna, ema samajatA nahi; kintu koI paNa zubha pravRttimAM mana nirAzaMsa bhAve vizuddha bhAvanAthI tanmaya thAya e badhuM ahIM zubha dhyAna tarIke samajavAnuM che. manane thaze ke 'to zuM AnA ATalA UMcA lAbha ? hA, AnA evA UMcA lAbha ke je ApaNI kalpanAmAM na Ave. 16 : zuddhakriyA kema thAya ? kumArapALanI pUrva bhave puSpa pUjA kevI ? : kumArapALa rAjAnA jIve pUrva bhavamAM mAtra pAMca koDIthI la kharIdI bhagavAnanI Page #398 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhikriyA kema thAya? (153 puSpapUjA karI, eTalAthI bIjA bhave 18 dezanAM sAmrAjya jeTalo moTo vaibhava, sattA, sanmAna vagere maLavAnuM puNya zI rIte UbhuM thayuM ? kaho, e zubha kriyAmAM mane koI paNa jAtanA phaLanI AzaMsA vinA UchaLatI vizuddha bhAvanAthI tanmaya thaI gayuM, arthAta prabaLa zubha dhyAnamAM lAgI gayuM hatuM ethI evAM UcAM puNya, sAthe koI pApanAM kSaya ane jabaradasta zubha saMskaraNa thayuM. A pUjAmAM jo mana bIje rakhaDatuM hota, agara AmAM UchaLatI vizuddha bhAvanAthI tanmaya na hota, to kAMI AvA UMcA phaLa nIpajata nahi. A rIte to tame ya kayAM kamInA rAkho ema cho ? pAMca zuM, pAMcaso koDInA phUla caDAvI do ema cho. are caDAvyA ya haze. to tethI zuM e hisAbanAM tamane phaLanA DhagalA maLaze ? 'bhagavAna bhagavAna" karo. ema kAMI rakhaDatAM citte ke muDadAla citte evAM phaLa maLe kare nahi. A batAve che ke koI paNa dharmapravRttimAM UchaLatI vizuddha bhAvanAthI mana tanmaya thAya, arthAt dhyAnastha bane enAM akathya aciMtya UMcA phaLa maLe che. puSpapUjAnAM dhyAnathI kayAM phaLanAM kevA pariNAma ? rAjA kumArapALanA jIvane evAM puSpapUjAmAMnA UMcA dhyAnanAM je phaLa nIpajayAM enA pariNAma kevAM AvyAM e juo. (1) puNyono thAka upAyo ethI 18 dezanuM sAmrAjya, eTalo UMco vaibhava, koDo ke annenuM dhana, suMdara zarIra, mahA sattAdhIzatA, mahAna sanmAna-yaza-saubhAgya vagere vagere keTaluM ya maLyuM. tyAre, (2) je pApakSaya thAya, ethI saMsArano tIvra rAga, viSayonI AMdhaLI Asakti, mahA mithyAtva, kSudratA nirdayatA pApanI pracaMDa prItI vagere karAvanArA keI pApo naTa thaI gayAM. AnI sAme bIjA pApa jAo ke siddharAjanA bhayathI jIva bacAvavA vaSa sudhI rakhaDatA ane ciMtharehAla rahevuM paDyuM, e pApodaya A saMsArano tIvra rAga vagere karAvanAra pAyodayanI sAme zI visAtamAM che? eTale evA bhaTakAvanArA pApodayane mahattva ApatA nahi. mahatva to je mahA mithyAtvAdi karAvanArAM pApo gaNAya evuM che, paraMtu e to sApha thaI gayA. tethI ja Atmika mahA unnatine jagA maLI. nahitara to saMsAraraMga, mahAmithyAtva, aMdha viSayAsakita vagere karAvanArA pApa UbhA hoya pachI guru kalikAla sarvajJa zrI hemacaMdrAcArya jevA bhale ne maLe, temaja kAna para jinavANInA dhodha bhale ne varase,enuM evuM sAruM phaLa na Ave. e to e pApakSaya pahelAM karo, pachI ja sAruM pAmavAnI AzA rAkho. e pApono kSaya cittane zubha dhyAnamAM rAkhavAthI thAya. have, Page #399 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 dhyAna ane jIvana (3) zubha saMskaraNanA lAbhanI vAtamAM kumArapALane pUrva bhave puSpa pUjAmAMnAM zubha dhyAnathI trIjo lAbha zubha saMskaraNano thayo. enuM piraNAma vaLI kevuM suMdara AvyuM e juo. puNyayoge AcArya bhagavAna zrI hemacaMdrasUrijI mahArAja maLI gayA. kumArapALa janme jaina nahotA, paraMtu AcArya mahArAja pAsethI vItarAga arihaMta paramAtmA, nirrantha muni ane jaina dharmanuM svarUpa sAMbhaLavA maLyuM to te pUrvanA susaMskAranA yoge jhaTa gaLe UtarI gayuM. evuM UtarI gayuM ke 18 dezanA sAmrAjyanI saMpatti emaja UbhI rahI ane jainadharmano coLamajITha raMga lAgI gayo, ane zakya amala cAluM thaI gayo. zravaNa gaLe UtaryuM zAne kahevAya ? : sAMbhaLeluM A gaLe UtaravuM saheluM nathI; aMtarane pUchI jo jo ke ApaNane paNa A sAMbhaLavA kyAM ochuM maLe che ? chatAM keTaluM gaLe UtarI asthimajjA coMTI jAya che ? ahIM to kumArapALane pUrvabhavanI pUjAmAMnA prabaLa dhyAnathI evuM zubha saMskaraNa thaI gayuM che ke e saMskAranA yoge ahIM sAMbhaLavA maLelA zuddha dharma mATe ema lAge che ke 'barAbara A vyAjabI che. deva-guru-dharma AvA ja hoya; ane e jo mahAdurlabha vastu ahIM maLe che to ene zA mATe jatI karavI ? A to eTalI badhI UMcI cIja che ke AnI AgaLa dunyavI koI cIja, koI sukha, koI sanmAna kiMmatI nathI. leza paNa mahatvanAM nathI.' ' zuddha deva-guru-dharma gaLe UtaravA eTale enI AgaLa koI ja dunyavI sukhasagavaDa-sAmagrI-sanmAna leza paNa mahatvanAM na lAge, kazIja kiMmatanA na lAge. bolo, tamane A rIte deva-guru-dharma haiye coTI gayA che ? eja mahatvanA, ane duniyAnA padArtha mAla vinAnA, evuM lAge kharuM ? haiye coMTayAnI A parIkSA che. tapAsI jojo. evuM na dekhAya to hRdayamAM deva-guru-dharma coMTADavA mATe A upAya che ke duniyAne mAla vinAnI lekho. paisA-TakA, mevA-pakavAnna, sAruM rUpa sparza, kAminI-kuTuMba vagerenuM kazuM mahatva nathI ema dilane ThasAvo. e badhuM maraNa pachI ApaNuM nathI temaja paralokamAM sAruM sthAna nakkI karI ApatuM nathI, ne UlaTuM durgatimAM utAranAruM che. to pachI enuM mahattva zuM lekhAya ? mahArAjA kumArapALane dharma maLyA pachI duniyA koDInI lAgI gaI hatI, tethI deva-guru-dharma haiyAmAM tANe vAge vaNAI gayA hatA. tethIja emanA jIvananI dharmanI vAto alaukika jevI jANavA maLe che ! aDhAra dezano samrATa potAnA 11 lAkha ghoDAne paNa gaLeluM ja pANI pIvarAvavAnI kALajI rAkhe ! laDAI laDavA javuM che e vakhate yuddhanA ghoDe besatAM pahelAM besavAmAM koI jIvajaMtu na mare e mATe pUjagIthI Page #400 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zaskrikriyA kema thAya? (155) palANa pUje ! "comAsAnA cAra mAsa brahmacarya, nitya ekAsaNAM, pAMca vigaItyAga, pATaNa bahAra to nahi paNa pATaNamAMya jIvarakSArthe ghara derAsara ane upAzraya sivAya prAya: kayAMya pharavuM nahi." Avo Avo dharma kare ! kumArapALe evo ucca koTino dharma kayoM, AkhA rAjyamAMthI jugAra zikAra mAMsAhAra dArU corI parastrI ane vezyAgamana e sAta vyasana dUra karAvI dIdhAM ! ne emAM bhale lAkhonA kharca karIne pANa prajAne ghora pApothI bacAvI... A badhuM zI rIte banyuM ? deva-guru-dharma haiye coMTI gayA hatA ane e mATe dunyavI sukhasAmagrIne koDInAM lekhyA hatAM eTale e banyuM. A banavAnI pAchaLa mULa kAraNa koNa ? pUrva janme pAMca koDInA puSpathI karelI jinendrapUjAmAM manathI UchaLatA bhAvollAsavALuM tanmaya dhyAna rahyuM hatuM eno e pratApa hato ke ethI UbhA thayelA susaMskarANe ahIM dharma zraddhA ane dharmasAdhana avvala koTinAM banAvyA. tyAre kaho, zubha kriyAmAM evuM zubha dhyAna zuM kAma kare che? A athAga puNyopArjana, aDhaLaka pApakSaya ane jabaradasta zubha saMskarANa. zrAvaka ke sAdhu dharmanA zubha AcAra ane zubha kriyAonI beparavAI karI ekAMtamAM khUNe besI ke evuM koI dhyAna kare enAM AvAM UMcA phaLa AvyAnA dAkhalA ochA jANavA maLaze. tyAre zubha kriyA vakhatanAM zubha dhyAnanAM UMcA phaLanA dAkhalA bahuM jANavA maLaze. juo, dAnadharmamAM zAlibhadranA jIva pUrva bhave karela khIranAM dAna vakhate je UchaLatI vizuddha bhAvanA sAthe guru ne dAna dharmamAM tanmayatA sAdhI arthAt emAM ekatAna dhyAna karyuM to keTaluM UMcuM phaLa AvyuM ? dAna karyA pachI paNa maya tyAM sudhI 'aho kevA guru ! kevuM dAna !' ema anumodanAnuM ja dhyAna rAkheluM, eTale kriyAnA viSayamAM tanmaya mana e ja dhyAna. ethI mahAlAbha ! Ane badale munine jatA karI khIra pote ja khAI gayo hota ne ke dhyAna karyuM hota to zuM pAmata? zIla yAne vrata niyamanA dharmamAM vaMkacULa cora jevAe niyama-pAlanamAM je tanmayatA yAne zubha dhyAna rAkhyuM, enuM phala keTaluM UMcuM AvyuM ? e, bAramAM devaloke jaI avataryo ! dayAdharmamAM meghakumAranA jIva hAthIe je sasalAnI dayA karavAmAM tanmaya mana rAkhyuM enAM phaLamAM meghakumArano avatAra ane rAjaRddhi choDI cAritra-grahaNa maLyAM. badhe zubha kriyAmAM vizuddha bhAvollAsathI mananI tanmayatAM yAne zubha dhyAna rahevuM joIe. Page #401 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 156 tapa dharmamAM eja zAlibhadra saMyama laI saMyama-tapa-svAdhyAyamAM ekatAna dhyAnavALA banyA, to enA ucca phaLa tarIke anuttara vimAnamAM avatAra pAmyA ! are ! sthUlabhadrano bhAI zrIyaka mAtra eka upavAsanAM tapamAM AyuSya pUrNa thatAM nIrataratAM zubha dhyAnavALA banyA rahyA,to svargamAM gayA ! kriyAmAM nirAsa vizuddha tanmayatAthI ucca AtmadazA : bharata moTA cakravartI ane bAhubaLajI moTA baLavALA kevI rIte banyA ? emAM ya vaLI ekane ArisAbhavanamAM ane bIjAne yuddhabhUmi para kevaLajJAna maLavA jogI uttama AtmadazA kema banI AvI ? pUrva jIvananI kaI sAdhanA para ? kayA zubha dhyAna para ? zAstre kahyuM che ke 500 munionI bhakti vaiyAvaccamAM cittanI tanmayatA karelI enA para e samRddhi, e baLa, ane emAM ya vizeSa to e ucca AtmadazA maLI. eTale A AvyuM ke (1) mana vinAnI bhakti-vaiyAvaccathI koI evuM UMcuM phaLa maLe nahi. tema, (2) mana hoya chatAM koI paudgalika phaLanI AzaMsAvALI bhakti-vaiyAvaccethI koI evI ucca AtmadazA na maLe. (3) susta mana, sAmAnya mana rAkhyuM hoya to ya te evuM UMcuM phaLa maLe nahi. e to e mahAna AtmAoe bhakti vaiyAvaccanI kriyAmAM bahuM UMcA UchaLatA bhAvavALuM tanmaya mana rAkheluM tethI eTaluM ucca phaLa ane ucca AtmadazA prApta thaI. kahevAnuM tAtparya A che,ke mana vinAnI yA paudgalika phaLanI AzaMsAvALI athavA susta ekalI kriyAthI UMcuM phala nahi. kintu kriyAmAM ene anurUpa ucca bhAvollAsa, ucca lezyA, ane ucca praNidhAna yAne mananI tanmayatA rakhAya evI je dhyAnadazA, ethI eTalAM phaLa ane UMcI AtmadazA prApta thAya. bharata ane bAhubaLanAM jIve pUrvabhave A kareluM,paNa Ane bAjue mUkI gUphAmAM jaI kAMI dhyAna lagAvIne beThelA nahi. dhyAna A hatuM ke A bhakti-vaiyAvaccanI sAdhanAmAM bhAre vizuddha bhAvollAsavALuM tanmaya mana rAkheluM e ja dhyAna, ethI ja evI ucca AtmadazA maLI. A uparathI zIkhI levA jevuM che ke bhagavAne kahela zrAvaka ane sAdhu jIvana mATenA suMdara AcAra tathA anuSThAnanI ArAdhanA karatA rahevuM; mAtra emAM AvI UMcI mananI tanmaya sthiti lAvavI. kriyA-AcAra vinA ekalA dhyAnane pakaDavA jatAM ThagAvAnuM thAya. kharuM keLavavA jevuM A kriyAmAM zubha dhyAna che. Page #402 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zuddhikriyA kema thAya ? 157 nAnI prabhu-darzananI kriyA karatA hoIe ke moTI bIjI dharmakriyA karatA hoIe paNa emAM mana kevuM lAgeluM hoya ? dareka dharma-kriyAmAM UMcA saMvega-vairAgya sAthe paramAtma bhaktinA UchaLata bhAvollAsa ane UMcI dharma-lezyA sAthe tanmaya mana baneluM hoya.mananI AvI keLavaNI karavA jevI che ke e badhI ya kriyA-ArAdhanA-sAdhanAmAM A rIte mana lAgeluM hoya. enAthI A bhave, nahitara AgAmI bhave aciMtya UMcI AtmadazA prApta thAya. manano rakhaDapATa kema aTake ? : jayAre kriyAmAM AvI UMcI mAnasika tanmayatA jarUrI che, to savAla thAya ke rakhaDatA mane e lAvavI kevI rIte ? eno javAba A ja che ke kriyAne AvuM tanmaya mana banAvavA mATe ja ArAdhavI. jIvane jAgrat rAkhavo ke 'huM A kriyA kema karuM chuM ? manane tanmaya banAvavA mATe. to lAva emAM mana tanmaya rAkhuM.' A uddeza nakkI karIne pachI vAre vAre e najara sAme lAvavAthI manano rakhaDapATa ocho karI zakAya, tanmayatA vadhArI zakAya. UMcA bhAvollAsa jagAvI zakAya. manane ema rahyA karavuM joIe ke 'mAre A jIvanamAM zuM kamAI javA jevuM che ? sAruM mana, sAruM dhyAna, basa e mATe ja badhI ya sAdhanA karuM.sAdhanA karatAM karatAM evA UchaLatA vizuddha bhAvollAsa sAthe mana tanmaya rahe e joyA karuM. bIjA phaLanI ciMtA nathI. AvuM mana AvuM dhyAna banyuM rahe e ja mAre mahAna phaLa che. ethI ja jIvanI mukti nizciMta thaI javAnI.' valkalacIrIne bhAMDAnI paDilehaNamAM mana lAgyu to kevaLajJAna utpanna thayuM, nAgaketune puSpa pUjAmAM evI tanmayatA thavAthI kaivalya prApta thayuM. dharmaruci aNagAra jIvasaMhAraka kaDavI tuMbaDI jAte ja khAI jaI jIvadayAmAM mana parovyuM to anuttara vimAne jaI avataryA. zAstra kahe che ke, dareka dharmapravRtti-dharmakriyA jo mananA ekAgra upayogathI thAya to e dhyAnamaya bane che. kemake ekAgra ciMtana e dhyAna che. eTale ja sAdhu eka to jJAnamAM arthAt svAdhyAyamAM lIna hoya tathA bIjuM dhyAnamaya kriyA AcaratA hoya to e 'jJAna-dhyAna' mAM lIna rahenAra gaNAya. pachI avasare vizeSa dhyAna dharmadhyAna padasthAdi dhyAna kare; e enA AjJAvicaya apAyavicaya, navakArapada, arihaMtapiMDa, arihaMta svarUpa vagere prakAranuM ciMtana rAkhyAthI thAya paraMtu sAmAnyathI 'jJAna-dhyAnamA udyama rAkhajo' emAM 'dhyAna' no artha ekAgra cittathI kriyA. Page #403 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 17. Abhyantara ta5-6 : kAyotsarga bIjAnA nyAya-anyAyamAM na paDo. have ekalA dhyAnamAM dhyAna paNa kAyotsarga sAthe hoya eno jabaradasta prabhAva che. kemake kAyotsargamAM pratijJA sAthe kAyAne ane vANIne sthira karI devAmAM Ave che, tathA amuka cokasa prakAranuM nakkI karela ciMtana karAya che. zubhamAM mana-vacana-kAyAnI sthiratA e ati ucca koTinI sAdhanA che. kAyotsargamAM e maLe che. ethI koTi janamanA pApa nAza pAmatAM vAra lAgatI nathI. moTAM upasargamAM gajasukumALa, khaMdhakasUrinA 500 ziSya, vageree sthiratAthI sarva karmakSaya karI mokSa pAmyA. girirAja para 5 koDa, 10 kroDa vagere munio paNa e sthiratAthI mokSa pAmyA. rogamAM ArtadhyAna kema nahi ? : ArtadhyAnanA prakaraNamAM A vAta AvI ke munine roga Ave to emane vedanAnubaMdhI ArtadhyAna kema nahi ? enA uttaramAM kahyuM ke muni samaje che ke evA karmano udaya thAya to roga Ave ja. paraMtu roga bhogavAtAM karma bhogavAI jAya che, ne ethI karmakSaya thAya che, e lAbha che. to pachI rogamAM hAyavoya zI ? Ama mananI sthiratA thavAthI mahAna lAbha che. A janamanAM karma to pratikramaNa-AlocanA-prAyazcittathI nAza pAme che, tyAre bhavAMtaranAM karma tapathI yA bhogavAIne naSTa thAya che. eTale pUrvanAM naSTa nahi thayelAM karma A janamamAM udaya AvatAM bhogavavAM ya paDe ! 'munine Ama samaja hoya eTale roga bhogavatAM emane ArtadhyAna na thAya. karmanA udaya be prakAre : praha to pachI e roga bhogavI ja le ne ? davA-upacAra zuM kAma kare! ethI thoDo ja karma-udaya maTe ? u0 - karmanA udaya be jAtanA hoya che, -eka, dravya-kSetra-kALa bhAvanI apekSA rAkhanArA, ane bIjA, evI apekSA nahi rAkhanArA. bahu maracA khAI jAya to aMdaramAM lhAya UThe e maracAdravyanI apekSA rAkhIne azAtAvedanIya karma udayamAM AvyuM gaNAya. paraMtu ema ja ekAeka kensara-lakavA jevo vyAdhi UThayo ane pIDA UpaDI emAM bAhya dravyAdinI apekSA vinA azAtAkarmano udaya jAgyo kahevAya. 6 tyAre ahIM prazna thAya ke, pra0 - dravyAdinI apekSAthI je karma udaya pAme tene zuM Udayano niyata kALa nahi ke amuka kALanI ja enI sthiti pAke tyAre udaya thAya ja ? Page #404 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara ta5-6 : kAyotsarga 159 u0 - dareka karmane kALasthiti to niyata hoya; paraMtu keTalAMka karma sanimittaka udayavALA hoya che.eTale evAM karmanI kALasthiti pAkaye udaya to pAme, paraMtu nimitta koI dravya-kSetrAdi jo tyAM hAjara hoya to udaya vyakta dekhAya, phaLa pragaTa thAya; ane nimitta hAjara na hoya to phaLa pragaTa na thAya; ane karma ema ja udaya pAmI cAlyuM jAya. AvA udayane pradezodaya kahevAya che. phaLa dekhADe e vipAkodaya. nimittanI vyakta karyodaya para pracaMDa asara : dA.ta. bimAra hatA to tyAM azAtA vedanIya karma udayamAM hoI phaLa pragaTa hatuM. paNa pachI AbU para jaI rahyA ne tabIyata sudharI gaI, to tyAM e kSetranA nimittathI zAtA-vedanIya pragaTa udaya pAmyuM, ne phaLa pragaTa dekhAyuM, ne azAtAvedanIya have kALa pAkeluM udaya to pAmyuM paraMtu phaLa dekhADayA vinA ema ja cAlyuM jAya che. ethI ulaTuM kArya; sAjA sArA hoya ane pleganI havAmAM jaI vase tyAM bane che. AvuM mohanIya karmamAM paNa bane che. maMdiramAM gayA, sArA bhAva jAge che tyAM mohanIya kaMIka dabAya che.paraMtu evAmAM koI Adhunika vezavALI strI AvI, enA para jo driSTa nAkhI to e nimittathI rAga-mohanIya karma vyakta udayamAM Ave che, ane prabaLa rAga pragaTa dekhADe che. pahelAM evuM ja karma sArA nimitta yAne sArA bhAvanI sAme evuM pragaTa phaLa nahotA dekhADI zakatAM. paraMtu have e mATenAM nimitta AvI maLatAM jora mAre che, ane potAnuM phaLa pragaTa kare che. kevAM kevAM nimitta kevI lapa UbhI kare che. : A nimittaka udayavALAM mohanIya karmano artha e thayo ke jyAMsudhI kharAba nimitta na sevo tyAM sudhI e karma tevAM pragaTa phaLa na dekhADe; ne asat nimitta sevo ke tarata pragaTa phaLa UbhuM thayuM ja samajo. dA.ta. (1) koIno sAro baMgalo bagIco moTara vagere yA parastrI ke enuM citra vagere na juo tyAM sudhI jIva DAhyo zANo; paraMtu e joyuM to rAgano uchALo Avyo samajo. (2) ema, dharmapustaka vAMce tyAM zANapaNa; kintu novela navalikA ke duniyAnA samAcAra jyAM vAcyA ke tarata rAga dveSa UchaLyA ja samajo. ema, (3) bIjA paNa krodhanAM-abhimAnanAM-lobhanAM nimitta sAthe jo TakarAyA, to e krodhAdinAM karma udaya pAmatAM Ama phaLarUpe tarata krodha AdinI lAgaNI UbhI karavAnA. nimittathI kaho kevI lapa UbhI thAya che ? A parathI dhyAna rAkhavA jevuM che ke bUrA nimittothI AghA ja rahIe, nahitara Page #405 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 160 A rAga dveSa kAma krodha vagere koI mohanI lAgaNI UbhI karaze, mohanIya karmane vipAkodayamAM lAvaze. jhagaDo jovAmAM zuM nukasAna ? dA.ta. koIno jhagaDo jovo e asat nimittanuM sevana che. tame rastethI cAlyA jAo cho, AmAM vacamAM koI mANasomAM jhagaDo cAlI rahyo che. have jo tame jovA UbhA, to samajI rAkho ke e jhagaDo karanArAmAM ekanA para rAga ane bIjA para dveSa jAgavAno. zI jarUra hatI bhAI ! A rAga-dveSa vahoravAnI ? 50 paNa nyAyI para rAga thAya emAM zo vAMdho ? u0 - vAMdho e, ke pachI e jhagaDo kare che, enAM para paNa rAga thavAno; ne e khoTuM. bIjAnAM nyAya-anyAya jotA nukasAna nyAyIne paNa jhagaDo karavAno adhikAra nathI. jhagaDo cIja ja sArI nathI kemake AmAM citta kaleza-kaSAyamAM paDe che. have nyAyI para rAga karavA gayA eTale saheje eno jhagaDo eno citta-kaleza ane eno kaSAya vyAjabI lAgavAnA, enI anumodanA thavAnI. manane ema thavAnuM ke 'Avo te anyAya kema sahana thAya ? AvA anyAyIne to barAbara dabAvavA ja joIe' zuM karyuM A ? cittakaleza to karyo paNa 'sahana na thAya. sahana karAya e khoTuM' ema karI cittakalezanA pApa para kartavyatAnI mahora chApa mArI, kaSAyane vyAjabI gaNyo. AmAM to samyaktva paNa nAza pAme. to keTaluM khoyuM ? bIjAno jhagaDo jovAmAM samakitano nAza. mananI vRttio tapAsavA jevI che ke, e mithyAtva sudhI to nathI pahoMcI jatI ne ? enI takedArI rAkhavI paDe. ApaNe pote nyAyI hoIe, ApaNe guno na karyo hoya, chatAM e zAha thato hoya, uparathI potAnuM DhAMkI ApaNane dabaDAvato hoya to tyAM ApaNA manane zuM lAge ? 'sAmA anyAyIne dabAvavo ja joIe, ApaNe nyAyI chIe to sAmA anADIne dabAvavAno ApaNo adhikAra che,' - AvuM lAge ke nahi ? ne jo lAge to manane thAya ne ke 'A karavAmAM kazuM khoTuM nathI karatA ? ema pApamAM khoTApaNuM na lAge tyAM ApaNe mithyAtvamAM paDayA ke nahi ? bhUlazo nahi. sAmAne dabAvavAnuM kaSAya karyA vinA karI zakIzuM ? nA, to pachI kaSAyathI dabAvavAnuM ThIka mAnyuM ne ? tyAre juo, jainazAsana zuM kahe che ? 'sAmAno vAMka hoya to enA para krodha kartavya ane nahi to krodha kartavya nahi' Page #406 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa-6 : kAyotsarga (161) - evuM zAsana kahe che? nA, zAsana aprazasta kaSAyone to akartavya ja kahe che, pachI bhale sAmo anADIveDA karato hoya, paNa dunyavI cIja khAtara kaSAya eTale to jhera, viSabhakSaNa to e akartavya ja. jhAMjhariyAmuni, aMdhakamuni, gajasukumALa vagere kevaLajJAna kema pAmyA ? emanA para upasarga karanArA sAmA anADI ja hatA ne ? have jo enA para kaSAya karavAnuM kartavya mAnyuM hota to kevaLajJAna maLata ? nA, sAmAne pachIthI bhAre prazcAttApa thatAM kevaLajJAna thayuM, paraMtu A muni jo kaSAyane kartavya mAnavA gayA hota to kevaLajJAnanI to vAte ya zI ? samyakatva paNa gumAvI nAkhata. prasannacaMdra rAjarSie samyakatva gumAvyuM ne? nahitara samakita gumAvyA vinA sAtamI narakanAM pApa kayAMthI bAMdhata ? narakane yogya karma pahelAM ja mithyAtva-guNasthAnake bAMdhe e niyama che. eTale bhale potAnA manathI potAnI jAtane nyAyI mAnI, divAne nAnA chokarAnuM rAjya pacAvI lIdhuM eTale bhAre vizvAsaghAtI che, gunegAra che," ema karI ane anyAyI mAnyo ane have ene zikSAyogya mAnI enA para kaSAyamAM caDyA. 'nyAyathI karAya ke anyAyathI paNa kaSAya e pApa che' ema jovuM bhUlyA, eTale paNa mithyAtva-guNaThANe UtaryA, ane kaSAya ati ucca koTino anaMtAnubaMdhInA gharano karyo, tethI paNa samyakatva gumAvI mithyAtve paDayA. pachI to tyAM uttarottara nIcI nIcI narakanAM pApa bAMdhavA mAMDayA, te TheTha sAtamI sudhI pahoMcya!" "anyAyIne to dabAvavA ja joIe" evo adhikAra banAvavAmAM zuM pariNAma AvyuM ? sArAMza, nyAyIne paNa kaSAya karavAno ne sAmAne dabAvavAno adhikAra pahoMcato nathI, adhikAra mAne arthAt sAmAne enA anyAya para dabAvavo ja joIe evuM mAne emAM to parapIDA, abhimAna, vagerene kartavya mAnavAnuM thAya, emAM to samakita jAya. prasannacaMdra rAjarSi kema paDayA hatA ? anyAyI divAnane dabAvavAno adhikAra mAnyo ane ethI manomana enI sAthe jhagaDayA emAsto. lAkho pUrva varSo sudhI mA khamaNane pAraNe mA khamaNa karanAro agnizarmA kema paDayo ? rAjAne pAraNuM cUkAvanAra tarIke anyAyI mAnI ene dabAvavAnuM kartavya mAnyuM eTale cUkayo. khaMdhakasUri anyAyanI bhAMjaghaDamAM aTakayA. pAlaka pApIe khaMdhakasUrinA 500 muniziSyone ghANImAM pIlI nAkhyA, emAM AcArya mahArAje chellA bALa muninI pahelAM potAne pIlavA levAnuM kahyuM, ane Page #407 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162) | dhyAna ane jIvana | pAlake te mAnyuM nahi, eTale AcAryane eno anyAya lAgI ene dabAvavAnuM manamAM AvyuM. to jo ke pAMcaso to ghANImAM palAI pIlAIne mokSa pAmI gayA, paNa AcArya ghANImAM pIlAvA chatAM saMsAramAM aTakI paDayA. maratAM Arta-raudra dhyAna evuM nahi hoya eTale durgatimAM na jatAM devagatimAM gayA, paNa tyAM jaIne pachI kAma zuM karyuM ? gussAmAM AvI AkhA nagarane dhULathI dATI dIdhuM. nagaranA badhA strI-puruSa bALabaccA pazu badhA ja sApha ! kevuM bhayaMkara kRtya ? huM nyAyI, ne pAlaka chelle ATaluM pAga mAru nathI mAnato te anyAyI' ema phasAyA. tyAre anyAya na jovAmAM 500 tarI gayA; kemake emane AcAryo ja batAvyuM ke, 'jo jo hoM pAlakane duzamana ke anyAyI mAnatA nahi ke "amane vagara vAMke pIlavA taiyAra thayo che. ApaNA potAnAM pUrva pApakarma sivAya ApaNane pIDA Ave ja nahi. bAkI pAlaka to upakArI che ke e A rIte ApaNAM karma bhogavAI nAza pAmavAmAM sahAya karI rahyo che. mATe ene upakArI mAnI enA para lezamAtra pAga deSa nahi karatA.' Ama sAdhuone zikSA maLelI, tethI emanA manamAM pAlakano jarAya anyAya na lAgyo, to ja mokSa pAmyA, pIlAI to gayA hota, pAga nyAya-anyAyanI gaDamathalamAM paDayA hota to saMsAramAM aTakI paData, mokSa pAmata nahi. khaMdhakasUri pote paNa ahIM sudhI anyAya para citta laI gayA nahotA, paraMtu bALa muninI pahelAM potAne pIlavAnI mAgaNI karI, ane pAlake e na svIkArI tyAM mana pAlakanA anyAyanI gaDamathalamAM paDyuM, 'he ? 