Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૮
ઉપદેશપદ-અનુવાદ R() દૃષ્ટાંત રાધા-વેધ સમુદ્રદત્તની કથા Bઈન્દ્રપુરી સમાન મનોહર ઈન્દ્રપુર નામના નગરમાં પંડિતોને આદરણીયઈન્દ્ર સરખો ઇન્દ્રદત્ત નામનો રાજા હતો. તેને બાવીશ રાણીઓ હતી અને તે દરેકને કામદેવ સરખા રૂપવાળા શ્રીમાળી આદિ પુત્રો હતા.કોઈક સમયે પ્રત્યક્ષ રતિ જ હોય તેવી જ મંત્રીની પુત્રીને વિવિધ પ્રકારની ક્રીડા કરતી મહેલમાં જઈ. ત્યારે પરિવારને પૂછયું કે, “આ કોની પુત્રી છે?”
હે દેવ ! આ મંત્રીની પુત્રી છે. તેના ઉપર ઉત્પન્ન થયેલ રાગવાળા રાજાએ વિવિધ પ્રકારે તેની માગણી કરી. પોતે લગ્ન કર્યા, પછીતેને અંતઃપુરમાં રાખી. અંતઃપુરમાં બીજી અનેક શ્રેષ્ઠ રાણીઓના સમાગમમાં તલ્લીન બનેલો રાજા તેને ભૂલી ગયો. લાંબા સમયે વળી તેના ઉપર નજર પડતાં પૂછયું કે, “ચંદ્ર સમાન પ્રસરેલ કાંતિ -સમૂહવાળી, કમલ સરખા નેત્રવાળી આ સુંદર યુવતીકોણ છે ?' સેવકે કહ્યું કે “આ મંત્રીની પુત્રી તે છે કે, જેને તમે કેટલાક સમય પૂર્વે પરણીને અંતઃપુરમાં છોડી દીધી છે.” એ પ્રમાણેકહ્યું, એટલેરાજા રાત્રે તેની સાથે વસ્યો અને તે જ દિવસે ઋતુસ્નાન કરેલ, જેથી તે જ રાત્રે ગર્ભ ઉત્પન્ન થયો. હવે આગળ મંત્રીએ પુત્રીને કહી રાખેલ હતું કે, “હે પુત્રી ! જે વખતે તને ગર્ભ પ્રગટ થાય અનેરાજા તને જે કહે, તે મને તે સમયે જણાવજે.” તેનો સ્વીકાર કરી પુત્રીએ સર્વ વૃત્તાન્ત પિતાને કહ્યો અને ભોજનપત્રના ખંડમાં તે લખી લીધું. રાજાને ખાતરી કરાવવા માટે તે વૃત્તાન્ત હંમેશાં અપ્રમત્તપણે યાદ રાખતો.તેને પુત્ર જન્મ્યો, સુરેન્દ્રદત્ત તેનું નામ પાડ્યું. તે જ દિવસે ત્યાં ચાર દાસીઓને ત્યાં ચાર પુત્રો જન્મ્યા. તેનાં અગ્નિક, પર્વત, બહુલી અને સાગર એવાં નામો પાડ્યાં. ત્યાર પછી પ્રધાને તેને લખાચાર્ય પાસે ભણવા મૂક્યો. પેલા ચાર દાસીપુત્રો સાથે આ પણ કળાઓ ગ્રહણ કરે છે. પેલા શ્રીમાલી વગેરે રાજપુત્રો ભણવા આવતા હતા, પણ કંઈ અભ્યાસ કરતા ન હતા. લગાર કળાચાર્ય મારે, તો પોતાની માતા પાસે જઈ ફરીયાદ કરતા હતા અને રુદન કરતા હતા. આ પ્રમાણે પુત્રોની વાત સાંભળી કુપિત માતાઓ પંડિતને કહેવાલાગી કે, “હે કૂટ પંડિત ! અમારા પુત્રોને માર કેમ મારો છો ?” “પુત્રરત્નની પ્રાપ્તિ જેમ તેમ થતી નથી એટલું પણ તમે જાણતા નથી ? અતિગૂંચવણ ભરેલા નિષ્ફલ ભણતર ભણવાથી સર્યું. પુત્રોને નિષ્કરુણપણે મારતા તમને થોડી પણ દયા આવતી નથી? આ પ્રમાણે કઠોર વચનોથી તિરસ્કાર કરાયેલા ગુરુએ તેના પુત્રોની ઉપેક્ષા કરી, એટલે તે રાજપુત્રો અતિશય, મૂર્ખ રહ્યા આ હકીક્ત રાજાને ખબર ન હોવાથી તે મનમાં વિચારતો કે, “મારા પુત્રો ઘણા કળાકુશળ છે, પરંતુ અહીં સુરેન્દ્રદત્ત રાજપુત્રે સમગ્રકલાસમૂહનો અભ્યાસ કર્યો. સમાન વયવાળા દાસ બાળકો અનેક વિઘ્ન કરતા હતા. છતાં તેની દરકાર કરતો ન હતો અને પોતાના અભ્યાસમાં હંમેશાં સાવધાન રહેતો હતો.
હવે મથુરા નગરીમાં પર્વતનગરનો રાજા પોતાની પુત્રીને પૂછે છે કે, “હે પુત્રી ! તને જે વર ગમતો હોય, તેની સાથે તને પરણાવું.” પુત્રીએ કહ્યું કે, “હે પિતાજી ! ઈન્દ્રદત્ત રાજાના પુત્રો કલા-કુશળ, શૂરવીર, વૈર્યવાળા અને રૂપવાળા સંભળાય છે. તેમાંથી એક પુત્રની રાધા-વેધની વિધિથી સારી રીતે પરીક્ષા કરીને, પછી આપ કહો તો ત્યાં જઈને સ્વયંવર કરું?
