Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
૫૦૨
નિવેદન કરે, તે અમોને માન્ય છે.' એ પ્રમાણે પિતા તરફથી અનુમતિ મળી,ત્યારે સંવેગ તત્ત્વભૂત એવું કથન કર્યું. તે જ અહિં સ્પષ્ટ રીતે સમજાવે છે
પામેલા પુત્ર ભાવસાર
-
શુદ્ધ સુકૃત ઉપાર્જન કરવાથી સર્વ પ્રકારે આ ભવમાં ધન-ધાન્યાદિકના લાભથી દરેક ભોગો મેળવનારા થાય છે. વળી ધર્મ કરવાથી-પુણ્યકાર્ય કરવાથી પરભવમાં પણ ભોગવવા વાલો બને છે. નહિંતર ધર્મ-પુણ્ય ન કરનાર તો વલી તુચ્છ ભોગો મેળવનાર થાય છે. ધર્મ કર્યા વગર નવા પુણ્યકર્મનો અનુબંધ ઉપાર્જન ન કરેલો હોવાથી તુચ્છ-અલ્પ ફળવાળા ભોગો ભોગવનાર થાય છે. તથા રાયફલ-પ્રાપ્તિ તો વ્યાધિ સમાન સમજવી. રાજપણાનો પટ્ટાભિષેક, છડી, ચામર વિંજવા આદિનાં સુખો તો ઉપચારરૂપ છે, તેથી ગાઢ વ્યાધિ અને રાજ્ય આ બેમાં ખાસ કોઇ તફાવત જણાતો નથી. જેમ ગુમડાં, ખસ, કોઢ, ભગંદર આદિ ભયંકર રોગ થયો હોય, ત્યારે કોઇ રાજ્યોત્સવ એ સુંદર ફળવાળો નથી. કારણ કે, “રાજા, ચિત્રકાર અને કવિ આ ત્રણ નરકે જાય છે.” આ પ્રમાણેનું નીતિવચન છે. તથા પુત્રજન્માદિના ઉત્સવો, પુત્ર મૃત્યુ પામે, ત્યારે તે આનંદમાં ભંગ થાય છે. માટે તેનું પરિણામ સુંદર નથી. પુષ્પની માળા કે પાણી ભરવાની નાની માટીની ટિકા આ બેનો વિચાર કરીશું, તો પુષ્પમાળાનો ભોગ અલ્પ છે અને તેનું મૂલ્ય વધારે છે. ઘટિકા અલ્પ મૂલ્યવાળી છતાં તે લાંબા કાળ સુધી ભોગવાય છે. અહિં આપેક્ષિક દુઃખ કારણ છે. આપણા ખ્યાલથી પુષ્પમાળા એ ભલે કિંમતી છે, પરંતુ સાંજે કરમાઇને નિરુપયોગી થવાની છે. જેથી તે નાશ પામવામાં દુઃખ થતું નથી. જ્યારે પાણી ભરવાની નાની ઘટિકા અલ્પ મૂલ્યવાળી છે, પરંતુ લાંબા સમય સુધી કામ લાગી શકે તેવી છે - એવી અપેક્ષાના કારણે ભાંગી જાય તો પણ દુ:ખ થાય છે. ઘટિકામાં સ્થિરત્વ બુદ્ધિ, પુષ્પમાળામાં અનિત્યની બુદ્ધિ કરી છે, એવાની માળા કરમાઇ જાય, તો પણ તેને શોક થતો નથી અને ઘટિકામાં નિત્યપણાની બુદ્ધિ થઇ હોય તેવાને જો હલ્લી ભાંગી જાય, તો શોક કરનાર થાય છે.'ધર્મવાળો અલ્પ-આરંભ પરિગ્રહવાળો હોય છે અને તે આ લોકમાં દરિદ્ર ગણાય છે. એ જ પુરુષ અલ્પારંભ-પરિગ્રહના કારણે ભવાંતરમાં ધનવાન શેઠ થશે. કારણ કે, પૂર્વ ભવમાં વ્રતાદિક ધર્મ કરીને પુણ્ય-સંપત્તિ ઉપાર્જન કરેલી છે. તથા અહિં જે ધનવાન છે, પરલોકમાં દરિદ્ર થશે. કારણ કે, તેણે અહિં આરંભપરિગ્રહનો ત્યાગ કરી પુણ્યોપાર્જન કર્યું નથી.” (૯૬૦)
—આ પ્રમાણે સર્વ પ્રશ્નોના ઉત્તર આપનાર કુમારને માતા-પિતાએ કહ્યું કે, ‘વૈરાગ્યભાવનાથી તું ધર્મનો જાણકાર છો, તો પણ ગતિ ન કરતો હોવાથી,તથા બોલતો ન હોવાથી આ બંને કારણે આ સમયે તું અમને અસમાધિ કરાવનાર થયો છે.' આ પ્રમાણે કહેવાયલો તે રાજપુત્ર તેમને કહે છે - કે ‘અત્યાર સુધી તો જવા યોગ્ય સ્થાનનો અભાવ હોવાથી મેં ગતિ ન કરી, સ્થિર બેસી રહ્યો. આમાં મારી શરીરની અશક્તિ છે-એ કારણ ન માનવું.‘ હવે જવા યોગ્ય સ્થાન બતાવે છે
-
મારી પોતાની આત્મસ્વરૂપ પ્રવ્રજ્યા સ્વીકારવારૂપ ગતિથી માતા-પિતા તુલ્ય ધર્માચાર્ય કે, જેનો શિષ્ય-પરિવાર ઘણો મોટો હોય અને જ્યાં જ્ઞાન, દર્શન અને ચારિત્રની વૃદ્ધિ થતી