499 ne tuM pIlI nAkhe tyAM sudhI huM bolato nathI, ne tuM ATaluM paNa nathI mAnato ? have batAvIza tArA anyAyanuM phaLa' batAvyuM, paNa ethI vaLyuM zuM ? potAno mokSa thayo ? nA, to zuM pAlaka sudharI gayo ? nA, nagaravAsIo dhULamAM daTAI gayA emanI sagati thai ? nA, kazuM sArU nahi. cAraso navANuMne pIlI nAkhavA sudhImAM anyAya na joyo, ane chellA bALa munine potAnI pahelAM na levAnuM na karyuM emAM anyAya mAnyo, toya saMsAramAM aTakI gayA, pAMcasone je kSapakazreNI ne kevaLajJAna para pote caDAvyA hatA te para pote na caDI zakyA. te pachI sAmAnA vizeSa anyAyanI gaDamathalamAM paDavAmAM zo lAbha thAya ? ema samajatA nahi ke "A to sAdhu mahArAjanI vAta che, te emane bIjAnA anyAya jovAnA na hoya; bAkI gRhasthane to e jevA paDe, ene vAMdho nahi;' - AvuM samajatA nahi. kemake gRhastha paNa e jovA jaze to ene ya kaSAya, parapIDAbuddhi, ane durgAna ja thavAnuM. ethI durgati ja thAya. zreNikane koNikano anyAya jotAM zuM thayuM ? : Page #408 -------------------------------------------------------------------------- ________________ AbhAra ta5-6H kAyotsarga | 163) rAjA zreNika nyAyI, koNika garbhamAM Avyo tyAre mAtAne enA pApe pati zreNikanA AMtaraDA khAvAno dohada thayelo. ethI mAe koNikane janamatAM ukaraDe mUkAvelo. paraMtu zreNikane khabara paDatAM ene pAcho levarAvI alaga ucherAvelo. have e moTo thaI jatAM abhayakumAranI gerahAjarIno lAbha laI prapaMca karIne pitA zreNikane kedamAM nakhAvI pote rAjyagAdI para caDI bese che. bolo, ukaraDethI koNikane bacAvI lenAra pitAnA A hAla karavA, e koNikano ghora anyAya kharo ne ? paraMtu zreNike e mana para levAno adhikAra kharo ? nA, ane zreNike kedamAM paDyA paNa e mana upara lIdho nahi. tyAMsudhI vezyA sArI. paraMtu aMtakALe bhUlyA. mana para e AvI gayuM, ke huM ? tane janamatAM bacAvelo, ne tuM harAmakhora A anyAya kare ?..' basa, sAmAno anyAya mana para lIdho eTalI vAra ! zubhadhyAna gayuM, bhayaMkara raudradhyAna ane kabaga lezyAmAM caDyA. pariAgAma ? paTakAI gayA narakamAM. bolo, bIjAno anyAya jovAmAM kAMI sAruM maLe ? sAmAno dharAra anyAya paNa ApaNe mana para na laIe to ja sukhI ane zAMta. zuM zrIpALe dhavaLano anyAya mana para lIdho ? : zrIpALakumAranI sAme dhavaLazeThano keTakeTalo anyAya hato ? pahelAM to eNe thaMbhelA vahANa calAvavA zrIpALane batrIsalakSaNA puruSa tarIke bhoga ApavA dhAreluM, ane e mATe jhajhumelo. pANa emAM UMdhA paDyA. potAnA ja subhaTo ghavAyA. have e zrIpALane vinavANI kare che ke "mArAM vahANa calAvI ApavA maherabAnI karo,' to zuM e zrIpALakumAre eno anyAya mana para laI ene tataDAvyo kharo ke zuM moTuM laIne A mAgaNI karI rahyo che ? tAre to mAro bhoga ApIne vahANa calAvavA hatA ne ? calAva tyAre.... zuM Avo ToNo mAryo ? nA, jarAya nahi. e to tarata UThIne gayA baMdare, ane vahANa calAvI ApyA. kema? mana para sAmAnA anyAyanI lotha lIdhI nahotI. to zuM bagaDyuM ? paropakAra karavAnI taka maLI te sAdhI. anyAyanA vamaLamAM aTavAyeluM mana paropakAra mATe muDadAla hoya che; pachI pANa dhavaLe zrIpALane dariyAmAM pheMkavA jeTalo mahAna anyAya karelo chatAM, ane thANAnA rAjAnI AgaLa zrIpALane DuMba-bhaMgInA sagA tarIke oLakhAvavA anyAyI peMtaro racelo chatAM, rAjane sAcI hakIkatanI khabara paDI to zrIpALanI vAhavAha thaI. rAjAe dhavaLane mArI nAkhavA lIdho tyAM zrIpALe zuM karyuM ? eno ghora pAga anyAya mana para na letAM ene jIvatadAna apAvyuM. zrIpALanuM emAM zuM bagaDyuM ? kahejo, Page #409 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164) 164, dhyAna ane jIvana pra0 - bagaDyuM to kharuM ja ne ? dhavaLa emane mArI nAkhavA rAtanA emanA mahela para caDyo ne ? u0- caDyo kharo, paNa zuM tethI zrIpALanuM bagaDyuM ? nA, bhAgya joradAra hatuM tethI bagaDe zAnuM ? ne bhAgya ja nabaLuM hoya to bagaDe, paNa te kAMI anyAyIne pITo eTale na ja bagaDe evuM nahi. mAno ne kadAca dhavaLane thANAnA rAjAe mArI nAkhyo hota, to pAga jo zrIpALanuM bhAgya nabaLuM hota to bIjA koI taraphathI enuM bagaData. eTale, ApaNuM bagaDavA na bagaDavAne AdhAra to ApaNAM bhAgya para che; paNa nahi ke anyAyIne zikSA na karavA para, yA zikSA karavA upara. jJAnI kahe che, "satAM pulvayANa kamANa pAvae phalaviyAga, avarAhesu guNe su ya nimittamita para hoI che' -arthAt 'jIvane badho ya (sAro naraso) phaLapAka potAnA pUrvakRta karmano ja maLe che. narasuM thAya ke sAruM thAya emAM bIjo to nimittamAtra hoya che, (kharuM to svakRta pUrva karma ja javAbadAra che.) A sanAtana satya che. sarva kALa mATe A niyama ke jIvane potAnA zubhAzubha karmathI sAruM-narasuM bhogavavAnuM thAya. paMcasUtrakAra kahe che, 'jIva anAdi che, jIvano saMsAra anAdi che, e anAdi karmasaMyogathI banelo jIvane karmano saMyoga anAdi kALathI cAlyo Ave che, e hoya eTale enuM phaLa bhogavavuM paDe ja, phaLa bhogavAtAM e karma jAya. tyAM vaLI karmasaMyoganAM kAraNa hAjara hoya eTale navA karmasaMyoga thAya. pachI enA lIdhe phaLabhoga karavA paDe. samyatvanAM sthAnamAM trIjuM-cothuM sthAna A che,'jIva karmano kartA che; karmanA phaLano bhoktA che,' AhAra-vihAranI maryAdAnuM ullaMghana kare eTale roga Ubho thAya. e Ubho thayo eTale pIDA bhogavavI paDe. e bhogavatAM vaLI cUke to rogavikAra UbhA. pachI enI pIDA bhogavavAnI. roga vinA pIDA nahi. karma vinA phaLabhoga nahi. karmaphaLanI zraddhA hoya to zubha phaLamAM abhimAna-unmAda na thAya, azubha phaLamAM duHkhadInatA nahi. zubha phaLamAM dekhAya ke "A to karmanI zAbAzI che. mAre abhimAna zuM karavuM ? e karma vaLI zAzvata nathI, nAzavaMta che; bhogavAI pUruM thaI jaze. pachI zubhakarma Page #410 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara tapa-6 : kAyotsarga 165 khalAsa, to zubha phaLa DUla. mATe vartamAna caMcaLa phaLamAM unmAda ghelachA zI karavI? tyAre azubha phaLa e azubha karmanA udayamAM nirdhArita sthiti che. evAM karma udaya pAme eTale AvuM phaLa Ave ja. sAMja paDe eTale sUryAsta thAya ja. tyAM duHkha zuM karavuM ? dIna rAMka zuM banavuM ? A jabaradasta AzvAsana che ke zubhAzubha phaLa zubhAzubha karmanA lIdhe ja. tyAM jAtavaDAI-abhimAna karavuM nakAmuM, bIjAno doSa devo nakAmo. zrIpALakumAra A samajatA tethI dhavaLane duHkha denAra tarIke nahi, paNa potAnAM azubha karmane ja duHkhadAyI mAne che. pachI dhavaLane enA anyAyanI zikSA karavAno adhikAra mAneja zAnA ? magajamAM enuM khAnuM ja nahi. 'bIjAnAM anyAya-AcaraNa para gaDamathala karavA mAruM mana navaruM kyAM che ? manane potAnAM karma-karmaphaLa-karmakAraNa para najara rAkhavAnuM ciMtavavAnuM ghaNuM che.' pra0- paNa sAmo anyAya karavAmAM ApaNI pUMThe ja paDyo hoya to ? u0- dhIraja rAkho, bhUlo nahi ke ApaNAM azubha karma vinA to ApaNuM koI bagADI zake ja nahi. ThIka che ApaNA cittanI samAdhi mATe evAthI ApaNe AdhA khasI jaIe. paraMtu anivArya ja hoya, pAse AvI ja paDe, to enA anyAyane dabAvavAno adhikAra mAnavA karatAM samAdhino tathA navA azubha karmanAM kAraNa rokavAno adhikAra ja mAnavo, e mAnIne karmakAraNo rokI samAdhi rAkhavAmAM bhAre puruSArtha karavo. A adhikAra bajAvavAmAM kevo sarasa lAbha ? samAdhithI zAMti, ane navAM pApasevana baMdha. jyAre ApaNI potAnI pratyeno anyAya para paNa gaDamathala nahi karavAnI to ApaNe levA devA nahi evA bahAra cAlatA anyAya para to vicAra zA mATe karavo ? tyAre bolo, koIno jhagaDo jovA UbhA, to e nimitta pAmI zuM kamAyA ? tyAM nyAya-anyAyamAM mana ghAlavA jatAM rAga-dveSa kamAyA. emAM vaLI 'anyAyIne to dabAvavo ja joIe, Thokavo ja joIe,' evI mAnyatAmAM hiMsA krodha abhimAna vagere pApane kartavya mAnavA jatAM kadAca samakitano nAza ane mithyAtvano udaya kamAvAno avasara AvIne Ubho rahe, dravya-kSetra-kALa-bhAvanuM nimitta pAmIne karma udayamAM Ave e AnuM nAma. e nimitta sevo eTale karma udaya pAmI phaLa dekhADe. e vAta e hatI ke muni jo rogane karmano nirdhArita udaya samaje che to pachI davAupacAra zuM kAma kare ? AnA uttaramAM kahyuM ke munine alabat pIDAnI hAyavoya nathI kintu emAM potAnA svAdhyAya-vaiyAvacca Adi yoga sIdAya che, tethI auSadhopacAra Page #411 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 dhyAna ane jIvana karI roga zAMta thatAM e yoganI sAdhanA barAbara thaI zake e mATe enuM sevana kare che. to zuM davAthI roganAM karma aTakI jAya ? nA, karma to enI sthiti pAkye udayamAM AvavAnAM, paraMtu prabaLa nimitta maLye tevAM tevAM karma pragaTa udaya dekhADaze, ne tyAM bIjAM karma avyakta udayathI cAlyAM jaze. davAthI zAtAvedanIya karma pragaTa udayamAM AvatAM azAtA vedanIkarma emaja avyakta udaya pAmI naSTa thavAnAM, tyAre jo azAtAkarma balavAna haze tIvra rasavALA haze, to davAnI asara ja nahi paDavA de, zAtAvedanIyane vyakta udayamAM AvavA ja nahi de. muni davA kema kare ? : (1) eTale muni azAtA-vedanIyakarmane nimitta pAmI dabAvavAno saMbhava mAnI davA-upacAra kare che. paraMtu potAnA svAdhyAya vaiyAvacca Adi yoga na sIdAya ane barAbara sevAtA rahe e hetuthI auSadha upacAra kare che. (2) athavA muni jue ke mArI pAse je zruta-zAstrabodha che, e bimAra avasthAmAM bIjAne ApI nathI zakato, ane ema to A zruta emaja mArI sAthe naSTa thaI jaze, AgaLa paraMparA nahi cAle; to pachI zAsana zI rIte TakavAnuM ? mATe auSadhopacArathI roga TALI svastha thAuM, jethI bIjAne zrutadAna karI zAsana paraMparA Take.' A hisAbe muni davA upacAra kare. (3) athavA, muninA mAthe gaccha saMbhALavAnI javAbadArI hoya to enI rakSA karavI e bahu moTuM kartavya che, pharaja che. e adA karavI ja joIe. paraMtu roganI pIDAmAM e thaI zakatuM na hoya, tethI roga haTAvavA davA levI paDe. to ahIM uddeza bahu UMco che. 'jo A davAthI svasthatA thAya, to huM gagane saMbhALI zakuM, sAraNAvAraNAdi karI zakuM,' A uddezamAM vedanA maTavAnI iMtejArI nathI, paraMtu gaNarakSAnI IMtejArI che. tethI ahIM ArtadhyAna nathI. AmAM bahu sarasa muddo batAvyo. roga kADhavAnI ciMtA to muni kare ja che, chatAM emAM ArtadhyAna kema nahi ? (1) potAnA svAdhyAyAdi yoga sIdAya che e na sIdAya. yA (2) zrutaparaMparA TakAvavI che eTale ke AgaLa jJAna potAnI pachInA muniomAM cAluM rAkhavuM che ane te svastha zarIre ja bIjAone jJAna-dAna karIne TakI zake; athavA (3) gaNarakSA svastha zarIre ja thaI zake ema che; evA zubha uddezathI ja roga kADhavAnI ciMtA che, mATe e ArtadhyAna nahi. Ama, uddeza jo pavitra AvI jAya to e ciMtAne azubhane badale zubha karI de che. eTale koIpaNa kArya karatI vakhate uddezanI zuddhi-pavitratA prazastatA e bahu mahattvanI cIja che. alabat kArya karavAnA upAya paNa zuddha joIe, sAdhana pavitra Page #412 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I Abhyatara tapa-6 : kAyotsarga | nirdoSa nyAyayukta joIe. eTalA ja mATe ahIM muni roganivAraNanI ciMtA kare che te rogane nirdoSa upAyathI nivAravAnI. auSadha-upacAra seve te niravadha nirdoSa, thAne jemAM sAdhune potAne mATe e davApadhya banAvelA na hoya. athavA e sacittasajIva na hoya. muni AvA auSadha upacAra kare. to emAM be vastu AvI, (1) uddezazuddhi ane (2) upAyazuddhi. e hoya eTale muninA roganivAraNanI ciMtA ArtadhyAna nahi bane. A vastu dareka zubha kAryamAM lAgu thAya. zubha kArya mATe be tava jarUrI,(1) uddeza zuddha joIe ane (2) upAya zuddha joIe. maMdira baMdhAvavuM che to AraMbha samAraMbha to thavAno, paraMtu e pApakArya kema nahi? kaho (a) uddeza zuddha che, (1) svayaM paramAtmabhakti karavAno, ane (2) bIjAone samyagdarzanAdi pamADavAno tathA (3) pAmelAne nirmaLa karAvavAno che. vaLI sAthe (ba) upAya zuddha che eTale ke enA kharcanuM dravya nyAyapArjita che, ane bhUmi zuddha, pASANa vagere zuddha tathA kArIgarone prasanna rAkhI kAma levAnuM che. Ama uddezazuddhi ane upAyazuddhi sacavAya eTale maMdira nirmANamAM AraMbha-samAraMbhanuM kArya hovA chatAM e pavitra kArya bane che. mUrtipUjA-virodhIne prazna : maMdiranirmANa ane mUrtipUjAmAM nahi mAnanArane A khabara nathI eTale virodha kare che, kintu ene bIje ThekANe to A mAnavuM ja paDe che. dA.ta. (1) comAsAmAM varasatA varasAdamAM yA varasyA pachInA kAcA pANImAM cAlIne zrAvaka sAdhune vaMdana karavA ane vyAkhyAna sAMbhaLavA jAya ke nahi ? jo kaho na jAya, to enAM A Avazyaka dharma-kartavya guruvaMdana tathA jinavANIzravANa nahi cUke ? vaLI eTalo samaya gharamAM besI rahI AraMbhasamAraMbha ke viSayabhoganA pApakAryamAM raheze tenuM zuM ? alabat kAcA pANImAM cAlIne jatAM eTalo jIva-virAdhanAno AraMbha-samAraMbha che, paraMtu sAthe guruvaMdana ane jinavANIzrayAgano mahAna lAbha maLavAno uddeza che, e gharamAM besI rahevAthI nahi maLe. kadAca manane rahe ke "sAdhu pAse jAya to tyAM varasAdanA sacitta pANInA jIvanI hiMsA thAya tenuM zuM ?' paraMtu ahIM samajavAnuM che ke A sAdhusevA mATe varasAdamAM javAnI pravRttino uddeza zuddha che, temaja jayAgApUrvaka jAya eTale upAyazuddhi paNa sacavAya. Ama uddeza zuddhi upAya-zuddhithI thatuM vyAkhyAna-zravANArtha gamana e zubha kArya bane che. Page #413 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 dhyAna ane jIvana eTale ja maMdira-nirmANa ane mUrtipUjA vagerenAM kAryamAM uddezazuddhi ane upAyazuddhi rahevAthI e kArya prazasta bane che. evAM to aneka zubha kArya che. (2) yAtrAsaMgha (3) sAdharmika vAtsalya, (4) tapasvinI pAraNAbhakti, (5) mumukSu dIkSArthInI bhakti, (6) eno dIkSAvaraghoDo, (7) guruno praveza mahotsava, A badhAM kAryomAM AraMbhasamAraMbha to thavAno ja, chatAM uddeza UMco che. to ekalI hiMsA ja dekhanArane AnA mahAna lAbha kyAMthI maLe? (2) yAtrAsaMghamAM uddezazuddhi zI ? A ke AmAM AvelA eTalA divasa sAMsArika gaDamathala ane vaiyika pravRttithI bacavAnA, ane rAta divasa paramAtmA, tIrtha, ane dharmanA vicAra vANI-vartAvamAM rakta raheze, aMtaramAM adhyavasAya moTA bhAge enA ne enA cAlavAnA. A badhuM keTalA badhA mahAna lAbha mATe thAya ? Avo pagapALo yAtrAsaMdha ja na hoya, to kyAMthI e lAbha ? tema saMgha kADhanAra paNa e badhA yAtrikone e ArAdhanAM karavAmAM nimitta banavAno ne emanI ArAdhanAnI sakriya sabhoga anumodanA karavAno lAbha kyAMthI pAme ? ema (3..7) sAdharmika athavA tapasvInI bhakitamAM dharmabahumAna, dharmi-bahumAna, tapa AdinI anumodanA...vagere lAbha maLe. dIkSAdinA varaghoDA tathA gurusvAgata AdithI itaromAM jaina dharmanI prabhAvanA, jainomAM vizeSa dharmapreraNA... ityAdi lAbha maLe. AvA lAbha A yAtrAsaMdha Adi dvArA ja maLe. have jo eka ja ajJAna pUMchaDuM pakaDI rAkhe ke 'emAM to AraMbha samAraMbha thAya mATe evA kArya na karavAM' to pachI e badhA ananya lAbha kyAMthI maLavAnA ? eTale evA ucca lAbhanA uddezathI yAtrAsaMgha laI javA vagere sukRta kare to emAM uddeza suMdara bhavya hoI AraMbha-samAraMbhavALAM paNa e kAryo prazasta kArya che. muni davA kare emAM uddezazuddhi Aja hisAba muni davA kare emAM che. uddeza UMco che. uddeza evo hoya ke (1) 'bhagavAnanI je jJAnaparaMparA mArA sudhI cAlI AvI che, e jo huM sAjo thaI jAuM to bIjAne ApI e paraMparA AgaLa pahoMcADuM.' A uddeza keTalo badho bhavya che! jo davA na karavAno Agraha pakaDI rAkhe to bimArIvaza pote bIjAne jJAna na ApI zake. pachI jJAnaparaMparA zI rIte AgaLa cAlavAnI ? eTale munino uddeza davA karIne zarIra svastha banAvI jJAnaparaMparA akhaMDa cAlu rAkhavAno che. davA vinA manobaLathI roga sahana thaI zake che, paNa azakta zarIre zAsanano TakAva karavAnuM kArya zI rIte kare ? tethI e karavA davA le. A prazasta AlaMbana che. AlaMbana eTale AdhAra, Page #414 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara ta5-6 kAyotsarga | (169) nimitta, suMdara bhavya AlaMbana rAkhIne apavAda-mA seve te paNa mokSa mATe thAya. sAdhune potAne mATe paNa (2) apUrva zrutagrahaNanI yA (3) gaNarakSAnI tamannA hoya to eya suMdara nimitta che. e nimitte ya davA laI zarIra svastha kare. A zrutaArAdhanAnI tamannA keTalI badhI ekAkAra hoya enuM daSTAnta juo. zrutaArAdhanA para durbalikApuSyamitranuM daTAnta :durbalikApuSyamitra nAmanA eka mahAmuni thaI gayA. jJAnAbhyAsamAM eTalA badhA magna rahetA, rAta divasa sUtro gokhavA, gokhelAno pahelethI bolIne mukhapATha karI javo, bolIne artha ciMtana karI javuM, A badhI pravRtti evI cAlatI ke emAM khAdheluM badhuM hajama; te zarIra ja vadhe nahi. guru sAthe vihAra karatAM eka vAra potAnA saMsArI vatanamAM padhAryA. mahArAjanA sagAM AvyA. potAnA mahArAjane dubaLA joI AcArya mahArAjane kahe "bhagavAn ! amArA mahArAja dubaLA kema rahe che ? emane tyAga, tapasyA bahu karAvatA lAgo cho.' AcAryadava kahe che, "evuM kAMI nathI. e to svAdhyAyamAM eTalA badhA otaprota rahe che ke emaNe vAparelo AhAra emAM kuTuM kuTuM svAhA thaI jAya che. pachI zarIra tagaDuM na thAya." pelA kahe, "Apa kaho cho te barAbara haze paraMtu amane to lAge che ke jarA ghI dUdha ThIka ThIka le, to zarIra vadhI jAya. mATe amAruM vahorAveluM emane vAparavA do. amArA ghera alaga jagAmAM emane rAkho.' AcArya mahArAje joyuM ke A saMbaMdhIone manamAM cAritradharma mATe koI ulaTo bhAva na Ave kintu bahumAna vadhe evuM karavuM jarUrI che. tethI emaNe kahyuM, 'bhale." durbalikApuSyamitra munine bIjA muni sAthe mokalyA emanA ghera, ane kahI rAkhyuM ke sagAo je ghI dUdha vahorAve te vAparajo.' muni gayA; alaga sthAnamAM UtaryA. sagAo vahorAve te vAparatA. 4 divasa, 8 divasa, 12 divasa thayA, paNa muni to dubaLA ne dubaLA. eTale sagAo AvIne AcArya mahArAjane kahe "sAheba ! A to hajI dUbaLA ja rahe che; to koI roga to nahi hoya ?' AcArya mahArAja kahe, 'juo, roga hoya to to bhAre padArtha pace ja zAnA? jhADA vagere na thAya ? basa, kAraNa tamane pahelAM kahyuM te svAdhyAya-parizrama che. A jovuM hoya to jAo jojo, have emane mAtra lakhuM lakhuM vahorAvajo; ane emane svAdhyAyazrama baMdha karavA kahejo. pachI jojo, tamane vastusthiti samajAze.' sagAM gayAM. AcArya mahArAjanA AdezathI munizrIe paNa e rIte lakhuM vahorI Page #415 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (100) | dhyAna ane jIvana vAparavAnuM rAkhyuM, svAdhyAyazrama baMdha rAkho, ne 8-10 dinamAM zarIra laSTa-puSTa thavA mADyuM. sagAMone e dekhI khAtarI thaIne AnaMda pUrvaka mahArAjane guru pAse vaLAvI AvyA. kaho, svAdhyAyanI magnatA-ekAkAratA kevI ? AvI zrutajJAnamAM mananI ekAkAratA keTalI aparaMpAra nirjarI karAve ? AnA uddezathI muni bimArI TALavA jarUra paDye davA le. jue che ke lAbha keTalo badho? pUrvanA kALe evAM zAstro lakhelAM nahotA maLatAM tyAre e badhAM guru pAsethI bhaNIne akSarazaH kaMThastha rAkhavAnuM kArya keTaluM badhuM kaparuM ? paMDitane zAstra moDhe : Aje paNa kAzInA evA paMDita hoya che ke jemane nyAyazAstranA graMtha akSarazaH moDhe hoya che. amAre tyAM eka paMDitajI AvatA te evI rIte bhaNAvatA ke vidhyanyAyazAstra-tarkazAstrano; emAM paNa mahAkaThiNa gaNAya evo anumAna khaMDamAMnA hatvAbhAsa-prakaraNanAM sAmAnya nirukita' 'savyabhicAra" jevA jaTila granthano viSaya! paraMtu tenuM pustaka potAne jarAya hAthamAM levAnuM nahi. tema amane paNa paMktio bolavA na de. mAtra prAraMbhanA 2-3 zabda bolIe ke tarata kahe ke "dekhiye mahArAja! suNiye." basa ema kahIne bhAre kaThina evI nyAyanI 5-3-10 lITI eTalI badhI spaSTa karIne samajAve ke pachI graMthamAM joI letAM mULa paMkti akSarazaH maLI Ave, ane padArtha cATalA jevo dekhAI jAya. paMDitajIne ema AgaLa lagabhaga Akho graMtha moDhe te rAtre paNa ema moDhe bhaNAve. sva. pU. gurudevazrIne zAstra moDhe : tyAre svargastha pU. gurudevazrI AcArya bhagavaMta vijaya premasUrIzvarajI mahArAjane karma siddhAntano ati vizALa viSaya paNa evo taiyAra hato ke cha karmagraMtha to sAmAnya, kintu kammapayaDI mahAzAstra jevAnA padArtha paNa pustaka hAthamAM lIdhA vinA moDhe ja kalAkonA kalAko samajAvyuM ja jAya. bhaNanAra taiyAra joIe, dahADe zuM ke rAte zuM, 'le leto jA, mAla taiyAra ja che, tArI zakti hoya teTaluM sAMbhaLa ane yAda karI le,' A dhagaza ane evI pravRtti cAlu hatI. Ama graMtho moDhe zI rIte banatA haze? kaho ke jJAnanA pUrNa parizramathI ane mananI emAM ekAkAratAthI. e ekAkAratA lAvavI hoya tyAre bAhya khAnapAna kapaDAMlattA vagerenI bahu kiMmata na aMkAya, emAM saheja vAtavastu aMge 'A barAbara, A ThIka, A sarasa," athavA A barAbara nahi, A ApaNane na phAve.'... vagere manane na lAgavuM joIe. Page #416 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Abhyantara ta5-kAyotsarga (171) pUjyazrInuM jIvana : svargastha pU. AcAryadevazrInuM 68 varSanuM samasta cAritra jIvana evuM hatuM. 34 varSa to huM sAthe rahyo emAM kadI evuM joyuM nathI ke eozrI "A kapaDuM jarA jADuM che,' yA 'kapaDAM melAM thaI gayAM che,' A gocarI jarA anukULa nahi" athavA "A jagA ThIka nahi, ghAmavALI che," ke "amuka sAdhu mane AvI bolI gayo'. AvuM kazuM mana para lAvyA hoya. 'pratikULa je Ave te saharSa sahI ja levAnuM. ne anukULane nahivatu gaNavAnuM,'- A mudrAlekha, A jIvanasiddhAnta rAkhelo. A guNa sAmAnya koTino samajatA nahi. AmAM to vItarAga banavAnI sajaDa bhUmikA paDelI che. manane paugalika saMyoga mahatva vinAnA lAge, ane e ISTa-aniSTa asara karanArA na bane, tyAre jJAnAdhyAnamAM kharI lInatA Ave. nahitara to saheja saheja anukULa saMyogomAM jo mana lahevAI jatuM hoya, to to svAdhyAyadhyAna khaMDita banyA karavAnA, zAstravAMcana ane tattva ciMtana evA hRdayanA UMDANane sparzanArA ane dilane hacamacAvanArA nahi bane. bAkI manane jaDasaMyoganuM mahattva mukAvI daI svAdhyAya-dhyAnamAM ekAkAra karAya enA lAbhamAM pApakSaya, puSpArjana ane zubha saMskaraNanI avadhi nahi. A mahAna lAbho nIrogI zarIre thAya, tethI muni bimArImAM davA le te A uddezathI le, ane tyAM emane ArtadhyAna na lAge. gAgarakSaNArthe muni davA le - have bimAra munine davA levAno eka bIjo uddeza gaNarakSAno hoya. jIvanamAM pote to ghaNuM sAdhyuM hoya, paNa sAdhu gaNane potAnI nIrogI sthitimAM je saMbhALI zakatA hoya te rogI thavAthI aTakI paDyuM hoya, to zuM kare ? pote bhale potAnA zarIra pratye nispRha hoya, chatAM munionAM jJAna-darzana-cAritranI rakSA e bahu mahattvanI cIja hovAthI, e mATe davAno upayoga karI Arogya prApta kare. tyAM emane vedanA saMbaMdhI ArtadhyAna nahi. uddeza UMco che roganI vedanAnI ciMtA nathI, ciMtA gaNarakSAnI che. gaNarakSAnuM mahattva : netA ko'ka : sAdhusamudAyanA saMyamanI rakSA thaI jAya to e sAdhu svaparanI jJAnAdi sAdhanArUpa kalyANamAM AgaLa vadhe; ane e suyogya netAnI dekharekha nIce ja thaI zake. kahe che ne ke "jeno senApati AMdhaLo, e lazkara kUvAmAM." tyAre jo senApati dekhato hoya, yAne samartha hoya to e senA vijaya prApta kare. ema AcArya sAmarthya-saMpanna hoya, prabhAva pADe evA hoya, jAgatA sAvadhAna hoya, to samudAyane mokSamArge AgaLa dhapAvI zake. avasare e kaDavuM ya kahe, ne avasare mIThuM ya kahe, emanI AMkhanI asara paDe. Page #417 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 172 evA samartha suyogya netApaNAnuM puNya ko'kamAM hoya. jJAnI aneka maLe. guNiyala aneka maLe, paraMtu samudAya para jaino prabhAva paDe, ane je samudAyanuM ArAdhanAnA mArge saphaLa saMcAlana karI zake, evI vyakti to bahu virala. Arya prabhavasvAmI netA zodhe che : Arya prabhavasvAmI pAse jJAnI ane guNiyala ziSyo nahi hoya ? hatA, paraMtu emane potAnuM AyuSya have alpa bAkI rahye ciMtA thaI ke gacchano bhAra kone soMpavo ? gacchano potAnI pachI netA koNa ?' AkhA munigacchamAMthI evo eka na jaDyo, te bahAra najara nAkhatAM brAhmaNa zayyabhava para najara gaI. e samartha lAgyA. emanAmAM zuM daivata joyuM haze ? eno saheja khyAla zayyabhavanA tattvalagana ane sattva-pragaTIkaraNa parathI AvI zake. zaSmabhava brAhmaNane kevI rIte lIdhA ? : Arya prabhavasvAmI jJAnathI parakhIne zayyabhavane levA mATe emanA nagaramAM AvyA. tyAM zaSyabhava yajJa karAvatA hatA, emanA yazavATake gocarI arthe munione zikhavADIne mokalyA. muni tyAM pahoMcatAM zayyabhava emane yajJamAM vADAmAM pesavA inkAra kare che. kema vAruM ? 'munio snAna na kare ne ? tethI yajJano vADo abhaDAI jAya,' evI emanI mAnyatA: munione nA kahetAM, munio kahe che, 'aho kaSTaM aho kaSTaM tattvaM na jJAyate param' eTale ? 'are ! aphasosa che, are ! aphasosa che, ke (ahIM ADaMbara che.) paraMtu tattvanI gatAgama nathI !' ATaluM bolIne munio cAlI gayA. tattvanI laganavALA zaSyabhava A sAMbhaLIne zAnA jhAlyA rahe ? e eTaluM samaje che ke jaina munio bhale emanA niyama mujaba snAna na kare, paraMtu e mahAvratadhArI hoya che tethI kadI asatya na bole. to munio A je ahIM bolI gayA, te satya ja hoya e hisAbe ahIM je cAlyuM che temAM kazuM tattva DhaMkAI gayeluM lAge che. to e jANyA vinA A badho yajJano ADaMbara nakAmo che. mATe pahelAM e jANuM.' basa, zasthaMbhave sIdhA yajJanA mukhya gorane ja pakaDyA. pUche che, 'bolo, A badhA pAchaLa tattva zuM che ?' te brAhmaNabhAI ema sAco javAba de ? e to kahe 'are ! tattva ? vedazAstranA A maMtro ane yajJakriyA e ja tattva che. eno ja prabhAva paDe che. svarganA devatAo A Ahutio svIkArI yajJakAraka para prasanna thAya che...' Page #418 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "Abhyantara tapa-6 : kAyotsarga zayyabhavano dama : zasthaMbhava kahe 'e badhuM huM jANuM chuM. paNa tattva juduM che. e kaho cho ke nahi ?' gora gallAM tallAM kare che, ADuM avaLuM kahe che. eTale zayaMbhave joyuM ke 'camatkAra vinA namaskAra nahi,' te sIdhA talavAra laI AvI ugAmIne gorane tataDAve che ke, 'gappAM mAro cho ? bolo bolo, jaldI sAcuM tattva kaho nahitara A talavArathI tamArUM DokuM dhaDathI juduM karI nAkhIza.' tattva jinamUrti : - basa, gorabhAI cakacakatI dhAravALI talavAra potAnA para ugAmelI joI gabharAyA, te jhaTa bolI UThyA, 'UbhA raho, tattva kahuM chuM. mArA guru kahI gayA che ke maraNAnta kaSTa Ave to ja tattva kahevuM. tattva A che ke ahIM A mukhya yajJastaMbhanI nIce tIrthaMkara zAMtinAtha bhagavAnanI mUrti che. enA prabhAve ahIMnA yajJano cAre bAju mahimA phelAya che !' 