Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
४४८
ઉપદેશપદ-અનુવાદ તિર્યંચો-જાનવરોની જેમ આ મનુષ્યો સતત-નિરંતર ભોજન કરનારા ન થાય, મર્યાદારહિત ન થાય, તે માટે મનુષ્યો ઉપર નિયમન રાખ્યું કે, ભોજન કરી રહ્યા પછી મુખ-હાથનું શૌચ કરવું જોઈએ-એમ ઉપદેશેલું છે. તેમજ હીન-હલકી જાતિવાળાઓ જેઓ હલકો અને પાપવાળો ધંધો કરે છે, તેઓ પણ અછૂત છે - એમ કરીને તેનો પરિહાર કરાય છે. તેઓનો પાપાચાર સુકુળમાં ઉત્પન્ન થયેલા કરતા નથી. આ પ્રમાણે શૌચાચારમાં કારણના અનેક ભેદો રૂઢ-વ્યવહારમાં ચાલુ છે, માટે ધર્માર્થીઓએ આ વ્યવહાર આચરવો યોગ્ય છે. શક્ય હોય તેટલો ત્યાગ કરવો. આ અશક્ય છે, તે પણ કરવો જ જોઈએ-તેવો આગ્રહ રાખવો તે પરમાર્થ નથી. હે કિંજવર ! તમારી કૃતિઓમાં પણ આ પ્રમાણે કહેલું છે કે, મક્ષિકાની સંતતિ-પરંપરા દ્વારા સ્પર્ધાયેલા તેના અવયવો દ્વારા સ્પર્શાવેલા જલબિન્દુઓથી સ્ત્રીમુખ, બાળકો કે વૃદ્ધો તેઓ કદાપિ દૂષિત થતા નથી. દેવયાત્રામાં, વિવાહ કાર્યમાં, ઉતાવળ કે ભયમાં, રાજાના દર્શનમાં, યુદ્ધમાં, દુકાનના માર્ગમાં, સ્પર્શાસ્પર્શનો દોષ ગણેલો નથી. ભૂમિમાં રહેલ જલ પવિત્ર હોય.” આ વાક્ય શું તું ભૂલી ગયો ? આ રાજમાર્ગ સ્વરૂપ લૌકિક માર્ગનો ત્યાગ કરીને આવા અયોગ્ય અલૌકિક માર્ગને કેમ પકડ્યો ? આ તારાં પોતાનાં કરેલા કાર્યોનો દોષ છે, તો તું દૈવને કેમ દોષિત બનાવે છે ? હવે આ તારા કરેલા દોષોની શુદ્ધિ માટે યથાયોગ્ય પ્રાયશ્ચિત્ત અંગીકાર કર.”
આ પ્રમાણે વણિકે તે બ્રાહ્મણને સમજાવ્યો, એટલે તેણે પણ પોતાની ભૂલ કબૂલ કરી અને કહેલું સર્વ માન્ય કર્યું. કોઈક વહાણનો વેપારી કિનારે આવ્યો, જેણે આ બંનેને પોતાના સ્થાનકે પહોંચાડ્યા. તો જે પ્રાણે અશુચિના ભયથી અજ્ઞાન યોગે અશુચિ ભોજન કરવા લાગ્યો, તેમ તેમ પણ દુઃખથી ડરીને અધિક દુઃખ-સમુદ્રમાં ઝંપલાવવા જેવું કાર્ય કરો છો. પાપનું ફળ હોય, તો દુઃખ, પ્રાણોનો ઘાત-નાશ કરવો, તે પાપ છે. તેમ જ જુઠ, ચોરી, મૈથુનાદિ પણ પાપનાં કારણો છે, બીજા જીવોના પ્રાણનો ઘાત કરવો કે, પોતાના પ્રાણોનો ઘાત કરવો, તે બંનેમાં પાપ કહેલું છે. “અગ્નિચિતામાં બળી મરવું'-એ તારો વ્યવસાય અધિક દુઃખના કારણભૂત છે. હે રાજન્ ! બરાબર શાન્ત ચિત્તથી વિચાર કરો ! અને સર્વ કાર્યમાં મૂંઝાવ નહિ. પાપનો ઉદય થવાથી દુઃખ થાય છે. પુણ્યના ઉદયથી સુખ થાય છે, માટે દુઃખથી ડરવાવાળા હે રાજન્ ! તે દુઃખના પ્રતિપક્ષરૂપ જિનવરની આજ્ઞા પૂર્વકના ધર્મનું સેવન કરો. બીજું કેટલાક દેખેલા પ્રતિતીકર નિમિત્તથી જાણી શકાય છે કે, અખંડિત શરીરવાળી એવી તેનો તારી સાથે જલ્દી સંયોગ થશે, અતિઅદ્ભુત પુણ્યોદયથી લાંબા આયુષ્યવાળો મનુષ્યભવ પામીને રાજયનો ત્યાગ કરીને પાપ વગરની પવિત્ર પ્રવ્રયા તું અવશ્ય અંગીકાર કર. તો તે રાજન્ ! મારા વચનથી સારી રીતે સ્વસ્થ બનીને અહિ તમે એક દિવસ રોકાઈ રહો. તમને જયારે પૂર્ણ ખાત્રી થાય, પછી નક્કી તમારે જે યુક્ત હોય, તે કરવું. શિયાળાના મધુર અને શીતળ જળસમૂહ સમા આચાર્યના વચનથી શાંતિચિત્તથી નગર બહાર રોકાયો. ઘણા પ્રશસ્ત મનવાળો ઉંઘી ગયો, ત્યારે રાત્રિના પાછલા ભાગમાં બહુ પુણ્યયોગે પ્રાપ્ત થાય તેવું સ્વપ્ન રાજાએ જોયું કે, “કોઈ કલ્પવૃક્ષની લતા હતી, તેના ઉપર એક સુંદર ફલ ઉગેલું હતું, તેને કોઈકે છેદી નાખી, એટલે કોઈ પ્રકારે તે ત્યાં જ પડી. તેના ફલના શોભા તિશય યોગે વિશેષ
