Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૫૪૬
ઉપદેશપદ-અનુવાદ સ્નાન-ભોજનવિધિ વગેરે સત્કાર કરી, ગૌરવ-આદર કરેલ, તે ચિંતામણિરત્ન.” ત્યારપછી ક્રોધથી લાલ નેત્ર કરી રાજાએ તેનો તિરસ્કાર કરતાં જણાવ્યું કે - “અરે ધીઠી ! પ્રત્યક્ષ ચોરી કરનારી ! મારા મિત્રની ચોરી કરી?” એમ કહ્યું, એટલે ભય પામેલી તે દંતાગ્રથી આંગળીઓ પકડીને “આપનું શરણ, આપનું શરણ' એમ બોલતી તે કુટ્ટણી સુમિત્રના પગમાં પડી. તેણે પણ રાજાને શાન્ત કર્યો રત્ન પ્રાપ્ત થયું, એટલે રતિસેનાને અસલ રૂપવાળી સ્વસ્થ બનાવી. માતાનું પાપી ચરિત્ર જાણીને સુમિત્રમાં એકાંત અનુરાગી બની જ્યારે સુમિત્રનો પ્રભાવ જાણ્યો, જાતે દેખ્યો, ત્યારે વૃદ્ધા તદ્દન અનુકૂળ બની ગઇ. એટલે પોતાના ઘરમાં સારભૂત એવી પોતાની પુત્રી તેને અર્પણ કરી. એ પ્રમાણે દરેકને શાંતિ થઇ.
કોઈક દિવસે રાજાએ મિત્રને પૂછયું કે, “હે મિત્ર ! મને છોડીને તું કેમ ચાલ્યો ગયો હતો? જવાનું શું કારણ? ગયા પછી કયાં ક્યાં સુખ-દુઃખ અનુભવ્યાં? વળી મણિયુગલનો લાભકેવી રીતે થયો ? તે વૃત્તાન્ત જલ્દી કહે. કુતૂહલ અને વિરહથી આકલિત મારું મન લાંબા સમયથી આકુળ-વ્યાકુળ બની ગયું છે. ત્યાર પછી સુમિત્રે જે પ્રમાણે મણિનો લાભ થયો હતો, તે સર્વ વૃત્તાન્ત યથાસ્થિત કહ્યો. તથા મારો મિત્ર સુકૃત-પુણ્યફળ અનુભવતો જ્યાં સુધી સુખેથી રહેલો છે, ત્યાં સુધી હું પણ આ ચિંતામણિરત્નના પ્રભાવથી વિલાસ કરતો હંમેશા મિત્રના સુખનું દર્શન કરું અહિં જ મારી ઇચ્છા પ્રમાણે સુખાનુભવ કરું'—એમ નિશ્ચય કરીને કેટલોક સમય ગણિકાના ઘરે રોકાયો હતો. કુટ્ટણીએ મને છેતર્યો, એટલે દેશાંતરમાં ચાલ્યો ગયો. આ પછી છેવટે આપણો સંયોગ - સમાગમ થયો. આ પ્રમાણે સર્વ વૃત્તાન્ત કહ્યો. આ સાંભલીને વિસ્મય પામેલા રાજાએ કહ્યું કે, “તને વ્યવસાયનું સુંદર ફળ પ્રાપ્ત થયું.” આ કહેવત તે સત્ય ઠરાવી-“વિનયથી મહાગુરુકૃપા, વ્યવસાય-ઉદ્યમ કરવાથી નહિ ધારેલી પુષ્કળ લક્ષ્મીની પ્રાપ્તિ થાય છે, પથ્થથી આરોગ્ય અને ધર્મથી સ્વર્ગ અને મોક્ષ પણ મેળવી શકાય છે.” ત્યારે સુમિત્રે કહ્યું કે, “હે દેવ ! વ્યવસાયમાત્રથી શો લાભ? એકલું પુણ્ય પ્રધાન છે કે, જે વ્યવસાય વગર સુખને અપાવે છે. પુણ્ય વગર એકલો વ્યવસાય - ઉદ્યમ ફલ વગરના વાંજિયા વૃક્ષ સમાન નિષ્ફળ થાય છે. કહેવું છે કે-“જે વસ્તુ દુર્લભ હોય, વળી ઘણે દૂર રહેલી હોય, મેળવવામાં ઘણી મુશ્કેલી હોય, સંચય કરવામાં પરવશતા કે લાંબો સમય જાય, વળી તે સજ્જન કે દુર્જનને આધીન હોય, પરંતુ પૂર્વે ઉપાર્જન કરેલ અલ્પધર્મના પ્રભાવથી ચિંતવવા માત્રથી સુખેથી સહેલાઈથી તરત મેળવી શકાય છે.” હે દેવ ! આપ તો અધિકપુણ્યવાળા છો કારણ કે, સ્વયંવરા મનોહર રાજપુત્રી માફક આપને રાજયલક્ષ્મી સ્વયં સહેલાઈથી વરેલી છે. વળી જો આપ મનોરથ કરો તો, તે મહાપુર વસાવીને પોતાના રાજયમંડલમાં પ્રવેશ કરી શકો. આ પ્રમાણે પરસ્પર વાર્તાલાપ કરતા અગાધ સુખ-સાગરમાં ડૂબેલા એવા તેઓનો સમય પસાર થાય છે.
કોઈક સમયે કૌતુકાધીન બની રાજા મહાપુરમાં ગયા. તેની નિશ્રામાં તેની પ્રજાઓ એકઠી થઈ, પોતપોતાના સ્થાનમાં વાસ કર્યો. પૂર્વનીતિનું સ્થાપન કર્યું, તેની રક્ષાના અધિકારીઓને નિયોગ કર્યો, ફરી મહાશાલ નગરમાં આવ્યો. સમગ્ર લોકોને પ્રશંસાપાત્ર એવું મહારાજય પાલન કરવા લાગ્યો. માટે હે દેવ ! આ કથાનો પરમાર્થ આ સમજવો કે-“ગમે
