Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૩૯૮
ઉપદેશપદ-અનુવાદ સમાવેશ કરવો. આ પ્રમાણે અકરણનિયમ વગેરે વાક્યો પણ તેવા તેવા વ્યાસમુનિ, કપિલમુનિ અતીત પતંજલિ વગેરેએ રચેલા-પ્રરૂપેલા યોગવિષયક શાસ્ત્રોમાં જિનવચનસમુદ્રના મધ્યમાંથી જ મેળવેલાં વચનબિન્દુઓ સમજવાં. તે વચનોની અવજ્ઞા કરવામાં સમગ્ર દુઃખના મૂલભૂત ભગવંતની આજ્ઞાની અવજ્ઞાનો પ્રસંગ ઉત્પન્ન થાય છે અને તેથી કોઈ કલ્યાણની સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થતી નથી. (૯૯૪)
હવે અકરણનિયમનું લક્ષણ જણાવે છે –
૬૯૫ - શીલભંગ કરવારૂપ પાપ ન કરવાનો નિયમ, તે ઘણા ભાગે વિવક્ષિત પાપ પ્રત્યે જેણે અત્યંત ઉત્સાહ કર્યો છે, એવા કેટલાક ભવ્યાત્માઓને જે પાપની નિવૃત્તિ કરવીતેમ સમજવું. એટલે કે, પહેલાં તે પાપ કરવાની તીવ્ર અભિલાષા હોય અને પછી તે પાપ ન કરવું, તે અકરણ નિયમ. વળી જ્યારે ગ્રન્થિભેદ થાય, ત્યારેચારિત્રમોહની ગાંઠ ભેદાય, ત્યારે વળી ફરી પણ પાપથી પાછા હઠવારૂપ તે પાપ ન કરવારૂપ અકરણનિયમ. અહિં બે વાત સમજવાની છે - એક તો કોઈક નિરોગી મનુષ્ય હોય, પરંતુ દુર્ભિકાળમાં તેવા પ્રકારના પૌષ્ટિક ખોરાકના અભાવમાં શરીરની દુર્બળતા થાય છે, બીજો એક એવો છે કે, “પૂર્ણ ભોજનની પ્રાપ્તિ થવા છતાં પણ રાજયસ્મા નામના ક્ષયરોગથી દુર્બળ દેહવાળો થયો છે. તેમાં પ્રથમને ફરી સમુચિત ભોજનની પ્રાપ્તિ થાય, ત્યારે તેના સંપૂર્ણ શરીરની પુષ્ટિ થાય જ.બીજા ક્ષયવાળાને તો તેવા તેવા પુષ્ટિકારક ખોરાકથી પોષવા છતાં પણ દરરોજ શરીરની દુર્બળતા વધતી જ જાય છે. એ પ્રમાણે ગ્રંથિભેદ થયા પહેલાં સામાન્ય ક્ષયોપશમથી જ પાપની નિવૃત્તિ કરી છે, પરંતુ સામગ્રી-પ્રાપ્તિથી ફરી પણ તે પાપની વૃદ્ધિ થાય છે. ગ્રંથિભેદ થયા પછી ચારિત્રમોહનીયના વિશિષ્ટ ક્ષયોપશમથી જે પાપની નિવૃત્તિ થાય છે, તે ક્ષયરોગવાળાના શરીરની જેમ દરેક ભવમાં પાપ પાતળું પડતું જાય છે અને છેવટે સર્વ કર્મકલેશથી મુક્ત બની મુક્તિ પ્રાપ્ત કરે છે. તેમ જ બીજાઓને પણ તે પોતાના આચારની નિશ્ચલતા અને બળથી તેવા તેવા ઉપાયોથી પાપની નિવૃત્તિના કારણભૂત બને છે. (૯૯૫).
અહિં ઉદાહરણો જણાવે છે –
૬૯૬ - રાજા, મંત્રી, શ્રેષ્ઠી અને પુરોહિત એમ ચારની રતિ, બુદ્ધિ, ઋદ્ધિ અને ગુણસુન્દરી એ નામની ચાર પુત્રીઓએ પાપ ન કરવા રૂપ લીધેલ નિયમ વિષે ઉદાહરણો કહેલાં છે. તેઓ શરદ ઋતુના ચંદ્રસમાન સુન્દરશીલ પાળવાની ભાવનાઓવાળી હતી. (૯૯૬)
(રતિ સુંદરીની કથા) આ ચારેનાં કથાનકો બત્રીશ ગાથાઓ દ્વારા કહે છે –
૬૯૭ થી ૭૨૮ - મોરોનાંકુલયુક્ત, વાંદરાવૃન્દથી શોભાયમાન, ગહન શાલવૃક્ષવાળું, પર્વતના આરામમાં જાણે સ્વછંદ રાજપોપટ સમાન “ સાકેતપુર નામનું નગર હતું. તેમાં
* કળા-સમૂહ યુક્ત, કવિસમૂહથી શોભાયમાન, મોટી સભાયુક્ત, પર્વતના ઉદ્યાનમાં સ્વચ્છેદ રાજપુત્ર-સમાન સાકેતપુર નામનું નગર હતું. (શ્લેષાર્થ)
