Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૫૫૪
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
સહાય કરનાર એવા આહાર-પાણી, ઔષધ, ઉપાશ્રયાદિકનું ધર્મોપગ્રહ દાન અને અનુકંપાદાન આપવું. મન, વચન અને કાયાથી બીજાને ઉપતાપ થાય, તેવું કાર્ય ન કરવું. પુરુષે સ્ત્રીવિષયક રાગ-પરિણામ ન કરવા અને સ્ત્રીએ પુરુષ સંબંધી રાગ-પરિણામ ન કરવા. કહેલું છે કે-‘હે કામ ! હું જાણું છું કે, તારી ઉત્પત્તિ સંકલ્પથી થાય છે, માટે હું તે સંકલ્પ જ કરીશ નહિં, તો પછી તું મને શું કરી શકવાનો છો ?' તેથી તેનાથી વિપરીત સ્વરૂપ વિષયોનો વૈરાગ્ય કરવો. વિષયોનો અનુરાગ એ સર્વ અનર્થનું મૂલ છે અને તેનો વૈરાગ્ય ધર્મનું મૂલ છે. બાહુબલીજીનો જય અને રાવણનું પતન પામવું-તેમાં હે રાજેન્દ્ર ! કારણ હોય તો એક ઇન્દ્રિયોને જિતેલી છે, જ્યારે બીજો અનાથી હાર્યો છે. અથવા તો સંગત અર્થ-વિષયક સંકલ્પ કર્યો, ભવનું સ્વરૂપ વિચારવું. અહિં અર્થ અભિધાન, પ્રત્યય એ સમાન નામવાળા છે. એ વચનથી ભવસ્વરૂપ વિષયક ઉપયોગ-વિચારણા તે ભવસ્વરૂપ કહેવાય. તેથી કરીને તેવા પ્રકારના કર્મના ક્ષયોપશમથી તેવા ભાવના વિષયક ગ્રન્થોના અભ્યાસથી ભવનું સ્વરૂપ ભાવના રૂપે વિચારવું. જેમ કે, લવણસમુદ્ર ખારા જળથી પરિપૂર્ણ ભરેલો છે,તેવી રીતે અસંખ્ય શારીરિક, માનસિક દુઃખોથી આ ભવ ભરેલો છે. વળી સ્વપ્નમાં મેળવેલ ધન માફક આ જગતમાં કોઇ પણ પદાર્થ યથાર્થ તથ્ય નથી, તેવી રીતે ફોતરાં ખાંડવા સમાન રાજ્ય, ઘોડા વગેરે સામગ્રી યથાર્થ નથી, પણ સ્વપ્નમાં આંખ ઉઘડ્યા પછી તે પદાર્થો અસાર છે અને સંસારમાં મરણ પછી આંખ બીડાયા પછી સર્વ પદાર્થો અસાર છે. સંસારમાં સર્વ પદાર્થો વિજળીના ઝબકારા માફક અસ્થિર છે, બાળકો ધૂળમાં પોતાનાં ઘર બનાવે, તેની માફક અલ્પકાળ મનના વિનોદરૂપ ફળને આપનાર છે. જે કોઇને પણ આ સંસારના નાશવંત સુખમાં સુખનો ભ્રમ થાય છે, પરંતુ મધથી ખરડાયેલ તલવારની તીક્ષ્ણ ધારાના અગ્રભાગને ચાટવા માફક વિષયોનાં સુખો પરિણામે સુંદર નથી. તલવારની ધારા પરનું મધ ક્ષણવાર મીઠું લાગે, પણ તલવારથી જીભ કપાય પછી પારાવાર દુઃખ ભોગવવું પડે છે, તેમ સંસારનાં વિષયસુખો અલ્પકાળ માટે સુખ આપનાર થાય છે, પરંતુ તેના વિપાકો નરકાદિકમાં દીર્ઘકાળ સુધી કડવાં ફળ આપનાર થાય છે. લોક-લોકોત્તરભાવને પામેલા - સમજેલા હોય, તેવા મહાપુરુષોને મન,વચન અને કાયાની ક્રિયાથી પૂજવા-આદરવા-તેમાં લૌકિક ભાવને પામેલા, માતા-પિતા, કલાચાર્ય, શેઠ વગેરે અને લોકોત્તર તો ધર્માચાર્ય ગુરુ આદિક લેવા. જઘન્ય, મધ્યમ, ઉત્તમ એવા ભેદવાળા જીવો જીવલોકમાં હોય, તો તેમાં કોઇનો પણ તિરસ્કાર ન કરવો. લોકમાં જે વિશિષ્ટ લોકાચાર ચાલતો હોય, તેને અનુસરવું. આ માટે કહેવાય છે કેજે કારણ માટે સર્વે ધર્મ આચરનારાઓને લોક એ આધારભૂત છે, માટે લોકવિરુદ્ધ એ ધર્મવિરુદ્ધ હોય, તેવા આચરણનો ત્યાગ કરવો. કોઇનો પણ અવર્ણવાદ પ્રગટપણે કોઇને ન કહેવો, કોઇની અવજ્ઞા કરીને કોઇને હલકો ન પાડવો. ઔદાર્ય, દાક્ષિણ્ય આદિ ગુણોનું બહુમાન કરવું. કદાચ પોતાનામાં તેવા ગુણો ન હોય, પોતે તેવા ગુણનું આચરણ કરવા શક્તિમાન ન હોય, તો પણ દૃઢ ગુણાનુંરાગના યોગે ભાવની અધિકતાથી તેનાં અનુષ્ઠાનનાં ફલ જેટલું ફલ મેળવનાર તેવા આત્માઓ થાય છે. ‘કરણ, કરાવણ ને અનુમોદન સરખાં ફલ નીપજાવે.’ એ કથનના અનુસારે તે પણ સમાન ફળ મેળવનાર થાય છે. તથા કહેલું છે કે