173 zaSyabhave A sAMbhaLIne tarata tapAsa karI, staMbhane UkheDI nakhAvI nIce dharatImAM jotAM e ja kahyA pramANe zrI zAMtinAtha prabhunI mUrti joI ! emane pArAvAra AnaMda sAthe kheda thayo ke 'vAha ! kevI prazama rasabharI prabhunI mudrA ! kevo eno prabhAva! are ! to atyAra sudhI meM bhUMsA phUTyA ? ATalo badho kharca karatAM paNa tattvane joyA jANyA vinA ja khoTA ADaMbaramAM rAcyo ?' zuSyabhavano tattvano khapa kevo ? tattvanI jijJAsA kevI ? muninA vacana para zraddhA kevI ? 'jiMdagIbhara je zAstra je dharma mAnyo emAMnI mukhya sAdhanA yajJamAM. emAM vaLI A jaina munio ema kahevA nIkaLI paDyA che ke tattvanI gatAgama nathI. te enA para zI madAra bAMdhavI hatI ?' evuM leza paNa manamAM nathI AvatuM. saheluM che A ? jiMdagIbhara pakaDelA dharma, siddhAnta ane rivAja para to mana mugdha hoya che, mustAka hoya che. emAM mana gaLADUba DUbeluM hoya che. enI pakaDa ze chUTe ? enAthI viruddha eka paNa vAta tarapha kAna paNa zAnA maMDAya ? tyAre A zayyabhava brAhmaNa eka ja vAranAM munivacana para DolI UThe che ! e veda, e yajJa, e gora, badhuM ja tattvazUnya dekhe che ! ane have tattva jANavA atyaMta Atura banI jAya che. mukhya gorane dama mArIne paNa enI pAsethI tattva kaDhAve che. tattva maLatAM pArAvAra AnaMda anubhave che, ne sAthe atyAra sudhI aMdhArAmAM rahyAno kheda anubhave che. temaja tattvamAM chUpI jinamUrti jaNAI e para, yajJanI eka mukhya pavitra vastu je staMbharUpa, ene ja UkheDAvI tattvabhUta jina pratimAne bahAra kaDhAve che ! Page #419 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 zaSyabhava sAdhu bane che : zaSyabhavanuM sattva kevuM ? tattvadhagaza kevI ? khoTAMne khoTuM jANyA pachI kAcI sekaMDamAM choDavAnI taiyArI kevI ? tattva hAthamAM AvyA pachI, pUrve mahAtattva mAnelAne paNa have tattvazUnya dekhavAnI nirmaLa daSTi kevI ? tattvane jANavA mATe thanaganATa kevo ke tattva chUpAvanAra pUrvanA gurune ya bhAre dama daI devAya ? tattvarUpe jinamUrti jaNAya pachI ene dabAvI rAkhanAra mahApavitra mAnelA yajJastaMbhane ya UkheDI nAkhavAno joza kevo ? AgaLa vadhIne to e tarata pahoMcyA Arya prabhavasvAmIjI pAse, tattvasvarUpa jANyuM, ane tyAMja saMsAra nirguNa-nissAra jANI eno tyAga karI cAritra laI lIdhuM. A satparAkrama kevuM ? basa, A badhI vizeSatAomAM gacchanAyaka banavAnuM daivata ane netApaNAnI yogyatA bharelI che. Arya prabhavasvAmIjI e joIne emane potAnI pATe gacchasaMcAlaka samartha AcArya tarIke besADavA yogya dhAryA. dhyAna ane jIvana evA eka AcArya hajAro munionI rakSA karI zake, saMcAlana karI zake. e ja karI zake, bIjA vijJAna ke guNiyala paNa nahi, tethI jo evA netA bimAra paDe to gaNarakSA koNa kare ? ane A gaNarakSAnuM kArya sAmAnya na gaNAya; e to asAdhAraNa gaNAya, eTale e to khAsa sAcavI ja levuM paDe, e mATe ja evA gaNasaMcAlaka muni roga miTAvavA nirdoSa auSadhinuM sevana karI le, tyAM emane ArtadhyAna nathI hotuM. e to mokSamArge AgaLa dhapI rahyA hoya che. evA muni bAhya auSadha seve che chatAM sAthe tapa ane saMyamanA sAcAM auSadha bilakula choDatAM nathI, balke emane AnA para ja mukhya madAra hoya che ke 'zArIrika rogano kharekhara pratikAra auSadha nathI, paraMtu pratikAra tapa ane saMyama che.' kemake, kharekhara roga tAva-khAMsI nahi, kintu karma-roga e roga che. mATeja karmaroga sAme kharo pratikAra tapa-saMyama che.' karmaroga che tyAM sudhI to ekalA tAva khAMsI ja nahi, kintu bIjI keI ApadAo Avaze. mATe karmaroga kADhavAnI mukhya pravRtti rAkhavAnI. munine A sAvadhAnI che, mATe davA sevanamAM emane ArtadhyAna nahi. 18 : ArtadhyAnanAM lakSaNo jIvanane dhyAna sAthe evo gADha saMbaMdha che ke jarA koI vAta para mana ekAgra karo ke tyAM dhyAna lAgyuM ja che. e vAta jo zubha (prazasta) vAta hoya to zubha dhyAna ane azubha aprazasta hoya to azubha dhyAna lAgavAnuM. zubha dhyAnathI zubha karma ane azubhathI azubha karma baMdhAya che. 'dunvayI gamatI vAtavastu kema maLe, kema Take,' agara Page #420 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanAM lakSaNo (175) aNagamatI kema TaLe, kema na Ave" e azubha viSe che. athavA roga-vedanAnI AkuLavyAkuLatA, hAyavoya, kema e TaLe,' yA 'padgalika koI sukha-sattA kema maLe...' vagere ciMtA e azubha aprazasta che. enA para mana kendrita thAya to ArtadhyAna che, azubha dhyAna che, ane zAstra kahe che ArtadhyAnathI tiryaMcagatinAM karma baMdhAya che tathA raudradhyAnathI narakanAM. jIvanamAM ArtadhyAna keTalI vAra Ave che ? koI vAta banavA para keTalIkavAra mANasa kahe che ke huM ArtadhyAna nathI karato." paraMtu zAstra ArtadhyAnanAM je lakSaNa batAve che enI tapAsa kare ke e potAnAmAM varte che ke nahi, to te parathI khabara paDe ke aMtaramAM ArtadhyAna che ke nahi ? mATe hoya to ArtadhyAna hovAnI khabara paDe, ane pachI ene aTakAvavAnA prayatna karAya. manathI jo emaja mAnI levAya ke huM ArtadhyAna nathI karato," to ene aTakAvavAno prayatna ja kyAMthI hoya? eTale ahIM joIe ke aMtaramAM ArtadhyAna hovAnAM kayAM kayAM lakSANo zAstra kahe che. keTalAMka lakSaNa ugra hoya che, keTalAMka madhyama ane keTalAMka sAmAnya. dA.ta. mANasa AjaMda karato hoya, cIso pADIne roto hoya, to e ugra lakSaNa che. jemake rue, poka muke, ke hAya ! mArI ghaDiyALa kyAM gaI ?' e tIvra ArtadhyAnanuM sUcaka che. paNa enA badale manane duHkha thAya, zoka kare, glAni rahe, to e madhyama kahevAya. moTuM udAsa rahe, rokaDa rahe, e bahAranAM lakSaNa che. e aMdaranAM koI ArtadhyAnane sUcave che. mammaNa zeTha jevo jIva hoya to zirastADANa paNa kare, kazuM khovAI javA para yA maphatiyuM ke sastu na maLavA para mAthuM kUTe. peTa phUTe e tIvra ArtadhyAnanuM lakSaNa che. Ane rokavA e bahu bhAre kAma che, kemake emAM pUrvanA koI kasaMskAramAMthI vadhIne AvI bhArI sthiti UbhI thaI hoya che. ema thavAnuM kAraNa e che ke, mAnavabhave vAvelA "su athavA kusaMskArone keTalIkavAra bhavAMtare guNAkAra thAya che. caMDakoziyA nAganA jIva sAdhune AvuM ja baneluM ne ? muni para to krodha phakta eTalo ja karelo ke nAnA sAdhune baraDAmAM eka DaMDUkI lagAvI jarA camacama karAvuM. basa, pachI bacco cIDavavAnuM bhUlI jaze, eTale gusso karavAnI jarUra nahi rahe." ATalo ja gusso, paraMtu eno guNAkAra caMDakauzika sApanA bhave keTalo badho moTo? sAmAno guno jovAnI to vAta ja nahi, kintu strI ke puruSa, bALa ke buddho, manuSya ke pazu, game te najaramAM Avo, enuM maDaduM pADavAnI ja vAta ! keTalAMya maDadAM pADyAM, chatAM hajI gusso Ubho ! te mahAvIra prabhune ya choDyA nahi; emanA caraNe ya bacakuM bharyuM ! gussAnA saMskArono A saravALo ? ke guNAkAra ? guNAkAra ja ne! Page #421 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 mammaNane pUrvabhavanA zokanA guNAkAra : mammaNa zeThane paNa pUrvanA kusaMskAra para AvuM ja banyuM. pUrva bhave mahArAjane lADavo vahorAvyA pachI enI aphasosI UbhI thayelI, emAM ArtadhyAnanA kusaMskAra vavAyA. lADavo kaMIkathI Avyo haze, siMha kezariyo modaka. sAdhu AvyA. bahu UMcA bhAvathI vahorAvyo. tyAre to enA bahu UMcA puNyamAMthI pAchaLanI aphasosI ane potAnA ja dAnasukRtanI niMdAthI keTaluM badhuM baLI gayuM ! chatAM puNyanA je zeSa kaNiyA vadhyA ethI mammaNane apAra samRddhi baLI, tyAre mULa puNya keTaluM badhuM UMcuM ? ane e bAMdhatAM bhAva keTalA badhA UMcA ? dhyAna ane jIvana evA UMcA bhAvathI lADavo vahorAvyo chatAM game te thayuM, koI pADozI lAle kahyuM 'zuM mArA bhAI ! siMha kezariyo modaka ! Avo lADavo thoDo ya khAdho nahi? juo to kharA AnA kaNiyAno ya svAda kevo aphalAtuna che !' ema karI kaNiyA cakhADyA; dADhe coTyA, te have lADavo pAcho lAvavA doDyo. dUrathI sAdhune jotAM kahe che 'mahArAja sAheba ! UbhA rahejo, mahArAja kahe 'khapa nathI.' 'paNa mAre khapa che' mahArAjanA manane ke 'eNe lADavo to vahorAvyo paraMtu have koI bAdhA-niyamano khapa haze,' te UbhA rahyA. pelo Avyo. lADavo mAgavo che paNa ema sIdhesIdho kaMI maMgAya ? te bhUmikA kare che-'sAheba ! ahobhAgya mArAM ke Apa mArAM AMgaNe padhAryA. vaLI paNa padhArajo saMyoga haze to daza lADavA vahorAvIza. sAdhu kahe 'bahu sArI bhAvanA che. paNa atyAre zuM che ?' 'A to sAheba ! bIjuM to kAMI nathI A to mALo jIva jarA lAlacuDo banyo che te ene pelo lADavo vahorAvyo hato ne ? e khAvAnI lAlasA jAgI che, mATe jarA mane pAcho daI gho mAro lADavo.' sAdhu kahe 'vahorAvyA pachI maMgAya ? have to A cAritrano mAla thayo. te paNa guru mahArAja kare te thAya. vahorelA para mAro haka nahi. ame to cihninA cAkara, gurunA mAtra AjJA pAlaka. vANiyo kahe, - 'paNa nA mahArAja ! meM to tamane Apelo, eTale tamane ja oLakhuM. to daI gho mAro lADavo,' * sAdhu ghaNuM ya samajAve, paNa samajavuM che kone ? ene to eka ja kavitAnI Teka gAvAnI che 'daI gho mAro lADavo.' sAdhue joyuM ke A lADavo che tyAMsudhI eno rAga nahi Utare; tethI besI vAta karatAM sIphatathI guptapaNe lADavo dhULabhego coLI nAkhyo. hajI ya pelo mAge che, ene kahI dIdhuM 'lADavo to jo A dhULamAM maLI gayo che. mATe eno moha mUkI de.' kahIne cAlI gayA. Page #422 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanAM lakSaNo 177 mammaNanA jIva vANiyAe to pahelethI aphasosI zarU karelI ke hAya ! meM lADavo kyAM vahorAvI dIdho ? te enAM ArtadhyAna ane zokanAM saMskAranuM vAvetara karyuM. pachI juo ke mammaNa zeThanA bhavamAM enA guNAkAra kevA thayA ! karoDonI saMpatti chatAM ciMtA-saMtApa-zokano pAra nahi, ne ArtadhyAnamAMthI raudradhyAnamAM ramyo ! parigrahanA saMrakSaNanuM dhyAna jIvane raudradhyAna sudhI caDAvI de che. mammaNa marIne sAtamI narake gayo. ArtadhyAnanAM lakSaNa kayAM ? : bAhya AkraMdana, zoka, udvega, bakhALA, vagere ArtadhyAnanAM lakSaNa che. e pravartatA hoya eTale samajAya ke aMtaramAM ArtadhyAna cAlI rahyuM che. jIvanI A ghelachA ja che ne, ke je bhale gamatI paNa vastu bagaDI gaI, AdhI pAchI thaI gaI, khovAI ke naSTa thaI gaI, have e banavAnI vAta banI gaI, chatAM eno udvega zoka ciMtA baLApo kare che. sUryAstanAM dRSTAntathI udvegavAraNa kharI rIte A vicAravuM joIe ke "pudgala nAma ja evuM che ke je batAve che ke AmAM pUraNa-galana thayA ja kare, saDana-paDana-vidhvaMsana hoya ja. ekavAra je sAruM banyuM, pachI e kharAba thavAnuM nakkI. saMyoga pAchaLa viyoga hoya ja. to jema sUryanA udaya-Urdhvagamana pachI asta thAya ja che, divasa pachI rAta paDe ja che, evo eno svabhAva; ane tethI kAMI zoka-udvega nathI thato; tevI rIte vastu bagaDavA, khovAvA ke naTa thavA pAchaLa zoka zA sAruM ? pudgala vastuno svabhAva ja che ke e gaLe, bagaDe, khovAya, naSTa thAya. svabhAva para zoka na karAya; nAzavaMtanI pAchaLa zoka-udvega-baLApA karavA e mAnavamananI kamajorI che. 'zA mATe manane kamajora karuM ? have na sudhare enA para saMtApa karavo e mUrkhatA che.'' A vicAra kare to saMtApa aTakI jAya, ArtadhyAna na saLavaLe. sabaLa zarIre nabaLuM mana : pahelavAna jevA mANasanuM paNa mana keTaluM badhuM kamajora hoya che ke koI gamatI vAta vastu javA-bagaDavA para yA aNagamatI AvI paDavA para mANasa AkraMda karato hoya che, cIsa pADIne roto hoya che, athavA cIsa pADyA vinA rudana karato hoya che ! to e lakSaNa sUcave che ke aMtaramAM ArtadhyAna varte che. aMtaramAM enA saMtApabaLApA vinA bahAramAM AkraMda rudana zAnuM kare ? dA.ta. dIkaro marI gayA pachI enI yAda para cIsa pADIne rovAI jatuM hoya, AMkhamAM anekavAra AMsu AvatA hoya, Page #423 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 dhyAna ane jIvana to mAnavuM paDe ke manane eno viyoga satAvI rahyo che, mana viyoganI artimAM che, tIvra ArtadhyAnamAM che. zabdathI rodaNAM zA mATe ? : A to jarA vizeSa pIDA kahevAya ke AMsu paDe. paraMtu AMsu na hoya, paNa bolavAmAM rodaNuM hoya, e paNa ArtadhyAnanuM cihna che. aMtaramAM ArtadhyAna che eTale to evA rodaNAMno zabda nIkaLe che. tyAM zekhI mAre ke 'huM ArtadhyAna karato nathI,' e bhrama che. dA.ta. raste jatAM jatAM ekane kahe, bIjAne kahe,... ke 'juone Aje UThI; khIsAnA kANAmAMthI pAMca rUpiyA paDI gayA. ApaNe kaMI ArtadhyAna karatA nathI, paNa Aja dhobIo kevA bedarakAra ke kapaDAmAM kANAM pADI de che. AvuM kaheto phare, ene pUchAya ke 'alyA bhAI ! jo tane ArtadhyAna nathI, to pachI A bIjA AgaLa rodaNuM zAnuM ? rUpiyA pAMca gayA ene 'pAMcanI UThI' kema mAne che ? 'dhobIo kevA !' e duHkhanA zabda zA mATe ? rodaNAMno zabda e to dhUmADo che. e sUcave che ke aMtaramAM ArtadhyAnano agni che. dhUmADo hoya tyAM agni hoya ja. agnimAMthI e bahAra nIkaLe che. Aga vinA dhUmADo zAno ? keTalIka vAra bIjA AgaLa zabda na ya nIkaLe, paNa potAne ja vAre vAre e du:khathI yAda AvI jatuM hoya to ya te aMdaranAM ArtadhyAnanuM sUcaka che. moTA girirAja para Adesara dAdAnI pUjAbhaktimAM lAgyo, paNa tyAM jo vAre vAre yAda AvyA ja kare ke A 'klavALAe ApaNane dhAbaDacA, ApaNI pAsethI rUA. pAMca paDAvyA, ane eTalA ja phUla ApaNI joDevALo traNa rUpiyAmAM lAvyo,' AvI yAda e ArtadhyAnamAMthI UThe che. tyAre vicAro ke ArtadhyAnanI kevI khaMdhAI che, ke moTA AdIzvara prabhunI bhakti karavAno avasara maLyo to ya citta emAM tanmaya na banatAM, vacamAM ArtadhyAna ghUsI jAya che ! pUcho, pra0- phUla letAM ThagAyA te lAge nahi ? u- kyAre lAge ? jo mahAtIrtha para dAdAnI pUjA bhakti maLyAno agaNita lAbha mana para na hoya to lAge. jo manane ema hoya ke 'aho pUjAbhaktinAM mUlya zuM AMkuM ? kharca nahivat, samaya-bhoga nahivat ne kroDoabajothIya adhika kiMmatanAM phaLane A pUjA-bhakti rajIsTarDa karI Ape che !' jo manane AvuM kAMI hoya to phlamAM be rUpiyA vadhu kharcAyA eno zoka zAne ! paNa aMtaramAM enuM ArtadhyAna saLage che, e mahAna pUjA bhaktinAM kAryane ya pocaluM dubaLuM banAvI de che. ArtadhyAnanI baMdhAI vicAravA jevI che. moTA AcArya bhagavAnanI lAkha Page #424 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna rokavA upAya | ( 17 ) rUpiyAnI vyAkhyAna vANI jo manane thayA kare ke koI joDA to nahi upADI jAya?' athavA 'pelI vAra joDA upaDI gayelA, Aje lAvyA ja nathI eTale ThIka thayuM," to e aMtaramAM bhUtakALanuM ArtadhyAna hovAnuM sUcave che. khabara che ne ke bhUtakALanI vastu-saMbaMdhI ya ArtadhyAna hoya" "pahelAM aniSTa baneluM e ThIka na thayuM,' A smaraNanI pAchaLa aMtaramAM ArtadhyAna che. banAva bhUtakALamAM banI gayela, paraMtu eno khaTako-arti-pIDA jo atyAre thAya che, to e vartamAnamAM ja bhUtakALa saMbaMdhI ArtadhyAna che. potAnA kArya vakhoDavAmAM ArtadhyAna :| vicAravA jevuM che ke jIvanamAM ArtadhyAnanAM utthAna keTalI vAra ? Dagale ne pagale, ke koka vAra ? zAstra kahe che ke potAnAM kAryane vakhoDavAnuM ane bIjAnAM kAryane vakhANavAnuM banatuM hoya to e paNa aMdaranAM ArtadhyAnanuM cihna che. dA.ta. mAne ke 'ApaNane bhAI ! kapaDAM dhotAM evuM na AvaDe. pelo sarasa dhue che;' yA sAdhune ya jo thAya ke "ApAguM vyAkhyAna sAmAnya, pelAnuM hAIklAsa.' to A paNa ArtadhyAnanA gharano zabda che. tyAre pUcho, pra0-mAruM barAbara nahi, ne bIjAnuM sAruM-A to nirabhimAna ane guNAnuvAdanA zabdo che, AmAM ArtadhyAna zAnuM ? u0-ArtadhyAna ethI, ke aMtaramAM potAnuM kArya ISTa nahi enI pIDA che. aniSTasaMyoga kyAM thayo ?' enA para duHkhathI mana para lAgyuM, ekAgra thayuM, e ArtadhyAna nirabhimAna ane ArtadhyAnamAM pharaka - mArAM kAryamAM kAMI mAla nathI,' e zabdo nirabhimAnanA gharanA hoI zake, paraMtu tyAM mana mahApuruSonI apekSAe jAtanI laghutA para lAgeluM che. tyAre ahIM ArtadhyAnamAM to kArya barAbara na thayA para duHkhathI mana lAgeluM che. A baMne vacce pharaka che. 19: ArtadhyAna rokavA upAya paulikanI bAbata para harakha ke duHkha-viSAda na joIe, to ja ArtadhyAnathI bacAya. "potAne vyAkhyAna barAbara nathI AvaDatuM,' e paNa kheda zAnA aMge che? zravaNathI bicArA loko evuM pAmI zakatA nathI enA para? ke mAro prabhAva nathI paDato, vAha vAha nathI thatI,' enA para ? jo rodaNuM prabhAva na paDavA aMge che to e paudgalika bAbatano kheda che, mATe ArtadhyAna che. Page #425 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana anaMtAnaMta kALathI jIvano jANe svabhAva paDI gayo che ke dunvayI ISTa-aniSTa vastu ke prasaMga para harakha-kheda jhaTa thaI jAya. enA para ja joyuM ne ke pelI tIrthAdhirAja para bhakti karavAnA prasaMge paNa phUlamAM be rUpiyA gumAvyA paranA khede lAkha rUpiyAnI bhakti DahoLI nAMkhI ! UMcA zubha adhyavasAyanI vacamAM halakuM ArtadhyAna ghusI gayuM ! tuccha vastunA harakha-kheda ane enA paranAM ArtadhyAna kema khataranAka ? eTalA mATe ke e mahAna paNa satkRtya ane zubha adhyavasAyanA prasaMgane DahoLI nAMkhe che. ArtadhyAna rokavA 2 upAya H A sUcave che ke kAyA ane vANIthI sArAM sukRto satkRtyo karavAM hoya manamAM UMcI zubha bhAvanI laherI laherAvavI hoya, to enI A bhUmikA taiyAra karo ke, (1) dunvayI lAbhAlAbhanI vastu ke bAbata tuccha lAge, mana ene tucchakAryA kare ke 'tuM kucha nahi, koI visAtamAM nahi. avasare moTA cakravartio tane pheMkI daI tyAga dharma le che. chevaTe yamarAja to tane tarachoDAveja che. 180 (2) Avo tucchakAra Ubho karyA pachI, ene tuccha lekhyA pachI, enA aMgenA harakha-kheda ochA karo, baMdha karI do. to ja pachI satkRtya-sadbhAvanAne e dakhala nahi kare, ne ArtadhyAna nahi thavA de. kiMmata konI ? AzravanI ! ke saMvaranI ? 'phUlamAM be rUpiyA gumAvyA e koI cIja nathI, enI koI visAta nathI, kiMmata dharmakriyA-dharmapariNAma na DahoLAya enI che.' ema jo manane barAbara lAgI jAya, to pachI eno kheda zo ? ane pUjAbhaktimAM enI dakhala zAnI thAya ? ane pelI binakiMmatI cIjanA vicArathI mahAkiMmatI saMvaramArgane DahoLIe eno pratyAdhAta kevo paDe ? ApaNuM mana phUlamAM gumAvelA be rUpiyAne kiMmatI mAne che ? ke suMdara jinapUjAnI kriyAmAM rahetA akhaMDa uttama adhyavasAyane ? bhUlazo nahi, rUpiyAno prema to Azrava tattva che, jIvane karmabaMdhana karAvanAruM tattva che, tyAre pUjA-bhaktinA uttama bhAva e saMvara mArga che. eTale rUpiyAne mahattva ApI ApaNe Azravane kiMmatI mAnanArA banyA ne ? enI sAme saMvarane kiMmata vinAnuM gaNyuM ne ? saMvarane kiMmata vinAnuM ane Azravane kiMmatI gaNe tyAM samyaktva rahe ? A khUba dhyAnamAM rAkhavA jevuM che ke jo ApaNe jIvanI junI ghareDathI lakSmI ane IndriyonA viSayone mahatva ApavAno durAgraha rAkhIe temaja ahaMtva-rAga Page #426 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna rokavA upAya (181 Sa vagerene na mUkavAno durAgraha rAkhIe, ne enI sAme dharmane ochI kiMmatano mAnI dharma DahoLAvA daIe, to samyagdarzananA be aMza kevI rIte Take ? samagdarzananA aMza che 1 AzravanI heyatAnI zraddhA ane 2 saMvaranI upAdeyatAnI zraddhA. arthAt (1) "Azrava e heya che, kiMmata vinAnA che' evI zraddhA, ane (2) "saMvara e upAdeya che, kiMmatI che evI zraddhA, A be samyakatvanA baMza che. have jo Azravane kiMmatI mAnavA jaIe to zraddhA aMza UDI javAthI samyakatva tyAM rahe ? vicAravA jevuM che ke tuccha be rUpiyAne mahattva ApavA jatAM dharma AcaraNa ne DahoLAya to e keTaluM badhuM khataranAka ? samyakatvanA sAcA khapI AtmAo A samaje che mATe to mokA upara sAvadhAna banyA rahe che. rAvaNanI prabhubhakti :rAvaNa aSTApadajI upara suMdara jinabhakti karatA hatA, ne tyAM dharakheMdra yAtrAe bAve che. rAvaNanI ekatAnI bhakti joI e khuza thaI kahe che, 'rAvaNa ! tamArI bhaktithI huM khuza thayo chuM." rAvaNa kahe, "jinezvaradevano bhakta emanI bhakti thatI joI khuza thAya e svAbhAvika che.' e to sAcuM, paNa bhaktimAM tamArI sthiratA ane adbhuta raMga joI tamArA para mAruM mana mugdha bane che mATe kaMIka mAgo. mAgo te ApuM. rAvAra ahIM lalacAtA nathI. emane mana bhakti AgaLa dunvayI koI InAma kazI kaMmatanuM nathI. kAraNa ke jina-bhakti e upAdeya tattva che, dunvayI saMpatti e heya ttvi che. heyane upAdeya karatAM kiMmatI kema manAya ? dharaNene rAvaNa kahe che- bhaktinI anumodanAmAM tame kAMI Apo e tamArA mATe zobhA bharyuM che, paraMtu bhaktinA badalAmAM huM kAMIka levA IcchuM e mArA mATe bhAbharyuM nathI. vaLI bhaktinAM phaLarUpe mAre je joIe che te tame ApI zako ema nathI, ne tame ApI zako e mAre bhaktinAM phaLarUpe joItuM nathI. bhakitanuM phaLa mAgatAM AzravanuM mahattva manAI javAno bhaya :rAvaNa samyagdaSTi jIva che. e mokA para sAvadhAna che. ahIM dharaNaMdra taraphathI pAgavAnI prArthanA che e moko che. tyAM mAgI levAnI lAlaca thaI jAya. paraMtu rakhe ne ethI AzravanuM mahattva manAI jAya to? dunvayI sukha-sAdhana maLavA para cAlo bhakti phaLI ema manamAM AvI jAya to ? mATe evuM mAgavAnI IcchA ja nathI. prabhubhaktithI samyagdarzana vadhu nirmaLa thAya che; Page #427 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (182 | dhyAna ane jIvana samyagdarzananI vadhu nirmaLatAmAM to Azrava vadhu heya lAge, tethI saMvara vadhu upAdeya lAge. pachI e bhaktinAM phaLarUpe AzravanI cIja mAgavAnuM mana ja kema thAya ? samyakatva je prApta thAya che, athavA nirmaLa thAya che, eno prabhAva keTalo badho UMco che ke samyakatvano prabhAva : e vakhate jo AyuSya bAMdhe to zAstra kahe che ke vaimAnika devalokanuM AyuSya bAMdhe, naraka-tirthI-manuSyagatinuM nahi, temaja devagatimAM ya bhavanapati-vyaMtara jyotiSInuM AyuSya nahi, paNa enI ya uparanuM vaimAnikanuM AyuSya bAMdhe. tyAre e hisAbe enI sAthe zAtA vedanIya, yaza nAmakarma, saubhAgya nAmakarma vagere zubha kama paNa kevA UMcA bAMdhe ? have AyuSya to jIvanamAM eka ja vAra koI amuka aMtarmuhUrtamAM ja baMdhAtuM hoI te sivAyanA kALe na baMdhAtuM hoya, chatAM paNa bIjAM pelA zAtA vedanIya, yazanAmakarma vagere puNyono jatho keTalo umadA baMdhAya ! dharmasAdhanAne tucchalAbhathI nahi vaTAvavI : eTale ja A vicAravAnuM che ke A samyakatva temaja jinabhakti vagere dharmasAdhanAo jyAre AtmAnI bhAvI mahAna sthiti saraje che, to pachI ene laukika tuccha lAbhathI zA mATe vaTAvavI joIe ? mAnapAna paisA TakA vagere vartamAna lAbha to Azravo che, dilamAM rAga-mamatva tRSNA vagerene vadhAranArA che, ethI AtmA para pApakarmanA bhAra vadhatA jAya che. to pachI zuM jinabhakti-samyagdarzana vagerenA phaLamAM e paisATakA mAgIne yA meLavIne saMtoSa mAnavo ? rAvaNa A samaje che. tethI dharaNendra bhale evuM kAMka mAgI levA kahyuM, kiMtu rAvaNe jinabhaktinAM phaLarUpe e mAgavA sApha nA pADI. zuM? rAvaNane jinabhaktithI duniyAnI cIja joItI nathI. Ama dharmasAdhanAnuM evuM mahattva vadhArI Azrava pratye napharata vadhAravAnuM cAlu rakhAya enI mana para moTI suMdara asara paDavAnI. thoDI paNa jinabhakitanI moTI asara : bhale kadAca A dainika devadarzanAdi dharmakriyAono samaya covIsa kalAkamAMthI bahu ochA kalAkano hoya, chatAM tyAM tanmaya thaIne je bhakitaraMga vadhAryo, ane e mATe pApo Azrava pratye dhRNA vadhArI, enI bAkInA samaya para moTI asara paDe che. AnuM pariNAma e Ave ke sAmAnya vAta-vastu para rodaNAM ane ArtadhyAna je thAya che e na thAya, vAtavAtamAM rodaNAM zAnA aMge cAle che ? A kAyA-mAyA-viSayo aMge ja ne ? mAruM zarIra barAbara nathI, chokaro mAnato Page #428 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna rokavA upAya 183 thI, moMghavArI bahu vadhI gaI. A ane evAM bIjA rodaNAM AnA aMge zuM ma cAle ? kaho, A cIjo aMge vicAra nathI ke mAro jIva je aDhaLaka rAga5 krodha-lobha-mada vagere AMtarika doSo poSe che, ane karmonA bhAra vahore che, A kAyA-mAyA-viSayonI ghelachAne lIdhe ja. to e ghelachA kevI bhUMDI ! ghelachA .AvanAra kAyA mAyA viSayo kevAM bhUMDA ! have jo A Azravo ane enA sAdhano ye sUga che, dhRNA che, to pachI e thoDA bagaDavA para rodaNAM zA rovAM ? ArtadhyAna karavAM ? pUrvanA mahAna puruSoe jIvanamAM thoDo paNa dharma sevavAnuM karyA pachI e ekadama AgaLa kema vadhI gayA ? kAraNa A, ke thoDA paNa dharmanA sevanamAM Azravo pApasAdhano ye napharata