Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
४७८
ઉપદેશપદ-અનુવાદ પ્રાણીઓની હિંસા ન કરવી. તેને જ કહે છે કે-મન, વચન, કાયાથી સર્વ જીવોને પીડા ન કરવી. એટલે કે, ત્રસ કે સ્થાવર કોઈ પણ જીવને મન, વચન કે કાયાથી તેની હિંસા ન કરવી-તેને ન ઉપજાવી.' (૮૬૫) તથા –
૮૬૬–પૃથ્વી આદિ સ્થાવર જીવોને પીડા પમાડનારા આરંભી-ગૃહસ્થો, નિદ્રા, વિકથા રૂપ પ્રમાદ સેવન કરનારા એના સર્વ સાવદ્ય યોગથી વિરમેલા હોવા છતા પ્રમાદ સેવનારા પ્રમત્ત એવા શ્રાવક તથા સાધુઓ આ પદના અર્થથી શ્રાવક જિનમંદિર બંધાવે, સાધુ લોચ કરે કે કરાવે, આદિશબ્દથી તેવા તેવા અપવાદનો આશ્રય કરે, તથા પ્રવચન-શાસનના વિરોધી હોય, દુષ્ટનો નિગ્રહ-શિક્ષા કરવાનો પ્રસંગ ઉભો થાય ઈત્યાદિકમાં પરપીડા કરવી પડે, પહેલાં સૂત્રમાં હિંસાનો નિષેધ કરેલા છે, તે જ હિંસા કરવાનો પ્રસંગ પાછો પ્રાપ્ત થયો છે. પાપનો અનુબંધ થાય છે. આ પ્રમાણે આ ચાલના રૂ૫ વાક્યર્થ થયો. (૮૬૬)
૮૬૭–શ્રાવક જિનમંદિર કરાવે, સાધુ કેશલોચ કરે-કરાવે, તેમાં ભગવંતની કહેલી વિધિનું ઉલ્લંઘન કરે, આજ્ઞાનું વિલોપન કરે, તો તેઓનાં કાર્ય દુષ્ટ ગણાય. આજ્ઞાપૂર્વકની પ્રવૃત્તિ હોય તો ? તો તેમની આજ્ઞા આ પ્રમાણે છે કે “જિનભવન કરાવવાની વિધિ આ પ્રમાણે કહેલી છે કે-ભૂમિ શલ્ય વગરની - એટલે હાડકાં કે એવા પદાર્થોથી રહિત શુદ્ધ કરવી જોઈએ. દલ એટલે ઇંટ, પથરા તે પણ શલ્યરહિત શુદ્ધ જોઈએ, તેમ જ કાઇ વેગેરે જોઇએ. દલ એટલે ઇંટ, પથરા તે પણ શલ્યરહિત શુદ્ધ જોઇએ, તેમ જ કાષ્ઠ વગેરે તેનાં સાધનો શુદ્ધ હોવાં જોઈએ. કડિયા, સુતાર, મજુર, શિલ્પી વગેરેના ધર્મ પ્રત્યે આદર પરિણામ વૃદ્ધિ પામે, તે પણ તેમને કામનો બદલો પૂર્ણ મળી રહેવો જોઇએ. આ વિધિ પ્રમાણે જિનમંદિર કરાવવાની આજ્ઞા છે. સાધુને લોન્ચ કરવાની વિધિ પણ કહેલી છે. “સાધુઓને લોચ સ્થવિરોને વર્ષાકાળ એટલે સંવત્સરી-સમયે, તરુણોને ચાર-ચાર મહિને અનને વૃદ્ધોને છ-છ મહિને” ઇત્યાદિક વિધિ કહેલો છે. માટે જિનોપદેશ-વિધિથી યત્ન કરવો- એ મહાવાક્યનો સ્વભાવ સમજવો. ચૈત્ય, લોચ, નદી ઉતરવી એ ભગવંતની કહેલી વિધિ અનુસાર કરવા તે મહાવાક્ષાર્થનું સ્વરૂપ સમજવું. જેમાં પૂર્વમાં શંકા કરી હોય, તે શંકાના પરિહારરૂપ આ મહાવાક્યર્થનો સ્વભાવ સમજવો. (૮૬૭)
મહાવાક્યર્થને પૂર્વાર્ધથી ઉપસંહાર અને ઉત્તરાર્ધથી ઔદંપર્યને જણાવતા કહે છે કે
૮૬૮–આ પ્રમાણે આજ્ઞા પ્રમાણે અનુષ્ઠાનો કરવામાં આવે, તો આ અહિંસા ઉત્તરોત્તર અનુબંધ થતો હોવાથી-મોક્ષપ્રાપ્તિ રૂપ તેનો છેડો આવતો હોવાથી પરમાર્થથી આજ્ઞા કરેલી જ ગણાય છે. મોક્ષ-પ્રાપ્તિ કરવા રૂપ જિનાજ્ઞા અટકેલી નથી. અહિ ઐદંપર્ય એ સમજવાનું કે ચેતનવાળી હોય કે ચેતન વગરની હોય. એવા શિષ્ય કે વસ્ત્રાદિને-વસ્તુને પરિગ્રહરૂપ ન ગ્રહણ કરવા. (૮૬૯)
૮૭૦–પ્રન્થ એટલે શિષ્ય, વસ્ત્રાદિ રૂપ ગ્રન્થ, જે આગળ પદાર્થરૂપે ત્યાગ કરવાનો કહેલો છે. તે રૂપ વચનથી જે ભાવસાધુઓ છે, જેમને પોતાના શરીર માત્રમાં પણ સાપેક્ષતાસ્પૃહ-મમત્વભાવ રહેલો નથી, તેમનાથી વસ્ત્ર, પાત્ર, શિષ્યો વગેરે ગ્રહણ કરી શકાય નહિ
