Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૪૯૩
લોકોએ સ્વીકારેલ શુદ્ધધર્મમાં સ્થિર કર્યો. (૯૧૮) તે જ કહે છે –
૯૧૯-રાજાની સાથે નગરમાં પ્રવેશ કરીને શાક, ઇન્દણાં, ધન, ધાન્યની અનેક દુકાનો બતાવીને ત્યાર પછી રત્નના વેપારીઓની ઘણી અલ્પ દુકાનો બતાવીને કહ્યું કે, “હે મહારાજ ! આ તમારા નગરમાં શાક, ઈન્વણા, અનાજ આદિની વેપાર કરવાની દુકાનો ઘણી છે, રત્નના વેપારની દુકાનો અલ્પ છે; તે જ પ્રમાણે શુદ્ધધર્મ ગ્રહણ કરનારાઓ નગરસ્થાનક રૂપ લોકમાં ઘણા જ અલ્પ હોય. છે અને બીજા પોતાના કલ્પના પ્રમાણે ધર્મ કરનારા મૂઢમતિવાળા ઘણા હોય છે. (૯૧૯).
જ્યારે આમ જ છે, તો પછી વર મટાડનાર નાગમણિ આદિ દુર્લભ રત્ન માફક શુદ્ધધર્મ દુષ્કર છે, તો તેનો ઉપદેશ કરવાથી શો ફાયદો ? તે શંકાના સમાધાનમાં કહે છે –
૯૨૦–મોક્ષ મેળવવા માટે એકાંત કેડ બાંધનાર એવા અધિકારી આત્માને શુદ્ધધર્મ આરાધન કરવા રૂપ, સર્વ સાવઘનો ત્યાગ કરવા રૂપ ચારિત્રનું અનુષ્ઠાન દુષ્કર જણાતું નથી. શાથી ? તો કે, ચારે ગતિના જન્મ, જરા, મરણ, રોગ, શોકાદિક દુઃખનો ભય લાગેલો હોવાથી. વળી જે આત્મા જ્ઞાની થયો હોય, તે હેય, ઉપાદેયનો વિભાગ કરી સંસારનાં પાપકાર્યોનો ત્યાગ કરે છે અને આત્મકલ્યાણ કરનાર મોક્ષનાં સાધનોમાં પોતાની શક્તિ અનુસાર સર્વ પ્રયત્ન ન કરે ? (૨૦) તે જ વિચારાય છે( ૯૨૧-નરક, તિર્યંચ આદિ ગતિમાં જન્મથી માંડીને મરણ - પર્યત અવધિ વગરનું અનંત દુઃખ સંસારમાં રહીને જીવને ફરજિયાત ભોગવવું જ પડે છે. આ સંસાર અનાદિ અનંત કાળ પ્રમાણનો હોવાથી અનંત દુઃખ જણાવ્યું. મોક્ષનું સુખ પણ અનંતું જ છે, ભવિષ્યકાળ પ્રમાણ છે. જયારે આ વસ્તુ વિચારવામાં આવે, ત્યારે ચાહે તેવા પુદ્ગલાનંદી ભારેકર્મી આત્મા હોય, તો તે સ્વપ્નમાં પણ નિદ્રા, વિકથાદિ પ્રમાદનો ત્યાગ કરી અપ્રમાદનું સેવન કરે છે. ભવ એકાંત દુઃખસ્વરૂપ દુઃખફલન અને દુઃખ-રહિત છે, અનંત સુખવાલો છે. આટલું સમજેલો જ્ઞાની આત્મા દુઃખથી મુક્ત થવા માટે નક્કી પ્રયત્ન કર્યા સિવાય રહે નહિ. બીજા સ્થાને પણ કહેવું છે કે – “ચારે ગતિરૂપ ભવનું સ્વરૂપ બરાબર જાણવાથી અને ભવનો વૈરાગ્ય થવાથી, તત્ત્વથી મોક્ષસુખનો અનુરાગ થવાથી આ વસ્તુ થાય છે, તે સિવાય આ અપ્રમાદ બનતો નથી.” (૯૨૧) તેનું સમર્થન કરે છે –
૯૨૨ – બીજાં દર્શનશાસ્ત્રમાં પ્રસિદ્ધ અતિગંભીર અર્થવાળું મહામતિ પંડિતો સમજી શકે તેવું આ અપ્રમાદસેવા વિષયમાં તેલના પાત્ર ધારક પુરુષનું દષ્ટાંત કહેલું છે, તેને પ્રયત્નપૂર્વક એકાગ્ર મનથી વિચારવું. (૯૨૨) આ જ દૃષ્ટાંત નવગાથાઓથી કહે છે –
(અપ્રમાદ ઉપર તેલપાત્ર ધારકનું ઉદાહરણ) ૯૨૩ થી ૯૩૧–કોઈક નગરમાં સર્વશદર્શનની પૂર્ણ શ્રદ્ધાવાળો બુદ્ધિશાલી સ્વભાવથી પરોપકારના ઉપાયોમાં પ્રવીણ જિતશત્રુ નામનો રાજા હતો. તે રાજાએ દાન, સન્માન આદિ ઉપાયોથી નગરના લોકોને અમાત્ય, શેઠ આદિ કેટલાક પ્રજાજનોને સંતોષ પમાડ્યા હતા. તેમ