bahu keLavI. basa, dharmamAM pragatino AdhAra pApa-pApasAdhano-Azravo pratye vadhatI napharata ghRNA 2 che. kemake e pApaghRNAthI zubha dhyAna vadhe che. zubhadhyAnanuM jema jora, ema rma vadhu baLavAna. Azravo, pApasthAnako, karmabaMdhanA hetuo pratye evI napharata-ghRNA-aruci nahi vAthI emAM hoMza rAkhIne vartAya che. ethI ja enA aMge ArtadhyAna cAlatuM rahe > ne enAM lakSaNa bahAra tarI Ave che. managamatuM maLyuM to harakha harakha ! pachI nI prazaMsA vagere cAle che. aNagamatuM banyuM, ke koI roga Avyo, to enI poka oNka cAlu thaI jAya che. juo to dekhAya ke jIvanamAM ArtadhyAnanAM kevAM kevAM lakSaNa vAye jAya che. (1) kAM to potAnA kArya potAne nahi game, pote eno halako khyAla bAMdhyA ze. A zuM che ? potAne joIe evuM ISTa nathI banyuM eno saMtApa che. enI AchaLa ISTano saMyoga na banavAnuM ArtadhyAna kAma karI rahyuM che. (2) athavA bIjAnA vaibhava, bIjAnI hoMziyArInI prazaMsA karaze. emAM paNa ArtadhyAna chupAyeluM che. kemake potAne e ISTa lAge che, ane enA saMyoganuM dhyAna le che, eTale prazaMsA cAle che. mULamAM rAga-dveSa cAlatA hoya e ArtadhyAnanA preraka che. je vastunI prazaMsA kare / te ene game che, enA para rAga che, ane gamatI vastu potAne maLI nathI enuM :kha athavA tenA saMyoganI ciMtA yA maLelI hoya teno viyoga thavAnI ciMtA mArtadhyAna karAve che. ArtadhyAna azubha adhyavasAyanuM kendrI karaNa che. adhyavasAya yAne dilano bhAva, vicAra ke vikalpa eka vastu para kendrita thAya Page #429 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184) | dhyAna ane jIvana || tyAre te dhyAnarUpa bane che, pachI e vastu zubha hoya to zubha dhyAnarUpa bane, ane azubha hoya to azubha dhyAnarUpa bane. koIno baMgalo gamI jAya enI prazaMsA karo, tyAM e baMgalo azubha vastu che, Azrava che, mohajanaka che, mATe enuM dhyAna e azubha dhyAna che. e pelI prazaMsA pAchaLa kAma karatuM hoya che. enA badale koInA jinamaMdiranI prasaMzA karo tyAM enI pAchaLa maMdira e zubha vastu hovAthI enuM dhyAna zubha dhyAna kAma karatuM hoya che. AmAM khUbI e che ke eno eja viSaya azubha chatAM je zubha banAvI do, to pachI enI prazaMsAmAM azubha dhyAna baMdha, ane zubha dhyAna kAma karatuM thAya. pelA zeThanA baMgalAnuM daSTAMta jANo cho ne ? azubhane zubhamAM pheravavA zeThanA baMgalAnuM daSTAMta zeThe baMgalo bAMdhyo. e baMdhAvavAmAM varaso lAgyAM. kemake deza-paradezathI evI evI khAsa cIjo maMgAvI eno emAM upayoga karelo. kyAMkathI Arasa, ne kyAMkathI nakazIkAmavALA pATiyA, to bIjethI jhumara, to kazekathI ArisA ne kazekathI galIcA,... evuM evuM maMgAvela enI sAthe kAnapura, ne AgrA, ne sIkandarAbAda, ... vagere sthaLethI kArIgaro bolAvI citrakAma, nakazIkAma, opakAma,.... evuM evuM anerUM kAma karAveluM. baMgalo ananya banI gayo. have zeTha jenI tenI AgaLa enI prazaMsA jAte karatAM ne loka pAse sAMbhaLatAM harakhA harakhA thaI jAya che. bolo, enI pAchaLa enA dilamAM keTaluM ArtadhyAna kAma karatuM haze ? paraMtu hajI ya ATalA loko taraphathI maLatI prazaMsA ochI paDe che, te emane vicAra Ave che ke, zeThane baMgalAnI gAmegAma prazaMsA joIe che : 'A benamUna baMgalAnI prazaMsA dezodezamAM thAya to kevuM sAruM ? paraMtu e bane kevI rIte ? gAme gAma kAMI mANaso Dhola pITatA thoDA ja mokalAya ? emAM kharaco ya keTalo badho ? ane lokamAM sAruM ya na dekhAya.. paNa hA, eka upAya che,sAdhumahArAja gAme gAma vicaratA hoya che. emane jo A baMgalo dekhADI dIdho hoya to emanA dilamAM A coMTI gayA pachI saheje e gAme gAma bIjAo AgaLa vAtacItamAM A baMgalAnI prazaMsA kare. emAM kAMI sAdhu mahArAjane pagAra mahenatANuM paNa na devuM paDe, ane dezodezamAM jAherAta paNa sArI thaI jAya." joyuM ? kevo ghelo vicAra A ? sAdhu mahArAja pAsethI zuM Iccho? dhana? ke dharma ? pratiSThA ? ke eno vairAgya? parivAranI beDI ? ke parivArathI mukti ? sAdhu mahArAjanI pAsethI zuM IcchavAnuM? Page #430 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna rokavA upAya 185 vAta A che ke, dhana-pratiSThA-parivAranuM mahattva to saMsArio to bahu samajAve che, paNa dharma-vairAgya-upAdhimuktinuM mahattva sAdhuo samajAve che. emanI pAsethI e ja levAnuM hoya e ja samajavAnuM hoya. jaina zAsananA sAdhumahAtmAo zAsananuM rahasya A samajAve che ke 'Azravo bhavahetuH syAt saMvaro mokSakAraNam' mATe 'AzravaH sarvathA heyaH, upAdeyazca saMvaraH' Azravo saMsAravardhaka hovAthI sarvathA tyAjya che, ne saMvara mokSa sAdhaka hoI AdaravA yogya che. A zraddhA hoya to ja samyagdarzana Ave, ne sAcI jinabhakti thAya. bolo cho ne pUjAmAM, kevali-nirakhitasUkSma arUpI, te jehane citta vasiyo re; jina uttama pada padmanI sevA karavAmAM ghaNuM rasiyo re.' ahIM 'sUkSma=karma, ane 'arUpI-AtmA. karma ane AtmA jenA cittamAM vasI gayA, jene pAkI zraddhA thaI gaI, ke AtmAnI potAnI ja Azrava khelavAnI bhUlanA yoge UbhAM thayela karma jIvane saMsArano karuNa kedI banAve che. tyAre jinezvara bhagavAne kahela saMvara-tattvanA mArge cAlatAM aMte sarvakarmamukta banI anaMtajJAna-sukhamaya zuddha svarUpamAM AtmA AvI jAya che. A sUkSma ane arUpI jene dilamAM UtarI gayA, e samyagdarzana pAmI jina-bhaktino pAko rasiyo banI jAya. jinabhaktino ne samyagdarzanano jyAM raMga jAme, tyAM rAgAdi doSo ane azubhakAryo vadhAranArA paisA-TakA-parivAra-pratiSThA vagere Azrava vadhu heya lAge, vadhu tyAjya lAge, AtmAnA mahA apakAraka lAge. tethI jinabhaktinAM phaLarUpe e meLavAnI leza IcchA na hoya. eTale ja ApaNe je kahIe ke 'koI tIrthamAM prabhunI bhakti karavAmAM, yA gAmamAM ja besatA mahine prabhuno snAtra-mahotsava ujavavAmAM khUba AnaMda Avyo,' tyAM A jovuM joIe ke 'ethI Azravo vadhu tyAjya ane khataranAka lAgyA ?' nA, e paisA-TakA-parivAra vagere to eTalA ja gamatA rahyA, enA parano rAga-mamatAabhimAna vagere jarAya ochA na thayA ke jarA paNa khaTakyA nahi, to bhaktino raMga zo lAgyo ? darzana nirmaLa thayAnuM mApa zAnA para H tIrthayAtrA, prabhudarzana, jinabhakti, vagere sAdhanA samyagdarzanane vadhu nirmaLa karanArI kahI che. to ethI ApaNuM samyagdarzana vadhu nirmaLa thatuM Ave che ne? enuM mApa kADhavAnI A cAvI che ke, (1) aMdarakhAne e jovAnuM ke paisA TakA-viSayo-kaSAyo-avrata-AraMbhasamAraMbha - 28 Page #431 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . ( 186 | dhyAna ane jIvana vagere Azravo pahelAM je tyAjya lAgatA hatA enA karatAM vadhu tyAjya lAge che ne ? na lAgatA hoya to lagADavAnA. (2) ema vrata-niyama-devagurubhakita tathA kSamAdi sadgaNo vadhu AdaraNIya lAge che ne ? na lAgatA hoya to lagADavAnAM. saMsAranA pApa-khAtAo tarapha vadhu ne vadhu napharata thatI jAya, kAma-krodha-lobha vagere para adhikAdhika tiraskAra varasato thAya, ane saMyama, vrataniyama, tyAga, tapasyA ne kSamAdiguNo vadhu ne vadhu priya lAgatA jAya, evuM karavAnuM; pachI devadarzana karatAM, pUjAbhakti karatAM, ke dAnAdi dharma karatAM prabhu pAsethI zI AzA rAkhavAnI ? emanI pAsethI zuM levAnuM? duniyAnI vAhavAha? saMsAranuM kAmakAja sagavaDa ? ke AtmahitanI vastu ? tame muni mahArAja ApaNuM zuM karI Ape evuM Iccho ? paisA TakAno lAbha, saMsAra vyavahAra, saMsAranI koI sagavaDa, saMsAranuM koI kAmakAja karI Ape evuM Iccho ? ke mAtra ApaNuM Atmahita sadhAvI Ape evuM Iccho? Aje AvA ya mANasa amane maLe che. AvIne kaheze mahArAja ! dezAvara dhaMdhA mATe javuM che. sAro divasa kayo che ?' tyAre koI kaheze "sAheba ! jarA tabiyata sArI nathI rahetI, to vAsakSepa nAkhI Apo, jethI sAruM thaI jAya." eka bhAI evA AvyA, amane kahe "sAheba ! amuka makAna para amArI sagIno haka pahoMce che. to tame pelA bhAIne kaho ne ke e ApI de. ApanuM e mAne ema che !' sAdhu pAse zuM AvAM kAma karAvavAnA ? sAdhu kare emAM enA mahAvratane dhakko pahoMce eno vicAra kharo ? nA, zuM kAma vicAra rAkhe ? svArtha sAdhavAmAM bIjuM kazuM jovAnuM kharuM ke 'sAdhu saMsAranI hoLImAMthI keTalA badhA prayatna mAMDa to bahAra nIkaLyA hoya, te ApaNe emane phera pAchA e hoLImAM jhIkavA ? te ya ApaNA svArtha mATe ? keTalI A adhama vRtti che ?' Avo vicAra koNa kare ? pelo zeTha bicAro ema Icche che ke koI sArA sAdhu mahArAjane baMgalo dekhADI dauM to pachI e gAmegAma vicare eTale loko sAthenI vAtacItamAM saheje kahe ke "bhAI ! baMgalo jovo hoya to amuka gAmamAM phalANA zeThano ! zuM baMgalo che ! duniyAmAM joTo na jaDe evo." ema mArA baMgalAnI prasiddhi maphatamAM gAmegAma thAya. sAdhu thayA eTale navarAza" ? :vANiyo zuM samajato haze? kema jAge sAdhumaharAjane navarAza bahu, bIjuM kAMI kAma nahi, eTale kuthalI ja karatAM haze ! te emAM enA baMgalAnI ya vAta karaze. !" AvI Aje keTalAyanI samaja hoya che, tethI navarA paDyA "cAlo upAzraye, Page #432 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I ArtadhyAna rokavA upAya | 187. mahArAja joDe jarA be ghaDI vAto karIzuM,' ema karI jene jyAre phAve tyAre AvavAnI chUTa le che, ane ADIavaLI kuthalI-vikathA-niMdA vagere karavAmAM ene AMcako ja nahi. kema jANe mahArAja to Akho divasa navarA ja beThA hoya mATe game te TAIme javAya ane vAto karAya.' AvI ne AvI bhramaNA rAkhIne DhIlApocA ke zaramALa sAdhunuM bagADe. emane khabara nathI ke sAdhunI pAse zAstra eTalA badhA jovA-vicAravAmAda karavAnA che ke jiMdagI khUTaze, A kAma nahi khUTe.' jIvanamAM abhyAsa cAno karavAno? :rAga-dveSa, kAma krodha-lobha, mada-matsara vagere doSonA anaMtA kALanA abhyAsathI bAtmA para kusaMskAra keTalA lAgelA che ? e AtmA parathI ukheDavA mATe vairAgya upazama zubhabhAvanAo vagereno sAmo abhyAsa karAya te ya ochA che. e vinA rAgAdinA saMskAra ukhaDe kema ? ajJAna mUDha mANasane Ano vicAra ja nathI hoto eTale AvA uttama manuSya jIvanamAM hajI ya pAchA-AhAra-viSayo-parahi-AraMbha samAraMbha ane nidrAnI rAcI-mAcIne pravRtti karI karI e ja rAgAdi doSono abhyAsa cAlu rAkhe che. tyAre keTalAka vaLI zAstrano abhyAsa jJAnano abhyAsa karavAnuM hajI 1 karaze, paraMtu vairAgya upazama vagere guNono abhyAsa karavA tarapha emane koI vicAra ja nathI hoto. bolo, tamane A vicAra che ? kayAre ? rAte ? prabhAte ? bapore? sAMje ? kayAre A vicAra karo cho ke - eka amUlya vicAra :"huM bIjA janama karatAM A manuSya janama kema pAmyo chuM? bIjA prANIo karatAM mAro janma UMco zAthI che ? eTalA ja mATe ke anaMta kALanA abhyAsathI jAma thaI paDelA rAgAdine UkheDavA mATe ahIM vairAgyAdino abhyAsa karavAnI gama paDe, ne abhyAsa karI zakAya. bIjA jIvone AnI gama paNa kayAM che ? pachI enA abhyAsanI to vAte ya zI ? are ! manuSyomAM ya karoDo mAnavo evA che ke jene AnI gama ja nathI. tyAre AnI samaja paDe che, to lAva, A abhyAsa khAsa ane bahu karato rahuM. muni kema navarA nahi? : kharA munione A vicAra hoya che. tethI vairAgyAdinA abhyAsArthe tyAga-tapasaMyama-anuSThAna sAthe jinAgamano bharapUra vyavasAya rAkhe che. eka miniTa paNa nakAmI na jAya eTalA badhA zAstrasvAdhyAyamAM ane tatvaciMtana mananamAM e racyApacyA rahe che. have kaho ke AvA munione navarAMza hoya ? zAstronAM vAMcana manana-parAvartana Page #433 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 dhyAna ane jIvana karI karI vairAgya upazama vagereno joradAra abhyAsa karye javAno hoya tyAM kSaNanI ya navarAza kevI ? zeTha munine lAvI baMgalo batAve che : pelo zeTha bicAro A samajato nathI, e to sAdhune gAmegAma vAtocIto karanAra tarIke samaje che; tethI potAnA baMgalAnI gAmegAma vAta kare e mATe koi munine tapAsa karI potAnA gAmamAM laI Ave che. zeThiyo mahArAjane lAvIne gocarI-pANInI bhakita karI, mahArAja bahAra jaMgale jaIne pAchA vaLatAM, emane rastAmAM potAnA baMgalAmAM laI Ave che. baMgalAno bhoMya-majalo batAvatAM kahe che 'juo sAheba ! A pharasI khAsa amuka pahADanA ArasapahANanI. enI bhAta banAvavA mATe moTA kaLAkAra pAse pahelAM skeca karAvelo. A uparanI chata joI sAheba ? emAM zAstramAM Ave che evA devalokanA udyAnanuM dRzya citarAvavAmAM AvyuM che...' cAlI mohanA nazAnI vANI. muninuM kartavya : vANiyo bolato jAya che ane sAdhunA moM sAme joto jAya ke, 'A dekhIsAMbhaLIne camatkAra pAme che ? rAjI rAjIno poTalo thaI jAya che ?' paraMtu sAdhu pahelAM to vicAramAM ja paDI gayA ke 'A te ahIM jarA visAmo levA lAvyo che? ke A badhuM lekacara karavA ?' paNa pachIthI zeThiyo baMgalAnA kAmanuM varNana karavA maMDayo che e joI samajI gayA ke 'A bIcAro A navA baMgalAmAM bhAre Asakta thaI gayo lAge che, tethI A guNagAnamAM lAgyo che, ne sAthe amArA sArA pramANapatrane Icchato lAge che. paNa saheja moM malakAvI ke AMkha camakAvIne ya AvA mahA AraMbhanA kAmamAM amArAthI bhUlecUke jarAya anumodana na thAya, enA rAgane jarAya poSaNa na apAya, e sAvadhAnI rAkhavAnI che. tethI mahArAja AMkha ane mukha para khAsa gaMbhIratA sAcave che. sAdhutAmAM rahevA jagata pratye udAsInatA : tyAre zeThiyo bicAro 'baMgalo eTale zI vAta ?' ema emAM pAgala thayelo sAdhunA dilanI vAta kyAMthI samajI zake ? e to have uparanA majale laI jAya che. tyAM vaLI AgrAnA kArIgaronuM nakasIkAma, jayapuranA kaLAkAronuM citrakAma, IrAnanI pharasI, kAnapurI kAcakAma, vagere keTaluMya varNana kare che. jAte ne jAte bhAre Azcarya pAmavA sAthe bolato jAya, ne mahArAjanA moM sAme joto jAya, paraMtu sAdhu emanI sAdhutAmAM rahelA, te emanA caherA para korI kaDakaDatI udAsInatA jovA maLe che. sAdhutA jALavavI hoya to jagata pratye udAsInatA ja joIe. Page #434 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna rokavA upAya 189 vANiyo vicAramAM paDe che ke 'aho ? hajI Amane AmAM kaMI paNa sAruM na lAgyuM ? kema kAMI khuzI nathI dekhAtI ? bhale hajI upara dekhADuM.' ema karI vaLI uparanA majale laI jAya che. tyAM viziSTa gokhalAmAM nakasIkAma, ArIsA paranAM upasAvelAM citrakAma, jharukhAnI viziSTa racanA, evuM evuM keTaluMya batAve che, ne kavitvabharyuM enuM varNana karato jAya che. mAnavamanano kevo upayoga ? potAnI sAdI cIjanI prazaMsAnI pAchaLa e keTakeTalA ArtadhyAnamAM sabaDI rahyo che ! ISTa vastunuM ArtadhyAna, ane sAdhu pAsethI anumodanA rAjIpo meLavavAnuM paNa ArtadhyAna. mahAkiMmatI mAnavamanano A ja upayoga ne ? kema bolatA nathI ? bolavAmAM gabharAo cho ke 'nA, A upayoga nahi' ema kahevA jatAM kyAMka ApaNane pakaDaze ke 'to pachI tame zuM karI rahyA cho ? manano kevo kevo upayoga karI rahyA cho ?' paraMtu ema gabharAvA mAtrathI zuM vaLaze ? manano geraupayoga karavAnI bhUla to kyAreka amArAthI paNa thaI jAya che. paraMtu tarata pAchA vaLavuM paDe che. mATe paheluM e nakkI karo ke mahAmoMgherA mAnava manano kayo sadupayoga hoI zake ? ane zAne gera upayoga kahevAya ? chokarAne lakhavAnI eka sArI bhAremAMnI noTa jevI mAmulI vastu vasAvI ApyA pachI nakkI karo cho ke 'joje A noTamAM game tevA rapha dAkhalA na gaNAya, yA game tevuM kAcuM lakhANa na karAya. emAM to vyavasthita pAkuM lakhANa ne sArA akSare ja karAya.' tyAM chokaro kAcA game tevA rapha lakhANamAM noTano upayoga kare to e joI tamAro jIva kapAya che ! jhaTa chokarAne Thapako Apo cho ke 'mUrkha ! A mATe AvI bhArI noTa che ?' basa, to pachI mahAkiMmatI mAnavamananA geraupayoga aMge jIva kapAya che kharo ? goviMda brAhmaNanI patnI : mahAnizItha AgamamAM eka muninuM AvuM varNana Ave che. pachInA bhave e rAjakumAra chatAM brahmacArI; ane potAnI upara brahmacAriNI srIrAjA rukamIno mAtra dRSTidoSa jovA para cAritra-tapa-anazanano nirdhAra karanAra, tathA mitrarAjA para duzmana rAjAnA sainyano dhasAro potAnA nirmaLa brahmacaryanA baLe sthagita karI avadhijJAna pAmanAra, temaja devothI sAdhuveza apAye upadeza karI baMne rAjAne ane pAchaLathI eja rukamIne cAritramArge caDAvanAra bane che, gautama svAmI prabhune pUche che ke 'bhagavan ! ATalI badhI e uccatA zI rIte pAmyA ?' Page #435 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (19) | dhyAna ane jIvana || munie vacanakhalanA para zuM karyuM ? : bhagavAna kahe che, "gautama ! pUrva bhave e sAdhu banela. emAM phakta eka vAra emanAthI saheja ajugato vacanaprayoga thaI gayo. basa tyAM e coMkyA ke are! A zuM karyuM meM ? mAnavabhavanI mahAkiMmatI vacana-zakti ane mananI zaktino upayoga to keTalo badho ucca koTino hoya, ane A meM keTalo adhama upayoga karyo ? basa, munine mahA kiMmatI mAnava vacana-zaktino ekaja vArano geraupayoga eTalo badho khUo ke emaNe sadaMtara mATe e TALavA, tarata (1) jIvanabharanAM maunano abhigraha karI lIdho. sAthe (2) ekendriya jIvonI dayA-ahiMsA, tathA (3) brahmacaryanuM nava vADa sAthenuM viziSTa pAlana, emAM paNa khabaradAra banI gayA. mauna-dayA-brahmaguptino prabhAva : bhagavAna kahe che, "gautama ! A mauna, dayA ane viziSTa brahmavrata-guptinuM pAlana, enAthI e mahA muni bhavAMtara mATe sulabha-bodhi thaI gayA. eTale ja A janma sukhI rAjaputra thavA chatAM saheja nimitta maLatAM jhaTa vairAgya avadhijJAna ane cAritradharma pAmI gayA; tathA pUrvanAM maunathI evI viziMSTa vacana zakti pAmyA ke ethI rAjA ane bIjAone paNa sahejamAM mithyA mArga choDAvI parama ahiMsAdimaya samya mArga pamADanAra banyA.' khoTo vicAra ke ArtadhyAna UThatAM zuM karavuM ? :mahA mUlyavaMtA mAnava mana-vacananI kadara joIe. rukamI vagerenA pratibodhaka pUrva bhave kadara hatI to e saheja vacanano gera upayoga thatAM evA sAvadhAna banI gayA ke jIvanabharanuM mauna, ekendriya jIvonI dayAmAM khUbaja takedArI, ane brahmacarya vADanuM aNIzuddha pAlana-e traNane AtmasAt karanArA banI gayA. "basa, vacana ADuM gayuM? mUka enA para joradAra aMkuza. e jema emaNe karyuM, ema ApaNe saheja mana ADuM jatA enA para aMkuza mUkI devo joIe. aMkuza bIjo bhAre na bane to ya enA pazcAtApa sAthe kamamAM kama jhaTa bAra, nava, sAta ke traNa navakAra gaNI levAnuM karAya. manamAM khoTo vicAra ke ArtadhyAne AvatAM ja jhaTa A aMkuza ajamAvavAno. pelo zeTha bicAro mAnavamananI kiMmata samajato nathI eTale caDyo che ArtadhyAnamAM, te baMgalAnI pote ja bhArobhAra prazaMsA karyuM jAya che. munine enI vizeSatA para camatkAra pamADavA ane emanA dilamAM ThasAvI devA jhaMkhI rahyo che. A paNa zuM che ? ISTasaMyoga kema banI Ave evA pelA prakAranuM navuM ArtadhyAna che. zeThiyo munine trIjo majale le che :mani bIjA majalAnI vizeSatA sAMbhaLIne pAga camakyA nahi, cakita na thayA, Page #436 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna rokavA upAya 191 e joI enA manane lAgyuM ke 'saMbhava che muni mahArAja to gAme gAma pharatA, eTale kyAMka AnAthI paNa caDitAyuM dekhyuM hoya; to lAva, have chellA trIjA majalAnI vizeSatAo batAvavA de. e joIne to jarUra cakita thaI jaze.' ema kahI munine laI gayo upara, ane tyAMthI chatamAMnAM jIvatA jevA citrAmaNa, hAMDI-jhumara, jharUkhAM, divAlo paranAM Abehuba bagIcA tathA devAMganAo vagerenAM citrAmaNa, ItyAdi ghaNuM ghaNuM batAvyuM. banAvavA kyAM kyAMnI cIjavastu lAvelI, kyAM kyAMnA kArIgara bolAvelA, ane kevI rIte karAmatathI e banAveluM, enuM harakhI harakhIne varNana karyuM. paraMtu bicAro pAmara zeTha varNana karato jAya ne muninuM moDhuM joto jAya ke 'enA para camakAro Azcarya AnaMda dekhAya che' to nA, ahIM to bhAre udAsInatA dekhI, tethI nirAza thaI gayo ke 'hAya ! tyAre ATalA jAlima kharca ane bhAre mahenata tathA samaya laI baMdhAvelA A baMgalAmAM koI mAla nahi ? mahArAje jarUra AnAM karatAM koI avvala baMgalA joyA haze, eTale A DhamakalAsa baMgalo joI zAnA harakhAya! vANiyo akaLAI gayo, te have munine pUche che, 'heM mahArAja sAheba ! tyAre zuM Ane ya TapI jAya evo baMgalo kyAMya ApanA jovAmAM Avelo ya jarUra lAge che ke joyo hoya, tethI A baMgalAmAM vizeSatA na jaNAya. khera, paNa have Apa chelluM nIceno geITa (daravAjo) juo kema lAge che? mane lAge che ke Avo geITa to nahi ja joyo hoya. jAte ne jAte kalpanA karI bole che. ... ema karIne munine utArI lAvyo nIce, ne baMgalAnI bahAra nIkaLI geITa batAve che; kahe che, 'juo mahArAja sAheba ! mAtra A geITa banAvavAmAM rUpiyA pacIsa hajAra kharacyA che. AmAM jhINI jhINI nakasI kotaraNI to juo kevI benamuna che ! AmAM utArela rAjasavArInI bhAta, devapurInAM nRtyamaMDapa, Abehuba devIdevatAonAM bAvalAM... have vizeSa to zuM kahuM, Apa najare juo kema lAge che ?' geITa para muni moM malakAve che : Ama kahI vANiyo mahArAjanA moM sAme tAkIne jue che ke kAMI camakAro dekhAya che ? tyAM munie saheja moM malakAvyuM. basa, have enA manane tejI AvI, munine kahe che, 'basa sAheba ! A adbhUta kAma che ne ? duniyAmAM kyAMya AvuM jovA na maLe ne ? kaho, AthI caDiyAtuM to zAnuM, paNa Ano namUno ya kyAMya joyo ? e to mane khAtarI ja hatI ke Avo daravAjo to kyAMya Ape joyo ja na hoya.' muni hajI ya bolatA nathI, paNa moM para malakATa cAlu che. vANiyo pUche 'heM Page #437 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 192 mahArAja sAheba ! to kema kAMI bolatA nathI ? mArI gaNatarI khoTI ? to pachI kaho Apa hasyA kema ?' daravAjo mUkavAnI mUrkhAI kema H mahArAja kahe, 'juo khoTuM lagADatA nahi, mane hasavuM ema AvyuM ke 'heM ! heM ! AmaNe bicArAe ATalI badhI bhAre mahenate ane AvA jaMgI kharace baMgalo bAMdhI Ane A daravAjo mUkavAnI mUrkhAI kema karI ?' 'kema sAheba ! to daravAjAmAM kAMI vAMdho che ?' 