Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૭૯
એમ નક્કી થયું. આ વસ્ત્રાદિને અગ્રહણ કરવા રૂપ પદાર્થ-પદનો અર્થ છે. તે કારણે તે વસ્ત્ર ગ્રહણ કર્યાં-એટલે મિથ્યાત્વાદિ રૂપ ગ્રન્થ-ગ્રહણ જ થયું ગણાય. કેવી રીતે ? તે કહે છેજેનાથી આત્મા નરકાદિક દુર્ગતિનો અધિકારી થાય, તે અધિકરણ એટલે અસંયમ,તેની વૃદ્ધિ થવાથી, રજોહરણ વગેરે ઉપધિ સાધુ ન રાખે તો જિનકલ્પિક સાધુઓને પણ અસંયમની વૃદ્ધિ થાય છે. આ વાક્યાર્થ છે, જેમ કે, સર્વથા ગ્રન્થ-ત્યાગ કલ્યાણકારક નથી, આગળ જે ‘ગ્રન્થનો ત્યાગ કરવો' ઇત્યાદિક વચનથી. (૮૭૦)
૮૭૧–આજ્ઞાને બાધા થાય, તેમ ભગવાનના વચનને ઉલ્લંઘીને વસ્ત્રાદિક ન ગ્રહણ કરવાં. કેવા પ્રકારની આજ્ઞા ? જિનો એટલે અવિધિજન, મન:પર્યવ જિન, કેવલિજિન, ઇત્યાદિ જિનો કહેલા છે. તેવા “જિનોને બાર પ્રકારનાં ઉપકરણો હોય, સ્થવિરોને ચૌદ પ્રકારનાં, આર્યાઓને પચ્ચીશ પ્રકારનાં ઉપકરણો રાખવાની આજ્ઞા છે. તે ઉપરાંત ઉપકરણો રાખે, તો તેને ઔપગ્રહિક' ઇત્યાદિ. તે પ્રમાણે-આજ્ઞા-વચનનું ઉલ્લંઘન કરીને, તથા અધિકરણની વૃદ્ધિ થવાના ભયથી વસ્ત્રાદિકનું ગ્રહણ કરવું સુંદર નથીએમ સમજવું. શું સર્વથા અગ્રહણ કરવું ? એ અપિશબ્દનો શબ્દાર્થ સમજવો. તે કારણથી આજ્ઞામાં વર્તવું-એ પ્રમાણે મહાવાક્યાર્થ સમજવો (૮૭૧) ગાથાના પ્રથમાર્ધથી મહાવાક્યાર્થને સમેટતા અને ઐદંપર્યને જણાવતા કહે છે
-
૮૭૨–શિષ્ય, વસ્ત્રાદિ રૂપ ગ્રન્થનો ત્યાગ કરવો એ કહેલું વચન, તથા એ પ્રમાણે આજ્ઞાનું અનુસરણ કરવા રૂપ અસંયમનો પરિત્યાગ કરવાથી પરમાર્થથી તે ગ્રંથનો ત્યાગ કરેલો જ ગણાય છે. જે કોઇ પણ આજ્ઞાને અનુસરીને વસ્ત્રાદિક સંયમોપયોગી વસ્તુ ગ્રહણ કરવામાં પ્રવર્તે અને તેને કદાચિત્ કોઇ પ્રકારે અસંયમ થઇ જાય, તો પણ વધારે પ્રમાણમાં બીજા ગુણોની આરાધના કરેલી હોવાથી ભાવથી અધિકરણનો ત્યાગ કરેલો જ છે. તેના માટે જ તેની સર્વ ક્રિયાઓમાં પ્રવૃત્તિ હોવાથી અહિં પણ પદાર્થોદિમાં ‘ગ્રન્થનો ત્યાગ કરવો' એ વગેરેમાં ધર્મ વિષે ‘આજ્ઞા એ તત્ત્વ છે.’ આ ઐદંપર્ય સમજવું. (૮૭૨)
૮૭૩–પૂર્વે કહેલા પદાર્થની જેમ ‘મોક્ષની અભિલાષાવાળાએ તપસ્યા અને ધ્યાનાદિ કરવાં જોઇએ' તેમાં સ્પષ્ટ પદનો અર્થ આ પ્રમાણે કહેલો છે કે—છઠ્ઠ અને કાઉસ્સગ્ગ રૂપ તપ, ધ્યાન, કાયક્લેશ આદિ વિધાનો કરવાં જોઇએ. ધાર્મિક લોકમાં આ વાત સામાન્યથી રૂઢ થયેલી છે, અહિં ઓઘ-સામાન્ય શબ્દથી સમર્થ-અસમર્થનો વિભાગ કર્યા સિવાય છટ્ઠ તપ, કાઉસ્સગ્ગ તપ, કાઉસ્સગ્ગ, કાયક્લેશાદિક કરવા જોઇએ-એમ ઓધે કહ્યું. (૮૭૩)
૮૭૫–ઉપર કહ્યા પ્રમાણે શક્તિ ઉલ્લંઘીને તેમ જ આજ્ઞાને અનુસર્યા વગર જો તપસ્યા, ધ્યાનાદિક કરવામાં આવે, તો મહાત્ દોષ છે, માટે અહિં ધર્મના અધિકારમાં આગમનીતિથી અર્થાત્ આજ્ઞાનુસાર તપ-ધ્યાનાદિક અનુષ્ઠાનો ક૨વામાં આવે, તો તે આત્માને ગુણ કરનારલાભ આપનાર થાય છે. આગમનીતિ આ પ્રમાણે છે “જે પ્રમાણે દેહને પીડા ન થાય, તેમ જ માંસ લોહીની પુષ્ટિ ન થાય, જેમ ધર્મધ્યાનની વૃદ્ધિ થાય-તેમ આ તપ કરવાનું હોય છે.” તથા “આ કાયાને માત્ર પરિતાપ ઉપજાવીને ક્લેશ પમાડવાની હોતી નથી, તેમ જ અનેક મધુર રસોવડે કરીને લાલન-પાલન કરવા લાયક નથી. મન અને પાંચે ઇન્દ્રિયો જે પ્રમાણે
-
