Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૫૦૧
શકાશે એમ વિચારીને રાજાએ મંત્રીને પૂર્વભવ-વિષયક ભવસ્થિતિ તેને બતાવવી એ પ્રમાણે નિયુક્તિ કર્યો.
ત્યાર પછી મંત્રીએ પૂર્વ તૈયારીઓ કરાવી અને કુમારને નવરાવી, અંગવિલેપન કરાવી, આભૂષણોથી અલંકૃત કરી, સુખાસનમાં બેસાડ્યો. ત્યાર પછી વિશિષ્ટ પરિવાર, લક્ષણ, ઋદ્ધિ-સહિત રાજમહેલમાંથી બહાર નીકળ્યો. ત્યાગ કરવા લાયક, આદરવા લાયક એવા પદાર્થના વિભાગના જ્ઞાનવાળો કુમાર જ્યાં આગળ ગયો, ત્યારે ભોગ ભોગવનાર કોઈક પુરુષ દેખવામાં આવ્યો, તથા નવા જન્મેલા પુત્રનો ઉજવાતો ઉત્સવ, તથા મરી ગયેલાની પાછળ રુદન કરતા લોકો, તથા ભિક્ષા માગનારાઓ વગેરેને દેખીને પડખે રહેલા લોકો કુમારને પુછવા લાગ્યા કે, “આ ભોગીપણું, પુત્રજન્મોત્સવ, મરણરુદન, ભીખ માગવી ઈત્યાદિ વિવિધ પ્રવૃત્તિઓમાં તત્ત્વ શું હશે ?' ત્યારે કુમારે કહ્યું કે, વ્યાજ-વટાવ, વેપારધંધો કરી જે ધન એકઠું કરે છે - અર્થાત્ ધનલાભ મેળવવો - એવા ચિત્તવાળો શાસ્ત્રીય ભાષાથી તેને દાતા કહેલો છે કે, જે સ્ત્રી આદિ વર્ગને ભોગવનારો છે. પરંતુ મૂલ મૂડી ખરચીને જે ભોગી બને છે, તે પરમાર્થથી ભોગી બની શકતો જ નથી. કારણ કે, તે ભોગ ભોગવવાથી નવા ભોગ-લાયક પુણ્યનો બંધ થતો નથી. પરંતુ પોતાના પુણ્યની મૂળ મૂડી ખાવા-પીવા, મોજ-મજામાં પૂરી થાય છે અને ખાલી થાય છે. આવી લોકનીતિ છે. આત્મા તરફ લક્ષ્ય રાખીને વિચારીએ, તો ધર્મ કરવા વડે કરીને ભોગી' ઇત્યાદિકથી આગળ વિસ્તારથી કહેવાશે. પુત્ર જન્મ્યો, એટલે વધામણા કરવા ઇત્યાદિ રૂપ જે ઉત્સવ કરવામાં આવે છે, પરંતુ તે તો ખણજ-દાદર રોગ વગેરે દર્દીના સમાન જાણવા. જેમ ખણજ-દાદર આદિ રોગ થયો હોય, ત્યારે ખણતા ખણતા શરુઆતમાં કંઈક સુખકર-મીઠી ખણ સુખ આપનારી ભાયમાન થાય છે, પરંતુ પછીના કાળમાં મહાન બળતરા ઉપજાવનારી થાય છે. એ પ્રમાણે પુત્રજન્માદિક સમયે ઉત્સવ આનંદ કરાય છે. શરૂમાં આફ્લાદ ઉત્પન્ન કરતો હોવા છતાં જયારે લગ્નાદિ કર્યા પછી અણધાર્યો મૃત્યુ પામે છે, ત્યારે પુત્રમરણ અને પુત્રવધૂને દેખીને બમણો દુઃખી થાય છે. એજ આનંદ ઉત્પન્ન કરાવનાર હતો અને મૃત્યુ-સમયે એ જ પુત્ર સંતાપનો હેતુ થાય છે.
વળી જે આ રુદન ક્રિયાથી પ્રગટ દેખાતું મરણ-દુઃખ, તેની અપેક્ષા એટલે કોઈક બીજા સંબંધવાળા પુરુષ સાથે સ્વજનપણાની અપેક્ષા રાખી હોય, એવો અબંધુ હોવા છતાં પણ જયારે તે મૃત્યુ પામે છે, ત્યારે દુઃખ ઉત્પન્ન કરાવનાર થાય છે. એકલા બંધુને અંગે દુઃખ થાય છે, તેમ નહિ. કેટલીક વખત કોઇક અપરાધના કારણે બંધુ પણ પારકો બની જાય છે, બંધમાં પણ દુ:ખ થતું નથી. વળી દરિદ્ર અને પરલોકનો દરિદ્ર એ બંનેમાં ઘણો જ તફાવત છે. જ્યારે કુમારે ચારે પૂછેલા પ્રશ્નોના ઉત્તરો આપ્યા, ત્યારે લોકોએ રાજાને નિવેદન કર્યું કે, આણે આ વિષયનો આ પ્રત્યુત્તર આપ્યો. ત્યાર પછી રાજાએ પોતાની પાસે બોલાવરાવીને તેને જોયો, તો હર્ષ થયો.
ત્યાર પછી રાજાએ પ્રિય વચનના પ્રયોગ - પૂર્વક આગળ પૂછેલા પ્રશ્નના જવાબો પૂછયા. તે અર્થોનું યથાર્થ નિવેદન કર્યું. એટલે પિતાને ધર્મ-વિષયક પરિણામ થયા. ‘જે કંઈ