'hA, vAMdho e che ke jyAre tamAruM ahIM jIvana pUruM thaze, mRtyu thaze, tyAre tamane A daravAjAmAMthI ja bahAra kADhIne zmazAne laI jaze, tamane maryA pachI ahIMthI kADhI mUkavA A daravAje ja upayogI thaze. jo daravAjo ja na hota to to tamane tamArA ja AvA mahAkiMmatI baMgalAmAMthI bahAra kADhe ja zI rIte? ema tamane AmAM kAyamI rahevAnuM maLata ne ? eTale A daravAjo mUkavAnI mUrkhAI para jarA hasavuM AvyuM.' zeTha ThaMDagAra : boMba- AghAta : basa, A sAMbhaLIne vANiyo ThaMDagAra paDI gayo. jANe boMbano dhaDAko thayo te pUrvanI saghaLI vicAra-mALA mUkAI gaI ane have e potAnA mRtyunI ciMtAmAM caDyo ke 'heM tyAre zuM ATalA jaMgI kharace baMgalo bAMdhyA pachI mAre AmAMthI DIsamIsa thavAnuM ? tyAre mahArAja vaLI kahe che ke maryA pachI kadAca ahIM kUtarA thayA, ane baMgalo joI pUrva janama yAda paNa AvI gayo, ne potAno baMgalo mAnI aMdara ghUsavA gayA to potAnA sagA ja haDa haDa karIne ke jarUra paDye lAkaDI ThokIne A ja baMgalAmAMthI bahAra kADhe ! arere ! baMgalo chate maryA pachI kevI karuNa dazA ?' pastAvo te rudana : zeTha munirAjane kahe che, 'mahArAja sAheba ! A zuM kaho cho ? mUrkhAI daravAjo mUkavAnI nahi, paNa Avo baMgalo bAMdhavAnI Apa kahI rahyA cho. to prabhu ! meM A keTalI badhI mUrkhAI karI ? ararara ! je mahAdhanathI anekAneka sukRta-satkAryo karI zakata, e dhana to badhuM meM A baMgalAmAM veDaphI nAkhyuM ! uparathI A baMgalA para kAramo rAga karI karI nAcyo ! hAya have mAruM zuM thaze ? kiMmatI te baMgalo ke A mAnava jIvana ? zuM kiMmatI mAnava jiMdagI A IMTa-cUnA pAchaLa barabAda ? bolatAM bolatAM zeThanuM haiyuM, gadgada thaI, e dhrUsake roI paDyo, ne AMkhamAMthI daDadaDa pANI paDavA mAMDyuM. zoka kare che, arerere ! je bhagavAnanA ja prabhAve A Page #438 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAna rokavA upAya (193) rUDo mAnava avatAra ane aLalaka lakSmI meLavI, e bhagavAnanI sevAmAM na to A kAyA joDI ke na A dhana vAparyuM, kevI mArI prabhu pratye kRtajJatA?' roto jAya che ne vicArato jAya che ke keTalAMya dharmakSetro ne sIMcI zakAta, ne hajAro garIbonAM duHkha pheDAta eTalI lakSmI A pApamATImAM ghAlI ? mATI to ahIM rahevAnI, ne pApanAM poTalAM sAthe upADavAnA. huM kyAM jaIza? mAruM zuM thaze? baMgalo to sagAvahAlA bhogavaze, ne mAre pApanA mAra khAvA paDaze !' karoDo rUpiyA laI vilAyataH tyAM jelavAsa : muninAM eka vacana para zeThane kevo dhakko lAgI gayo ! baMgalAnI vizeSatAno badho moha UtarI jaI have enA pratye dhRNA thAya che. A ja baMgalAnA daravAjAmAMthI mArI hakAlapaTTI ?' A vicAra para jIvana saravaiyuM kADhyuM sarAsara barabAdI dekhI. jANe karoDo rUpiyA laI vilAyata kamAvavA gayo, ane tyAM rUpiyA to gayA to gayA, paNa uparathI bhedI paradezI tarIke trAsamaya jelanA saLiyA pAchaLa pUrAvuM ane rIbAvuM paDyuM ! evI bhAvI durdazA najara sAme AvI gaI. munivarone khoTuM kema na lAgyuM ? - mahArAjane gAme gAma potAnI bhATAI gavaDAvavAnA tuccha svArthe laI Avyo hato, paraMtu zeThAInuM ene evuM abhimAna nahotuM, tethI mahArAjanA e mArmika vacana para UchaLI na paDyo ke "beso beso mahArAja ! A zuM bolo cho ? mArA marI javAnI vAta karo cho ? padhAro ApanA raste. mArI bhUla thaI te mAruM mota sAMbhaLavA tamane teDI lAvyo...' Avo koI lavAro karata. paraMtu mahArAja pratye abhimAna nahotuM eTale AvuM kAMI bakyo nahi. Aje zrImaMtAInAM abhimAnane bola vicitra sAMbhaLavA maLe che. moTA AcAryane paNa sAMbhaLavA maLe ! e bicArA ajJAna pAmara zrImaMtone bhAna nathI ke karmasattA hasI rahI che, rAha joI rahI che ke, "tuM ahIMno paTTo pUro kara ne, pachI tArI vale joje." je dhana-mAla aMte khovAI javAnA, ne e pApa perIne jIvanuM parabhave durgatimAM pArasala karavAnA, e dhanamAlanI upara abhimAna zA karavA ? paraMtu A koNa samaje ? abhimAnI na samaje. A zeThane evuM abhimAna nahotuM, tethI 'maryA bAda A ja daravAjethI A tArA ja kiMmatI baMgalAmAMthI tane kADhI jaze,' e sAMbhaLatAM coMkyo, ne have pApanA pastAve caDyo. munine zeTha kahe che, "mahArAja sAheba ! tyAre meM to jIvanabhara lakSmI meLavavAsaMgharavA-bhogavavA vagerenA ane vadhArAmAM A baMgalo baMdhAvavAmAM aDhaLaka bhAre AraMbha-samAraMbho karavAnAM tathA AnA para julma rAga karavAnAM ghora pApo karyA che, Page #439 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 dhyAna ane jIvana to prabhu ! mAruM zuM thaze ? baLI A lakSmI ! ne baLyo A baMgalo ! have mAro bacAva ja kyAM ?' sAdhu ene AzvAsana Ape che ke 'ciMtA na karo. juo have tamane e pApo ane pApasAdhanarUpa A baMgalA para sAco tiraskAra chUTyo che ne ? to have bacAvano eka mahAna rasto che.....' tIvra pastAvAmAM keTalI taiyArI ? : munimahArAja eTaluM bolIne UbhA rahI gayA. zeTha tarata kahe 'sAhebajI! bolatAM kema aTakI gayA, jaladI kaho, upAya che ? ghora pApothI bacAva maLato hoya to je kaho te karavA taiyAra chuM. jo pApothI na bacuM to to parabhave mAre ghora duHkhonI lAMbI hAramALA ja cAle, mATe pharamAvo je upAya hoya te.' baMgalAne derAsara karo : cAritra lo : sAdhu eno dRDha nirNaya joI kahe che, 'juo, A baMgalAne derAsara banAvI do. traNe majalAmAM bhagavAna birAjamAna karAvI do, pachI juo A kevuM AlIzAna jinamaMdira dIpaze ! tamArA nakAmA kharcelA paisA sukRtamAM kharcelA thaI jaze. ane sukRta te kevuM ? duniyAmAM ajoDa jinamaMdira ! gAmegAma AnI prasiddhi thatAM loko dUra dUrathI paNa ahIM darzanArthe Avaze, hajAro mANaso darzana-pUjana karI karI samyagdarzana pAmaze, ene nirmaLa karaze, ane jinazAsana pratye adhikAdhika rAgavALA banaze. ethI tamAre aDhaLaka pApakSaya ane puNyAnubaMdhI puNya UbhuM thaze. basa pachI tAkAta-vIollAsa vadhArI cAritramArge caDI jAo, ahiMsA-saMyama-tapanI khUbakhUba ArAdhanA karo. tamArAM mAtra A janamanAM ja nahi, paNa pUrvanA asaMkhya janmonAM pApa sApha thaI jaze.' Azrava te saMvara : sAdhunI amRtavANI sAMbhaLI zeThano ullAsa bhAre vadhI gayo. ene camatkAra lAgyo ke 'aho ! huM to mAnato hato ke A baMgalAmAM lAkhonI lakSmI veDaphAI gaI. paNa have samajAya che ke eneja derAsara banAvavAthI pApalakSmI puNyalakSmI bane che !! to to bahu sAruM, have e ja karuM.' Azrava e saMvara bane te AnuM nAma. munine kahe che, 'prabhu ! A to ajaba upAya batAvyo. Ape keTalo badho mahAna upakAra karyo ! basa, AjathI A derAsara bane che. have bhagavAna laI AvuM, Apa pratiSThA karAvI Apo.' muni kahe 'bhale !' zeThiyo prAcIna jinabiMbo laI Avyo. baMgalAnA traNe majale pratiSThA karAvI Page #440 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALabaLa-karmabaLa-bhavitavyatAbaLa | E(195 dIdhI. navIna bhAtanuM A derAsara banyuM. bahAra kIrti prasaratI gaI. hajAro bhAviko darzane AvatA gayA. zeThanI chAtI gaja gaja phUlatI gaI. have to A sukRtanI bhAre anumodanA thAya che. baMgalAnuM dhyAna durthAna hatuM, e ja have derAsara banyuM, to enuM dhyAna zubhadhyAna bane che. prazaMsA derAsaranI jeTalI kare e badhI zubhadhyAnamAM jAya; tyAre prazaMsA baMgalAnI kare te ArtadhyAnanI poSaka bane. mAnavamananI A kevI viTaMbaNA ke ene rUDA zubhadhyAnane badale gojhArA ArtadhyAnamAM sabaDAvavAnuM ? 20 kALabaLa- karmabaLa - bhavitavyatAbaLa jAlaMpaTa mana vezyAlaMpaTa mAnavI jevuM che - mAnavamana to mahA mUlyavaMtuM che. paraMtu ArtadhyAna ene kALuM dhuMdharu ane jAlaMpaTa banAvI de che. mANasa vezyAlaMpaTa banelo kevo thAya che e jANo cho ne ? jevo vezyA para snehavALo, evo potAnI suzIla paNa patnI, mAtA, pitA, koInAya snehavALo rahe kharo ? enuM dila A koInuM ya vaphAdAra have hoya ? nA, basa e ja rIte jaDa-laMpaTa baneluM mana svAtmA, paramAtmA, guru, sAdharmika ke koI paNa dAna vagere dharma para snehavALuM bane nahi; evuM mana A koInuM ya vaphAdAra ke samarpita thAya nahi. e to mukhyapaNe jaDane ja javAnuM; kAyA-kaMcana-kIrti-kuTuMba vagerenuM ja anukULa joyA kare; tyAM AtmaciMtA zAnI thAya ? ArtadhyAna ja saLagyA kare; enA para zoka-uga, yA svakRtanI prazaMsA thayA karaze. jIvanI ghelI jhaMkhanAo kevI kevI ? :ArtadhyAnanuM eka lakSaNa evuM paNa bane che ke jagatanI samRddhi, vaibhava, vepAra, sattA sanmAna vagerenI prazaMsA cAhanA karyA karato hoya, moMDhethI eka yA bIjA rUpe bole, jemake 'dAktarI dhaMdho sAro ! paisAno Dhagalo thAya. chokarAne e ja dhaMdho levarAvuM." athavA 'pAse be cAra lAkha hoya to duniyAmAM vaTabaMdha rahI zakAya.' yA 'moTA ophisara thaIe to ruAba paDe, sattA cAle." athavA "ekAda saMgha kADhIe, upadhAna karAvIe, to lokomAM pratiSThA jAmI paDe. babalAne sArI kanyA maLe.' yA 'koI TrasTa khAtAmAM TrasTI yA saMghamAM hoddedAra banIe to sanmAna sAruM maLe. vepArIo sAthe oLakhANa paNa vadhe; ApaNane mAla sastAmAM maLe...' jAlaMpaTatAmAM zuM zuM gumAve ? : A badhI kevI kevI jhaMkhanAo che ? jIva emAM evo kema jakaDAyelo rahe che aMtaramAM enAM ArtadhyAta rahyA kare che mATe. moharAjAnI mohinI che ke jIvane AMjI Page #441 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 196 daI ArtadhyAnamAM sabaDato rAkhIne evI ghelI ghelI jhaMkhanAo karAvyA kare che. vaLavAnuM keTaluM ? mAla nahi, chatAM laMpaTatA jaDanI. mAnavajIvanamAM zuM karavAnuM ? H AvA jIvo AtmAnI zI ciMtA karI zake ? karavAne jagA ja kyAM hoya? emane mAnavajanamamAM ja thaI zake evI ucca koTinI tattvaciMtA, umadA koTinA paramArthaparopakAra-kSamA AdinA manoratho, uttama prakAranI paramAtma-svarUpanI vicAraNA, - A badhuM karavAnuM sUjhatuM ja nathI. bicArAne mohanI mohinInA aMjAmaNamAM AnA tarapha diSTa ja zAnI ?' A jIvanamAM koI UMcA uddeza che, jIvana uttama saMyamasukRto-satkRtyo mATe che, mAnavamanane UMcA guNo-bhAvanAo vagerenA abhyAsathI susaMskArita karavA mATe A jIvanamAM bharapUra avakAza che, ane eno upayoga karI ja levo joIe. Ano koI ja vicAra jaDalaMpaTa manane na Ave. pachI ArtadhyAna ja lamaNe lakhAyeluM rahe ne ? ArtadhyAnanA yoge jema jaDanI jhaMkhanAnI vAto kare, enA guNa gAya, ema emAMnI pratikULanAM rodaNAM paNa cAlu rahe che. jema ke avaranavara bolyA karaze, 'A moMghavArI bhAre ! kaMI bhAva caDayA che bhAva ! julma che.' bolavAmAM vaLavAnuM zuM ? bhalene vaLe kAMI nahi, moMghavArI TaLavAnI nathI, paNa jhaMkhyA karaze, 'soMghavArI thAya to bahu sAruM.' anukULa pratikULa baMnenI jhaMkhanA ane lavArAthI upajavAnuM kazuM nahi, kiMtu gama-aNagamAnI hoLI rAtadivasa cAlu, ArtadhyAnanI cinagArIo sadA saLagatI ! 50 AvuM to amAre cAlyA ja kare che. to bacavAnuM kevI rIte ? u0 - bacavAno upAya che; - kALabaLa karmabaLa ane bhavitavyatAnA baLano vicAra hradayathI karavAmAM Ave to moMghavArI ja zuM bIjI koI ApattinI baLatarA ochI thAya. vicAraNA A rIte karAya, A jagatamAM je banAvo banyA kare che. emAM kALa karma ane bhavitavyatA bhAre kAraNabhUta bane che. kayAMka kALa, to kayAMka karma tyAre kayAMka vaLI bhavitavyatA, athavA kayAMka be-traNa saMmilita thaI pradhAna kAraNa banI jAya che. kAraNa evA ke akAya kAraNa. enA anusAra ja kArya bane. have jyAM A zirajorI hoya tyAM ApaNe ArtadhyAna karyuM zuM kAmanuM ke A sAruM gamatuM thayuM ne A kharAba AgagamatuM banyuM ? manamAM A sadA ramatuM rahevuM joIe ke, (1) kALabaLa : kALa karma ane bhavitavyatA jagata para jabaradasta sAmrAjya bhogave che. kALanuM Page #442 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALabaLa-karmabaLa-bhavitavyatAbaLa (1997) sAmrAjya kevuM ke anaMtAnaMta kALa vahI gayA, bharata-airAvata kSetramAM cha cha ArAno kALa niyamita cAlyA kare che varasovarasa 6 Rtuo AvyA ja kare che. vartamAnamAM ya bhautikavAda, vilAsavAda AkhA jagata para kevA jAlima phelAI gayA che ? Adhunika vijJAna zuM che ? korA-kakaDatA bhautikavAdano ja nAca ne ? ke adhyAtmavAdanI jhAMkhI kharI ? bhautikavAdanA nazAmAM mAnavaprajAnI bephAma vadhelI tRSNAo pachIthI moMghavArI, achata, lAMcaruzavata lAve emAM zI navAI ? A phATelA AbhamAM thigaDAM kayAM lAge ? tyAM ArtadhyAta na karavAne badale jAtane bacAvI levAnI ja jAgRti joIe. (2) karmabala : tyAre karmabaLa paNa keTaluM joradAra che? zreNika kSAyika samakita pAmI cUkayA che, tIrthakara nAmakarma paNa upArjana karyuM che, paraMtu bhagavAna pAsethI jANyA pachI jyAre prabhune vinaMti kare che ke "mArI naraka miTAvo. tyAre bhagavAna kahe che zreNika baMdhAI gayeluM AyuSyakarma to bhogavavuM ja paDe, ene emaja nAza na thAya. paraMtu te muMjhavAga na karIza pachIthI tuM A bharatakSetramAM tIrthaMkara thaI mokSa pAmanAra che.' mahAvIra prabhue AmAM zreNikane zuM batAvyuM ? bAMdheluM AyuSya karma bhogavavuM ja paDe; arthAtu karma baLavAna che. ekavAra ene mAthe caDAvyA, pachI e potAno bhAre prabhAva dekhADe che. dvArikA nagarInA badhA lokonAM evA karma baLavAna hatA ke badhAyane dvaipAyananA kopanA bhoga banavuM paDayuM. tyAM koInuM kazuM cAlyuM nahi. nemanAtha bhagavAne bhAkhyuM hatuM ke A dvArikA baLIne khalAsa thaze.' to keI bhavyAtmAoe yAvata kRSaga vAsudevanI rANIoe cAritrapaMthe prayANa karyuM. bAkI lokoe tapa-japa-prabhubhakita vagere dharma sAdhanA karavA mAMDI. paraMtu bAra varSa thayA eTale mAnyuM ke have kaipAyana deva dvArikA bALavAnuM bhUlI gayo haze. tethI have moja karo." ema karI pAchA raMgarAga ane amanacamanamAM paDayA ! ane tyAM devatAne chidra jaDayuM. dvArikAne cAre korathI saLagAvI, loko bhAgI bhAgI bahAra nAsavA lAge. emane evA pavananA susavATAvAvAjhoDA nagara tarapha pheMkAya ke, bahArathI uMcakI ucakIne lAvIne nagaranI AgomAM nAkhe ! karma baLavAna tyAM koNa bacAve ? kRbaga baLadeva mAtA-pitAne rathamAM laIne bhAgavA jAya che. tyAM devatAe ratha bhAMgI nAkhyo. to mAtA-pitAne uMcakIne laI javA mAMDayA. paraMtu AkAzavANI thaI; he kRSNa ! baLarAma ! meM mAtra tamane bacAvavAnuM kahyuM che eTale tame bacazo, bIjuM koInahi bacI zake.' have zuM karavAnuM ? karma baLavAna che. e vastu mAtApitA samajI Page #443 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (198) | dhyAna ane jIvana gayA. ane emaNe pote ja kRSaNa baLarAmane kahyuM "bhAI ! rahevA do karma baLavAna che. bhAvI emaja haze. devavANIne mithyA nahi karI zakAya." zuM kare ? emane mUkI devA paDayA. mAtApitAnAM karma kevAM baLavAna ! kRSNa baLarAma vanamAM - have baMne bhAI AgaLa vanamAM cAle che. pAchaLa najara nAkhe che to 12 yojananI samRddha dvArikAne bhaDake baLatI jue che ! keTalo kheda thAya ? paNa karma baLavAna, tyAM zuM cAle ? eka vakhatanA vAsudeva-baLadeva trAga khaMDanuM sAmrAjya bhogavanArA Aje vanamAM citharehAla bhaTakatA thayA che ! lhAva-lazkara khatma ! parivAra khalAsa ! vaibhavasaMpatti DUla!kabaga baLarAmane kahe 'bhAI! ApaNI AvI karuNa sthiti!" tyAre baLadeva zo javAba de che ? eja ke 'baMdhu ! karma baLavAna che. bhagavAne zIkhavyuM che ke karelAM karmano bhogavyA yA tapa karyA vinA mukita chUTakAro na maLe. baLadevane manamAM pairya che, Apatti keTalI moTI che ? paraMtu karmabaLa upara najara che, tethI kRSNane AzvAsana ApI zake che. nahitara to enI sAthe e ya rodaNuM rovA besI jAta. to pUchone ke pra- kRSNajI to kSAyika samakitI hatA, to zuM emane karmabaLanI khabara na hoya? to pachI rodaNuM zAne ? u0- khabara to kharI, kintu jotajotAmAM traNa khaMDanuM samrATapaNuM vikharAI javAthI enI anahada mAnasika pIDAnA bhArane lIdhe tatkAla manamAM karmabaLano vicAra skurAyamAna nahi ethI rodaNuM AvI jAya. evA prakAranI pIDA cittane evuM pakaDI le che ke cittane upayoga tattva para na jAya, roganI bahu vedanA hoya to evuM bane ne ? tyAM samajune zuM khabara nathI ke karma baLavAna eTale AvI vedanA bhale Ave, paNa vedanAthI eTalA azubha karma ravAnA thAya che ? khabara to kharI, paraMtu tIvra vedanAnI vyagratAmAM manano upayoga enI para na hoya tethI saheja paNa hAyavoya thaI jAya. (3) bhavitavyatAnuM baLa jabaradasta : vAta e che ke karma-baLa jabaradasta che, ema bhavitavyatAnuM baLa para jabaradasta che, kRSNajIne eTalethI kyAM patyuM che ? nemanAtha bhagavAne emane bAra varasa pUrve bhAkheluM hatuM ke 'jarAkumArathI tAruM mRtyu che te sAMbhaLI jarAkumAra je kRSagajIno bhAI che, e to hebatAI ja gayo, are ! mArA hAthe bhAInuM mRtyuM ? te nirjana vanamAM ja bhAgI gayo, jethI e pApa na thAya. paraMtu bhavitavyatA baLavAna che te have barAbara bAra varasa pachI kRSNa baLarAmane rakhaDatAM rakhaDatAM eja vanamAM laI Ave che ! Page #444 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALabaLa-karmabaLa-bhavitavyatAbaLI (19) kRSagajI para jarAkumAranuM bANa kRSNajIne bhAre tarasa lAgI che, ne baLadevajI pANI zodhavA gayA, ahIM kRSagajI pagapara paga caDAvI sUtA che, ahIM jarA kumAra dUrathI jue che, to paganAM taLiyAMnI rekhA haraNa jevI dekhAya che. tethI eNe zikAra karavA bANa choDyuM, e bANa UMcA paganA taLiyAne vIdhI sIdhuM kapALamAM peThuM. zrI kRSNa cIsa pADI koNa che A mArI hadamAM, je mane bANa mArI zake che ?' jarAkumAranuM rudana ane Azcarya :jarAkumAra bhAIno avAja parakhI doDato Avyo. bhAIne haNAyo joI dhrusake e che, "are bhAI ! tuM ahIM ? ane A sthitimAM ? mAro bhAI traNa khaMDono samrATa vAsudeva, hajAro rAjavI sevakothI parivarelo rahenAro, Ama ekalo aTulo? ane teya citharehAla dazAmAM ? kalpanAmAM na bese evuM A kema banyuM ? bhAInI hatyA je mAre hAthe na thAya e mATe to huM nirjana vanamAM rahyo, bAra bAra varasa jaMgalamAM kADhyA, toya e bhAIne haNavAnuM a 2 2 2! A ghora pApa mArA lamaNe lakhAyuM ? o bhAI ! bhAI !' jarAkumAra AkaMda kare che. karmanuM kAma keTaluM? ahIM khUbI javAnI che. kRSNajIne AvI pIDA AvI te to potAnA azubha karmanA udaye AvI. azAtAkarmanuM kAma ATaluM ja ke pIDA ApavI. paraMtu emAM e lakheluM na hoya ke amuka jIvathI ja e pIDA Ave. tema evuM na paNa lakhAyuM hoya ke "sAmo jANIne ja mAravA Avaze yA ajANe mArI besaze.' to pachI savAla thAya ke - pra0- ahIM kRSNajI para bhAI jarAkumArano ja hallo kema Avyo ? ane te paNa bhramaNA thavAthI ja hallo kema Avyo ? azAtA vedanIya karmanI prakRtinA svabhAvamAM to zArIrika pIDAja ApavAnuM hoya, paNa amuka mANasathI ja ane bhramaNAthI ja e pIDA Ave evuM karmanA svabhAvamAM na hoya. u0- AnuM samAdhAna "bhavitavyatA" eTale cokakasa prakAranA banAvane sarajanAra eka kArANa. A kAraNa karma, svabhAva, puruSArtha tathA kALathI vilakSaNa che. juduM che. karmAdi cAra kAraNo je saMyoga banavAnuM samAdhAna na ApI zake, tenuM samAdhAna bhavitavyatA nAmanA kAraNathI thAya. samarAdityane agnizarmAne yoga bhavitavyatAthI - dA.ta. samarAdityane janma janma pIDA bhogavavAnA karma hatAM, to te karmathI emane pIDA AvatI gaI. kemake potAnAM azubha karma vinA to veThavAnuM Ave nahi. paraMtu Page #445 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (200) [ dhyAna ane jIvana e pIDA agnizarmAthI ja kema? ane bIjAthI kema nahi? Ano javAba samarAdityanA karma, svabhAva, kALa tathA puruSArthathI na maLe. tyAre agnizamane vairanuM niyANuM hatuM to samarAdityane jIva para vaira ane mAravAnI buddhi spharyA kare, paraMtu te emano sabaMdhI thaIne ja mAraka bane che e zAthI? koI bhavamAM agnizarmA emano putra thaIne, to koImAM mAtA thaIne. tyAre koI bhavamAM patnI to koImAM bhAI thaIne emane mAravAnuM kare che e kyA kAraNe ? tyAM ema nahi kahI zakAya ke "svabhAvathI ema bane che.' yA 'kALAnusAra bane che,'ke tevAM karmane lIdhe bane che. karma to patnI Ape putra Ape... paraMtu amuka ja vyakitanI patnI rUpe saMyoga thavo ke putrarUpe, emAM kAraNa tarIke bhavitavyatA ja kahevI paDe. mATe to ema kahevAya che ke bhavitavyatA vaza agnizarmA enA putra tarIke janme che...' cokkasa prakArano saMyoga ke banAva banI Avyo e bhavitavyatAne lIdhe. kRSNajInA bhAgyamAM bANanI pIDA haze te karmavaza kahevAya, paraMtu jarAkumAranA ja hAthe bANaprahAra thayo, te bhavitavyatA vaza gaNAya. emAM paNa jarAkumAranI jarAya buddhi nahi, chatAM bhAImAM harANanI bhramaNA ubhI thaI te bhavitavyatAvaza. jarAkumAra para veSa nahi :karma ane bhavitavyatA baMne baLavAna che, pota potAnuM kAma acUkapaNe kare che. kRSagajIe jarAkumArane dvArikA baLyAnI badhI vigata samajAvI, kahyuM 'jJAnIe bhAkheluM anyathA zAnuM thAya ? teM mArI khAtara 12-12 varasa vanavagaDo sevyo che. to have tuM A mArI chAtImAMthI kaustubha maNi laIne pAMDavo pAse jA, samAcAra kaheje, tane rAjya Apaze. jo ahIMthI pAchA page cAlaje. jethI bhAI baLadevajIne khabara nA paDe ke tuM ahIM AvIne gayo che. nahitara mArI paranA premane lIdhe mArA mAraka tarIke tane mArI nAMkhaze.' jarAkumAra javA taiyAra nahi, paraMtu kRSagajInA AgrahathI javuM paDyuM. karma ane bhavitavyatAnI baLavattA juo ke kRSNajI to baLadevajI Ave te pahelAM ja kALa karI jAya che. baLavAna AyuSya karma pUruM thaI javAthI have e ahIM TakI zakatA nathI. temaja bhavitavyatA ja evI ke pANI levA gayelA baLadevajIne pANI jaldI na maLe, eTale e dUra hoya ne barAbara e daramiyAna ja dUrathI jarAkumAranuM bAga lAgI jAya, e najIka AvI jAya, kAgajI khulAso kare, ane jarAkumAra kAgajI kahe te mujaba tyAMthI cAlyo jAya, tyAM sudhImAM baLadevajI AvI na pahoMce... A badhuM kevuM goThavAI gayuM che ? traNeyanAM tevAM tevAM karmanI sAthe bhavitavyatA emAM kAma karI rahI che. Page #446 -------------------------------------------------------------------------- ________________ I kALabaLa-karmabaLa-bhavitavyatAbaLa || (2001) phaNagajIne vedanA vakhate kema bhAI yAda na Avyo ? bhavitavyatA kyAM sudhI kAma karI gaI ke baLavedavajI hajI Aghe che emAM ja ahI kRSNajInI jIvanabAjI saMkelAI jAya che ! je moTAbhAI para kRSNajInI bhAre prIti che e dUra hoya ane potAne tIvra maraNAnta vedanA upaDe, tyAM bhAI yAda na Ave ? manane zuM ema na thAya ke "o moTAbhAI ! A tame kyAM gayA cho ? huM marI rahyo chuM. "nA, kRSagajIne bhAI yAda nathI AvatA. kema vAruM ? kRSNajInuM kSAyika samyagdarzana ahIM jhaLahaLe che. emane e samatva kALa karma ane bhavitavyatAnI akATayatA parakhAvI rodaNAM rovAnuM mukAvIne jIvana kartavyamAM sAbadA sAvadhAna karI de che. evI tIvra vedanA vakhate jIvana-kartavya zuM? A, ke vAraMvAra arihaMtAdi cAranuM zaraNa svIkAravuM "paMcasUtra' zAstra kahe che, "bhuja bhujajo saMkilese' jyAre jyAre rAga dveSano saMkaleza hoya, cittakleza hoya tyAre tyAre vAraMvAra zaraNano svIkAra, duSkatagaha ane sukRtAnumodanA karavI." mana rAgadveSamAM paDyuM hoya ene enA badale A traNa sthAne lagAvavuM. rAga ke dveSa thAya e koI padArtha ke prasaMga uparathI uThAvI A traNamAM parovavuM. (1) paheluM to manane arihaMta-siddha-sAdhu ane sarvajJokta dharma para lagAvavAnuM, ane manathI e arihaMtAdinuM zaraNa svIkAravAnuM. hRdayathI bolavAnuM ke he arihaMtadeva! he siddhabhagavAna! he sAdhu-mahAtmA ! he sarvajJakathita dharma ! mAre tamAruM ja zaraNa che. vartamAna saMyogamAM zuM karavuM? mArA AtmAne rAgadveSathI kema bacAvavo? vagereno huM ajANa chuM. tethI mAre tamArAthI bacAve che, tamAruM ja zaraNa che." "arihaMtA me saraNuM, siddhA me saraNa..' Ama vAraMvAra vicAre." (2) bIjuM, manathI A jIvana ane pUrva jIvanonAM duSkRtyonI hArdika pazcAttApa sAthe niMdA ghaNA kare, ane (3) manathI arihaMta bhagavAnathI mAMDI nIce TheTha mArgAnusArI jIvonAM sukRtonI anumodanA kare. tAtparya, manane zaraNasvIkAra, duSkatagaha, sukRtAnumodanamAM lagAvavAthI pelA rAga ke dveSanuM mana para Tension dabANa ochuM thaI jaze, ane jIvananuM kartavya A ja lAgaze ke rAga dveSathI bacavuM. upadezarahasya' nAmanA zAstramAM pU. upAdhyAyajI yazovijayajI mahArAje upadezanAM rahasyo batAvI aMte sarvasArarUpe A kahyuM ke, Page #447 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (202) | dhyAna ane jIvana | 'taha saha paTTiyavaM jaha jaha rAgaddosA viliz2ati" tevI tevI pravRtti karavI ke jethI jethI rAga-dveSa vilaya pAmatA Ave, ghasAtA Ave. dharmapravRttimAM rAgadveSa? jyAM rAga-dveSane dubaLA pADavAnI rAga-dveSano chAsa karavAnI vAta hoya, tyAM pachI koIpaNa dharmapravRttimAM rAgadveSane poSavAnI to vAteya zI ? be paisA dharmamArge kharaco ane emAM dunyavI sukha-samRddhi-sanmAna levAnI kAmanA rAkhI to naryuM rAganuM poSaNa thayuM. evuM kAMIka tapasyA karIne yA vrataniyama laIne icchayuM to rAganuM poSANa thayuM. 'lyo upAzrayamAM huM paisA ApuM, paNa mArAM nAmanuM borDa lAgavuM joIe, Ama karyuM to kIrtinI kAmanA thaI, emAM rAga poSAyo. ema koInI pratyenI IrSAthI enA karatAM huM sAruM karI batAvuM.evI bhAvanA rAkhI dharma karyo, to temAM dveSanuM poSaNa thayuM. rIsamAM caDIne upavAsa karyo to emAMya evuM. prazasya rAgadveSathI saMsAra-rAga ghaTe che : zAstra je kahe che ke jIve cAritra sudhInI kriyAo anaMtI vAra karI, chatAM e saMsAramAM bhaTakato rahyo, enuM kAraNa A ja ke e kiyAmAM koI ne koI paulika rAga yA dveSanuM ja poSaNa karyuM. hAM, deva-guru-gharmano rAga thAya ne vadhe e to prazasya che, AdaraNIya che; kemake evo rAga vadhavAthI pApa pravRtti ghaTI dharmapravRtti vadhatI jAya che, ane deva-guru vadhu gamavAthI saMsArano rAga ghaTato Ave che. bAkI dunyavI cIjanA rAga dveSa poSavAthI karmabaMdhana ane saMsAra vadhe che, pachI bhale tyAM dAnAdi dharmapravRtti thatI hoya. eTale dharmamAM te te rIte pravartavuM joIe ke jema jema rAgadveSa ghaTatA Ave. rAgadveSano hAsa karavo e jIvanakartavya banI rahe che. A vastu arihaMtAdi cArazaraNano svIkAra, svaduSkatagartA ane mahAna AtmAonAM sukRtonI anumodanA karatA rahevAthI saraLa sulabha bane che. rAgadveSanI AMdhI caDe tyAM to A vAraMvAra vizeSa rUpe karavuM joIe. kRSNajInI aMtima ArAdhanA : kRSagajI A samaje che. eTale marANAnta bhayaMkara vedanAmAM catuH zaraNa svIkAra AdimAM mana lagADI de che. e samaje che ke je kAMI banyuM emAM to karma ane bhavitavyatAnI baLavattA kAraNabhUta che. tyAM rAgadveSa, hAyavoya, "o mArA bhAI !" vagere karavAthI kAMI vaLe evuM nathI, ne uparathI mAthe navA karmasamUhane bhAra vadhI jAya.' kRSagajI A samajathI cAra zaraNano svIkAra kare che. zrI neminAtha bhagavAnanuM zaraNuM le che. sukRtAnumodanamAM jemaNe jemaNe cAritra lIdhAM emane dhanyavAda Ape Page #448 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALabaLa-karmabaLa-bhavitavyatAbaLa 203 che. duSkRtagamAM potAnAM janama janmAMtaranAM viSayasevAdi duSkRtyonI garha niMdA kare che. kRSNajInI lezmA pharI : paraMtu have jyAM mRtyu samaya AvI lAge che tyAM lezyA pharI jAya che. kAraNa eka ja ke pUrve narakanuM AyuSya bAMdhI dIdhuM che, ane niyama che ke deva narakanI lezyA teDavA Ave, eTale trIjI narakamAM javAnuM hovAthI enI krUra lezyA ahIM aMtimakALathI zaruM thaI jAya che. emAM nimitta A maLyuM ke sukRtAnumodana-duSkRtagaha karatAM karatAM dvaipAyana tApasa para najara gaI, ane enA para gusso UThI Avyo, 'heM ? mArI dvArikA bALI nAkhI ? harAmakhora ! chokarAnI thoDI bhUlamAM A bhayaMkaratA sarajI ? vAMka chokarAno hato emAM AkhI dvArikAnA lokone vinA vAMke bALI nAkhavAnI pizAcalIlA ? duSTa ! zuM samaje che ?...' caDyA raudradhyAnamAM. sAmAnA gunhe paNa gusso na karAya H juo ApaNe kahIe chIe ke 'ApaNo guno jarAya na hoya ane sAmo julma kare to e kema sahAya ? pachI enA para gusso thAya emAM zo vAMdho ?' AvuM ApaNane lAge che.paraMtu A lAge tyAM jha kRSNajI para najara karavI ke kRSNajI A mUrkha dhoraNa para gusso karavA gayA. kaipAyanano julma na sahI zakyA, ane enA para kRSNalezyAmAM caDyA to vAMdho keTalo badho Avyo ? zAstra kahe che ke e marIne trIjI narake gayA. A sUcave che ke bIjAnA gunhA para paNa ApaNane gusso karavAno adhikAra nathI. nahitara e gussAnI sajA avazya maLavAnI. karma baLavAna che. : pUrve baMdhAI cukelA AyuSya karmanA lIdhe trIjI narake utarI javuM paDyuM. tyAre karma kevAM baLavAna che e juo. kRSNajInA maryA pachI baLavadevajI mohavaza kRSNane jIvatA mAnI cha mAsa sudhI emanuM maDaduM khabhe laIne pharyA ! A paNa mohanIya karmanI baLavattA ke baLadevajI jevA DAhyAne divAnA banAve. aMte devatAnA prayAsathI samajyA, maDadAne agnisaMskAra karI vairAgya pAmI cAritra lIdhuM, pALIne AyuSya pUrNa thaye pAMcamA devaloke deva thayA. adhijJAnathI jue che ke bhAI kyAM ? trIjI narakamAM joI trAsa pAmyA ke 'ararara ! ATaluM badhuM bhayaMkara duHkha ?' bacAvavA mATe gayA nIce. narakamAMthI kRSNajIne uThAve che. mahAna zaktizALI deva che kaho bacAvI zake ne ? nA, Page #449 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204) | dhyAna ane jIvana karmabaLa AgaLa devatAI zakti paNa nirarthaka che. baLadevajIe kRSagajIne narakamAMthI uThAvatAM, rasI-goLamAMthI rasI Tapake ema kRSaganA zarIramAMthI TIpAM nIce Tapake che, jenI bhayaMkara vedanA thAya che. kRSNajI kahe bhAI ! A to sahana ja nathI thatuM. AnA karatAM ahIMnI pIDA ochI che. mATe rahevA mane ahIM ja do. mUkI devA paDyA. karma kaThina tyAM devazakti akiMcikara bane che. tIrthakara bhagavAna paNa jIvonuM mahAmithyAtva karma dubaLuM paDyA vinA unnati na karAvI zake. nahitara to jo emaja baLajabarIthI kAma thatuM hoya to to bhagavAnanI sevAmAM asaMkhya samakitI sura sureMdro che tyAre manuSyo to gaNatarInA che, eTale ekeka manuSya pAchaLa aneka devo IMdroMne unnatinA kAme na lagADI de ? paNa nA, e manuSyonA baLavAna mithyAtvakarmanA udayathI emane unnati sUjhe ja nahi, mATe dharma parANe nathI pamADI zakAto. pra0- to pachI karma sAme jIvanuM kAMI ja na cAle ? bhagavAna kAMI na kare ? u0- mahAmohanIya karma nabaLuM paDyuM hoya enA para ja bhagavAnano upakAra thAya, ane pachI e ja AtmA karma sAme laDI zake, cAritramohanIya karmane DhIluM pADI cAritranAM kaSTa uThAve. mohane kacaDIne cAritra lIdhuM, pachI paNa mohanI chAtI para Ubho rahI mohanI sAme laDe to je karmane kacaDI zake. cAritra levA chatAM ya je jagatanA rAgadveSa karAvanArA saMyogonI vacce laDato na rahe, to to karma ene kacaDI ja nAkhe. bhavitavyatA ane karma baLavAna che. subhUma cakravartInA vimAnane 1600 yamadevatAo upADanAra chatAM bhavitavyatAe devone bhulAvyA, darekane eka sAthe vikalpamAM caDAvyA ke lAvane huM ekalo khAMdha kheMcI lauM emAM zuM thavAnuM che ?' ema badhAe khAMdha ekI sAthe kheMcI lIdhI. subhUmanuM pApa jAgyuM, koDonA lazkara sAthe vimAna samudranA taLiye ! badhAyanAM karma baLavAna te DUbI maryA. Izvara kartA nahi : Itaro kahe che IzvarecchA baLavAna che. Izvara sarjanahAra che. 