Book Title: Updeshpad Mahagranth
Author(s): Haribhadrasuri, Munichandrasuri, Hemsagarsuri, Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
View full book text
________________
૫૨૦
ઉપદેશપદ-અનુવાદ
શોભા પામતાં હતા. એવા રાજાને દિવ્ય લાવણ્ય-પૂર્ણ સર્વાંગવાળી દેવી સરખી, કોયલના સમાન મધુર બોલનારી સુયસા નામની રાણી હતી, તેના ઉદરમાં જન્મ્યો. તે રાત્રે હાથી, વૃષભ, સિંહ વગેરે શ્રેષ્ઠ સ્વપ્નો રાણીએ દેખ્યાં. જાગીને ભર્તારને નિવેદન કર્યા. તેણે પોતાની બુદ્ધિથી રાજ્યોચિત પુત્રનું ફળ જણાવ્યું. અતિશય સ્નેહ-પૂર્વક તેણે કહ્યું કે, ‘એ પ્રમાણે હો’ પ્રભાતસમય થયો, ત્યારે સ્વપ્નશાસ્ર જાણકાર આઠ નિમિત્તિયાઓને બોલાવ્યા. પુષ્પાદિક દાન આપીને તેમની પૂજા કરી, પ્રણામ કરી તેઓને આ આવેલા સ્વપ્નોનું શું ફળ થશે ? તેમ પૂછ્યું, ત્યારે તેઓએ પરસ્પર શાસ્ત્રોની યથાયોગ્ય વિચારણા કરી, અર્થનો નિશ્ચય કરી એકમતે જણાવ્યું કે, ‘હે દેવ ! કંઇક અધિક નવ માસ પૂર્ણ થયા પછી હીરા સરખા પુત્રને જન્મ આપશે કે, જે પરાક્રમથી સમગ્ર રાજાઓનો અધિપતિ થશે. ચક્રવર્તી થઇ નવ નિધિના વિનિયોગથી સમગ્ર ઇચ્છાઓ ફલિત કરનાર થશે. સોળ હજાર યક્ષ દેવતાઓથી આ ચક્રવર્તી રાજા રક્ષણ કરાશે. અથવા તો ભક્તિપૂર્વક પ્રણામ કરતા એવા દેવોના અનેક મસ્તકરૂપી પુષ્પમાલાઓ વડે જેમના ચરણ સેવાતા છે, એવા જરૂર તીર્થંકર થશે. આજીવિકા માટે ઘણું ધન આપી અતિસત્કાર કર્યો, એટલે સ્વપ્નપાઠકો પોતાના સ્થાને ગયા. હવે સમયે પુત્ર જન્મ્યો, ‘પ્રિયંકર' એવું નામ સ્થાપન કર્યુ. તે જન્મ્યો ત્યારે પૃથ્વીમંડલ શોભાયમાન અને સર્વને પ્રિય બન્યું હતું, જેથી તેનું નામ સાર્થક બન્યું.
હવે ચંદ્રકાન્તાનો જીવ હતો, તે તે જ નગ૨માં સુમતિ નામના મંત્રીના પવિત્ર ગુણવાળાપુત્રપણે જન્મ્યો. ‘મતિસાગર’ નામ પાડ્યું. તે ક્રમે કરીને યૌવન પામ્યો. તે મંત્રી અને રાજપુત્ર બંને ગાઢસ્નેહવાળા થયા. કેટલોક કાળ વીત્યા પછી શ્રીષેણ રાજા આદર્શમાં જોતો હતો, ત્યારે પોતાના મસ્તકના કેશ વચ્ચે સફેદ વાળ જોયા. (૩૨૫) તરત તે વિચારવા લાગ્યો કે, આ મારો દેહ પણ આ પ્રમાણે વિકાસભાવ પામે છે, તો પછી બીજી કઇ વસ્તુ ધ્રુવ હોય ? તો આ જગતમાં સર્વ પદાર્થો પાણીના પરપોટાની જેમ દેખતાં સાથે જ નાશ પામવાના સ્વભાવવાળા છે, માટે બુદ્ધિશાળીઓએ આવા નાશવંત પદાર્થોમાં રાગરૂપ આસક્તિ ન કરવી. તે આ પ્રમાણે સંપત્તિઓમાં વિપત્તિઓ જાગતી જ હોય છે. તથા અતિશય મહાન દુઃખના બીજભૂત એવું મૃત્યુ તો જીવિતની આશાના મૂલમાં રહેલું જ છે.પ્રિય, પુત્ર, પત્ની આદિના સંગમો એ દુઃસહ વિયોગનું કારણ છે, યૌવનલક્ષ્મી પણ અતિશય જર્જરિત ભાવ કરનારી જરાથી નાશ પામનારી છે. જેમ ગોવાળ ગાયવર્ગના પાલન-રક્ષણથી પોતાની આજીવિકા અહીં પ્રાપ્ત કરે છે તેમ જ રાજા પણ લોકોની પાસેથી લાભનો છઠ્ઠો ભાગ લે છે. પૃથ્વીનું પાલન કરતો હોવાથી નિરંતર તેના કાર્યની ચિંતાથી દુઃખિત હોય છે. આ પ્રમાણે કિંકર સરખો લોકોની ચાકરી કરતો હોવા છતાં તે મૂઢ રાજા પોતાને નાયક માને છે. નાયકપણાના મદમાં મસ્ત બનેલો જીવ તે કોઇ પણ કાર્ય આચરે છે, જેથી કરીને પોતાના આત્માને કલુષિત બનાવી પાપકર્મોને ઉપાર્જન કરે છે. અતિસ્નેહવાળા બધું, પિતા, માતા આદિકને પણ લુબ્ધ અને મુગ્ધ મનુષ્ય પોતાની નિંદા થશે, તેની અવગણના કરીને તેનો સ્નેહ નિષ્ફળ બનાવે છે. અન્ન પકાવવા માટે કોઇ મનુષ્ય ચુલ્લામાંથી હાથથકી અગ્નિ બહાર કાઢે, તો તે પરિવારનિમિત્તે હોવા છતાં પોતે દાઝે છે. હિંસાદિક વિવિધ પ્રકારનાં પાપો કરનાર
