Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૨૨૫ થતા તમોએ એક પર્વતની ગુફામાં એક સાધુને જોયા. તેમાં એક સાધુને દેખી તેના ધર્મની પ્રશંસા કરી અને પોતાના અપકૃત્યની નિંદાકરી, બીજાને અપશકુન લાગ્યાં અને તેથી સાધુ ઉપર દ્વેષ થયો. બીજ અને અબીજ એમ બંનેમાં આ કારણ મળ્યું. (૨૨૭) થી ૨૨૯)
પૂર્વે કહેલ ઉદાહરણનું નિગમન કરતાં બીજશુદ્ધિ કહે છે –
૨૩૦ - આ પ્રમાણે ગામના મુખીના પુત્ર માફક ઘણા અંધકાર-પટલને પ્રવર્તાવનાર મિથ્યાત્વમોહનીય કર્મના મંદપણાથી એટલે કર્મનો ઉપશમ થવાથી શુદ્ધ ધર્મને અનુકૂળ, આહારાદિ દશ સંજ્ઞાના નિરોધ ફલરૂપ જે ઉપાધિ, તેના અભિપ્રાય-રહિત હોવાથી નિર્મલ ભાવયુક્ત, એવા અલ્પ પણ પ્રણિધાન એટલે કુશલચિત્ત અને આદિ શબ્દથી પ્રશસ્ત ઉચિત કાર્ય કરવાનો આગ્રહ તે સદ્ધર્મના બીજરૂપે અવધ્ય-સફળ કારણ છે. (૨૩૦).
આ જ વાતને વિશેષરૂપે જણાવે છે -
૨૩૧ - લોકોત્તર ધર્મ આરાધનાના પ્રસંગમાં આ ધર્મબીજ છે. કાકતાલીય અથવા અંધકંટકીય વગેરે ઉદાહરણો અનુસાર કર્મનો ઉપશમભાવ થયો હોય. આ લોકના કે પરલોકના ફલની અભિલાષા રહિત,તેમ જ જૈનશાસનને કહેલા દયા. દાન વગેરે નિર્દોષ ભાવની શ્રદ્ધાની પ્રધાનતા યુક્ત અને લૌકિકભાવમાં દઢ વિપરીતતાવાળી શ્રદ્ધામાં આ બીજ પ્રાપ્ત થાય છે.વિપર્યય દૂર થયા છે, જેથી એવું સધર્મનું બીજભાવ રૂપ તે થઈ શકતો નથી. (૨૩૧) તે જ વાતને અનુલક્ષીને કહે છે –
(ધર્મબીજનાં કારણો) ૨૩૨ - આ ધર્મબીજ બીજાને સમજાવવું અશક્ય છે, તો પછી આ ન જાણી શકાય કે ન અનુભવાય તેવું થયું - એમ શંકા કરીને કહે છે કે -નિર્મલ મનવાળાને આ પોતાના અનુભવથી જાણી શકાય તેવું છે. તથા સંસાર-વ્યાધિને નાશ કરવાના કારણભૂત છે. આ કારણથી સર્વલોકનો પ્રિય એવા ચિન્તામણિ રત્ન, કામધેનુ, કલ્પવૃક્ષ વગેરેથી પણ આ ધર્મબીજ મહાન છે.પંડિતોએ સ્વયં પોતાના તર્ક-વિતર્કના યોગથી આ વાતનો નિર્ણય કરી લેવો.શેરડી, દૂધ, ઘી વગેરેના રસની મધુરતા-વિશેષની જેમ અનુભવ છતાં તેના રસનો આસ્વાદ મુખેથી વર્ણવી શકતા નથી. કહેલું છેકે – “શેરડી, દૂધ ગોળ, ઘી આદિના રસનું માધુર્ય તેમાં જે પ્રકારનું આંતરૂં ફરક છે, તે મોટું છે, તો પણ તેને કહેવા માટે સરસ્વતી પણ સમર્થ નથી. તેમ આ બીજનું સ્વરૂપ અનુભવ-ગમ્ય છે.(૨૩૨) આનું મહાનપણું વિચારે છે -
૨૩૩ - જે કારણ માટે હું જગતમાં પૂજા પામું પ્રસિદ્ધિ પામું. દેવલોકાદિ-સુખો મેળવું - એવા પ્રકારની અભિલાષાથી દ્રવ્યલિંગ-માત્ર સાધુવેષ અને સાધુપણાની ક્રિયાઓ કરી, પરંતુ મિથ્યાત્વ વગેરેનો મોહમલ હજુ ખસેલો નથી - અર્થાત સંસારના સુખની અભિલાષા ઘટી
૧ અકસ્માત્ કાગડાને બેસવું અને તાડનું પડી જવું, ૨ આંધળાને ચાલવું અને કાંટો ભોંકાવો.