'IzvaraH kartama akartama, anyathA kahyuM samarthaH Izvara sarjana karavAne, phoka karavAne, ane pheraphAra karavAne samartha che.' paraMtu pahelI vAta to, ke Izvara pAse karma ja nahi, to karma vinA zarIra paNa na hoya, ane zarIra nahi to sarjana kare ja kevI rIte ? mukha vinA tattva upadeza paNa kema kare ? kaheze "jIvonAM karmathI e sarjana kare ne ?' paraMtu jo ema jIvonAM karma anusAra ja thatuM hoya to IzvaraH kartama akartama anyathAkatuM samarthaH kyAM raheze? sAmarthya IzvaranuM kyAM ? sAmarthya to karmanuM thayuM. Page #450 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALabaLa-karmabaLa-bhavitavyatAbaLa (205) kArya banavAmAM pAMca kAraNa che. darekanI vizeSatA che, karma paNa kAraNa che, kALa svabhAva puruSArtha paNa kAraNa, ane bhavitavyatAya kAraNa che. pAMca kAraNo potapotAnA sthAnamAM baLavAna che. karma mAnava bhava AryakuLa vagere sAmagrI Ape, to ja puruSArtha cAritra pamADI zake, sAmagrI pamADavA jeTalA aMze karma baLavAna. jIva sArA puruSArtha kare to ja sArAM karma UbhAM thAya ane pApakarmono dhvaMsa thAya eTalA aMze puruSArtha. baLavAna thayo. baMne chatAM jIva koraDu magane na rAMdhI zake. tyAM svabhAvanI baLavattA thaI, traNeya chatAM goTalo vAvI jIva Aja ne Aja kerI na ugADI zake, tyAM baLavAna kALa thayo. eno kALa thAya tyAre ja e pAke, ne kerI Ape. Ama, bhavitavyatA avaLI hoya to bIjo cAra kAraNonuM kAMI na cAle ane bhavitavyatA kare te thAya. mahAvIra bhagavAne gozALAne tejalezyA zikhavI. kema vAruM ? bhagavAna bhUlyA ? nA, jarAya bhUlyA na kahevAya, AzAtanA lAge. bhagavAna to mAtAnA garbhamAM AvyA tyArathI avadhijJAnI hoya che. emAM vaLI dIkSA letAM mana:paryAya jJAna pragaTe che. zAnA para? cittanI atyaMta vizuddhi upara. eTalA badhA cakora, sAvadhAna ane sAdhanA tanmaya che ke upasarganI pIDA vakhate paNa potAnA tasvadhyAnamAM ekatAna rahe che. eTalA badhA jAgratuM ane sAvadhAna prabhu bhUle kharA? to pachI emaNe apAtra gozALAne kema te jovezyAnI vidyA ApI? kaho bhavitavyatA ja tevI hatI. bhavitavyatAnuM anusaMdhAna juo eTale samajAze. AgaLa upara bhagavAnane kevaLajJAna pachI dAhanI pIDA bhogavavAnI che. paraMtu enuM karma udayamAM kyAre Ave ? tejalezyA jevuM kAMI AvI paDe tyAre ja ne ? tyAre evuM AkramaNa gozALA vinA bIjo koNa kare ? te gozALAne tejalezyAnI vidyA AvaDyA vinA e tejalezyA mUke zI rIte ? basa bhavitavyatAmAM A bhAva nakkI thaI gayelA ke bhagavAna pUrA sAvadhAna chatAM emanAthI gozALAne tejalezyA maLe, ane enuM anusaMdhAna AgaLa upara bhagavAnanA azAtAvedanIya karmanA udaya sAthe thAya. to pUcho, - pra - ema na kahevAya ke bhagavAnanA A kameM bhagavAnane tejalezyA zIkhavavA preryA ? u0 nA, A karmanuM kAma to mAtra pIDA ApavAnuM che, ne te paNa e karma udayamAM Ave tyAM ja potAnuM kAma kare. ema ne ema sattAgata yAne silikamAM paDI rahela karmanI kazI asara nahi. eTale bhagavAnane tejalezyA zIkhavavA preranAra tarIke bhavitavyatA ja mAnavI paDe. temaja pachIthI paNa bhavitavyatA prabhu AgaLa gozALAne Page #451 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (206) dhyAna ane jIvana krodhathI dhamadhamato kheMcI lAve che, ne prabhu para tejalezyA mUkAve che. e pelA karmane udayamAM lAvavA nimitta bane che ane tyAM dAhanI pIDA UbhI thAya che. caMdanabALAnA abhigrahamAM karma-bhavitavyatAnuM saMmilita kArya juo. mahAvIra bhagavAne abhigraha karyo che ke rAjakumArI hoya, mAthe mUDI hoya, pagamAM beDI hoya... to bhikSA levI.' have jyAM sudhI azubha karma udayamAM che tyAM sudhI tevI bhikSA nathI maLatI. cha mahinAmAM pAMca divasa bAkI che tyAre bhikSA maLavAnuM puNya udayamAM Ave che, lAbhAMtarAyano kSayopazama pragaTa thAya che. have enuM kAma to e ke game te koI x y z vyakti pAsethI bhikSA maLe. paraMtu ahIM caMdanabALA ja e abhigraha pUre che e bhavitavyatAvaze.tyAre caMdanAne dAna mATe AvA bhagavAna maLe che e enAM prabaLa zubha karmano udaya. paraMtu vIra prabhu ja maLe e bhavitavyatA. basa, A vAta che, kALa karma bhavitavyatAnAM baLano jAgato vicAra rakhAya to dinabharamAM dInatA anukULa pratikULa para ArtadhyAna karavAnI jarUra nahi, potAnuM kArya narasuM lagADavAnI ke bIjAnuM prazaMsavAnI jarUra ja nahi, kemake vastu kALa karmabhavitavyatAnA anusAre thAya che, pachI cAhya ApaNI hoya ke bIjAnI hoya. 'bAhya prAptimAM jyAM ApaNuM ke bIjAnuM calaNa nahi, tyAM manane zuM ochuM vadhAre lAvavuM?" A dhyAnamAM rahe eTale ArtadhyAna aTake, dhyAna ane jIvana' nA viSayamAM ArtadhyAnamAM lakSaNa samajavA jevAM che. gamatI vastu ya ArtadhyAna karAve che, ne aNagamatI ya karAve che. aMtaramAM e cAlatuM hoya enAM bahAra bahu prazaMsA karato phare, yA potAnA ja ANagamatA kAryanI bahAra niMdA kare, A kaMI ThIka na thayuM, ApaNane barAbara AvaDyuM nahi, ke gamatuM bagaDyA para bahAra baLApo kADhyA kare, bIjAnA vaibhava vilAsa sattA sanmAna para Azcarya pragaTa karyA kare, enA guNa gAya. A badhAM lakSaNa aMdaramAMnA ArtadhyAnanAM che. vepAra dhaMdhA mATe bahu doDAdoDa kare, emAM racyo pacyo rahe, e paNa aMtaramAM ArtadhyAna hovAnuM sUcave che. ArtadhyAna tiryaMcagatinAM bhAtAM baMdhAve che. jANo cho ne bhagavAna zrI munisuvratasvAmIe pelA ghoDAne pratibodha karelo ? e ghoDo pUrve koNa hato ? sAgaracaMdra zeTha hato, moTo vepArI. Ama to e zaivadharmI paraMtu eNe jaina mitranA saMyogathI mahArAjanAM vyAkhyAnamAM sAMbhaLyuM, 'jinapratimA bharAve ene bhavAMtare (bodhi) jainadharma sulabha thAya' e sAMbhaLI bhavAMtaramAM dharma nakakI karAvavA eNe bhagavAnanI vidhipUrvaka pratimA bharAvelI, ane vidhipUrvaka enI pratiSThA karAvelI. to ethI to e svarganA devabhava sAro manuSyabhava pAme ja ne? Page #452 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kALabaLa-karmabaLa-bhavitavyatAbaLa =(207) paNa enA badale ghoDAno avatAra kema pAmyo ? A ja kAraNe, ke vyApAramAM e bahu racyo pacyo raheto, 'kayAM kayo mAla sasto maLe che. kyAM kyo UMcA bhAve vecAya che ? bajAramAM kyA mAlanI vadhAre Avaka che?' vagere vagerenI khabara meLavavI, mAla levarAvavo, vecAvavo, mokalavo, maMgAvavo, vageremAM parovAyo rahe. ethI aMtaramAM ArtadhyAna bahu. enAM yoge tiryaMcagatinuM AyuSyakarma ane bIjAM karma bAMdhI bIjA janme ghoDA tarIke avataryo. pUcho pra0- jinapratimA bharAvavAno ne pratiSThA karAvavAno mahAna dharma karelo te na bacAve ? kahe che ne ke "durgatimAM paDatAne dhArI rAkhe te dharma." u0- vAta sAcI ke dharma durgatimAM paDatA ne bacAve paraMtu sAthe viruddha vartana na hoya to. bolo auSadha zuM kare ? roga maTADI Ape ne ? paraMtu sAthe kupathya seve to ? nyumoniyA tAva hoya, akasIra davA khAya, paraMtu sAthe paMkhAnI havA khAya to ? roga kyAMthI maTe ? saMgrahAgInA jhADA thatAM hoya, davA to umadA khAya, paNa sAthe vAla khAI le to ? darada na maTe. kupathya TALI davA khAya to ja ArogyanI prApti thAya. ema pApa TALI dharma seve to sadgati pAme. dharma e davA che, pApa kupathya che. pApa choDIne dharma seve to pApanAM phaLa durgati aTakI, dharmanAM phaLa sukhasadgati maLe. pApa na chUTe to dharma nakAmo ? :pra- to pachI amArAthI pApa chUTatAM na hoya to dharma karavo nakAmo ? u0- nA, nakAmo nahi, dharmanAM phaLa maLavAnAM, paraMtu pApanAM ya phaLa maLavAnAM. dAna dIdhuM to lakSmI maLaze, paNa bIjAnA anAdara karyA, to daurbhAgya paNa maLaze, eTale paisA chatAM bIjAne tamArA pagalAM na game, sAthe beThA ho e gamaze nahi. dharma karavAthI sAthe karelAM pApane bacAva nathI maLato ke e pApa mApha thAya. dharma karanAra ema samaje che ke "ame dharma karIe chIe eTale have amArAM saMsArI pApa dhovAI jaze." jo A samaja na hoya to pApamAM ochapa karavAnuM kema na kare? kayAre A pApa sarvathA choDI cAritra lau" evI bhAvanA kema na kare ? dharmanA oThA heThaLa evI nirAMta hoya ke pApa karaDatAM na hoya, pachI e choDavAnuM mana zAnuM thAya ? mATe A karo. "pApano bhAre uga rAkhI e ghaTADavA prayatna rAkho". * * * * * Page #453 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 21 ArtadhyAnanA bIjA lakSaNo jIvanamAM kevI kevI bAbato pAchaLa ArtadhyAna pravartatuM hoya che, eno suMdara khyAla ApaNane dhyAnazataka zAstra Ape che. e khyAlamAM laIe to ApaNe enI anabhijJatA ANajANapaNAmAM je vAraMvAra e bAbato sevI ArtadhyAnane poSavA dvArA tiryaMcagatiyogya karma bAMdhatA hoIe, tyAM UbhA rahI javAya, e bAbatone aTakAvI devAya, ane ApaNA ajJAna-bhoLA AtmAne ArtadhyAnathI bacAvI levAnuM karAya. juo AvI kayI kayI bAbato vicArI gayA ? koI managamatI cIja javA-bagaDavA ke na maLavA aMge yA aNagamatI vastu AvI paDavA yA na javA aMge. (1) AkaMda, (2) poka mUkayA vinA dIna hIna banI azupAta, (3) vANImAM dilano ukaLATa-becenI, (4) svazirastADana Adi, (5) svakArya na gamatAM enI nindA, hRdayoga, (6) anyanAM kArya-vaibhava-dunyavI hoziyArI para cakitatA, AkarSaNa, (7) vaibhAvAdinI cAhanA, (8) vaibhavAdi pAchaLa doDadhAma. A badhI ArtadhyAnathI pragaTatI bAbato che. evI bIjI paNa cAra bAbato dhyAnazataka zAstra batAve che. saI visayagiddho saddhammapamuha pamAyaparo che jiNavayaNamaNakakhaMto vaTTaI adrumi jhANaMmi che (1) zabdAdi viSayomAM vRddhi, (2) saddharmathI parAmukha (3) pramAdamAM tatpara, ane (4) jina vacananI paravA vinAno, e ArtadhyAnamAM vartato hoya che. (1) jagatamAM managamatA saMgIta-sanmAnanA zabda, raLiyAmaNI rUpALI cIjo, kula attara vagere sugaMdhIdAra padArtho, khATA mIThAM vagere majenA rasa, temaja managamatAM suvALAM sparza ane sparzavALI vastu, A badhA upara jo atyaMta Asakti hoya, jIvanamAM evA viSayono bhogavaTo tathA eno saMgraha eja sArabhUta lAgato hoya to sahaja che ke mane emAM ne emAM ramyA karavAnuM. AvuM hoya tyAM manane e viSayonA TakAva mATe enI prApti-vRddhi mATe kyAreka kayAreka ekAgra vicAra paNa AvI jAya e svAbhAvika che ane te ArtadhyAnarUpa banI jAya che. AvuM manapasaMda gamatuM hoya eTale saheje pasaMdagIthI virUddha AvI jatAM manane vyAkULatA thavAnI. e kayAre TaLe ane pharIthI na Ave evI kAMkSA paNa rahevAnI. enuM pariNAma anITa viyogAnubaMdhI ArtadhyAna UbhuM thavAnuM. Page #454 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanA bIjA lakSaNo (2009) Ama mANasa phariyAda kare ke 'mane ArtadhyAna bahu thAya che, paraMtu e joto nathI ke enI pAchaLa zabdAdi viSayonI gADha Asakita laganI ane tAlAvelI kAma karatI hoya che. enuM tophAna eTaluM badhuM che ke koI dharmasthAnamAM javA chatAM ya dharma pravRtti laI besavA chatAM e Asakti jIvane satAvyA kare che. eTale tyAM paNa ArtadhyAna eno keDo mUkatuM nathI. tyAre jagatamAM evA jIvo ghaNA che ke jemane A prakAranA ArtadhyAnanI kalpanA ja nathI. eTale enuM du:kha paNa nathI. pachI evAnI AkhI jiMdagI ArtadhyAnamAM ja pasAra thAya emAM zI navAI ? mULa vAta A che ke jene ArtadhyAnano bhaya che ane enAthI jiMdagI barabAda thatI dekhAya che. mAnavabhava jevo uccakoTino avatAra satata zubhadhyAnathI susaMskArI banavAne badale ArtadhyAnathI kasaMskArI thato dekhAya che. ene enA nidAnamAM A jovuM joIe ke jyAM sudhI ISTa viDyo para bhAre Asakti che tyAM sudhI ArtadhyAna miTAvI nahi zakAya. A nidAna aMge Aje joIe to keTalI badhI bhayAnakatA dekhAya che ke AjanA vadhI gayelA sukha sagavaDanAM sAdhano upara vRddhi-Asaktie ArtadhyAnanI jAlima Ago sadA saLagatI karI mUkI che. AyadizamAM maLelo manuSya bhava pUrvanA keTalA jIvonI tapasyA pachI maLelo che. pUrvanI halakI yoniomAM bhaTakatAM bhaTakatAM jIva urvIkarANa karato rahyo, UMcI UMcI yoniomAM caDhato gayo ane Aje UrdhvakaraNanI UMcI kakSAnuM manuSya jIvana pAmyo. have vicAravA jevuM che ke A jIvanamAM AgAmI vizeSa UrdhvIkaraNanA pagaraNa maMDAI rahyA che? ke adha:patananA pagaraNa maMDAI rahyA che ? koI paNa sujJa mANasa ema nahI kahI zake ke nAzavaMta jaDa padAthonuM gheluM ane bhaya ciMtA-saMtApa ke mada-unmAda-harSaghelachAbharyA ArtadhyAna manuSyane UrdhvakaraNanA mArge laI jAya che. e to emaja kahe ke AmAM to AtmAnA spaSTa adha:patana tarapha pagalAM maMDAI rahyA che. jyAM pazu-jIvanathI koI vizeSatA na hoya balka pazu karatAM kaMI guNI AMdhaLI jaDAsakita viSayAsakti ane bhrAnta sukhonI ghelachA hoya tyAM pazunI jema adha:patananAM mArge prayANa sivAya bIjuM zuM kahI zakAya? tyAre janmonA prayatna UrdhIkaraNa rUpe UMco manuSya avatAra viziSTa buddhi, zakti ane kaMIka aMze pANa dharma-samaja maLyA pachI adha:patananA mArge doTa mUkAya e keTalI badhI mUrkhatA bharI ane zocanIya durdazA jAte ja ubhI karavAnI thAya ? A zAne pApe ? kaho ke maratAM avazya khovAI javAnA nAzavaMta zabdAdi viSayonI AsakitanA pApe. Page #455 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (210) dhyAna ane jIvana, pra0- to pachI pAse zabdAdi viSayo game teTalA hoya chatAM Asakti na rAkhIe to vAMdho nahi ? u0 - moTo vAMdho. viSayo pAse hoya, ane Asakti na thAya e mAnavuM khoTuM che. sApanA daramAM hAtha ghAlavo ane sApa nahIM ja karaDe evI koI ThAMsa mAre to e mAnavA lAyaka kharI ? nA, jema sApa bhayaMkara che ema sApanuM dara paNa bhayaMkara che. evI rIte viSayonI AsaktinI jema viSayo paNa bhayaMkara che.ApaNe kAMI sthUlabhadrajI nathI ke ApaNI sAme vezyA nRtya kare to paNa ApaNe Asakita vinAnA nirvikAra rahI zakIe. viSayo rAkhavAnuM mana thayuM ke lAvavAnuM mana thayuM te Asakita ja che. mATe ArtadhyAnathI bacavuM hoya to jema Asakti dabAvavAnI, ema viSayonA saMga paNa choDavAnA ochA karavAnA. digaMbara mata kADhanAra zivabhUti e pahelAM muni banela, te ene rAjAe ratna kaMbaLa vahorAvelI. e eno viTalo karI rAkhI mUkato. gurue kahyuM, 'Ane vAparI nAkha. rAkhI mUkavAmAM rAga Asakti poSAya !' paraMtu e mAnato ke AmAM Asakita zI poSAvAnI hatI ? te ene emaja rAkhI mUkI. gurue eka divasa e bahAra gayela tyAre enI mUccha utarAvavA kAmaLI laIne enA nAnA TukaDAo karInAkhI munione vAparI kADhavA vaheMcI dIdhA. zivabhUti bahArathI AvI kAmaLI na jotAM pUche to koIka munie ene banelI hakIkata kahI. zivabhUtine kAmaLInI gRddhiAsakti hatI tethI ene sAcavI rAkhavAnuM tanmaya ciMtana hatuM ja, e ArtadhyAna hatuM. emAM A banyuM eTale vihavaLatA vadhI gaIguru upara dveSa thaI gayo, ane e vakhate to mauna rahyo, paNa avasare saMbhaLAvI devAnI gAMTha vALI. AmAM pAga cikaNuM ArtadhyAna rahyuM, pachI vAcanAmAM guru nagna jinakalpI munino AcAra batAvI rahyA hatA, eTale zivabhUti taDUkayo ke "AnuM ja nAma muni pAruM kahevAya. to pachI ApaNe zA mATe vastra rAkhyA che ? jo vastra hoya to Asakti ja hoya." gurue jinakalpI ane sthavirakalpI muninA AcArano bheda samajAvyo. paNa e na samajyo. kemake mULamAM ratnakaMbaLa jevA kiMmatI vidhyanI Asakti hatI, enA para ArtadhyAna ane krodha-abhimAna kaSAya hatA. AsakitanA lIdhe manamAM viSayonA vikalpo, vicAra ane kalpanAo eTalI badhI cAle che ke emAM kSaNa paNa mana kayAMya sthira, tanmaya thAya ke e ArtadhyAnanuM rUpaka pakaDe che. AvA vikalpomAM maLavA vaLavAnuM kAMI nahi chatAM dinabharamAM enA ArtadhyAna keTalA ? mULa kAraNa zabdAdi viSayonI vRddhi Asakti che. Page #456 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanA bIjA lakSaNo (2) saddharma parAmukhatA : saddharma eTale zuddha dharma, vItarAga sarvajJa zrI tIrthaMkara bhagavaMtoe kahelo dharma. e dharmamAM kSamA, mRdutA... Adi, tathA ahiMsA, satya brahmacaryAdi, tema tapa, pavitramana vagere sAdhuno dharma Ave. evI rIte gRhastha dharmamAM samyagdarzana, jinabhakita, sAdhusevA tathA sthUla ahiMsAdi vrato, ane kSudratA Adi 21 guNo vagere Ave. have jo jIva AnAthI taddana parArmukha hoya arthAt AmAMthI zakya koIpaNa prakAra sAdhavAnI paDI na hoya. ema jo dharmanI dizA ja nahi, paravA ja nahi, arthAta nahi kSamAnI paravA, nahi namratA-mRdutAnI paravA,.. to eno artha ja e ke evA jIvane krodha karavAmAM, abhimAna-mada-gumAna karavAmAM.. koI saMkoca nahi. ema, ahiMsA satya-nyAya nIti-sadAcAra vagerenuM valaNa ja nahi, eTale hiMsA-AraMbha samAraMbha jUTha-aniti durAcAra vagere sevavAmAM ya saMkoca nahi rahevAno. ema jo dAna-zIla-tapa-bhAvanA devapUjA sAdhusevA karavAnuM, vagerene jIvanamAM sthAnaja nathI to dhananuM arjana-rakSaNa, nirmaryAda viSayopabhoga, yatheccha khAnapAna AhArAdi saMjJAonA ja vicAra, dunyavI sagA-snehI ane kAyAnI sukhazIlatAmAM DUbADUbatA vagere ja pravartatA hoya. jyAM divasa rAta koI samayamAM paNa prabhu nAmanuM smaraNa nahi, smaravAnI ciMtA ya nahi, tyAM arthakathA bhojanakathA rAjakathA dezakathA vagere vikathA kuthalInI ja ke enI ja ciMtA vicAraNAnI bolabAlA hoya. sArAMza, dharmanI parAmmukhatA ja che to pApapravRtti pApavANI-pApavicAraNAnIja bharacakatA rahevAnI. e hoya eTale AtmA sAthe koI sabaMdha nahi, sabaMdha jaDa kAyAmAyA sAthe. emAM pachI manane ArtadhyAna ja sulabha thavAnuM. saheje saheje ISTa aniSTanA saMyoga viyoganI vAtamAM ja mana kendrita rahevAnuM. ema koI bimArI AvI to dharmaparAmukhatAne lIdhe ekalI hAyavoya, vedanA vyAkuLatA tathA game tevA auSadhAdi upacAramAM layalInatAmAM mana guMthAyeluM rahevAnuM. ema dharmano khapa ja nathI eTale dunyavI siddhionI AzaMsAo ja manane pakaDavAnI. dharmaparAnmukhatAmAM manane cAre prakAranA ArtadhyAna sulabha rahevAnA. Aje duniyAmAM dekhAya che ke ghaNA mANaso zuddha dharmathI parAsmukha che, to emanA jIvanamAM jaDanI ja pravRtti viSaya vilAsa, mojamajAha vagerenI bolabAlA cAlI rahI che. e kayAM zubha dhyAnamAM rahI zake ? ArtadhyAna ja cAlI rahyA hoya. jo dharmano khapa ja nathI to moTA rAjAone zuM ke garIbone zuM potapotAnI kakSAnAM ArtadhyAna cAlavAnAM. Aje pradhAno bhalene prajAnA pAzcAtya DhabanA paropakAranI vAta karatA hoya, chatAM emAM dharmano khapa nahi, eTale korI kaDakaDatI jaDa-unnatinI 211 Page #457 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (212) dhyAna ane jIvana ja vAto jovA maLe che. pachI emAM prajAnA mAnasastaramAM pavitratA prazAMtatAtaMdurastInA vicArane sthAna ja nathI evA paropakAra prajAne ArtadhyAnathI zuM bacAvI zake ? are ! raudradhyAna paNa sulabha thaI gayA. dekhAya che Aje ke yaMtravAdanA phAlavA phUlavAmAM mANasa pazu pratye kevo nirdaya banI gayo che. bibhatsa sinemA dazyo, zRMgArI reDiyo gIto, mAMsAhArI sudhI abhakSyane tathA TesabaMdha khANAM pINAne sulabha karatI hoTalo, Adhunika vezabhUSA, garbhapAtanI kAyadesara sagavaDa, saMtati niyamananAM sAdhana, UMcuM jIvana dhoraNa (eTale ke pUrvanA dukALanI moMdhavArI karatAM ya cIja vastunA bhISaNa UMcA bhAva) yAMtrika susajaja kackhAnAM, phArmasIo leboreTarI vigerene lohI-carabI AMtaraDAM cAmaDAnI sulabhatA, nItaratuM bhautika zikSaNa.. vagere vagere mAnelA paropakAranA pracAre Aje janamAnasa kevA bephAma banAvI dIdhAM che ! nahitara Aje vAta vAtamAM haDatAla, kAmanI corI, vidyArthIonAM tophAna, vyabhicAranI pracuratA, corIo, lAMca Adi bhraSTAcAra, korTa kesono rAphaDo, vagere zAnuM vyApaka baneluM hoya ? AmAM kayAM zubha dhyAna rahe ? zuddha dharmanI parAbhukhatAmAM mana ArtadhyAnanI jaMjALamAM paDeluM hoya. (3) pramAda-tatparatA ArtadhyAnanuM eka lakSaNa che pramAdaparatA. je AtmA pramAdamAM lIna raheto hoya e ArtadhyAnamAM vartato hoya che. pramAda eTale atyaMta cUkavuM bhUlavuM. zuM ? potAno AtmA-AtmAne bhUlI bAhmamAMja mA unmatta bebhAna rahevuM e pramAda pramAdaparatA. pra0 - zuM pramAdanI vAta pUrva lakSaNamAM na AvI gaI? pUrva karatAM A lakSaNamAM zo phera paDyo ? u0 - pharaka A, ke jIva evo viSayamRddha na ya hoya, temaja sadhdharma-parAmukha nahi paNa dharmasAdhanA karanAro hoya, chatAM saMbhava che ke e dharmasAdhanA sivAyanA kALamAM jo bahu bAhyamAM racyo pacyo raheto hoya, pachI cAhya e vepAramAM layalIna hoya yA mojazokhano zokIna hoya, athavA vAtoDiyo hoya, ke DAphoLiyAmAruM yA jene tene maLava-karavuM ne haravuM-pharavuM karanAro hoya to e pramAdI gaNAya; ne e paNa ArtadhyAnamAM vartanAro hoya che. pachI enI dharma sAdhanAmAM ya A pramAdano rasa nahi aTake. ene dharmakriyA vakhate ya vAtacIto karavA joIe, ADA avaLAM DAphoLiyAM mAravA joIze, ke AcaDakUcaDa vicAro karyA karaze. A badhuM pramAda che. nidrA, jhokAM, Alasa e to pramAda che ja, paraMtu vAtacIto-kathalI-DAphoLiyAM saMkalpavikalpo e paNa pramAda che. pramAda eTale kartavyamAM cUkavuM te. e hisAbe dharmamAM Page #458 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanA bIjA lakSNo cUkavA nirutsAha, dharma para anAdara, smRti bhraMza, bhramaNA, saMzaya, e paNa kartavyathI rUpa hoI ke kartavyathI cUkAvanArA hoI pramAda rUpa che. ema, jIvana jarUrIyAta sivAya dunyavI vadhu paDatI pravRtti, moja zokhanI pravRtti, ke vadhu paDatA rAga-dveSa e paNa pramAda che. 'pramAdaparatA' eTale ke pramAdamAM jaI jaIne paDavuM, e ArtadhyAnane sulabha karI Ape che. zAstra sikko mAre che ke pramAdamAM tatpara jIva ArtadhyAnamAM vartato hoya che. kemake pramAdasevananI pAchaLa koI ISTa yA aniSTanA saMyoga viyoga aMgenI artipIDA beThI hoya che. naMda maNiyArane upavAsanA rAtanA tarasa lAgI to enI glAnimAM ane pANInA rAgamAM paDayo, ne ArtadhyAnamAM caDayo vAvaDI banAvavA dhAryuM, banAvI, ane marIne emAM deDakA tarIke janamyo. "adveNa tiriya gaI", ArtadhyAnathI tiryaMca gati thAya e hisAba lAgyo. 213 trilokanAtha vIsamA tIrthaMkaradeva zrI munisuvrata svAmIe je ghoDAne pratibodha karyo te pUrva bhavamAM sAgaracaMdra nAme zeTha hato, ne eNe dharmabhAvanAthI jinamUrti bharAvI enI dhAmadhUmathI pratiSThA karAvelI. eTale e dharma-parAmukha to kahevAya nahi. temaja bahu viSayAsakata tarIke enuM zAstramAM varNana nathI AvatuM. to pachI eNe tiryaMcagati kema sAdhI ? kaho pramAdaparatAne lIdhe. e vepAra-rojagAra ane mAlanI le-veca vagere pramAdamAM evo lIna raheto ke mana ArtadhyAnathI pakAyeluM rahetuM, ane 'aNa tiriyagaI' e sUtranA anusAre tiryaMcagatinAM pApa bAMdhe emAM navAI nathI. pachI parabhave ghoDo thAya e sahaja che. Aje ya evA mANaso che ke jene paisAnI ya bahu paDI nathI hotI, kemake pAse paisA pUratA che, chatAM emane vepAra dhaMdhAno bahu rasa hoya che. Ama pAchA dharmahIna na hoya, samaye samaye dharma karI letA hoya, chatAM paNa vepAranI lInatA rUpI pramAda emane ArtadhyAna sulabha karI Ape che. ema vepAramagna nahi, paNa vAtocIto haravuM pharavuM, yA manamAnyA bhautika paropakAranA nAme doDadhAma karavI, vageremAM pravartatA ghaNA dekhAya che. AvA pramAdatatpara jIvone anubhava che ke potAne evI viSayavRddhi nahi, temaja dharma sanmukhatA che, chatAM dharmapravRttimAM ya mana sthira nathI rahetuM. bIjA trIjA vicAro ya bahu Ave che, ne jarUra lAge tyAM krodha abhimAna vagere paNa sateja rahe che. pramAdalInatAnA yoge moTA cauda pUrvI mahAmunio paNa cUkayA ane nigoda ekendriyapANAmAM sidhAvyAnuM zAstra kahe che. e tiryaMcagati che, ne e ArtadhyAna vinA Page #459 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 214 maLe nahi, tethI sUcita thAya che ke pramAda bahulatA ArtadhyAnane sulabha rAkhe che. (4) jinamatanI upekSA : ArtadhyAnanAM 'dhyAnazataka' zAstramAM batAvelAM chellAM cAra lakSaNo paikI cothuM lakSaNa A che ke jIva jinamatanI apekSA vinAno hoya, paravArahita hoya, upekSA karanAro hoya,'e hoya to samajavuM paDe ke e jIva ArtadhyAnamAM sabaDI rahyo che. jinamatanI apekSA eTale ke jinezvara bhagavAnanAM siddhAntane mAthe caDAvI enI vaMphAdArI haiye aMkita karAya, ane potAnA dareka vyavahAramAM dareka pravRttimAM dareka vartAva, vANI ane vicAra suddhAmAM e takedArI rakhAya ke e siddhAMtanI paravA rahe, beparavAI na Ave. sulasAnI parIkSA karavA 'e samyagdarzanamAM kevI nizcala che, ema parIkSA karavA aMbaDa parivrAjaka e sulasAnA ghare Avyo. saMnyAsInA vezamAM che. eTale ene gharamAM pesato ja jotAM sulasAe moM pheravI nAkhyuM, e vicArathI ke A kugurUnI sAme jouM to rakhe ne mAruM samyagdarzana ratna meluM thAya to ? jinamata kahe che ke 'zaMkA,kAMkSA-kuliMgIno paricaya, e samyagdarzananA aticAra che. to evA jinamatanA hisAbe kuliMgI-kugurune sAme moM ApavA jeTalo paNa paricaya kema karAya ? 'Ama jinamatanI apekSA rAkhI sAmuM na joyuM eTale aMbaDane lAgyuM ke A koI enI deva-guru-dharmanI zraddhAmAM pAkI che.' evuM pachI paNa aMbaDe vicAra-zakitathI zaheranA daravAje daravAje kramaza: ekeka kudevanA rUpa karyAM, ene jovA nagara UlaTyuM, paraMtu jinamatanI apekSA paravA-garajavALI sulasA na gaI. eTale aMbaDane enI zraddhAnI vizeSa khAtarI thaI. ahIM je sulasAe A jinamatanI apekSA rAkhI, to citta enuM svastha kahyuM. paraMtu jo evI jinamatanI apekSA na rAkhI hota ne upekSA sevI hota, ne manamAM ema lAvI hota ke 'bhale ne jinamate AvAnI sAme jovAnI nA pADI, paNa jouM to kharI ke e kevo che,' to e asvasthatA-vihvaLatA thAta. AvI eka IMdriya viSayane jovAnI vihvaLatAmAM ArtadhyAna AvIne ubhuM raheta. athavA kaho ke jo manane AvI jinamate niSedha karela vastune jovAnI AturatA vihvaLatAmAM ArtadhyAna sevyuM hota to enAM dilamAM jinamatanI apekSA yAne mAthe jinamatanuM baMdhana rAkhyuM na gaNAta. Ama jinamatanI avagaNanA karavAmAM koI ne koI ArtadhyAna poSAtuM hoya che. marIcine avivekI kapila rAjakumAra kahe che, 'bolo, tamArA matamAM dharma hoya to huM saMsAra tyAga karI tamAro ziSya thAuM. bAkI tame kaho cho ema tamane choDIne sAdhu pAse dIkSA levA javA taiyAra nathI. vairAgya tamArAthI pAmyo ane dIkSA tyAM Page #460 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanA bIjA lakSNo 215 levA zuM kAma jAuM ?' Ama kapilanA kahevA para marIcinuM mana vihvaLa thayuM ke 'lAvane tyAre mAre ziSya to joIe ja che ? ne A mAre yogya paNa che, to Ane have ziSya karI lauM ! Ama vihvaLatA AvI ArtadhyAna AvyuM, tyAM jinamatanI apekSA gaI, jinamata kahe che ke 'kuliMgamAM mithyAvezamAM dharma na hoya,' paNa marIcine e jinamatanI avagaNanA evI, te e kahe, 'bhAI ! dharma to tyAM paNa che ne ahIM paNa che ! Ama jinamatanI paravA na rAkhIne utsUtrabhASaNa karyuM ethI eno koDAkoDI sAgaropama varSa jeTalo saMsAra vadhI gayo. jinamatanI paravA rAkhI hota, to bhalene kapila lalacAve paNa emAM joyuM hota ke 'Ama ziSya karavA jAuM emAM to kuliMga para dharmano sikko mAravo paDe, ne jinamata ema kahe che ke kuliMgamAM dharma na hoya, kuliMgane dharma na kahI zakAya. to kuliMgamAM dharma kahIne jinamata avagaNI mAre ziSya nathI karavo, Ama jinamatane vaLagI rahevAnuM karyuM hota, to ziSya karavAnI vihvaLatA na thAta. paraMtu jinamatanI apekSA mUkI dIdhI, gaNanA choDI avagaNanA karI to emAM ziSya karavAnuM ArtadhyAna poSAyuM. eTale ahIM zAstrakAre kahyuM ke jinamatanI apekSA-paravA gaNanA na rAkhanAro ArtadhyAna ane khoTI vihvaLatA choDe nahi. dharAra dekhAtuM hoya ke A jinamatathI viruddha bole che, viruddha manAve che. to pachI enuM citta svastha kayAMthI hoya ? e to koIne koI ISTanI-aniSTanI gaDamathalamAM paDayo hoya. mATe ja ISTanI ADe AvanAra jinamatane bAjue mUkI daI ISTa meLavavA-rAkhavA ke aniSTane na rAkhavA e mathI rahyo che. sAmAnya rIte mANasanA bola ane cAla haiyAnuM pratibiMba che. dilamAM jinamatanI beparavA hoya e vANI ane vartAvamAM UtarI paDe che. e joIne samajAya ke Ane jinamatanI paravA nathI; ne enI pAchaLa koI ArtadhyAna ramI rahyuM che. ApaNI jAta mATe paNa samajAya ke 'jo mane jinamatanI bahu apekSA nathI rahetI, ane jinamatane bAjue rAkhavAnuM mana thAya che, to mArAmAM koIka ArtadhyAna beThuM che.' mANasa dhyAna na rAkhe to jinamatane avagaNavAnuM ghaNA prasaMgomAM banI zake che. dA.ta. Aje manAve che ke 'vijJAnanI sagavaDe caMdra para vimAna gayuM. ne tyAM mATI laI AvyuM.' tyAM enI satyatAnI uMDANathI tapAsa karyA vinA mAnI le ke, A pratyakSa pramANa sAcuM, zAstre kahyuM che te vicAraNIya che,' to AmAM jinamatane avagaNyuM gaNAya. ema rAtribhojana-tyAganI vAta Ave tyAM manane lAge ke 'Aje dezakALa-rivAja pharI gayA, tyAM e ze paLe ? ane rAtri bhojananuM pApa juo cho paNa bhAI Page #461 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 dhyAna ane jIvana bhAInA ragaDA, mAlamAM bheLaseLa, lAMcaruzvata, vagere bhayaMkara pApo kevA cAlI rahyA che e to juo...' AvuM lAgavA-bolavAmAM jinamatanI apekSA kayAM rahI ? je ema bole ke 'jinamata to kahe, paNa Ajano kALa jovo joIe ne ? ne moTAM pApa AgaLa A zI visAtamAM che ?' to AmAM jinamatane avagaNavAnuM ja thAya. evI rIte devadarzana-pUjana Adi dharmasAdhanA karato hoya paNa emAM koI dhyAna kheMce ke 'AvI rIte avidhi na karAya, zAstra Ane avidhi kahe che. tyAre ema javAba de ke 'have badhI vidhine avidhi kahevA besazo to koI darzana-pUjA karavA ja nahi Ave.' AvuM kema bolAya che ? vidhi-avidhi samajAvanAra zAstra para yAne jinamata para madAra nathI, bahumAna nathI, sApekSabhAva nathI, mATe evuM bolAya che. AvI AvI rIte jinamatane avagaNavA pAchaLa haiyAmAM sagavaDapaMthIpaNuM che, ne tyAM eka yA bIjA prakAranuM ArtadhyAna poSAya che. sagavaDapaMthIpaNuM ArtadhyAna ane jinamataavagaNanAne poSe che. jinamatanI avagaNanA bIjI rIte joIe to, jinamatamAM je heya ane upAdeya arthAt tyAjya ane AdaraNIya tattva kahyA che athavA thoDuM bhaNyo hoya, kuLasaMskAra pAmyo hoya, to heya-upAdeyano khyAla hoya, paraMtu pravRttimAM enI paravA na rAkhe, ane heya-tyAjya vastumAM nisaMkoca pravarte, heyanA AdaranA vicAra chUTathI kare, vANIchUTathI bole, tema vartana paNa hoMzabhera kare, to e jinavacana-jinamatanI avagaNanA karI kahevAya. jinavacane tyAjya batAveluM kArya padArtha yA doSa sevatAM koI aphasosI na hoya, ulaTuM emAM zAbAzI leto hoya, dA.ta. 'paisA kema na kamAvavA joIe ? saMsAramAM beThA eTale vepArAdimAM lAgelA rahevuM ja joIe nahitara edI gaNAIe.' AvuM AvuM mAne ane bole, emAM jinamatanI apekSA kayAM rahI ? evuM AdaraNIya jinamaMdirAdi padArtha, devadarzana, dayA dAnAdi pravRtti ke kSamAdiguNonA AdaranI vAta Ave tyAre moDhuM bagADe, 'vAre vAre A zuM ?' ema bole 'A karavA besIe to saMsAra thoDo ja cAlI zake ?' AvuM AvuM AdaraNIyanI ahiMcanuM mAne-bole, e paNa jinavacananI avagaNanA ja che. AvI jinamatanI beparavAInA pAchaLa paudgalika ISTa-aniSTanI khAsI gaDamathala ja kAma karatI hoya che, ane emAM ArtadhyAna sArI rIte pravartatuM hoya e sahaja che. Page #462 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22. ArtadhyAnanA svAmI) ArtadhyAnanAM lakSaNo batAvyA pachI have zAstrakAra maharSi ArtadhyAnanAM svAmI koNa hoya e batAve che. mithyAdaSTi AtmAone to ArtadhyAna hoya ja che. paraMtu avirati-samyagyadaSTi jIvo, dezavirati-zrAvaka, tathA pramAdaniSTa sAdhu sudhInAne paNa ArtadhyAna hoI zake AmAM "avirati' eTale pratijJA pUrvaka hiMsAdi pApathI virati nahi yAne virAma nahi, arthAt pApano pratijJAbaddha tyAga nahi enuM nAma avirati che. eTale kadAca vartamAnamAM hiMsAdi pApa Acarato na hoya chatAM jo enA tyAganI pratijJA nathI karI to e avirati che. vartamAnamAM pApa Acarato nathI e to mAtra pApanI apravRtti kahevAya, paraMtu pApanI virati nahi, pApathI virAma nahi. kemake bhale atyAre pApa sevato nathI. chatAM dilamAM kayAreya paNa pApa sevavAnI apekSA beThI che, ke avasara AvyuM mAre pApa karavAnI chUTa che.' mATe to e chUTa UbhI rAkhavA pApanA tyAganI pratijJA nathI karato. AvI pApanI chUTa pApanI apekSA e paNa avirati nAmanuM pApa ja che. jaina dharmanI A eka mahAna vizeSatA che ke aviratine e pApa rUpa batAve che! bIjAo kahe che kare te bhare" arthAta pApa Acare ene enuM phaLa, du:kha bhogavavuM paDe. paraMtu jaina dharma to AgaLa vadhIne kahe che ke vare te paNa bharearthAtuM 'dilathI pApane je varelo hoya eTale ke pApanI chUTavALo hoya, apekSAvALo hoya, ene paNa enuM phaLa karmabaMdha ane du:kha pAmavuM ja paDe.' have samyagadaSTi jIva pAse je samyakatva che e to enAmAM zubhadhyAna-dharmadhyAnanuM preraka che, kiMtu sAthe je avirati che yAne vartamAnamAM pApa na AcaravA chatAM dilamAM pApanI je apekSA beThI che, e ene ArtadhyAna karAve che. eNe pratijJA karIne pApa baMdha nathI karyuM, eTale pachI kema ? to ke pApane lagatI ISTa-aniSTa vastuo aMge dilamAM rAga-dveSanA mULa upara to ArtadhyAna mahAlanAruM hoya che, e hisAbe avirativALAne ArtadhyAna bahu sulabha rahe che. ahIM eka prazna thAya, pra0 - to pachI samyagadaSTi avirativALAne bhale ArtadhyAna sulabha hoya, paraMtu mithyAdaSTi virativALAne to ArtadhyAna nahi ne ? u0 - mithyAdaSTi jIve bhale koI pApanA tyAganI pratijJA kare, paraMtu e viratibhAva pAmyo na kahevAya. kemake virati e samyagdarzana pAmyA pachInI ja bhUmikA che. paheluM 30 Page #463 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (218) dhyAna ane jIvana samyagdarzana AvyuM hoya, pachI ja viratibhAva Ave. kAraNa, paheluM jJAna, pachI kiyA. pApano sAco tyAga pApanI heya yAne tyAjya tarIkenI zraddhA upara ja AvI zake, ane pApanI sAcI oLakha to vItarAga sarvajJa zrI tIrthakara bhagavAne ja ApelI che. eTale emanAM vacanane ja anusAre pApanI kharekharI oLakha thAya, tathA enI heya tarIkenI zraddhA thAya. AmAM sarvajJanA vacananuM AlaMbana levuM paDe, eTale e vacana upara zraddhA ke je samyagdarzana kahevAya che, te hovI ja joIe. mithyAdaSTi AtmAne A samyagdarzana hoya nahi, eTale eno pApatyAga e zraddhAnA pAyA paranI viratirupa na gaNAya. eTalA ja mATe, abhavI-durbhavI AtmAo cAritra le che, mahAvrato uccare che, chatAM emanAmAM viratibhAva yAne 6 ThuM guNasthAnaka nathI hotuM. are ! pAMcamuM ya nahi, ne cothuM ya nahi, paraMtu e to pahelA mithyAtva guNasthAnake ja hoya che. pra0 - ATalA UMcA eka mahAvrata eTale hiMsAdi pApono sarvathA tyAga chatAM viratibhAva nahi ? u0 - nA, nahi, kAraNa che. (1) eNe mahAvrata uccaryA che e sarvajJavacananI zraddhA pUrvaka nathI uccaryA. kadAca zraddhA karI to eTalI ja ke "A mahAvrato (hiMsAdi pApanI virati) thI divya sukha maLe ! paraMtu bAkInA jinavacanonI zraddhA, dA.ta. A mahAvratothI mokSa maLe evI zraddhA nathI karI, ane zraddhA kharekhara to samasta jinavacana para hovI joIe, to ja e samyagdarzanarUpa bane. tyAre abhavI jevAne mokSanI ruci pAlavatI nathI. eTaluM gADha mithyAtva hoya ane gADha viSayarAga hoya tyAM kAmacalAu A jIvana pUratA karAtA pApatyAgamAM kharekhara viratibhAva kayAM Ave? jaina zAtro saMpUrNa viratibhAvanuM svarUpa batAvatAM A kahe che ke rAgAdi kaSAyo cAra kakSAnA hoya (1) ati ugra (2) ugra (3) madhyama, ane (4) maMda. emAMthI pahelI traNa kakSAnA rAgAdine dabAvyA hoya, eno anubhava baMdha karyo hoya tyAre viratibhAva Ave. tyAre jyAM hajI cAre kakSAonA rAgAdino anubhava cAlu che e Ama game teTalA mahAvrata le, paNa enAmAM viratibhAva kayAMthI Ave arthAtu na ja Ave e samajAya evuM che. mithyAtvanI hayAtImAM cAre ya kakSAnA rAgAdino anubhava cAlu hoya che. emAMthI ati ugrakakSAnA rAgAdino anubhava dabAve eTale mithyAtva TaLe ane samyakatva samyagdarzana pragaTa thAya. ge zuM samyagdarzana karyuM? A, ke hiMsA-parigrahAdi pApo AtmAne mATe khataranAka che. tyAjaya che evI buddhi evuM darzana Ubhu karyuM. hiMsAdi pApamAM tyAjyatAnuM darzana e samyagudarzana ahiMsAdi dharmamAM upAdeyatAkartavyatA-AdaraNIyatAnuM darzana e samyagudarzana. Page #464 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ArtadhyAnanA svAmI 219 Ama samyagdarzanavALA arthAta samyagdaSTi jIve alabata hiMsAdi pApone tyAjya gaNyA, e pApo tarapha AMtarika aruci-glAni UbhI karI, e enA prathama kakSAnA ati ugra rAgAdine dabAvyA kahevAya, paraMtu hajI manano e nirdhAra nathI ke 'mAre thoDI paNa hiMsA-parigrahAdi pApano pratijJAbaddha tyAga ja che.' AvI thoDI paNa virati nathI. e avirati, eTale hiMsAdine kharAba samajavA chatAM enA thoDA paNa tyAganI pratijJA karavAnI enAmAM hiMmata nathI. e sUcave che ke enA tarapha dilanuM kheMcANa hajI UbhuM che, A enI avirati samyagdaSTi avasthA che. AmAM hiMsA parigraha viSayo vagere karavA tarapha kheMcANa UbhuM hoya, tyAMja sahaja che ke enA nimitte ArtadhyAna sulabha hoya. ArtadhyAna A hiMsA parigrahAdinA kheMcANa paraja rAga uparaja UbhuM thAya che, e anubhavasiddha che. Ama avirati samyagdaSTi paNa ArtadhyAnano svAmI kahyo. dezavirati jIva paNa ArtadhyAnano svAmI hoya che. kemake alabat eNe 'dezathI' arthAt aMze 'virati' lIdhI, dA.ta. 'hAlatA cAlatA jIvane huM nahi mAruM.. durAcAra mAre na ja khape... lAkha rUpiyAthI vadhu parigraha huM na ja rAkhuM.' AvI amuka aMze pratijJA karI virati lIdhI e dezavirati kahevAya. AmAM jeTalA aMze hiMsAdi pApano tyAga karyo eTalA aMze enuM kheMcANa ochuM karyuM, rAga dabAvyA, tethI e aMge ArtadhyAna nahi thAya. ArtadhyAna karAvanAra che rAga-dveSa. e jeTalA dabAvyA eTaluM ArtadhyAna aTake, paraMtu hajI bAkInI avirati UbhI che. dA.ta. sthAvara jIvonI paNa hiMsA mAre na ja khape, e virati nathI karI, eTale enA rAgAdi UbhA che, mATe e ArtadhyAna karAvaze. jeTalI hiMsA jeTalo parIgraha vagerenA tyAganI pratijJA na hoIne enA kheMcANa UbhAM, e eTalI hiMsAdi apekSAthI mananI gaDamathala articintA UbhI. mATe dezavirati zrAvaka paNa ArtadhyAnano svAmI che. pra0 - to pachI Ano artha to e, ke sarvAMze yAne saMpUrNa virati le, to pachI ArtadhyAna na rahe, to sarvaviratidhara munine paNa ArtadhyAnanA svAmI kema kahyA ? u - enuM kAraNa emanAmAM pramAda hoya to e paNa ArtadhyAnane prere che. eTale jema jo mithyAtva TaLyuM, avirati gaI, to e ArtadhyAnanAM kAraNa ochAM thayA, paraMtu jo pramAda hajI Ubho che to e ArtadhyAnanuM kAraNa UbhuM che. kemake pramAda eTale nidrA-vikathA-saMzaya-bhrama-dharmamAM anutsAha-anAdara vagere, e thoDA paNa hoya, to emAM rAgadveSanI pIDA che ne e ArtadhyAnane avakAza Ape. tyAre sarvaviratidhara muni be prakAre, (1) pramAdavALA pramatta, ane (2) pramAdarahita apramatta. AmAM pramattane nidrAdi pramAda che. enA aMge ISTa saMyoganuM Page #465 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (22) | dhyAna ane jIvana AkarSaNa, aniSTa viyoganI cintA ne koI veranA aMge mananI vyAkulatA rahevAnI. pramAda enI sAthe saMkaLAyelA che. basa, A hisAbe pramAda rahita yAne apramatta avasthA hoya tyAre ArtadhyAnathI chUTakAro maLe. eTale kahyuM ke - "apramatta muni ke je sAtame ane uparanA guNaThANe hoya che emane ArtadhyAna na hoya,' A jotAM samajAya evuM che ke ArtadhyAnanI keTalI badhI sUkSmatA che ke mithyAtva, avirativALAne to zuM, kintu saheja paNa pramAdavALA munine ya e ArtadhyAna lAgatAM vAra nahi! Akho saMsAra choDayo, sarvaviratidhara muni thayA, to paNa niyama nahi ke ArtadhyAna na ja Ave. mATe kahyuM che ke 'ArtadhyAna e sarva pramAdanuM mULa hoI yatijane eno tyAga karavo joIe," jo ArtadhyAne varte che pramAda AvatAM vAra nahi. svarUpathI ArtadhyAna samasta pramAdanuM kAraNa che. mATe sAdhu ane zrAvaka baMnee emAMthI dUra rahevuM jarUrI che.. pra 0 - pahelAM je ema kahyuM ke 'pramAdavALAne ArtadhyAna thAya,' eno artha e ke pramAda e kAraNa, ane ArtadhyAna tenuM kArya thayuM. have ahIM ArtadhyAnane sarva pramAdanuM mULa yAne kAraNa kaho cho e kema ghaTe ? u0- vAta sAva sAcI che ke aMtaramAM rAgAdi hoya tethI ArtadhyAna uThe che, ema rAgAdi pramAda kAraNa, ane ArtadhyAna e kArya thayuM. paraMtu jIvane mana maLyuM che tethI ene manathI kAMI ne kAMI locA vALavA joIe che. emAM koI ISTano saMyoga maLo.' yA viyoga na thAo' athavA 'aniSTano viyoga thAo' yA 'saMyoga na thAo ke "hAya ! venI bahu pIDe che, zAMta thAya evuM koI ne koI ArtadhyAna cAlyA ja kare che. pachI enI ciMtA ne saLavaLATa pAchaLa jIva thoDo ja japyo rahe ? e ArtadhyAnanA jesa ne pravAhane lIdhe viSaya-kaSAyanI trividha pravRtti vANI-vicAravartAvarUpa cAlyA vinA rahetI nathI. ema maghAdi vyasana, nidrA niMdA-kathaLI vagere sulabha bane che. vaLI kriyAnA kheda-udvega vagere doSa sevAtA rahe che, A badho pramAda ja che. e kArya thayuM, ne enuM mUla yAne kAraNa che ArtadhyAna. ArtadhyAnathI hRdaya bagADAya che, tethI pramAdasevana cAle che. Ama ArtadhyAna bhale uThe rAga-dveSa mohamAMthI; eTale tyAM rAgAdi pramAda e kAraNa, ane ArtadhyAna kArya thayuM. kintu ArtadhyAna vAraMvAra cAle eTale sahaja che ke ethI e badhI pramAda-pravRtti rahyA ja karavAnI. A hisAbe ahIM ArtadhyAnane sarva pramAdanuM mULa kahI ene varjavAnuM kahyuM. ArtadhyAna baMdha karI dharmadhyAna calAvAya to hRdaya pavitra rahevAthI pramAda sevana aTakI jAya. ATalI ArtadhyAnanI vicAraNA thaI. Page #466 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. raudradhyAna (raudradhyAnanI vistRta vicAraNA na karatA saMkSepamAM joIe.) raudradhyAna paNa cAra prakAre che. 1. hiMsAnubaMdhI 2. mRSAnubaMdhI 3. stayAnubaMdhI. che. saMrakSaNAnubaMdhI. zrI umAsvAtivAcakavarthe tasvArtha mahAzAstra (adhya0 9, sUtra36)mAM kahyuM che, 'hiMsA-nRtA-steya-viSaya-saMrakSaNebhyo raudra arthAt hiMsA, jUTha, corI, ane Indriya-vinA saMrakSaNa mATe raudradhyAna thAya che. raudra eTale bhayAnaka, yAne Arta karatAM atikUra, ugra-A hiMsAdi cAramAMthI game te ekanA kUra ciMtanamAM mana UtarI jAya to tyAM raudradhyAna lAgu thayuM kahevAya. karmabaMdhanuM jajamenTa dhyAna para ahIM dhyAnamAM rahe ke AmAM hiMsAdi kiyA AcaravAnI vAta nathI, hiMsA kazI. na karato hoya, vANIthI jUTha kAMI paNa na bolato hoya, chAnAM mAnA e karavAbolavAno krUra abhiprAya citana, coMTa e raudradhyAna che. jevuM ArtamAM evuM raudramAM kAyAthI pravartavAnuM ke vANIthI bolavAnuM kazuM hoya nahi, paNa mAtra manathI enuM daDha ciMtana kare e Arta-raudradhyAna che. tyAre covIse kalAka mana to kAMIne kAMI ciMtavatuM hoya che. pachI e ciMtana ArtadhyAna ke raudradhyAnarUpa na bane e mATe keTalo badho khyAla rAkhavo paDe ? dhyAnane karmabaMdha sAthe sIdho saMbaMdha che. karma kevA baMdhAya enuM jajamenTa tatkAla cAlatA bhAva yAne dhyAnanA prakAra para paDe che. ArtadhyAne tiryaMcagatinA karma baMdhAya che, ane raudradhyAne narakagatinA karma baMdhAya che. te paNa tarata ja baMdhAya, emAM udhAro nahi. je samaye jevuM dhyAna, te samaye tevA ja karma baMdhAI javAnAM. mATe jIvanamAM moTuM kAma, moTI sAvadhAnI A rAkhavI jarUrI che ke manamAM kharAba dhyAna aTakAvI, zubhadhyAna cAlu rAkhavA satata prayatnamAM rahevuM. 1. hiMsAnubaMdhI raudradhyAna have ahIM paheluM hiMsAnubaMdhI raudradhyAna A svarUpanuM che. atikrodhamAM AvI jaI nirdaya hRdayathI hiMsAnuM ekatAna ciMtana karAya e hiMsAnubaMdhIraudradhyAna che. hiMsA aneka prakAre ciMtavAya che. dA.ta. ekendriyathI paMndriya sudhInA koI paNa jIvanI pratye krodhAMdha banI ema ciMtave ke huM A harAmIne dhola-vabbA phaTakArI pAMsaro karuM,' 'cAbuko saNasaNAvI dauM, lAtI ThokIne sIdho dora karI nAkhuM, athavA nAka, kAna vIMdhI nAkhuM, 'doraDAthI ke beDIthI jakaDI dauM.' javALAthI bALI nAkhuM, lAlacoLa saLiyAthI DAma duM, kutarA-ziyALAnA pagethI nahoriyAM bharAvuM, ujharaDA kotarAvuM, talavAranA kaTake ke bhAlo ghoMcI yA khaMjara bhoMkI jAnathI mArI nAkhuM, Page #467 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (222) dhyAna ane jIvana, athavA khUba rIbAvuM phADI nAkhuM, chuMdo karI nAkhuM, vagere vagerene jIvane pIDavAnI vastu para mana kendrita kare, e pahelA prakAranuM raudradhyAna che. raudradhyAna kevA prasaMge ? tyAM graha-bhUtanI jema koI bhAre vaLagyo hoya che. potAno svArtha bhaMgAyo hoya tyAM Ama banI Ave che. zeThane nokara para, mAbApane dIkarA para, pADozIne pADozI pratye... vageremAM paNa Ama bane che. deza-paradezanA tevA samAcAra jANIne, koraTamAM gunegArane choDI mUkavAnuM sAMbhaLIne. ItyAdi ItyAdi kaI prasaMge paraciMtAvALAnuM mana raudradhyAna sudhI caDI jAya che. jevuM kodhanA AvezathI, evuM abhimAnamAM caDI paNa ema bane che. dA.ta. rAvaNe abhimAnathI caDIne lakSmaNanuM gaLuM chedI nAkhavA dhAryuM tyAM raudradhyAna AvyuM. mAyAnA ke lobhanA AvezamAM paNa ema bane. koNike rAjyanA lobhamAM sagA bApa zreNikane kedamAM nakhAvI sATakA marAvavA para mana kendrita raudradhyAnathI naraka :- e raudradhyAnanuM pariNAma bahu kaniSTha Ave che. ethI narakAdi durgatimAM du:khomAM rIbAvuM paDe che, jIvana sAruM dharmamaya gALyuM hoya paNa kayAreka raudradhyAna Ave ane kadAca e ja vakhate AyuSya baMdhAI jAya to narakanuM baMdhAya, ane eka vAra to sIdhA naraka bhegA thavuM ja paDe. prasannacaMdra rAjarSi mahA saMyamI tapasvI manomana laDAI ane hiMsAnA dhyAnamAM caDayA, ane e ja vakhate zreNike mahAvIra bhagavAnane emanI gati pUchI, to prabhue kahyuM, 'prasannacaMdra hamAgAM mare to sAtamI narake jAya' jIvana valopAtiyuM ne lobha-lAlaca bharyuM ke ahaMkAramAM taNAtuM jIvAya to raudradhyAna sulabha bane che. ATalI raudradhyAnanA prakAranI vAta thaI. 2. mRNAnubaMdhI raudradhyAna have bIjA prakAranuM mRSAnubaMdhI raudradhyAna AvA svarUpanuM hoya che. mRSAnubaMdhI raudradhyAna e tevA tevA prakAranA duSTa vacana bolavAnA ugra ciMtanamAM thAya che. bIjAnI cADI-cugalI karavAnuM ciMtave, potAne na gamatI bIjAnI gaMbhIra vAta koInI AgaLa mIThuM-maracuM bhabharAvIne kahI devAnI cokakasa ugra TUra dhAraNA kare, tyAM raudradhyAna lAge che. ema ugra pariNAmathI tiraskAra vacana, gALa, apazabda yA adhama asabhya bolavAnuM ciMtave e paNa raudradhyAna che. asatya vacana 3 prakAre hoya, 1. abhUtodbhAvana, 2. bhUtaninhava, ne 3. arthAntara-kathana (1) abhUtodbhAvanA eTale na hoya evI vastu bolavI dA.ta. AtmA vizvavyApI nathI, chatAM kahevuM ke e vizvavyApI che. pote zrImata ke vidvAna na hoya chatAM kahe ke huM zrImaMta chuM, vidvAna chuM." Page #468 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna (223) (2) bhUtanihanava eTale vastu sthiti hoya eno apalApa kare. dA.ta. kahe ke 'AtmA jevI vastu ja nathI.' paisAdAra hoya chatAM kahe ke mArI pAse paisA ja nathI.' (3) arthAntara-kathana eTale eka padArthane bIjo ja padArtha kahevo. dA.ta. baLadane ghoDo kahe, asAdhune sAdhu kahe. vagere.. ema bhUtapaghAtI vacana eTale evuM bole ke jenI pAchaLa jIvane pIDA kilAmaNA hiMsA thAya. dA.ta. kahe chedI nAkha, bhedI nAkha, zekI ukALI nAkha, mAra, vagere.. alabat A vacanamAM dekhItuM jUTha jevuM kAMI nathI, chatAM paNa emAM pariNAma jIvaghAtanuM che, tethI e vastunatyA mRSA che. uparokata vacanamAM avAntara aneka prakAra Ave. dA.ta. pizuna tarIke keTalAya prakAranA aniSTa sUcaka vacana hoya; jema ke koI potAnA kiMmatI kAme bahAra nIkaLato hoya, ene apazukaniyuM kahevuM ke tamAre dhabeDo ja vaLavAno che, kAMI vaLavAnuM nathI. vagere. asat taraMge raudradhyAna :have raudradhyAnamAM evuM che ke AvAM vacana bolato na paNa hoya e vakhate paNa evuM bolavAnuM nimurapaNe daDha ciMtana kare to e raudradhyAna bane che. mANasa vicAravAyumAM ke halakI vicAra saraNImAM jUThanA eka yA bIjA prakAranA vacananA ciMtana keTalAya karato hoya che, tyAM raudradhyAnamAM kema na jhaDapAya ? koraTamAM jubAnI ApavAnI hoya tyAre kharokhara to pUchavAnuM to zuM ya Ave, paraMtu mUDha mANasa pahelethI vicAramAM caDe che ke korTamAM Ama pUchaze, Ama pUchaze..' to mane AvaDe che. huM AvAM AvAM asatya uttara ApI daIza," bhale pachI kadAca evuM bolavAno avasara na Ave. chatAM A nipura ciMtanamAM raudradhyAnane zI vAra lAge? ema putra ke nokara vagere kharekhara gunAmAM na hoya chatAM bApa ke zeTha guno kalpI bhayaMkara gussAmAM ciMtave che ke "harAmakhora Ave eTale AvAM AvAM bhAre tiraskAranA vacana saMbhaLAvI sIdho dora karI daIza." paNa pachI bane evuM ke pelo AvI khulAso kare tyAre roSa utarI jAya. chatAM pahelA ciMtana karyuM e raudradhyAnanI kakSAnuM ya banI gayuM hoya. A raudradhyAna kevI kevI rIte Ave che ? mAyAvI jIvo dA.ta. vepArI vagere, emane bIjA pAsethI yena kena prakAre svArtha sAdhavo che, eTale ene sIsAmAM utAravA mATe saMkalpamAM caDe che ke huM Ane Ama kahIza, sAcA tarIke jUThuM Ama gaLe utArI daIza' AvAM mRSAbhASANa hiMsA preraka vacana ke pApopadeza para mana kendrita thaI jAya, e mAyAvIne raudradhyAna sulabha thayuM gAgAya. Page #469 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana 224 ema, bIjAne ThagavAmAM tatpara hoya, jemake bhAIe bhAga vaheMcI levAmAM bIjA bhAIne Thagavo hoya, yA bhAgIdAre vepAramAM bhAgIdArane ThagavAnI, yA dalAle ke nokare sodAmAMthI gAvalI khAvAmAM zeThane ThagavAnI IcchA hoya, athavA kabADIe koI paNa pravRttimAM bhoLAne svArthathI ke vairavirodhathI Thagavo hoya, tyAM e mATe e evAM mAyAmRSAnA vacana manamAM ghaDe, e mananI gharanA raudradhyAna thAya che. ema, pracchanna pApI yAne guptapaNe pApa karanAro ke chUpA prapaMca racanAro paNa bahAra potAnI jAtane sArI niSpApa nirdoSa batAvavI che mATe manamAM ghaDI rAkhe ke 'jarUra paDaye huM mArI nirdoSatA ke sArApaNuM batAvavA AvI rIte vAta karIza..' A mananI cikaNI ghaTanAmAM raudradhyAna lAge. athavA pracchanna pApI eTale mithyAdharmI brAhmaNa vagere pote guNahIna hovA chatAM potAne guNavAna tarIke oLakhAve, e mATe baDaphAM hAkavAnuM enuM mAnasika dRDha praNidhAna e paNa raudradhyAnarUpa bane. tyAre guNahIna potAnI jAtane guNavAna tarIke oLakhAve che enA karatAM bIjo vaLI gupta pApI koNa che ? ughADo pApI to pote doSavALo hovAnuM chupAvato nathI. tyAre A to mAhIM pola ne bahAra guNano Dhola vagADe che, mATe pracchanna pApI che. vaLI pApa chAnAM chapakAM karavA che enuM pariNAma e ke pote guNahIna chatAM bIjAnI AgaLa guNiyalamAM khapavA ane kRtrima vaDAI TakAvavA mATe e bahAra cokkasa prakAranA bola bo~lavAno, manamAM enA je niSurabharyA dRDha vicAra cAle e raudradhyAnamAM jAya. A bIjo prakAra thayo. 3. steyAnubandhI raudradhyAna have trIjA prakAranuM 'steyAnubaMdhI' raudradhyAna varNave che. trIjA prakAranuM raudradhyAna corInA krUra ciMtanamAM thAya che. 'bIjAnA paisA, bIjAno mAla, bIjAnA patnI-putrAdi, bIjAnI milkata-sAdhana-saMpatti kema upADuM, kevI rIte haDapa karuM AvA krUra ciMtanamA tanmaya thAya tyAM A raudradhyAna lAge che. enA upAyo vicAre che, dAvapeca kapaTane vicAre che, sAmAnI kema najara cUkavavI, kema sAmAnI AMkhamAM dhULa nAkhavI, vagere vagerenI tanmaya vicAraNAmAM caDe che. jaMgalanA lUMTArA ane zaheranA coro to A raudradhyAnamAM caDe, paNa zAhukAra gaNAtA ya jyAre kauTuMbika sagAnuM ke bhAgIdAra yA gharAka yA vepArI ke zeThanuM kazuM AMcakI levAnA krUra ciMtanamAM caDe e paNa raudradhyAnanA bhAgI bane che. raudradhyAna krodha yA lobhathI :- A raudradhyAna AvavAnuM kAraNa tIvra krodha yA lobha che. jIva jyAre koInA para ugra krodhathI vyAkuLa bane che, ene enA para tIvra veravirodha Ubho thAya che, tyAre enI lAja utAravA, ane batAvI ApavA enuM kazuM Page #470 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna H225) taphaDAvI levAnA krUra ciMtanamAM caDe che. ema tIvra lobhathI grasta banelo jIva dhAreluM kazuM game te rIte meLavavA corI lUMTa-uThAvagIrI karavAnA sUra ciMtanamAM caDe che. A tIvra krodhI ke lobhIne dhAryuM saphaLa thaze ke kema e nizcita nathI. are ! e corIno prayatna paNa karavA pAmaze ke kema e ya nakakI nahi, chatAM AMdhaLiyA karIne atyAre e enuM nUra ciMtana kare che e to raudradhyAnarUpe lamaNe lakhAI jAya che. tIvra krodha ane lobhanI vyAkULatA ja evI che ke AvAM AMdhaLiyA karAve. tyAre jene evA AMdhaLiyAnA yoge A jIvanamAM AvatAM bhayaMkara phaLano vicAra , ja na hoya, ahIM e corImAM pakaDAI jatAM kevI sajA beAbaru vagere sarajAze, eno vicAra ke Dara na hoya, ene e nahi to paralokamAM A ghora pApathI UbhAM thayela bhayaMkara azubha karmanA ati kaTa vipAke kevAM kevAM naraka gamanAdi jAlima du:kha bhogavavA paDaze, enI te paravA hoya ja zAnI ? paralokanA anarthono ya e beparavA bane che. eTale ja corInA ugra ciMtanamAM jo ene kadAca lAge ke enI ADe koI rokavA-pakaDavA Avaze to ene mAravA sudhIno nirNaya karI le che. daDhaprahArI evA kura dhyAnathI corI karavA peTho, to vacamAM ADe AvelI gAya vagerene eNe hANI nAkhI. AvuM dUra ciMtana eTalA ja mATe anArya koTinuM che. Arya eTale, sarva tyAjya dharma jevAM ke zikAra, jugAra corI vagere, enAthI bahAra nIkaLI gayelo. tyAre emAM paDelo te anArya. enAM e kharAba kRtya paNa anakahayAya, ane enAM dUra ciMtana paNa evA ja kahevAya, mATe ahIM e raudradhyAnane anArya kahyuM. ane trIjo prakAra thayo. te saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna have raudradhyAnanA cothA prakAranI vAta, saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna e raudradhyAnano cotho prakAra che. emAM na saMrakSaNamAM mazagula ugra ciMtana hoya che. jIvane sArA sArA zabda-rUpa-rasa vagere viSayo meLavavA-bhogavavA bahu game che. ane enI prApti dhanathI thAya che. tethI e sAdhana-bhUta dhana meLavavA-sAcavavA tatpara rahe che. e mATe "e kema maLe, kema sacavAya." enA taraboLa ciMtanamAM caDe che. AmAM khUbI e che ke meLavavAnuM ciMtana ArtadhyAnamAM jAya ane sAcavavAnuM ciMtana raudradhyAnamAM jAya; kemake meLavavA karatAM sAcavavAnI baddhimAM karatA Ave che. alabat meLavavAnI lazyAmA ya kaI jaTha-corI-jIvaghAtanI krUra vicAraNA hoya to tyAM ya raudradhyAna paNa banI jAya. paraMtu ema to sAcavavAnA ciMtanamAM A maLeluM kema Take." enuM sAmAnya citana hoya to e paNa ArtadhyAnarUpa bane che. chatAM sAcavavAnI legyA joradAra rahe tyAM enuM ciMtana ugra phara banavAthI raudradhyAna banI jAya che. Page #471 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhyAna ane jIvana dhana-saraMkSaNanA ciMtanamAM ugratA eTalA mATe Ave che ke e dhanane game te bhoge sAcavavAnI bhAre tAlAvelI che, ane tethI bIjAo para zaMkA khAya che ke 'e laI to nahi le ?' vaLI e bhaya vadhatAM e dhana nimitte jarUra paDaye jIvaghAta sudhInI krUra lezyA thAya che ke 'badhAne mArI nAkhavA sArA.' bhikhArIne ThIkarAmAM maLelA eMThavADiyA mAla upara paNa ati mamatA vaza enA saraMkSaNanI ciMtAmAM e thAya che ke 'A huM koI paNa bhikhArIne dekhADuM nahi, kayAMya ekAMta khUNe jaIne thoDuM thoDuM khAuM, jethI A jhaTa khUTI na jAya. emAM saMbhava che ke tyAM ya bIjA bhikhArI mAgavA Ave ! to ya emane jarIke na ApuM. tyAre e vaLI kadAca jhuMTavavAya Ave, to ya huM zAno ApuM ? emanA bApano mAla che ? levA to Ave ? emanAM mAthAM ja phoDI nAkhuM.' A saMrakSaNAnubaMdhI raudradhyAna che. tyAre moTA lobhI rAjAnI ya zI dazA che ? e ya potAnuM rAjya TakAvI rAkhavA avasare AvA vikalpomAM caDe che. kalpanAmAM koI rAjAnuM AkramaNa lAvI enI senA sAthe eno kaccaraghANa kADhIne ya potAnuM rAjya saraMkSaNavAnA raudradhyAnamAM caDe che. A raudradhyAna sajjanone ISTa nathI hotuM, kemake emAM eka to nAzavaMta parigrahanI ati mamatA rahI paramAtmAdinuM zubha dhyAna cUkAya che; ane bIjuM, sArA paNa mANaso mATe ya zaMkA rahe che ke 'e laI to nahi le ? kone khabara zuM kare ? vagere. ne temAM AgaLa vadhatAM ugra krodha-hiMsAdinA pApavicAro salubha bane che; jIva pApiSTa adhyavasAyothI vyAkuLa rahe che. ahIM prAraMbhe 'zabdAdi viSayonuM sAdhatabhUta' evuM dhananuM vizeSaNa mUkayuM. e sUcave che ke mAtra evA viSayo meLavavA-bhogavavAnA uddezathI dhananuM saMrakSaNa karavAnuM dhyAna e raudradhyAna sudhI pahoMcI jAya; paraMtu devadravyanI saMpatti-milakata saMrakSavAnuM ciMtana durdhyAnamAM nahi jAya. devadravyasaMrakSaNanI buddhi to dharmabuddhi che. 226 raudradhyAna kone ? have cAre prakAranAM raudradhyAnamAM vizeSatA batAvavA sAthe upasaMhAra kare che. hiMsA-mRSA-corI-saraMkSaNanA viSayanuM krUra ciMtana e hiMsAdi jAte ja karavA aMge hoya evuM nahi, kintu hiMsAdi bIjA pAse karAvavAnuM ya ugra ciMtana hoI zake; temaja bIjA e hiMsAdi karatA hoya enI anumodanAnuM ya krUra ciMtana saMbhavI zake che. ema dareka prakAramAM 3-3 rIte raudradhyAna lAge che. dA.ta. hiMsAdi karAvavA aMge raudradhyAna : bIjA pAse koIne piTAvavA-baMdhAvavA-vidhAvavA-DAmavA mArI nakhAvavAnuM ra ciMtana hoya; yA asabhya-cADI-jUTha bolAvavA ke hiMsAno upadeza karAvavAnuM ya ciMtana Page #472 -------------------------------------------------------------------------- ________________ raudradhyAna =(227) hoya; athavA bIjA pAse corI lUTa vagere karAvavAnuM ya dUra ciMtana hoya; athavA bIjA pAse vidhya sukha sAdhanabhUta dhana-mAlanuM saraMkSaNa karAvavA aMge paNa evuM ciMtana hoI zake, jema ke huM amuka pAse A hiMsAdi karAvuM.." anumodanathI kema raudradhyAna ? ema svayaM karavAnuM ke bIjA pAse karAvavAnuM ya nahi kintu koI e hiMsA-jUTha vagere AcaratA hoya enI anumodanA karavAnuM ya dUra ciMtana hoI zake. jemake manane evA dUra bhAva thAya ke phalANAe pelAne mAryo lUTayo e sarasa thayuM ! e eja dAvano hato." laDAInA kALamAM ajJAna lokoe AvAM ciMtana bahu karyA. jApAnajarmane briTiza mANasono kaccaraghANa karyA. te jANI khuzI thaI enI anumodanAnAM kUra ciMtana karyA. evuM hullaDamAM bane che. emAM amukanI katyu thavAnuM jANI khuzInuM ciMtana thAya che. athavA hiMsAmaya mIla vagerenA sArI kamAInA dhaMdhA para evuM citana thAya che. are ? potAne jenA para aruci che, e koIthI kUTAya-lUMTAya, ke akasmAtano bhoga bane, enA para khuzInuM kura-ciMtana thAya che. A badhuM raudradhyAna che. ema koI jUTha bolyuM, koIe gALo dIdhI, cADI khAdhI, khataranAka sAkSI bharI, e gamavA para enI anumodanAnuM dUra ciMtana thAya; ema koIe karela corI, lUMTa, uThAugIrI aMge khuzInuM ciMtana thAya. athavA siphatathI hoziyArIthI ane bIjAnA ghAta sudhInI taiyArI rAkhIne dhananAM saraMkSaNa karyAnI anumodanAnuM ciMtana thAya, dA.ta. sephaDipojhiTa volTamAM cAlu vijaLI pAvara sAthe dhanarakSA thAya che ke jemAM koI levA ghUse to vijaLIka karaMTamAM coMTIne marI ja jAya, to evA dhanarakSA para khuzInuM ciMtana thAya ke vAha ! A sarasa saMrakSaNa ! coravA AvanAro harAmI khatma ja thaI jAya ! A vagere ciMtana phUra banatAM raudradhyAnamAM laI jAya. AjanA bhautikatA-dhanaprIti-viSayAsakti-mazInarI chApA vagerenA yugamAM potAnA jIvanane cAre bAjuthI tapAsAya to khabara paDe ke kayAreka kayAreka hiMsAjUTha-corI-saraMkSaNa jAte karavA aMgenuM pUra ciMtana bhale na karyuM paNa karAvavA ke anumodana aMgenuM ya dUra ciMtana AvI jAya che ke nahi? AvatuM hoya to e raudradhyAnanA gharanuM ciMtana banavAnuM. pUrve kahela ArtadhyAnanA cAra prakAramAM paNa karAvavA-anumodavA aMgenuM ciMtana samajI levAnuM che. have raudradhyAnanA svAmI koNa? arthAt kayA guNa-sthAnaka sudhInA jIvane raudradhyAna AvI zake ? to kahe che, mithyAdaSTi jIvone to bicArAne sAcAM tatvanI gama ja nathI zraddhA ja nathI, Page #473 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (228 | dhyAna ane jIvana ! eTale e to raudradhyAnamAM phasAya, paraMtu avirati yAne vrata vinAnA samyagdaSTi ane vratadhArI dezavirati zrAvaka paNa avasare emAM phasAI jAya che. sarvaviratidhara munine raudradhyAna na hoya, kemake e hiMsAdi pApothI mana-vacana-kAyAe pratijJAbaddha sarvathA virAma pAmelA che; eTale kadAca pramAdavaza ArtadhyAnamAM caDe, paraMtu raudranahi. nahitara to raudradhyAnanA ciMtanamAM ugra kaSAya thavAthI maMdakaSAyanuM A to sarvavirati-guNasthAnaka ja gumAvI de, sAdhu veza paDayo rahe, paNa A guNasthAnakathI nIce utarI jAya. prasannacaMdra rAjarSi raudradhyAnanA ati dUra ciMtana mAtramAM caDyA to utarI gayA mithyAtvaguNaThANe, ane tyAM sAtamI naraka sudhInAM pApa bhegAM karyA, eTale munine raudradhyAna na hoya. bAkI dezavirati zrAvaka sudhI e kayAreka AvI zake. pra0 - zrAvakane trasanI dayA-ahiMsAnuM to vrata che, pachI e evA jIvonA ghAtanuM ciMtana kema kare ? u0 ene niraparAthI trasa jIvonI nirapekSa hiMsA na karavAnuM vrata che; kintu aparAdhI trasanI ahiMsAnuM vrata kayAM che ? tyAM saMbhava che ke evAnI hiMsAnA dUra ciMtanamAM caDI jAya, to raudradhyAna lAge. pra0 - to e vakhate samyakatva rahe ? jo na rahe, to to e tarata A guNaThANethI nIce paDavAno, pachI A guNaThANe raudradhyAna kayAM rahyuM. u0 - evuM nathI, samyakatva rahI zake che, kemake samyakatvamAM to sarvajJokta heyaupAdeya padArthanI mAtra yathArtha zraddhA che, paNa heyano tyAga nahi. eTale karmavaza heyanuM sevana kare che. chatAM heya khoTuM" evI zraddhA-pariNati aMdara khAne hoI zake che. 'mAravAmAM doSa nahi' e buddhine mithyAtva-mohanIya karma karAve che. sAmAne mAruM evI buddhine cAritra mohanIya karma karAve che. tethI mithyAtva jaI samyakatva AvyuM hoya chatAM cAritra mohanIya karma mAravAnI buddhi karAve ema bane. mATe kahyuM ke dezavirati sudhInA jIvonuM mana raudradhyAna paNa sevI jAya. ahIM "mana" zabda mUkayo te dhyAnanI vicAraNAmAM mana e pradhAna aMga che e sUcavavA mUkayo. Ama bhale dezavirati sudhInAne raudradhyAna AvatuM hoya paraMtu tethI kAMI emanuM e dhyAna prazaMsanIya nathI. e to nittva che, akalyANane karanAruM che. e saheja vadhu Take ke vadhu ugra bane to saMbhave che, hRdayamAM anaMtAnubaMdhI kaSAya uThIne jIvane nIce mithyAtve ya ghasaDI jAya. audradhyAnanuM phaLa ane vezyA : have e raudradhyAna kevA baLa para thAya ane tethI zuM vadhe tathA kaI gati thAya e batAve che, - Page #474 -------------------------------------------------------------------------- ________________ riaudradhyAna 2 29 riaudranA mULamAM rAga-dveSa-moha. je jIva rAgathI ke dveSathI yA mohamUDhatA-mithyAjJAnathI vizeSa AkuLa vyApta thAya, ene A cAra paikI game te prakAranuM raudradhyAna jAge che. jAge ja evo niyama nahi, paraMtu bahu rAga-dveSa-mohanI pIDA ubhI thaI to raudradhyAnane jAgavAnI sagavaDa thaI. mammANane dhananA bahu rAganI pIDA rahI. agnizarmAne pachInA bhavo samarAdityanA jIva pratye bahuSanI pIDA rahI, ane subhUma cakravartI bahu mUDha banyo, to e badhAmAM raudradhyAna AvyuM. mATe citta jo bahu rAga-dveSa ke mohathI pakaDAI gayuM, to pachI enA viSaya aMge hiMsA-jUTha corI-saraMkSaNanA krUra ciMtanamAM ya mana tanmaya banavA saMbhava, ane tethI raudradhyAna AvIne UbhuM rahevAnuM. mATe enAthI bacavuM hoya to A tIvra rAga-dveSa-mohane ja aTakAvyA rAkhavA joIe. sAnubaMdha karmathI saMsAravRddhi :vicAravuM joIe ke raudradhyAna sAmAnyathI saMsAranI vRddhi karanAruM che, ane vizeSamAM narakagatinAM pApa sarajanAruM che. saMsAravRddhi eTale bhavonI paraMparA, e sAnubaMdha pApakarmanA yoge thAya che. sAnubaMdha karma', eTale ? ahIM rAjIpAthI duSkRtyo karAya enAthI je azubha karma UbhAM thAya te evAM, ke e AgaLanA bhave udayamAM AvatAM navI pApabuddhi thaI navAM duSkRtya thAya, navAM azubha karma baMdhAya, to te pUrvanAM karma anubaMdha (paraMparA) vALA yAne sAnubaMdha karma kahevAya. evAM je karma du:kha to Ape ja, paNa sAthe pApabuddhi navAM pA5 ane ethI bhavanI paraMparA sarje te sAnubaMdha karma. evAM sAnubaMdha karma cittanA tIvra saMkezavALA bhAvathI baMdhAya che. raudradhyAnamAM tIvra saMkuleza hoya che, tethI ethI baMdhAtA sAnubaMdha karma dvArA bhavaparaMparA sajArya, saMsAranI vRddhi thAya e sahaja che.. vizeSamAM raudradhyAna e narakagatinuM mULa che. mULa para vRkSa salAmata. raudradhyAna upara narakagatimAM pIDanAra kamanuM jhADa uge che. vyakata utkRSTa du:khovALI gati, narakagati; ane vyakta utkRSTa-azubha dhyAna raudradhyAna e beno kAryakAraNabhAva che. utkRSTa azubha dhyAnathI utkRSTI azubha gati: e hisAbe raudradhyAnathI narakagati. pra0- ema to avirati samyakatvI ne dezaviratine kayAreka raudradhyAna AvI javAnuM kahyuM, to emane kema narakagati nathI baMdhAtI ? u0 - enuM kAraNa, sAthe rahela samyakatva e pratibaMdhaka che, yAne narakagatine aTakAvanAra che, paraMtu evuM raudradhyAna UThe tyAM ApaNAmAM samatva TakavAno vizvAsa zo rakhAya ? mATe saMsAravRddhi ane narakagatithI bacavA sadA raudradhyAnathI bacavuM. have raudradhyAnIne kaI lezyAo hoya te kahe che. te Page #475 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ( 230) dhyAna ane jIvana raudradhyAna vakhate lezyA :raudradhyAna vakhate jIvane kApotalezyA, nIlalezyA, ane kRSNa lezyA hoya che. ema to ArtadhyAna vakhate paNa e vezyA hoya che. kintu AmAM e pelA karatAM tIvra saMkalezavALI hoya che. lehyA e karmajanya pudgalapariNAma che, tevA varNanAM pudgalo che, ane enA saMbaMdhathI jIvamAM tevo bhAva jAge che, raudradhyAnamAM rAgAdinA tIvra saMkelezane lIdhe vezyAnA paNa bhAva ati saMkalezavALA hoya che. zreNika kRNamAM kSAyika samyakatva hatuM, chatAM aMta-samaye koNika-dvaipAyana upara tIvra Sa uThavAthI hiMsAnubaMdhI raudradhyAna AvyuM to tyAM tIvra saMkalezavALI kRSNa lezyA AvI, - raudradhyAnInAM bAhya cinha - have raudradhyAnI kayA liMga-lakSaNothI oLakhAya te batAve che. aMtaramAM raudradhyAna pravarte che, enI A rItanA cihnothI khabara paDe ke, pahelAM to aMtaranAM raudradhyAnane anurUpa vacana ane kAyArUpI bAhya sAdhanathI hiMsA-mRSAdimAM jIva lAgelo hoya. dA.ta. hiMsA aMge vacana evAM bolato hoya ke "mArI nAkhIza, lamaNuM toDI nAkhIza.. pelA luccAone to mArI ja nAkhavA joItA hatA..' ItyAdi A hiMsAnubadhI dhyAna aMge. ema mRSAnubaMdhI dhyAna aMge evAM vacana kADhe ke Aja sAcAnI duniyA nathI enI AgaLa to jUTha ja DaphaDAvavA joIe. amukanI pola to khullI ja pADavI joIe vagere. ema teyAnubadhImAM ema bole ke "AjanA zrImaMtone to lUMTavA ja joIe. sarakAra TekSa zuM laI jAya? ene to evA saphAI baMdha taiyAra karelAM banAvaTI copaDA ja dharavA joIe ke e vA khAya. chatAM ophisara meM meM kare to mavAlI dvArA uDADavo joIe. vagere ema saraMkSaNAnubaMdhI dhyAnamAM bole, Aje to vijaLIka vagere sAdhana maLe, ene kAme lagADI evI rIte paisA tijorImAM rAkhavA ke jethI coravA janAro mare.. vagere. jema vacanathI hiMsAdimAM upayogavALo, ema kAyAthI e rIte hiMsAdimAM upayogavALo bane ke dA.ta. AMkhamAM khunasa varasatuM hoya, hAthamAM chUro vagere laI ugAmyo hoya, khoparI toDI nAkhavA muThThI upADI hoya, guMDAone sahAyamAM laI AvI Ubho hoya.. vagere. Ama vacana-kAyAnA prayogathI hiMsA-mRSAdimAM lAgelo hoya, ne e hiMsAnubadhI AdimAM pravRtti 1. utsatra 2. bahula 3. nAnAvidha ane 4. AmaraNa ema cAra doSa vALI hoya, to e raudradhyAnanAM liMga che. jJApaka cihna che. ethI samajAya ke aMtaramAM ene raudradhyAna pravarte che. (1) "utsanna' doSa eTale e hiMsAdi cAramAMthI game te ekamAM satata, moTA Page #476 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - raudradhyAna (231) bhAge bahuvAra pravartato hoya, arthAt vAre vAre e hiMsA kare, hiMsAnuM bole yA jUThuMnuM samarthana kare... vagere. (2) bahuladoSa" eTale ke ema mAtra ekamAM nahi, paNa e badhAya hiMsA jUTha, Adi cAremAM vANIthI yA vartAvathI vAraMvAra pravartato raheto hoya. (3) "nAnAvidha doSa" arthAt hiMsAdinA aneka upAyomAM pravartato hoya; dA.ta. cAmaDI ukheDavI, AMkha phoDavI vagere hiMsAnA upAya kahevAya, emAM ne juTha-corIsaraMkSaNanA vividha upAyomAM pravartato hoya. ane (4) "AmaraNa' doSa eTale ke cAhya potAnuM yA sAmAnuM mRtyu thaI jAya tyAM sudhI ene potAnA A hiMsAdi duSkRtyano koI pazcAtApa ja na thAya. dA.ta. kAlasaukarika kasAIne zreNika rAjAe kUvAmAM UMdho laTakAvyo, jethI e hiMsA baMdha kare; paraMtu eNe to tyAM ya maToDAthI kuvAnI dIvAla para pADA citarI citarI hAthethI kApavAnuM karyuM. ahIM to mAtra UMdho ja laTakayo, paNa mare to ya zuM? hiMsAno ukaLATakhunnasa pUro ja thAya nahi. Ama vacanathI ke kAyAthI jUThamAM, corImAM ne saraMkSaNamAM pravarte. A badhAM raudradhyAnanAM liMga che. evI rIte bIjAM paNa liMga kahe che. jenuM citta raudradhyAnamAM caDeluM hoya enAM bIjAM paNa keTalAMka cihna AvAM hoya (5) bIjAne Aphata-saMkaTa Ave to enA para khuzI dekhADe, citta bahu saMkulezavALuM hovAthI ene vadhAve ke A ThIka thayuM ke ene A Aphata AvI. eja lAgano e hato." (6) je koI duSkRtyo sevato-karato hoya e nirapekSa hRdayathI arthAt A loka ke paralokamAM enA kevA apAya-anartha Avaze eno koI bhaya nahi, paravA nahi. dA.ta. bole ke Aje zAhuktarImAM to mare, jUTha-corIthI ja jIvAya, emAM kazo vAMdho nahi, pApa-bApa zAnAM lAgatAM hatAM ? (7) jIvana jIvatAM bIjA jIvo para dayA na hoya, enA vANI-vartAva ja evA nirdaya-nikura dilanA dekhAtA hoya; dA.ta, bole ke bhagavAne A bIjA jIvo ApaNAM jIvavA mATe ja banAvyA che. jIvo jIvasya jIvanam" "ApaNane herAna kare ene khatmaja karo...' vagere, cAle to ya nIce-kIDA maMkoDA mare tenI paravA na rAkhe. khAnapAnamAM abhakSya chUTathI ne hoMze hoMze vApare.. ItyAdi aMtaranuM raudradhyAna sUcave che. Page #477 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 dhyAna ane jIvana (8) vaLI koIne du:kha dIdhAM, koI pApa karyA, anucita vartyA.. ItyAdino saMtApa-pastAvo ja na maLe. moDhuM-mudrA ja evI dhiThThI dekhAya, yA bole 'emAM zuM thaI gayuM ? zuM khoTuM karI nAkhyuM ?' koI zikhAmaNa Ape to sAmo thAya, 'evuM te meM zuM karyuM che ? A tame ja mane halako pADo cho..' A zuM ? aMtaramAMnAM raudradhyAnano bahAra bakhALo. dy (9) pApa karIne khuza thAya, bahAra baDAI gAya, 'kevo ene meM phaTakAryo ?' dA.ta. tripuSTha vAsudeve siMhane cIrI nAkhI ane zayyApAlakanA kAnamAM dhakhadhakhatuM sIsuM reDAvI khuzI anubhavI. pApanI bhAre khuzI dekhAya to samajAya ke aMtaramAM raudradhyAna pravarte che. bIjAnuM to pachI paNa ApaNI jAtamAM ya jovAnuM che, ke AvuM koI liMga nathI ne ? mUDha mana raudradhyAna karatuM hoya chatAM ene lAgatuM nathI ke huM raudradhyAna karuM chuM. tyAM uparokta koI liMga dekhAya to aMtaramAM raudradhyAna hovAnuM samajI laI ene aTakAvavuM joIe, ne e mATe bahAranA liMgathI ulaTo mArga levo paDe dA.ta. bIjAnI Aphata dekhI ApaNA manamAM du:kha karavuM hamadardI dAkhavavI, prArthanA karavI, 'bicArAnI ApadA TaLo..' vagere. A raudradhyAna aMge TUMkamAM vicAraNA thaI. (samApta) Ana eTo choI viSaya para ekAgra mana dhyAnane mATe mana to eka sAdhana che. bAkI dhyAna karanAra AtmA che. tethI manane kevuM pravartAvavuM e AtmAnI munasaphInI vAta che. zubha athavA azubha dhyAna AtmA dhAre tevuM karI zake che. eTale zubhAzubha dhyAna dvArA sukha-duHkha, zAnti-azAnti ane karmabaMdhakarmakSaya karanAra ApaNe pote ja chIe. ApaNuM A svAtantya jo samajIe, to manane azubhathI rokI zubha dhyAnamAM pravartAvI enA anupama lAbha letA rahevAya. Page #478 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 5. pU. AcAryadeveza zrImad vijaya bhuvanabhAnusUrIzvarajI mahArAjAnI. caraNapAdukA gaMgAnA nIra jevuM jenuM punita gAyuNA te guruvaranA punita nA guNa